EĞİTİMDE ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME

Memet KARAKUŞ

A. TEMEL B. ÖLÇME C. EĞİTİMDE KULLANILAN D. İSTATİSTİKSEL

KAVRAMLAR ARAÇLARINDA TESTLER İŞLEMLER
BULUNMASI
GEREKEN TEMEL
ÖZELLİKLER
1. Ölçme 1. Test kavramı ve test geliştirme 1. Merkezi eğilim
2. Ölçmede birim 1. Geçerlik aşamaları ölçüleri
3. ölçmede Sıfır 2. Güvenirlik 2. Sözlü testler 2. Merkezi yayılma
4. Ölçme türleri 3. Kullanışlılık 3. Yazılı testler ölçüleri
5. Ölçüt 4. Kısa cevaplı testler 3. Z ve T puanlarının
6. Değerlendirme 5. Doğru/Yanlış testleri yorumlanması
7. Ölçmede hata 6. Eşleştirmeli testler 4. Test ve madde
8. Standart hata 7. Çoktan Seçmeli testler Analizi
9. Korelasyon

1
Ölçme Aracında Bulunması Gereken Temel Özellikler
• A) GEÇERLİK
Ölçme aracının amaca hizmet
etme derecesidir.

• B) GÜVENİRLİK
Ölçme aracının tesadüfi
hatalardan arınık olma
derecesidir.

• C) KULLANIŞLILIK
Ölçme aracının kolay hazırlanır,
uygulanır, puanlanır ve
çoğaltılır olması
 A) GEÇERLİK

• Bir ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özelliği başka değişkenlerle

karıştırmadan ölçebilme derecesidir.
-

• Ölçme aracının kullanılma amacına hizmet etme derecesidir.

-

• Pusula yön belirlemek için geçerliyken, zaman için geçerli değildir.

Metre uzunluk ölçmek için geçerli, fakat ağırlık için geçerli değildir.
ÖR;
Geçerlik bir derece sorunudur. Bir test ya geçerlidir ya geçerli değildir denilemez.
Geçerlik düzeyleri farklıdır.

Bir testin geçerliği kendisi dışında kullanım amacına uygunluğuna, uygulandığı gruba,
uygulanma ve puanlama biçimine de bağlıdır.

* Geçerlik her türlü hatadan etkilenir.

Geçerlik katsayısı; test puanları ile ölçüt ya da ölçütler arasındaki ilişkiyi (korelasyonu)
gösterir ve -1 ile +1 arasında değişir.
(KPSS 2005). Bir yabancı dil sınavında aşağıdakilerden hangisinin olması
geçerliliğin kanıtıdır?
A) İyi bilenlerin doğru cevaplaması
B) Değişik yapıda soruların sorulması
C) Güç soruların bulunması
D) Üst düzey hedefleri yoklayan sorular olması
E) Cevaplamak için şans başarısının az olması
 Geçerlik Türleri

Kapsam Görünüş
Ölçüt Geçerliği Yapı Geçerliği
Geçerliği Geçerliği

Uygunluk Yordama
 1. Kapsam Geçerliği

• Bir ölçme aracının ölçülmek istenen özelikleri kapsama düzeyidir. Testin ölçülmek
istenen hedefleri ve içeriği eksiksiz ve dengeli olarak örneklendirebilmesidir.

• Hedeflerle içerik arasındaki ilişkiyi gösteren bir çizelge olan Belirtke Tablosu ,kapsam
geçerliğinin belirlenmesinde önemli bir araçtır.

• Bir ölçme aracının kapsam geçerliğinin belirlenmesinde yaygın olarak kullanılan iki
yol vardır bunlar; uzman görüşüne başvurmak ve istatistiksel olarak aynı kapsamı
ölçen geçerli bir testle korelasyonu incelemektir.
BELİRTKE TABLOSU
BELİRTKE TABLOSU

10
Başarı testlerinde Kapsam geçerliği yapı ve ölçüt
geçerliği için önkoşuldur.
 2. Ölçüt Geçerliği

• Geçerliği çalışılan bir ölçme aracı ile geçerli olduğu kabul edilen bir ölçme aracının
aynı bireylere uygulanarak, elde edilen ölçümler arasındaki korelasyonun
yordanmasıdır.
• Ölçüt geçerliği ikiye ayrılır.

