DENEYSEL ARAŞTIRMA

YÖNTEMİ

DOÇ. DR. MAKBULE BAŞBAY

SEDA SÜMER
 Farz edelim ki .....? (What if.... ?)" sorusunun yanıtını arar.
 Neden sonuç ilişkisi ile ilgili hipotezleri test etmenin en iyi yoludur.
 Değişkenlerin kontrol edildiği tek araştırma yöntemidir.
 Tüm deneysel araştırmaların altında yatan en temel düşünce:
"Bir şeyi dene ve sistematik olarak ne olacağını gözlemle"
 Aralarında NEDEN-SONUÇ ilişkisi kurmak için
araştırmacı
BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLERİ kontrol eder,
BAĞIMLI DEĞİŞKENLERİ ölçer.
DENEYSEL ARAŞTIRMANIN TEMEL
ÖZELLİKLERİ

 BAĞIMSIZ DEĞİŞKEN
 BAĞIMLI DEĞİŞKEN
 GRUPLARIN KARŞILAŞTIRILMASI
 BAĞIMSIZ DEĞİŞKENİN KONTROLU
 SEÇKİSİZLİK (RASTGELELİK)
RESMI DENEYLERIN IKI TEMEL ŞARTI VARDIR.

 1. Belirli müdahalelerin etkisini görmek için en az iki ya da daha fazla

durum ya da yöntem karşılaştırılır.
 2. Bağımsız değişken doğrudan kasıtlı olarak manipüle (kontrol) edilir ve
deneyin çıktıları üzerindeki etkisini görmek için değişim planlanır.
BAĞIMSIZ DEĞİŞKEN (INDEPENDENT VARIABLE)

 Etkisi denenen değişkendir.

 Araştırmacının fark yaratacağına inandığı değişkendir.
 Örn: Bir anlatım yöntemi, bir öğrenme materyali, ödüllendirme çeşitleri,
öğretmen tarafından sorulan soruların türü vs
BAĞIMLI DEĞİŞKEN(DEPENDENT
VARIABLE)

 Kıstas değişkenidir.
 Bağımsız değişkenin etkisine bakılır.
 Araştırmanın çıktısıdır.
 Bağımsız değişkenin kontrol edilmesi sonucu oluşur.
 Ölçülebilmesi gerekir.
 Örn: başarı, ilgi, dikkat düzeyi, motivasyon, okula karşı tutum vs
 GENELLIKLE IKI GRUP VARDIR.

 Deney Grubu: Müdahale edilen gruptur. Etkisi incelenmek istenen şey

bağımsız değişken (yöntem, materyal vs) bu gruba verilir.
 Kontrol Grubu: Hiçbir müdahalede bulunulmaz.
 ya da
 Karşılaştırma Grubu: Farklı bir yöntem ya da materyal verilir. Kontrol
ya da karşılaştırma grubu araştırmacıya yaptığı müdahalenin sonucunu/
bağımsız değişkenin etkisini görebilmesi fırsatını sağladığı için çok
önemlidir.
BAĞIMSIZ DEĞIŞKENIN KONTROLÜ

 Araştırmacı kasıtlı ve doğrudan bir şekilde bağımsız değişkenin ne şekilde

olacağını ve hangi grubun bunu alacağını belirler.
 Örneğin, bir deneyde öğretmenin gösterdiği isteklilik düzeyi bağımsız
değişken olsun. Araştırmacı deneyin uygulanacağı iki grubun öğretmenlerini
öğrettikleri sınıflarda farklı isteklilik miktarlarını nasıl gösterecekleri
konusunda eğitmelidir. Kontrol edilebilen bağımsız değişkenler kadar kontrol
edilemeyen değişkenler de önem taşır. Cinsiyet, yaş, etnik grup, dini tercihler
gibi
 Bir değişkeni kontrol etmek için araştırmacı, değişkeni
 * Kimin
 * Ne zaman
 * Nerede
 *Nasıl
 alacağına karar vermek zorundadır.
 Bir bağımsız değişen birkaç farklı şekilde belirlenebilir.
 1. Bir bağımsız değişkenin başka bir bağımsız değişkenle karşılaştırılması
(Kimya öğretiminde anlatım yönteminin soru cevap yöntemi ile
karşılaştırılması)
 2. Belirli bir formdaki bağımsız değişkenin varlığı ya da yokluğu(Web 2
araçlarının İngilizce öğretiminde kullanılması ya da kullanılmaması)
 3. Aynı formdaki bağımsız değişkenin veriliş derecesi (Matematik
öğretiminde öğretmenin farklı isteklilik düzeylerinin öğrenci
tutumları üzerine etkisi)
SEÇKİSİZLİK (RASTGELELİK)

