Eğitim sosyolojisi

2 ders:
Eğitim sosyolojisi temel
kavramlar, eğitim sosyolojisi
konu ve yöntemi
Sosyoloji, toplum, eğitim, eğitim
sosyolojisi
 Sosyoloji: Toplum ve toplumsal ilişkileri inceler
 Toplum: Belli coğrafyada yaşayan belirli bir kültürü ve bir

takım toplumsal kurumları paylaşan ortak (dil, tarih, bayrak

milliyet vb ) değerleri bulunan belli bir nufusu olan
bireylerden meydana gelen topluluktur.
 Eğitim: Terbiye/ besleyen büyüten anlamına gelen bireyde

istendik değişme meydana gelmesi

 İstendik değişim: Çocukların bütün zamanını bugünü

hazırlamak ve geleceğini bugünden görmek,

 Eğitim Sosyolojisi: Eğitimi toplumsal bir olgu ve olay olarak

kabul eden ve eğitimle toplumsal statü, rol, gruplar kurumlar

ve toplumsal süreçlerle eğitim ilişkisini inceleyen bilim dalı
Sosyal yapı, olay, olgu
 Sosyal Yapı: Toplumun üyeleri arasında düzenli kalıcı kalıplaşmış ilişkilerdir.
Örneğin aile sosyal yapıdır.
 Anne çocuk ve diğer yakın akrabaları ara düzenli etkileşim
 Toplum : içinde sosyal ilişkilerin, sosyal olayların meydana geldiğini sosyal
grupların ve kurumların yer aldığı nüfus ve yerleşim tarzının şekillendirdiği sosyal
varlık
 Sosyal yapı toplumu düzenleyen ve toplumu toplum yapan kurallar bütününden
ibarettir.
 Sosyal olay: Toplum içinde meydana gelen başlama ve bitiş noktaları belirli olan
birden fazla kişiyi ilgilendiren bir oluşumu ve değişimi ifade eder. Örneğin kurtuluş
savaşı gibi.
 Ahmet’in okula başlaması sosyal olay değildir ancak bedelli askerliğin çıkması sosyal
olaydır.
 Sosyal olgu: Genelde başlangıç ve bitiş zamanı bilinmeyen nerede başlayıp nerede
biteceği kesin olarak tespit edilemeyen sosyal oluşum ve değişimlerdir.
 Örneğin evlilik kurumu sosyal olgu, insanların evlenmesi ve boşanması sosyal
olaydır..
Toplumsal grup statü rol
 Sosyal grup toplumsal yapıdır. Birbirlerinin
davranışlarından etkilenme ,belirli beklentileri olma,
paylaşan birden fazla kişinin bir araya geldiği topluluk
 Stad önünde bekleyen kişiler sosyal grup değil, stadın
içine girdiğinde yapılan davranışlarla grup olmuştur.
 Statü: diğer insanların toplum içindeki konumlarını
belirlemesine imkan sağlar.
 Anne baba çocuk köle olarak doğmak sosyal statü
 Rol: statüye uygun uygun ve beklenen davranışları
ortaya koymak
 Değer: ölçüt, kıymet, vermek önemsemek
önemsememek
Norm,
 Norm: Değerle ilgili bir kavramdır.
 Doğru ya da yanlış iyi ya da kötü, çirkin güzel

Uyulması ve uyulmaması gereken kurallar

davranış
 Hukuk: Yazılı normdur.
 Gelenek ve görenekler: sosyal norm
 Ahlak: sosyal norm
 İnançlar : sosyal norm /sosyal psikolojik

açıdan inançlar
EĞİTİM SOSYOLOJİSİNİN KONUSU OLARAK
EĞİTİM OLGUSU
 EĞİTİM NEDİR?
 Yaygın bir kullanım alanı bulunan “eğitim”, dil ve kültürün her zaman

güncel kalabilmiş kavramlarındandır. İnsan ve topluma yönelik

doğrudan işlevler yüklenmesi bu gelişmenin nedeni olarak
düşünülebilir.
 Latince Education kelimesi ile «Educare» ve «educere
 « Educare kelimesi, öğrenciye beceri kazandırma anlamına gelip onu

öğretim sürecine tabi kılmaktır.

