Bilimsel Araştırma Yöntemleri

Nicel Araştırmalar (2)

• Korelasyonel Araştı rmalar
• Tarama Araştı rmaları
• Nedensel Karşılaştı rma Araştı rmaları

Grup Üyeleri
Ahmet ÇANKAL
Altan ARGIN
Fatih ÇIĞRIKÇI
Fırat KIZILTEPE
Osman KÜÇÜKÇÖNE
Yasin TÜRKMENOĞLU
Ders Sorumlusu
Yrd. Doç. Dr. Hakan TÜZÜN
Korelasyonel Araştırma
 Örnek Araştırma Durumları
 Korelasyonel Araştırma Nedir?
 Korelasyonel araştırmanın Felsefi temeli
 Korelasyonel Araştırmanın Özellikleri
 Korelasyonel Araştırmanın Türleri
 Korelasyonel Araştırmanın Aşamaları
 Problemin Belirlenmesi
 Örneklemin Seçilmesi
 Veri Toplama Araçlarının Geliştirilmesi
 Verilerin Toplanması
 Verilerin Analiz Edilmesi ve Yorumlanması
 Korelasyonel Araştırmalarda İç ve Dış Geçerlilik
Örnek Araştırma Durumları
Örnek 1:
Sıla bir lisede fizik öğretmenidir. Bir çok öğrencisi fizik dersinde
istediği düzeyde başarılı olamamaktadır. Kendi dersinde başarısız olan
öğrencilerin başka hangi derslerde başarısız olduklarını merak
etmektedir.

Sıla’nın öğrencilerin başarılarının hangi derslerde paralel olarak

yükseldiğini ya da düştüğünü belirleyebileceği araştırma korelasyonel
araştırmadır.
Örnek Araştırma Durumları(2)
Örnek 2:

Itır büyük bir ilde emniyet amiridir. Suçluların örgüt yapılarını

belirlemek için son beş yılda yakalanan suçluların hangi suçları daha
çok birlikte işlediklerini bulması gerekmektedir.

Itır’ın suçluların hangi suçları birlikte daha çok işlediklerini bulmak

için yapacağı araştırma korelasyonel araştırmadır.
Korelasyonel Araştırma Nedir?
 Korelasyonel Araştırma, iki ya da daha çok değişken arasındaki
ilişkinin herhangi bir şekilde bu değişkenlere müdahale edilmeden
incelendiği araştırmalardır.

 Değişkenlere müdahale edilmemesi özelliği ile nedensel karşılaştırma

araştırmalarına benzer. Ancak nedensel karşılaştırma araştırmalarında
bir bağımlı değişkeni etkileyen bağımsız değişkenler neden-sonuç
ilişkisi içinde belirlenmeye çalışılırken korelasyonel araştırmalarda
sadece değişkenlerin birlikte değişimleri incelenir.

 Bu inceleme bir neden sonuç ilişkisinin oluşabileceği konusunda

araştırmacıya fikir verebilir fakat kesinlikle neden-sonuç şeklinde
yorumlanamaz.
Korelasyonel Araştırma Nedir?(2)
Örneğin;
Bir öğrencinin müzik dersi başarı notun ile matematik dersi
başarı notu yüksek düzeyde ve pozitif yönde olabilir. Ancak bu
durum müzik dersi başarısının matematikteki başarıdan ya da
matematik dersindeki başarının müzik dersindeki başarıdan
kaynaklandığı şeklinde yorumlanamaz.

Bu iki değişkeni de etkileyen ve öğrencinin başarılı olmasını

sağlayan ve araştırmada elen alınmayan üçüncü bir değişken bu
başarıların gerçek nedeni olabilir.
Korelasyonel Araştırmanın Felsefi Temeli
 Hem bireysel hem de sosyal ilişkiler içerisinde insan davranışlarının
tanımlanması ve incelenmesi oldukça karmaşık bir süreçtir. Bu süreci
biraz daha anlaşılabilir bir hale getirmenin bir yolu daha basit düzeyde
bu ilişkileri belirleyerek anlamaya çalışmak olabilir. Korelasyonel
araştırmalar işte bu ilişkilerin belirlenebilmesini hedeflemektedir.

