4.

Blm: Sosyolojide Nicel ve Nitel Aratrma Yntemleri

GR
Genel olarak sosyal bilimler alannda yrtlen aratrmalarnn temel amac, toplumsal olgu ve
olaylara ilikin geerli ve gvenilir bilgilere ulamaktr. Bir sosyal bilim olarak sosyoloji
disiplini de toplumsal olgu ve olaylarn biimini, i dinamiklerini ve etkileimini, bilimsel
adan en uygun yntemleri kullanarak ele almay amalamaktadr. Ancak hem genel olarak
sosyal bilimlerde, hem de sosyolojide bilimsel verilere ulamak iin izlenmesi gereken aratrma
yntem(ler)inin ne olmas gerektii konusunda eitli tartmalar mevcuttur. Sosyal bilimlerde
yaanan bir dier tartma da, bilimsel aratrma yntem ve tekniklerine ilikin kullanlan
kavramlarn ieriinin ne olduuna ilikindir. yle ki, sosyal bilim literatrnde aratrma
yntemi, aratrma teknii ve aratrma deseni kavramlarnn birbirlerinin yerine
kullanlmasna sklkla rastlanmaktadr. Aratrma yntemi, aratrmann amacna ulamas iin
izlenen yol olarak tanmlanabilir. Aratrma teknikleri ise bu yolda kullanlan aralara verilen
addr (Ergun, 2005). Nicel ve nitel aratrmalarda bu kavramlarn kullanmnda karlalan
farkllklara nitenin ilerleyen sayfalarnda deinilecektir.
Sosyal bilimlerde aratrma sreci, aratrma probleminin oluturulmas ve aratrma ynteminin
seilmesiyle balar. Seilen yntem, sosyal dnyann nasl alglandn, verilerin hangi yollarla
toplanacan, nasl zmleneceini ve nasl yorumlanacan belirledii iin son derece
nemlidir. Bir almada hangi yntemin seilecei, aratrmacnn teorik bak asna,
aratrmann problemine ve amacna, aratrmada kullanlabilecek kaynaklara ve aratrmacnn
becerilerine baldr. Sosyolojide kullanlan aratrma yntemleri, pozitivist yaklama dayanan
nicel aratrma yntemleri ve yorumlayc yaklama dayanan nitel aratrma yntemleridir.
Nicel ve nitel yntem, temel varsaymlar, kullanlan veri toplama ve veri zmleme teknikleri
ve aratrma srecindeki esneklik dzeyi asndan birbirinden son derece farkldr.

NCEL ARATIRMA YNTEMNN GENEL ZELLKLER

Nicel aratrma, sosyal ve fiziksel dnyann ayn yntemle incelenebileceini, bu nedenle sosyal
olgularn doa bilimlerinde kullanlan yntemle incelenmesi gerektiini savunan pozitivist
yaklama dayanr. Nicel aratrmalar, saysal olarak llebilen verilerin istatistiksel
zmlemeleri araclyla sosyal olgular inceleyen ve bu olgular arasndaki neden sonu
ilikilerini ortaya koyarak sosyal dzenin kanunlarn kefetmeyi amalayan aratrmalardr.
Baka bir deyile, nceden oluturulmu olan hipotezleri snamak amacyla, geni apl
rneklemlerden nicel veriler toplayan, bu verileri istatistiksel olarak zmleyen ve bulgularn
genelleme amac tayan aratrmalardr. Nicel veriler, laboratuar ortamnda yaplan deney ya
da gzlemlerden ya da alan aratrmalarnda yaplan gzlem, anket ya da yaplandrlm
grmelerden elde edilebilirler.

Nicel aratrma ynteminin genel zellikleri:

Sosyal gereklik anlay: Nasl fiziksel gerekler insanlardan bamsz olarak var oluyorsa,
sosyal gereklik de, bireylerin znelliinden ve bilincinden bamsz olarak var olur. Sosyal
gereklik kltre ve zamana bal olarak deimez, evrenseldir ve insanlarn znelliinin
dnda, 'darda bir yerde' kefedilmeyi beklemektedir.
Sosyal aratrmann amac: Toplum, nedensel ilikiler iinde bir araya gelmi sosyal olgulardan
oluan bir sistemdir. Belirli ve hiyerarik bir dzene sahip olan doal yaam yneten doa
kanunlar olduu gibi, sosyal yaam yneten sosyal kanunlar vardr ve sosyal gerekliklerin
incelenmesiyle, sosyal yaam yneten bu kanun ve kurallar kefedilebilir. Nicel aratrmalarn
amac, hipotezleri snayarak sosyal olgular arasndaki nedensellik ilikilerini aklamak,
bulgularn genellemek, bylece sosyal yaam dzenleyen kltrden ve zamandan bamsz
 2

