NİCEL ARAŞTIRMALAR

Doç. Dr. Ender DURUALP

 ARAŞTIRMA MODELİ

 Araştırma modeli; araştırma amacına uygun ve

ekonomik olarak, verilerin toplanması ve
çözümlenmesi için gerekli koşulların düzenlenmesidir.
 İki temel yaklaşım vardır:
 Tarama
 Deneme (deneysel)
 Tarama modelleri

 Geçmişte ya da halen var olan bir durumu var olduğu

şekliyle betimlemeye amaçlayan yaklaşımdır.
 Herhangi bir şekilde etkileme ya da değiştirme söz
konusu değildir.
 Araştırmacı, nesne ya da bireyi doğrudan kendi
inceleyebilir, önceden tutulmuş kayıtlara veya kaynak
kişilere başvurarak elde ettiği dağınık verileri
bütünleştirerek yorumlar.
 İki temel sınırlılık vardır:
 Veri bulma
 Kontrol güçlüğü
Geçmişteki bir olay, nesne ve bireylere ilişkin
kayıt bulamayabilir. Hangi verilerin
toplanacağına araştırmacı karar verse bile
olası nedenlerin birden çok olabileceği ve
kontrol etme olanağı bulunmadığı için alınan
sonuç neden-sonuç ilişkisi biçiminde
yorumlanamaz.
 Özellikleri;

 Büyük bir topluluğun belli bir konu ile ilgili görüşlerinin

veya özelliklerinin betimlenmesi amacıyla topluluğu
temsil edebilecek bir parçası seçilir. (evrenden
örneklem seçilmesi)
 Araştırma kişilere yöneltilen sorulara verilen cevapları
içerir.
 Veriler evrenden değil örneklemden toplanır.
 Türleri

 Genel tarama modelleri (tekil ya da ilişkisel taramalar)

 Örnek olay taramaları
 Genel tarama modelleri: Çok sayıda elemandan oluşan bir
evrende, evren hakkında genel bir yargıya varmak amacı ile,
evrenin tümü ya da ondan alınacak bir örneklem üzerinde
yapılan taramadır.
 Örnek; beslenme alışkanlıklarının belirlenmesi, boş zaman
alışkanlıklarının belirlenmesi vb.
 İzleme yaklaşımı: Dil gelişiminin belirlenmesinde az sayıda
çocuğun doğumdan başlanarak yedi yaşına kadar belli
aralıklarla gözlenmesidir. Öğrencilerin mezun olduktan sonra
meslek yaşamlarının incelenmesi vb.
 Kesit alma yaklaşımı: Evreni temsil ettiği kabul edilen,
birbirinden ayrı gruplar üzerinde ve bir anda yapılacak
gözlemlerle belirlenmeye çalışılır. Dil gelişiminin
belirlenmesinde her yaş diliminden temsil edebilecek sayıda
çocuk belirlenerek dil gelişimi belirlenmeye çalışılır.
 Tekil tarama modeli araştırmalarında daha çok
betimsel istatistikler kullanılır. Ortalama, medyan,
mod, standart sapma, değişkenlik, frekans, normal
dağılım, oran, yüzde vb. kavramları bilip uygulayabilir.

 İlişkisel tarama modelleri, iki ya da daha çok değişken

arasında birlikte değişim varlığını veya derecesini
belirlemeyi amaçlayan araştırma modelidir.
Koralasyon ve karşılaştırma yolu ile iki tür çözümleme
yapılır. Sosyo-ekonomik düzey ile çocuk sayısı, sigara
içme ile doğum kilosu, eğitim düzeyi ile empati düzeyi,
zeka ile akademik başarı vb.
 İlişki arama sonucunda;
üç durum ortaya çıkar.

 İki değişken arasında sistemli bir ilişki yoktur.