 Bu anlamda korelasyonel araştırmalarının, değişkenler arasındaki

ilişkilerin açığa çıkarılmasında, bu ilişkilerin düzeylerinin
belirlenmesinde etkili ve bu ilişkilerle ilgili daha üst düzey
araştırmaların yapılması için gerekli ipuçlarını sağlayan önemli
araştırmalar oldukları söylenebilir.
Korelasyonel Araştırmanın Özellikleri
 Korelasyonel araştırmalarında değişkenler arasındaki ilişki, farklı
türdeki değişkenler için farklı teknikler kullanılarak hesaplanan bir
korelasyon katsayısı ile gösterilir. Bu katsayı +1 ile -1 aralığında değişen
bir değer alır.

 Katsayının pozitif olması bir değişkende artış meydana geldiği zaman

diğer değişkende de artış olduğunu;

 Katsayının negatif olması ise bir değişkende artış görülürken diğerinde

azalma meydana geldiğini göstermektedir.
Korelasyon Katsayısı
Aralık Değerlendirme
k=±1 İki değişken arasında mükemmel ilişki var

k=0 İki değişken arasında hiç ilişki yok

0<k < 0.30 İki değişken arasında ilişki zayıf

0.3 < k < 0.7 İki değişken arasında ilişki orta düzeyde

1>k > 0.70 İki değişken arasında ilişki yüksek düzeyde olduğu söylenebilir.
Korelasyonel Araştırma Türleri

• Korelasyonel araştırmalar 2’ye ayrılır.

1. Keşfedici
2. Yordayıcı
Keşfedici Araştırmalar
Değişkenler arası ilişkileri çözümleyerek önemli bir olayı
anlamaya çalışmak için kullanılır.

Bu araştırmalar sürdürülürken uzak hedef neden – sonuç

ilişkisinin belirlenmesi de olabilir.
Yordayıcı Araştırmalar
 Yordayıcı araştırmalarda değişkenler arasındaki ilişkiler incelenerek
ilişki kurulan değişkenlerin birinden yola çıkılarak diğer değişkenin
bilinen değerine karşılık gelen bilinmeyen değeri belirlemeye çalışılır.

 Bu değişkenlerden ,yordama işlemi yapılacak olan değeri bilinen

değişkene yordayan değişken, değeri belirlenecek değişkene ise ölçüt
değişken denir.
Yordayıcı Araştırmalar(2)
 İki değişken arasındaki ilişki ne kadar yüksekse bu belirlemenin o
kadar doğru yapılabileceğinden söz edilir.

 Öğrencilerin ders çalışırken kullandıkları öğrenme stratejilerinin

düzeyinin akademik başarıları üzerindeki etkisi incelenerek belli
düzeyde başarı sağlamaları için hangi düzeyde öğrenme stratejilerini
kullanabileceği söylenebilir. Burada öğrenme stratejileri yordayan
değişken, öğrenme performansı ise ölçüt değişkendir.
Korelasyonel Araştırmanın Aşamaları
Korelasyonel araştırmalar;
 Problemin belirlenmesi
 Örneklemin seçilmesi
 Veri toplama araçlarının geliştirilmesi
 Verilerin toplanması
 Verilerin analiz edilmesi ve yorumlanması aşamalarından
oluşmaktadır.
Problemin Belirlenmesi
 Korelasyonel araştırmalarda araştırma probleminin ve değişkenlerin
belirlenmesinde ilişki durumunun incelenmeye değer olup olmadığına
karar verebilmesi için önceki araştırma sonuçlarından, kuramlardan,
uzman görüşünden ya da deneyimlerden destek alınmalıdır.

 Değişkenlerin tanımlarının açık ve net olması, araştırma sonuçlarının

da anlaşılabilir olması açısından önemlidir.

 Bu tür çalışmalarda araştırmalara yönelik sorulan sorular vardır.

Problemin Belirlenmesi(2)
Bu sorular şu şekilde sıralanabilir;
1. X değişkeni Y değişkeni ile ilişkilimidir?
2. A değişkeni B değişkenini yordamakta mıdır?
3. Araştırmaya dahil olan değişkenler arasındaki ilişkiler nelerdir?
Örneklemin Seçilmesi
 Korelasyonel araştırmalarda araştırma değişkenlerinin gözlenebileceği
ve ölçülebileceği bireyler arasından olabildiğince seçkisiz yöntemleri
kullanarak örneklem seçilmelidir.
Veri Toplama Araçlarının Geliştirilmesi
 Korelasyonel araştırmalarda sonuçta nicel veriler elde edilmek üzere
her türlü veri toplama aracı kullanılabilir.