sosyal kanunlar ortaya koymak, sosyal olgu ve olaylar hakknda tahminlerde bulunmay
mmkn klmaktr.
Aratrmac nesneldir: Sosyal olgular en iyi dardan incelenebilir. Bu nedenle aratrmac sosyal
olgular dardan gzlemler, tarafsz ve nesneldir. Aratrmac, aratrma konusunu bilimsel
yntemin nceden belirlenmi ilkeleri, sreleri ve snrlar iinde ve nesnel olarak lmeli ve
aklamal, aratrma konusunun dnda kalmaya aba gstermelidir. Aratrmacnn rol,
standartlatrlm lm aralarn kullanarak saysal olarak ifade edilebilecek verileri
toplamak ve bu verileri istatistiksel olarak zmleyerek sonular aklamakla snrldr.
evresel koullar kontrol edilmeye allr: Deikenler arasndaki nedensel ilikileri
etkileyebilecek evresel koullarn kontrol altnda tutulmas son derece nemlidir. Olgularn
kontroll bir ortamda incelenmesi sayesinde, hipotezde yer almayan deikenlerin incelenen
sonucu etkileme olasl azalacaktr. Deneysel ve yar-deneysel almalar bunun tipik
rnekleridir.
Tmdengelim ilkesi hkimdir: Btn, paralarn toplamndan oluur ve paralarn toplamndan
daha fazla bir ey ifade etmez. Bu nedenle bir sosyal olgu ya da olay aklayabilmek iin, onu
paralarna ayrmak ve paralardan elde edilen bilgiyi btne genellemek gerekir. Bu sre,
olgular ifade eden kavramlarn deikenler hline getirilerek bu deikenler arasndaki
nedensel ilikilerin ortaya konmas ve bulgularn genellenmesi eklinde gerekleir.
Deikenler kesin olarak birbirinden ayrlabilir ve llebilir niteliktedir. Ayrca deikenler
arasndaki ilikilerin varln, ynn ve iddetini lmek mmkndr. Nicel aratrmalarda
tmdengelim ilkesi hkimdir. Buna gre aratrma, gzlemlenebilir verilerle snanabilecek,
doruluu ya da yanll kantlanabilecek bir hipotez kurmakla balar. Kurulan hipotezlerde,
belirli deikenler arasnda bir iliki olduu varsaylr. Daha sonra ise toplanan verilerle bu
deikenler arasnda hipotezde varsaylan ilikinin olup olmad incelenir, yani hipotez(ler)in
doruluu snanr. Baka bir deyile, aratrma srecinde nce veri toplayp, sonra bu verilerin
gsterdii zelliklere bakarak genel ilkelere ulalmaz; nce deikenler arasnda belirli
ilikilerin olduuna dair hipotezler kurulur ve geree, bu hipotezlerin snanmas yoluyla
ulalmaya allr. Aratrma, hipotezle balad iin, nicel aratrmalarda aratrmac ne
aradn kesin olarak bilir. Bu nedenle de aratrma sreci, aratrmann banda en ince
ayrntsna kadar belirlenir ve veri toplama aamasndan itibaren aratrma probleminde ve veri
toplama tekniinde deiiklik yaplmaz.
Tmdengelim ve tmevarm, akl yrtme yntemleridir. Tmdengelim, soyuttan somuta,
genelden zele, btnden paraya doru akl yrtme, karmlarda bulunma yntemidir.
Tmdengelim mantn kullanarak retilen hipotezlerin deneysel olarak snanmasna
hipotetik-tmdengelim denir. Tmevarm ise, zelden genele, paradan btne doru akl
yrtme yntemidir. zetle, genel prensiplere dayanarak gzlemlerin aklanmasna
tmdengelim, gzlemlerden genel prensiplerin karlmasna tmevarm denir.
Tmdengelim ilkesine bal olarak yrtlen nicel bir almada aratrmac, nce aile ii iddet
vakalarnn artmas boanma oranlarnn artmasna neden olur gibi bir hipotez kurar. Daha
sonra bu hipotezi snamak zere veri toplar. Verileri zmlediinde eer aile ii iddet ve
boanma oranlar arasnda anlaml bir iliki olduunu istatistiksel olarak ortaya koyabilirse,
hipotezin doruluu ispatlanm; yani hipotez dorulanm olur. Bu durumda aratrmac, aile
ii iddetin boanma orann artrdn genel bir sosyal kuram ya da kural olarak kabul eder.
Dier taraftan, tmdengelim ilkesine dayal olan nitel aratrmalarda, aratrma bir hipotezle
balamaz. Yani, bu konuda yaplacak nitel bir aratrmada, aratrmann banda aile ii iddetle
baka bir deiken arasnda belirli bir iliki olduu varsaylmaz. Bunun yerine tek bir
dnceyle yola klr, rnein; aile ii iddet, bu tr iddete maruz kalanlar iin ne anlam
ifade ediyor? gibi bir soruya odaklanlr. Aratrma, aile ii iddeti, iddete maruz kalanlarn
gznden grmeyi ve anlamay amalar. Aratrma raporunu okuyan kiiler, aile ii iddeti, bu
 3

iddete maruz kalanlarn kendi azlarndan dinlerler ve onlar arasnda bulunmu, onlarn
gznden grm gibi aile ii iddet olgusunu eitli ynleriyle, etrafl bir ekilde anlarlar.
Aratrmac da aile ii iddet olgusunu bu verilere dayanarak yorumlar. Eer aratrmann
bulgular, iddete maruz kalanlara anlaml geliyorsa ve aratrma raporunu okuyanlarn, aile ii
iddeti, bu iddete maruz kalanlarn gznden grmelerini ve ayrntl bir ekilde anlamalarn
salyorsa, bulgular doru kabul edilir.
Yntem n plandadr: Sosyal olgu ve olaylara ilikin deikenler, ancak geerlii ve gvenirlii
snanm lm aralaryla llebilir. Bunun iin lm aracnn, lm sonularn zamandan
ve evresel koullardan etkilenmemesini salayacak ekilde tasarlanmas ve tekrarlanan
lmlerde ayn sonucu vermesi gerekir. Bu nedenle aratrma srecinde, yntem ve teknikte,
kullanlan veri toplama aralarnda hibir deiiklik yaplmaz. Bu, nicel aratrmalarda yntem
ve tekniklerin, aratrma konusundan daha n planda olduunu gstermektedir.
Evreni temsil edebilecek nitelikte gruplar zerinde alr: Nicel aratrma, sosyal dzenin
ileyiindeki genel kanunlar ortaya karmaya alt iin, birey ya da gruplarn ortak
zelliklerini, genellenebilecek noktalar arar. Bu nedenle de aratrma evreninin zelliklerini
yanstabilecek, baka bir deyile evreni temsil edebilecek nitelikte olan ve byk apl
rneklemlerle alr. rnein, bir kentte su orann lmek iin nicel bir aratrma
yapacamz dnelim. Kentte gvenlik dzeyi ve su oran birbirinden farkl olan eitli
mahalleler vardr. Eer verilerimizi sadece ok iyi korunan gvenli sitelerde oturan insanlardan
toplarsak, aratrmamzn sonular kentteki genel su orann yanstmaktan uzak olacak,
genellendii takdirde de sosyal gerekliin yanl yanstlmasna neden olacaktr. Bu nedenle
nicel aratrmalarda seilen rneklemin evreni temsil etmesi son derece nemlidir.
Verilerini istatistiksel yollarla sunar: Nicel aratrmalarda elde edilen veriler saysal olarak ifade
edilir. z itibaryla saysal olmayan veriler de saysallatrlr ve istatistiksel olarak
zmlenir. Verilerin sunumu, deikenler arasndaki istatistiksel olarak anlaml olan ilikilerin
varlnn, ynnn ve iddetinin ortaya konmasn ve aklanmasn ierir.
Bulgularn doruluu: Ortaya konmaya allan sosyal kanunlar evrensel olarak geerli olmal,
btn tarihsel balamlarda ve her kltrde geerli olmaldr. Bu nedenle nicel aratrmalarda
bulgularn doruluu, yaplacak baka aratrmalar tarafndan tekrarlanmas ile llr. Nicel
aratrmalarda yntem, ilgilenilen konudan daha n planda olduu iin, ayn standart veri
toplama aralarn (rnein ayn soru kdn) benzer rneklemler zerinde uygulayan farkl
aratrmalar ayn sonucu bulmuyorlarsa ve aratrmada sorulan sorular veya uygulanan veri
toplama teknikleri, llmek istenen olguyu doru bir ekilde lemiyorsa; aratrmann
bulgular ne kadar ilgi ekici olursa olsun, doru kabul edilmez. (Yldrm ve imek 2005, 24-
32; Walliman 2006, 36-52; Bilton 1996, 107-109; Neuman 1996, 63-65; Miller, 2003, 192-194).
Toplumla ilgili nfus younluu, doum oranlar gibi baz veriler saysal nitelie sahiptir. Bunun
yannda, z itibariyle saysal olmayan bilgiler de saysal olarak ifade edilebilirler. rnein;
insanlarn kresel snmayla ilgili dnceleri, ilgili sorulara verdikleri yantlarn saylmasyla
saysal olarak ifade edilebilir.

