1.

Opisać półprzewodniki samoistne i domieszkowane oraz budowę złącza P-N:

Półprzewodnik samoistny - jest to półprzewodnik, którego materiał jest idealnie czysty, bez
żadnych zanieczyszczeń struktury krystalicznej. Koncentracja wolnych elektronów w
półprzewodniku samoistnym jest równa koncentracji dziur.
Półprzewodniki samoistne mają mało ładunków swobodnych (co objawia się dużą
rezystywnością), dlatego też stosuje się domieszkowanie. Materiały uzyskane przez
domieszkowanie nazywają się półprzewodnikami niesamoistnymi lub półprzewodnikami
domieszkowanymi.

Półprzewodnik domieszkowy (niesamoistny) – materiał półprzewodnikowy, którego struktura

krystaliczna zawiera atomy innego pierwiastka niż tego, z którego jest pierwotnie wykonany. W
półprzewodnikach domieszkowych liczba elektronów jest inna od liczby dziur. Jeżeli
półprzewodnik zawiera nadwyżkę elektronów, to jest on nazywany półprzewodnikiem typu n od
angielskiego negative, a atom domieszki nazywany jest donorem (gdyż dostarcza on elektronów).

Złącze p - n powstaje w momencie wytworzenia w krysztale półprzewodnika obszarów

domieszkowanych o odmiennym typie przewodnictwa: obszaru typu p oraz obszaru typu
n. Koncentracje nośników ładunku, w poszczególnych obszarach:

Łącząc ze sobą dwa obszary typu p oraz typu n inicjuje się dyfuzję nośników większościowych
do obszarów o mniejszej koncentracji ładunku. Następuje więc dyfuzja elektronów z obszaru typu
n do obszaru typu p, oraz dyfuzja dziur z obszaru typu p do obszaru typu n.
2. Opisać diodę Zenera, diodę tunelową, diodę schotkiego, diodę pojemnościową, diodę LED
– narysować charakterystyki:

Dioda Zenera jest specjalną diodą krzemową, w której pracy wykorzystywane jest
zakrzywienie charakterystyki napięciowo - prądowej w obszarze przebicia diody. Praca
w obszarze przebicia nie jest szkodliwa dla diody Zenera, o ile nie przekroczy się mocy
admisyjnej diody. Powodem znacznego wzrostu prądu diody, jest duży wzrost natężenia pola
elektrycznego, które występuje w warstwie zaporowej. Wywołuje ono dwa zjawiska fizyczne:
jonizację lawinową oraz jonizację Zenera.
 Dioda tunelowa – dioda półprzewodnikowa, która dla pewnego zakresu napięć
polaryzujących charakteryzuje się ujemną rezystancją dynamiczną.
Dioda tunelowa, zwana niekiedy diodą Esaki, została wynaleziona przez fizyka japońskiego
Esaki w roku 1957.
Są stosowane w:
• szerokopasmowych wzmacniaczach sygnałów i w układach generacji częstotliwości powyżej
300 MHz.
• układach logicznych elektronicznych maszyn liczących i układach sterowniczo-kontrolnych, w
których spełniają funkcję szybkich przełączników impulsowych.

Dioda Schottky'ego - dioda półprzewodnikowa, w której w miejsce złącza p-n zastosowano

złącze metal-półprzewodnik. Charakteryzuje się małą pojemnością złącza, dzięki czemu
typowy czas przełączania wynosi tylko około 100 ps.
Diody Schotky'ego mogą działać przy częstotliwości dochodzącej do kilkudziesięciu GHz.
Natomiast diody na duże prądy znajdują zastosowanie w impulsowych urządzeniach
energoelektronicznych takich jak zasilacze impulsowe, falowniki czy przetwornice napięcia i
częstotliwości pracujące z częstotliwością od 200 kHz do 2 MHz. Pozwala to na znaczną
miniaturyzację tych urządzeń, jak również osiągnięcie dużej sprawności dochodzącej do 90%.
Diody Schottky'ego mają również dwukrotnie mniejszy spadek napięcia w kierunku
przewodzenia (UF = 0,3 V) niż diody krzemowe (UF = 0,6-0,7 V). Zwykle maksymalne napięcie
wsteczne jest niewielkie i nie przekracza 100 V.
 Dioda pojemnościowa – dioda, w której wykorzystuje się zjawisko zmiany pojemności złącza
p-n pod wpływem zmiany napięcia przyłożonego w kierunku zaporowym. Zmiana pojemności
diody jest bardzo niewielka, zazwyczaj od 6 - 20 pF, przy zmianach napięcia zazwyczaj 2–20 V