 Değişkenler arasındaki ilişkinin belirlenebilmesi için veri toplama

araçlarının,temelde araçlardan elde edilen verilerin yüksek düzeyde
geçerli ve güvenilir olmasına önem verilir.
Verilerin Toplanması
 Korelasyonel araştırmalarda aynı denekler üzerinde iki ya da daha çok
değişkene ait verileri belirlemek için ölçme yapılır.

 Bu ölçmeler genellikle veri toplama araçlarının bir seferde

uygulanmasıyla gerçekleştirilir.

 Deneklerin zamana bağlı olarak değişebileceklerini göz önüne alarak

bu şekilde ölçme yapılmasının uygun olduğu söylenebilir.

 Ancak değişkenlerin farklı zamanlarda açığa çıktığı örneğin

öğrencilerin çalışma saatleri ile bir dersten aldıkları başarı notu
arasındaki ilişkinin belirlenmesi için yapılacak bir araştırmada
ölçmeler zorunlu olarak farklı zamanlarda gerçekleştirilebilir.
Verilerin Analiz Edilmesi ve Yorumlanması
 Toplanan verilerden yola çıkılarak bir korelasyon katsayısı hesaplanır.
 Korelasyon katsayısı ne kadar büyük ise değişkenler o kadar ilişkilidir.
 Ancak bu ilişki neden-sonuç şeklinde yorumlanamaz.
Korelasyonel Araştırmalarda İç ve Dış Geçerlilik
 Korelasyonel araştırmalarda ilişkili olduğu belirlenen iki değişkenin
neden sonuç olarak algılanıp bu şekilde yorumlanmaması gerekir.

 Arasında ilişki olduğu saptanan iki değişkeni etkileyen hatta bu

değişkenlerin nedeni olabilecek üçüncü bir değişken olabilir.

 Bu nedenle bu araştırmaların desenlenmesinde ve bulguların

yorumlanmasında bu konuya dikkat edilmelidir.
Korelasyonel Araştırmalarda İç ve Dış Geçerlilik(2)
 Katılımcıların veri toplama araçlarını doldururken adlarını belirtmeleri
kendileriyle ilgili gerçek durumu yansıtmamalarına neden olabilir.

 Bu nedenle veri toplama sürecinde katılımcıların adları alınmayabilir.

 Bu durumda farklı zamanlarda ya da farklı soru formlarıyla veri

toplanması planlandıysa aynı deneklere ilişkin ölçümlerin eleştirilmesi
için çözüm geliştirilmelidir.

 Bu çözümler neler olabilir?

Tarama Araştırmaları
 Tarama Araştırma Nedir?
 Tarama Araştırmanın Felsefi Temeli
 Tarama Araştırmanın Türleri
 Tarama Araştırmanın Aşamaları
 Problemin Belirlenmesi
 Evrenin Belirlenmesi
 Verilerin Nasıl Toplanacağının Belirlenmesi
 Örneklemin Seçilmesi
 Veri Toplanma Aracının Hazırlanması ve Verilerin Toplanması
 Verilerin Analizi ve Raporlaştırılması
 Tarama Araştırmalarında İç ve Dış Geçerlilik
Tarama Araştırma Nedir?
 Bir konuya ya da olaya ilişkin katılımcıların görüşlerinin ya da ilgi,
beceri , yetenek, tutum vb. özelliklerinin belirlendiği genellikle diğer
araştırmalara göre daha büyük örneklemler üzerinde yapılan
araştırmalara tarama araştırmaları denir.
Örnek Araştırma Durumu
Örnek
 Eğitim fakültesi dekanı Şenol bey, öğrencilerin fakültede verilen
eğitim, öğretim ve diğer hizmetlerden memnun olup olmadıklarını,
genel olarak fakülteyle ilgili görüşlerinin nasıl olduğunu ve varsa
sorunlarının neler olduğunu öğrenmek istemektedir. Şenol bey’in
fakültesiyle ilgili değerlendirmek istediği konuları öğrenci gözünden
öğrenmesini sağlayacak araştırma tarama araştırmasıdır.
Tarama Araştırmalarının Felsefi Temeli
 Tarama araştırmaları, geniş kitlelerin görüşlerini ve özelliklerini
betimlemeyi hedefleyen araştırmalardır.