Nicel Aratrma Teknikleri

Yaplandrlm (Denetimli) Gzlem: Yaplandrlm gzlem, standartlatrlm veri toplama
aralar araclyla yaplan, bilgi toplama yolunun denetim altnda tutulduu gzlem trdr.
Yaplandrlm gzlemde kullanlan standartlatrlm veri toplama arac, tam olarak neyin
gzlemleneceini, gzlemde nelere dikkat edilmesi gerektiini ve gzlemin nasl kaydedilmesi
gerektiini ak olarak belirten gzlem izelgeleridir. Yaplandrlm gzlemde aratrmac
inceledii grubu, kulland gzlem izelgesinin gsterdii dorultuda ve nesnel bir ekilde
dardan gzlemler (Sencer ve Sencer 1978:121-122).
 4

Survey: Sosyal bilim aratrmalarnda en sk kullanlan aratrma desenlerinden biri olan

surveyler, eitli lm srelerini iinde barndran almalardr. Bir aratrmann survey
niteliini kazanmas iin aratrma evrenini temsil edecek bir rnekleme sahip olmas, standart
bir veri toplama aracna (soru kd, gzlem izelgesi ya da grme ynergesine) sahip
olmas ve verilerin sistemli bir ekilde toplanmas gerekir. Ayn deikenler hakknda ok
sayda kaynaktan bilgi toplanmasn ieren surveylerde gzlem ve grme gibi eitli veri
toplama teknikleri kullanlmakla birlikte, en sk bavurulan veri toplama teknii ankettir (De
Vaus, 1990, 3).
Aratrma deseni, aratrmada hangi veri toplama tekniklerinin ve aralarnn kullanlacan,
verilerin nereden, kimlerden ve nasl toplanacan, nasl ileneceini ve zmleneceini
belirten, aratrmann eitli aamalarn bir arada tutan bir taslak, bir plandr. Nicel
aratrmalardan rnek verecek olursak gzlem bir veri toplama teknii, survey ise bir aratrma
desenidir.

Anket: Anket, nceden hazrlanm olan sorularn cevaplayclara posta ile gnderilmesi, telefonla,
internet zerinden ya da yz yze sorulmasn kapsayan bir veri toplama tekniidir.
Anketlerde sorulan soru tiplerini olgusal sorular, davranlara, inanlara, tutumlara ve niyetlere
ilikin sorular olarak gruplamak mmkndr,
Anket ve yaplandrlm grmelerde sorulacak sorularn ve cevap kategorilerinin yazl olduu
forma anket formu ya da soru kd denir. Soru kdnda bulunacak anket sorular kapal
ulu ya da ak ulu olabilir. Kapal ulu soru, cevaplaycya alternatif cevaplarn sunulduu ve
ilerinden bir ya da birkan semesinin istendii sorulardr. rnein; medeni durumunuz
nedir? A)-evli B)-bekr C)-dul D)-boanm eklinde sorulacak bir soru kapal ulu bir
sorudur. Ak ulu sorular ise sadece soru cmlesinden oluur. rnein ocuunuzun ileride
ne i yapmasn istersiniz? ya da Sizce kentlerde su oran neden artmaktadr? gibi sorular,
ak ulu sorulardr. Anketin uzun olduu ya da cevaplayclarn cevaplamaya ok istekli
olmadklar durumlarda kapal ulu sorular kullanl olur. Kapal ulu sorular, cevaplaycnn
anketrden etkilenerek yanl bilgiler vermesini engellemede ak ulu sorulara gre daha
etkilidir. Ayrca kapal ulu sorularda cevap kategorilerinin nceden belirlenmi olmas,
kodlama srasnda hata yaplmas olasln azaltr. Ancak iyi oluturulmam cevap
kategorileri, doru bilginin edinilmesini engeller. Ak ulu sorular ise daha sonra
gruplandrlarak kodlanaca iin, kapal ulu sorulara oranla yoruma daha aktr. Anket
formlarnda kapal ve ak ulu sorular bir arada kullanlabilir. Sorularnn ak ulu mu kapal
ulu mu olaca, sorunun ieriine, cevaplayclarn trne ve motivasyonuna, anketrlerin
kodlama becerisine, anket sorularnn hazrlanmasna ve anketin uygulanmasna ayrlan
zamana bal olarak deiebilir.
Anketlerin, posta, telefon ya da internet zerinden yaplmas yerine, anketrler tarafndan
cevaplayclarla yz yze grlerek yaplmas, pahal olmakla birlikte en ok tercih edilen
tekniktir. Yz yze yaplan anketler, yaplandrlm grme olarak adlandrlrlar.
Anket yaplan kiilere tekrar dnlmesinin ve yeniden veri toplanmasnn ok zor olduu dikkate
alnarak, anket sorularnn ok dikkatli hazrlanmas ve aadaki noktalara dikkat edilmesi
gerekir:
Sorularda kullanlan dilin basit olmas gerekir. Teknik terimlerden ve zel szcklerden
kanmak, sorular mmkn olduunca herkesin anlayabilecei basit ifadelerle sormak
nemlidir. rnein, Sizce Trkiye'nin Avrupa Birlii yelii srecinde ilgili mktesebat
mevcut yasal itihatlar nasl etkiler? sorusu, bu adan uygun bir soru deildir,
Sorularn mmkn olduunca ksa, ak ve net olmas gerekir. Sorularn mulk olmamas iin
tam olarak neyin sorulduunun, hangi zamana ilikin sorulduunun net olmas, sorunun yanl
anlalmaya yol amayacak ekilde ak olmas ve soru cmlesinin mmkn olduunca ksa
 5

