‫‪٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬ ‫ات‬ ‫ـــــــــــــــ‬

‫ت ‪٢...................................................................................‬‬ ‫‪‬‬
‫‪٣ ............................................................................‬‬ ‫‪‬‬
‫‪١٢ .........................................................................‬‬ ‫ض‬ ‫‪‬‬
‫( ‪١٣ .................................................‬‬ ‫‪،‬‬ ‫)از‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫( ‪١٥ .........................................................‬‬ ‫)از‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫( ‪٢٣............................‬‬ ‫ا‬ ‫رف)از‪:‬‬ ‫‪:‬ا‬ ‫‪ ‬ا ل و‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪٣٢......................................................................‬‬ ‫‪ ‬ا نو‬

‫‪٣٣ .......‬‬ ‫ط ا لر‬ ‫اورا ار‬ ‫ط ا ا ل‬ ‫ا ر‬ ‫‪‬‬
‫ن‬ ‫ا عا‬ ‫طا ن‬ ‫زر‬ ‫‪ ‬انا رد‬
‫‪٣٣ ........................................................................‬‬ ‫ا را‬
‫دل‬ ‫اور‬ ‫آپ‬ ‫ان‬ ‫س‬ ‫ا رب‬ ‫كﷺ‬ ‫‪‬‬
‫ا ن ‪٣٤ .............................................‬‬ ‫ت‬ ‫آپ ا ا‬
‫‪٣٤ ...‬‬ ‫حا لوا الاور صا راتو ت‬ ‫ا ال‬ ‫و‬ ‫‪ ‬ا ر‬
‫‪٣٥ ...........................‬‬ ‫اردى‬ ‫رع‬ ‫‪‬‬
‫‪٣٥ ............‬‬ ‫ا رتاور‬ ‫ا ل‬ ‫ح‬ ‫‪ ‬ا ال ہ‬
‫‪ :‬اور ‪٣٦ .............................................................‬‬ ‫دو‬ ‫‪- ‬‬
‫وارد ۔ ا ر اہ‬ ‫ا ر ر‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ ‬ل وہ‬
‫ًدا ا ‪٣٦ .....................................................................‬‬ ‫ا ًدا‬
 ‫‪٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا اق‬ ‫اورد‬ ‫وارادہ‬ ‫ور‬ ‫وہ‬ ‫‪‬‬
‫ہ ‪٣٦ ................................................................................‬‬
‫‪٣٧ .........................‬‬ ‫م رع‬ ‫وہدر‬ ‫ا ع‬ ‫‪‬‬
‫‪٤٢..‬‬ ‫ورى‬ ‫ورى ت‬ ‫د‬ ‫ا ن‬ ‫م ور تد‬ ‫‪‬‬
‫‪٤٢ ...............................‬‬ ‫ان ا‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫‪‬‬
‫‪٤٢ .............................‬‬ ‫ر ا ت ورى‬ ‫۔‬ ‫ا ا ر‬ ‫‪‬‬
‫ے اس ا ر ے‬ ‫وہاس‬ ‫ت را‬ ‫د‬ ‫‪- ‬‬
‫‪٤٣ ...............................................................................‬‬
‫‪٤٣ .......................................‬‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ور تد و ور ت‬ ‫‪‬‬
‫‪٤٥ ...‬‬ ‫ان ذ آ توا د‬ ‫ور ِتد‬ ‫‪‬‬
‫‪٤٥ ..................‬‬ ‫ور‬ ‫‪ ،‬آنو‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬ ‫‪‬‬
‫‪٤٥ .............................................................‬‬ ‫‪‬‬
‫اس‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫اُن اد ٰ‬ ‫ور تد اُن‬ ‫‪‬‬
‫‪٤٥ .................................................................‬‬ ‫ےوہ‬
‫‪٤٥ ...................................‬‬ ‫اہ‬ ‫‪،‬ان‬ ‫ا‬ ‫ور ت‬ ‫‪‬‬
‫‪٤٥ ......‬‬ ‫ف و‬ ‫ں اُ ن‬ ‫ےا‬ ‫‪ ‬وہ‬
‫‪٤٦ ..............................‬‬ ‫ور تد‬ ‫ك‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫‪ ‬اﷲ و‬
‫‪٤٦..‬‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ور ت‬ ‫كو ہ‬ ‫ت‬ ‫و‬ ‫‪ ‬اﷲ و‬
‫‪٤٦ ......................................................‬‬ ‫ا‬ ‫م و‬ ‫‪‬‬
‫د ‪٤٦ ........................................‬‬ ‫ں‬ ‫‪‬‬
‫‪٤٨ ................................................................‬‬ ‫ر‬ ‫‪ ‬اد‬
‫‪٤٩ .........‬‬ ‫ِع‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬ ‫ا ا‬ ‫‪‬‬
‫ے‪٤٩......... ٩٩٩‬‬ ‫ا را‬ ‫ا‬ ‫ان‬ ‫ار‬ ‫ور تا ما‬ ‫‪‬‬
 ‫‪٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫اورا ل ف‪،‬‬ ‫و‬ ‫ں ان‬ ‫حا ر‬ ‫ور ت د‬ ‫‪‬‬
‫‪٥٠ ................‬‬ ‫ن ا‬ ‫ك‬ ‫ان‬ ‫ں ان‬
‫‪٥٠ .............................................‬‬ ‫ت د ں‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬ ‫‪‬‬
‫‪٥٠ .....................................................‬‬ ‫ں ورت ا‬ ‫‪‬‬
‫‪٥١..................................‬‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫‪ ‬ا ادوا ص ا ر‬
‫‪٥١................................................................‬‬ ‫ار ور تد‬ ‫‪ ‬ا‬
‫‪٥١...............‬‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ور تا ذا رو‬ ‫‪‬‬
‫‪٥٢ ...............................................‬‬ ‫ىاﷲ ور تد‬ ‫وث‬ ‫‪‬‬
‫‪٥٢....‬‬ ‫ا ر‬ ‫ا ق ا ا ع و‬ ‫ا‬ ‫رے‬ ‫ورىا‬ ‫‪ ‬د‬
‫‪٥٣ .........................................‬‬ ‫ا ف‬ ‫ور تد‬ ‫‪‬‬
‫‪٥٣ .......‬‬ ‫ا ف‬ ‫اس‬ ‫ور تد‬ ‫ا‬ ‫‪‬‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫اس‬ ‫ا ر‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫‪ ‬در‬
‫‪٥٣ ......................................................‬‬ ‫ور تد‬
‫ا ع‬ ‫اور‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬ ‫ا ع‬ ‫ام و ے ا م‬ ‫‪ ‬ا‬
‫‪٥٣ .............................................................................‬‬ ‫ا‬
‫ا ف ‪٥٤ ..................................‬‬ ‫و ا ت‬ ‫ا‬ ‫ر و‬ ‫‪‬‬
‫ا‬ ‫ح ا تو ا‬ ‫اورا‬ ‫د‬ ‫ے‬ ‫ا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪‬‬
‫‪٥٤ ........................................................‬‬ ‫ا ر‬
‫‪٥٤ ......‬‬ ‫ور تد‬ ‫ا ر‬ ‫فا ا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪‬‬
‫‪٥٥..........‬‬ ‫اور د‬ ‫راہ‪،‬‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ور ت‬ ‫‪‬‬
‫ان‬ ‫د‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ور ت‬ ‫‪‬‬
‫‪٥٥................................‬‬ ‫ا ل‬ ‫اور و‬ ‫ع‬ ‫ا‬ ‫ا ت‬
‫‪٥٦ ..................................................................‬‬ ‫‪‬‬
 ‫‪٦‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪٥٦ ..................‬‬ ‫ورىد‬ ‫ا ت‬ ‫د‬ ‫ر ے‬ ‫‪‬‬
‫‪٥٧.....‬‬ ‫ا ر‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬ور ت‬ ‫ا ر‬ ‫ف ور تد‬ ‫‪‬‬
‫ا‬ ‫ر ان ا‬ ‫ے را‬ ‫‪‬‬
‫‪٥٧ ..................................................‬‬ ‫ت‬ ‫ُاس‬
‫وا‬ ‫ت‬ ‫ر‬ ‫فا و‬ ‫‪‬‬
‫‪٥٨ ...................................................................‬‬ ‫وا‬ ‫و‬
‫امو اص‬ ‫م ا ا د‬ ‫فآپ ر‬ ‫ں ا ں‬ ‫م‬ ‫‪‬‬
‫‪٥٩ ................................................................................‬‬
‫‪٥٩ ......................................‬‬ ‫وا‬ ‫‪ ‬ا لد و ور تد‬
‫ا م‬ ‫ا‬ ‫رج‬ ‫ا م‬ ‫ا ر‬ ‫ا نا‬ ‫ا‬ ‫‪‬‬
‫‪٥٩ ...........................................‬‬ ‫اوروہ ف ور تد‬ ‫دا‬
‫‪٥٩ ........................‬‬ ‫اس ا ر‬ ‫د ت‬ ‫‪‬‬
‫؟ ‪٦٠ ..............................................................‬‬ ‫ور تد‬ ‫‪‬‬
‫‪٦٠ ..........................................‬‬ ‫ان‬ ‫ور تد‬ ‫‪‬‬
‫‪٦١ .................................................‬‬ ‫م‬ ‫‪ ‬ا ن فدل‬
‫صو م د‬ ‫ر‬ ‫وف و‬ ‫ور ت د ‪ ،:‬د ا م ا‬ ‫‪‬‬
‫‪٦١ .............................................................................‬‬
‫‪٦٢ ...........................................................‬‬ ‫ر‬ ‫‪‬‬
‫اد ن ؟‪٦٢ ............................................................‬‬ ‫امو اص‬ ‫‪‬‬
‫‪٦٥ ................................................‬‬ ‫ع‬ ‫و‬ ‫ور تد ا م‬ ‫‪‬‬
‫ق‬ ‫دہڈا‬ ‫اسا ر‬ ‫اور و‬ ‫ورى ت ا ر‬ ‫گد‬ ‫‪‬‬
‫‪٦٥ ................................................................‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ان‬
‫‪٦٥ .....................................................................‬‬ ‫و ت‬ ‫‪‬‬
 ‫‪٧‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ع ں ‪٦٨.....‬‬ ‫وار ادا‬ ‫ع ں‪ ،‬ان‬ ‫ك و ت ور تد‬ ‫‪‬‬
‫‪٦٨ ...............‬‬ ‫ع‬ ‫و لا‬ ‫م‬ ‫اس‬ ‫و‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬ ‫‪‬‬
‫؟ ‪٧٠...............................................‬‬ ‫؟ ان‬ ‫‪ ‬ا‬
‫‪،‬‬ ‫اس‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫‪،‬ا آپ‬ ‫‪‬‬
‫م دے ‪٧٢ ............‬‬ ‫ور‬ ‫‪،‬‬ ‫ا م در‬ ‫‪،‬‬
‫ورى ت ا ر‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫م ورى ں ا ن‬ ‫‪ ‬د ا م‬
‫‪٧٥ ...................................‬‬ ‫و‬ ‫رج‬ ‫ا نوا م‬
‫ا ناوران ا د ںر ‪٧٥.‬‬ ‫م ور تد‬ ‫ا ر‬ ‫ورىا‬ ‫‪ ‬د ا م ا‬
‫‪٧٦.......‬‬ ‫ز‬ ‫ر اس‬ ‫ا‬ ‫ا ن‬ ‫ور تد‬ ‫‪‬‬
‫‪٧٨ ...........................‬‬ ‫و ف‬ ‫‪،‬‬ ‫دار تد‬ ‫‪‬‬
‫‪٧٩....‬‬ ‫ق وا‬ ‫آن‬ ‫ا عو ا ق‬ ‫ر ا‬ ‫رےا‬ ‫‪‬‬
‫اب‬ ‫اور اس‬ ‫ح ل‬ ‫ااس‬ ‫ن‬ ‫‪‬‬
‫‪٨١ ............................................................‬‬ ‫ے د‬
‫ں‬ ‫ا‬ ‫ور ت د‬ ‫وے‬ ‫ا‬ ‫‘‘‬ ‫‪ ’’ ‬ا‬
‫‪٨٢...................................................................‬‬ ‫ت ا ر‬
‫‪٨٢............................‬‬ ‫ا‬ ‫م ور تد‬ ‫ادوہ گ‬ ‫‪ ‬ا‬
‫اد ‪٨٣ ..................................‬‬ ‫د ا‬ ‫‪ ‬ا‬
‫اس‬ ‫ا ع‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫‪‬‬
‫‪٨٣ .......................................................‬‬ ‫ا ر‬ ‫و ا‬
‫‪٨٤ ..............‬‬ ‫ا لا م‬ ‫ﷺ‬ ‫ر ر‬ ‫‪‬‬
‫رد ‪٨٥ ............................................................................‬‬ ‫‪ ‬ا‬
‫‪٨٧ .....‬‬ ‫ن‬ ‫وہ‬ ‫اورا ا م‬ ‫ے‬ ‫‪‬‬
‫‪٨٧ .......‬‬ ‫وہ ً‬ ‫ا م اورا‬ ‫ے ار‬ ‫ا ع‬ ‫‪ ‬ا‬
 ‫‪٨‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪٩١ ..............................................................‬‬ ‫د‬ ‫ا م‬ ‫‪‬‬
‫م‬ ‫ا‬ ‫ا ل وہ م‬ ‫م ا مو دو ں‬ ‫‪‬‬
‫‪٩٢ .........................................................................‬‬
‫دے ‪٩٣ .............‬‬ ‫و ا‬ ‫دے اب‬ ‫ا‬ ‫ى‬ ‫‪‬‬
‫اد‬ ‫ص‬ ‫اس‬ ‫م‬ ‫دار ا ظ‬ ‫‪‬‬
‫‪٩٤ ...................................................‬‬ ‫ت‬
‫ان‬ ‫ان وہ رت اد‬ ‫م‬ ‫ا ظ‬ ‫ٰوى‬ ‫‪‬‬
‫‪٩٤ .................................................‬‬ ‫ور‬ ‫اد‬ ‫ص‬
‫؟ ‪٩٤ ...............................................‬‬ ‫اور‬ ‫م‬ ‫‪‬‬
‫؟ ‪٩٥ ...................................................................‬‬ ‫‪ ‬ن ا ل‬
‫‪٩٥ ....................................................‬‬ ‫د ٰى‬ ‫و‬ ‫‪‬‬
‫آ ب‬ ‫و‬ ‫اﷲ‘‘‬ ‫رے ﷺ ا ’’‬ ‫‪‬‬
‫ر ‪٩٨ ....‬‬ ‫ا‬ ‫اور ا م‬ ‫ز دہرو‬
‫‪٩٨ .........................................................................‬‬ ‫ت‬ ‫‪‬‬
‫‪٩٩ ............................................................‬‬ ‫و وا ا اوراس‬ ‫‪‬‬
‫‪١٠٠ .......................‬‬ ‫ا اموار ب‬ ‫رے د را‬ ‫‪‬‬
‫د‬ ‫ر‬ ‫ں‬ ‫و‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ل ا‬ ‫‪- ‬‬
‫‪١٠١ ....................‬‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫‪ ،‬ں ان‬ ‫ل اوراس‬
‫اس‬ ‫م‬ ‫۔ا ا‬ ‫‪،‬‬ ‫م‬ ‫اد‬ ‫‪‬‬
‫‪١٠١ ...................‬‬ ‫ا‬ ‫اد‬ ‫ى ى‬ ‫و‬
‫‪١٠٢ .....‬‬ ‫اہ م‬ ‫ر ‪،‬‬ ‫وہ‬ ‫‪- ‬‬
‫‪١٠٢ .........................................................‬‬ ‫م‪ ،‬و‬ ‫‪‬‬
‫‪١٠٣ .......................................................‬‬ ‫ص‬ ‫‪- ‬‬
 ‫‪٩‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا ل ‪١٠٤ ................................................................‬‬ ‫م‪ ،‬و‬ ‫‪‬‬
‫ل ‪١٠٤ ....................................................‬‬ ‫لو‬ ‫اور و‬ ‫‪‬‬
‫در ر اور‬ ‫ف‬ ‫م‬ ‫د‬ ‫‪‬‬
‫‪١٠٤...‬‬ ‫اور‬ ‫و‬ ‫در‬ ‫ر اد‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫و‬
‫اور‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ل‬ ‫و‬ ‫د و‬ ‫‪‬‬
‫‪١٠٥ ............‬‬ ‫ارد‬ ‫ا‬ ‫و‬
‫‪١٠٥ ...................................................................‬‬ ‫‪ ‬و‬
‫اد ے‬ ‫دو ا‬ ‫ص‬ ‫‪‬‬
‫و دود ‪١٠٥ .............................................................................‬‬
‫اور‬ ‫و و اور‬ ‫د ا ر َّ‬ ‫‪ ‬ر‬
‫‪١٠٧ ........................................‬‬ ‫رط‬ ‫و‬ ‫و ے‬ ‫ا‬
‫‪١٠٧ ...................................‬‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫م و‬ ‫‪‬‬
‫ع ق ز وآ ن وت ‪١٠٧ .......................................‬‬ ‫اور‬ ‫‪‬‬
‫ا ل ‪١٠٨ .............................................‬‬ ‫م‬ ‫‪- ‬‬
‫اد‬ ‫ر‬ ‫ل‬ ‫و‬ ‫‪‬‬
‫اور‬ ‫دو ں‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫ر اور‬ ‫اد‬ ‫اور و‬ ‫اد‬
‫‪١٠٩.....................................................................‬‬ ‫راور‬ ‫و‬
‫د ُّ اور‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫اس‬ ‫ل‬ ‫‪- ‬‬
‫د‬ ‫۔ اور‬ ‫ا‬ ‫دو ا‬ ‫ا ل‬
‫‪١٠٩..................‬‬ ‫اہرا ا ل‬ ‫ل‬ ‫ُّ اور‬
‫ت و ‪١١٠ ...............................................‬‬ ‫د ى‬ ‫ىا‬ ‫‪‬‬
‫‪١٠٥ .............................................................‬‬ ‫‪ ‬ا م و اوران‬
‫‪.....................................‬‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫‪ ‬د‬
 ‫‪١٠‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪١١٥ .......................................‬‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫‪ ‬و‬
‫ل ‪١١٥....‬‬ ‫و رو‬ ‫وہ و‬ ‫د‬ ‫اور‬ ‫د‬ ‫ںو‬ ‫‪‬‬
‫‪١١٥ ..............................‬‬ ‫ق ل‬ ‫د‬ ‫دو ں‬ ‫( و‬ ‫‪ ) ‬و‬
‫ل ‪١١٦ ....................................................................‬‬ ‫ق و‬ ‫‪‬‬
‫‪١١٦ ....................‬‬ ‫ن‬ ‫ﷺ‬ ‫‪ ‬و‬
‫ل ‪١١٧ .‬‬ ‫د‬ ‫لاور ر‬ ‫د‬ ‫اور‬ ‫(‬ ‫‪) ‬و‬
‫‪١١٧ ..........................................................‬‬ ‫ا ا‬ ‫‪- ‬‬
‫در ر اور‬ ‫ار د‬ ‫اورا‬ ‫ف‬ ‫‪- ‬‬
‫‪١١٧ .........................................................‬‬ ‫دو‬ ‫ل‬
‫‪١١٩ ..........‬‬ ‫ر‬ ‫موا ں‬ ‫‪ ‬ب) (‬
‫‪١١٩ ...............................‬‬ ‫د‬ ‫ف ہ ہ‬ ‫ن‬ ‫‪‬‬
‫د ‪١١٩ ..................................................‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ - ‬ب‬
‫‪١٢٠ .....‬‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫اس‬ ‫ر‬ ‫ت‬ ‫آد‬ ‫ے ام ا ع‬ ‫‪‬‬
‫ا ل ‪١٢٠ ....................................‬‬ ‫ں‬ ‫م‬ ‫ذر‬ ‫‪ ‬ا‬
‫‪١٢٢ ............................................................‬‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫‪‬‬
‫‪١٢٤ .........................................................‬‬ ‫دو‬ ‫‪‬‬
‫‪١٢٤ .......................................‬‬ ‫و‬ ‫اوراس‬ ‫‪ ‬اول م ا‬
‫‪١٢٥ .......‬‬ ‫ں‬ ‫و راہ‬ ‫و‬ ‫اس‬ ‫‪ ‬دوم م‬
‫‪١٢٥ .......‬‬ ‫و راہ‬ ‫‪،‬ا‬ ‫اور اس‬ ‫ا‬ ‫‪‬‬
‫‪١٢٦ ...............................................................‬‬ ‫ر‬ ‫‪‬‬
‫‪١٢٦ ...........‬‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬ ‫ں‪،‬‬ ‫امو اص‬ ‫‪ ‬م‬
‫‪١٢٦ .............................‬‬ ‫ص‬ ‫ر وا ں‬ ‫ص‬ ‫‪‬‬
‫‪١٢٦ .............................‬‬ ‫لُ‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ ‬ا‬
 ‫‪١١‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪١٣١......................................‬‬ ‫اور ا ر‬ ‫‪- ‬‬
‫‪١٣١........................‬‬ ‫‘‘‬ ‫ا‬ ‫‪ ’’ ‬ور ت‬
‫‪١٣٣ .......‬‬ ‫اور ا ل و‬ ‫ا ل د ر‬ ‫و‬ ‫‪‬‬
‫‪١٣٤ .‬‬ ‫د‬ ‫اور‬ ‫د‬ ‫ا ل د‬ ‫‪‬‬
‫‪١٣٤......................................................‬‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ور ت‬ ‫‪‬‬
‫‪١٣٥.............................................‬‬ ‫اہو راہ‬ ‫اج‬ ‫ر‬ ‫‪‬‬
‫رہ‬ ‫ا ا د‬ ‫آپ آ ن‬ ‫ا س‬ ‫ارى‬ ‫‪‬‬
‫‪١٣٥........................................................‬‬ ‫ا‬ ‫ت‬
‫‪١٣٥..........................................‬‬ ‫اج‬ ‫ا س‬ ‫‪‬‬
‫اس‬ ‫‪ ،‬اس‬ ‫اج آن د‬ ‫آ ن‬ ‫ا س‬ ‫‪‬‬
‫‪١٣٥..........................................................................‬‬ ‫و راہ‬
‫‪١٣٦ .............................................................‬‬ ‫رں ا ر‬ ‫‪‬‬
‫ا ف ‪١٣٧ .............................‬‬ ‫ا ر اس‬ ‫ا‬ ‫‪ ‬و‬
‫‪١٣٧ .................‬‬ ‫اس‬ ‫و‬ ‫ور تد‬ ‫ا‬ ‫‪‬‬
‫‪١٣٧ ...................................................‬‬ ‫ا ر ے‬ ‫‪‬‬
‫‪١٣٨ ........................................................‬‬ ‫‪ ‬ا لوا م قاوراس‬
‫م ‪١٤٧ .............................................................................‬‬ ‫‪‬‬