 Rastgele atama (Random assignment)

Deneye katılan her bireyin deney ya da kontrol grubuna atanmak için eşit
şansı vardır. Bunu yapmak için,
1. Örneklemin içindeki her bir bireye rastgele bir numara verilir.
2. 2. Rastgele rakamlar tablosu kullanılarak deney ve kontrol grupları
belirlenir.
Rastgele seçim (Random selection)Daha büyük topluluklar içinden seçim
yapmak için kullanılır.
RASTGELE RAKAMLAR TABLOSU
RASTGELE ATAMA YAPILIRKEN
DIKKAT EDILMESI GEREKENLER
 1. Deney başlamadan önce yapılır.
 2. Bireyleri gruplara atama ya da dağıtma sürecidir. Dağılıma bakan birisi
rastgele dağıtım yapılıp yapılmadığını söyleyememelidir. ( Daha önceden
oluşturulmuş iki gruba bakıp, onların rastgele oluşturulup oluşturulmadığını
söyleyemezsiniz)
 3. Rastgele atamanın kullanılması, araştırmanın eşit gruplar oluşturmasına
imkan sağlar. Eğer gruplar arasında bir farklılaşma ortaya çıkacaksa bu
tamamen tesadüfidir.
BIR BAŞKA DEYIŞLE, RASTGELE
ATAMA
 İkincil değişenlerin yani araştırmacının farkında olmadığı, çalışmanın
sonucunu etkileyebilecek değişkenleri de en aza indirir.
 Bu durum deneylerin diğer neden-sonuç ilişkisini araştıran yöntemlere göre
daha etkili olmasını sağlar.
 Yine de tüm seçkisizliğe (rastgeleliğe) rağmen gruplar eşit olmayabilir.
 Gruplar yeterince geniş tutulursa eşitlik olabildiğince sağlanır.
 Çoğu araştırmacı 40 kişiden az gruplara güvenmek konusunda rahat
hissetmezler.
ARAŞTIRMACILAR KATILIMCI ÖZELLIKLERINDEN KAYNAKLANAN
TEHDITLERI EN AZA INDIRMEK HATTA TAMAMEN YOK ETMEK IÇIN NELER
YAPABILIRLER?

 - Rastgelelik-Bazı değişkenleri sürekli tutmak

 Örneğin, cinsiyetin araştırmayı etkileyeceği düşünülüyorsa deney sadece kadınlara/erkeklere
yapılabilir ama bu durum genellemeyi engeller.- Araştırmanın desenine göre değişkeni
belirlemek
 Yukarıdaki örneğin tersine araştırma hem erkeklere hem de kadınlara uygulanır ve sonuçlar hem
cinsiyet hem de bağımsız değişkene göre analiz edilir.
 Eşlemek Örneğin, yaşın önemli olduğunu hissediyorsa, araştırmacı öğrencileri yaşlarına göre
eşleyip, sadece çiftlerden birine deneyi uygulayabilir.-
 Deneye katılanları kendi içinde kontrol amaçlı kullanmak.Her müdahale durumunda deneyin
katılımcılarının performansları karşılaştırılır.-
 Kovaryans analizi kullanmak İki değişkenin birlikte ne kadar değiştiği öntest ve sontestlerle
ölçülür.
 DENEYSEL ARAŞTIRMADA GRUP TASARIMI

 İçgeçerlik – Dışgeçerlik
 Bir deneyin iyi tasarlanıp tasarlanmadığı iç geçerlilik üzerindeki tehditlerin ne
kadar iyi kontrol edilebildiğine bağlıdır.
 İç geçerlik:Bağımlı değişkende gözlenen değişmelerin, bağımsız değişkenle
açıklanabilirlik derecesidir.
 İç geçerliği ölçmek için şu soru sorulmalıdır.
 "Bağımlı değişken üzerine yaptığım ölçümler sadece müdahalelerden mi
etkilendi yoksa sonucu etkileyecek başka etmenler var mı?