tutulmas gerekir, Ayrca soruyu sorarken kullanlan szcklerin herkes iin ayn anlama
geldiinden emin olmak gerekir.
Her bir soruda lmek istediimiz sadece bir e yer almaldr. Ebeveyniniz ne i yapar?
sorusu uygun olmayan bir sorudur, nk hem annenin hem de babann iini ayn anda
sormaktadr. Bu nedenle, annenin ve babann ne i yapt, ayr ayr sorular hlinde
sorulmaldr.
Sorular objektif bir ekilde sorulmal, cevaplayclar ynlendirilmemelidir. Sorunun nsanlarn
ailelerini her bayram ziyaret etmeleri gerektii dncesine katlyorsunuz, deil mi? ya da
vereninizden memnun deilsiniz, deil mi? gibi ekillerde sorulmas, cevaplaycnn
kendisinden belirli bir cevabn istendii kanaatine sahip olmasna neden olur.
Cevaplayclar, sosyal statleri hakkndaki sorulara gerek d yantlar vererek saygnlklarn ve
sosyal beenilirliklerini artrmak isteyebilirler. Anketrlerin cevaplayclar etkilemekten ve
ynlendirmekten kanmalar bu olasl azaltacaktr.
Cevaplayc, soruyu cevaplamak iin yeterli bilgiye sahip olduu ve soruyu anlad hlde cevap
vermek istemiyorsa zorlanmamal, sorular hazrlanrken cevap kategorilerine bilmiyorum,
fikrim yok gibi kategoriler mutlaka eklenmelidir.
Aratrmac, cevaplayann verdii cevaplar kadar, jest ve mimiklerinin, vcut dilinin, kulland
sembollerin, yani szel olmayan ifadelerinin de farknda olmal, gerekirse sorular tekrarlamal
ya da aklamaldr.

Yaplandrlm Grme (Mlakat Cetveli): Yaplandrlm grme, aratrmacnn standart

bir grme formunu izleyerek grmecilere nceden belirlenmi sorular yz yze sorduu
grme trdr. Baka bir deyile yaplandrlm grme, soru kdnn yz yze
uygulanmasdr ve survey almalarnda yaygn olarak kullanlr. zellikle ak ulu sorularn
fazla olduu soru ktlarnda cevaplama orannn artmasn salayan bir tekniktir.

Deney: Deney, nceden belirlenen hipotezlerin snanmas amacyla, deikenler arasndaki

ilikilerin kontroll bir ortamda incelenmesidir. Neden-sonu ilikisini gstermek iin deney,
denek belirli bir bamsz deikene tabi tutulduunda belirli bir olgunun ortaya ktn ve
denek bu bamsz deikene tabi tutulmad takdirde bu olgunun ortaya kmadn
gstermelidir. Deneyde, zellikleri birbirine denk olan iki gruptan biri bamsz deikene tabi
tutulmaz (kontrol grubu), dier grup ise bamsz deikene tabi tutulur (deney grubu). Deney
srecinde bamsz deiken dndaki etkilerin her iki grupta da ayn dzeyde olmas salanr.
Daha sonra deney grubuyla kontrol grubu karlatrlr ve deney grubunun davranlarnda
meydana gelen farkllklar incelenerek bamsz deikenin neden olduu sonular ortaya
konmaya allr.

Yar-Deney: Deneylerin laboratuar ortamnda yaplmad, d faktrlerin tamamen kontrol

edilmedii, ama hipotez snamay amalayan, geerlii deerlendirilen ve genelleme amac
tayan almalardan deney ya da yar deneysel almalar olarak adlandrlmaktadr. Yar-
deneylerde, deneyde olduu gibi kontroll bir ortamda kontrol grubu oluturulmaz. Bunun
yerine laboratuar ortam dnda deney grubuna benzer zellikler gsteren bir grup bulunur ve
karlatrma bu grupla deney grubu arasnda yaplr (Robson, 2000, 46-47).

NTEL ARATIRMA YNTEMLERNN GENEL ZELLKLER

Nitel aratrma, yorumlayc yaklama dayanr. Nitel aratrma, yaplandrlmam gzlem,
yaplandrlmam grme ve dokman inceleme gibi nitel veri toplama tekniklerinin
kullanld, olgu ve olaylarn kendi doal ortamlar iinde gereki ve btncl bir ekilde
ortaya konmasna ynelik nitel bir srecin izlendii aratrmadr (Yldrm ve imek 2005, 39).
 6

Nitel aratrma yntemi ise, insanlarn sosyal dnyay nasl anladn, deneyimlediini,
yorumladn ve rettiini anlamay amalayan nitel aratrmalarda izlenen tutum ve
stratejileri kapsayan bir kavramdr (Sandelowski, 2004:893).

Nitel Aratrma Ynteminin Genel zellikleri:

Sosyal gereklik anlay: Sosyal gereklik, birbirleriyle etkileimde bulunan sosyal aktrlerin
amal eylemleri ile yaratlr. Sosyal aktrler tarafndan oluturulan sosyal gereklik, zamana ve
kltre bal olarak srekli deiir; duraan, dzenli ve evrensel deildir. nsanlar ayn anlam
sistemini paylamazlar, sosyal ve fiziksel gereklii farkl ekillerde deneyimlerler. Sosyal
gerekliin ne olduu, insanlarn onu nasl deneyimlediklerine, nasl anlamlandrdklarna ve
nasl tanmladklarna baldr. Bu nedenle sosyal gereklik genellenemez ve tahmin edilemez,
Sosyal aratrmann amac: Sosyal aratrmann amac, insanlarn bak alarn ve doal
ortamlarnda anlam ve sosyal gereklii nasl ina ettiklerini anlamak, sosyal olgular
derinlemesine ve ayrntl bir ekilde betimlemek ve sosyal olgu ve olaylar ve aralarndaki
karmak ilikiyi kendi balam iinde yorumlamaktr. Sosyal olgular karlkl etkileim iinde,
deiken, eitli, karmak ve belirsizdir, aralarndaki ilikinin ynn tam olarak belirlemek
mmkn deildir. Bu nedenle nitel yntem nedensellik ilikisine nem vermez, tahmin ve
genelleme amac tamaz. Aratrma konusu gzlemlenebilir ve llebilir davranlar deil,
sosyal aktrlerin anlaml sosyal eylemleri olduu iin, toplumu en iyi tanmlayacak olan,
toplumdaki sosyal aktrlerin kendileridir. Bu yzden nitel yntemle yrtlen aratrmalar,
sosyal aktrlerin alglarn ve bak alarn anlamaya ve sosyal gereklii, bu bak asna gre
ve ina edildii sosyal balam iinde, yani 'ieriden bakarak' yorumlamaya alr.
Aratrmac katlmc ve zneldir: Nitel aratrmalarda sosyal olgularn kendi sosyal ve kltrel
balamnda incelenmesi gerektii iin, aratrmac rneklemindeki kiilerle dorudan grr,
etkileime girer ve empati kurar. nceledii sosyal olguyu rneklemdeki kiilerin gznden
grmeye alr, bu nedenle baz durumlarda bu kiilerin yaadklar deneyimleri kendisi de
yaar ve kazand deneyimleri ve bak asn, verilerin zmlenmesi ve yorumlanmas
srecinde de kullanr. Aratrmacnn kendisi veri toplama aracdr, elde etmek istedii bilgiler,
aratrmacyla rneklemdeki bireyler arasndaki etkileim sreci iinde toplanr. Bununla
birlikte, aratrmacnn znel olmas, tarafl ve n yargl olaca anlamna gelmez.
Aratrma doal ortamda yrtlr: Nitel aratrmalarda, incelenen srece mdahale edilmez,
evresel koullar kontrol altnda tutulmaya allmaz, nk sosyal olgular, iinde var
olduklar ortama gre biimlenirler. Bu nedenle olgularn kendi doal ortamlarnda ve kendi
doal ak iinde incelenmesi ve bulgularn baka ortamlara genellenmemesi gerekir.
Tmevarm ilkesi hkimdir: Yorumlayc yaklama gre btn, paralarn toplamndan daha
fazlasn ifade eder. Bu nedenle nitel aratrmalarda sosyal olgular paralara ayrlarak
incelenemez, yani aratrma problemini oluturan deikenler birbirinden ayr ayr ele
alnmazlar. Ayrca sosyal olgu ve olaylar arasndaki ilikiler, kesin izgilerle davranlara
ayrtrlamayacak kadar karmaktr. Bu nedenle nitel aratrmada paralara deil btne; yani
deikenlere deil, her biri kendine zg olan olay ya da olgulara odaklanlr ve aratrma
konusu tmevarmsal bir yaklamla belirlenir. Sosyal gereklik sosyal aktrler tarafndan
srekli olarak yeniden ina edildii, ak hlinde olduu iin nitel aratrma, sonular olduu
kadar sreleri de anlamaya odaklanr ve aratrma, nceden belirlenmi bir teori ya da
hipotezle balamaz. Bu nedenle aratrma sreci nceden ayrntl ekilde belirlenmez, toplanan
verilerin gsterdii zelliklere gre aratrma probleminde ya da yntemde deiiklik
yaplabilmesini salayacak bir esneklikle tasarlanr, yani aratrma sreci esnektir. Eer
aratrma sonular belirli bir eilimi gstermeye yetecek bulgular salyorsa, aratrmac bu
bulgulara dayanarak bir hipotez ya da teori gelitirmeye alr (Yldrm ve imek, 2005, 59).
 7

allan durum n plandadr: Sosyal gereklik srekli olarak deimekte olduu, sosyal olay ve
olgular, belirli davranlarla snrlanamayacak kadar karmak olduu ve nceden belirlenmi
standart bir lm aracyla kesin olarak llemeyecekleri iin aratrma srasnda aratrma
problemi ya da yntem deitirilebilir. Bu nedenle nicel aratrmann aksine, nitel
aratrmalarda allan durumun kendisi, yntemden daha nemlidir (Yldrm ve imek,
2005, 51-52).
stisnalarla ilgilenir ve nispeten kk rneklem gruplaryla alr: Nitel aratrma, genelleme
amac tamad ve sosyal olay ve olgularn deneyimlenmesindeki eitlilii ve farkllklar
ortaya koymaya alt iin, sadece genellenebilecek gruplar zerinde deil, genel eilimin
dnda bulunan gruplar zerinde de alr.
Verileri zenginlii iinde sunar: Nitel aratrmalar ortalama, yzde, apraz tablo gibi baz
betimsel istatistikler kullanmakla birlikte, verilerini saysal gstergelere indirgemezler, verilerin
kendi zenginliini, derinliini, eitliliini ve ayrntlln yanstacak ekilde ifade ederler.
Bulgularn doruluu: Yaplan yorum ya da gelitirilen teori, allan kiilere anlaml geliyorsa
ve dier kiilerin de onlarn gerekliine girmesini ya da onlar derin bir ekilde anlamasn
salayabiliyorsa doru kabul edilir (Yldrm ve imek 2005, 24-32 ve 50-65; Walliman 2006, 36-
52; Bilton 1996, 107-109; Neuman 1996, 65-73; Miller 2003, 192-194).

Nitel Aratrma Yntem ve Teknikleri

Veri toplamak iin kullanan aralar, pozitivist ve yorumlayc yaklamlar tarafndan farkl ekilde
alglanr ve kullanlr. Pozitivist yaklam, doa bilimlerinin yntemini kulland iin, veri
toplarken kullanlan aralarn (geerli olmalar artyla) verilerin zelliklerini deitirmedii
varsaylr. rnein, bir biyologun bakterileri incelerken kulland aratrma teknii olan
mikroskop, bakterinin fiziksel gerekliini, yapsn, grntsn, bakteriye ilikin bilgileri
deitiremez. Ayn ekilde, sosyal bilimlerde de sosyal gereklie ilikin bilginin elde edilmesi
iin kullanlan aralarn, sosyal gereklii deitiremeyecei varsaylr. Nicel aratrmalarda
sosyal bilimcilerin veri toplama srecinde kulland soru kd, gzlem izelgesi, grme
ynergesi gibi aralar teknik olarak adlandrlr. Dier taraftan yorumlayc yaklama gre,
sosyal gereklik dardan baklarak nesnel olarak anlalamayaca, ancak kendi balam
iinden bakld takdirde anlalabilecei iin, veri toplama yolu, incelenen olguyla ilikili
kiileri kendi sosyal ortamlar iinde ve bu ortama katlarak gzlemlemek ve onlarla etkileime
girmektir. Yani, veri toplama arac, aratrmacnn kendisidir. Bu nedenle de rnein nicel
aratrmalarda bir teknik olarak ele alnan grme ya da gzlem, nitel aratrmada bir yntem
hlini alr. nk grmenin ya da gzlemin kendisi, ieriden bak srecidir; incelenen sosyal
olguyu anlamann yolu, aratrmann yntemidir; baka bir deyile grme ya da gzlem, bir
teknik olmakla snrl kalmamakta, yntemsel bir duruu da ifade etmektedir. Bu nedenle nicel
aratrmalarda teknik olarak kullanlan grme, gzlem gibi aralar, nitel aratrmalarla
ilgili literatrde sklkla yntem olarak (Yldrm ve imek, 2005) snflandrlmaktadr.