‫٭٭٭٭٭‬
 ‫‪١٢‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬

‫ض‬
‫ٰ ا‬ ‫اﷲ ا‬
‫‪:‬‬ ‫‪،‬أ‬ ‫و‬ ‫آ و‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫ۃ وا‬ ‫وا‬ ‫ا‬
‫ں م‬ ‫ﷺ‬ ‫ا‬ ‫اور اس‬ ‫ا رب ا ت‬
‫ع‬ ‫اس‬ ‫ب‬ ‫‘‘‬ ‫’’ا ل و‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫اس‬
‫آ‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ا ر‬ ‫ا و‬
‫۔‬ ‫در‬ ‫ا ت‬ ‫د ؤںاور‬ ‫اورا‬ ‫ا ح‬ ‫ار ب اس‬
‫ات‬ ‫‪،‬‬ ‫ع‬ ‫آور ر د ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫اس م‬
‫)‬ ‫و‬ ‫ا ا م‪ )،‬ات(‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ت‬
‫س ا‬ ‫ر ا‬ ‫ر‬ ‫ار ں ا ں‬ ‫( دل‬
‫دل ‪،‬‬ ‫ز ار ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫س زر‬
‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ھ د را‬ ‫‪ ،‬رك ر‪،‬ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬
‫اورد‬ ‫اا‬ ‫ب ا‬ ‫( ز ا ماس‬ ‫‪)،‬‬ ‫و‬
‫ان‬ ‫ا ﷺ‬ ‫ں دارا مد ۔رب ا‬ ‫وغوار‬
‫‪،‬‬ ‫ل‬ ‫دں‬ ‫دار‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ل‬ ‫دو ں ات اسد و‬
‫ہ‬ ‫ربا‬ ‫۔آ‬ ‫ب‬ ‫ا م‬ ‫اوران د ر ں‬ ‫ا ل‬
‫۔‬ ‫ا‬ ‫وأ‬ ‫آ أز ا‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫دم ا ‪ ،‬رك ر‪،‬ا ھ‪،‬‬

‫ر‬ ‫‪١٣‬؍ دىا و ‪١٤٤٤‬ھ‪٨/‬؍د ‪٢٠٢٢‬ء‪ ،‬وز‬
 ‫‪١٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬

‫ت‬ ‫ات‬
‫(‬ ‫)‬ ‫و‬ ‫ا ا م‪ )،‬ات(‪،‬‬
‫رك‬ ‫ا‬ ‫حا م ا‬ ‫زد در ہ در‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫ں‬ ‫ت‬ ‫د ر‬ ‫ر‬ ‫س‬ ‫ر‬
‫با ل و‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫رے‬
‫ز‬ ‫و‬ ‫رے‬ ‫ت‬ ‫ر ‪،‬اورز دہ‬ ‫ر‬
‫ر‬ ‫اوراس ب ا د ر د ر‬ ‫ازا‬ ‫د را‬
‫۔‬ ‫ر‬ ‫دت‬
‫وع‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫رے‬
‫آپ‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫اور ں‬ ‫ذ اور‬
‫۔‬ ‫اد اورا‬ ‫آپ ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ں اور ر‬
‫ع‬ ‫ورت ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫"و‬ ‫ب"ا ل و‬
‫‪،‬‬ ‫ر در د‬ ‫اس ن زه‬ ‫ل رت‬ ‫ا‬ ‫ت‬
‫۔‬ ‫دہ‬ ‫اس ا‬ ‫ا‬ ‫ا ازہ‬ ‫اس ب‬
‫ا‬ ‫ہ‬ ‫ف‬ ‫اور ا لاس‬ ‫ٰى‬
‫‪،‬ا ل‬ ‫ٰى د‬ ‫ن ام اس ح‬ ‫ے ے‬
‫۔‬ ‫ف‬ ‫آز‬ ‫ا‬ ‫ىآ‬ ‫اس‬ ‫ر‬
 ‫‪١٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ورى‬ ‫ا ن ورى اورا‬ ‫ت‬
‫‪:‬‬ ‫ك‬
‫َﻋ ْﻦ َأ ِﰊ ُﻫ َﺮ ْﻳ َﺮةَ‪َ ،‬ﻗ َﺎل‪ُ :‬ﺳﺌِ َﻞ َر ُﺳ ُ‬
‫ﻮل اﷲِ ﷺ َأ ﱡي ْاﻷَ ْﻋ َﲈ ِل َأ ْﻓ َﻀ ُﻞ؟ َﻗ َﺎل‪:‬‬
‫»إِ َﻳﲈ ٌن ِﺑﺎﷲِ َو َر ُﺳﻮﻟِ ِﻪ ‪ ).‬اﻟﺼﺤﻴﺢ ﳌﺴﻠﻢ ﻛﺘﺎب اﻻﻳﲈن ‪،‬رﻗﻢ‪(٢٤٧ :‬‬
‫‪:‬ن‬ ‫وىر لا ﷺ‬ ‫ہر ا‬ ‫‪ :‬تا‬
‫‪’’:‬ا اوراس ر ل ا ن ۔‘‘‬ ‫؟آپ‬ ‫ا‬
‫َ ُ‬
‫ـَ ُ ْو َر ِۃ ْ ٗ ِﻣ ْﻦ ِد ْﻳ ِﻦ‬ ‫فِ‬‫اِ ِﻻ ْﻳ َﲈ ُن ِ َ َر ٌۃ َﻋ ِﻦ اﻟﺘ ْﱠﺼ ِﺪ ْﻳ ِﻖ ﺑِﻜ ﱢُﻞ َﻣﺎ ُﻋ ِﺮ َ‬
‫ﺎد ‪) .‬ﺗﻔﺴ ﻛﺒ ‪ ،‬ج‪ ، ١:‬ا ﻘﺮہ(‬ ‫اﻻ ْﻋﺘِ َﻘ ِ‬
‫ُﳏَﻤ ٍﺪ ﷺ ﻣﻊ ْ ِ‬
‫َ َ‬ ‫ﱠ‬
‫م ان‬ ‫ر (‬ ‫ورت )‬ ‫ى‬ ‫وں د‬ ‫‪:‬‬
‫ما ن ۔‬
‫‪:‬‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ا ما‬
‫‪:‬‬ ‫ِح َ‬ ‫َ‬ ‫ِح َو ِ‬ ‫َ ّر ُ ُ ُ‬
‫۔ اور‬ ‫اور اس او د او ِد ِز‬ ‫د‬ ‫وہ َا ِل ِ َ اور ح‬ ‫’’ ُ َّ ِ‬
‫‪،‬ج‪،١٥‬ص‪(٤٤٦‬‬ ‫۔‘‘) ٰوىر‬ ‫ِ ف ا ا ِ ِ ر‪ ،‬اور ِ)ا نو ِ( ح ْ د‬
‫ورى اور ا ن‬ ‫م ا ا ن‬ ‫ان ا ت‬
‫ا ازہ‬ ‫اور اس در‬ ‫ور ت د‬ ‫اور‬
‫ورى ا‬ ‫اس ب‬ ‫اس‬ ‫ت‬ ‫ا ل‬
‫ر‬ ‫اور‬ ‫اوراس ان‬ ‫و ں ل‬
‫۔‬ ‫ا ۃوا‬ ‫ا‬ ‫ہا ا‬ ‫۔آ‬

‫٭٭٭٭٭‬
 ‫‪١٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬

‫از ‪:‬‬
‫اﳌﺘﺨﺼﺺ ﰲ اﻟﻔﻘﻪ ﺑﺎﳉﺎﻣﻌﺔ اﻷﴍﻓﻴﺔ ﻣﺒﺎرﻛﻔﻮر اﻋﻈﻢ ﺟﺮه اﳍﻨﺪ‬

‫آ وﺻﺤﺒﻪ أ ﻌ‬ ‫ﻧ ﻴﻪ و‬ ‫ا ﻤﺪ ﻮ ﻪ وا ﺼﻼة وا ﺴﻼم‬

‫۔ر لا ﷺ‬ ‫ا ا‬ ‫ن‬
‫اور ا م‬ ‫ز دہ رو‬ ‫آ ب‬ ‫و‬
‫‪،‬‬ ‫‪ ، ٣٢٠ /١٨ ،‬ا ما ر ا‬ ‫ر ۔) وىر‬
‫ر‬ ‫ا ا لو ا‬ ‫ار د‬ ‫( اس‬
‫ت‬ ‫ورى ۔ اس ب ا ذ ا‬
‫اور ا دات وا ال اور ا ل‬ ‫و‬ ‫اور‬ ‫و‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫‪ ،‬اس ا ل و ا ا‬ ‫وا ال اورا رات و ت‬
‫با‬ ‫۔ ں‬ ‫زد‬ ‫ہ رو‬ ‫اور‬
‫و‬ ‫ا د ر‬ ‫ورت‬ ‫و ا د اور ام و اص اس‬ ‫اس ا‬
‫ں اور‬ ‫ارادہ ‪ ،‬ى‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا ن‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫ں‬ ‫بآپ‬ ‫آرا‬ ‫ز ر‬ ‫ں‬
‫ت رو‬ ‫تا‬ ‫تو‬ ‫ب ااور ص‬ ‫ابذ‬
‫ت‪،‬‬ ‫۔‬ ‫ن‬ ‫ر‬ ‫ق ا‬ ‫ا ام اور وم‬
‫د ۔‬ ‫ب‬ ‫اور ا ت‬
 ‫‪١٦‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬

‫ق‬ ‫ا ام اور وم‬

‫ِقدل‬ ‫ر‬ ‫‪،‬‬ ‫ت‬ ‫ر لا ﷺ‬
‫ورى ۔ اسو‬ ‫ناورا‬ ‫ا‬ ‫اور اس‬
‫اﷲ ور ل ا ر‬ ‫ل‬ ‫ل‬ ‫اس‬
‫‪(٢٥٤/٢٩،‬‬ ‫‪ ،‬وىر‬ ‫۔)‬
‫و‬ ‫ل اﷲور ل ا ر‬ ‫ل‬
‫اوردو ا ر‬ ‫اور‬ ‫‪:‬ا‬ ‫۔اس دو‬
‫‪ ،‬وى‬ ‫۔)‬ ‫اوردوم وم‬ ‫‪،‬اول ا ام‬
‫( را اور ا ط‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ ، ١٧٣ /٢٠ ،‬ا م ا ر ا‬ ‫ر‬
‫۔) وىر‬ ‫ت‬ ‫رت‬ ‫ا ام‬
‫‪( ،‬‬ ‫‪١٨٠/١،‬و‪،١٨١‬ر ا‬
‫ت‪:‬‬ ‫قاول‪ :‬ور تد اور‬
‫ف اور ف‬ ‫اور‬ ‫ا ط‪:‬‬ ‫اور‬
‫و ت‬ ‫اور ان‬ ‫و‬ ‫اد‬ ‫ا ر اور ان‬ ‫ور ت د‬
‫اس‬ ‫اور‬ ‫ور تد‬ ‫۔‬ ‫وا‬
‫ف ا ر ے‬ ‫اس‬ ‫آن‬ ‫ا‬ ‫۔‬ ‫ا ر‬
‫آن‬ ‫ں‬ ‫ا‬ ‫وہ‬ ‫ز دہ‬ ‫دہ آن‬ ‫ُاس‬
‫ح‬ ‫اور وہ ا‬ ‫اس‬ ‫ا در‬
‫‪/ ١٤ ،‬‬ ‫‪ ،‬وى ر‬ ‫۔)‬ ‫ور ت د‬ ‫ح زل ا‬ ‫ظ‬
‫‪ ،٣٣٨‬تر ‪ ،‬ر ر‪ ،‬ات(‬
 ‫‪١٧‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا راوران‬ ‫ور تد‬ ‫‪ :‬ر ے‬ ‫ر ے‬
‫وا‬ ‫و ت‬ ‫اوران‬ ‫و‬ ‫اد‬
‫اور‬ ‫ر‬ ‫ور تد‬ ‫ا‬ ‫۔‬
‫ات‬ ‫۔‬ ‫اس ا ر‬ ‫ا‬ ‫در‬
‫تاور‬ ‫ہ‬ ‫ا مو‬ ‫ا و روقا‬
‫‪/١٤،‬‬ ‫‪ ،‬وىر‬ ‫۔)‬ ‫۔‬ ‫ت‬ ‫و ٰى‬ ‫ا‬
‫‪ ،٢٥١‬تر ‪ ،‬ر ر‪ ،‬ات(‬
‫ا ف‬ ‫اس‬ ‫ا‬ ‫ا ر‬ ‫ور ت د‬
‫۔ ا‬ ‫دو ں اتا‬ ‫۔ اور‬
‫۔ اور‬ ‫ےوہ‬ ‫اس‬ ‫وا ل‬ ‫ى‬
‫ف‬ ‫ا‬ ‫اوردر‬ ‫ر‬ ‫ور تد‬
‫ناور ت‬ ‫ر اس ا ر‬
‫۔‬ ‫د‬ ‫و ا‬ ‫اور‬
‫ا ل وا ال اور ص ا رات‬ ‫وا‬ ‫د‬ ‫و‬ ‫ا ر‬
‫ا ل‬ ‫ح ا ال‬ ‫و‬ ‫‪:‬ا ر‬ ‫ق‬ ‫و ت‬
‫اور‬ ‫ا ر‬ ‫‪ ،‬ں‬ ‫وا ال اور ص ا رات و ت‬
‫اور‬ ‫ا ل ا ر‬ ‫رع‬ ‫۔ اس و‬ ‫د‬
‫۔‬ ‫د‬ ‫ار دى‬ ‫د‬
‫وا‬ ‫اق اڑا ‪ ،‬ا‬ ‫ى ڈال د ‪ ،‬ا‬ ‫ہ ‪ ،‬آن‬
‫اور‬ ‫ا ع‬ ‫ں ان وں‬ ‫ق‬
‫‪ ،‬وىر‬ ‫۔)‬ ‫د‬ ‫اور‬ ‫ا ر‬ ‫ا ل‬ ‫ا‬
 ‫‪١٨‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪( ،‬‬ ‫‪ ،١٠٢/٥ ،‬ر ا‬
‫د‬ ‫‪ :‬ف ر‬ ‫ع‬ ‫‪:‬‬
‫د‬ ‫د‬ ‫و دو ں‬
‫ر‬ ‫ور ت د‬ ‫ور تد‬
‫د‬ ‫‪-‬ا‬
‫‪:‬‬ ‫اور‬ ‫قدوم‪:‬‬
‫د‬ ‫اور‬ ‫ا ط‪:‬‬ ‫اور‬
‫و‬ ‫و‬ ‫اس‬ ‫ا‬ ‫م ى‬ ‫اد‬
‫ف‬ ‫۔ م ى‬ ‫اس‬
‫و‬ ‫ورى ۔ رات‬ ‫ى‬
‫۔‬
‫و َّ‬ ‫اد‬ ‫د‬ ‫‪ :‬ر‬ ‫ر ے‬
‫اس‬ ‫اور و‬ ‫م‬
‫رت اور‬ ‫۔‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫‪ ،‬ص‪،٥١ ٤٩ :‬‬ ‫‪،‬ا ت ا‬ ‫۔)‬ ‫(‬ ‫َّ )‬
‫‪ :‬ى ڈ (‬
‫اور ‪:‬‬ ‫ق م‪ :‬و‬
‫ل‬ ‫و‬ ‫د و‬ ‫ا ط‪:‬‬ ‫اور‬
‫ح و‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫د‬
‫۔‬ ‫ارد‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫۔‬ ‫و‬ ‫و‬
 ‫‪١٩‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫و‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫‪ :‬ر ے ام‬ ‫ر ے‬
‫د‬ ‫و‬ ‫۔ں و‬ ‫( ل‬ ‫ہ و )د‬
‫ل ۔‬ ‫د‬ ‫(ان‬ ‫)د‬
‫د‬ ‫اور‬ ‫د‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫و‬
‫۔‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫وہدر‬ ‫ں ل‬ ‫و‬
‫‪،‬ص‪ : ،٥١ ٤٩:‬ى ڈ (‬ ‫‪،‬ا تا‬ ‫)‬
‫‪:‬‬
‫ر‬ ‫و ے‬ ‫و‬
‫د‬ ‫ر‬ ‫ے‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫و‬ ‫و‬
‫ل‬ ‫ل‬ ‫د‬ ‫(‬ ‫)د‬
‫د‬ ‫ر‬ ‫و ے‬ ‫و‬ ‫و‬
‫ل‬ ‫ِ‬ ‫ل اور‬ ‫د‬ ‫(‬ ‫ہ و )د‬

‫د‬ ‫ر‬ ‫ے‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫و‬

‫ل‬ ‫ل‬ ‫د‬ ‫د‬ ‫اور‬ ‫د‬
‫و‬ ‫)در‬
‫(‬ ‫و‬

‫؟‬ ‫د‬ ‫اس‬ ‫م و‬

‫؟‬ ‫ا ر زمآر‬ ‫ور تد‬ ‫اً‬ ‫م‬ ‫٭‪ -‬اس‬
 ‫‪٢٠‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫)‪(٢‬‬ ‫)‪(١‬‬
‫؟‬ ‫ا ل‬ ‫ور تد ا ر زمآر‬ ‫٭‪-‬ا‬
‫۔‬ ‫ق‬ ‫ا ل‬ ‫ا‬
‫م‬ ‫اس‬ ‫د‬ ‫ا ل‬ ‫٭ ‪-‬ا‬
‫)‪(٥‬‬ ‫)‪(٤‬‬ ‫)‪(٣‬‬
‫؟‬ ‫(‬ ‫ر) و‬ ‫(‬ ‫) و‬ ‫) (‬ ‫و‬
‫۔‬ ‫ق و‬ ‫ا و‬
‫۔‬ ‫ر‬ ‫ا و‬
‫و‬ ‫ق و‬ ‫ر‬ ‫ف و‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫وہ در‬ ‫اس‬ ‫ل‬ ‫ق‬
‫دو ں اتا‬ ‫۔ اور‬ ‫ں ل‬ ‫و‬
‫اس‬ ‫وا ل‬ ‫ى‬ ‫۔اور ا‬
‫۔‬ ‫ےوہ‬
‫م‬ ‫اس‬ ‫آر‬ ‫ا ر زم‬ ‫ور ت د‬ ‫٭ ‪-‬ا‬
‫؟‬ ‫و‬ ‫ىا ر‬ ‫ا‬

‫ما‬ ‫ت‬
‫فوہ م ب اس اس‬ ‫ا ل‬ ‫)‪(١‬‬
‫۔)ا تا ‪،‬ص‪(۵۳،۵۲:‬‬ ‫اس‬ ‫ً ً اس‬
‫ت‬ ‫ور ع ع ا‬ ‫ا ل اس م اس‬ ‫)‪(٢‬‬
‫رے‬ ‫ّدد دے‬ ‫ام۔اورا ت‬ ‫اس‬
‫ُ‬
‫ندر ر۔)ا تا ‪،‬ص‪(۵۳،۵۲:‬‬
‫۔‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫ا د‬ ‫)‪(٣‬‬
‫و‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ا و‬ ‫)‪(٤‬‬
‫و ر ۔‬ ‫وہ و‬ ‫اور د‬ ‫د‬ ‫اور ں و‬ ‫)‪(٥‬‬
 ‫‪٢١‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫اور ں‬ ‫اس‬ ‫ا و‬
‫۔‬ ‫ا ً‬ ‫ور تد‬
‫؟‬ ‫و‬ ‫٭ ‪-‬ا و‬
‫‪،‬ا‬ ‫د اس‬ ‫ف و‬ ‫ا‬
‫ر‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫‪ ،‬ں ان‬ ‫و‬
‫۔‬ ‫ل اوراس‬ ‫د‬
‫اور‬ ‫ناور ت‬ ‫ط‬ ‫ں‬
‫وا‬ ‫ا ر‬ ‫ف ور تد‬ ‫د‬ ‫ں ان‬ ‫د‬ ‫و ا‬
‫در ر۔‬ ‫اورا‬ ‫اور‬
‫م‬ ‫و‬ ‫ىد‬ ‫زم آ‬ ‫ب‬ ‫ف‬
‫۔‬ ‫ط‬
‫۔‬ ‫د‬ ‫ا نو ح‬ ‫ر‪ ،‬اور‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫وم‬
‫ن اور ت۔ ں ل‬ ‫اور ت اور‬ ‫ا ال‬
‫ُّ ) ر(‬ ‫ل‬
‫‪،‬ا تا ‪،‬ص‪ : ،٥١ ٤٩:‬ى ڈ (‬ ‫ُّ در ر۔)‬ ‫اور‬
‫ط‬ ‫زمآۓ‬ ‫ب‬ ‫ف‬ ‫اسو‬
‫ىاس ح ‪:‬‬
‫۔‘‘‬ ‫ا نو ح‬ ‫ر‪ ،‬اور‬ ‫ا‬ ‫اور‬ ‫’’اس م‬
‫زمآۓ ىاس ح ‪:‬‬ ‫اور‬
‫و د اوراس ح‬ ‫۔اس ا ل‬ ‫ع‬ ‫ا‬ ‫’’‬
‫ےوہ‬ ‫اس‬ ‫وا ل‬ ‫ى‬ ‫۔ اس‬
 ‫‪٢٢‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫وى ر‬ ‫۔‘‘) ذ‬ ‫ا نو ح‬ ‫ر‪ ،‬اور‬ ‫ا‬ ‫۔‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫‪،٣٢٠/١٨، ،‬ا ما ر ا‬ ‫‪،٤٤٦/٥١،‬ر ا‬
‫‪:‬‬
‫د‬ ‫‪ :‬ف ر‬ ‫د‬ ‫و دو ں‬ ‫‪:‬‬
‫وم‬ ‫) ع (‬
‫ا ام‬
‫ر‬ ‫ور ت د‬ ‫ور تد‬
‫د‬ ‫‪-‬ا‬
‫اور‬ ‫اور‬
‫‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫‪:‬‬
‫) (‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫) (‬ ‫و‬ ‫م‬
‫(‬ ‫)‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫(‬ ‫‪) -‬‬
‫وم‬ ‫ا ام‬
‫‪،‬‬ ‫د‬ ‫ف ر‬ ‫‪،‬‬ ‫د‬
‫ناور ت‬ ‫وا ل‬ ‫ى‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫د‬ ‫و ا‬ ‫اور‬ ‫ے وہ‬ ‫اس‬
‫ا ا‬ ‫و‬ ‫وم‬ ‫‪،‬‬
‫ا نو ح‬ ‫ر‪ ،‬اور‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫اور ح‬ ‫ا ل‬
‫د‬
‫ا‬ ‫وا‬
‫٭٭٭٭٭‬
 ‫‪٢٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬

‫رف‬ ‫‪:‬ا‬ ‫ا ل و‬

‫ا‬ ‫از ‪:‬‬

‫‪ ،‬آ ‪ ،‬ات‬ ‫ا ذدارا م نا فر ا م‪ ،‬ت‬

‫اور‬ ‫د ار‪،‬ا ِ‬ ‫۔‬ ‫ا را‬ ‫ِ م ا‬

‫اور اس‬ ‫ا رِ‬ ‫۔‬ ‫موا ط‬ ‫در‬
‫ف‬ ‫اور‬ ‫د‬ ‫‪ ،‬ت و اوت‬ ‫وو ان ‪ ،‬ا‬
‫ر‬ ‫۔ رى‬ ‫وآ و‬ ‫ا اوراس ر ل ا‬
‫‪:‬‬ ‫ار د‬ ‫و‬ ‫ِا م ا‬
‫إِ َذا َﻗ َﺎل اﻟﺮﺟ ُﻞ ِﻷ ِﺧﻴ ِﻪ ﻳﺎ َﻛﺎﻓِﺮ َﻓ َﻘ ْﺪ ﺑ ِ‬
‫ﺎء ِﺑﻪ َأ َﺣ َﺪ ُ َ‬
‫ﳘﺎ‪.‬‬ ‫َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ﱠ ُ‬
‫ل‬ ‫‪،‬اے !‬ ‫ن‬ ‫نا دو ے‬ ‫ا‬ ‫]‬
‫[‬ ‫ا‬ ‫اوردو ں‬ ‫ف‬ ‫ا‬ ‫ان‬
‫ل ‪ ،‬ر ‪، ٥٧٥٢ :‬‬ ‫ٔو‬ ‫أ أ ه‬ ‫) ا رى ‪ ،‬ب ا ٔدب ‪ ،‬ب‬
‫‪ ،‬وت(‬ ‫‪:‬دارا‬
‫ان ا ظ‬ ‫ر ا‬ ‫ت ا‬ ‫ى‬ ‫روا‬
‫ل ‪:‬‬
‫ِ‬
‫َأ ﱡﻳ َﲈ َر ُﺟ ٍﻞ َﻗ َﺎل ِﻷ ِﺧﻴ ِﻪ َﻳﺎ َﻛﺎﻓ ُﺮ َﻓ َﻘ ْﺪ َﺑ َ‬
‫ﺎء ِ َﲠﺎ َأ َﺣ ُﺪ ُ َ‬
‫ﳘﺎ‪.‬‬
‫ان دو ں‬ ‫‪ :‬اے !‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫]‬
‫۔[‬ ‫ف ور‬ ‫ا‬
 ‫‪٢٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ۃ‬ ‫و‬ ‫ِ رى‬ ‫س ہ رہ‬
‫‪:‬‬ ‫ا رى حا رى‬
‫ُ‬
‫ِﻷﻧﻪ إِ ْن َﻛ َ َ‬
‫ﺎن َﻛ ِ‬
‫ﺎذ ًﺑﺎ‬ ‫ﺲ ْاﻷَ ْﻣ ِﺮ َﻓﺎﳌَْ ُﻘ ْﻮ ُل َﻟ ُﻪ َﻛﺎﻓِ ٌﺮ َوإِ ْن َﻛ َ‬ ‫ﺎن ﺻ ِ‬
‫ﺎد ًﻗﺎ ِﰲ َﻧ ْﻔ ٍ‬
‫ِ َ‬
‫ﻷﻧ ُﻪ ﺣ َﻜﻢ ﺑِ َﻜﻮ ِن اﳌُْ ِ‬
‫ﺆﻣ ُﻦ َﻛﺎﻓِ ًﺮا َأ ِو ْ ِ‬
‫اﻹﻳ َﲈ ِن ُﻛ ْﻔ ًﺮا ‪.‬‬ ‫ِ‬
‫َﻓ ْﺎﻟ َﻘﺎﺋ ُﻞ َﻛﺎﻓ ٌﺮ‪ْ َ َ ِ ،‬‬
‫دو ا‬ ‫اس ت در‬ ‫وا‬ ‫اس‬
‫اس‬ ‫وا‬ ‫اورا‬ ‫(‬ ‫)‬
‫۔‬ ‫اس ا ن‬
‫‪ :‬دار ا ء ا اث‬ ‫‪ ، ٢٢ :‬ص ‪، ١٥٧ :‬‬ ‫) ة ا رى ح ا رى ‪،‬‬
‫‪ ،‬وت(‬ ‫ا‬
‫تا م‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ں‬ ‫د ار ں اورا‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫موا‬ ‫اﻻ‬ ‫’’ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ٰ‬
‫ر ل اﷲ‘‘‬ ‫’’ﻻ إ إﻻ‬ ‫ا ِ‬ ‫’’ ىو‬
‫ن ا ز ن رو ۔‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬ان‬ ‫د‬ ‫ر اور اس‬
‫وآ و‬ ‫ا‬ ‫ر ‪،‬ر لا‬ ‫ر‬ ‫وہ‬ ‫د‬
‫ہ‬ ‫ت‬ ‫‪،‬‬ ‫ا واد ِى‬ ‫ار د ۔ ں‬ ‫ٹ‬
‫ت دو‬ ‫ا رو‬ ‫اس ت ن‬ ‫ن‬ ‫۔‬
‫اور دو ى وہ‬ ‫ا ِل‬ ‫وہ‬ ‫‪:‬ا‬
‫و ت ۔‘‘‬
‫ر ل‬ ‫ا ن )‪ (٢‬ا‬ ‫و‬ ‫‪ (١) :‬ا‬ ‫ا ِل ا ن و‬
‫و ت‬ ‫ا‬ ‫ا ن ۔ ان‬ ‫ﷺ ا ن ) ‪ِ ( ٣‬م‬
‫اے ا‬ ‫و ت‬ ‫حذ‬ ‫اور اس ت ا‬
 ‫‪٢٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ﷺ‬ ‫ت‬ ‫ت ا ر ے‬ ‫ا‬ ‫اور وہ‬
‫‪،‬‬ ‫‘‘ ار د‬ ‫’’‬ ‫و‬ ‫۔ا‬ ‫ِر ا‬
‫ا‬ ‫۔ ‪:‬ا‬ ‫‘‘ ار د‬ ‫’’‬ ‫ا‬ ‫ت اور‬
‫‪ ،‬ص‪ : ، ٤٧ ، ٤٦ :‬ج‬ ‫م و‬ ‫اردو‬ ‫۔) ا‬ ‫ال‬
‫اورا ِ‬
‫‪ ،‬ا ں(‬ ‫ا لا‬
‫او ت ا‬ ‫و د‬ ‫د ارى و‬
‫ر‬ ‫دا‬ ‫دا‬ ‫زن‬ ‫اور اسو‬
‫ا ر‬ ‫ا‬ ‫ہ ور ِ‬
‫تد ا ِل‬ ‫زد‬
‫ناور‬ ‫ن‬ ‫۔ ں‬ ‫ورى‬ ‫اسو‬
‫ے ام‬ ‫۔ اس‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬
‫آد‬ ‫۔ ں‬ ‫ل‬ ‫‪،‬اس‬
‫۔‬ ‫‘‘ ا‬ ‫ا‬ ‫ہو‬ ‫۔ ’’‬ ‫د‬
‫د و ر ٰى اور د ِ ا م‬ ‫‘‘‬ ‫’’‬ ‫ضر ا‬ ‫تا م‬
‫وا ں‬ ‫ان‬ ‫وہ‬ ‫وا‬ ‫ا‬
‫و‬ ‫ا ازہ‬ ‫اس ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ع‬
‫۔‬ ‫ٰىد ز‬ ‫ا م‬ ‫اور‬ ‫او تا ِ ورى‬
‫دو‬ ‫ا ر ٰی و ا‬ ‫أ ا‬ ‫ع ٰ‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫أ‬ ‫۔ لا‬ ‫أو‬ ‫أو و‬ ‫رق د ا‬
‫ب‬ ‫ذ‬ ‫و‬ ‫ٰ‬ ‫عا‬ ‫وا‬ ‫نا‬
‫إﻻ‬ ‫ﻻ‬ ‫وا‬ ‫وا‬ ‫أو‬ ‫وا‬ ‫ا‬
‫‪( ،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ہ‪ ،‬اول‪،‬ص‪،١٨٥:‬‬ ‫۔) ر‬
 ‫‪٢٦‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ِا ِ‬ ‫تد و ور ِ‬
‫ت‬ ‫ور ِ‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ا ِ‬
‫۔‬ ‫ظ رہ‬ ‫ور و‬ ‫اس‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ورى‬ ‫و‬
‫م‬ ‫موا ط‬ ‫در‬ ‫و ےا م‬
‫‪ ،‬ا ا اور‬ ‫ى ا‬ ‫آج و‬ ‫‪،‬‬
‫! ا‬ ‫ن وا‬ ‫۔ا‬ ‫زار م‬ ‫و‬ ‫ں‬ ‫اور‬
‫’’ا ِل‬ ‫۔ ِ‬ ‫ا لو ا‬
‫۔ا‬ ‫’’ا ِل ‘‘‬ ‫ورى ۔ ِ‬ ‫‘‘‬
‫وى ۔‬ ‫‘‘ وا‬ ‫’’ا ِل‬ ‫ح ِ‬
‫ود‬ ‫ا‬ ‫آ‬ ‫ا لو دى‬ ‫۔‬ ‫و‬
‫۔‬ ‫و دا‬ ‫ٰىد ‪ ،‬در‬ ‫ف و‬ ‫رو‬