İÇGEÇERLİK
 Dış geçerlik Sonuçların deneklerin seçildiği büyük gruplara, evrene
genellenebilirlik derecesidir.
 "Elde ettiğim sonuçlar evrene ne kadar uygulanabilir?"

DIŞGEÇERLİK
 ZAYIF DENEYSEL DESENLER

 Bağımsız değişkene ek olarak deneyi etkileyebilecek başka faktörler mevcutsa

ve bu durum içgeçerliği ve bağımsız değişkenin etkisini değiştiriyorsa bu
deneylerin zayıf desenleri olduğundan söz edebiliriz.
 TEK GRUP-TEK UYGULAMA DESENI

 Müdahalede bulunulan tek bir grubun tek bir durumda gözlemlendiği deney
desenidir.Karşılaştırma yapılabilecek bir kontrol grubu olmadığı için zayıf bir
desendir.Örneğin, Tarih dersine olan ilgiyi arttırmak için bir ders kitabı
öğrencilere verilir ve dönem sonunda tutum ölçeği kullanılarak ölçüm yapılır.
TEK GRUP- ÖNTEST-SONTEST
DESENI
 Bu deney tasarımında bağımsız değişken sadece bir gruba uygulanır. Ancak
uygulanmadan önce bir öntest verilir. Deney gerçekleştirilir ve sonrasında aynı
test tekrar uygulanır. Örneğin, bir müdür ulaşılması güç öğrencilere uygulanan
haftalık danışma seanlarının etkililiğini belirlemek istemektedir. Geliştirilen 20
maddelik tutum ölçeği öntest olarak öğrenciler tarafından doldurulur.
Sonrasında seanslar başlar ve 10 hafta boyunca devam eder. Sonrasında aynı
tutum ölçeği tekrar verilir ve sonuçlar karşılaştırılır.
 Burada içgeçerliği etkileyecek başka faktörlerde olabilir.
 Tarih(Deneyin yapıldığı günlerde gerçekleşen olaylar), olgunlaşma, veri
toplayan kişinin taraflılığı, ölçme araçları, istatistiksel reeresyon, öğrencinin
tutumu ve uygulama süreci.
 Araştırmacı öntest ve sontest arasındaki farkın bağımsız değişkenden mi yoksa
yukarıdaki etkenleden herhangi birinden mi kaynaklandığını tam olarak
belirleyemeyebilir.
 Bu duruma çözüm olarak bağımsız değişkeni olmayan bir kontrol grubu deneye
eklenebilir.Bundan sonra eğer öntest ve sontest arasında anlamlı bir fark
oluşursa araştırmacı bunun bağımsız değişkenden kaynaklandığını söyleyebilir.
 STATIK GRUP KARŞILAŞTIRMA DESENI

 Bu tür deneylerde daha önceden var olan iki grup kullanılır (sınıf gibi) yani
katılımcılar gruplara rastgele atanmaz.Bağımsız değişken gruplardan birine
verilir. Ancak deneyin sonunda iki grup da ölçülür.Örneğin, tarih dersi
örneğindeki amaça istinaden yeni ders kitabı belirlenen iki sınıftan sadece
birinde uygulanır ancak dönem sonunda her iki grubunda ilgi düzeyi ölçülür.
 Bu deney deseni, tarih,olgunlaşma, ölçme ve regresyon tehditleri üzerinde
daha iyi kontrol imkanı sağlasa da, deneyin uygulandığı yer ve deneye
katılanların deneyi bırakmaları konusunda oldukça hassastır. Katılımcı
özellikleri arasındaki farklar kontrolü güçleştirmektedir
STATIK GRUP ÖNTEST-SONTEST
DESENI
 Bu deney tasarımı, statik grup karşılaştırma deseninden katılımcılara ön test
uygulanması itibariyle farklıdır.
 Veriler incelenirken her katılımcının öntest puanı son test puanından çıkarılır.
 Bu durum kazanç ya da değişim analizine imkan verir.
 Katılımcı özellikleri tehditi bakımından dahi iyi kontrol imkanı verse de
kazanç miktarı başlangıçtaki miktara bağlıdır.Yani öntestte iyi yapan grup son
testte de iyi yapar. böylelikle katılımcı özelliklerinden kaynaklana durum hala
devam eder.
 DOĞRU DENEYSEL DESENLER

