Subskrybuj DeepL Pro, aby tłumaczyć większe pliki.

Odwiedź stronę www.DeepL.com/pro aby uzyskać więcej informacji.

Dostępny w Internecie pod adresem www.ilcpa.pl

Międzynarodowe czasopisma z dziedziny chemii, fizyki i astronomii

17(3) (2014) 334-347ISSN 2299-3843

Modele nieliniowego obciążenia i generatora

przepięć kształtującego impulsy RLC w środowisku
symulacyjnym

Mahesh Edirisinghe
Wydział Fizyki, Uniwersytet w Kolombo, Kolombo, Sri Lanka
Adres e-mail: mahesh@phys.cmb.ac.lk

ABSTRAKT
Niniejsze badanie zostało przeprowadzone w celu zrozumienia, w jaki sposób nieliniowe
obciążenie wpływa na charakterystykę przebiegów generatora impulsów RLC w ramach badań
symulacyjnych. Uzyskane wyniki porównano, gdy równania analityczne zostały wykorzystane jako
modele źródłowe dla impulsów napięciowych 1,2/50 μs i prądowych 8/20 μs. Trzy modele obwodów:
generator baterii kondensatorów, generator przebiegów kombinowanych i generator Schaffnera
zostały ocenione przy obciążeniach nieliniowych zmieniających się od 10Ω do 106 Ω dla impulsów
napięciowych, a dla impulsów prądowych od 10-4 Ω do 1 Ω. Jak widać z analizy, czas opóźnienia,
czas narastania i FWHM pozostają niezmienione w całym badanym zakresie impedancji, gdy
równania modelu są używane jako źródła generatora. Stwierdzono, że dla impulsów napięciowych
wartości te wynosiły odpowiednio 4,95 µs, 1,20 µs i 81,8 µs. Dla impulsów prądowych wartości te
wynosiły odpowiednio 16,2 µs, 8,02 µs i 20,7 µs. Jednak wyniki uzyskane dla modeli obwodów
generatora pokazują, że czas opóźnienia, czas narastania i FWHM odbiegały od powyższych wartości
do maksymalnie
35,15%, 106,67% i 115,16% odpowiednio dla impulsów napięciowych. W przypadku impulsów
prądowych odchylenia te wynosiły maksymalnie odpowiednio 79,63%, 48,75% i 39,61%. Odchylenia
te wynikały z wpływu nieliniowego obciążenia na parametry obwodu generatora i efektywną
impedancję wewnętrzną.

Słowa kluczowe: Obciążenie nieliniowe; generator udarów; ochrona przeciwprzepięciowa; efekt obciążenia

1. WPROWADZENIE

Wyładowania atmosferyczne są jednym z głównych źródeł przeciążeń elektrycznych,

które mogą powodować awarie, trwałą degradację lub tymczasowe nieprawidłowe działanie
urządzeń i systemów elektrycznych i elektronicznych [1,2]. Na przykład roszczenia
ubezpieczeniowe wynikające z uszkodzeń spowodowanych wyładowaniami atmosferycznymi
w Kolorado, Utah i Wyoming w USA w latach 1987-1993 skutkowały stratami w wysokości
ponad 7 milionów dolarów rocznie [3]. Aby zmniejszyć podatność instalacji elektrycznych i
elektronicznych na to zjawisko, opracowano przejściowe urządzenia ochronne, które są stale
poddawane dalszym badaniom i ulepszeniom [1,2,4-6]. Identyfikacja ograniczników przepięć
(SPD), zachowanie SPD w sytuacji przeciążenia i charakterystyka cech przeciążenia są ważne
dla producentów i ich zastosowań w przemysłowych, wojskowych, konsumenckich i
medycznych zastosowaniach sprzętu elektronicznego.
 International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 17(3) (2014) 334-347

W pięcioletnim okresie 2007-2011, National Fire Protection Association szacuje, że