‫ِ‬
‫رف ب‬

‫ا ل و دى ا ز د‬ ‫‘‘‬
‫ب ’’ا ِل و‬ ‫ز ِ‬
‫رى‬ ‫اس ب‬ ‫اڑ ) ‪ (١٤٨‬ت‬ ‫۔ا‬ ‫ب‬ ‫و‬
‫و‬ ‫ا نو‬ ‫دام ا‬ ‫ت‬ ‫۔‬
‫ا ل و دىاور‬ ‫و‬ ‫اورا ِم‬ ‫ن‬
‫ا ال و ا دات ‪،‬‬ ‫۔ اس‬ ‫ن‬ ‫ا ں‬ ‫ا و ا‬ ‫ان‬
‫؟ ان م ا ر‬ ‫و‬ ‫ا ل و ا ال اور ا رات و ت‬
‫رت‪،‬‬ ‫دام‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ب رو ڈا‬
‫ِا ِ‬ ‫ت د ‘‘‪ ’’ ،‬ور ِ‬
‫ت‬ ‫۔ ’’ ور ِ‬ ‫ت ا ازہ‬ ‫اور ان‬
 ‫‪٢٧‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ت‬ ‫ِدا م‪،‬ا‬ ‫و‬ ‫‘‘‬ ‫ت ‘‘اور’’ ِ‬
‫ت‬ ‫‘‘‪ِ ’’،‬‬
‫تد‬ ‫ور ِ‬ ‫ا‬ ‫ن ث ى ا‬ ‫ا ما ر‬
‫و‬ ‫ِا ِ‬ ‫۔ ور ِ‬
‫ت‬ ‫و ت‬ ‫ان‬
‫د ِ‬ ‫ت‬ ‫ت ‘‘‬ ‫۔ ’’ ِ‬ ‫اور د‬ ‫اہ ‪،‬‬ ‫‪،‬‬
‫ان‬ ‫ِ اور ِل ِادا و ر‬ ‫ِ ‪،‬‬ ‫ِ آ د‪،‬‬ ‫اور‬
‫رو ر‬ ‫وآ و‬ ‫لو ‪،‬‬ ‫‪،‬ان‬ ‫ت‬
‫‪،‬‬ ‫ووا‬ ‫ا د ِ‬ ‫ت‬ ‫‪،‬ان‬ ‫۔ ّ ِ‬
‫ت‬
‫ف و روار‬ ‫۔ان‬ ‫ر‬ ‫ِ ف‬
‫۔‬ ‫ان اہ‬ ‫‪،‬‬ ‫ر‬ ‫۔ان‬
‫تا ا‬ ‫و ‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫د‪،‬‬ ‫ع ا ر‬ ‫رى با‬
‫۔اردو اس ان‬ ‫اں ر اورا ل ا‬ ‫ا‬ ‫اورا ِل و‬
‫ب‬ ‫دام ا‬ ‫۔ ت‬ ‫ں‬ ‫و‬
‫اص‬ ‫اور ف ام‬ ‫ورت‬ ‫ى‬ ‫ا‬
‫رى ب‬ ‫۔اس‬ ‫اوراق دا‬ ‫ور‬ ‫در ں‬
‫تا ا ر ت‬ ‫اور‬ ‫ا‬ ‫اس‬ ‫‪،‬اس‬ ‫رفو‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ذ‬
‫ِطا ن )‪(٣‬‬ ‫)‪(٢‬ا ِعا‬ ‫) ‪ (١‬ا نو‬
‫صا راتو ت‬ ‫وہا لوا الو‬ ‫ا ال‬ ‫و‬ ‫ا ر‬
‫ِ رع‬ ‫ہا ر‬ ‫‪ :‬اور ) ‪ (٥‬ا ع‬ ‫دو‬ ‫)‪(٤‬‬
‫)‪(٨‬‬ ‫ا ا ر‬ ‫ِر ا ت ورى ) ‪( ٧‬‬ ‫)‪(٦‬‬
‫) ‪(٩‬‬ ‫و‬ ‫ِا‬ ‫ت د و ور ِ‬
‫ت‬ ‫ور ِ‬
 ‫‪٢٨‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا ِمار )‪(١٢‬‬ ‫و اہ )‪(١١‬اد‬ ‫ت‬‫)‪ (١٠‬ور ِ‬
‫ِا‬
‫د‬ ‫؟)‪ (١٣‬ر ے‬ ‫ت د ں‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬
‫و‬ ‫ِا‬ ‫) ‪ ( ١٤‬ور ِ‬
‫ت‬ ‫ِ‬
‫ورت د‬ ‫ا ت‬
‫ں‬ ‫مو‬ ‫و‬ ‫) ‪( ١٦‬‬ ‫ا ر‬ ‫و‬ ‫) ‪ ( ١٥‬ا ِع‬
‫ع‬ ‫و‬ ‫؟ ) ‪ ( ١٨‬ور ِ‬
‫تد ِا م‬ ‫)‪ ( ١٧‬ور ِ‬
‫تد‬
‫ے ار‬ ‫ا ع‬ ‫اسا‬ ‫)‪(٢٠‬ا‬ ‫و ت‬ ‫)‪(١٩‬‬
‫م ا ماور دو ں‬ ‫)‪(٢١‬‬ ‫وہ‬ ‫ا م اورا‬
‫)‪ِ (٢٢‬م‬ ‫م‬ ‫ا ل ا‬
‫)‪(٢٥‬را‬ ‫)‪ ِ (٢٤‬و و ِا ا‬ ‫ت‬‫)‪ِ (٢٣‬‬ ‫و‬
‫) ‪ِ ( ٢٧‬‬ ‫وم و ا ِام‬
‫) ‪ِ ( ٢٦‬‬ ‫ا ِام‬
‫ا ل ) ‪ (٣٠‬و‬ ‫) ‪ (٢٩‬و‬ ‫)‪ (٢٨‬مو و‬
‫) ‪ِ ( ٣٢‬‬ ‫ا ا ِ‬ ‫) ‪( ٣١‬‬ ‫اور ا ِم و‬
‫دو‬ ‫) ‪ِ ( ٣٤‬‬ ‫ا‬ ‫) ‪( ٣٣‬‬ ‫ل‬ ‫و‬
‫)‪(٣٥‬ا لوا م قو ہ۔‬ ‫ں‬
‫د‬ ‫ا‬ ‫‘‘ اردو ز ن‬ ‫ب ’’ا ِل و‬ ‫ض‬
‫ناورد ِ‬ ‫رت‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫د و‬ ‫و‬
‫و‬ ‫ورى ‪،‬ان‬ ‫د ار ِ‬ ‫۔‬
‫اور‬ ‫ر ا از‬ ‫رو‬ ‫ِ‬ ‫آپ د‬
‫‪:‬‬ ‫ر‬ ‫م‬ ‫ڑا اورآ‬
‫ِا ط‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫رو‬ ‫ان رى ں‬
‫و‬ ‫ِا‬ ‫اور ور ِ‬
‫ت‬ ‫ا ر‬ ‫ف ور ِ‬
‫تد‬
 ‫‪٢٩‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫و‬ ‫(۔‬ ‫)‬ ‫ا ر‬ ‫ِا‬ ‫ور ِ‬
‫ت‬
‫ِ‬
‫وم‬ ‫ورى اورا ِام‬ ‫ا ِام‬ ‫د‬
‫۔ ور ِ‬
‫تد‬ ‫ِ‬
‫وم‬ ‫ر‬ ‫‪،‬‬
‫د‬ ‫و‬ ‫۔ا‬ ‫ع‬ ‫و لا‬ ‫م‬ ‫و اس‬
‫ق‬ ‫ا ر‬ ‫وا ا ل و ا رات ) ت ( اور ور ِ‬
‫تد‬
‫د اس‬ ‫ر‬ ‫د ِ‬ ‫ا‬ ‫۔ ں!ا‬
‫د‬ ‫و‬ ‫اور‬ ‫وہ ور ِ‬
‫تد‬ ‫‪،‬‬
‫۔‬ ‫‪،‬ور‬ ‫وہ ور ِ‬
‫تد‬ ‫اسو‬
‫اور‬ ‫ق ل‬ ‫د‬ ‫دو ں‬ ‫( و‬ ‫و ِ ) د‬
‫و ِ‬ ‫۔ا‬ ‫ل‬ ‫ق‬ ‫ات‬ ‫ر ( دو ں‬ ‫) و ِ‬ ‫و ِ‬
‫ل اور‬ ‫د‬ ‫(‬ ‫د‬ ‫د‬ ‫) و ِ‬
‫( اور‬ ‫ّ )‬ ‫د‬ ‫۔‬ ‫ل‬ ‫د‬ ‫ر‬
‫فو‬ ‫ٔ‬ ‫م‬ ‫۔‬ ‫اد‬ ‫اد‬ ‫د‬
‫ا م‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ِ‬ ‫اور‬ ‫و و‬ ‫‪،‬‬
‫ا‬ ‫اور ِم‬ ‫۔ ِ‬
‫وم‬ ‫وہ د‬ ‫ا م‬ ‫اور‬
‫‪،‬ص‪(١٤٨،١٤٧:‬‬ ‫۔)ا ِل و‬ ‫دوا ا‬ ‫ر و‬ ‫‪،‬‬

‫ب‬

‫ت‬ ‫‪ ،‬اد ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪،‬‬ ‫ء‪ ،‬ۃا ر‬ ‫ا ذا‬

‫ِا ِ‬ ‫(‬ ‫ھ‪،‬‬ ‫‪ ،‬رك ر ‪ ،‬ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا رى ) ا ذ‬
 ‫‪٣٠‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا ب‬ ‫رس‪،‬ا‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬رآور‬ ‫ِد ‪،‬‬ ‫ا‬
‫۔ا‬ ‫و‬ ‫ں‬ ‫زا‬ ‫اورا در‬ ‫ب‬ ‫ر‪،‬‬
‫ر‬ ‫رك ر‬ ‫ا‬ ‫رت‬ ‫ذوقاور‬ ‫‪،‬‬ ‫و ل‪،‬‬
‫اورذ ِ‬ ‫‪ِ ،‬‬ ‫ت‬‫ط ِ‬ ‫۔‬ ‫ہ آپ ر‬ ‫آورا‬
‫‪،‬ا‬ ‫ر ز‬ ‫ِ در‬ ‫ت‬‫ان ر ا ِ‬
‫۔ دور ِ‬
‫رت ر‬ ‫ِم در‬ ‫۔ و‬ ‫وت ر‬ ‫ز آن‬ ‫م‬
‫‪ ،‬ر اوراردو‬ ‫۔‬ ‫ٔز ن‬ ‫‪،‬‬ ‫ب‬ ‫اور‬
‫ں اور‬ ‫ا ٔہ ام‬ ‫۔ را ا‬ ‫اد‬ ‫ا‬ ‫ز ن و ادب‬
‫و‬ ‫۔ ِ حو‬ ‫ا‬ ‫‪،‬آپان‬ ‫ں‬ ‫ى‬
‫۔ ّل‬ ‫ل‬ ‫دو‬ ‫سو‬ ‫آپ‬ ‫و‬ ‫اورذ‬
‫اد‪،‬‬ ‫۔‬ ‫ادا د‬ ‫اس‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫۔‬
‫۔‬ ‫ر‬ ‫ر ت‬
‫ب نآپ‬ ‫ن‪ِ ،‬‬
‫زورا لاوردل ا ِ‬
‫ا‬ ‫۔را ا وف ر ہ‬ ‫ردا اوراس ا ل آپ‬ ‫و‬
‫ِ‬ ‫ت‬ ‫آپ‬ ‫ان د‬‫ا ق ا ۔ دور ِ‬ ‫آپ‬
‫ى‬ ‫’’ا عا ‘‘‬ ‫‪ ،‬ہآ ق‪ ،‬روز ر ر‬ ‫آ دى ا‬
‫‪،‬اس‬ ‫آرام‬ ‫ض ! ت از‬ ‫۔‬ ‫ر‬ ‫روا‬
‫آپ‬ ‫ز دہ ۔ اس‬ ‫اور م‬ ‫!ز‬ ‫‪:‬‬ ‫آپ ار د‬
‫۔‬ ‫ا ازہ‬ ‫ز‬
‫رى‘‘‬ ‫’’ ِ‬ ‫رت‬ ‫و‬ ‫درسو ر اور‬
‫ب‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ڈا‬ ‫ر ى‬ ‫۔ آپ‬ ‫وا‬
‫‪،‬‬ ‫اوررواںدواںا ب‬ ‫‘‘ ے‬ ‫’’أ ءا‬
 ‫‪٣١‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫آپ‬ ‫ر ‘‘ اردو‬ ‫ح ’’ا ع ا‬ ‫۔ا‬ ‫ت‬ ‫زا‬ ‫اور‬
‫ى‘‘‪،‬‬ ‫‘‘‪’’،‬‬ ‫وہ’’ ح حا‬ ‫دال ۔ ان‬ ‫ب‬
‫اں ‘‘اور ’’ا د‬ ‫د ازدواج ‘‘‪’’ ،‬ا م اور‬ ‫ا دات‘‘ ‪’’ ،‬ا م‬ ‫’’‬
‫۔‬ ‫ت‬ ‫ب ا‬ ‫ہ‘‘‬ ‫اور‬
‫ر ب‬ ‫۔‬ ‫ل‬ ‫رى‬ ‫اردو‬
‫ل‬ ‫رى آپ‬ ‫ح‘‘‬ ‫م’’ ءا‬ ‫ح‘‘‬ ‫’’ را‬
‫‘‘ آ ز ا و اور‬ ‫‘‘ اور ’’‬ ‫۔’’ ورى‬
‫ى‬ ‫ن درى از ى‬ ‫ا ر‬ ‫ت‬ ‫ِ ا ‪ ،‬جا‬ ‫۔‬
‫د‬ ‫ات‬ ‫آپ‬ ‫ِن‬ ‫ۃا دۃ‘‘‬ ‫’’ا دۃ ح‬ ‫ا‬
‫را ا وف‬ ‫درى‬ ‫ا ارا‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫۔‬
‫’’ ر‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ر جا‬ ‫ا‬
‫ہ ۔‬ ‫ہ ‪،‬‬ ‫‪ :‬ءا‬ ‫؟‘‘ اس آپ‬
‫د ۔‬ ‫ں‬ ‫و اد و ا‬ ‫رى‬ ‫ض آپ ذات‬
‫دى‬ ‫ار‬ ‫ز‬ ‫ى ۔ ى دہاور‬ ‫ىو د ٹ ٹ‬
‫آپ‬ ‫ركو‬ ‫ِ ت ۔ا‬ ‫‪ ،‬آپ‬ ‫اور‬ ‫‪،‬‬ ‫۔‬
‫د‬ ‫آپ‬ ‫ِا‬ ‫اور‬ ‫ِ‬
‫ف‬ ‫ت‬ ‫د و‬
‫آ أ‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ہ‬ ‫‪ ،‬رب ا ٰ‬ ‫۔آ‬ ‫ر‬
‫۔‬ ‫ا‬ ‫ۃ وأ‬ ‫ا‬