 Deneylerin uygulanacağı kişiler, gruplara rastgele atanmalıdır. Bu durum iç

geçerliği arttırır.
RASTGELE SEÇILMIŞ-SONTEST-KONTROL
GRUPLU
 Rastgele atama ile oluşturulmuş iki grup vardır. Gruplardan birine bağımsız
değişken uygulanır diğeri kontrol grubu olarak kalır. Sürecin sonunda her iki
gruba da sontest uygulanır.
 ZAYIF YÖNLERI

 Bu deney deseninde deney grubunda bulunan katılımcıların deneyden ayrılma

riski vardır.
 Deneyin sonunda gruplar arasında sayıca farklılıklar oluşabilir. Sontest
sonuçları bu durumdan etkilenebilir.Bu durum içgeçerlik için bir tehdittir.
RASTGELE SEÇILMIŞ- ÖNTEST-SONTEST-KONTROL GRUBU

 Grupların gerçekten eşit olarak oluşturulup oluşturulmadığını görmeyi sağlar.

SEÇKISIZ SOLOMON DÖRT GRUP DESENI
 İçgeçerliğe tehdit olabilecek faktörlerin kontrolünü sağlar. Bir zayıf yönü
geniş örneklem ister. Bu yüzden zahmetli ve zaman alıcıdır.
EŞLEŞTIRME ILE SEÇKISIZ ATAMA
 Deneyde yer alacak grupların eşitliğini arttırmak amacıyla, çeşitli değişkenler
göz önünde bulundurularak katılımcılardan çiftler oluşturulur. Değişkenlerin
seçimi araştırmacının daha önceki araştırmalarına, teoriye ya da deneyimlerine
göre yapılır. Oluşturulan çiftler rastgele gruplara dağıtılır. Deneyden sonra
sadece son test verilen desene adapte edilebileceği gibi öntest sontest deney
deseninde de uygulanabilir.
 MEKANIK EŞLEME
 Belirli bir değişken ile alakalı olarak benzer özellikleri olan kişiler eşleştirilir.
 Örneğin, Matematik yetenek düzeyleri, sınav kaygısı düzeyleri aynı olan iki
kız eşleştirilebilir.Eşleştirme tüm örneklem için yapıldıktan sonra sıklık
poligonları kullanılırak grupların gerçekten birbirine denk oldukları kontrol
edilmelidir.
 Güçlükleri
 1. İki ya da üç değişkenden fazlasını eşlemek zordur.
 2. Hiç eşleme gerçekleşemeyebileceği için bazı kişilerin deney dışında kalması
kaçınılmazdır.
 ÖRNEK

 Eğitim koçluğunun fen sınıflarında düşük başarıya sahip öğrencilerin

akademik ortalamaları üzerine etkisi ölçülmek istenmektedir.Araştırmacı bir
lisedeki 125 öğrenci içinden rastgele 60 örnek seçer ve onları akademik
ortalamalarına göre eşleştirir. 60'da 40'ını eşleştirebildiğini görür. Oluşan 20
çifti rastgele kontrol ve deney gruplarına dağıtır.
 İSTATIKSEL EŞLEME
 Katılımcı kaybı yaşanmaz.
 Eşleme değişkenlerinin sayısını sınırlamaz.
 Her katılımcıya bağımlı değişkende tahmini bir puan verilir.
 Bu tahmin bağımlı değişken ve eşleştirilen değişkenler arasındaki korelasyona bağlı
olarak yapılır.
 Her bir katılımcının tahmini ve gerçek puanlarıkontol ve deney gruplarını karşılaştırmak
için kullanılır.
 Eşleme değişkeni olarak bir öntest kullanıldığında, tahmin edilen ile gerçek puan
arasındaki fark gerilemiş kazanç puanı (regressed gain score) olarak adlandırılır.Bu puan
sontest-öntest kullanılarak elde edilen kazanç puanlarına göre daha çok tercih edilir
çünkü daha güvenilirdir.
KARŞILAŞTIRMA