• Dioda elektroluminescencyjna, dioda świecąca (light-emitting diode, LED 1962r.) – dioda

zaliczana do półprzewodnikowych przyrządów optoelektronicznych, emitujących
promieniowanie w zakresie światła widzialnego, podczerwieni i ultrafioletu.
Dla diody LED złącze P-N musi być spolaryzowane w kierunku przewodzenia. Działanie diody
LED polega na rekombinacji nośników ładunków (spotkaniu się elektronów i dziur). Podczas
gdy elektrony są pompowane do złącza przez płynący z zewnętrznego źródła prąd, nośniki
większościowe skupione z obydwu stron zmuszone są do wędrówki do odpowiednio
spolaryzowanej strony złącza. W momencie spotkania ładunków dodatniego i ujemnego
spontanicznie uwalniana jest energia. Podczas przejścia elektronów z wyższego poziomu
energetycznego (przed spotkaniem) na niższy (po spotkaniu) uwolniona energia zostaje
zamieniona na kwant promieniowania elektromagnetycznego, czyli światła. Intensywność
świecenia zależy od wartości doprowadzonego prądu.

3. Opisać działanie i wykorzystanie tyrystora, narysować charakterystyki, podać parametry

Tyrystor-czterowarstwowy element półprzewodnikowy (układ p-n-p-n), w którym
zastosowane zostały trzy elektrody. Dwie z nich łączą się z warstwami skrajnymi, natomiast
trzecia – z jedną z warstw środkowych. Elektrody przyłączone do dwóch skrajnych warstw
elementu to katoda (K) oraz anoda (A). Do warstwy środkowej przyłączona jest bramka, czyli
gate (G). W tyrystorach występują dwa stany – przewodzenia oraz blokowania.

Zasada działania:
Kierunek przewodzenia w tyrystorze przebiega od anody (A) do katody (K). Polaryzacja
skrajnych złączy przebiega w kierunku przewodzenia, natomiast złączy środkowych – w
kierunku zaporowym, o ile anoda wykazuje potencjał dodatni w stosunku do katody.
Tyrystor zaczyna przewodzić napięcie dopiero w momencie, gdy prąd zostanie doprowadzony
do bramki (G). Gdy do bramki zostanie doprowadzone napięcie o potencjale dodatnim
(względem katody), nastąpi zjawisko przepływu prądu bramkowego, co spowoduje
wyzwolenie diody. Ten moment to tzw. zapłon tyrystora.
Należy zaznaczyć, że tyrystor przewodzi prąd elektryczny nawet w chwili, gdy do bramki
przestaje dochodzić sygnał sterujący.

Wykorzystanie:
Tyrystory są powszechnie wykorzystywane w roli sterowników prądu zmiennego i stałego. W
pierwszym przypadku znajdują zastosowanie w oświetleniu (np. w ściemniaczach światła) i w
automatyce sterującej pracą silników indukcyjnych. W drugim przypadku możemy spotkać je
w automatyce sterującej pracą silników prądu stałego oraz w układach stabilizujących
napięcie.

Parametry tyrystora:
-Graniczne napięcie powtarzalne URRM i graniczne napięcie niepowtarzalne URSM w kierunku
zaporowym.
-Graniczne napięcie powtarzalne UDRM i graniczne napięcie niepowtarzalne UDSM w kierunku
przewodzenia w stanie blokowania. Napięcie pracy tyrystora nie powinno przekraczać 0,67
UDRM.
-Prąd graniczny obciążenia ITAVM, określany jako największa wartość średnia prądu tyrystora o
kształcie półfali sinusoidy o częstotliwości sieci energetycznej (50 lub 60 Hz) w określonych
warunkach chłodzenia
-Właściwości sterowania określone przez charakterystyki napięciowo-prądowe bramki UG = f
(IG).
4. Opisać działanie i wykorzystanie triaka i diaka, narysować charakterystyki, podać
parametry:

Triaki – specjalne, półprzewodnikowe elementy, które należą do grupy tyrystorów. Składają

się one z 3 końcówek – 2 anod (wyprowadzeń) oraz tzw. bramki G, której włączenie
następuje nie zależnie od polaryzacji. Pojedynczy triak posiada strukturę n-p-n-p-n czyli tzw.
pięciowarstwową.
Działanie triaka jest analogiczne do przeciwsobnego połączenia dwóch tyrystorów (SCR).
Triak posiada tylko jedną bramkę – włączenie następuje niezależnie od polaryzacji. Triak
działa w obu kierunkach polaryzacji i zachowuje się jak tyrystor w dodatniej części swojej
charakterystyki (stan blokowania bądź przewodzenia) – charakterystyka triaka jest
symetryczna względem początku układu współrzędnych, a w części dodatniej jest
charakterystyką tyrystora.
Triaki wykorzystywane są często jako łączniki dwukierunkowe w obwodach prądu
przemiennego, ale działają też jako przekaźniki oraz regulatory mocy prądu stałego. W
momencie rozpoczęcia pracy jest on włączony prądem bramki, zaś wyłącza się wówczas, gdy
wartość prądu spada do zera. Naturalnie triaki działają w obu kierunkach, stąd też ich częste
zastosowanie w przypadku wcześniej wspomnianych obwodów.
 Diak - odmiana tyrystora, dwukierunkowy półprzewodnikowy element wyzwalający,
składający się z dwóch połączonych antyrównolegle (równolegle i przeciwsobnie) dynistorów.
Diak przełącza się ze stanu blokowania do stanu przewodzenia na ogół przy napięciu około 30
V w zależności od modelu, a typowa wartość prądu przewodzenia nie przekracza
kilkudziesięciu amperów. Używane są zazwyczaj w układach wyzwalających triaki.

5. Hallotron - opisać działanie i wykorzystanie, wykonać rysunki.

Zjawisko Halla - odkryte w 1879 przez Edwina Herberta Halla. Zjawisko polega na "zamianie"
strumienia indukcji magnetycznej B w napięcie VH przez płytkę wstępnie spolaryzowaną
prądem IC.

Hallotron – urządzenie półprzewodnikowe działające na podstawie klasycznego zjawiska

Halla. Półprzewodniki charakteryzują się większą ruchliwością nośników prądu niż metale,
stąd w półprzewodnikach łatwiej zaobserwować zjawisko Halla. W jego budowie stosuje się
materiały samoistne i domieszkowane. Hallotron złożony jest z półprzewodnikowej płytki z
dwoma parami wyprowadzeń (elektrod): para zasilająca i pomiarowa. Pary elektrod
umieszczone są na przeciwlegle na przeciwnych bokach. Umożliwia to pomiar indukcji pola
magnetycznego po umieszczeniu hallotronu w obszarze działania takiego pola i po
odpowiednim jego ustawieniu względem wektora indukcji. Znalazł on zastosowanie w
technikach pomiarowych: wielkości elektrycznych (indukcji, natężenia prądu) wielkości
nieelektrycznych (kąt obrotu, prędkość obrotowa, przesunięcie, ciśnienie, drgania
mechaniczne), regulacja obrotów w bezszczotkowych sinikach prądu stałego.

Przez cienką półprzewodnikową płytkę przepływa wzdłuż prąd. Strumień indukcji generuje
siłą Loretza prostopadłą do kierunku przepływu ładunków tworzących prąd. To powoduje
zmianę liczby ładunków na obu końcach płytki czyli różnicę potencjałów tworzących napięcie
Halla VH.

Efekt Halla umożliwia pomiar znaku ładunków poruszających się w przewodniku oraz ich
koncentrację.
Dla znanych materiałów pomiar napięcia Halla pozwala określić wartość indukcji pola
magnetycznego. Przyrządy wykorzystujące efekt Halla do pomiaru tej indukcji nazywają się
hallotronami. Są one powszechnie wykorzystywane w różnych czujnikach, na przykład ABS,
ESP.
Zjawisko Halla jest również podstawą działania silnika Halla.

Czujniki prądu z otwartą pętlą sprzężenia

 Czujniki prądu ze sprzężeniem zwrotnym

6. Opisać stabilizatory impulsowe, narysować schematy.

Stabilizatory Impulsowe - działają na zasadzie kluczowanego przełączania przepływu energii

ze źródła do odbiornika. Składają się one z impulsowej przetwornicy napięcia stałego,
sterowanej w układzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Pośrednikiem w przepływie energii
kluczowanej (w przetwornicy napięcia) jest cewka lub kondensator. Elementem
kluczowanym jest tranzystor mocy.
 Duża sprawność stabilizatorów impulsowych wynika z kluczowania. Tranzystor regulujący
pracuje dwustanowo, tzn. albo jest zatkany, albo odetkany. Dzięki temu straty mocy
powstają w nim tylko w chwilach przełączeń i są znacznie mniejsze niż przy pracy ciągłej.