 «Educere» kelimesi ise öğrencinin kendini ve içinde yaşadığı toplum

ve dünyayı bilmelerine imkan sunmak yetkinleşmelerine izin vermek

olarak nitelendirilecek ileri götürme anlamına sahiptir.

 Eğitimin özellikle konuşma dilinde ifadesini bulan farklı kullanma

biçimlerinden biri de “terbiye”dir. Terbiye arapça bir kelime olup Rab
kökünden gelir. «besleyen, büyüten anlamına gelir
BİR TARTIŞMA “EĞİTİMLE İNSAN
DEĞİŞTİRİLEBİLİR Mİ?”
 Toplumun, bireyin önüne koyduğu standartlar (davranış ve etkileşim
modelleri, değerler, normlar ve yaptırımlar) eğitimin amacı ve işlevini de
belirlemektedir.

 Ama burada sorun insanın “uyuma” (adaptasyon) zorlandığı bu toplumsal

standartlar gerçekte insanda, insana özgü değişmeyi sağlayabilecek
midir?
 Bu konuda üç görüş vardır.
 1. Karamsar Yaklaşım: eğitim değişim yapmaz görüşü. Konfüçyüs, J.J.
Rousseau
 2. İyimser Yaklaşım: Bilgiyle istenen davranışın değişeceği görüşü.
Kutadgu Bilig, Eflatun
 3.Uzlaşmacı ve seçmeci yaklaşım: Modern pedagog ve kültürologlara ait
olup bu yaklaşıma göre eğitim belli kültürde ya da toplumda ortak bir
insan modeli çevresindeki farklılaşmalara yöneltmemekte bireydeki vasıf
dokusunu geliştirici etken üzerinde durmaktadır.
EĞİTİM SOSYOLOJİSİNİN İŞLEVLERİ

 Ait olduğu toplumun ve toplumsal sistemlerin

değişimini dikkate alarak buna uygun yeni
eğitim algı ve yaklaşımlarının üretilmesi
amacıyla veri toplar.
 Eğitim sosyolojisi eğitimi toplumsal bir olgu

olarak kabul eder.

 Eğitim sosyolojisi eğitim ortamlarının birey

üzerindeki etkilerini inceler.

EĞİTİM SOSYOLOJİSİNDE ARAŞTIRMA
SORUNU
 Eğitim sosyolojisi hem geleneksel hem de
güncel eğitim sorunlarını inceler.
 Geleneksel eğitim sorunları tarihin ve toplumsal
tarihin bulguları üzerinden gerçekleşir.

 Bu bağlamda eğitim tarihi, siyasal tarih, iktisat

tarihi, dinler tarihi, düşünce tarihi, antropoloji,
demografi vs. disiplinlerin eğitim eksenli bulgu
ve verileri eğitim sosyolojisi açısından da
değerli ve önemli malzemelerdir.
Toplumsal Olayların Yapısı
 Toplumsal olaylar çok nedenlidir
 Nedenlerin sıralaması farklılık

gösterebilir.
 Toplumsal olaylar karmaşıktır. Basit

neden-sonuç ilişkisine
indirgenemeyecek kadar karmaşık
olaylardır.
Eğitim Sosyolojisinde Araştırma Güçlükleri

• Toplumsal olaylar çok nedenlidir.

