EVREN

Evreni tanımlarken araştırmacının amacının ne olduğu, temel ölçüttür.

Araştırmacı, amacına en uygun evreni kestirebilecek yeterlikte olmalıdır. Bunun
için ne?, nedir?, ne olur?, sorularına cevap vermek, yani karşılaştığımız
fenomeni betimlemek gerekir. Diğer bir deyişle, hipotezimizde var olduğunu
iddia ettiğimiz ilişkinin ya da etkinin gerçekten varolup olmadığını
gösterebilmek için veya sonunda genel bir yargıya varabilmek için verilerin
toplanacağı kaynakla ilgili bazı tanımlamalar yapmak gerekir (Özen, Gül,
2007:396-397).

Evrenin somut bir biçimde tanımlanmasından sonra uygun bir yolla örneklem
seçilmesi gerekir. Evrenden örneklem seçimi çok önemli bir süreçtir. Fakat
örneklemeye gösterilen ilginin asıl nedeni, araştırmanın dış geçerliğidir. Yani
bulguların uygulanacağı ya da genelleneceği somut bir evrenin bilinmesidir
(Özen, Gül, 2007:396-397).

ÖRNEKLEM
Örneklem, evreni temsil etmek üzere çeşitli tekniklerle evren elemanlarından
seçilen ve üzerinde inceleme yapılan gruptur. Örnekleme ise, bir süreç olup bir
çalışmada evreni temsil edecek bireylerin belirlenmesidir. Seçilmiş bireyler bir
örneklemin içinde yer alarak bir evrendeki büyük grupları temsil ederler.
Örneklemenin amacı bir evren hakkında bilgi kazanmaktır; nadiren bir çalışma,
konuyla ilgili tüm evreni kapsar. Gerçekte tüm grubun kullanılması mümkün
olmamakla birlikte gereksizdir. Eğer ilgili grup ulaşılamayacak kadar büyükse
veya coğrafi olarak dağınıksa bu grubun çalışmasının sonuçları zaman, para ve
çaba açısından oldukça masraflıdır. Zaten bir örneklem iyi seçilmişse, bu kadar
kaynak harcamasına girmeden de araştırma sonuçları, temelde o evrene
genellenebilecektir (Özen, Gül, 2007:396-397)
HİPOTEZ
Hipotezler, doğal dünyada yaptığımız gözlemler sonucunda tespit ettiğimiz veya
zihnimizde çeşitli problemlerin çözümüne ilişkin olarak geliştirdiğimiz bir veya
birden fazla açıklama biçimidir. Hipotezleri, ana kütle hakkında araştırma
sonuna kadar geçici olarak doğru olduğunu düşündüğümüz test edilebilir
varsayımlar veya iddialar olarak da tanımlayabiliriz. Hipotezler doğru veya
yanlış olabilir. Fakat kesin bir karara varmadan önce üzerinde araştırma
yapabilmek için bir süre için doğru imiş gibi kabul edilir veya doğru olduğu iddia
edilir. Hipotezler, yenidir veya nispeten daha az test edilmiştir. Hipotezler test
edildikçe daha karmaşık olduğu anlaşılır ve içerdiği değişkenlerle ilgili başka
yeni hipotezlerin ortaya çıkmasına neden olur.
Sonraki yıllarda diğer araştırmacıların ortaya çıkan bu yeni hipotezleri test
etmesi ve kanıtlamasıyla bir inceleme alanı oluşur ki bu alan kuram olarak
isimlendirilir. Önermeler hipotezleri; hipotezler ise kuramı besler. Ne kadar
sayıda ve ne nitelikte hipoteze dayalı araştırma bulgusunun bir kuram alanı
oluşturacağı konusunda belli bir ölçü yoktur. Hipotezlerin kuram alanı
oluşturması esnek, belirsiz süreli ve gevşek sınırlara sahip bir süreçtir. Kuram;
hipotezlere göre daha yerleşmiş fikirler ve açıklamalar alanından oluşur.
Hipotezler, ana kütleye ilişkin önermeler ve problem cümlesi çerçevesinde
şekillendirilir. Araştırmacı, problem cümlesini belirledikten sonra bunu test
edilebilir teknik bir dile dökerek hipotez haline getirir. (Şencan, 2007)