7. Opisać przetwornice DC-DC:

Przetwornice napięcia stałego DC/DC przetwarzają napięcie stałe na jedno lub kilka napięć
stałych o wymaganych wartościach. Przetwarzane napięcie stałe (DC) jest najpierw
zamienione na zmienne (w układzie DC/AC), np. przez kluczowanie, potem transformowane
przez transformator (Tr) i prostowane w prostowniku (Pr). Transformator umożliwia
odizolowania wejścia od wyjścia, co jest wymagane w wielu zastosowania zasilacza.

8. Opisać powielacze napięcia, zasada działania schematy.

Podwajacz Napięcia - Po włączeniu podwajacza napięcia do sieci w czasie trwania ujemnej

połówki napięcia u1, płynie prąd i1 w obwodzie złożonym z diody D1, kondensatora C1 i
źródła napięcia u1. Prąd ten ładuje kondensator C1 do napięcia Um1, równego maksymalnej
 (szczytowej) wartości napięcia zasilającego (przy 220V napięcia skutecznego, wartość
szczytowa wynosi 311V).
W dodatnim okresie napięcia u1, przez kondensator C1, diodę D2, i kondensator C2 płynie
prąd i2. Prąd ten ładuje kondensator C2 do napięcia 2*Um1 (dwa razy wyższego od wartości
maksymalnej Um1 napięcia zasilającego ). Przepływ prądu i2 jest wymuszony przez sumę
napięcia u1 oraz napięcia z kondensatora C1.

Potrajacz Napięcia - działa w podobny sposób. Składa się on z podwajacza, do którego

dołączono dodatkową sekcję powielacza napięcia złożoną z elementów C3 i D3. Napięcia
wyjściowe jest sumą napięć zbieranych z kondensatorów C1 i C3, połączonych szeregowo.
Diody ładujące kondensatory są włączone, że napięcia kondensatorów się dodają.

9. Falownik działanie i budowa:

Falownik - urządzenie elektryczne zamieniające prąd stały, którym jest zasilane, na prąd
przemienny o regulowanej częstotliwości wyjściowej. Jeśli w falowniku zastosuje się
 modulację szerokości impulsów (PWM), to równocześnie ze zmianą częstotliwości można
regulować wartość skuteczną napięcia wyjściowego.

Budowane są przy wykorzystaniu tranzystorów IGBT lub rzadziej, w przypadku niższego

napięcia zasilania, tranzystorów polowych. W zależności od rodzaju źródła zasilania falownika
wyróżnia się:
- falowniki napięcia – zasilane ze źródła napięciowego – na wejściu falownika jest
kondensator, ew. bateria kondensatorów o dużej pojemności,
-falowniki prądu – zasilane ze źródła prądowego – na wejściu falownika prądu jest dławik.

Podział ze względu na zasilanie przemienników częstotliwości („falowników” – są to

przetwornice częstotliwości, tj. AC/AC, błędnie w handlu nazywane falownikami; rzeczywisty
falownik zasilany jest tylko z obwodu prądu stałego):
-przemienniki częstotliwości zasilane 1-fazowo (230 V) z wyjściem 1-fazowym (1 x 230 V) –
umożliwiają pracę silników indukcyjnych trójfazowych (zwykle do 3 kW) ze znamionowymi
parametrami, tam gdzie nie ma zasilania trójfazowego (wymagają jednak zmiany układu
połączeń z typowej dla silników małej mocy „gwiazdy” na „trójkąt”),
- przemienniki częstotliwości zasilane 3-fazowo z wyjściem 3-fazowym (3 x 400 V).

10. Opisać działanie zasilacza stabilizowanego napięcia stałego opartego na prostowniku

dwupołówkowym.
11. Opisać działanie prostownika jednopołówkowego, rysunki, wzory.

Prostownik jednopołówkowy działa jak przełącznik, który dla prądów płynących w

określonym kierunku jest zawsze otwarty, natomiast dla prądów płynących w kierunku
 przeciwnym jest zawsze zamknięty.
Wartość skuteczna napięcia wyjściowego jest w tym przypadku znacznie mniejsza od
wartości wejściowej.

