Belirli bir olguyu ve o olguya ilişkin belirli

özellikleri anlatan, o olguyu kafamızda

canlandırmamıza yardımcı olan, özel anlam
yüklenmiş sözcük yada terimlere kavram denir.

Adalet, aşk, özgürlük gibi doğrudan

gözlemlenemeyen olgulara ilişkin olabileceği gibi
gezegen ,ağaç, perde gibi doğrudan yada dolaylı
gözlemlenebilen olgulara ilişkinde olabilir.Örneğin
“insani gelişme” ülke ve toplumların
karşılaştrılmasında kullanlan bir kavramdır.
Bilim kavramlarla gelişir.

Araştrmacı verilerini belli kavramlara göre toplar,

betimler, sınar.
Model kısaca bir sistemin temsilcisidir.Model
“ideal” bir ortamın temsilcisi olup yalnızca
“önemli” görülen değişkenleri içine alacak
şekilde gerçek durumun özetlenmiş halidir.

Genellikle bilimsel çalşmaların, bulguların

yada projelerin daha kolayca anlaşılabilir
biçimde sunulabilmesi için yararlanılır.
Gerçekliğin betimlenmesine ve kavramların
üretilmesine olanak sağlar.
Kuram; olayları ve olguları açıklama ve öngörüde
bulunma amacı ile geliştirilmiş sınanabilir, geçerli,
tutarlı ve güvenilir, birbiriyle sistemli biçimde
ilişkili ilkeler, kavramlar, tanımlar, önermeler,
varsayımlar ve değişkenler setidir.

Kuramlar, dünyadaki olayları sınıflandrmaya ve

sistematize etmeye, geçmiş olayların neden,
nezaman, nerede, nasıl ortaya çıktığını açıklamaya
ve geleceğe dair öngörülerde bulunmaya olanak
sağlar.
Kuramların temel özellikleri:
 Dağınık ve kopuk görülen olay ve olguları tutarlı bir bütün
olarak ilişkilendirmeye olanak sağlar.
 Görgül verilerle ve diğer kuramlarla uyumlu olması beklenir.
 Görgül verilerle uyumlu olmaması halinde nedenini
açıklayabilmesi gerekir.Aksi halde kuram geçerliliğini yitirir
yada kuramın değişkenlerinin birbiri ile ilişkilendirilme biçimi
yeni veriler ışığında yeniden gözden geçirilir ve gerçeklerle
uyumlu hala getirilir.
 Basit ve anlaşılır terimlerle ifade edilmişlerdir ve öz biçimde
çok fazla şeyi açıklarlar.
 Bilimsel araştırmaların yürütülebilmesi için kullanışlı bir
platform sunarlar.
 Bilimsel araştırmanın temel amacı incelenen olay ve olguları
tutarlı, geçerli ve güvenilir şekilde açıklayabilen kuramlara
ulaşmaktır.
 Kavram, tanım, sayıltı, önerme, değişkenler vb. bir kuramın
temel elemanlarıdır ve birbiri ile tutarlı olarak
ilişkilendirilmiştir. Tümdengelime , açıklama yapmaya,
sınanabilir genellemeler geliştirilmesine, öngörüde bulunmaya
olanak sağlar.
Paradigma; gözlemlerimizi yada akıl yürütmemizi
düzenlemek için kullandığımız temel modeller, genel
çerçeveler, dünya görüşleri, inançlar,
kavramsal/deneysel süreçlerdir.
Örneğin; pozitivizm, akılcı nesnellik, yapıcı işlevselcilik
vb.
Araştırmacının dünyayı gördüğü zihinsel penceredir,
her paradigmann kendine özgü kavram ve jargonu
vardır.

Bir pardigma bir bilim alanında kabul görmüşse o

bilim alanında neyin incelenmesi, sorulması ve nasıl
sorulması gerektiğini, cevapları yorumlamada hangi
kuralların izlenmesi gerektiğini belirler.
Birçok ampirik testin desteklediği yüksek düzeyde
doğrulanmış ve genellenebilen hipoteze “bilimsel
yasa” denir.

Bilimsel yasa gerekli ve yeterli koşullar

gerçekleştiğinde belirli bir olayın gerçekleşeceğini
iddia eder.Yerçekimi yasası, arz-talep yasası,
arşimet yasası vs.

Kesinlik sırasına göre;

ön hipotez varsayım kuram yasa
Yöntem; belirli bir amaca ulaşmak için
izlenecek yol, belli ilkelere bağlı kalarak birşey
söyleme biçimi, ... gereken tekniklerin seçimi
gibi farklı ifadelerle tanımlanabilir.Bilimsel
yöntem dediğimizde bilimsel araştırmada
kullanılan yaklaşımları ifade eder.

Teknik; yöntemin uygulamaya geçmesini

sağlayan araçtır.
Araştırma sorusunu yanıtlamak için ne tür
tekniklere gerek olduğunun belirlenmesi ve
kullanımı araştırma yönteminin kullanımı ile
olur.

Yöntem kavramı teknik kavramına dayanan ve

onu kapsamına alan geniş bir kavramdır.