Korelasyon katsayısı sıfır ya da sıfıra yakın değer alır.
 Değişkenler doğru orantılıdır. İşareti (+)
 Değişkenler ters orantılıdır. İşareti (-)
 Karşılaştırma yolu ile ilişki belirlemede ise en az iki
değişken vardır. Örneğin çocukların zeka düzeyleri
ölçüldükten sonra aldıkları puanlara göre düşük-orta-
yüksek gruplara ayrılır. Sonra gruplara göre okul
başarı puanlarına bakılır. Zeka düzeyleri ile okul başarı
puanları birbirinden farklı ise zeka düzeyi ile okul
başarısı arasında bir ilişki olduğu söylenir.
 Araştırmacının değişkenlik çözümlemesi (F), t testi, χ2
gibi parametrik ve nonparametrik istatistiksel
yöntemleri bilmesi gerekir.
 Örnek olay tarama modeli: Evrendeki belli bir ünitenin
(birey, aile, okul, hastane vb.) derinliğine ve genişliğine,
kendisini ve çevresi ile olan ilişkilerini belirleyerek, o ünite
hakkında bir yargıya varmayı amaçlayan tarama modelidir.
 Bir öğrencinin başarısızlık nedenlerini araştıran bir psikolog,
öğrencinin notlarını, ilişkilerini, aile durumunu, sağlığını,
beslenmesini, çalışma alışkanlıklarını vb. değişkenleri gözler.
Büyük ölçüde nitelik araştırmalarıdır. Çoğu zaman
istatistiksel çözümlemelere olanak vermez. Verileri
yorumlama güçtür.
 Deneme modelleri

 Neden-sonuç ilişkisini belirlemeye çalışmak amacı ile,

doğrudan araştırmacının kontrolü altında,
gözlemlemek istenen verilerin üretildiği araştırma
modelidir. Tarama modelleri ile var olan durum
gözlenirken, deneme modelinde gözlenmek
istenenlerin araştırmacı tarafından üretilmesi söz
konusudur.
 Genellikle amaçlar, hipotez şeklinde ifade edilir.
Böylece olayların olası nedenlerine ilişkin yargılar
sınanmış olur.
 Deneme modeli ile yapılan araştırmada mutlaka bir
karşılaştırma vardır. Bağımsız değişkenlerin bağımlı
değişkeni etkilemesi, kontrollü koşullarda sistemli
değişiklikler yapılması ve sonuçlarının izlenmesi ile
olur.
Bir araştırmanın deneme sayılabilmesi
için;

 Araştırmacı, değişkenleri değiştirebilmeli

 Değiştirmeler kontrollü olmalı
 Değişimlerin etkisini gözleyebilmesi gerekir.
 Değişkenler ve kategorileri

 Her denemede bağımsız, bağımlı ve kontrol değişkenlerinden

oluşan bir deneme düzeni söz konusudur.
 Bağımsız değişken, denenen değişken “neden”;
 Bağımlı değişken “sonuç”
 Kontrol değişkenleri ise bağımlı değişkeni etkileme olasılığı
bulunan “öteki olası nedenler”dir.
 Örnek: Desende bağımlı değişken altı yaş çocuklarının sosyal
uyum ve beceri düzeyleri, bağımsız değişken ise çocukların
sosyal uyum ve becerileri üzerine etkisi incelenen “Oyun
Temelli Sosyal Beceri Eğitimi Programı”dır.
 Simgesi
ÖN TEST SON TEST KALICILIK TESTİ
DG R O 1 X O 3 O5
KG R O2 O 4
 
 
Bu desende semboller;
DG: Deney grubunu,
KG: Kontrol grubunu,
R: Deneklerin gruplara yansız atandığını,
Q1 - Q3 ve Q5: Deney grubunun ön test, son test ve kalıcılık testi ölçümlerini,
X: Deney grubundaki çocuklara uygulanan Oyun Temelli Sosyal Beceri Eğitimi Programını
Q2 ve Q4: Kontrol grubunun ön test ve son test ölçümlerini
Q1-Q5: Sosyal Uyum ve Beceri Ölçeği ve Sosyal Beceri Ölçeği ölçümlerini göstermektedir (Büyüköztürk
2008).
 Türleri

1. Deneme öncesi modeller: gerçek anlamda deneme niteliği

taşımazlar. Amaç, diğer modellerin iyi anlaşılmasını
sağlamaktır.
2. Gerçek deneme modelleri: Bilimsel değeri en yüksek
olandır. Birden çok grup kullanılır ve gruplar yansız atanır.
3. Yarı deneme modelleri: Gerçek deneme modellerinin
gerektirdiği kontrollerin sağlanamadığı durumlarda
kullanılır. Örneğin; öntest-sontest ayrı örnek grupla
yapılan model
 Kaynaklar

 Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.E.,

Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel Araştırma
Yöntemleri. 16 baskı. Ankara: Pegem Akademi.
 Karasar, N. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara:
Nobel Akademik.