‫٭٭٭٭٭‬
 ‫‪٣٢‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬

‫ا‬ ‫اﷲ ا‬
‫و‬ ‫او‬

‫اور ا دات وا ال اور‬ ‫و‬ ‫اور‬ ‫و‬

‫ا نو‬ ‫۔ اس وا‬ ‫ا ل وا ال اور ا رات و ت‬
‫۔‬ ‫ب برو‬ ‫اور‬ ‫ورى‬ ‫د‬ ‫وا‬

‫ا نو‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫’’ا‬
‫م ‪ ،‬دل ان ں‬ ‫دل‬ ‫‪:‬ا ن‬ ‫ل‬ ‫ا‬
‫ورۃ م ۔) ورت‬ ‫ﷺ د‬ ‫ل اور‬
‫ل‬ ‫ص و م ‪ ،‬و وا‬ ‫( اس‬ ‫وہ‬
‫ں‬ ‫ر اور‬ ‫د‬ ‫ہ‬ ‫را‬ ‫۔‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫ا ر‬ ‫ىو ہ‬
‫ا ار ط اور اس ت‬ ‫ا م ا م رى‬ ‫اور د‬
‫اس‬ ‫ارادہر‬ ‫دل‬ ‫زم‬ ‫وا‬
‫اوراس ا ار‬ ‫ا ار‬ ‫وہ ا ار ے ۔ ابا اس‬ ‫ا ار‬
‫ط ۔‬ ‫ڑا ن‬ ‫د‬ ‫دى ۔اور‬
‫م‬ ‫ا ار‬ ‫اورز ن‬ ‫ا ن دل‬ ‫اور دو ا ل‬
‫ن ۔ )اس‬ ‫( اور ا ار‬ ‫ن)‬ ‫ا ن‬ ‫اور اس‬
‫ا‬ ‫ا ار(اور‬ ‫اورز ن‬ ‫را‬ ‫و‬
 ‫‪٣٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫اور‬ ‫ل ۔ ا دو ں )دل‬ ‫ہ‬ ‫اور ان ا ب اور ا‬
‫دو ں‬ ‫ا نا‬ ‫ا ن (ر‬ ‫ا )‬ ‫ا ار(‬ ‫زن‬
‫ا نا‬ ‫زن‬ ‫اس رت‬
‫ا ر‬ ‫۔‬ ‫ف‬
‫اور ا‬ ‫ط ا لر‬ ‫اورا ار‬ ‫ط ا ا ل‬
‫ے(‬ ‫۔ ) ا ار‬ ‫)اس ت ( ر‬ ‫ر (‬ ‫) ا‬
‫۔ ا ار‬ ‫ط‬ ‫ر‬ ‫م ا ار‬
‫اورا ار‬ ‫ط اوروہ‬ ‫اوہ‬
‫ں‬ ‫درجذ‬ ‫ڑ‬ ‫قا ن‬ ‫ڑ‬ ‫ا ر‬ ‫وہا‬
‫) ان‬ ‫اور آن اور‬ ‫اور‬ ‫ہ اور‬ ‫ك‬
‫ط‬ ‫زر‬ ‫طا ن (اور ں انا رد‬ ‫دورر‬ ‫رہا ر‬
‫۔ اور‬ ‫ا را‬ ‫ن‬ ‫ا عا‬ ‫ا ن‬
‫۔)ا‬ ‫صو م‬ ‫وارد اوراس‬ ‫انا ر د‬
‫‪،‬ص‪(٣٦٣ ٣٦٠:‬‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫’’ وىا‬
‫ى‬ ‫د‬ ‫ان م وں‬ ‫ف ع ا ن‬
‫م‬ ‫ور ت د‬ ‫ں‬ ‫م‬ ‫ورۃ‬ ‫ﷺ‬
‫ا ن ۔‬
‫‪:‬‬ ‫وى‬
‫ﷺ‬ ‫د‬ ‫ورۃ أ‬ ‫ع‬ ‫ا‬ ‫’’أ‬
‫وا اء۔‘‘ )‪(۳۸۶/۴‬‬ ‫ۃ وا‬ ‫وا‬
 ‫‪٣٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫ورى د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ور ت د‬ ‫‪:‬‬ ‫’’ا ن م‬
‫۔‘‘‬ ‫ور ت‬ ‫۔ا‬ ‫ے‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫زا ’’ ح‬
‫اﷲ‪ ،‬أي‬ ‫ء‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫’’ا‬
‫اﷲ‬ ‫ورۃ‬ ‫ا‬
‫ً‬
‫إ ﻻ۔‘‘ )‪(۴۴۱/۴‬‬
‫‪:‬‬ ‫’’ نا ح‘‘‬ ‫س ہر‬ ‫ا ما ر‬
‫س‬ ‫ا رب‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ر لا‬ ‫’’ ا‬
‫ا ن‬ ‫ت‬ ‫دل ان ا ا‬ ‫اور‬ ‫ان‬ ‫ان‬
‫اد‬ ‫ت ُ اور اس‬ ‫۔ ۔۔۔اور َ َ ذا ) َّ َو َ َّ (ان‬
‫‪،٤٣١/٢٠-‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ن‪ ،‬ا م ا ر ا‬ ‫ُ ْ ) (۔‘‘) وىر ‪١٧٣/١٥،‬ر‬
‫ر ر‪ ،‬ات(‬ ‫نا ح‪ ،‬تر‬ ‫ر‬
‫‪:‬‬ ‫ا اور م‬
‫ر‬ ‫‪،‬‬ ‫ت‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫’’ ر ل ا‬
‫ل‬ ‫اس‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫اس‬ ‫ا ن‬ ‫ِقدل‬
‫‪(٢٥٤/٢٩،‬‬ ‫۔) وىر‬ ‫ل اﷲور ل ا ر‬
‫س‬ ‫ك ﷺ ا رب‬ ‫رو‬ ‫اس‬
‫ت‬ ‫آپ ا ا‬ ‫دل‬ ‫اور‬ ‫آپ‬ ‫ان‬
‫ا ر اس‬ ‫ل ذر ان‬ ‫ل‬ ‫ا ن اورا‬
‫ا لوا الاور ص‬ ‫حا ال‬ ‫و‬ ‫‪ ،‬ں ا ر‬
 ‫‪٣٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪:‬‬ ‫ح‬ ‫‘‘اوراس‬ ‫‪ ’’،‬ا‬ ‫ا راتو ت‬
‫ن‬ ‫ذ‬ ‫ﷺ‬ ‫ء ا‬ ‫ق‬ ‫’’‬
‫م‪ ،‬ص‪(۳۴۸ :‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ع۔‘‘ )ا‬
‫اوراس‬ ‫م ں دل‬ ‫كﷺ‬ ‫’’‬
‫۔‘‘‬ ‫ع‬ ‫ہ ے‬ ‫رج‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫’’ وى‬
‫م و دہ )أي‬ ‫أ رۃ‬ ‫ا‬ ‫رع‬ ‫’’إن ا‬
‫أو و‬ ‫رو‬ ‫لا‬ ‫(‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫۔‘‘‬ ‫رورۃ‬
‫ا‬ ‫ار دى‬ ‫’’ رع‬
‫وا‬ ‫ى ڈال د ‪ ،‬ں ا‬ ‫ہ ‪ ،‬آن‬ ‫اق اڑا ‪،‬‬
‫۔‘‘‬
‫‪:‬‬ ‫س ہ‬ ‫ا ما ر‬
‫و‬ ‫ٰ‬ ‫اﷲ‬ ‫ا‬ ‫‪:‬ا‬ ‫’’ا لو ا‬
‫م اور‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫ء‬
‫ں‬ ‫ِ د‬ ‫اور ُان‬ ‫حا ال ہاس‬
‫۔‬ ‫ا ل اُس ا رتاور‬
‫ا‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ا ذورات وا‬ ‫ءا‬
‫ٰ‬
‫ا ذان و اء ۃ ا ان‬ ‫ا رۃ‬ ‫و‬ ‫وا‬
‫َّ‬
‫ع أو اﻻز دراء ۔‘‘‬ ‫اء‬ ‫اﻻ‬ ‫دل‬ ‫فو‬ ‫اﻻ‬
‫‪ ،‬اس‬ ‫ہ ‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫آن‬ ‫)’’‬
 ‫‪٣٦‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫وہ‬ ‫‪،‬اس‬ ‫ا از‬ ‫‪ ،‬آن‬ ‫ہ‬ ‫‪،‬اذان‬ ‫ُرو و ز‬
‫ے۔‘‘ت(‬ ‫د‬ ‫ا اوا‬ ‫وہ‬
‫ُاس ا ع‬
‫ٰ‬
‫ذ ّﷲ‬ ‫‪ ،‬وا‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫دا‬ ‫ا‬
‫ٰ‬
‫‪( ،‬‬ ‫‪ ،١٠٢/٥،‬با ۃ‪،‬ر ا‬ ‫‪ )‘‘.‬وىر‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫’’ ر‬
‫ہ ‪،‬‬ ‫ا ل ا‬ ‫’’‬
‫د ۔‘‘)‪(١٧٣/٩‬‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫’’ وىا‬
‫۔‘‘)‪(٤٤١/٤‬‬ ‫آن ك ز‬ ‫’’ ن‬