Derinlemesine (Enformel, Biimsel Olmayan) Grme: Derinlemesine grme, aratrma

problemine ilikin yzeysel bilgilerden ok, kiilerin dnce, gr ve deneyimleriyle ilgili
bilgi toplanmak istendiinde kullanlan bir grme tekniidir. Derinlemesine grmelerde az
sayda insanla grlerek ok detayl bilgi elde edilmeye allr, Aratrmacnn amac,
grlen kii ne sylemek istiyorsa bunu syleyebilecei rahat bir ortam salamaktr.
Aratrma konusuna iliin btn ayrntlara ve boyutlara ilikin bilgilerin grme srecinde
elde edip edilmemesi, grmenin derinliini yanstr (Kmbetolu, 2005, 81). Grme
srecinde aratrmac eitli sorular sorarak grmeciyi konuya ynlendirir, cevaplar dikkatle
dinler, grmenin planlanan ekilde srp srmediini kontrol eder, ancak standart bir
grme ynergesine bal kalmaz. Grmeci konudan uzaklarsa ya da ok uzun ve
 8

dolayml cevaplar verirse aratrmac grlenin konuma isteini krmadan mdahale etmeli
ve grmeyi planlanan konuya ekmelidir (Kmbetolu, 2005, 91-92).
Grme yaparken aratrmacnn konumaktan ok dinlemesi, grlen kiiyi ynlendirecek
konuma ya da hareketlerden kanmas, grlen kiinin statsne benzer giyinerek
kendisini rahat hissetmesini salamas, grlen kiiye kar nazik olmas, sorularn ak, net
ve ksa cmlelerle sormas ve grlen kiinin syledii her eyi, tam olarak sylenen haliyle
kaydetmesi/yazmas gerekir.

Odak Grup Grmesi: Belirli kriterlere gre seilerek, nceden belirlenmi bir konuyu tartmak
zere bir araya gelmi olan yaklak 6-12 kiilik bir grup insanla, nitel aratrma yntemleri ile
yaplan grmeye odak grup grmesi denir. Odak grup homojen bir gruptur, gruba dhil
olan kiiler, aratrmac asndan nem tayan bir ekilde birbirleriyle baz alardan benzerlik
gsterirler. Aratrmac, gruba kimlerin gireceini bu benzerlik kstasna gre belirler ve
gruptakileri bu konuda bilgilendirir. Odak grup grmesi, grup iindekilerin kendilerini rahat
hissedecekleri bir ortamda, nceden belirlenmi bir konuyu tartmalarndan olutuu iin, bu
grmelerde sorulara verilen yantlar, gruptaki bireylerin karlkl etkileimleri sonucunda
oluan yantlardr. Baka bir deyile, gruptaki bir kiinin soruya verdii yant, dierlerinin
verdii yantlar etkileyecektir. Bu etkileim sayesinde, bireysel grmelerde akla gelmeyecek
baz konular, grup grmelerinde ortaya kabilir ve yorumlanabilir. zellikle bir konuya
ilikin farkl gruplarn bak alar ya da insanlarn belirli bir konu hakkndaki dnce ve
duygularnn nasl eitlilik gsterdii incelenmek isteniyorsa odak grup grmesi uygun bir
tekniktir (Krueger ve Casey, 2000, 10-24; Yldrm ve imek 2005, 151).

Yaplandrlmam (Denetimsiz) Gzlem: Nitel aratrmalarda gzlem, sosyal olgular evreleyen

koullar ve bireylerin davranlarn incelemeyi salad, eitli davranlarn doal olu hlini
gsterdii ve elde edilen verilerin hangi balamda deerlendirilmesi ve yorumlanmas
gerektii konusunda aratrmacya nemli ipular sunduu iin son derece faydal bir tekniktir
(Kmbetolu, 2005, 126). Nicel aratrmalarda yaplandrlm gzlem, nitel aratrmalarda ise
yaplandrlmam ve yar-yaplandrlm gzlem tekniinden faydalanlr. Yaplandrlmam
gzlem, gzlem izelgesi gibi standart bir veri toplama aracnn kullanlmad gzlemdir.
Yaplandrlmam gzlem, katlmc ve katlmsz olmak zere ikiye ayrlr.

Katlmc Gzlem: Katlmc gzlemde aratrmac, alt konuyla ilgili kltrn iine
girmeye, bu kltrn bir paras olmaya alr ve gzlem izelgesi gibi standart bir gzlem
arac kullanmaz. Katlmc gzlemin amac, incelenen kltr mmkn olduunca ayrntl bir
ekilde tanmlayacak bilgiyi edinmek ve bu kltrn dilini, gelenek ve greneklerini,
deerlerini, yazl ve yazsz normlarn etraflca betimlemektir. Bu nedenle katlmc gzlem,
belirli bir kltr, o kltrn iinden bakarak tanmlamay amalayan etnografya almalar
ile zde grlr (Yldrm ve imek, 2005: 171). Katlmc gzlem, incelenen duruma elik
eden dnceleri ve duygular paylaarak iten bir ekilde kavramay, bylece gzlem konusu
olan olayn iyapsna szarak bir anlay derinliine ulamay amalar. Katlmc gzlemde
aratrmaclarn incelenen gruba katlm her zaman eit dzeyde olmayabilir. Baz
aratrmalarda aratrmaclar grupla tamamen btnleirken, baz durumlarda aratrmacnn
gruba katlm daha snrl olabilir. Katlmc gzlemde gzlem konusu olan birey ve gruplarn,
zellikle aratrmacnn kimliinden ve amacndan habersiz olduklar durumlarda gzlemden
etkilenmeyecek olmalarnn, katlmc gzlemin en nemli yararlarndan biri olduu
belirtilmektedir. Ancak gzlemcinin gzlem yaptnn bilincinde olmas, inceledii grubun tam
anlamyla bir yesi olmasn engelleyecektir. Dier taraftan grupla btnlemek iin ar aba
harcamas da olaylarn doalln bozabilir. Ayrca katlmc gzlemde aratrmac grupla
 9

btnletike kendi bak asn kaybedebilir, yanszlktan uzaklaabilir ve yapt gzlemler

kendine zg bir nitelik kazanabilir. Bu nedenlerden tr katlmc gzlemin geerlii ve
gvenirlii dktr (Sencer ve Sencer, 1978, 115-118).