• A) Yordama Geçerliği
• B) Uygunluk (Eş zaman) Geçerliği
 A) Yordama Geçerliği

• Yordayıcı puan ile ölçüt puan arasındaki korelasyon olarak tanımlanır.

• Yordayıcı puanlar eldedir, ölçüt puanlar sonradan elde edilir ve geçerliğe bakılır.
• Testten elde edilen sonuçlara bağlı olarak yapılan tahminlerin geçerliğinin ya da
gerçek durumu yansıtma düzeyinin belirlenmesidir. Yordama, belli bir bilgi temelinde
istatistiksel teknikler kullanılarak geleceğe yönelik olarak yapılan tahmindir.
 B) Uygunluk (Eş zaman, Zamandaş, Mevcut hal, Halihazır, Benzer ölçekler) Geçerliği

• Geçerliği incelenen test uygulanmadan veya eş zamanlı elde edilen ölçüt puanlarla
test puanları arasındaki korelasyonun incelenmesidir.

• Yordayıcı puan sonradan elde edilir, ölçüt puan eş zamanlı ya da önceden elde
edilmiştir.
 Uygunluk geçerliğini incelemeye yönelik örnekler

Ölçüt Test Uygunluk Geçerliği İncelenen Test

Ortaöğretim Başarı Puanları(OBP ile YGS Puanlarının karşılaştırılması

Matematik Tutum Ölçeği Puanları ile Matematik Başarı Testi Puanlarının

karşılaştırılması
Deneme sınavı puanları ile KPSS puanlarının karşılaştırılması

Yordama geçerliğini incelemeye yönelik örnekler

Yordama Geçerliği İncelenen Test Ölçüt Test

YGS’deki başarı ileÜniversitedeki başarının karşılaştırılması

KPSS’deki başarı ile Meslekteki başarının karşılaştırılması

 3. Yapı Geçerliği

• Yapı, birbiriyle ilgili olduğu kabul edilen özelliklerin ve aralarındaki ilişkilerin

oluşturduğu örüntüdür.
• Yapı geçerliği ise, testin ölçülmek istenen bu teorik olarak tanımlanmış
özellikleri(Yapıları) başka özelliklerle (Yapılarla) karıştırmadan homojen olarak
ölçebilme derecesidir.
• Yapı geçerliği zeka, tutum, ilgi gibi psikolojik değişkenleri ölçen testlerin ya da
başarı gibi bilişsel özellikleri ölçen testlerin gerçekten istenen özelliği ölçüp
ölçmemesiyle ilgilidir.
Bir testin yapı geçerliğini belirleme süreci, temelde testin maddelerine verilen
cevaplar arasındaki ilişkilerin analizine dayanır. Bir testte yer alan her madde testin
bütünüyle ilişkili olmalıdır.

Testte alt bölümler olabilir. Fakat her alt bölümün de testin tamamı ile bütünlük
içerisinde olması gerekir.

ÖR; Eğitim bilimleri testi.

Eğitim bilimleri testinde Türkçe, matematik ve tarih gibi eğitim dışındaki alanlara
yer verilmez. Yer verilmesi yapı geçerliğini olumsuz etkiler.
 Yapı geçerliğiyle kapsam geçerliği karıştırılabilir

Kapsam geçerliği testteki soruların ölçülmek istenen özelliklerin hepsini

eksiksiz olarak örneklendirebilmesi ya da kapsamasıdır. Yapı geçerliği ise
testteki sorular bir araya geldiğinde ölçülmek istenen yapıyı oluşturabilmesidir.

Kapsam geçerliği ölçülmek istenen özelliğin (Kavramın) sınırlarıyla, Yapı

geçerliği ise bu sınırların içini doldurmak amacıyla yazdığımız maddelerin
uygunluğu ve homojenliğiyle ilgilidir.
 KAPSAM

Yapı
Yapı

Yapı
 Bir testin yapı geçerliğini belirlemek amacıyla;

• 1. Testteki sorular uzmanlara inceletilebilir

2. Testi oluşturan maddelerin birbiriyle ilişkisine bakılabilir. Bu şekilde testin

homojenliği veya tek boyutlu olup olmadığı incelenebilir.