Szacuje się, że lokalne jednostki straży pożarnej w USA reagowały średnio na 22 600
pożarów wywołanych wyładowaniami atmosferycznymi rocznie. Pożary te spowodowały
średnio dziewięć zgonów cywilów, 53 obrażenia cywilów i 451 milionów dolarów
bezpośrednich szkód materialnych rocznie [7].
W literaturze ujawniono kilka badań odpowiedzi SPD w różnych warunkach
przejściowych, takich jak szybkie impulsy prądowe, powtarzalne impulsy prądowe i impulsy
pochodne o wysokim prądzie [1,2,4-6]. Większość eksperymentów opisanych w literaturze
została przeprowadzona w warunkach 8/20 μs (w warunkach zwarcia lub obciążeń o niskiej
impedancji) i 1,2/50 μs (w warunkach otwartego obwodu lub obciążeń o wysokiej
impedancji) standardowych przebiegów testowych przeciążenia [8]. Jeśli jednak obciążenie
nie jest określone lub obciążenie nie jest liniowe, pożądane jest połączenie przebiegów 1,2/50
μs i 8/20 μs w jeden generator, jak opisano w [8,9]. Norma ANSI C62.41-1980 sugeruje, że
reprezentatywny poziom maksymalnego przeciążenia systemu zasilania niskiego napięcia
(LVPS), głównie dla głównych obwodów zasilających i krótkich obwodów odgałęzionych
wewnątrz budynku, jest podawany przez połączenie przebiegu 1,2/50 μs ze szczytowym
obwodem otwartym 6 kV i przebiegiem 8/20 μs ze szczytowym zwarciem 3 kA [8,10].
Z drugiej strony, ochronę przed prądami udarowymi można osiągnąć poprzez
blokowanie lub ograniczanie ich za pomocą dużej impedancji szeregowej lub przekierowanie
ich za pomocą małej impedancji bocznikowej [8]. Dlatego pożądane jest stosowanie
elementów ochrony przeciwprzepięciowej lub urządzeń, które mają nieliniową zależność V-I,
tak jak w przypadku obwodów ochronnych [8]. W ten sposób można mieć urządzenia, które
mają małą impedancję szeregową lub dużą impedancję bocznikową podczas normalnej pracy
systemu, co jest pożądane, aby zminimalizować wpływ obwodu ochronnego na normalną
pracę systemu [8]. Jednak podczas przepięć elementy nieliniowe mają dużą impedancję
szeregową lub małą impedancję bocznikową, co jest pożądane, aby skutecznie blokować lub
przekierowywać przepięcia. Zastosowanie wysoce nieliniowych elementów umożliwia
zaprojektowanie skutecznych obwodów przeciwprzepięciowych, które mają minimalny
wpływ na normalne działanie systemu [8].
Podczas testowania produktu tych nieliniowych ograniczników przepięć zwykle mierzy
się charakterystyki prądowe i napięciowe w celu określenia krzywych charakterystycznych
V-I, a na podstawie analizy tych danych określa się parametry modelu SPD. Generatory
przepięć z sieciami kształtowania impulsów RLC są najczęstszym typem generatorów
przepięć dla obu standardowych przebiegów testowych, impulsów napięciowych 1,2/50 μs i
impulsów prądowych 8/20 μs [8]. Projekt sieci kształtowania impulsów dla kombinacji
przebiegów 1,2/50 μs impulsu napięciowego i 8/20 μs impulsu prądowego opisano w [11].
Do testowania charakterystyk SPD wykorzystano głównie trzy różne generatory udarów z
sieciami kształtowania impulsów RLC, zgodnie z dostępną literaturą, a mianowicie generator
baterii kondensatorów, generator przebiegów kombinowanych i dostępny w handlu generator
Schaffnera [1,2,4-6,12-15].
Jak wyjaśniono w [5,6,8,15], przeprowadzanie symulacji komputerowych za pomocą
dostępnych modeli SPD jest obecnie powszechną praktyką w celu testowania i badania
charakterystyk SPD. W celu symulacji odpowiedzi przejściowej urządzeń ochrony
przeciwprzepięciowej istnieją dwa sposoby, które mogą wstrzykiwać standardowe przebiegi
testowe przeciążenia jako źródło impulsów, sprzężone z obwodem modelu SPD [8]. Jedną z
opcji jest modelowanie generatora impulsów jako modelu obwodu zgodnie z dostępną
literaturą [1,2,4-6,12-15] dla obu przebiegów impulsowych 1,2/50 μs i 8/20 μs.
Drugą opcją jest użycie dwóch równań analitycznych, jak wyjaśniono w [8,16] i
zalecanych przez międzynarodowe standardy (IEC 60-2, ANSI/IEEE Std 4-1978 i ANSI
-335-
 International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 17(3) (2014) 334-347
C62.1-1984) jako źródła zarówno dla impulsu napięciowego 1,2/50 μs, jak i impulsu
prądowego 8/20 μs.

-336-
 International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 17(3) (2014) 334-347

Jednak, jak wskazano w [8], główną wadą stosowania generatorów z sieciami

kształtowania impulsów jest to, że obciążenie wpływa na kształt fali. Charakterystyka
generowanych przebiegów zmienia się w zależności od impedancji urządzenia podłączonego
do generatora, dlatego ten sam scenariusz powinien mieć miejsce, gdy modele obwodów
generatora są wykorzystywane do celów symulacyjnych. Niemniej jednak, gdy zalecane
równania analityczne są używane jako źródła, nie może wystąpić efekt obciążenia. Obecnie
badania symulacyjne SPD opierają się na modelach generatorów lub wykorzystują równania
analityczne jako źródła, głównie w zależności od wyboru badaczy. Wynika to głównie z
braku wytycznych dotyczących wyboru modelu źródła generatora impulsów. Jednak aby
opracować wytyczne lub zalecenia, bardzo ważne jest poznanie zachowania tych trzech
modeli obwodów generatora w nieliniowych urządzeniach ochrony przeciwprzepięciowej
jako obciążenia i porównanie ich z zachowaniem, gdy równania analityczne są używane jako
źródła.
Dlatego należy zbadać reakcję niskonapięciowych ograniczników przepięć na różne
modele obwodów. Z tego powodu niniejsze badanie zostało przeprowadzone w celu
zrozumienia, w jaki sposób obciążenie nieliniowe wpływa na charakterystykę przebiegów
generatora przepięć kształtującego impulsy RLC w ramach badań symulacyjnych. Uzyskane
wyniki porównano z zachowaniem obciążenia nieliniowego, gdy równania analityczne są
używane jako źródła dla impulsów 1,2/50 μs i 8/20 μs.