 Eğer mekanik eşleme kullanılırsa, eşleşen çiftlerin bir üyesi rastgele olarak deney
grubuna diğeri kontrol grubuna atanır.
 Eğer istatistiksel eşleme kullanılırsa örneklem rastgele bir şekilde başlangıçta bölünür ve
istatistiksel düzenlemeler bütün veriler toplandıktan sonra yapılır.
 Bazı araştırmacılar istatistksel eşlemenin daha iyi olduğunu söyleseler de tamamen
hatasız değildir.
 En büyük zayıf noktası, bağımlı değişken ve her tahmin edici değişken arasındaki
ilişkinin düz bir çizgi ile tanımlanabileceğini farz eder.
 Hangisi kullanılırsa kullanılsın araştırmacı grupları bağımlı değişkenle ilişkili diğer
değişkenleri eşitlemek için rastgele atamayı kullanmalıdır.
 YARI DENEYSEL DESEN

 Rastgele bir atama yoktur.Bu deseni kullanan araştırmacı içgeçerliği

etkileyecek tehditleri kontrol edebileceğine ya da en azından azaltabileceğine
inandığı tekniklere başvurur.
 SADECE EŞLEME DESENI
 Araştırmacı yine bazı değişkenlere göre deney ve kontrol gruplarını eşleştirir.
 Ancak eşit olup olmadıklarından emin değildir. Çünkü eşlenmiş olmalarına
rağmen katılımcılar bir bütün (intact) halindedir.
 Bu ciddi bir kısıtlamadır ancak rastgele atamanın imkansız olduğu hallerde
kaçınılmazdır.
 Ancak rastgele atamanın yerini almamalıdır.
 Eşleme değişkenleri ve bağımlı değişken arasındaki korelasyon oldukça
önemlidir. (en az 40 olması önerilir)
 DENGELENMIŞ DESEN

 Deney ve karşılaştırma gruplarını eşlemenin bir başka yoludur.Her grup tüm

müdahelelere maruz kalır fakat bu farklı bir sıra ile yapılır.Araştırmacı
uygulanan bu çeşitli müdahelelerin etkililiğine nasıl karar verir?
ARAŞTIRMACI UYGULANAN BU ÇEŞITLI MÜDAHELELERIN
(BAĞIMSIZ DEĞIŞKENLERIN) ETKILILIĞINE NASIL KARAR VERIR?

 Her bağımsız değişken sonrasında uygulanan sontest puanlarına bakarak.

 Bir başka ifade ile Bağımsız değişken 1 için elde edilen ortalama sontest
puanı, bağımsız değişken 2 ve 3 ün ( kaç tane varsa) puanları ile karşılaştırılır.
 Bu desen içgeçerliği etkileyen katılımcı özellikleri ile ilgili tehditi iyi kontrol
eder.
 Ancak çoklu bağımsız değişken girişimlerine hassastır. Yani belirli bir
bağımsız değişkenin performansı daha önceki bağımsız değişkenlerden
etkilenebilir. Bu sebeple sonuçların iyi incelenmesi gerekir.
ÖRNEK

 2. çalışmada X metodunun Y'ye üstünlüğü açık değil.1. Çalışmada metodlar

hangi sırada verilirse verilsin değerler aynı ancak 2. çalışmada bunu
göremiyoruz.
 ZAMAN SERISI DESENI
 Belirli bir sürede tek bir grup üzerine tekrarlanan ölçümleri ya da gözlemleri içerir.
 Bu gözlemler ya da ölçümler bağımsız değişken verilmeden önce ve sonrasında yapılır.
 Bu şekilde çok büyük miktarda bilgi toplanabilir.
 Eğer öntestlerde elde edilen grup puanları birbirine benzer ve sontestte önemli bir
derecede armışsa, araştırmacı bağımsız değişkenin gelişmeye/ilerlemeye neden
olduğunu rahatlıkla söyleyebilir.
 ÖRNEK