Dioda prostownicza służy do uzyskiwania napięcia jednobiegunowego („stałego”) z napięcia

przemiennego.
A i

~u uR R0

Pojedyncza dioda „obcina” ujemne wartości napięcia, a dodatnie przepuszcza bez zmian.

t
–Um

Wyprostowane napięcie ma charakter pulsacyjny.

u
R
U
m

Wzory:

Uo 4 1
U 4
p  o  2
1 u  
U ~  1 r U ~  1 r
R0 R0
r  R0 r  R0
4 4
p  u 
 2 
 1
K1   0,32

1
K2 
2
2
kt   1  1,21
4

12. Opisać działanie prostownika dwupołówkowego, rysunki, wzory.

Prostownik dwupołówkowy się on z czterech złączy p-n, tworzących tzw. mostek Graetza, do
którego podłączone są źródło prądu przemiennego oraz opornik R. Sygnał wejściowy ma
kształt sinusoidalny, co oznacza że prąd wpływający do prostownika również zmienia się w
ten sposób, czyli m.in. płynie na przemian w różnych kierunkach.

Jeżeli VA > VB, to przewodzą diody 1 i 4, zaś w przeciwnym razie przewodzą diody 2 i 3.
u
uR
U
Um

t
– t

Wzory:
 Uo 8 1 Uo 2 1
p   2 u  
U ~  1  2r U ~  1  2r
R0 R0

2
K1   0,64

1
K2   0,71
2
2
kt   1  0,48
8

13. Opisać termistory i warystory-zastosowanie, charakterystki .

Termistor - opornik, którego rezystancja zależy od temperatury, tzn. w dużo większym

stopniu niż w przypadku standardowych oporników. Najczęściej półprzewodnikowy lub
metalowy. Wykonuje się je z tlenków: manganu, niklu, kobaltu, miedzi, glinu, wanadu i litu.
Od rodzaju i proporcji użytych tlenków zależą właściwości termistora.

Rodzaje Termistorów:
• NTC – o ujemnym współczynniku temperaturowym (ang. negative temperature coefficient) –
wzrost temperatury powoduje zmniejszanie się rezystancji;
• PTC – (pozystor) o dodatnim współczynniku temperaturowym (ang. positive temperature
coefficient), wzrost temperatury powoduje wzrost rezystancji;
• CTR – o skokowej zmianie rezystancji (ang. critical temperature resistor) – wzrost
temperatury powyżej określonej powoduje gwałtowną zmianę (wzrost albo spadek)
rezystancji. W termistorach polimerowych następuje szybki wzrost rezystancji (bezpieczniki
polimerowe), a w ceramicznych, zawierających związki baru – spadek.

Termistory wykorzystywane są szeroko w elektronice jako:

• czujniki temperatury w termometrach elektronicznych,
• czujniki temperatury (KTY), w układach kompensujących zmiany parametrów obwodów przy
zmianie temperatury, w układach zapobiegających nadmiernemu wzrostowi prądu, do
pomiarów temperatury,
• elementy kompensujące zmianę oporności innych elementów elektronicznych np. we
wzmacniaczach i generatorach bardzo niskich częstotliwości,
• ograniczniki natężenia prądu (bezpieczniki elektroniczne) – termistory typu CTR, np. w
układach akumulatorów telefonów, zapobiegając uszkodzeniu akumulatorów w wyniku
zwarcia lub zbyt szybkiego ładowania,

Warystor-półprzewodnikowy podzespół elektroniczny (rezystor), o nieliniowej

charakterystyce rezystancji, zależnej od napięcia elektrycznego. Dla małych napięć wykazuje
on dużą rezystancję, gdy napięcie przekroczy pewną wartość, charakterystyczną dla danego
typu warystora, jego rezystancja szybko maleje, z początkowych setek kiloomów do zaledwie
kilkunastu omów.
Stosowane są jako elementy zabezpieczające odbiornik przed wzrostem napięciem mogącym
 uszkodzić ten odbiornik. Powyżej pewnej wartości napięcia, przez warystor płynie prąd o
dużym natężeniu (maleje rezystancja) powodujący przejęcie energii impulsu a nawet
przepalenie lub rozłączenie bezpiecznika, co jest równoznaczne z wyłączeniem urządzenia
(warystor pracuje jako zabezpieczenie przeciwprzepięciowe - połączony jest równolegle ze
źródłem napięcia).