2. KONFIGURACJA SYMULACJI

Wszystkie prace symulacyjne zostały wykonane przy użyciu programu Alternative

Transients Program (ATP). Alternative Transients Program to the Electro-Magnetic
Transients Program (ATP-EMTP) t o niekomercyjne oprogramowanie do symulacji
obwodów działające w dziedzinie czasu. Został opracowany do użytku w obliczeniach
systemów zasilania wysokiego napięcia, a także do symulacji obwodów elektronicznych.
ATP-EMTP umożliwia tworzenie modeli obwodów. Źródła prądu i napięcia mogą być
również tworzone jako modelowane bloki obwodów w oparciu o odpowiednie równania
analityczne.
Na platformie ATP-EMTP zamodelowano konfigurację symulacyjną, która składa się z
generatora impulsów przejściowych wraz z obciążeniem o zmiennej impedancji do
reprezentowania nieliniowego SPD. Ponieważ nieliniowe SPD mają dużą impedancję
szeregową lub małą impedancję bocznikową podczas pracy, wybrano dwa zakresy impedancji
dla impulsów napięciowych i prądowych. Dla impulsów napięciowych, impedancja układu
wahała się od 10 Ω do 106 kΩ, a dla impulsów prądowych od 10-4 Ω do 1 Ω. W obu
przypadkach generatory zostały naładowane do 6,6 kV, a impedancja fikcyjna generatora,
która jest stosunkiem między s z c z y t e m napięcia obwodu otwartego a szczytem prądu
zwarcia, wynosiła 2 Ω dla impulsów prądowych i 12 Ω dla impulsów napi ę c i o w y c h .
Schemat blokowy konfiguracji symulacyjnej pokazano na rysunku 1, a sondy V i I zostały
wprowadzone do pomiaru napięcia na obciążeniu i prądu przez obciążenie za pomocą
narzędzi ATP-EMTP.

Rysunek 1. Schemat blokowy konfiguracji symulacyjnej.

-337-
 International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 17(3) (2014) 334-347

W tym badaniu zaimplementowano trzy modele obwodów generatora dostępne w

literaturze, a mianowicie: generator baterii kondensatorów, generator kombinacji przebiegów
i dostępny w handlu generator Schaffnera [1,2,4-6,12-15], a równania analityczne opisane w
[8,16] zostały zamodelowane jako źródła sterowania dla impulsów 1,2/50 μs i 8/20 μs.

3. MODELE ŹRÓDEŁ IMPULSÓW

Celem tego badania było zrozumienie, w jaki sposób nieliniowe obciążenie wpływa na
charakterystykę przebiegów generatora impulsów w badaniach symulacyjnych. Dlatego też
modele generatorów muszą być również uwzględnione w symulacji komputerowej tego
badania.
W związku z tym utworzono trzy modele obwodów ATP-EMTP w celu
zaimplementowania w tym badaniu źródeł generatora baterii kondensatorów, generatora
kombinacji przebiegów i generatora Schaffnera. Jako czwarty g e n e r a t o r , równania
analityczne zostały zamodelowane jako źródła impulsów dla obu źródeł.
Impulsy 1,2/50 μs i 8/20 μs. Rysunek 2 przedstawia dwa testowane impulsy dla obu
przebiegów napięcia obwodu otwartego 1,2/50 µs i prądu zwarcia 8/20 µs wygenerowane
przy użyciu równań analitycznych.

Rysunek 2. Przebiegi dla napięcia obwodu otwartego 1,2/50 µs i prądu zwarcia 8/20 µs.

3. 1. Model obwodu generatora impulsów 1: Generator baterii kondensatorów

Jak wyjaśniono w [12,13], obwód generatora testów impulsowych, nazwany
generatorem baterii kondensatorów, można skonstruować i zamodelować w ATP-EMTP przy
użyciu obwodu RLC. Opracowany model obwodu dla generatora baterii kondensatorów
pokazano na rysunku 3.
-338-
 International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 17(3) (2014) 334-347

Rysunek 3. Model obwodu generatora baterii kondensatorów (wartości parametryczne: R1 - 0,042

Ω, bateria kondensatorów - 235 µF i - 0,3 µH [14,15]).

W tym modelu obwodu bateria kondensatorów reprezentowana przez kondensator

zostanie naładowana do określonego napięcia (Vdc ) przez R2 . Następnie kondensator
zostanie rozładowany przez kształtującą fale sieć RL, przy czym R1 jest rezystancją obwodu,
a L jest indukcyjnością ołowiu ze względu na połączenia.

3. 2. Model obwodu generatora impulsów 2: Kombinowany generator przebiegów

Obwód generatora testowego impulsów, oznaczony jako generator przebiegu
kombinowanego, można skonstruować i zamodelować w ATP-EMTP, wykorzystując obwód
RLC, który był szeroko stosowany do uzyskania podwójnego przebiegu wykładniczego
cytowanego w [12,13]. Model obwodu dla generatora fali kombinowanej pokazano na
rysunku 4. Bank kondensatorów jest ładowany do określonego napięcia stałego, a następnie
nagle rozładowywany do sieci kształtującej fale RL poprzez zamknięcie przełącznika.
Napięcie rozładowania Vout powoduje powstanie pożądanego podwójnego przebiegu
wykładniczego.

