Professional Documents
Culture Documents
Wprowadzenie
Przeczytaj
Grafika interaktywna
Sprawdź się
Dla nauczyciela
Do czego służy dioda półprzewodnikowa?
Twoje cele
Warto przeczytać
Dioda jest dwuelektrodowym elementem elektronicznym, przewodzącym dobrze prąd
w jedną stronę. Efekt ten, na złączu metal - półprzewodnik, został okryty w 1897 roku przez
Ferdinanda Brauna. W 1904 John Ambrose Fleming skonstruował diodę lampową
(próżniową). Diody takie dominowały do lat sześćdziesiątych XX wieku. W diodach
próżniowych prąd mógł płynąć tylko w jedną stronę, ponieważ katoda była żarzona, stając
się dzięki temu źródłem elektronów. Strumień elektronów mógł płynąć jedynie od ujemnej
katody do dodatniej anody. Gdy katodę polaryzowano dodatnio, przyciągała z powrotem
wyemitowane elektrony i prąd przez lampę nie płynął.
Działanie większości diod wykorzystuje kierunek dobrego przewodzenia prądu, ale są też
takie, które działają w kierunku zaporowym, a nawet wykorzystujące zakres przebicia.
Wybrane zastosowania diod przedstawia poniższe zestawienie.
Diody prostownicze
Wykonuje się je najczęściej z krzemu (Si) i germanu (Ge), a wykorzystuje do zamiany prądu
przemiennego dostarczanego przez sieć energetyczną na prąd jednokierunkowy
(potrzebny do zasilania urządzeń elektronicznych) w ładowarkach i różnego rodzaju
zasilaczach.
Diody LED
Zamieniają prąd elektryczny na światło. Najczęściej wykonuje się je ze związków galu (GaAs,
GaP, GaN). Moc źródeł LED wynosi od ułamka wata w lampkach sygnalizacyjnych do
kilkudziesięciu watów w różnego rodzaju oświetleniu. Diody emitują światło jednobarwne;
światło białe uzyskuje się dzięki luminoforowi pobudzanemu do świecenia przez diodę
niebieską. Zaletami oświetlenia LED są: niskie zużycie energii, duża trwałość i możliwość
uzyskiwania dowolnej barwy.
Rys. 5. Różne diody led.
Źródło: Kszapsza, dostępny w internecie: h ps://commons.wikimedia.org/wiki/File:Various_size_LEDs.JPG [dostęp 13.07.2022],
licencja: CC BY-SA 4.0. h ps://crea vecommons.org/licenses/by-sa/4.0/.
Diody pojemnościowe
Wykonuje się je z krzemu lub arsenku galu. Wykorzystuje się zmianę pojemności złącza p‐n
w kierunku zaporowym przy zmianie napięcia. Są wykorzystywane w obwodach
rezonansowych i powielaczach częstotliwości.
Diody Zenera
Diody laserowe
Generują typową dla laserów wiązkę światła spójnego o małej rozbieżności. Wykonuje się je
z materiałów takich samych, jak diody LED i w podobny sposób można uzyskiwać różne
barwy światła. Wykorzystuje się je między innymi do zapisu i odczytu płyt CD, DVD, Blu‐ray,
we wskaźnikach laserowych, do łączności światłowodowej, we wskaźnikach celu, do
pomiaru odległości, odczytu kodów kreskowych i w drukarkach laserowych.
Rys. 13. Dioda laserowa.
Źródło: dostępny w internecie: h ps://commons.wikimedia.org/wiki/File:Diode_laser.jpg [dostęp 13.07.2022], domena publiczna.
Dopuszczalne jest także oznaczenie takie samo, jak dla diody LED.
Diody tunelowe
Wykazują tak zwany ujemny opór dynamiczny - przy wzroście napięcia spada natężenie
prądu tak, jak na Rys. 15.
Rys. 15. Ujemna rezystancja dynamiczna diody tunelowej.
Źródło: Politechnika Warszawska Wydział Fizyki, licencja: CC BY 4.0. h ps://crea vecommons.org/licenses/by/4.0/deed.pl.
Diody te są silnie domieszkowane i mają małą grubość złącza p‐n. Stosuje się je miedzy
innymi do wzmacniania i generowania sygnałów mikrofalowych.