 Bir öğretmen öğrencilerine yeni bir ders kitabı vermeden önce birkaç hafta
boyunca haftalık olarak bir test yapar. Kitabı verdikten sonra da birkaç kez
daha testi tekrarlar. Sonuçları karşılaştırır.İçgeçerliği etkileyen zayıf yönleri1.
Tarih: Son öntest ve ilk sontest arasında öğrencileri etkileyebilecek herhangi
bir şey gerçekleşebilir. (Örn. deprem, hastalık gibi sebeplerle ara vs)2. Ölçüm
aracı: Bir sebeple çalışma esnasında kullanılan test değişmiş olabilir.3. Test:
Pratik olması sebebiyle test tekniğinin kullanılması
ANALIZ

 Zaman serisi deseninde bağımsız değişkenin etkinliği birkaç test sonucunda

elde edilen puanlar analiz edilerek belirlenir.
 Deneyin yapıldığı zaman gerçekleşen olaylara (History) ve Ölçüm
(instrumentation) noktasında hassas olamasına rağmen, Zaman serisi deseni
güçlü bir desendir.Çok fazla veri toplanması gerektiği için bu desen eğitim
araştırmalarında seyrek olarak kullanılır.Okullarda yapılan pek çok çalışmada
aynı testi 8-10 kez uygulamak çok da mümkün değildir.Uygulansa bile, pek
çok kez uygulanan ölçme aracının geçerliği konusunda ciddi sorular ortaya
çıkabilir.
 FAKTÖRIYEL DESENLER
 Faktöriyel Desenler bir deneysel çalışmada incelenen ilişkilerin sayısını
genişletebilir.
 Sadece sontest-kontrol grubu deseni ya da öntest-sentest-control grubu
desenlerindeki değişimlere bakılır.
 Rastgele dağılımla ya da rastgele dağılım olmaksızın ek bağımsız
değişkenlerin verilmesine izin verir.
 Böylece araştırmacı bağımsız değişkenin bir ya da moderatör değişken de
denen daha fazla değişkenle etkileşimini inceleme fırsatını elde eder.
 MODERATÖR DEĞIŞKEN