Rysunek 4. Model obwodu dla generatora przebiegu kombinowanego (wartości parametryczne: C1 -

12,5 µF, R1 - 5,83 Ω, R2 - 1,3 Ω, L1 - 2,45 µH i L1 - 3,15 µH [15]).

3. 3. Model obwodu generatora impulsów 3: generator Schaffnera NSG650

Model generatora Schaffnera NSG650 został stworzony przy użyciu specyfikacji
producenta. Generator może generować napięcie impulsowe 1,2/50 µs w obwodzie
otwartym i prąd impulsowy 8/20 µs w obwodzie zwartym. Zamodelowany obwód generatora
Schaffnera pokazano na rysunku 5.

-339-
 International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 17(3) (2014) 334-347

Rysunek 5. Model obwodu generatora Schaffnera (wartości parametryczne: C1 - 10 µF, C2 - 10 pF, R1

- 13 Ω, R2 - 200 Ω, L1 - 12,5 µH, L2 - 0,03 mH, L3 - 0,05 mH i L4 - 0,05 mH [15]).

3. 4. Model generatora impulsów wykorzystujący równania analityczne

Jak wspomniano wcześniej, dwa równania analityczne zalecane przez międzynarodowe
standardy jako prosta zależność matematyczna opisująca impulsy 1,2/50 μs i 8/20 μs zostały
zaimplementowane w programie do symulacji obwodów ATP-EMTP przy użyciu języka
MODELS. Te dwa modele działają jako samoregulujące się źródła generatora, w których nie
występują żadne zmiany charakterystyki przebiegu z powodu podłączonego obciążenia.

3. 4. 1. Równanie analityczne dla przebiegu prądu 8/20 µs

Międzynarodowe normy (IEC 60-2, ANSI/IEEE Std 4-1978 i ANSI C62.1-1984)
definiują przebieg prądu 8/20 µs jako impuls prądu piorunowego [8,16]. Proste, przybliżone
wyrażenie matematyczne dla przebiegu prądu zwarciowego 8/20 µs, które jest określone w
normach IEC 60-2, ANSI/IEEE Std 4-1978 i ANSI C62.1-1984, to I (t), jest określone
równaniem 1 [8,16].

I (t) = AIPt3 exp(-t / τ ) (1)

gdzie,
t to czas w µs (t ≥ 0),
IP to wartość szczytowa prądu I(t),
A = 0,01243 (µs)-3 , iτ = 3,911 µs.

3. 4. 2. Równanie analityczne dla przebiegu napięcia 1,2/50 µs.

Przebieg 1,2/50 µs jest określony w normach IEC 60-2, ANSI/IEEE Std 4-1978 i ANSI
C62.1-1984 [8,16]. Podwójna wykładnicza zależność matematyczna, która opisuje przebieg
napięcia obwodu otwartego 1,2/50 µs V(t), jest określona równaniem 2 [8,16].

V (t) = AVP {1- exp(-t / τ1 )}exp(-t / τ (2)

)2

gdzie,
t to czas w µs (t ≥ 0),
VP to wartość szczytowa napięcia V(t),
A = 1,037, τ1 = 0,4074 µs, iτ2 = 68,22 µs.

-340-
 International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 17(3) (2014) 334-347

4. WYNIKI SYMULACJI I ANALIZA

Rysunek 6 przedstawia zmierzone charakterystyki V-I na impedancji obciążenia

podłączonej do czterech omówionych powyżej źródeł generatora symulowanych przy
napięciu ładowania generatora 6,6 kV. Rysunki 6(a) i (b) przedstawiają przebiegi
zmierzonego napięcia na impedancji obciążenia, gdy przypisano jej odpowiednio 106 Ω i 10
Ω. Rysunki 6(c) i (d) przedstawiają przebieg zmierzonego prądu przez impedancję
obciążenia, gdy przypisano jej odpowiednio 10-4 Ω i 1 Ω. Zgodnie z przebiegami pokazanymi
na rysunku 6(a) i (b), oczywiste jest, że gdy impedancja obciążenia jest bardzo duża (106 Ω),
wszystkie cztery źródła generatora mogą wysterować wyjście blisko sygnatur napięcia
obwodu otwartego. Jednak gdy impedancja jest niska (10 Ω), napięcie wyjściowe waha się od
1,2/50 µs inaczej niż w przypadku modelu źródła generatora opracowanego przy użyciu
równania analitycznego podanego w (2). Jak pokazano na rysunku 6(c) i (d), zmierzony prąd
przez impedancję obciążenia wykazuje różne charakterystyki, które różnią się od właściwości
przebiegu prądu zwarciowego.

Tabela 1. Zmierzone przebiegi charakterystyk napięcia wyjściowego.