Diody Schottky’ego
Diody transil
Jak widać z zestawienia, które nie wyczerpuje wszystkich możliwości wykorzystania diod,
znalazły one bardzo szerokie zastosowanie: od urządzeń codziennego użytku (np.
ładowarki), do urządzeń przemysłowych, pracując w zakresie prądów od miliamperów do
kiloamperów i napięć od kilku woltów do kilowoltów, służąc nie tylko do „prostowania”
prądu.
Słowniczek
pojemność elektryczna
(ang.: electric capacity) pojemność elektryczna przewodnika jest równa stosunkowi
ładunku q zgromadzonego na przewodniku do potencjału V wywołanego obecnością
tego ładunku: C = q ; zależy od kształtu i rozmiarów przewodnika oraz przenikalności
V
elektrycznej otaczającego ośrodka. Zależnie od rodzaju elementów obwodu
elektrycznego, rozróżnia się pojemność elektryczną kondensatora, cewki, silnika itp.,
zależnie zaś od układu przewodników - pojemność elektryczną wejściową, wyjściową,
międzyelektrodową, międzyzwojową itp. Pojemność kondensatora elektrycznego jest
równa stosunkowi ładunku q na jednej z jego okładek do napięcia U między okładkami:
C= q.
U
kondensator elektryczny
1 2 3
4 5 6
7 8
1
Prostownicza
Wykonana najczęściej z krzemu i germanu, a wykorzystywana do zamiany prądu przemiennego
dostarczanego przez sieć energetyczną na prąd jednokierunkowy (potrzebny do zasilania
urządzeń elektronicznych) w ładowarkach i różnego typu zasilaczach.
2
Tunelowa
Wykazuje tak zwany ujemny opór dynamiczny – w pewnym zakresie, przy wzroście napięcia
spada natężenie prądu. Takie diody są silnie domieszkowane i mają małą grubość złącza p-n.
Stosuje się je miedzy innymi do wzmacniania i generowania sygnałów mikrofalowych.
3
Pojemnościowa
Diody te wykonuje się z krzemu lub arsenku galu. Wykorzystuje się w nich zmianę pojemności
złącza p-n w kierunku zaporowym, zachodzącą przy zmianie napięcia. Są wykorzystywane
w obwodach rezonansowych i powielaczach częstotliwości.
4
Laserowa
Generuje typową dla laserów wiązkę światła spójnego o małej rozbieżności. Takie diody
wykonuje się z materiałów takich samych, jak diody LED i w podobny sposób można uzyskiwać
różne barwy światła. Wykorzystuje się je między innymi do zapisu i odczytu płyt CD, DVD, Blu-
ray, we wskaźnikach laserowych, do łączności światłowodowej, we wskaźnikach celu, do
pomiaru odległości, odczytu kodów kreskowych i w drukarkach laserowych.
5
Sho ky'ego
Takie diody, do prostowania prądu wykorzystują złącze metal-półprzewodnik, o właściwościach
podobnych do złącza p-n. Mają mniejsze napięcie przewodzenia i pojemność elektryczną złącza,
niż diody półprzewodnikowe, dzięki czemu szybciej reagują na zmiany napięcia. Stosuje się je do
pracy w układach o dużej częstotliwości: falownikach, przetwornicach napięcia i częstotliwości
w zakresie 200 kHz - 2 MHz, a także w zasilaczach komputerowych.
6
Zenera
Są to przeważnie diody krzemowe, wykorzystujące efekt nagłego narastania prądu przy
osiągnięciu napięcia przebicia (około 5-7 V) w kierunku zaporowym. Napięcie przebicia
praktycznie nie zależy od natężenia prądu - uzyskuje się więc efekt stałego napięcia mimo zmian
natężenia prądu. Wykorzystuje się je w stabilizatorach napięcia oraz do ochrony przed
przepięciami prądu i skokami napięcia w urządzeniach elektronicznych.
7
LED
Są to diody, które zamieniają prąd elektryczny na światło. Najczęściej wykonuje się je ze
związków galu (GaAs, GaP, GaN). Moc źródeł LED wynosi od ułamka wata w lampkach
sygnalizacyjnych do kilkudziesięciu watów w różnego rodzaju oświetleniu. Diody emitują światło
jednobarwne; światło białe uzyskuje się dzięki luminoforowi pobudzanemu do świecenia przez
diodę niebieską. Zaletami oświetlenia LED są: niskie zużycie energii, duża trwałość i możliwość
uzyskiwania dowolnej barwy.