• zabezpieczanie urządzeń przed przepięciami,

• ochronniki przepięciowe i wysokonapięciowe (w telewizorach),
• ochrona linii wysokiego napięcia,
• zabezpieczenie telefonów, modemów i innych urządzeń podłączonych do linii telefonicznej,
• odgromniki oraz zabezpieczenie transformatorów.

14. Przedstawić warunki powstania drgań w generatorze:

Generator – układ elektroniczny, przetwarzający energię stałego prądu wejściowego na

energię drgań elektrycznych. Służą one do zmiany przebiegów elektrycznych bez konieczności
doprowadzania zewnętrznych sygnałów wzbudzających. Podstawowy podział dzieli
generatory na drgań sinusoidalnych i relaksacyjnych. Podstawowy generator składa się z
obwodu wzbudzanego RC lub LC, wzmacniacza o K>=1 oraz pętli dodatniego sprzężenia
zwrotnego. Sygnał prądu stałego z zasilacza jest wzmacniany we wzmacniaczu operacyjnym,
a następnie pobudza on drgania w obwodzie rezonansowym, skąd przez pętlę dodatniego
sprzężenia zwrotnego podawany sygnał jest znowu na wzmacniacz operacyjny. Sygnał jest
ponownie wzmacniany i przekazywany z powrotem do obwodu rezonansowego. Cykl
powtarza się w ten sposób. Dla podtrzymania drgań w generatorze niezbędnym jest
niezależne spełnienie dwóch warunków: fazy i amplitudy. Dla utrzymania drgań
sinusoidalnych warunki te muszą być spełnione dla określonej częstotliwości. Do parametrów
generatorów można zaliczyć: częstotliwość generowanego przebiegu, stałość częstotliwości
generowanego przebiegu, współczynnik zawartości harmonicznych, zakres i charakter
przestrajania generatora.
15. Opisać generator Colpitsa

W generatorze Colpittsa zastosowano tranzystor NPN z potencjometrycznym zasilaniem bazy

i ujemnym sprzężeniem zwrotnym dla składowej stałej RE. Rezystory R1, R2 i RE ustalają
punkt pracy tranzystora. Kondensator CE blokuje składową zmienną, kondensator CS stanowi
element sprzęgający. Dławik Dł zapewnia przepływ składowej stałej prądu kolektora,
niedopuszczając do zwarcia sygnału. Jest to wzmacniacz klasy A objęty dodatnim
sprzężeniem zwrotnym.

Aby przesunięcie fazy w torze wzmacniacza wynosiło 180 impedancja obciążająca tranzystor
musi mieć charakter rzeczywisty.
Jeżeli impedancja ma charakter indukcyjny to aby wystąpił
rezonans prądów impedancja Z1 musi mieć charakter pojemnościowy.

Wartość częstotliwości generowanego w nim sygnału oblicza się ze wzoru:

16. Opisać generator Hartleya

Przesunięcie fazowe czwórnika sprzężenia zwrotnego będzie wynosiło 180, gdy argument Z3
będzie równy 90(dla indukcyjności) oraz argument Z2+Z3 będzie równy -90(dla
pojemności). Wówczas dla częstotliwości fo impedancja Z3 będzie miała charakter
indukcyjny, a równocześnie impedancja Z2+Z3 będzie miała charakter pojemnościowy. Aby
przesunięcie fazy w torze wzmacniacza wynosiło 180 impedancja Z1 musi mieć charakter
indukcyjny, czyli

Wartość częstotliwości generowanego w nim sygnału oblicza się ze wzoru:

 Jest to wzmacniacz klasy A objęty dodatnim sprzężeniem zwrotnym C2, L3. Cewki L1 i L3
zwykle są wytwarzane jako jedna cewka dzielona z wyprowadzonym odczepem.

17. Opisać generator Meissnera:

W generatorze Meissnera sprzężenie zwrotne realizowane jest za pomocą transformatora,

zapewniającego przesunięcie fazy równe 180 ( = 180) dzięki odpowiedniemu połączeniu
uzwojeń. Uzwojenie wtórne o indukcyjności L wraz z kondensatorem C tworzy obwód
rezonansowy. Parametry tego obwodu określają częstotliwość drgań.