Generator z Generator Generator

Równanie modelu
baterią kombinowa Schaffnera
kondensator ny
Impedancja (Ω)

ów
opóźnien

opóźnien

opóźnien

opóźnien
FWHM

FWHM

FWHM

FWHM
naras

naras

naras

naras
tania

tania

tania

tania
(μs)

(μs)

(μs)

(μs)
(μs)

(μs)

(μs)

(μs)
ia (μs)

ia (μs)

ia (μs)

ia (μs)
czas

czas

czas

czas
czas

czas

czas

czas
10 3.48 2.48 176 3.63 2.13 149 3.21 2.42 166 4.95 1.20 81.8
40 4.37 1.45 115 4.65 1.44 99.7 4.23 1.64 112 4.95 1.20 81.8
102 4.67 1.28 88.5 4.99 1.33 90.4 4.54 1.47 99.7 4.95 1.20 81.8
103 4.89 1.21 82.6 5.23 1.26 85.9 4.74 1.36 92.4 4.95 1.20 81.8
104 4.92 1.21 82.2 5.25 1.26 85.5 4.76 1.35 91.6 4.95 1.20 81.8
105 4.93 1.21 82.1 5.27 1.24 85.1 4.79 1.34 91.2 4.95 1.20 81.8
106 4.94 1.21 82.0 5.28 1.23 84.8 4.81 1.32 91.1 4.95 1.20 81.8

Tabela 2. Zmierzona charakterystyka przebiegu prądu wyjściowego.

Generator z Generator Generator

Równanie modelu
baterią kombinow Schaffnera
kondensator any
Impedancja (Ω)

ów
opóźni

opóźni

opóźni

opóźni
narast

narast

narast

narast
FWHM

FWHM

FWHM

FWHM
ania

ania

ania

ania
enia

enia

enia

enia
(μs)

(μs)

(μs)

(μs)
(μs)

(μs)

(μs)

(μs)

(μs)

(μs)

(μs)

(μs)
Czas

Czas

Czas

Czas
Czas

Czas

Czas

Czas

10-4
18.2 7.33 23.2 18.3 5.87 20.3 22.0 7.30 24.5 16.2 8.02 20.7
10-3
18.6 7.28 23.3 18.2 5.87 20.5 22.0 7.30 24.9 16.2 8.02 20.7
10-2
19.1 6.82 23.4 18.3 5.85 20.8 22.1 7.28 25.4 16.2 8.02 20.7
10-1
22.9 5.38 24.6 18.4 5.69 22.4 22.3 7.11 27.3 16.2 8.02 20.7
100 29.1 4.11 27.3 20.7 4.48 25.6 26.3 5.74 28.9 16.2 8.02 20.7
-341-
 International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 17(3) (2014) 334-347

Rysunek 6. Zmierzona charakterystyka V-I dla czterech źródeł generatora przy napięciu ładowania 6,6 kV
(a) napięcie przy 106 Ω, (b) napięcie przy 10 Ω, (c) prąd przy 10-4 Ω, (d) prąd przy 1 Ω.

-342-
 International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 17(3) (2014) 334-347

Rysunek 7. Charakterystyki wyjściowych sygnatur V-I dla czterech źródeł generatora przy napięciu
ładowania 6,6 kV (a), (b) i (c) dla sygnatur napięciowych oraz (d), (e) i (f) dla sygnatur
prądowych.

Gdy przypisano mu bardzo małą impedancję (10-4 Ω), jego właściwości były nieco
zbliżone do warunków zwarcia, a gdy wzrastała ona w kierunku 1 Ω, właściwości odbiegały
od warunków zwarcia innych niż dla równania analitycznego podanego w (1). Dlatego
ogólnie, jak można zaobserwować na rysunku 6, charakterystyka generowanych przebiegów
wyjściowych zmienia się w zależności od impedancji urządzenia podłączonego do generatora.
W przypadku podłączenia generatora napięcia o niższej impedancji i generatora prądu o
wyższej impedancji ma miejsce powyższy scenariusz. Powyższe cztery źródła generatorów
dawały kształty fali wyjściowej o różnych charakterystykach, głównie czasie narastania i
pełnej szerokości w połowie maksimum (FWHM). Zauważono również, że szczyt napięcia
występuje przed szczytem prądu.
-343-
 International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 17(3) (2014) 334-347

z zauważalnym opóźnieniem. Jeśli generator jest czysto rezystancyjny, zarówno szczyt prądu,
jak i napięcia wystąpiłyby w tym samym czasie.
Tabela 1 i Tabela 2 przedstawiają tabelaryczne podsumowanie zmierzonych
charakterystyk przebiegu napięcia i prądu wyjściowego odpowiednio dla różnych poziomów
impedancji jako obciążenia przy napięciu ładowania 6,6 kV. Jak można zauważyć zarówno w
tabeli 1, jak i tabeli 2, czas opóźnienia, czas narastania i FWHM pozostają niezmienione, gdy
zastosowano równania modelu jako źródła generatora zarówno dla impulsów napięciowych,
jak i prądowych. Oznacza to, że zachowanie tych źródeł generatora jest idealne i niezależne
od impedancji obciążenia. Scenariusz jest jednak zupełnie inny w przypadku zastosowania
modeli źródeł opartych na generatorze baterii kondensatorów, generatorze przebiegów
kombinowanych i generatorze Schaffnera.
Graficzny przegląd zmierzonych charakterystyk przebiegu; czas opóźnienia, czas
narastania i FWHM dla impulsów napięciowych i prądowych zestawionych w Tabeli 1 i
Tabeli 2 pokazano na Rysunku 7. Graficzny przegląd czasu opóźnienia, czasu narastania i
FWHM sygnatur napięcia wyjściowego dla różnych impedancji obciążenia pod czterema
źródłami generatora przy napięciu ładowania 6,6 kV pokazano na rysunku 7 (a), (b) i (c), a
rysunek 7 (d), (e) i (f) pokazuje te same informacje dla sygnatur prądu wyjściowego.