Katlmsz Gzlem: Katlmsz gzlem, standart bir veri toplama aracnn kullanlmad, ancak
aratrmacnn katlmc gzlemdeki gibi gzlemledii grubun bir yesi hline gelmedii,
aratrmac kiiliini koruduu ve gzlem konusunu dardan gzlemledii gzlem tekniidir.
Bylece gzlemde nispeten nesnellik salanm olur. Ancak aratrmacnn gzlemledii
duruma hi katlmadan gzlem yapmas olduka zordur. Bir yn ayna, dier yn cam olan
bir blmeyle ayrlan iki odadan birinde aratrmac, dierinde gzlemlenecek birey ya da grup
bulunuyorsa bu mmkndr. Ancak sosyal ortamlarda bu denli kesin ayrmalar sz konusu
olamaz. Ayrca aratrcnn gruba katlmamak zere ar aba gstermesi, duruma
yabanclamasna neden olur ve gzlemin doalln bozabilir (Sencer ve Sencer 1978, 180-120).

Yar-Yaplandrlm Gzlem: Yar-yaplandrlm gzlem, genellikle bir veri toplama arac

kullanlan, yaplandrlmam almalarda elde edilen verilerin doal ortamda snanmasna
ynelik gzlemlerdir (Yldrm ve imek 2005:172). Bu tip almalarda gzlemci, doal ortam
gzlemleyecek ve nceki almalarda ortaya kan davranlarn ilemesi, yani tekrar
grlmesi durumunda bu davranlar veri toplama aracna ileyecektir.

Yaam yks: Sosyal bilimlerde biyografik veriler, uzun veya ksa, genel veya belirli bir konuya
odaklanan, yzeysel ya da derinlemesine gibi eitli biimlerde bulunabilir. Bu biimler, sahip
olduklar zellikler dorultusunda yaam yks, yaam tarihi, yaam anlats, otobiyografi,
szl tarih gibi eitli terimlerle ifade edilirler. Yaam yks, yaam tarihi ve szl tarih
arasndaki fark, kapsamlar ve vurguladklar ksmlardr. Yaam tarihi ya da szl tarih bir
insann yaamnda belirli bir olaya odaklanrken (alma yaam gibi), yaam yks bireyin
yaamnn btncl ve gncel haline odaklanr,
Yaam yks almas, bir aratrma probleminin taycs olan bireylerin bir birim olarak ele
alnmas ve yaam srelerinin ince ayrntlarna inilerek ilgilenilen olgu ya da olayn somut bir
ierik ve bir rnek olay zerinde aratrlmasdr (Sencer ve Sencer, 1978:248). Kiinin kendisi
tarafndan anlatlan yaam yksnn aratrmac tarafndan kaydedilerek ilgili verilerin
toplanmas srecine yaam yks grmesi ad verilir. Yaam ykleri, insanlarn
yaamlarn nasl deneyimlediklerini ve znel olarak nasl grdklerini anlama asndan
aratrmacya stnlk salar (Plummer, 2004, 564; Atkinson, 2004:566).

rnek Olay ncelemesi (Vaka almas, Bir eit Monografi)

rnek olay, bir sosyal olgunun kendi balam iinde, eitli veri toplama teknikleriyle bilgi
toplanarak deneye dayal olarak incelenmesidir (Robson, 2000, 51-52). Baka bir ekilde
tanmlayacak olursak, rnek olay almas, sosyal olgu ya da olayn btncl olarak
anlalabilmesini salamak amacyla olay ya da olguyla ilikili btn deikenlerin karlkl
etkileiminin incelendii bir aratrma desenidir. Bir rnek olay almasnda rnek olay,
ilgilenilen durum, birey, grup ya da kurum olabilir. Bir ya da birka olayn youn bir ekilde
incelenmesini ieren rnek olay almas srecinde nicel ve nitel veri toplama teknikleri
kullanlabilir, ama derinlemesine inceleme yapmay ierdii iin genellikle nitel veri toplama
tekniklerinden yararlanlr (Walliman, 2006, 45-46).

Dokman ncelemesi (erik Analizi): Aratrma konusu hakknda bilgi ieren yazl
materyallerin zmlenmesini ieren dokman incelemesi, gzlem veya grmenin mmkn
olmad aratrmalarda tek bana veri toplamak amacyla, dier veri toplama yntemleriyle
 10

birlikte kullanldnda ise verilerin eitlendirilmesini salamak ve aratrmann geerliini

artrmak amacyla kullanlan bir tekniktir (Yldrm ve imek, 2005, 188-189). ncelenecek yazl
dokmanlar arasnda kitaplar, gazete ve dergiler, raporlar, kaytlar, yazmalar, ynergeler,
tutanaklar yer alabilecei gibi, zellikle yaam yks ya da szl tarih almalar kapsamnda
gnlkler, hatratlar, zel mektuplar da incelenebilir.
Yazl dokmanlarn incelenmesinde en sk kullanlan teknikler ierik analizi ve eletirel sylem
analizidir. Bununla birlikte, bu yntemler sadece yazl dokmanlarn incelenmesinde deil,
grme, film, grnt ve benzeri materyalin ieriinin zmlenmesinde de kullanlr. Yazl
dokmanlarn ierik analizinde, metinlerde belirli szcklerin ka kez tekrarlandnn
saylmas, gazetelerde stunlara ya da haberlere ayrlan alann ka santimetrekare olduunun
llmesi, radyo ve televizyonda aratrlan konuya ka dakika/saat ayrldnn hesaplanmas
gibi nicel veri toplama teknikleri kullanlr. Aratrmaclar bu verilere dayanarak iletiimin
(metin, grnt vs.) ve iletiimde bulunanlarn (rnein yazarlar) zellikleri hakknda
karsamalar yapabilirler. Nitel erik Analizi olarak da adlandrlan (Pickering, 2004, 889)
Eletirel Sylem Analizi ise metinde aka belirtilen anlamn iinde gizli olan veya ilk anda ima
edilen anlamlarn tesindeki anlamlarn ortaya karlmaya allmasdr. Baka bir deyile
Eletirel Sylem Analizi almalarnda, verilerin iinde ilk bakta grlmeyen, sakl olabilecek
gereklerin ortaya konmas amalanr.