• Eğitime konu olan insandır. Değişim içindedir
• Tarihsel malzeme sınırlılığı vardır.
• Yöntemsel sorunlar vardır. ( grupları eşitlemek
zordur, araştırmacı ve araştırılanlar arasında sağlıklı
iletişim sorunu olabilir küçük gruplar arasındaki
sonuçlar başka gruplarda farklı sonuç verebilir.)
Araştırma Etiği ve Eğitim Sosyolojisi
 Bilimsel araştırmalar bilim insanlarının özgün çalışmalarına
dayanır.
 Bir diğer deyişle bilimsel bir çalışma, "bir bilim insanın veya
araştırma grubunun kendi özgün gözlemlerine dayanarak ya
da başka araştırıcıların birikmiş bilgilerini kullanarak bir
konuda özgün bir düşünce" üzerinden araştırma yapmak ve
bu araştırmayı sonuçlandırmaktır.
 Bilim insanları bilimsel disiplinini korumalıdır.
 Bilim insanı aceleci olmamalı, dikkatsizlik, acelecilik
özensizlik bilimsel standartlarla bağdaşmaz.
 uydurmaya, bilimde etik dışına uygunsuz davranış adı verilir.
 Yapılan alıntılar kuralına uygun olarak kusursuz ve eksiksiz
olarak yapılmalıdır.
Araştırma
 Araştırma, “sorunlara güvenilir çözümler
aramak amacıyla, planlı ve sistematik olarak
verilerin toplanması, yorumlanarak
değerlendirilmesi ve rapor edilmesidir.”
 Bir araştırmanın beş temel aşaması vardır:

1. Bir sorunla karşılaşma

2. Belli kurallara uygun olarak bilgi toplama

3. Toplanan bilgileri inceleme

4. İncelenen bilgileri yorumlama
5. Yorumlanan bilgileri belli ölçütlere göre
raporlaştırma.
1. Betimsel Yöntemler
 Bir davranışın tanımlanması, sınıflanması ve diğer
davranışlarla olan ilişkilerinin belirlenmesi
amaçlanır.
 a. Doğal Gözlem: Gözlenecek şeyin doğal
ortamında ve hiçbir müdahalede bulunmaksızın
gözlenmesidir. Bu gözlem türünde gözlemci
koşulları etkilemez ve değişkenleri kontrol etmeye
çalışmaz.
 b. Sistematik Gözlem: Koşullar araştırmacı
tarafından belirlenir. Yani, sadece araştırma
konusu olan davranışlar seçilerek gözlem bu
davranışlar üzerinde yoğunlaştırılır.
2. Deneysel Yöntemler
 Deneysel yöntemin her uygulamasında
bağımlı değişken, bağımsız değişken ve
kontrol değişkeni bulunur. Deney yapan kişi,
1. Bir şeyleri değiştirir ya da düzenler,
2. Diğer koşulları olabildiğince sabit tutar,
3. Değişkenlerin ya da değişimlerin incelenen
durum/koşul üzerindeki etkisini saptamaya
çalışır. Böylece neden-sonuç ilişkisi
kurmaya çalışır.
2. Deneysel Yöntemler
 Bağımlı değişken: Bir araştırmada sonuç
durumundaki değişkendir. Yani bağımsız
değişkenden etkilenen değişkendir. Kalabalık
sınıfta öğrenme zorluğu

 Bağımsız değişken: Bir araştırmada neden

durumundaki değişkendir. Yani bağımlı
değişkeni etkileyen değişkendir. Kalabalık sınıf

 Kontrol değişkeni: Deneysel işlem gören şey

ile karşılaştırma yapmak için kullanılır.
Kalabalık olmayan sınıf
 2. Deneysel Yöntemler
 Araştırma Konusu: Alkollü araç kullanımının dikkat
seviyesine etkisi

 Bu araştırmada dikkat seviyesi sonuç durumundadır

yani bağımlı değişkendir.

 Sonucu etkileyen faktör olan alkollü araç kullanımı ise

neden durumundadır yani bağımsız değişkendir.