 Bu tür araştırmalarda , daha çok “ ne, nerede, ne zaman, ne sıklıkta, ne

düzeyde, nasıl” gibi soruların cevapları aranır. Tarama araştırmalarının
amacı genellikle araştırma konusu ile ilgili var olan durumun
fotoğrafını çekerek bir betimleme yapmaktır.

 Tarama araştırmalarında araştırmacılar, görüşlerin ve özelliklerin

neden kaynaklandığından çok örneklemdeki bireylere göre nasıl
dağıldığıyla ilgilenirler.
Tarama Araştırmalarının Türleri
• Tarama araştırmaları üç gruba ayrılır;
a) Kesitsel araştırma
b) Boylamsal araştırma
c) Geçmişe dönük araştırma
b) Boylamsal Araştırma
 Boylamsal Araştırma aynı kişilerden belirli zaman aralıklarıyla veri
toplayarak gerçekleştirilen araştırma yöntemi.

 Boylamsal tarama araştırmaları eğitim belirlemek,ortak özelliği olan

bir grubu incelemek,ya da aynı kişilerin zamana bağlı
değişimlerini,eğilimlerini araştırmak amacıyla yapılabilir.
c) Geçmişe Dönük Araştırmalar
 Geçmişe dönük araştırmalar ise katılımcılara geçmişte yaşadıkları 
olaylarla ilgili soruların sorulduğu tarama araştırmalarıdır.

 Örneğin;sigarayı bırakan insanların sigara içiyorken yaşadıkları

sorunları belirlemek üzere yapılan bir  araştırma bu araştırmalara
örnek olarak gösterilebilir.
Tarama Araştırmalarının Aşamaları
 Problemin Belirlenmesi
 Verilerin Nasıl Toplanacağının belirlenmesi.
 Örneklemin Seçilmesi.
 Veri Toplama Aracının Hazırlanması ve Verilerin Toplanması.
 Verilerin Analizi ve Araştırmaların Raporlaştırılması
Problemin Belirlenmesi
 Bu araştırmalarda seçilen problem katılımcıların sorulara yanıt
vermelerini sağlayacak kadar önemli ve ilgi çekici olmalıdır.

 Bu nedenle tarama türü araştırmalarda toplanması gereken verilerle

ilgili hedefler çok iyi tanımlanmalı

 Araştırma kapsamında sorulan her bir soru mutlaka bu hedeflerle

ilişkili olmalıdır.
Evrenin Belirlenmesi
Tarama türü araştırmalarda evrenin belirlenmesi,
• hem Araştırma sorularını,
• hem Örneklem seçimini
• hem de Araştırmanın yürütülmesi için kullanılması gereken
kaynakların neler olacağını etkiler.
Verilerin Nasıl Toplanacağının Belirlenmesi
 Veri toplama araçlarının kullanılması için bir çok yol vardır. Bu
yöntemler hem veri toplama aracının ne olacağını hem de verilerin
toplanması için çalışacak kişilerin yapacakları işlerin ve sahip olması
gereken nitelikleri ne olması gerektiğini belirler.

 Genel olarak veri toplamanın 5 yolu vardır.

Bunlar;
1. Doğrudan uygulama
2. Telefon
3. Posta
4. İnternet
5. Görüşme
Verilerin Nasıl Toplanacağının Belirlenmesi (2)
Nitelik Doğrudan Uygulama Telefon Posta Internet Görüşme
Maliyet Az Orta Orta Az Yüksek
Uygulama Ortamı Gerekli mi? Evet Hayır Hayır Hayır Evet
Veri Toplayıcı Eğitimli Olmalı mı? Evet Evet Hayır Hayır Evet
Veri Toplama Süresi Kısa Kısa Uzun Orta Uzun
Yanıt oranı Yüksek İyi Zayıf Orta Yüksek
Aynı anda çok kişiye uygulanabilir mi? Evet Hayır Evet Evet Hayır
Seçkisiz örneklem almaya uygun mu? Evet Evet Evet Evet Evet
Yanıtlayanlar eğitimli olmalı mı? Evet Hayır Evet Evet Hayır
Yanıta göre ek soru sorulabilir mi? Hayır Evet Hayır Hayır Evet
Duyarlı konulara yanıt verilmesini Belki Belki Evet Evet Zayıf
cesaretlendirilebilir mi?
Yanıtlar analiz için kolay kodlanabilir mi? Evet Kısmen Evet Evet Hayır
Örneklemin Seçilmesi
 Araştırmanın incelemek için odaklandığı evrenin tümüne ekonomik,
iş gücü ve zaman sınırlılığı gibi nedenlerle ulaşmak mümkün değildir.