 Nedensel bir ilişkide bir başka bağımsız değişkenle birarada bulunması durumunda ilgili
nedenselliğin gücünü arttıran değişkendir.Örneğin, stresin sınav başarısı üzerine etkisi
şeklindeki bir araştırmada
 bağımlı değişken=başarı
 bağımsız değişken =stres tir.
 Böyle bir çalışmanın muhtemel sonucu, stres düzeyi az olanlar daha başarılı, stres düzeyi çok
olanlar daha az başarılı olduğu sonucuna ulaşılabilir.
 Buraya moderatör değişken olarak tecrübeyi ekleyelim.
 Stres düzeyi çok olan daha az başarılı olabilir demiştik. Ama stres düzeyi çok olanlardan biri
veya birkaçı tecrübe olarak (sınavın teorik/pratik yapısına ilşkin tecrübe) diğerlerinden daha
üst bir konumdaysa, stres düzeyi daha çok olmasına rağmen diğerlerinden daha başarılı
olabilir.
 Burada moderatör değişken bağımlı değişkenin yönünü değiştirmiştir.
 VERSIYON 1
 Bu desen, öntest-sontest-kontrol grubu içeren desenin değiştirilmiş/geliştirilmişidir.
 Bir bağımsız değişken, bir kontrol grubu ve 2 farklı düzeyde bir moderatör değişken içerir.
 Yabancı Dil öğretiminde Web 2.0 araçları kullanımının dil becerilerinin gelişimine etkisinin
incelendiği bir araştırmada
 Bağımsız değişken =Web 2.0 araçları
 Bağımsız değişken = Dil becerilerinin gelişimi
 Moderatör değişken =Bilgisayar becerilerinin iyi olması (Seviye 1), Bilgisayar becerilerinin iyi
olmaması (Seviye 2)
 Öğrenciler bilgisayar becerileri ölçülüp iki gruba ayrılır. Gruplar kendi içlerinde seçkisiz olarak
deney ve kontrol grubu olarak belirlenir. Öntest verilir. Deney grubu bağımsız değişkeni alır.
Kontrol grubu almaz ve sontest ile sonuçlar karşılaştırılır.Burada bilgisayar becerilerindeki
farklılıkların Web 2.0 araçlarının dil öğrenme üzerine etkisi incelenir.
VERSIYON 2
 Bu desenin başka bir versiyonunda ise, iki ya da daha fazla deney grubu
kullanılmasına rağmen kontrol grubu kullanılmaz.
 Örneğin, Tarih dersinde soru cevap yönteminin etkililiğini ve anlatım yönteminin
etkililiğini karşılaştırılmak istenen bir çalışmada araştırmacı ayrıca sonucun sınıf
mevcudundan da etkilenip etkilenmeyeceğini ölçmek istemektedir.
 Sınıf mevcudu=moderatör değişken.
 Faktöriyel desen kullanılarak iki farklı bağımsız değişkenin ayrı ayrı etkileri
ölçülebileceği gibi, bunların birleştirilmiş etkileri de ölçülebilir. Tek bir data
kullanılarak, değişkenlerin herbiri ile etkileşimi ölçülmüş olur ki bu özellik bu
araştırma deseninin en büyük artısıdır.
 ANALIZ
 a)Soru-cevap yöntemi her iki sınıf mevcudunda da
etkili olmuştur. Bu yüzden sınıf mevcudu ile bir
etkileşimi yok.
 b)Küçük sınıfta her iki metodla da iyi sonuç çıkardılar
ama küçük sınıfta soru cevap yöntemi ile daha çok
başarı elde ettiler.
 Öğrenciler her iki metodla da küçük sınıflarda başarılı
olsalarda ne kadar başarılı olduklarının anlatım
yöntemine bağlı olduğunu görüyoruz.
 Bu sebeple araştırmacı hangi yöntemin her zaman daha
iyi olduğunu söyleyemez. Sınıf büyüklüğüne de
bağlıdır. Burada bir etkileşim vardır.
 4’E 4
 4 farklı bağımsız değişken = anlatım tekniği

 4 farklı moderatör değişken düzeyi= motivasyon miktarı

 Son test ve kontrol grubu kullanılıyor.
BIR ÇALIŞMADA HERHANGI BIR TEHDITIN ORTAYA ÇIKMA
OLASILIĞI NEDIR?

 Sor: Bağımlı değişkeni etkileyebileceği bilinen ya da tahmin edilen faktörler

nelerdir? (Araştırmacının çalışması ile ilgili olmayan faktörlerle ilgilenmesine
gerek yok.)
 Bu faktörlerde karşılaştırılma /kontrol gruplarının farklılaşma olasılığı nedir?
(Gruplar arasındaki bir farklılık tüm gruplar için aynı olan bir faktörle
açıklanamaz = Sınıf mevcudu her grupta aynı ise belirleyici olamaz.)
 Etkisi olabilecek tehditlerin gerçekleşmesi olasılığını değerlendir ve onların
kontrolünü planla. Eğer bir tehdit kontrol edilemiyorsa bunu kabul et ve belirt.
 BIR DENEYI KONTROL EDERKEN

 Amaç-Meşrulaştırma (Gerekçelendirme)
 Tanımlamalar
 Ön araştırma
 Hipotezler
 Örneklem
 Ölçme süreci
 Prosedürler/İçgeçerlik
 Veri Analizi
 Sonuçlar
 Tartışmalar / Yorumlamalar
 AMAÇ-MEŞRULAŞTIRMA (GEREKÇELENDIRME)
 - Mantıklı / akla uygun mu?
 - İkna edici mi?
 -Araştırmacılar, araştırma sonuçlarının teori ya da pratik üzerindeki etkilerini
gösteriyor mu?
 - Varsayımlar açıklanmış mı?
 TANIMLAMALAR

 - Önemli terimler tanımlanmış mı?