Rezystory R1, R2 i R3 ustalają punkt pracy tranzystora, kondensatory CB i CE blokują

składową zmienną, a kondensator Cs stanowi element sprzęgający. Jest to wzmacniacz klasy
A objęty dodatnim sprzężeniem zwrotnym zapewniającym spełnienie warunków generacji
dla częstotliwości fo
Aby układ zaczął generować, konieczne jest spełnienie warunku dla
bardzo małych sygnałów.
18. Narysować schemat blokowy radioodbiornika z mieszaczem częstotliwości i opisać
działanie mieszacza częstotliwości:

Najprostszy mieszacz składa się z elementu nieliniowego, do którego doprowadzone są dwa

sygnały. Teoretyczna zasada działania mieszaczy jest prosta i wynika bezpośrednio z
matematyki, a konkretniej - z trygonometrii. W typowych warunkach pracy mieszacza w
odbiorniku lub nadajniku radiowym jeden z tych sygnałów ma zwykle niewielką amplitudę i
może być modulowany podczas gdy drugi jest niemodulowaną falą sinusoidalną o stałej,
odpowiednio dużej, amplitudzie i jest nazywany sygnałem heterodyny. W takiej sytuacji
sygnał wyjściowy jest proporcjonalny do pierwszego z tych sygnałów i zachowuje jego
modulację

19. Opisać modulację AM:

W zakresie fal długich, średnich i krótkich stosuje się modulację amplitudową oznaczoną jako
AM (ang. Amplitude Modulation).
Modulacja amplitudy polega na tym, że w takt zmian amplitudy sygnału modulującego
(sygnał mikrofonowy m.cz.) zmienia się amplituda fali nośnej w.cz. (sygnał nośny nadajnika),
przy czym częstotliwość sygnału nośnego nie ulega zmianie.
Informacja przekazywana do odbiornika (dźwięk) jest zakodowana w zmianach amplitudy
sygnału nośnego w.cz. nadajnika radiowego.
 20. Opisać modulację FM:

Modulacja częstotliwości jest systemem transmisji sygnału analogowego stosowanym do

przesyłania sygnału radiowego radia publicznego w zakresie fal ultrakrótkich, stąd zakres ten
w mowie potocznej często określa się jako „FM”. Modulację częstotliwości stosuje się też w
transmisji sygnału w telewizji satelitarnej, dźwiękowego w wielu systemach telewizji
naziemnej oraz informacji o kolorze (chrominancji) w systemie telewizji kolorowej SECAM.
System ten umożliwia odfiltrowanie po stronie odbiornika znacznie więcej zakłóceń niż w
systemie AM. Sygnał po odebraniu i wzmocnieniu może być ograniczony do takiej samej
amplitudy, dzięki czemu udaje się wyeliminować większość zakłóceń.

10OOpisać działanie zasilacza stabilizowanego napięcia stałego opartego na prostowniku

dwupołówkowym.

Zasilacz stabilizowany napięcia stałego oparty na prostowniku dwupołówkowym jest

urządzeniem elektronicznym, które służy do przetwarzania napięcia zmiennego z sieci
elektrycznej na napięcie stałe o stabilnej wartości.

Działanie tego zasilacza opiera się na prostowniku dwupołówkowym, który składa się z
czterech diod prostowniczych oraz kondensatora filtrującego. Diody te umożliwiają przepływ
prądu tylko w jednym kierunku, co pozwala na uzyskanie napięcia stałego.
Ponieważ wartość napięcia uzyskanego w wyniku działania prostownika dwupołówkowego
zależy od wartości napięcia zasilającego i obciążenia, konieczne jest zastosowanie
stabilizatora napięcia. Stabilizator ten może być oparty na układzie scalonym lub na
tranzystorze.

W przypadku zastosowania stabilizatora opartego na tranzystorze, zasilacz działa w

następujący sposób:

W momencie gdy wartość napięcia wyjściowego jest niższa od wartości ustawionej,

tranzystor jest włączany, co powoduje zwiększenie wartości napięcia wyjściowego.

Gdy wartość napięcia wyjściowego osiągnie wartość ustawioną, tranzystor zostaje

wyłączony, co powoduje zmniejszenie wartości napięcia wyjściowego.

W ten sposób, zasilacz jest w stanie zapewnić stabilne napięcie wyjściowe, niezależnie od
zmian napięcia zasilającego i obciążenia