 Bu nedenle tarama araştırmalarında evreni temsil edebilecek

yeterlilikte bir kitle seçilerek araştırma bu kitle üzerinden yapılır.
Verilerin Analizi ve Araştırmanın Raporlaştırılması
 Veriler toplandıktan sonra,
 Soruların cevaplarında eksik var mı?
 Sorulara uygun cevap verilmiş mi?

 Raporlaştırma kısmında ise, araştırmaların sonuçlarında sorulara

verilen yanıtların yüzde dağılımlarının ve frekanslarının verilmesi
katılımcıların görüşlerinin gösterilmesi açısından önemlidir.
Tarama Araştırmalarında İç ve Dış Geçerlilik
Tarama araştırmalarında iç geçerliliği olumsuz etkileyen
nedenler;
 Katılımcı Kaybı
 Verilerin Toplandığı ortam
 Veri toplama Aracının Niteliğinin Yitirmesi
Nedensel Karşılaştırma Araştırmaları
 Örnek Araştırma Durumu
 Nedensel Karşılaştırma Araştırması Nedir?
 Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarının Felsefi Temeli
 Nedensel Karşılaştırma Araştırmanın Özellikleri
 Nedensel Karşılaştırma Araştırmanın Türleri
 Nedensel Karşılaştırma Araştırmanın Aşamaları
 Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarında Evren ve Örneklem
 Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarında Verilerin Toplanması ve
Çözümlenmesi
 Nedensel Karşılaştırma Araştırmada İç ve Dış Geçerlilik
Örnek Araştırma Durumu
 BIT dersini okutan Melek öğretmen dersini çoğunlukla proje tabanlı
öğrenme yöntemine göre işlemektedir. Melek öğretmen öğrencilerin
ödevlerinin niteliklerinin beklediğinden çok düşük olduğunu
görmektedir. Diğer öğrenciler ise oldukça güzel ödevler
hazırlamaktadır. Melek öğretmen bazı öğrencilerin proje ödevlerini
gerektiği gibi yapmamalarının nedenini bulmak istemektedir. Melek
öğretmenin karşılaştığı bu durumun nedenlerini belirlemek için
kullanabileceği desenlerden biri nedensel karşılaştırma araştırmasıdır.
Nedensel Karşılaştırma Araştırması Nedir?
 Nedensel karşılaştırma, ortaya çıkmış/var olan bir durumun ya da
olayın nedenlerini etkileyen değişkenleri ya da bir etkinin sonuçlarını
belirlemeye yönelik bir araştırma türüdür.

 Nedensel karşılaştırma türü araştırmalarda bir durumun neden ortaya

çıktığı, bu durumun oluşmasında nelerin etkili olduğu bulunmaya
çalışılır.
Nedensel Karşılaştırma Araştırması Nedir? (2)
 Nedensel karşılaştırmalı araştırma, araştırma deseninde birbirleriyle
karşılaştırılabilecek.
 en az iki grup varsa “nedensel karşılaştırma araştırmaları”,
 sadece tek grup varsa “nedensel araştırma” olarak adlandırılır.
Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarının Felsefi
Temeli
 Bilimsel araştırmalarda genellikle bağımsız değişkenlerin bağımlı
değişken üzerindeki etkileri kurgulanmış koşullar oluşturularak ve
müdahale edilmesi ile deneysel işlemleri yapılarak belirlenmeye
çalışılır. Ancak bazı durumlarda ortaya çıkan beklenmedik bir
durumun da nedenlerinin araştırılması gerekir.

 Örneğin; belirli bir yerde çok sayıda trafik kazasının meydana gelmesi
bu tür durumlara örnek gösterilebilir.
Nedensel Karşılaştırma Araştırmaların Felsefi
Temeli (2)
 Bazı durumlarda ise etik nedenlere ya da deneklere zarar verme
olasılığı nedeniyle deneysel bir araştırma planlanamaz ancak doğal
durumlarda/olaylarda araştırılmak istenen durum kendiliğinden açığa
çıkar.