‫‪ :‬اور‬ ‫دو‬
‫‪:‬‬ ‫‪ :‬اور ۔’’ تا ا ‘‘‬ ‫دو‬ ‫م ا‬ ‫اس‬
‫’’واﻟﻜﻔﺮ ﻗﺪ ﳛﺼﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮل ﺗﺎرة وﺑﺎﻟﻔﻌﻞ أﺧﺮى واﻟﻘﻮل اﳌﻮﺟﺐ‬
‫ﻟﻠﻜﻔﺮ إﻧﻜﺎر ﳎﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻴﻪ ﻧﺺ وﻻ ﻓﺮق ﺑﲔ أن ﻳﺼﺪر ﻋﻦ اﻋﺘﻘﺎد أو ﻋﻨﺎد‬
‫ﺗﻌﻤﺪ وﻳﻜﻮن‬
‫أو اﺳﺘﻬﺰاء‪ .‬واﻟﻔﻌﻞ اﳌﻮﺟﺐ ﻟﻠﻜﻔﺮ ﻫﻮ اﻟﺬي ﻳﺼﺪر ﻋﻦ ﱡ‬
‫اﻻﺳﺘﻬﺰاء ﴏﳛﺎ ﺑﺎﻟﺪﻳﻦ ﻛﺎﻟﺴﺠﻮد ﻟﻠﺼﻨﻢ‪ )‘‘ .‬تا ا ‪،‬ص‪(٢٨،٢٧:‬‬
‫اور ل وہ‬ ‫ل‬ ‫’’‬
‫ًدا ا ۔ اور‬ ‫وارد اب ا ر اہ ا ًدا‬ ‫ا ر ر‬ ‫ا‬
‫ا اق‬ ‫اورد‬ ‫وارادہ‬ ‫ور‬ ‫وہ‬
‫ہ ۔‘‘‬
 ‫‪٣٧‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪:‬‬ ‫’’ اس‘‘‬
‫أی‬ ‫ا رع ا رۃ ا‬ ‫ا‬ ‫’’وﻻ اع أن‬
‫ت‬ ‫ا ذورات أي ا‬ ‫وإ ء ا‬ ‫دا‬
‫ل‬ ‫ہا‬ ‫أن‬ ‫عا‬ ‫ذ ‪.‬‬ ‫و‬ ‫تا‬ ‫وا‬
‫م ا رع‪‘‘.‬‬ ‫ع‬ ‫وا‬
‫ار دى‬ ‫رع‬ ‫ا ق‬ ‫اس‬
‫و ذ ۔ ان‬ ‫ڈا ‪ ،‬ت‬ ‫ں‬ ‫ہ ‪ ،‬آن‬ ‫‪،‬‬
‫وہ در‬ ‫ا ع‬ ‫۔ اور‬ ‫ا ع‬ ‫وں‬
‫۔‬ ‫م رع‬
‫‪:‬‬ ‫ح‬ ‫اوراس‬
‫أوا لا‬ ‫ا نا‬ ‫ن‬ ‫نأيا‬ ‫’’و انا‬
‫۔‘‘‬ ‫ن أي رج‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫أن‬ ‫أي‬
‫ا‬ ‫ا الوا لاس ت‬ ‫اس‬ ‫دو ں‬
‫رج ۔‬ ‫اورا ن‬ ‫وا‬
‫‪:‬‬ ‫وىر‬
‫‪:‬‬ ‫’’ ح ا‬
‫اﻻ ن ا ت ا ر‬ ‫ا‬ ‫مو‬ ‫’’ ل ا ا‬
‫و‬ ‫د‬ ‫كا‬ ‫‪،‬‬ ‫ل ﻻ نا‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫اﻻ‬
‫‪،‬ا ۔‘‘‬ ‫او ا‬ ‫ف او‬ ‫اواﻻ‬
‫ا ر ا ت‬ ‫و دا ن‬ ‫ا ا م‬
‫ادف‬ ‫ا ازى‬ ‫قا ن‬ ‫ا ازى‬ ‫اوران‬ ‫ا م‬
 ‫‪٣٨‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا ۔‬ ‫اﷲ‬ ‫‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ہ‬
‫‪،‬‬ ‫ۃ‬ ‫و‬ ‫لا‬ ‫اﻻ ا‬ ‫ح‬ ‫ا وض اﻻز‬ ‫)‬
‫‪،‬ص‪(۱۵۲:‬‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫ا ام ا‬ ‫م‬ ‫ا م ا ا‬
‫اﻻز ن و‬ ‫ز‬ ‫ا و‬ ‫’’ ا ا‬
‫ا‬ ‫د‬ ‫فا‬ ‫دار‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫وﻻ‬ ‫د‬ ‫اوا‬
‫ٰ‬
‫ا وﻻ‬ ‫ن‬ ‫وﻻ‬ ‫ﻻ‬ ‫ذ‬
‫۔‘‘‬ ‫وردت‬ ‫ف‬ ‫دا‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫ز‬ ‫ا‬ ‫‪،‬وا‬
‫وہاور‬ ‫ہ‬ ‫رج‬ ‫فاس‬ ‫دا‬
‫وا‬ ‫ا ا اس م‬ ‫وارد‬ ‫‪،‬‬ ‫اس‬
‫اور‬ ‫وا‬ ‫اور ى‬
‫ف اس‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا ارادہ ب‬ ‫وارد‬
‫۔)ت(‬ ‫وارد‬
‫ص‪(٣٤٨‬‬ ‫ا ل‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫)ا م ا ا‬
‫‪:‬‬
‫ٰ‬
‫ر اﻻ‬ ‫نا ﻻ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫’’‬
‫ٰ‬
‫د‬ ‫ا‬ ‫ذ ا‬ ‫م‬ ‫ﻻ‬ ‫وان ن‬
‫وا ر‪،‬ا ۔‘‘‬ ‫وا‬ ‫وا‬ ‫و‬
‫ا وہ د ى ا م‬ ‫ور ر‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ح‬ ‫ا‬
 ‫‪٣٩‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫اس‬ ‫اور‬ ‫ں ا ق‬ ‫و د وہ م ے اس‬
‫ہ ا )ت(‬ ‫اورآگو ہ آ‬ ‫‪ ،‬رج‬
‫ا‬ ‫تا‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫قا ٰ‬ ‫)ا ء‬
‫‪(٢٧٢/٢‬‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫اُ‬
‫ا او دۃ ا‬ ‫او ا‬ ‫ا‬ ‫’’‬
‫دۃ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫اﷲ‬ ‫اﷲ او‬
‫ً‬
‫ا۔‘‘‬ ‫اھ‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ا ب وا‬ ‫اﻻو ن‬
‫اﷲ ٰ‬ ‫اورا ر‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ا‬
‫دت‬ ‫اور‬ ‫دت‬ ‫دت اﷲ ٰ‬ ‫ا‬
‫ك‬ ‫و‬ ‫ان ں‬ ‫ب‬ ‫اور‬ ‫د ں‬
‫ًا)ت(‬ ‫اھ‬ ‫اورا‬ ‫اورا‬
‫‪ ،١٦٢/٢٤،‬تر ‪ ،‬ر ر‪ ،‬ات(‬ ‫) وىر‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫‪،‬و‬ ‫ر‬ ‫ِ‬ ‫‪ ٢٢‬و ‪:٢٣‬‬
‫ا وض‪:‬‬
‫‪.‬و‬ ‫اذا‬ ‫ا‬ ‫’’ و‬
‫ا ب‪ ،‬اھ‪.‬‬ ‫اﻻ اذا‬ ‫دا او زﻻ‬ ‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫ﻻ ف د ر و‬ ‫ا ل‪ :‬و ا‬
‫ٰ‬
‫۔‘‘‬ ‫ا‬ ‫۔واﷲ‬ ‫ا‬ ‫اھ‪ .‬و اوا‬
‫ص‪(١٨٥‬‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫) ا وضا ز ح ا‬
 ‫‪٤٠‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ص‪(١٨٥‬‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ح ا‬ ‫) ا وضا ز‬
‫ا ‪(٣١٢/٢‬‬ ‫تا ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫)‬
‫‪:‬‬ ‫ا وض‬
‫ر‬ ‫(ر‬ ‫ز )‬ ‫ا‬ ‫’’ا‬
‫اہ‬ ‫۔ز‬ ‫ا‬ ‫ٰوى‬ ‫‪ ،‬اور ا ) ا وض(‬
‫د‬ ‫ر‬ ‫اق ‪،‬دو ں ر ں‬ ‫ر‬
‫(اھ‬ ‫)‬ ‫ا‬
‫رے وں‬ ‫(اور اس‬ ‫ز‬ ‫ں()‬ ‫ا ل‪) :‬‬
‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫‘‘ ا ظ‬ ‫ا‬ ‫۔ اور ’’‬ ‫رف‬
‫ر اوہ‬ ‫‪ ،‬ا ا وض‬ ‫اور وا‬ ‫ر‬
‫۔واﷲ ٰ ا )ت(‘‘‬
‫‪:‬‬ ‫۔ ا وض‬ ‫‪:٢٤‬ز ّ ر‬
‫۔ ‘‘‬ ‫ای اذا‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫’’‬
‫اس‬ ‫(‬ ‫د‬ ‫ز ّ ر)‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫۔)ت(‬ ‫ز د‬
‫ص‪(١٨٥‬‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫حا ا‬ ‫) ا وضا ز‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫ا ب۔ ‘‘‬ ‫اﻻ اذا‬ ‫ر دا او ز ﻻ‬ ‫’’ ا‬
‫‪،‬‬ ‫اق‬ ‫ا‬ ‫اہ‬ ‫زّر‬
‫(۔)ت(‬ ‫ر‬ ‫)‬ ‫ا‬ ‫ڈا‬ ‫د‬ ‫د‬
‫ص‪(١٨٥‬‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ح ا‬ ‫) ا وضا ز‬
 ‫‪٤١‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫۔ ‘‘‬ ‫رۃ‬ ‫دار ب‬ ‫رود‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫’’ان‬
‫رو ر‬ ‫اوردار ب)دار (‬ ‫ن زّر‬ ‫ا‬
‫۔)ت(‬
‫ص‪(١٨٥‬‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ح ا‬ ‫) ا وضا ز‬
‫‪:‬‬ ‫ا ہوا‬ ‫و ا ا‬ ‫ا‬ ‫ا ح‬
‫ٰ‬
‫ری د‬ ‫د وا‬ ‫را‬ ‫و ا‬ ‫’’ دۃ ا‬
‫۔ ‘‘‬ ‫او‬
‫ں‬ ‫د ں‬ ‫ا‬ ‫ح‬ ‫‪ ،‬اور ا‬
‫( اہان‬ ‫) اس‬ ‫زّر‬
‫۔)ت(‬
‫با دۃ ادارۃا آن ا ‪(٢٩٥/١‬‬ ‫با‬ ‫ا ا‬ ‫)ا ہوا‬
‫‪:‬‬ ‫ا ا‬
‫ٰ‬
‫ا ب‬ ‫ذ‬ ‫اﻻاذا‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫’’‬
‫۔ ‘‘‬ ‫و‬
‫اور د‬ ‫ر‬ ‫زّر‬
‫م‬ ‫ت‬ ‫ر‬ ‫ا م‬ ‫ے‬ ‫ا‬ ‫د‬
‫)اورز ّ ر ھ (۔)ت(‬
‫ا ‪(١٢٣/٥‬‬ ‫ا ا‬ ‫با ما‬ ‫با‬ ‫) ا ا‬
‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫‪ُ :٢٥‬ز ّ ر‬
‫۔‬ ‫ُز ر۔‬
 ‫‪٤٢‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪:‬‬ ‫و ہ‬ ‫و ا ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫و از و‬ ‫و‬
‫۔‬ ‫از ر‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫ا أۃ‬
‫؟( اس‬ ‫) اس‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫رت‬
‫۔)ت(‬ ‫وہ ہ‬ ‫ابد ز ّ ر‬
‫‪ ،٥٥١٥٥٠/٢٤،‬تر ‪ ،‬ر ر‪ ،‬ات(‬ ‫) وىر‬
‫اور‬ ‫ا ر‬ ‫‪ :‬اور اور‬ ‫دو‬ ‫م ا‬ ‫اس‬
‫۔اس‬ ‫ح‬ ‫وا ا لوا ال ا ال‬ ‫د‬
‫ور ت د‬ ‫م ا‬ ‫ںر ‪،‬‬ ‫ا ر‬
‫ا‬ ‫ورى‬ ‫ورى ت‬ ‫د‬ ‫ا ن‬
‫اس‬ ‫م ور ت د‬ ‫۔ں‬
‫ورى ۔‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫’’ وى‬
‫طا‬ ‫ورۃ ﻻ‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫’’إن ا‬
‫ً‬
‫ہ‬ ‫ن ا‬ ‫إﻻ‬ ‫أو‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‪ ،‬وأ‬ ‫وإﻻ ن‬ ‫ا‬
‫۔‘‘)ص‪(٢٠١:‬‬ ‫ا ا‬ ‫أن إ رہ‬ ‫ا‬
‫ں‬ ‫ورى‬ ‫ور ت د‬
‫ا‬ ‫ورى ور‬ ‫اس‬
‫ا ا ر‬ ‫‪ ،‬اس‬ ‫ان ا‬ ‫ر‬
‫ت‬ ‫د‬ ‫ر ا ت ورى‬ ‫۔‬
‫۔‬ ‫ے اس ا ر ے وہ‬ ‫وہ اس‬ ‫ر ا‬
 ‫‪٤٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫’’ وى‬
‫ص‬ ‫أو أ‬ ‫ل‬ ‫ر أن‬ ‫ا‬ ‫’’ﻻ‬
‫ہ‬ ‫ﻻ أن ا‬ ‫ام‬ ‫ل أو‬ ‫أو‬ ‫ا وا‬ ‫دا ا‬ ‫ا‬
‫ر۔‘‘ )ص‪(٢٠١:‬‬ ‫أو ا‬ ‫ہ‬ ‫ذا ا‬ ‫ذ‬
‫ض ل ام‬ ‫ا ص‬ ‫دا‬ ‫’’ا‬
‫ر ا ت ورى )اور ں‬ ‫‪ ،‬ں‬ ‫اور وہ‬
‫وہاس‬ ‫ر ا‬ ‫د‬ ‫ت‬ ‫(ں‬ ‫ا‬
‫۔‘‘‬ ‫ے اس ا ر ے‬
‫تا م ا‬ ‫ا‬ ‫اورا م رو‬ ‫ا نو‬
‫رو‬ ‫س ہا‬ ‫ر‬
‫و‬ ‫و‬ ‫ا داتوا ال اورا ل وا ال اور ا رات و ت‬
‫‪:‬‬ ‫۔آپ‬ ‫رو روار‬ ‫راور‬ ‫اور‬
‫‪:‬‬ ‫ر‬ ‫’’‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫ور تد و ور ت‬
‫)‪ (١‬ور ِ‬
‫تد ‪:‬‬
‫ت وا ا دات‬ ‫تا‬ ‫ا ا ع‬ ‫ت آن‬ ‫ان‬
‫و ت‬ ‫ان‬ ‫راہ۔اوران‬ ‫و‬
‫۔‬
‫‪:‬‬ ‫و‬ ‫ِا‬ ‫)‪ (٢‬ور ِ‬
‫ت‬
‫ا ت‬ ‫۔ ان‬ ‫ت د‬ ‫ان‬
 ‫‪٤٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪،‬‬ ‫اہ ‪،‬‬ ‫ان‬ ‫ا‬ ‫ا ل‬ ‫اور و‬ ‫ِع‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫د‬
‫)‪ (٣‬ت ‪:‬‬
‫ِ ف‬ ‫د ا را‬ ‫اس‬ ‫‪،‬‬ ‫ت د‬ ‫ان‬
‫ا د‪،‬‬ ‫ت‬ ‫دے۔ اس‬ ‫ت ص‬ ‫وح و اور ا ِ‬
‫ّ‬
‫‪(.‬‬ ‫ا‬ ‫ِوا ‪ )،‬ن اﷲ‬ ‫‪،‬اور ل ِادا و ر‬
‫‪ ،‬د و اہ‬ ‫ر ار‬ ‫رو‬ ‫وآ‬ ‫و ِحا‬ ‫ان‬
‫و رجازا م۔‬
‫‪:‬‬ ‫)‪ ّ (٤‬ت‬
‫ِ ف‬ ‫‪،‬‬ ‫ا د‬ ‫ت‬ ‫ان‬
‫اہ ‪،‬‬ ‫ر‪،‬‬ ‫ف و ر وار‬ ‫‪ ،‬ان‬ ‫ر‬
‫۔‬
‫ےاور‬ ‫ِق ا‬ ‫د‬ ‫تا‬ ‫ان‬
‫ر‬ ‫وف‬ ‫وہ‬ ‫د‬ ‫ا ٰ در‬ ‫ت اس‬ ‫ا‬
‫ف۔۔۔۔۔۔ع‬
‫دارد‬ ‫و‬
‫اور۔۔۔۔۔۔ع‬
‫ز‬ ‫ق ا‬
‫ورت‬ ‫ا‬ ‫آن‬
‫اور ص ِ‬
‫۔‬ ‫ا ٰ ا ور ِ‬
‫تد‬ ‫ّٰ‬
‫ان ذ‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬
 ‫‪٤٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ل ۔‬ ‫رى و‬ ‫‪،‬‬ ‫آ تو ا د‬
‫ا عوا ن‬ ‫ذ‬ ‫وا‬ ‫اﷲ و‬ ‫آن‬
‫‪،‬‬ ‫اﷲ‬ ‫وا‬
‫۔‬ ‫وا دۃ ‪ّ ،‬ذرہاس‬ ‫ا‬
‫ِ‬ ‫ا ن‬ ‫اس‬ ‫وہ‬
‫د ‪،‬‬ ‫اور ا‬ ‫۔ ش ﷲ ! ور‬ ‫ر‬ ‫آن‬
‫ُا‬ ‫ان‬ ‫ور‬ ‫‪ ،‬آنو‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬
‫‪ِ ،‬ى‬ ‫د ؤور‬ ‫آن‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫اور در‬
‫‪،‬‬ ‫۔‘‘ ) وى ر‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫نو‬ ‫‪،‬‬
‫(‬ ‫ٔہ‬ ‫‪...‬‬ ‫ا‬ ‫ا دا ب ا‬ ‫وا م‪،‬ر‬ ‫‪ ،٢٦٠/١٨‬با‬
‫‪:‬‬ ‫ں وا‬ ‫ا اور م‬
‫۔‬ ‫’’‬
‫وا‬ ‫اد ٰ‬ ‫ُان‬ ‫ور ت د ُان‬ ‫)‪ (١‬ا‬
‫۔‬ ‫ےوہ‬ ‫اس‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫اہ‬ ‫‪،‬ان‬ ‫ا‬ ‫)‪(٢‬دوم ور ت‬
‫ف‬ ‫ں ُان‬ ‫ا‬ ‫)‪ (٣‬موہ‬
‫۔‬ ‫و‬
‫اہ‬ ‫ل را‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫دو ى ت‬
‫ل‬ ‫ا‬ ‫د ا‬ ‫ًا ا ا‬ ‫آ اہ‬ ‫ا و‬ ‫د‬
‫۔‬ ‫د‬ ‫ں‬ ‫رں‬ ‫۔ ا‬
‫‪.‬‬ ‫ٰ‪:‬‬ ‫‪ :‬ل اﷲ‬ ‫و‬ ‫اﷲ و‬
 ‫‪٤٦‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔‬ ‫ں اﷲ‬ ‫)ا آنا ‪،٤٨:‬ا ‪ (١٠:‬ان‬
‫‪(٣٩: ،٢٠:‬‬ ‫۔)ا آنا‬ ‫و ل ٰ‪:‬‬
‫ر ۔‬ ‫ى ہ‬ ‫اوراس‬
‫آ‬ ‫رے‬ ‫۔ اب‬ ‫آ‬ ‫‪،‬‬ ‫’’ ‘‘‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫اﷲ و‬ ‫وہ‬ ‫ےاﷲ و‬ ‫ا‬
‫و‬ ‫اس‬ ‫۔ اور‬ ‫ور تد‬ ‫ك‬
‫و‬ ‫ا م ك و ہ وہ اہ د اﷲ و‬ ‫ا م‪،‬‬
‫۔‬ ‫و‬ ‫ور ت ا‬ ‫كو ہ‬ ‫ت‬
‫ى و ا وہ اس‬ ‫و‬ ‫اﷲ و‬ ‫اور‬
‫وہ‬ ‫و‬ ‫ُان‬ ‫ت‬
‫و ا ر‬ ‫ا‬ ‫م و‬ ‫ہ ا‬ ‫ا‬
‫فا‬ ‫ر‬ ‫وہ ا ا ٰ ا‬ ‫اہ‬ ‫اس‬
‫س‬ ‫رے رب‬ ‫‪،‬‬ ‫‘‘‪ .‬اس ا ن‬ ‫‪-‬‬ ‫’’‬
‫‪(٧ / ٣‬‬ ‫۔)ا آنا‬
‫ں‬ ‫۔اس‬
‫د ۔‬
‫ف‬ ‫ا‬ ‫ُاس‬ ‫ات‬ ‫)‪ (١‬اﷲ و‬
‫ن ۔‬
‫ام ا ۃوا م اﷲ‬ ‫و اورد ا‬ ‫)‪(٢‬ر لاﷲ ا‬
‫د۔‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫و‬
‫‪ ،‬ذ‬ ‫ا‬ ‫زا‬ ‫اوروں‬ ‫و‬ ‫)‪ (٣‬ر ل اﷲ ا‬
 ‫‪٤٧‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔‬ ‫و‬ ‫اﷲ ا س‬
‫ر ل‬ ‫اُس‬ ‫اﷲ و‬ ‫) ‪(٤‬‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ك وہ‬ ‫اﷲ ﷺ‬
‫۔‬ ‫ن ٔہ ا‬ ‫ك‬
‫ر لاﷲ ا‬ ‫ِ‬ ‫‪،‬‬ ‫)‪(٥‬ز و و‬
‫‪،‬‬ ‫اور‬ ‫و‬ ‫را س ا‬ ‫و‬
‫‪،‬‬ ‫وا‬ ‫ان اد ٰ‬ ‫اوراُن‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬
‫ِاول ۔‬
‫ِم‬ ‫ا ار‬ ‫ٰ‬ ‫اﷲ‬ ‫)‪(٦‬او ے ام‬
‫ٰ‬ ‫اﷲ‬ ‫ا ٰ ۃ وا م۔‬ ‫ر‬
‫ِم‬ ‫اور او ے ام ر ا‬ ‫ا ع‬ ‫فر ں‬
‫ع ۔‬ ‫اہو‬ ‫ا‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ں‬ ‫ا‬ ‫)‪ (٧‬اﷲ و‬
‫د‬ ‫ت‬ ‫ب‬ ‫و‬
‫۔‬ ‫دوم‬ ‫‪،‬‬ ‫اور‬ ‫ا ۃا ٰ‬ ‫ار ا د‬ ‫د‬
‫۔‬ ‫ِو ِ‬ ‫و‬ ‫)‪(٨‬ر لاﷲ ا‬
‫۔‬ ‫ت‬ ‫)‪ (٩‬ر ا‬
‫م ن‬ ‫ِ‬
‫روز آ‬ ‫ِ‬
‫روز اول‬ ‫ت ح‬ ‫ت و‬ ‫)‪(١٠‬‬
‫ا اد‬ ‫ورا‬ ‫زا‬ ‫و ن ر ِح ظاوراس‬
‫ا‬ ‫درج ح‬ ‫و‬ ‫اس‬ ‫ا‬ ‫دا اور در ٔرہ‬
‫۔‬ ‫‪،‬ور دو ںا ل‬
 ‫‪٤٨‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔‬ ‫ِروح‬ ‫و‬ ‫)‪ (١١‬ر ر ا‬
‫م‬ ‫ں‬ ‫‪،‬‬ ‫ت آ‬ ‫)‪(١٢‬‬
‫وا‬ ‫ن‬ ‫ر‬ ‫د وآ ا‬ ‫ان‬
‫ل‬ ‫ذ اﷲ‬ ‫و‬ ‫ان‬
‫و‬ ‫ا ر ُاس ض‬ ‫اور ان‬ ‫ت ں ا نر‬
‫و‬ ‫ر لاﷲ ا‬ ‫د ں‬ ‫اﷲ ٰ‬
‫۔‬ ‫راہ‬ ‫و‬ ‫اور ں‬
‫ر‬ ‫اﷲ أ‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ض اد اﷲ‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫د‪،‬ا ما ر ا‬ ‫ا‬ ‫وا م‪،‬‬ ‫‪ ،٥٥٣/١٨،‬با‬ ‫۔) وىر‬ ‫ا‬