VARSAYIM
Geçici olarak doğru sayılan, ya da doğru olması umulan düşüncedir. Teori,
faraziye, hipotez, taslam, sanı, zan sözcükleriyle yakın anlamdadır. (İngilizce:
hypothesis guesswork, supposition, presumption, conjecture) Bir olgunun
önerilen açıklaması anlamında kullanılır. Bilimsel anlamda “hipotez” sözcüğü
daha sık kullanılır. Bir varsayımın bilimsel hipotez olabilmesi
için sınanabilmesi gerekir. Deneyle sorgulanabilen varsayıma hipotez denir.
Varsayım, uygulamadan bağımsız bir düşünceyi ele alıyorsa kuram(teori)
anlamında da kullanılır.
Bunları saymaktaki amaç, varsayımı varsayım sözcüğünde göstermektir.
Yukarıdaki sözcüklerin hepsi varsayım anlamında kullanılır. Bazen de hiç
kullanılmaz. Mesela teori sözcüğü sıkça varsayımlar için kullanılır. Kişisel
düşünceler de teori olarak adlandırılır. Gezegen sistemi üzerine Batlamyus
Teorisi buna örnektir. Batlamyus dünyanın evrenin merkezinde olduğunu
söylüyordu. Bu teori yüzyıllarca kanun gibi görüldü ve kullanıldı. Daha sonra
dünyanın evrenin merkezinde olmadığı anlaşıldı. Bunun yerine güneşin
merkezde olduğu söylendi. Daha sonra güneşin de merkez olmadığı anlaşıldı.
Evrenin merkezi diye bir şey yoktu. Yıllarca varsaymıştık.

Şimdi benzeri varsayımlara model denmektedir. Fiziksel model, teori ve

varsayım arasında bir anlama denk gelir. Ancak geniş kitlelerce kabul edilen ve
hala yanlışlığı kanıtlanamayan teoriler de mevcuttur. Mesela, Yerçekimi
Teorisi’nin hala teori olması nedendir? Bu kadar genel geçer bir şeyin diğer
varsayımlarla bir tutulması neden olabilir? Tamamen varsayımsal
nedenlerdendir. Yerçekiminin doğru olduğunu varsaydığımız kadar, olmadığını
da varsayabiliyoruz. Varsayımlarımızın tarihi benzerlerinden daha merhametli
bir hal aldığını söyleyebiliriz. Artık eskisinden az varsayıyoruz ancak hala her
yanımız varsayım. (https://www.dmy.info/varsayim-nedir/)

AKSİYOM VE POSTULAT

Aksiyom nedir? Doğru olduğu herkes tarafından kabul edilen önerme. Postulat,
doğruluğu mantıki olarak kabul edildiği halde, doğruluğu da yanlışlığı da
ispatlanamayan önermedir. Aksiyomlar, mantıki işlemler için yeni teorem ve
ispatların elde edilmesinde kullanılırlar. Ancak postulatların aksiyomlardan
ayrılması kesin değildir. Aksiyom, matematiğin ve diğer ilimlerin bütün
dallarında mevcuttur. Mesela cebirde çok bilinen bir aksiyom: “Bir eşitliğe eşit
şeyler eklenince veya çıkarılınca eşitlik bozulmaz.” ifadesidir. Her ilimde
kullanılan “Bir bütün, parçalarından büyüktür.” ifadesi de bir aksiyomdur
Matematik aksiyomların temeli, bilginin ana ilkesi olan özdeşlik ve çelişmezlik
prensipleridir. Aksiyomlar, matematik yapının temel taşları sayılırlar. Ancak,
aksiyom olarak alınan bir önermenin doğruluğunu göstermek çok kolay veya
güç olduğu için onun aksiyom olarak alındığı zannedilmemelidir. Bir
matematiksel yapıyı kurarken seçilen aksiyomlar bir sistemi meydana getirirler.
“İki şey ayrı ayrı bir şeye eşitse, o iki şey de kendi aralarında eşittir.” ifadesi de
bir aksiyomdur. Yani, x=a ve y=a ise x=y olacağı açıktır. M=50 ve N=50 ise M=N
yazılacağı anlaşılır. (http://sosyolojisi.com/aksiyom-nedir-ne-demek-hakkinda-
bilgi/17250.html)
Bilimsel Yöntem
Bilimsel yöntem, belirli bir konuyu deney-gözlemle kanıtlamaya çalışan ve akıl
yürütmeye dayanan sistemli araştırmalar ve bilgiye ulaşma metotudur.