 Nedensel karşılaştırma iki değişken arasındaki ilişkinin araştırılması

yönünden korelasyonel araştırmalara benzetilebilir.

 Nedensel karşılaştırma araştırmalarında hangi değişkenin diğerinin

nedeni olduğu bir başka deyişle sonuçla ilgili değişkeni etkileyen
nedensel değişkenin ne olduğu belirlenmeye çalışır.
Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarının Özellikleri
Başlıca özellikleri;
 Araştırılan durum/olay, araştırmacının manüpülasyonundan bağımsız
olarak ortya çıkmış bir durumdur.

 Denekler araştırılan durumun içinde yer alan kişilerden oluşmaktadır.

 Belirlenebilecek hipotezler çok esnektir, çok sayıda hipotez kurularak

bunların doğruluğu sınanabilir.

 Sonuca kesinlikle neden olan faktör ya da faktörlerin tümü

tanımlanamayabilir ve dolayısıyla etkisi belirlenemeyebilir.
Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarının Özellikleri
(2)
 Nedensel karşılaştırma araştırması yapılarak bağımlı değişken
üzerinde etkisi olduğu belrlenen bir faktör, araştırılan bağlamın
koşulları değiştiğinde, yani başka bir bağlamda aynı bağımlı değişken
üzerinde etkili olamayabilir. Bu durum araştırmaların genellenmesinde
dikkate alınmalıdır.

 Herhangi bir durum ya da olayda neden sonuç ilişkisi yanlış kurulabilir.

Nedensel Karşılaştırma Aşamalarının Türleri
 Bir durum ya da olay ortaya çıktıktan sonra yapılabilecek araştırmalar,
 nedensel araştırmalar
 nedensel karşılaştırma araştırmaları olarak adlandırılır.

 Nedensel araştırmalar değişkenler arasındaki neden sonuç ilişkisinin

ortaya konulmasını sağlayamaz ancak bu konuda ipuçlarına
ulaşılmasını sağlayabilir.Nedensel karşılaştırma araştırmaları ise ölçüt
gruplu karşılaştırma olarakda adlandırılır.a
Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarının Türleri (2)
 Bu araştırmada aynı duruma maruz kalan ve farklı düzeyde etkilenen
ya da bir grubun etkilenmediği gruplar arasında karşılaştırma yapılır.

 Böylelikle neden sonuç ilişkisinin kurulmasına olanak sağlar.

 Nedensel karşılaştırma aşamalarının konularına ve hipotezlerine göre

bazı türleri şunlardır:
• Nedenlerin belirlenmesi
• Etkilerin belirlenmesi
• Sonuçların belirlenmesi
Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarının Aşamaları
 Problem durumunun belirlenmesiyle başlar
 Araştırma soruları ve hipotezler
 Hipotezlere dayalı olarak varsa sayıltılar
 Araştırma deseninin belirlenmesi, önceki çalışmaların bulunması ve
incelenmesi
 Örneklem tanımlanması
 Veri toplama araçlarının geliştirilmesi
 Nasıl değerlendirileceğine karar verilmesi
Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarında Evren ve
Örneklem
 Bir durum ya da olayın ortaya çıkmasının ardından araştırma yapıldığı
için araştırmacının müdahalesi olmadan olayla ilgili kişiler hazır
örneklemi oluştururlar.

 Örneklemdeki bireylerin özelliklerinin de araştırma değişkenlerini

etkileyecek birer değişken olması nedeniyle bireylerin özelliklerinin
çok iyi belirlenmesi gerekmektedir.
Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarında Verilerin
Toplanması ve Çözümlenmesi
 Nedensel karşılaştırma araştırmalarında geçerli ve güvenilir olmak
kaydıyla her türlü veri toplama aracı kullanılabilir.

 Araştırmanın amacına ve toplanan verilere uygun her türlü çözümleme

yapılabilir.
Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarında İç ve Dış
Geçerlik
 Araştırmanın iç geçerliğini bozabilecek en büyük olası problem
örneklemdeki bireylerin özellikleridir.

 Karşılaştırılacak gruplardan birinde olan ve diğerinde olmayan

bağımsız değişken dışındaki bir özellik bağımlı değişkeni etkiliyorsa
araştırmanın iç geçerliğinde sorun yaşanacak demektir.
Teşekkürler 