3. Testten elde edilen puanlarla, gerçek yaşamdaki performans karşılaştırılabilir.

4. Yeni testle, geçerli olduğu kabul edilen bir testin puanlarının karşılaştırılabilir.
5. Maddelerin aynı yapıyı ölçüp ölçmediğini belirlemek amacıyla Faktör Analizi
yapılabilir.
 4. Görünüş Geçerliği

• Bir ölçme aracının ölçülmek istenen değişkeni ölçüyor görünmesidir. Hem testin
tümü için hem de her bir soru için geçerlidir.

• Örneğin sayısal olarak ifade edilen bir matematik sorusu(8x6=?), matematiksel

semboller ve rakamların kullanılmadığı sözcüklerle ifade edilen bir matematik
sorusuna (Sekizin altı katı kaçtır?) göre daha yüksek bir görünüş geçerliğine
sahiptir.
 Geçerliği Etkileyen Faktörler

• - Güvenirlik geçerliği etkiler.

• - Her türlü hata geçerliği etkiler.
• Aynı cevap seçeneklerinin (c, c, c, c) ard arda gelmesi,
• -cevapların belli desene göre verilmesi
• İşlenen konulardan soru sorulmaması,
Ödev5:

1. Öğrencilerinizin dersinizdeki başarılarını belirlemek amacıyla

hazırladığınız bir testin geçerliğini arttırmak için nelere dikkat edersiniz?
Nedenleriyle yazınız.

2. Uzmanlık alanınıza uygun bir ünite belirleyerek, Belirtke Tablosunu

oluşturunuz

3. Kapsam, Uygunluk, Yordama, Yapı ve Görünüş geçerliklerine birer örnek

veriniz.

23
• (KPSS 2012)
• (KPSS 2011).

• Bir matematik öğretmeni aşağıdaki çoktan seçmeli maddeyi sınavında kullanmıştır.

Madde:
Evren’in ablası, Evren’den 10 yaş büyüktür. 2 yıl sonra Evren’in yaşı ablasının yaşının yarısı
kadar olacaktır. Evren’in ablası kaç yaşındadır?
A) 8 B) 10 C) 18 D) 20 E) 28
Çözüm:
Evren’in yaşı x ise ablasının yaşı x + 10’dur. x21ise2x4x12olur.x1022+=+=+++
Dolayısıyla x=8’dir.
Evren’in yaşı 8 ise ablasının yaşı 18’dir.
Cevap: C

Problemde sözel olarak ifade edilen durumu cebirsel denkleme dönüştüren ve bu

denklemi çözen ancak yeterince dikkatli olmayan öğrenciler, Evren’in yaşının değil,
ablasının yaşının sorulduğunu unutarak A seçeneğini işaretlemişlerdir.
Yukarıda açıklanan durumun, maddenin

I. Doğru cevaplanma oranı, II. Ayırt edicilik düzeyi, III. Geçerlik

özelliklerinden hangilerini düşürmesi beklenir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

 (KPSS 2011)
Başarı testi geliştiren bir uzman, pilot uygulama için on öğrenciyi tek tek sınava
almıştır. Bu uygulamada öğrencilerden maddeleri sesli olarak çözmelerini isteyen
uzman, öğrencilerin maddeleri çözerken kullandıkları bilişsel süreçleri açığa çıkarmayı
amaçlamıştır.
Uzmanın bu çalışması, geliştirilen testin en çok hangi özelliği hakkında bilgi sağlar?
A) İç tutarlılığı B) Objektifliği C) Kullanışlılığı
D) Yapı geçerliği E) Yordama geçerliği
KPSS 2013
KPSS 2013
 KPSS 2015

Oya Öğretmen işlediği konularla ilgili olarak daha önceden hazırlanan bir fizik
testini incelemiştir. İncelemesi sonucunda bu testi kullanmama gerekçesini “Bu
test işlenen konulardan bir kısmını içermekte, bir kısmını ise içermemektedir.
Ayrıca soruların bazıları bir fizik sorusundan çok bir matematik sorusuna
benzemektedir. Çünkü öyle sorular var ki öğrenci dört işlem becerisini kullanarak
hiç fizik bilgisine ihtiyaç duymadan soruyu cevaplandırabilir.” diye açıklamıştır.
Öğretmen testi kullanmama gerekçesini aşağıdakilerden hangisi üzerinde
vurgu yaparak açıklamıştır?

A) Kararlılık B) Kullanışlılık C) Objektiflik D)Geçerlik E) İç tutarlık