Teori Kurma (Grounded Teori): Gml Teori olarak da bilinen Teori Kurma yntemi, sosyal
aratrmalar nceden belirlenmi teoriler zerinde temellendirme basksna kar bir tepki
olarak gelitirilmi bir yntemdir. Teori gelitirmeye ynelik olan bu yntemde veriler, nitel
veri toplama teknikleriyle toplanrken bir yandan da zmlemeler yaplarak elde edilen
verilere uygun bir teorik aklama getirilmeye allr (Walliman, 2006, 47-48).

NCEL VE NTEL YNTEMN GL VE ZAYIF YNLER

Nicel yntemin de nitel yntemin de kendine zg gl ve zayf ynleri vardr, Nicel yntemin
en gl yn, aratrma evreni dzeyinde genellenebilir nitelikte llebilir ve gvenilir
veriler retmesi ve toplumda bir btn olarak var olan yap ve desenleri kefetmeyi
salamasdr. Nicel ynteme getirilen eletiriler ise yle zetlenebilir:
nsan davrann, bu davran oluturan sosyal ve kltrel balamdan soyutlamas,
davranlarn anlamn kavramay mmkn klacak zengin veriler salayamamas,
Neredeyse her konuyu lme ve saysallatrma eilimi nedeniyle insan yaamn saylara ve
soyut formllere indirgemesi, bunun sonucunda elde ettii bilgilerin gerek hayatla ilgisinin
kopmasna neden olmas,
Teori ve hipotezde yer verilmemi olan deikenlerin etkisini gz ard etmesi,
Sosyal aktrlerin dnda var olan yaplara fazla odaklanarak sosyal olgularda aktrlerin
etkileimi sonucunda meydana gelen deiimleri grememesi,
Saysal verilerin istatistiksel zmlemesinin sonularn ynlendirilmesine, yanl ya da eksik
yorumlamaya izin vermesi,
lm arac standart olsa bile, konu seiminde ve bulgularn yorumlanmasnda aratrmacnn
deer yarglarndan arnmas ve tamamen nesnel olmas mmkn olmad hlde nesnellii bir
art olarak grmesi alarndan eletirilmitir.
Nitel yntemin en gl yn, insan davrann ve sosyal yaamdaki deiim srecini kendi
balam iinde ve btncl olarak anlamamz salayacak zengin ve detayl veriler
salamasdr. Nitel yntem;
Fazla znel ve greceli olmas nedeniyle sonularn aratrmay yrten aratrmacya bal
olarak deiebilmesi,
 11

Sosyal olay ve olgular aklamada sosyal aktrlerin dnsel srelerine arlk vererek resmin
daha geni hlini, yani sosyal olgular etkileyen ama sosyal aktrlerin bilgileri dnda ileyen
sreleri gz ard etmesi,
Veri toplama ve zmleme srelerinin ok fazla emek ve zaman gerektirmesi,
Elde edilen verilerin genellenememesi alarndan eletirilmitir.
Baz sosyal bilimciler, iki yntemin de tek bana btnyle geerli ve tamamen gvenilir veriler
salayamayacan, ama her ikisinin de sosyal yaam aydnlatt ynlerinin olduunu
belirtmekte, bu nedenle en faydal olann iki yntemin bir arada kullanlmas (yntemsel
oulculuk) olduunu ileri srmektedirler (Haralambos vd., 1995, 856).

YNTEMSEL OULCULUK
Nicel ve nitel aratrma yntemlerinin bir arada kullanlp kullanlamayacana ilikin iki farkl
gr vardr. Bu grlerden ilki, nicel ve nitel aratrmalarn farkl teorik bak alarna
dayandklarn, sosyal gerekliin incelenmesinin zt yollar olduklarn vurgular. Bu gre
gre teorik bak as, deer ve varsaymlar i ie gemi durumdadrlar, birbirlerinden
ayrlmalar mmkn deildir; bu nedenle de nicel ve nitel aratrma yntemleri veri toplama
teknii dzeyine indirgenemez, btnletirilemez ve birlikte kullanlamaz. kinci gr ise nicel
ve nitel yntemin sadece sosyal aratrmalarn yrtlmesinin farkl aratrma problemlerine
uygun olan farkl yollar olduunu vurgular, her iki yntemle ilikilendirilen veri toplama
tekniklerinin gl ynleri zerinde durur ve bu tekniklerin kaynatrlabilecek nitelikte
olduklarn ileri srer. Bu gre gre nicel ya da nitel aratrma yntemlerinden birini semek
ya da melez bir yntem benimsemek, teorik bak alarndan ve deerlerden ok teknik
konularla ilgilidir (Bryman, 1988, 4-5). rnein Bryman (1988) nicel ve nitel yntemler arasnda
bir i blm olduunu; nicel yntemin yapsal eleri incelemek iin, nitel yntemin ise
sresel eleri incelemek iin kullanabileceini belirtir.
Nicel ve nitel yntem birbirleriyle birok noktada elise de, sosyolojide birlikte kullanlmalar
olduka yaygndr. ok sayda aratrmac, nicel veya nitel yntemlerden birini ncelikli olarak
benimsemekte, ancak bulgularn desteklemek iin dier yntemin veri toplama tekniklerini de
kullanmaktadr. Her iki yntemden de faydalanma, yntemsel oulculuk, nirengi ya da
genleme olarak adlandrlmaktadr. ki yntemi bir arada kullanmann eitli yollar vardr:
1.Nicel veriler, nitel almalarla elde edilmi verilerin, nitel veriler de nicel almalarla elde
edilmi verilerin doruluunun kontrol edilmesi amacyla kullanlabilirler.
2.Nitel yntem, daha sonra nicel yntemle snanmak zere hipotez gelitirilmesi amacyla
kullanlabilir.
3.Nicel yntemle yaplm almalar, nitel yntemle yaplacak almalarda kimlerin incelenmesi
gerektiinin belirlenmesinde faydal olabilir.
4.Nitel yntem, nicel aratrmalar sonucunda birbirleriyle istatistiksel olarak ilikili olduklar
ortaya kan baz deikenlerin neden ilikili olduunu gstermek amacyla kullanlabilir.
5.allan sosyal grup hakknda daha btncl bir gre sahip olabilmek iin nicel ve nitel
yntemler bir arada kullanlabilir; aratrma konusunun genel zellikleri iin nicel, zgl
zellikleri iin nitel yntem kullanlabilir.
Yntemlerin birleimi, sadece birincil veri kaynaklaryla snrl deildir. rnein, yaplan bir anket
almasna ek olarak tarihsel dokmanlarn incelenmesi, sonularn konunun tarihsel balam
iinde zmlenmesini salayabilir (Haralambos vd., 1995, 856).