Yöntem ve teknik arasındaki ortak nokta; bir

amaca ulaşmaktır.
Açıklama ve öngörü paranın iki yüzü
gibidir.Sorular farklı ama her ikisine verilecek
yanıt aynı biçimdedir.

Bir olayın neden olduğunu sorduğumuzda

açıklama bekleriz.Diğer taraftan olayın
olduğundan haberimiz yok ama olması için
gereken koşulları biliyorsak öngörebiliriz.

Öngörüde bulunma yeteneği bize bazen kontrol

olanağıda sunar.
 Kontrolün bilim tarafından nasıl öngörüldüğünü
özetlersek;

Açıklama:
 B olayı açıklanacaktır.Bu durumda;

 Eğer A var ise ozaman B oluşur şeklinde bilimsel

yasa gerekir ve A’nın gerçekten oluştuğunun
saptanması gerekir.

Öngörü:
 Yasa: Eğer A gerçekleşti ise, o zaman B oluşur ve

 A’ nın gerçekleşmesi B’ nin oluşacağına işaret eder.

Kesinlik; Bir kuramın yada hipotezin ortaya attığı
iddianın yada bir araştırmanın bulgularının
mutlak doğruluğuna atıf yapan bir kelimedir.Fakat
bilimde aranan şey kesin doğrulardan ziyade
güvenilir, geçerli sınanabilir ve tutarlı bilgidir.

Genellenebilirlik; Evrenden bilimsel yönteme

uygun olarak seçilen bir örneklemden alınan
verilerin çözümlenerek tüm evren için sonuçlar ve
değerlendirmeler ortaya konulur.Fakat bunun için
elde edilen sonuçların güvenilirliğinin ve
geçerliliğinin yüksek olması gerekir.
 Bilimsel olarak bir kuramın, bilginin yada
hipotezin snanabilirliği özelliği şunu ifade
eder:
 Bu kuramın yada hipotezin atıfta bulunduğu,
bu dünyaya ait, gözlemlenebilir olgulara ilişkin
olmak
 Tez olarak ifade edilmiş olmak
 Açık, net ve ölçümlenebilir olmak
Bilimde nesnel ve tarafsız olmak, araştırmacınn
araştırdığı olgudan ve kendi kişisel inanç ve
yargılarından görece bağımsız olması ve bu
bağımsızlığı sağlayacak yol ve yöntemler
kullanmasını ifade eder.
Güvenilirlik bilimsel çalışmanın en önemli ve
ilk koşullarındandır.Bir ölçme aracının bir
uygulanıştan diğer uygulanışına elde edilen
sonuçların tutarlılığını ifade eder.

Örneğin bir zeka testi aynı zeka düzeyinde

farklı kişiler için aynı yada yakın sonuçlar
veriyorsa güvenilir demektir.
Geçerlilik; bir ölçme aracının ölçmeyi
amaçladığı özelliği başka herhangi bir özellikle
karıştırmadan doğru olarak ölçebilme
derecesidir.Diğer bir deyişle ölçme aracınn
geliştirilmiş bulunduğu konuda amaca hizmet
etmesidir.Örneğin metre ile hacim
ölçemezsiniz.

İçerik geçerliliği; Geliştirilen ölçeğin

ölçümlenen olgu yada olaydaki tüm olası
yönleri içerip içermediği ile ilgilidir.
Analiz birimi bir araştırmada bulgulara
ulaşmak için üzerinde çalışılan görgül, bu
dünyaya ait, her bir birimin farklı değerler
alabildiği her şeydir.

Örneğin trafik kazalarına ilişkin bir

araştırmada analiz birimi “trafik kazaları” dır.
Araştırma sorusu, amacı netleştikten sonra
araştırmacının veri toplamak ve varsayımlarını
test edebilmek için araştırmanın kapsamını
belirlemesi gerekir.

Araştırma konusu açık olsada araştırmanın

kapsamı araştırma sorusunda ve
varsayımlarında yer alan kavramlar açıkça ve
ölçümlenebilir olarak tanmlandıkça
netleşecektir.
 Bilimsel Araştırmanın Temel İlkeleri, Prof.Dr.Metin Lütfi
Baydar,Doç.Dr.Hüseyin Gül,Doç.Dr.Ata Akçil, 2009
 Bilimsel Araştırma Yöntemi, Prof.Dr.Niyazi Karasar, 2005
 Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Ölçme
Değerlendirme,Prof.Dr.Hatice Ferhan Odabaşı,
Yrd.Doç.Dr.Abdullah Kuzu, Yrd.Doç.Dr.Işıl
Kabakçı,Yrd.Doç.Dr.suzan Duygu Erişti,Öğ.Gör.Yavuz
Akbulut,Öğ.Gör.Vahide Can,2008
 Maltepe Üniversitesi Uzaktan Eğitim Bilimsel Araştırma
Yöntemleri Dersi Notları, Yrd.Doç.Dr. Gülseli Aygül
ALAN
 Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Bazı Temel Kavramlar,
Ders notları,Prof. Dr. Mustafa Ergün,AKÜ - Eğitim
Fakültesi
 Bilimsel Yönteme Giriş ve Temel Kavramlar-I,Ders notları,
Doç. Dr. Erden ÜNLÜ,HÜ Sosyal Hizmetler Yüksekokulu