5. DYSKUSJA

Podczas symulacji odpowiedzi przejściowej SPD o wysoce nieliniowym zachowaniu

istnieje wiele sposobów, które mogą łączyć źródło impulsów z obwodem modelu. Jedną z
opcji jest użycie modelu obwodu źródła impulsów (głównie generatorów impulsów RLC), jak
wskazano w [1,2,5,6,15]. Jednakże, jak omówiono w [1,2,4-6,8,15,16], równania analityczne
zostały opracowane zgodnie z międzynarodowymi standardowymi wytycznymi, które można
wykorzystać jako źródła impulsów. Głównym celem tego badania było zrozumienie, w jaki
sposób obciążenie nieliniowe wpływa na charakterystykę przebiegów impulsowych w
środowisku symulacyjnym. Badanie koncentrowało się na najpopularniejszych typach
generatorów udarów stosowanych obecnie dla obu standardowych przebiegów testowych,
impulsów napięciowych 1,2/50 μs i impulsów prądowych 8/20 μs [8,11]. Trzy modele
obwodów: generator baterii kondensatorów, generator przebiegów kombinowanych i
generator Schaffnera zostały ocenione przy obciążeniach nieliniowych zmieniających się od
10 Ω do 106 Ω dla impulsów napięciowych, a dla impulsów prądowych od 10-4 Ω do 1 Ω. Te
dwa zakresy impedancji zostały wybrane w celu symulacji obciążenia systemu wraz z małą
impedancją szeregową i dużą impedancją bocznikową, które są pożądane, aby skutecznie
blokować lub przekierowywać przepięcia za pomocą wysoce nieliniowych SPD, jak
wspomniano w [8].
Stwierdzono, że dla tych dwóch zakresów impedancji obciążenia, spośród wielu przebiegów
charakterystyki, istniały trzy kluczowe cechy, które tworzą oczywiste znaczące różnice w
stosunku do impulsów 1,2/50 μs i 8/20 μs. Dlatego w tym badaniu przeprowadzono analizę w
celu zbadania takich trzech charakterystyk kształtu fali: czasu opóźnienia, czasu narastania i
FWHM, które zestawiono w Tabeli 1 i Tabeli 2.
Gdy równania analityczne są używane jako źródło impulsów, działa ono jak idealny
generator, a charakterystyka przebiegu wyjściowego nie zależy od impedancji systemu. Jak
zestawiono w Tabeli 1 i Tabeli 2 oraz pokazano na Rysunku 7 (a), (b), (c), (d), (e) i (f),
można potwierdzić, że charakterystyki przebiegu; czas opóźnienia, czas narastania i FWHM
pozostają niezmienione dla dwóch rozważanych zakresów impedancji, gdy równania modelu
są używane jako źródła generatora zarówno dla impulsów napięciowych, jak i prądowych.
Stwierdzono, że jak podano w tabeli 1, dla
-344-
 International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 17(3) (2014) 334-347
Impulsy napięciowe 1,2/50 μs, czas opóźnienia, czas narastania i wartości FWHM wynosiły 4,95 µs,
1,20 µs i 1,20 µs.
81,8 μs odpowiednio w całym badanym zakresie impedancji. Jak podano w tabeli 2, dla 8/20 μs

-345-
 International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 17(3) (2014) 334-347