Amaç
Bilimsel yöntem olayları tanımlanma, açıklama, sınıflandırılma, kontrol etme,
önceden tahmin etme ve sebep-sonuç ilişkilerini bulma amaçlarını güder.

Akış
Bilim insanları farklı problemler için farklı yöntemler kullanmışlardır. Örneğin
yıldızları araştıran astronom gökyüzünde gözlem, foto elektrik olayı inceleyen
bir fizikçi atomlar üzerinde deney, teorik fizikçiler ışık hızının sabitliği hakkında
tren paradoksu şeklinde düşünce deneyi yapmıştır. Sözü geçen tüm eylemler
aslında bilimsel yöntemin "deney" aşamasıdır.
(http://bilgioloji.com/pages/fen/bilim/temel/bilimsel-yontem-nedir/)

Teknik

Veri toplama araçlarına teknik denir. Klasik metodolojik yaklaşımla yürütülen

çalışmalarda kavramsal düzlemde kurulan ilişkinin amprik düzlemde de mevcut
olup olmadığını, mevcut ise ne kadar sıklıkta ve şiddette olduğunun ortaya
çıkarılması için olaylar dünyasına başvurmak gerekir. Teknik, olaylar
dünyasından veri toplama işleminde kullandığımız araçlara verilen genel bir
addır. Sosyal bilimlerde kullanılan başlıca teknikler arasında gözlem, deney,
test, görüşme (mülakat), anket, olay incelemesi ile bunların alt tipleri
gösterilebilir. Toplanan verilerin analizinde ve sentezinde kullanılan her türlü
istatistik işlemine de teknik denir. (http://sosyolojisi.com/teknik-nedir-genel-ve-felsefi-
egitim-kavrami-olarak-tanimi/6085.html)
KAYNAKÇA

ÖZEN, GÜL. ‘’SOSYAL VE EGİTİM BİLİMLERİ ARAŞTIRMALARINDA

EVREN·ÖRNEKLEM SORUNU’’ (2007) S:396-397 (Erişim Tarihi: 06.10.2019).

ŞENCAN, HÜNER. ‘’BÖLÜM 11’’ SOSYAL ve DAVRANIŞSAL BİLİMLERDE BİLİMSEL

ARAŞTIRMA, İSTANBUL 2007.

https://www.dmy.info/varsayim-nedir/ (Erişim Tarihi: 06.10.2019).

. http://sosyolojisi.com/aksiyom-nedir-ne-demek-hakkinda-bilgi/17250.html
(Erişim Tarihi: 06.10.2019).

http://bilgioloji.com/pages/fen/bilim/temel/bilimsel-yontem-nedir/ (Erişim
Tarihi: 06.10.2019).

http://sosyolojisi.com/teknik-nedir-genel-ve-felsefi-egitim-kavrami-olarak-
tanimi/6085.html (Erişim Tarihi: 06.10.2019).
 SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

HALKLA İLİŞKİLER VE TANITIM ANA BİLİM DALI

HALKLA İLİŞKİLER VE TANITIM TEZLİ YÜKSEK LİSANS

PROGRAMI

DERS ÖDEVİ

DERSİN KODU VE ADI

44221031001-İLETİŞİM BİLİMLERİ ARAŞTIRMALARI

HAZIRLAYAN

MUHAMMED KAYA

ÖĞRENCİ NO:194221001005

ÖĞRETİM ÜYESİ

PROF. DR. KADİR CANÖZ