 - Tanımlanmamışsa bağlam içerisinden yeterince anlaşılıyor mu?
 ÖN ARAŞTIRMA

 - Konu ile ilgili ön araştırmalar yeterince yapılmış ve anlatılmış mı?

 - Mevcut çalışma ile açıkça ilişkilendirilmiş mi?
HIPOTEZLER
 - Hipotezler açıkça belirtilmiş mi?
 - İma mı edilmiş / üstü kapalı bir şekilde mi söylenmiş?
 - Çalışmaya uygun mu?
 ÖRNEKLEM
 - Ne çeşit bir örneklem kullanılmış?
 -Seçkisiz mi?
 -Değilse yeterince açıklanmış mı?
 - Araştırmacılar deneyin evrene uygulanmasını öneriyor ya da bunu ima
ediyorlar mı?
 - Eğer öyleyse genellemenin yapılacağı evren belirtilmiş mi?
 - Genellemenin önündeki olası engeller tartışılmış mı?
 ÖLÇME SÜRECI

 - Yeterince açıklanmış mı?

 - Yeterli güvenirlik kanıtları mevcut mu?
 - Geçerlik kanıtları var mı?
 - Ölçüm araçlarının geçerliği ile ilgili yapılan çıkarımlar üzerindeki tartışmalar
ve kanıtlar ne kadar ikna edici?
PROSEDÜRLER / İÇGEÇERLIK

 - Hangi tehditler açıkça görülüyor?

 - Bunlar kontrol edildi mi?
 - Edilmediyse, üzerinde tartışıldı mı?
VERI ANALIZI

 - Veriler düzgün bir şekilde özetlenip, raporlandı mı?

 - Açıklayıcı ya da varda tahminsel istatistikler kullanıldı mı?
 - Sınırlılıklar tartışıldı mı?
SONUÇLAR

 - Açıkça ortaya konuldu mu?

 - Raporlanan veri ile yazılı özet tutarlı mı?
 TARTIŞMALAR / YORUMLAMALAR

 - Araştırmacılar, çalışmayı daha geniş bir bağlama yerleştirmişler mi?

 - Özellikle evren ve çevresel genellemeler ile ilgili sınırlılıklar tanınmış mı?
ETIK KURALLAR
 1. Eğitimle ilgili araştırmalarda insanlar kullanılacağı için sadece onların
tutum, ilgi, başarı motivasyon gibi konularda ölçüm yapılabilir.
 2. 18 yaşından küçük çocuklar deneye dahil edilecekse yasal ebeveynlerinden
yazılı izinlerin alınmış olması gerekir.
 3. Daha önce sınanmış ve yayınlanmış araştırmalar hrhangi bir ünvan almak
için yeniden araştırma konusu yapılmamalıdır.
 4. Bilime önemli bir katkı sağlamayan hipotezler üzerinde durulmamalıdır.
 5. Yeterli bilgi ve eğitime sahip kişilerce yapılmalıdır.
 6. Araştırmacının kendine ait hipotezi olmalıdır.
 7. Çalışma planının iyi yapılması gerekir.
 8. Etik kurul onayı alınmadan çalışılmamalıdır.
 9. Araştırma ortamının iyi düzenlenmesi, katılımcıları zor duruma sokacak
ortamlarda yapılmaması gerekir.
 10. Daha önce bir başkası tarafından geliştirilen bir ölçüm aracı kullanılacaksa
yasal izni alınarak kullanılmalıdır. Telif haklarına dikkat edilmelidir.
 11. Veri / istatistikler üzerinde değişiklik yapılmamalıdır.
 12. Araştırmacı herhangi bir sebeple kendini rahatlatmak adına denekleri
sıkıntıya sokmamalıdır.
 13. Sonuçlar hipotezi destekliyorsa deneyin tekrar edilmesine gerek yoktur.
 14. Hipotezi kanıtlamak için gruplar üzerinde manipülasyonlar
yapılmamalıdır.
 15. Çalışmayı ucuza mal edebilecek yöntem ve imkanlar varken pahalı olanı
tercih edilmemelidir.
 TEŞEKKÜRLER :)