ÖRNEKLEME

İstatistiğin temel amacının, örneklemden elde

edilen bilgilerin evrene genellenmesi olduğunu
belirtmiştik. Evrenin özelliklerini incelemek için
Evrenin tümünden veri toplamak zor, hatta bazen
olanaksızdır. Olanaklı olsa bile büyük işlemlere,
zamana insan gücüne ve büyük bir para
kaynağına ihtiyaç vardır. Bu nedenle, Evrenden
seçilen örneklem üzerinde çalışılır sonuçlar Evrene
genellenir.
Tanımlar
EVREN (Kitle, Yığın, Popülasyon)
Belirli bir özelliği taşıyan bireylerin tümüdür. Ö
Olarak, Yapılacak bir çalışmaya göre
• Üniversite Öğrencileri,
• Aydın Üniversitesi Öğrencileri,
• AÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencileri,
• AÜ SBF ÇG Bölümü Öğrencileri birer
•Evren olarak alınabilir.
Örneklerden görüleceği gibi, evren büyük
yada küçük olabilir. Örneğimizde verilen
Evrenler büyükten küçüğe doğru sıralıdır.

En büyük evren Tüm üniversite öğrencileri

En küçük evren ise ÇG Bölümü
Öğrencileridir.

ÖRNEKLEM
Evrendeki herhangi bir konuyu incelemek
için Evrenden seçilen ve Evreni temsil
ettiği varsayılan küçük bir gruptur.
Şemayı inceleyelim
Evren Örneklem
Evreni incelemek mümkün
değildir.
İncelenebilecek olsa bile :
• Çok pahalıdır
• Uzun zaman gerektirir
• Çok sayıda çalışacak insan
gücü gerektirir
• Derlenen veriler güncelliğini

yitirebilir
Bu nedenlerle örneklem seçilerek
ÖRNEKLEMDEN BEKLENEN EN
ÖNEMLİ ÖZELLİK;

Seçildiği evreni
iyi temsil
edebilmesidir.
Örneklemden elde edilen bulgulara
dayanılarak evren hakkında
tahminler ve genellemeler yapılır.

Temsil yeteneği;
• İyi ise, gerçek evren değerlerine
yakın bulgular elde edilebilir.
• Yetersiz ise, bulgular gerçek
evren değerlerinden uzaklaşır.
İYİ TEMSİL İÇİN ÖRNEKLEM HANGİ
ÖZELLİKLERİ TAŞIMALIDIR?
1. Örneklem büyüklüğü yeterli
olmalıdır
2. Olasılıklı örnekleme yöntemleri
kullanılmalıdır
3. Konuya en uygun olasılıklı
örnekleme yöntemi kullanılmalıdır
4. Yan tutulmadan seçim yapılmalıdır
5. Yapı ve özellikler yönünden Evrene
benzer olmalıdır.
Örnek Aydıın Üniversitesinde çalışan
1200 personelin sağlık durumlarını
incelemek istediğimizi ve bu amaç için 150
kişinin örnekleme alınacağını varsayalım:
çalışan personelin:
% 60’ı Akademik , % 40’ı İdari personel
ise
Seçilecek 150 kişilik bir örneklemin 1200
kişilik evreni “yukarıda belirtilen özellikler”
yönünden iyi temsil edebilmesi için
örnekleme seçilen personelin de:
% 60’nın (akadedemik, % 40’nın
idari personel olması gerekir
ÖRNEKLEMLE İLGİLİ
GÖZÖNÜNDE
BULUNDURULMASI
GEREKEN NOKTALAR
ÖRNEKLEM HATASI:
Evreni değil de, örneklemi
incelediğimiz için ortaya çıkan bu
hata kaçınılmazdır.

EVREN İNCELENİRSE BU HATA

ORTAYA ÇIKMAZ

Örnekleme giren ve girmeyen

bireylerin ortaya çıkardığı toplam
hata miktarıdır.
 SONUÇLARIN FARKLILIĞI:
Aynı evrenden aynı sayıda değişik
örneklemler seçilse her seferinde
değişik sonuçlar elde edilebilir. Doğal
bir durumdur.
GENELLEME:

Bir evrenden seçilen örneklemden

elde edilen bulgular sadece o

evren için genellenebilir.
Örneklem Çerçevesi
Örnekleme alınacak birimlerin
tanımlanmasıdır. Bu tanımlamada,
kimlerin örnekleme alınacağı, çalışmanın
nerede yapılacağı açık bir biçimde
belirtilmelidir.

.
Basit Rastgele Örnekleme Yöntemi:
Basit rastgele örnekleme yönteminde,evrendeki birimler
önce listelenir
ve numaralanır. Sonra,rastgele sayılar tablosu
yardımıyla örnekleme girecek birimler seçilir

Bu yöntemin sakıncalı yanları:

1-Evren çok büyükse listelenmesi güçleşir
2-İncelenen özellik,evrendeki bireylerin bazı
özelliklerinden etkileniyorsa bu yöntem doğru sonuç
vermeyebilir
 Rastgele Sayılar Tablosu Nasıl Kullanılır?