8
Transil
To odmiana diody Zenera, używana do tłumienia przepięć i zabezpieczenia układów
elektronicznych.
Źródło: Politechnika Warszawska Wydział Fizyki, licencja: CC BY 4.0. h ps://crea vecommons.org/licenses/by/4.0/deed.pl.
Polecenie 1
Które z elementów występują w tej grafice jako fragmenty w symbolach wszystkich diod?
Okrąg
Trójkąt
Strzałka
Polecenie 2
Czy wszystkie diody wykorzystuje się podłączając do nich napięcie zgodnie z kierunkiem
przewodzenia prądu?
Tak
Nie
Sprawdź się
Oceń prawdziwość zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F - jeśli zdanie jest
fałszywe:
Ćwiczenie 2 輸
{chlorek sodu (NaCl)} , {#krzem (Si)} , {#arsenek galu (GaAs)} , {tlenek żelaza(III) (Fe2O3)} , {beryl
(Be)} , {#german (Ge)}
Ćwiczenie 3 輸
dioda LED
dioda pojemnościowa
dioda prostownicza
dioda Zenera
Ćwiczenie 5 輸
Typowe natężenie prądu płynącego przez diodę w kierunku zaporowym (jeśli nie występuje
zjawisko przebicia) w stosunku do natężenia prądu płynącego w kierunku przewodzenie jest:
W którym zakresie charakterystyki pracuje każda z wymienionych diod? Przeciągnij ich nazwy
we właściwe miejsca.
.................
.................
.................
Ćwiczenie 7 難
Diody LED emitują światło dzięki łączeniu się elektronów z dziurami na złączu p-n. Zjawisko
to nazywa się rekombinacją. Częstotliwość wyemitowanej porcji światła, nazywanej fotonem,
można opisać wzorem f=ΔE/h. ΔE, to energia wyemitowana w wyniku połączenia elektronu
z dziurą, a h - stała Plancka, która wynosi 4,14·10 -15eV·s (eV - jednostka energii stosowana
w fizyce atomu, 1eV=1,6·10 -19J).
O ile musi zmienić się energia elektronu w wyniku połączenia z dziurą, aby dioda
wyemitowała światło czerwone o częstotliwości 4,3·10 14 Hz?
Wyraź tę energię w elektronowoltach i dżulach. Wyniki zaokrąglij do trzech cyfr znaczących.
ΔE = eV
ΔE = ·10 -19 J
Ćwiczenie 8 醙
Maksymalna energia, jaką mogą wyemitować w diodach germanowych elektrony łączące się
z dziurami wynosi około 0,65 eV. Czy światło emitowane przez diodę germanową jest
widzialne?
Światło widzialne, to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali mieszczącej się
w zakresie od 380 nm do 740 nm.
Skorzystaj ze wzorów podanych w poprzednim ćwiczeniu oraz z zależności: λ c
f
=
, gdzie λ
jest długością fali, f - jej częstotliwością, a c - prędkością światła w próżni.
Tak
Nie
Ćwiczenie 9
Po osiągnięciu napięcia przebicia przez diodę płynie prąd o bardzo dużym natężeniu,
praktycznie niezależnym od przyłożonego napięcia.
Przedmiot: fizyka
Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Wymagania przekrojowe. Uczeń:
15) wyodrębnia zjawisko z kontekstu, nazywa je oraz
wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla jego przebiegu.
VII. Prąd elektryczny. Uczeń:
8) opisuje funkcje diody półprzewodnikowej jako elementu
przewodzącego w jednym kierunku oraz jako źródła
Podstawa programowa
światła.
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Wymagania przekrojowe. Uczeń:
19) wyodrębnia zjawisko z kontekstu, nazywa je oraz
wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla jego przebiegu.
VIII. Prąd elektryczny. Uczeń:
14) opisuje funkcje diody półprzewodnikowej jako
elementu przewodzącego w jednym kierunku,
przedstawia jej zastosowanie w prostownikach oraz jako
źródła światła.
Zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 2018 r.:
Uczeń:
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca:
Faza realizacyjna:
Praca domowa:
Wskazówki metodyczne
Multimedium może być wykorzystywane przy
opisujące różne
powtarzaniu wiadomości i na lekcjach, na których są
zastosowania danego
omawiane diody.
multimedium