impulsy prądowe, wartości te wynosiły odpowiednio 16,2 µs, 8,02 µs i 20,7 µs w całym
badanym zakresie impedancji. W związku z tym charakterystyki przebiegów wprowadzanych
do systemu nie zależą od impedancji systemu i w tym scenariuszu nie występują żadne efekty
obciążenia. Tak więc, gdy równania analityczne są używane jako źródła impulsów, zarówno
modele źródeł napięcia, jak i prądu zostały wykonane jako idealne generatory.
Jednak stabilność charakterystyk przebiegów różni się w przypadku pozostałych trzech
modeli źródeł generatorów: generatora z baterią kondensatorów, generatora przebiegów
kombinowanych i generatora Schaffnera. W przypadku generatora z baterią kondensatorów,
dla impulsów napięciowych, czas opóźnienia, czas narastania i wartości FWHM mieściły się
odpowiednio w zakresie 3,48-4,94 µs, 2,48-1,21 µs i 176-82,0 µs. Dla impulsów prądowych
wartości te mieściły się w zakresie 18,2-29,1 µs, 7,33-
odpowiednio 4,11 µs i 23,2-27,3 µs. W przypadku kombinowanego generatora przebiegów,
dla impulsów napięciowych, czas opóźnienia, czas narastania i wartości FWHM mieściły się
odpowiednio w zakresie 3,63-5,28 µs, 2,13-1,23 µs i 149-84,8 µs. Dla impulsów prądowych
wartości te mieściły się odpowiednio w zakresie 18,3-20,7 µs, 5,87-4,48 µs i 20,3-25,6 µs. W
przypadku generatora Schaffnera, dla impulsów napięciowych, czas opóźnienia, czas
narastania i wartości FWHM mieściły się odpowiednio w zakresie 3,21-4,81 µs, 2,42-1,32 µs
i 166-91,1 µs. Dla impulsów prądowych wartości te mieściły się odpowiednio w zakresie
22,0-26,3 µs, 7,30-5,74 µs i 24,5-28,9 µs.
W związku z tym oczywiste było, że charakterystyka falowa generowanych impulsów
zmienia się pod wpływem nieliniowej impedancji obciążenia. Gdy podłączono generator
napięcia o niższej impedancji lub generator prądu o wyższej impedancji, zmiany te mają
miejsce. Wyniki te sugerują, że impedancja obciążenia systemu może wpływać na
charakterystykę generatora. Gdy impedancja obciążenia nieliniowego wzrosła,
charakterystyka przebiegu impulsu prądowego również uległa zmianie i znacznie odbiegała
od oczekiwanych wartości.
Jednak gdy impedancja ma najniższą wartość, te wartości parametryczne były prawie
równe wartościom uzyskanym, gdy równanie analityczne zostało użyte jako źródło impulsu
prądowego. Gdy impedancja obciążenia nieliniowego zmniejszała się, charakterystyka
przebiegu impulsu napięcia również odbiegała od oczekiwanych wartości. Jednak gdy
impedancja o s i ą g a najwyższą wartość, te wartości parametryczne były prawie równe
wartościom uzyskanym, gdy równanie analityczne zostało użyte jako źródło impulsu
napięcia. Rysunek 7 (a), (b), (c), (d), (e) i (f) przedstawia graficzną reprezentację tych
odchyleń.
Rysunek 8 pokazuje wielkość bezwzględnego odchylenia czasu opóźnienia, czasu
narastania i FWHM dla wartości uzyskanych dla generatora baterii kondensatorów,
generatora przebiegów kombinowanych i generatora Schaffnera w odniesieniu do symulacji z
wykorzystaniem równań analitycznych. Jak można zaobserwować, ogólnie odchylenia te były
minimalne, gdy impedancja systemu wynosiła 106 Ω dla impulsów napięciowych. W
przypadku impulsów prądowych odchylenia te były minimalne dla impedancji układu
wynoszącej 10 Ω.-4
W przypadku generatora baterii kondensatorów odchylenia te dla impulsów
napięciowych wynosiły maksymalnie 29,70%, 106,67% i 115,16% odpowiednio dla czasu
opóźnienia, czasu narastania i FWHM przy impedancji systemu wynoszącej 10 Ω. Jednak
przy impedancji systemu wynoszącej 106 Ω odchylenia te były minimalne i wynosiły
odpowiednio 0,20%, 0,83% i 0,24%. W przypadku generatora kombinowanego odchylenia te
były maksymalne i wynosiły odpowiednio 26,67%, 77,50% i 82,15% przy impedancji
systemu wynoszącej 10 Ω. Jednak przy impedancji systemu wynoszącej 106 Ω odchylenia te
były minimalne i wynosiły odpowiednio 6,67%, 2,50% i 3,67%. W przypadku generatora
Schaffnera odchylenia te były maksymalne i wynosiły odpowiednio 35,15%, 101,67% i
-346-
 International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 17(3) (2014) 334-347
102,93% przy impedancji systemu wynoszącej 10 Ω. Jednak przy impedancji systemu
wynoszącej 106 Ω odchylenia te były minimalne i wynosiły odpowiednio 2,83%, 10,00% i
11,37%.

-347-
 International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 17(3) (2014) 334-347

Rysunek 8. Wielkość odchylenia bezwzględnego w odniesieniu do równań analitycznych (a), (b) i

(c) dla sygnatur napięcia oraz (d), (e) i (f) dla sygnatur prądu.

W przypadku generatora z baterią kondensatorów odchylenia te dla impulsów

prądowych wyniosły maksymalnie 79,63%, 48,75% i 31,88% odpowiednio dla czasu
opóźnienia, czasu narastania i FWHM przy impedancji systemu wynoszącej 1 Ω.
Jednak przy impedancji systemu wynoszącej 10-4 Ω, odchylenia te były minimalne i wynosiły
odpowiednio 12,35%, 8,60% i 12,08%. W przypadku generatora kombinowanego odchylenia
te osiągnęły maksimum wynoszące odpowiednio 27,78%, 41,44% i 23,67% w systemie.