‫ر‬ ‫اد‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ردا ر‪ ،‬با رۃ‪،‬ج‪،١:‬ص‪٧٠:‬‬ ‫وىر‬
‫أر ‪:‬‬ ‫إن ا د ا‬ ‫أ ل‪ :‬ن ذ‬
‫ٰ‬
‫ۃوا‬ ‫صا انا‬ ‫ا توا ﻻ‬ ‫ا ول‪:‬‬
‫۔‬ ‫ا ا ۃا‬ ‫وا‬
‫ٰ‬
‫ﻻ تا و ۔‬ ‫ا ﻻ‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬‫ا‬
‫ٰ‬
‫۔‬ ‫ر اﻻ دا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫ٰ‬
‫۔‬ ‫ر اﻻ دا‬ ‫ا ا ‪:‬‬
‫۔‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ں‪:‬اس ن‬
‫ر‬ ‫د وہ‬ ‫)ا‬ ‫دو ں‬ ‫ت اور د‬ ‫)‪ (١‬وہ د‬
‫و‬ ‫د ا ت‬ ‫اوراس‬ ‫ب اس د‬ ‫‪،‬دو ے‬
 ‫‪٤٩‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔‬ ‫ا‬ ‫صاوروہ‬ ‫َّ‬ ‫آن‬
‫ِ‬ ‫(‬
‫وہآ ت‬ ‫۔‬ ‫اورد‬ ‫ت‬ ‫)‪(٢‬وہد‬
‫۔‬ ‫و‬
‫وہ‬ ‫(‬ ‫اور د‬ ‫ت‬ ‫) ُوہ د‬ ‫)‪ (٣‬اس‬
‫۔‬ ‫ا د ِآ د‬
‫۔‬ ‫‪ ،‬وہا رآ د‬ ‫توا تدو ں‬ ‫)‪(٤‬وہد‬
‫‪( ،‬‬ ‫ء‪،١٩٠/١،‬ر ا‬ ‫ار نا‬ ‫‪،‬ا دا‬ ‫) وىر‬
‫ز دہ ں‬ ‫روز رو‬ ‫ا ن و‬ ‫ت‬ ‫ا‬
‫اور ان‬ ‫و‬ ‫اد‬ ‫ا ر اور ان‬ ‫ور ت د‬
‫اد‬ ‫‪ ،‬ان‬ ‫۔ اور ور ت د‬ ‫ار ب‬ ‫و ت‬
‫ى‬ ‫اس‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫و ت‬ ‫وا اور ان‬
‫ےوہ‬ ‫د ہودا اس‬ ‫وا لو ت آ ہو‬
‫۔‬
‫‪:‬‬ ‫ت س ہ‬ ‫ا‬
‫ِع‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬ ‫’’ ا ا‬
‫‪ ،‬ن اس‬ ‫ے ا ورق‬ ‫اس‬ ‫‪،‬‬ ‫وڑ ر‬ ‫ا‬
‫ر ِاہ ا دے‪،‬‬ ‫ڑ‬ ‫ار ے‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫رہ‬ ‫ا‬ ‫روزوں‬
‫ان م ورى‬ ‫و‬ ‫ر ر اﷲ ٰ‬ ‫ل‬ ‫واﷲ‬
‫ار‬ ‫ے‪ ،‬ور تا ما‬ ‫س‬ ‫وہا رب‬ ‫ں‬
‫ا ن‬ ‫ے‪...... ٩٩٩‬ا‬ ‫ا را‬ ‫ا‬ ‫ان‬
‫‪ ،‬با ‪(١٢٨-١٢٣/١٤،‬‬ ‫م اوروہ ا ر ور ت ں؟) وىر‬
 ‫‪٥٠‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪:‬‬
‫اور‬ ‫و‬ ‫ں ان‬ ‫حا ر‬ ‫’’ ور ت د‬
‫ن ا‬ ‫ان ك‬ ‫ں ان‬ ‫ا ل ف‪،‬‬
‫‪ ،٣٣٨ / ١٤ ،‬ت‬ ‫‪ ،‬وى ر‬ ‫ا‬ ‫۔‘‘)ر ا‬
‫ر ‪ ،‬ر ر‪ ،‬ات(‬

‫ت د ں‬ ‫ور تد‬
‫ص‬ ‫و‬ ‫ت آن‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬ ‫م ا‬
‫ت وا ا دات‬ ‫تا‬ ‫( ا ع‬ ‫م‬ ‫ا )‬
‫د‬ ‫ورت‬ ‫م ا‬ ‫راہ۔‬ ‫و‬
‫‪:‬‬ ‫س ہ‬ ‫ا ما ر‬
‫ر ان‬ ‫ا ا و‬ ‫ورۃ‬ ‫ی ان ا‬ ‫’’وا‬
‫فا س ب‬ ‫ا ا وا‬
‫َّ‬
‫ا‬ ‫را و‬ ‫رأ‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫أ ی إذا‬
‫ٰ‬
‫را و‬ ‫ر إﻻ إ‬ ‫ج‬ ‫یا‬
‫س‬ ‫أ ﻻ ی أن‬ ‫ور ت وإن‬
‫ا ول‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫أر ع ا ور و د‬ ‫أر‬ ‫ر‬
‫و‬ ‫إ أ ل‬ ‫جأ‬ ‫سﻻ‬ ‫ا‬
‫درۃ‬ ‫وا‬ ‫ا رۃ وإن ن‬ ‫رۃ ا‬ ‫درۃ ا‬ ‫ا‬
‫۔‘‘‬ ‫ور ت ا‬ ‫ا ل‬ ‫أ‬ ‫ّ‬
‫اور‬ ‫ورت ں ا‬ ‫’’ ے د‬
 ‫‪٥١‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫ا اد وا ص ا ر‬ ‫ہ‬
‫۔‬ ‫د اوردو ے ى‬ ‫ى‬ ‫۔ او ت‬
‫رتا ر‬ ‫ا ال‬ ‫ہاور‬ ‫د وہ رو‬
‫ار ب‬ ‫وں‬ ‫ى‬ ‫اس‬
‫اول‬ ‫اس س‬ ‫در‬ ‫رو اور‬
‫د اس‬ ‫اوران‬ ‫ا‬ ‫دا ہ رى‬ ‫و د‬ ‫اور‬
‫اوروہ درہ‬ ‫۔ا‬ ‫وے ر‬ ‫و‬
‫‪ ،‬ب‬ ‫۔) وى ر‬ ‫ل ور ِ‬
‫تد‬ ‫ى ۔‬ ‫دو ں‬
‫(‬ ‫ء‪،١٨٠/١،‬ر ا‬ ‫ار نا‬ ‫ا دا‬ ‫ا رۃ‪،‬ر‬

‫ار ور تد‬ ‫ا‬

‫اور ور ِ‬
‫تد‬ ‫ار ور تد‬ ‫م ا ا‬
‫ا ر ور ت د‬ ‫‪ ،‬اس‬ ‫ورى‬ ‫آن و‬
‫رى‬ ‫‪،‬‬ ‫ذ‬ ‫ان‬ ‫آ ت وا د‬
‫ل ۔‬ ‫و‬
‫‪:‬‬ ‫س ہ‬ ‫ا ما ر‬
‫ذا رو‬ ‫اور ور ت ا‬ ‫ار ور ت د‬ ‫!ا‬ ‫’’‬
‫ص‬ ‫ا‬ ‫ں‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ر‬ ‫ان و‬ ‫ا‬ ‫ان‬
‫آ ن وز‬ ‫۔‬ ‫ا ا دث‬
‫ا‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫وثار د ا‬
 ‫‪٥٢‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ر و و‬ ‫‪١٣٠٤‬ھ"‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫"‬ ‫ر‬ ‫ہ‬
‫۔‘‘‬ ‫ت ص‬ ‫ا‬ ‫ىاﷲ ور تد‬ ‫وث‬
‫‪ ،٢٦٦/١٤،‬تر ‪ ،‬ر ر(‬ ‫‪ ،‬وىر‬ ‫ردا‬ ‫)ر‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫ا‬ ‫’’ا‬
‫‪ ،‬اس‬ ‫د‬ ‫د‬ ‫(‬ ‫’’اور ان ں )‬
‫’’ا م‘‘و ہ‬ ‫ور تد وہ‬
‫‪،‬ص‪(٣٦٣:‬‬ ‫(دو ں ل را ں ۔)‬ ‫اور‬ ‫)ا‬ ‫۔و د‬
‫ا ق‬ ‫ا‬ ‫رے‬ ‫ورى ا‬ ‫م ا د‬
‫۔‬ ‫ا ر‬ ‫ا ا ع و‬
‫‪:‬‬ ‫ح’’ ا ا ‘‘‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ل‬
‫’’ﺟﺎﺣﺪ اﳌﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ اﳌﻌﻠﻮم ﻣﻦ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎﻟﴬورة( وﻫﻮ ﻣﺎ ﻳﻌﺮف‬
‫ﻣﻨﻪ اﳋﻮاص واﻟﻌﻮام ﻣﻦ ﻏﲑ ﻗﺒﻮل ﻟﻠﺘﺸﻜﻴﻚ ﻓﺎﻟﺘﺤﻖ ﺑﺎﻟﴬورﻳﺎت‬
‫ﻛﻮﺟﻮب اﻟﺼﻼة واﻟﺼﻮم وﺣﺮﻣﺔ اﻟﺰﻧﺎ واﳋﻤﺮ )ﻛﺎﻓﺮ ﻗﻄﻌﺎ( ؛ ﻷن ﺟﺤﺪه‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻓﻴﻪ وﻣﺎ أوﳘﻪ ﻛﻼم‬
‫ٰ‬ ‫ﻳﺴﺘﻠﺰم ﺗﻜﺬﻳﺐ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﲆ اﷲ‬
‫اﻵﻣﺪي واﺑﻦ اﳊﺎﺟﺐ ﻣﻦ أن ﻓﻴﻪ ﺧﻼﻓﺎ ﻟﻴﺲ ﺑﻤﺮاد ﳍﲈ‪(١٧٢ / ٢) ‘‘.‬‬
‫و‬ ‫امو اص‬ ‫ور تد‬ ‫’’ ا‬
‫زوروزہ ض ‪،‬ز و اب ام‬ ‫‪،‬‬ ‫وہ‬ ‫اس ح‬
‫م ۔ر آ ى‬ ‫؛ ں اس ا ر را سﷺ‬ ‫اس‬
‫۔‘‘‬ ‫اداس ا ف‬ ‫ان‬ ‫م ا ف‬ ‫اورا‬
‫‪:‬‬ ‫ّ ‘‘‬ ‫’’‬
‫ا‬ ‫فا يذ اہإ‬ ‫اد أنا‬ ‫’’أي‬
 ‫‪٥٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ورۃ أ‬ ‫ا‬ ‫وأ‬ ‫ا‬ ‫ورۃ‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫‪:‬أ‬ ‫ہ۔‘‘ )ج‪،۲:‬ص‪،۲۰۱ :‬‬ ‫ف‬
‫ا ف اور‬ ‫ور تد‬ ‫اد‬ ‫ان‬ ‫’’‬
‫۔‘‘‬ ‫ا ف‬ ‫اس‬ ‫ور تد‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫’’ تا ا ء‘‘‬
‫ور ت ا‬ ‫ر‬ ‫ا ي‬ ‫عا‬ ‫’’ ق ا‬
‫۔‘‘ ) ص‪(۵۵۴ :‬‬ ‫ور ت ا‬ ‫وﻻ اع إ ر‬
‫۔د ا م‬ ‫اس‬ ‫ور تد‬ ‫’’ ا ع‬
‫۔‘‘‬ ‫ا ف‬ ‫وا‬ ‫ورى ت ا ر‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا م وى ’’رو ‘‘‬ ‫ا‬
‫د‬ ‫إذا‬ ‫ہ‬ ‫اب‬ ‫’’إن ا‬
‫ۃ‪ ،‬ص‪– ۳۵۳ :‬‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ورۃ۔‘‘ )ا‬ ‫م‬ ‫ا‬
‫(‬ ‫وی ر‬ ‫أ‬
‫اس‬ ‫ا ر‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫در‬
‫۔‬ ‫ور تد‬ ‫ا ا‬
‫‪:‬‬ ‫س ہ‬ ‫ا ما ر‬
‫اور‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬ ‫ا ع‬ ‫ا م‬ ‫ام و‬ ‫’’اور ا‬
‫۔‬ ‫ا‬ ‫ا ع‬
‫اول‬ ‫ا ل‬ ‫و ح ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫ا‬ ‫ورۃ‬ ‫م‬ ‫ع‬ ‫‪ :‬نا‬ ‫ص‪١٥٩‬‬
‫۔‬ ‫ور تد‬ ‫ا ع‬
 ‫‪٥٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا ان‪(٢٥٥/١‬‬ ‫ا‬ ‫راتا‬ ‫ا دس‬ ‫با‬ ‫) حا ا‬
‫‪ ،٨٨٨/١٤‬تر ‪ ،‬ر ر‪ ،‬ات(‬ ‫) وىر‬
‫‪:‬‬ ‫ا اور م‬
‫‪ ،‬اذ ن ے‪،‬ا وہاذ ن ر‬ ‫’’‬
‫ا د ( وہ ض ا دى‬ ‫) اور اس‬ ‫ا لا‬
‫۔(‬ ‫د ) اس و‬ ‫‪ ،‬اور‬ ‫ا‬
‫ٔہ ام ُ َ َّل‬ ‫ا طوا ّ اور رےا‬ ‫ا‬ ‫اور‬ ‫ور تد‬
‫‪( ،‬‬ ‫ء‪١٨٠/١،‬و‪،١٨١‬ر ا‬ ‫ار نا‬ ‫‪،‬ا دا‬ ‫‘‘۔) وىر‬ ‫و‬

‫ا ف‬ ‫و ا ت‬ ‫ا‬ ‫ر و‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫ا‬ ‫’’ا‬
‫ع‬ ‫ر‬ ‫ون‬ ‫ا‬ ‫ا م أن أ‬ ‫’’‬
‫ر‬ ‫ن‬ ‫وا‬ ‫ہو و‬ ‫ر‘‘ و‬ ‫ح ’’رد ا‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫إ و دا‬ ‫ودﻻ وﻻ‬ ‫ع‬ ‫نا‬
‫ك‬ ‫ورۃ‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ون إﻻ‬ ‫نﻻ‬ ‫وا‬
‫اص ذا ن ا‬ ‫ن‬ ‫ا ص وا م ا‬
‫۔‘‘ )ص‪(۱۹۵ :‬‬ ‫ہ‪ ،‬وإﻻ‬ ‫ا‬
‫اور‬ ‫ا ر‬ ‫د‬ ‫ے‬ ‫ا‬ ‫’’‬
‫اور‬ ‫ا ر‬ ‫ا‬ ‫ا تو ا‬ ‫ح‬ ‫ا‬
‫ا ر‬ ‫ف ورى د‬ ‫‪،‬‬ ‫د‬
‫ا ) ور ت‬ ‫ا‬ ‫ام‬ ‫وا‬ ‫ر‬ ‫اص اور ان‬
 ‫‪٥٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔‘‘‬ ‫اورا‬ ‫د ا م ( اس‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫ا‬ ‫’’ا‬
‫’’‬ ‫ا ما ر ا‬ ‫(‬ ‫وا‬ ‫ق‬ ‫’’ ) آن‬
‫(‬ ‫ا را‬ ‫ا م)ان‬ ‫ماور‬ ‫امو‬ ‫اور‬ ‫ا ‘‘‬
‫’’ ن ا ح‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫ق‬ ‫ما‬
‫اورا‬ ‫ص‬ ‫ات‬ ‫ب ح‘‘ ان‬
‫ورى‬ ‫ا اور‬ ‫گ ے ام‬ ‫رے‬
‫‪،‬ص‪(١٦٥:‬‬ ‫ا‬ ‫ز دہا ط ۔‘‘)ا‬ ‫اورا‬ ‫ا ر‬ ‫د‬
‫ور تد‬ ‫ا‬ ‫م ا‬ ‫اس‬
‫ا ر‬ ‫فا ا‬ ‫اس‬
‫اور‬ ‫ا‬ ‫را ’’‬ ‫ور ت د‬
‫ا طاورا ّاور رے‬ ‫ا‬ ‫اور‬ ‫ور تد‬ ‫د‬
‫ء(‬ ‫ار نا‬ ‫‪،‬ا دا‬ ‫۔‘‘) وىر‬ ‫ٔہ ام ُ َ َّلو‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫و‬
‫م ا ور ت‬
‫ت‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ور ت‬ ‫اور د‬ ‫راہ‪،‬‬
‫ا ع‬ ‫ا ت‬ ‫ان‬ ‫و د‬
‫ص‬ ‫وہ ا‬ ‫‪ ،‬اس‬ ‫اور و ا ل‬
‫۔ ف ور تد‬ ‫م و‬ ‫ں‬ ‫و‬
‫‪،‬‬ ‫ص‬ ‫وہ ا ت اور وا ا دات و‬
‫۔‬ ‫و راہ‬ ‫اور‬ ‫اس ان‬
‫د‬ ‫اور‬ ‫م ا‬ ‫اس‬
 ‫‪٥٦‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫راہ اور‬ ‫و‬ ‫اور‬ ‫ا ر ورى‬ ‫ورى د‬
‫وہ ور ت د‬ ‫ا‬ ‫اور در‬ ‫ر‬ ‫د‬
‫ر ے‬ ‫ا‬ ‫اور‬ ‫اس ا ر‬
‫اس‬ ‫‪ ،‬اس‬ ‫ورى د‬ ‫ا ت‬ ‫د‬
‫۔‬ ‫ا و‬
‫‪:‬‬ ‫’’ردا ر‘‘‬
‫ً‬
‫ﻻ ن ند‬ ‫ا ام‬ ‫ا‬ ‫أن‬ ‫’’واﻻ‬
‫‪ ،۲۲۳ /۴ ،‬وت(‬ ‫۔‘‘) ب ا‬
‫ا‬ ‫ں‬ ‫مو‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫مو‬ ‫اس‬
‫دو ا ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫اور ا‬ ‫ا‬
‫ت‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫۔ رہ‬
‫ف‬ ‫ا ر‬ ‫۔ ت‬ ‫ر ار‬ ‫رو‬ ‫و‬
‫ت‬ ‫و رج از ا م۔‬ ‫د و اہ اور‬ ‫‪،‬‬ ‫ر‬ ‫رو‬ ‫و‬
‫ن‬ ‫وا‬ ‫اور اد ا و ر‬ ‫ا د آ د‪،‬‬ ‫ت‬
‫۔‬ ‫ا‬ ‫اﷲ‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫اتا‬ ‫’’‬
‫ء‬ ‫ب وإ‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫اج إ ا‬ ‫’’إن ا‬
‫د‪،‬‬ ‫ات‬ ‫ا‬ ‫روإ‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ٌّ‬
‫۔‘‘‬ ‫ا‬ ‫لو‬ ‫ع‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا ول‬
‫ن ا ي أ ی‪،‬ص‪(٣٢٨:‬‬ ‫ا ‪:‬‬ ‫‪،‬‬ ‫اتا‬ ‫)‬
‫ر‬ ‫ﷺ‬ ‫اج ر‬ ‫ا‬ ‫ام‬
 ‫‪٥٧‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ر‬ ‫آپ‬ ‫اور آ ن د‬ ‫ت آن‬ ‫اس‬
‫۔‬
‫ا رآ د‬ ‫آپ‬ ‫او دو ےآ ں‬ ‫اورآ ند‬
‫عاور راہ اور ى‬ ‫اوردو ے‬ ‫اول‬
‫۔‬
‫ا‬ ‫و‬ ‫ت ودر ت‬ ‫ا ا‬ ‫و‬ ‫و‬
‫وا‬ ‫و روار‬ ‫و‬ ‫در ُ اور روار آ‬
‫‪،‬‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ا‬
‫و روار‬ ‫اس‬ ‫اورا ت ص‬ ‫وحو‬
‫و رجازا م۔‬ ‫د و اہ‪،‬‬ ‫ر‪،‬‬

