DENEYSEL

ARAŞTIRMA
TASARIMLARI 1
Prof. Dr. İlknur AYDIN AVCİ

22.03.2023
İÇERİK
 Deneysel Tasarımlar
 Tam deneysel tasarımlar
 Yarı deneysel tasarımlar

22.03.2023 2
 DENEYSEL TASARIM
Deneysel yöntem,
 Laboratuar ya da laboratuar dışındaki bir deney düzeneğinde
 Olaylar arasındaki sebep-sonuç ilişkilerini belirlemeyi amaçlayan ve
 Araştırmacının önceden öngördüğü hipotezleri test etmeye yarayan bir
araştırma yöntemidir
 Deneysel araştırmalara müdahale araştırmaları da denilir.

Deney yapan kişi tarafından bir yada daha çok değişkene müdahale
edilerek bu müdahalenin başka bir değişkene etkisini belirlemek
22.03.2023 3
Bir araştırmanın tam deneysel olması için bazı temel koşulları
sağlaması gerekir (girişim, kontrol, randomizasyon)

• Çalışma grubu deney ve kontrol gruplarından oluşur.

• Her iki grup rastlantısal olarak ayrılır
• Genellikle deney grubuna girişim yapılırken kontrol grubuna bir
şey yapılmaz
• Sonuçta hipotez kabul ya da ret edilir.

22.03.2023 4
Tam deneysel araştırmalar öngörülen kriterlerin tümünün birlikte
bulunmadığı araştırmalara yarı deneysel araştırmalar denilir.

Bu tür araştırmalar genellikle bir kontrol grubunun oluşturulamadığı

veya rasgele seçim yapılamadığı durumlarda yapılır.

22.03.2023 5
DENEYSEL ARAŞTIRMALARIN AVANTAJ VE
DEZAVANTAJLARI
Avantajları
• Neden sonuç ilişkisinin en
iyi test edildiği
araştırmalardır
• Kanıt düzeyi yüksektir
Dezavantajları
• Pahalı, yorucu ve zordur
• Örneklem ve uygulama/müdahale
standardizasyonunu sağlamak güçtür
• Bilgilendirilmiş onam almak örneklemi
oluşturmada zorluk yaratır
• Etik sorunlar ön plandadır
• İzleme dayalıdır. Çalışmadan ayrılan
veya uyumsuz denekler sonuçları
olumsuz etkiler
22.03.2023 6
TAM DENEYSEL TASARIMLAR
 Ön test Son test kontrol gruplu model
 Son test Kontrol Gruplu Model
 Solomon dört gruplu model

22.03.2023 7
ÖN TEST-SON TEST KONTROL
GRUPLU MODEL

22.03.2023 8
SON TEST, KONTROL GRUPLU
MODEL

22.03.2023 9
SOLOMON DÖRT GRUPLU
TASARIM

22.03.2023 10
 YARI DENEYSEL ARAŞTIRMA
TASARIMLARI
 Randomize olmayan gruplarda ön test son test kontrol gruplu model
 Randomize olmayan gruplarda son test kontrol gruplu model
 Tek gruplu ön test son test tasarım
 Tek gruplu son test tasarım
 Zaman serileri
 Terazileme (counterbalanced) / Çapraz (Crossover) tasarım

22.03.2023 11
 RANDOMIZE OLMAYAN GRUPLARDA ÖN
TEST SON TEST KONTROL GRUPLU MODEL

22.03.2023 12
RANDOMİZE OLMAYAN GRUPLARDA
SON TEST KONTROL GRUPLU MODEL

22.03.2023 13
TEK GRUPLU ÖN TEST SON
TEST TASARIM

Deney
Ön test Girişim Son test
Grubu

22.03.2023 14
TEK GRUPLU SON TEST
TASARIM

Deney
Girişim Son test
grubu

22.03.2023 15
 ZAMAN SERİLERİ
 Tek bir grup üzerinden tekrarlayan ölçümlerin yapıldığı bir çalışma
desenidir.
 Çalışmada bir girişim ya da tedavinin uygulanmasına ara verilerek eş
zamanlı bir seri ölçüm yapılır. Yarı deneysel tasarımın en güçlü olanlarından
birisidir.

22.03.2023 16
 TERAZİLEME/ ÇAPRAZ
TASARIM
 Belirli sayıdaki deney biriminin her birine iki veya daha fazla
denemenin belirli bir sıra ile uygulandığı tasarımdır.

 Deneyler aynı deney birimine uygulandığı için deneklerden

kaynaklanabilecek farklılıklar ortadan kaldırılmış olur.

22.03.2023 17