-348-
 International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 17(3) (2014) 334-347

Jednak przy impedancji systemu wynoszącej 10-4 Ω odchylenia te były minimalne i wynosiły
odpowiednio 12,96%, 26,81% i 1,93%. W przypadku generatora Schaffnera odchylenia te
były maksymalne i wynosiły odpowiednio 62,35%, 28,43% i 39,61% przy impedancji
systemu wynoszącej 1 Ω. Jednak przy impedancji systemu wynoszącej 10-4 Ω odchylenia te
były minimalne i wynosiły odpowiednio 35,80%, 8,98% i 18,36%.
Można zatem stwierdzić, że te trzy modele obwodów generatora dawały kształty fal o
różnych charakterystykach przy otwartym obwodzie (obciążenie o wysokiej impedancji) i
zwartym obwodzie (obciążenie o niskiej impedancji), co wykazuje znaczne odchylenia w
porównaniu z symulacjami wykorzystującymi równania analityczne. Odchylenia te wynikały
z wpływu nieliniowego obciążenia na parametry obwodu generatora i efektywną impedancję
wewnętrzną. Wyniki tego badania pokazują, że charakterystyki generowanych przebiegów
różnią się znacznie w zależności od impedancji obciążenia nieliniowego.
Z drugiej strony głównym wymogiem analizy SPD na platformie symulacyjnej jest to,
że model powinien być w stanie realistycznie odtwarzać kształty fal napięcia i prądu przez
SPD. Zwykle charakterystyki V-I SPD są odtwarzane w modelu przy użyciu nieliniowej
rezystancji z pewnymi towarzyszącymi elementami elementarnymi (indukcyjność,
pojemność). Większość wcześniejszych badań SPD przeprowadzonych i zaleceń
wygenerowanych przy pomocy platformy symulacyjnej wykorzystywała modele obwodów
generatora lub zalecane równania analityczne, a czasami stosowała oba podejścia [1,2,4-
6,10,15,16].

6. WNIOSKI

Gdy równania analityczne są używane jako źródła impulsów, działają one jako idealne
generatory, a charakterystyki V-I nie zależą od impedancji systemu. Jednak charakterystyki
V-I generowanych przebiegów różnią się znacznie w zależności od impedancji nieliniowego
obciążenia, które jest podłączone do modeli obwodów generatora. Odchylenia były
spowodowane wpływem nieliniowego obciążenia na parametry obwodu generatora i
efektywną impedancję wewnętrzną. Dlatego można zalecić stosowanie równań analitycznych
jako źródeł impulsów w symulacji ATP-EMTP do testowania SPD. W ten sposób można
dokładnie zbadać odpowiedź SPD na zalecane przebiegi impulsowe. Niemniej jednak, jeśli
celem badania symulacyjnego jest porównanie odpowiedzi SPD z wynikami
eksperymentalnymi, lepszym podejściem jest użycie modelu obwodu generatora impulsów
opracowanego z uwzględnieniem rzeczywistych parametrów obwodu.

Podziękowania

Pomoc udzielona przez Pana KKDL Ruvinda jest wysoce uznana.

Referencje

[1] R. Montaño, M. Edirisinghe, V. Cooray, F. Roman, IEEE Transactions on Power

Delivery 22(4) (2007) 2185-2190.

-349-
 International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 17(3) (2014) 334-347

[2] Mahesh Edirisinghe, Raul Montaño, Vernon Cooray, "Response of Surge Protection
Devices to Fast Current Impulses", 27th International Conference on Lightning
Protection - ICLP, Francja (wrzesień 2004).
[3] R. L. Holle, R. E. López, L. J. Arnol, J. Endres Journal of Applied Meteorology 35(8)
(1995) 1344-1351.
[4] Mahesh Edirisinghe, Mahendra Fernando, Vernon Cooray, International Journal of
Engineering and Science Research 2(7) (2012) 2185-2190.
[5] Mahesh Edirisinghe, Raul Montaño, Vernon Cooray, F. Roman, International Letters of
Chemistry, Physics and Astronomy 6 (2013) 40-53.
[6] Raul Montaño, Mahesh Edirisinghe, Vernon Cooray i Fransisco Roman, "Varistors and
Gas Discharge tubes models: a comparison between theory and practice", 27th
International Conference on Lightning Protection - ICLP, Francja (wrzesień 2004).
[7] Marty Ahrens, "Lightning Fires and Lightning Strikes", National Fire Protection
Association, Fire Analysis and Research Division, s. 1 (czerwiec 2013).
[8] R. B. Standler, "Protection of Electronic Circuits from Overvoltages", John Wiley &
Sons, 1989; str. 87-91, 109-110, 387-388.
[9] P. Richman, "Single Output, Voltage and Current Surge Generation for Testing
Electronic Systems," IEEE 1983 Electromagnetic Compatibility Symposium, str. 47-51,
1983.
[10] American National Standard C62.41-1980, IEEE Guide for Surge Voltages in Low-
Voltage AC Power Circuits.
[11] J. Wiesinger, Mess- und Proftechnik 104 (1983) 1102-1105.
[12] M. S. Naidu i V. Kamaraju, "High Voltage Engineering second edition", McGraw Hill,
New York, 1996.
[13] Cairo University Giza, Egipt, "High Voltage Engineering, Theory and Practice, Edited
by M. Khalifa", Marcel Dekker, Inc, 1990.
[14] Osama Mohammed i Roberto Siegert, "Evaluation of a Hybrid Surge Testing Generator
Configuration using Computer Based Simulations", Southeastcon '99. Proceedings
IEEE , 193-196, 1999.
[15] Mihael Zitnik, Numerical modeling of transients in electrical systems, praca doktorska,
Uniwersytet w Uppsali, 2001.
[16] R. B. Standler, IEEE Transactions on Electromagnetic Compatibility 30 (1988) 69-71.

( Otrzymano 08 lipca 2014 r.; zaakceptowano 15 lipca 2014 r. )

-350-