Evrendeki birey sayısı N= 300 kişi olsun

n=40 kişi örnekleme seçeceğiz. Elimizde 300
kişilik liste hazır olsun:

Rastgele sayılar tablosu bir sayı matrisi dir 24x32

boyutludur Yani 24 satırı 32 sütunu vardır.
1. adım 1-32 sütun no arasından Rastgele bir sütun
Numarası seçilir Örneğin 19 nolu sütun seçilmiş olsun
19-20-21 Nolu Sütunların oluşturduğu sayılar yukarıdan
aşağıya doğru birlikte
Okunmaya başlanır. İlk dosya No 024 Yani 24 tür.
1-300 arasında sayılara rastlandıkça listede o sayılar
işaretlenir Ta ki 40 kişi seçilinceye kadar
Tabakalı Rastgele Örnekleme Yöntemi:
İncelenen özellik deneklerin herhangi bir özelliğine
göre değişiklik gösteriyorsa (örneğin yaş, cinsiyet,
sosyo-ekonomik durum vb.) Basit rastgele örnekleme
yöntemi yerine Tabakalı Rastgele Örnekleme
Yöntemi ile örneklem seçmek daha doğru sonuç
verebilir.
Bu yöntemin etkin olabilmesi için tabakalardaki
birimlerin kendi içinde homojen olması ve tabakalar
arasında gerçek bir farklılık bulunması gerekir.
 Tabakalı Rastgele Örnekleme

 Evrendeki alt grupların Evren Örneklem

evrendeki ağırlıkları
oranında örneklemde
temsil edilmelerini
amaçlar.
Şekil 3.4. Tabakalı örnekleme

 Alt evrenlerden birim

çekme işlemi basit
rastgele örnekleme ile
gerçekleştirilir.
Bireyler belirli bir özelliğe göre tabakalara
ayrıldığında her tabakaya eşit birey düşmesi
beklenmemelidir. Bu da her tabakadan kaç
bireyin örnekleme seçileceği ve hesaplanacağı
işlemlerini gerektirir.
Orantılı seçim: Örnekleme alınacak bireyleri
tabakalardaki birey sayısına orantılı olarak
seçmektir. Yani çok birey içeren tabakadan çok,
az birey içeren tabakadan az birey örnekleme
almak demektir.
.
Orantılı seçim iki türlü yapılır.
Birinci yol, her tabakadaki birey sayısı evrendeki birey sayısına bölünerek her tabakanın ağırlığı bulunur.
Sonraki işlem de ise, tabaka ağırlığı örnekleme alınacak birey sayısı ile çarpılarak her tabakadan kaç birim
alınacağı hesaplanır.
İkinci Yol da ise; Örnekleme alınacak birey sayısı Evrendeki birey sayısına bölünür. Elde edilen oran (%)
her tabakadaki birey sayısı ile çarpılarak her tabakadan kaç birey alınacağı hesaplanır Örneğimizde iki yol
da kullanılmiştır.
Örnek; Bir bölgedeki bireylerin bulaşıcı
hastalıklar bilgi düzeyleri ölçülmek istenmektedir.
Bilgi düzeyi eğitim düzeyine göre değiştiği
düşünülerek bireyler eğitim düzeylerine göre 4
tabakaya ayrılmıştır. Örnekleme 60 birey
seçilmek istenirse her tabakadan alınacak birey
sayısı kaçtır?
Eğitim Düzeyi Birey Sayısı Örnekleme
Alınacak Birey Sayısı
İlkokul 160 ?
Ortaokul 140 ?
Lise 120 ?
Yüksek 80 ?
İşlemler:
N1+N2+N3+N4=N , N=500 N1/N=160/500=a1 a1=0,32
N2/N=140/500=a2, a2=0,28
N3/N=120/500=a3, a3= 0,24
N4/N=80/500=a4, a4=0,16

Birinci tabakadan alınacak birey sayısı:

a1*n=0,32*60=19
İkinci tabakadan alınacak birey sayısı: a2*n=0,28*60=17
Üçüncü tabakadan alınacak birey sayısı:
a3*n=0,24*60=14
Dördüncü tabakadan alınacak birey sayısı: a4*n=
0,16*60=10
İkinci yol: Örneklemde ki birey sayısı, evrendeki birey
sayısının yüzde kaçı olduğu bulunur . Bu değer her
tabakadaki birey sayısı ile çarpılarak örnekleme alınacak
birey sayısı hesaplanır.
İşlemler: n/N = 60/500=0,12
Birinci tabakadan alınacak birey sayısı: 0,12*160= 19,2=19
İkinci tabakadan alınacak birey sayısı: 0,12*140= 16,8=17
Üçüncü tabakadan alınacak birey sayısı: 0,12*120=14,4= 14
Dördüncü tabakadan alınacak birey sayısı:0,12*80= 9,6= 10

60 Birey seçildikten sonra uygulanan Anketten elde edilen

Puanlarla ilgili Işlemlerde
Aritmetik ortalama ağırlıksız olarak, standart sapma ağırlıklı
olarak hesaplanır.
1-Bir işyerinde 400 ü erkek olmak üzere 640 işçi
çalışmaktadır. Yapılacak bir araştırma için
örnekleme 80 kişi seçilecek ise kaçı kadın
seçilmelidir?
2-Aşağıdaki Sınıflanmış verinin sınıf aralığı kaçtır?
( yaş sınıflaması)
Sınıflar Frekans
40- 49 26
50- 59 44
60- 69 50
70- 79 56
80- 89 24
3- Yukarıdaki sınıflamada 60-69 aralığında bulunanların
yüzdesi kaçtır?
4-Evren’den belirli yöntemlerle seçilen ve Evreni temsil etme
özelliğine sahip alt kümeye ne denir
5- 8, 12, 10, 16, 9, 17 değerleri ile ilgili standart
sapma, varyans, Değişim katsayısı ve Standart Hata
değerlerini hesaplayınızhesaplayınız