 Araştırmada alkol kullanmayan sürücülerin dikkat

seviyesi de incelemeye alınır. Bu noktada alkol
kullanmayan sürücüler, deneyin kontrol değişkenidir.
3. İstatistiksel (Korelasyonel) Yöntem
 Herhangi iki değişken arasındaki ilişkiyi
anlayabilmek, bu değişkenler arasındaki
ilişkiyi ortaya koyabilmek için korelasyon
yöntemi kullanılır.

 Korelasyon katsayısı +1.00 ile -1.00 arasında

bir değere sahiptir.
b. Negatif korelasyon
 Bir değişken artarken diğeri azalıyor ya da bir
değişken azalırken diğeri artıyorsa, bu iki
değişken arasında negatif korelasyon vardır.

 -1.00, iki değişken arasında tam bir negatif

ilişki olduğunu gösterir.

 Örnek: Alkol kullanımı ile dikkat seviyesi

arasındaki ilişki
a. Pozitif korelasyon
 Bir değişken artarken diğeri artıyor ya da bir
değişken azalırken diğeri de azalıyorsa, bu iki
değişken arasında pozitif korelasyon vardır.

 +1.00, iki değişken arasında tam bir pozitif

ilişki olduğunu gösterir.

 Örnek: Zeka ile problem çözme başarısı

arasındaki ilişki
c. İlişkisizlik
 İki değişken arasında anlamlı hiçbir ilişkinin
görülmediği durumlarda, bu iki değişken
arasında ilişkisizlik (sıfır korelasyon) vardır.

 Örnek: Boy uzunluğu ile zeka seviyesi

arasındaki ilişki
EĞİTİM SOSYOLOJİSİNDE YÖNTEM
(METOT )
 Sosyoloji bilimsel yöntem kullanır. Eğitim
sosyolojisi de sosyolojinin bir dalı olarak bu
yöntemi ve onun kendine özgü tekniklerini
kullanır.

 Bilimsel yöntem inceleme konusu olan

problemin sonuçlandırılması amacıyla izlenen
yoldur. Bu çerçevede yöntem problemin süreç
yönünü oluşturur.
Eğitim sosyolojisindeki yöntemler
 Monografi: örnek olay, bütünü temsil eden örnek olay Le play ilk kullanandır.
 Sosyometri: grup içindeki bireylerin özellikleri; Moreno tarafından geliştirilmiştir.
Bu tekniğin temel unsurları: eylem, kendiliğindenlik, yaratıcılık ve rol
 Sosyometri testinin sonunda cevap dağılımının ortaya koyduğu denek tepkileri;
seçme, redetme, ilgisiz kalma ve haberdar olma.
 Psikodrama: dramatizasyon, içinde bulundukları andaki duygu ve düşünceleri
spontan oyunlaştırma.
 Sosyodrama: Toplumsal özelliklerini grup içinde çıkarma deneyidir.
 Sosyodramanın önemli gerçeklerinden biri ; toplumsal yaşamda her insana diğer
bütün toplumsal rollerinden üstün tutulan bir rolun yüklenmesidirki buna
sosyolojide kilit rol denir.
 Gözlem: olayın oluş biçimiyle gözlenmesidir. Stadyumda seyircinin hakeme tepkisi
örnek olarak verilebilir. İç ve dış gözlem diye ikiye ayrılır
 Görüşme/ mülakat: Araştırılan konu ile ilgili bireylerle yüzyüze yapılan
görüşmedir.
 Anket: Araştırılan konu ile ilgili açık ya da kapalı uçlu sorulardan oluşturulmuş ve
çok sayıdaki kişiye uygulanan yazılı formdur.
Sosyometri yönteminin uygulanış
örneği ( sosyogram)
Eğitim Sosyolojisinin Diğer Alanlarla
İlişkisi
 Eğitim Psikolojisi
 Antropoloji ve Kültürel Antropoloji
 Eğitim Felsefesi
 İktisat (Ekonomi) Sosyolojisi
 Hukuk Sosyolojisi
 Din Sosyolojisi