‫‪،‬‬ ‫ا ر‬ ‫ف ور تد‬
‫ا ر‬ ‫ا‬ ‫ور ت‬
‫ف ور ت‬ ‫ا ط‬ ‫ت‬ ‫ر‬
‫‪ ،‬د‬ ‫ا ر‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬ور ت‬ ‫ا ر‬ ‫د‬
‫‪:‬‬ ‫ت س ہ‬ ‫‪،‬ا‬ ‫‪ ،‬دد و‬ ‫ا ما‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ر‬ ‫ا‬ ‫’’ ض ور ت‬
‫ا ر ُاس‬ ‫رج‬ ‫ا آد ا م‬
‫ء‬ ‫ا‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬ ‫اور وہ‬ ‫دا ہ ا م دا‬ ‫ُا‬
‫۔ت(‬ ‫ا‬ ‫)‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ر انا‬ ‫ےرا‬ ‫و ا‬
 ‫‪٥٨‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪ ،‬با ۃ‪٥،‬‬ ‫۔‘‘) وى ر‬ ‫ت‬ ‫ُاس‬
‫‪( ،‬‬ ‫‪،١٠١/‬ر ا‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫ا‬ ‫’’ا‬
‫ب أو‬ ‫ً أ‬ ‫ز إﻻ إذا‬ ‫رﻻ‬ ‫’’ا‬
‫ل‪:‬‬ ‫أن‬ ‫ور ت‪ ،‬ن‬ ‫ا‬ ‫إﻻ‬ ‫وﻻ‬
‫‪ ،‬رك ر(‬ ‫ی۔‘‘)ص‪�،٢٢:‬ا‬
‫ت‬ ‫ر‬ ‫فا و‬
‫ف ور ت‬ ‫و‬ ‫اوراس ت‬ ‫وا‬ ‫و‬ ‫وا‬
‫وہ‬ ‫وہد ا ر د‬ ‫ور تد‬ ‫‪،‬اس‬ ‫د‬
‫۔‬ ‫ت ے د‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫’’ وى‬
‫ام‬ ‫ا‬ ‫ہ‬ ‫( أ‬ ‫ور ت ا‬ ‫ا ول )‬ ‫’’ا‬
‫ا‬ ‫ہو‬ ‫ﷺ‬ ‫ب‬ ‫وا اص‬
‫و‬ ‫و‬ ‫ۃ وا‬ ‫م وا‬ ‫ۃ وا‬ ‫إ رو با‬ ‫ا‬
‫ف‬ ‫ہ۔ وإن ا‬ ‫لذ‬ ‫ا س‬ ‫ﷺ‬ ‫ر‬
‫اص‬ ‫ا‬ ‫ا س‬ ‫إ‬ ‫مر‬ ‫ر ل اﷲ ﷺ ن‬
‫۔‘‘)ص‪ ،۱۴۴ :‬وت(‬ ‫ا‬ ‫ام‬ ‫وا‬
‫ام و اص‬ ‫وہ ا ر د‬ ‫ور ت د‬
‫ں آپ‬ ‫را سﷺ‬ ‫‪ ،‬اس‬ ‫ا ر دے‬
‫ا ر د ا ر اور آپ‬ ‫ح ۔ ز‪ ،‬روزہ‪ ،‬ز ت و و‬
‫اول ) ور ت د (‬ ‫ص ا‬ ‫ا اد ا‬ ‫ر‬
 ‫‪٥٩‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫اس ت ا ار ے ر ل ا ﷺ ا‬ ‫ا‬ ‫۔ا‬
‫م‬ ‫ف آپ ر‬ ‫ں‬ ‫م ں ا‬ ‫ر ل ‪ ،‬اس‬
‫۔‬ ‫امو اص‬ ‫ا ا د‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫ا‬ ‫’’ا‬
‫۔‘‘ )ص‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ور‬ ‫و‬ ‫لا‬ ‫أ‬ ‫ن‬ ‫’’‬
‫‪ ،‬رك ر(‬ ‫‪�،٢١٢‬ا‬
‫۔‬ ‫وا‬ ‫ا لد و ور تد‬
‫د‬ ‫اور‬ ‫م ا‬ ‫ت‬ ‫ان‬
‫وہد ا را‬ ‫‪ ،‬ور تد‬ ‫ا ر‬ ‫ور تد‬
‫ا نا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬اس‬ ‫ںان ا ر‬ ‫ر‬
‫اور وہ‬ ‫دا‬ ‫ا م‬ ‫ا‬ ‫رج‬ ‫ا م‬ ‫ا ر‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫۔’’ وى‬ ‫ف ور تد‬
‫’’وﻻ ﻳﻜﻔﺮ ﺑﺈﻧﻜﺎر ﻗﻄﻌﻲ ﻏﲑ ﴐوري ﻛﺎﺳﺘﺤﻘﺎق ﺑﻨﺖ اﻻﺑﻦ‬
‫اﻟﺴﺪس ﻣﻊ ﺑﻨﺖ اﻟﺼﻠﺐ ‪ ،‬وﻇﺎﻫﺮ ﻛﻼم اﳊﻨﻔﻴﺔ ﻛﻔﺮه وﳚﺐ ﲪﻠﻪ أي‬
‫ﺑﻨﺎء ﻋﲆ ﻗﻮاﻋﺪﻫﻢ ﻋﲆ ﻣﻨﻜﺮ ﻋﻠﻢ أﻧﻪ ﻗﻄﻌﻲ وإﻻ ﻓﻼ ﻳﻜﻔﺮ‪) ‘‘.‬‬
‫‪،‬ص‪(۱۹۹ :‬‬ ‫لا‬ ‫أ‬
‫اس ا ر‬ ‫’’ د ت‬
‫ان‬ ‫م‬ ‫ا ر ‪،‬‬ ‫د‬
‫ا‬ ‫اس‬ ‫ورى‬ ‫ل‬ ‫م اس رت‬ ‫ان‬ ‫ا‬
‫۔‘‘‬ ‫اس ا ر ے اس‬
 ‫‪٦٠‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬

‫؟‬ ‫ور تد‬

‫ا‬ ‫وا‬ ‫؟‬ ‫ور ت د‬ ‫ا‬ ‫اب ال‬
‫و‬ ‫ص‬ ‫و‬ ‫آن‬ ‫ور تد ‪:‬د ا م وہا ر‬
‫ں ان‬ ‫اس ح‬ ‫ا ا ع و‬
‫ں۔‬ ‫ل‬ ‫صو م وا‬ ‫راہاوران ا رد‬ ‫و‬
‫‪:‬‬ ‫’’ردا ر‘‘‬
‫’’وﴏح أﻳﻀﺎ ﺑﺄن ﻣﺎ ﻛﺎن ﻣﻦ ﴐورﻳﺎت اﻟﺪﻳﻦ وﻫﻮ ﻣﺎ ﻳﻌﺮف‬
‫اﳋﻮاص واﻟﻌﻮام أﻧﻪ ﻣﻦ اﻟﺪﻳﻦ ﻛﻮﺟﻮب اﻋﺘﻘﺎد اﻟﺘﻮﺣﻴﺪ واﻟﺮﺳﺎﻟﺔ‬
‫واﻟﺼﻠﻮات اﳋﻤﺲ وأﺧﻮاﲥﺎ ﻳﻜﻔﺮ ﻣﻨﻜﺮه وﻣﺎ ﻻ ﻓﻼ ﻛﻔﺴﺎد اﳊﺞ‬
‫ﺑﺎﻟﻮطء ﻗﺒﻞ اﻟﻮﻗﻮف وإﻋﻄﺎء اﻟﺴﺪس اﳉﺪة وﻧﺤﻮه أي ﳑﺎ ﻻ ﻳﻌﺮف ﻛﻮﻧﻪ‬
‫وا ا ‪،‬‬ ‫ۃ با‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺪﻳﻦ إﻻ اﳋﻮاص‪ ،۴۴۰/۲) ‘‘.‬ب ا‬
‫‪ ،‬وت ‪ ،‬ن(‬ ‫ا‬ ‫ع‪ ،‬دار ا‬ ‫وا‬ ‫وا‬ ‫ا‬
‫ام‬ ‫ور ت د ‪:‬وہ ا ر‬ ‫دى‬ ‫’’اوراس ت‬
‫و ہ ا د انا ر‬ ‫اور ز‬ ‫ور‬ ‫‪،‬‬ ‫و اصد‬
‫‪ ،‬وف‬ ‫ان‬ ‫ور تد‬ ‫اور‬ ‫د‬
‫اور ہ) ‪/‬دادى( ل اث‬ ‫ى‬ ‫ى‬
‫۔‬ ‫ف اص‬ ‫ا رد‬ ‫د و ہا‬
‫‪:‬‬ ‫م‘‘‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫’’ا‬
‫مو‬ ‫أي د ا‬ ‫ور ت ا‬ ‫ن‬ ‫’’‬
‫دا‬ ‫با‬ ‫ل‬ ‫ا اص وا ام‬
 ‫‪٦١‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫م‬ ‫ۃ وا‬ ‫ا‬ ‫وأ ا‬ ‫تا‬ ‫وو ب ا‬ ‫وا‬
‫‪ ،‬وت(‬ ‫۔‘‘ )‪،۳۱۵۱‬دارا‬ ‫وا‬
‫و‬ ‫ام و اص‬ ‫‪ :‬وہ‬ ‫ورى‬ ‫’’د ا م‬
‫د‬ ‫و ہ ا‬ ‫ا داور ز‬ ‫ور‬ ‫‪،‬‬ ‫د ا م‬
‫ا د۔‬ ‫ض‬ ‫ا م ز توروزہو‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫ا‬ ‫’’ا‬
‫ُ‬
‫واد ءہ‬ ‫أي ل ا‬ ‫ن ا‬ ‫‪:‬ا‬ ‫’’‬
‫وا‬ ‫ا‬ ‫ﷺ‬ ‫د‬ ‫ورۃ أ‬
‫ھ(‬ ‫‪ ،‬رك ر‪،‬ا‬ ‫ﻻل۔‘‘)ص‪،١٩٤:‬ا ا‬ ‫وا‬ ‫رإ‬ ‫ا‬
‫ر لا‬ ‫م‬ ‫ا ن ف دل‬ ‫’’‬
‫صو م‬ ‫ن‬ ‫د ا م ان ورى ں دل‬ ‫ﷺ‬
‫۔‘‘‬ ‫ل‬ ‫وا‬
‫‪:‬‬ ‫حا‬
‫ۃ‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫’’ ا‬
‫ب‬ ‫ق‬ ‫ا‬ ‫ۃو‬ ‫وو ب ا‬ ‫ا‬
‫ً‬
‫ر۔‘‘ )‪(۱۴۵/ ۳‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ۃ‬ ‫ا‬
‫ر‬ ‫وف و‬ ‫ور ت د ‪ ،:‬د ا م ا‬ ‫’’‬
‫ض‬ ‫‪ ،‬ز‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫صو م د‬
‫رو ال و ا‬ ‫ا‬ ‫ز‬ ‫ں‬ ‫اور اب ام‬
‫۔‘‘‬ ‫د‬ ‫ے وہ ر‬ ‫ز‬
‫‪:‬‬ ‫إ اف ا د‬ ‫رم ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫وىر‬
 ‫‪٦٢‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪:‬‬ ‫ر‬ ‫’’‬
‫ا‬ ‫ت آن‬ ‫‪ ،‬ان‬ ‫اول ور ِ‬
‫تد‬
‫و‬ ‫توا ا دات‬ ‫تا‬ ‫ا ع‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫ر ر‬ ‫‪،‬ص‪،١٣٤:‬‬ ‫وى‬ ‫راہ۔‘‘)‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫’’ ر‬
‫اﷲ‬ ‫ں‪،‬‬ ‫صو م‬ ‫ِد‬ ‫’’ ور ِ‬
‫ت د ‪ :‬وہ‬
‫را س‬ ‫ا د‬ ‫‪،‬‬ ‫و ر‪ ،‬و و‬ ‫ت‪،‬‬ ‫‪،‬ا‬ ‫و ا‬ ‫و‬
‫و (‬ ‫ر) اﷲ‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫اﷲ‬
‫(‬ ‫اول‪،‬ص‪ ،١٧٣،١٧٢:‬ا‬ ‫۔‘‘)‬

‫اد ن ؟‬ ‫امو اص‬

‫‪:‬‬ ‫ر‬
‫ے‬ ‫ن‬ ‫ادوہ‬ ‫اد‪ :‬ے ام اور ام‬ ‫’’ اص‬
‫ردہ)‪ (٤‬اور‬ ‫ں‪ ،‬وہ‬ ‫ذوق ر‬ ‫ِ‬ ‫ں اور‬ ‫ر‬ ‫ام‬
‫ں‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫ھ‬ ‫ں‬ ‫وا‬ ‫ر‬ ‫اور ڑوں‬
‫دے ‪ ،‬ا ان‬ ‫ورى‬ ‫ُاس ورى‬ ‫وا‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬
‫ںاور‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬ ‫ت ورى‬ ‫ن‬
‫اِ ا ن‬ ‫‪،‬ان‬ ‫ں ا م‬ ‫ا در‬
‫(‬ ‫اول‪،‬ص‪ ،١٧٣،١٧٢:‬ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ں۔) ر‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫’’ وىر‬
‫ط‬ ‫وا‬ ‫ام ا‬ ‫’’أ ل ‪ :‬ا اد ا‬
 ‫‪٦٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا‬ ‫ن‬ ‫قﻻ‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ابﻻ‬ ‫ا‬ ‫وإﻻ‬
‫ن‪ )‘‘.‬وی‬ ‫ون‬ ‫أ‬ ‫ور ت ﻻ‬ ‫ا‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ء‪ ،‬ر‬ ‫رۃ‪ ،‬ب ا‬ ‫‪ ،۶/۱ ،‬ب ا‬ ‫ر‬
‫ر و‬ ‫د ا م اور ے د‬ ‫گ اد‬ ‫ا‬ ‫ام‬
‫و ناور ق د ا م‬ ‫ار ص‬ ‫ور‬ ‫ر‬
‫وہ ان‬ ‫وہ ان ا ر‬ ‫اس‬ ‫ورى ں‬
‫۔‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫’’ وىر‬
‫رہ ا ہ) ت‬ ‫(و ا د ِ‬ ‫اد وا آ ِ‬
‫ت‬ ‫ص آ )ا‬ ‫’’ ِ‬
‫ن اور‬ ‫ا‬ ‫ِ‬ ‫ر )‬ ‫(وا ِع ا‬ ‫اور ا‬
‫ا ذ نوا ت‪،‬ان(‬ ‫وا‬ ‫‪،‬‬ ‫د‬ ‫ك‪،‬ان‬ ‫تو و ت‬
‫و‬ ‫)و تا و‬ ‫( ور‬ ‫) ذات و ِ‬
‫ت رى‬ ‫رہ ا‬
‫در ٔ‬
‫‪ ،‬و ر(و ن‬ ‫و و و ِم‬ ‫و ِو‬ ‫وى‪،‬و‬ ‫()و‬ ‫ربا‬
‫ان ا وا‬ ‫) اور ان د‬ ‫ور ِ‬
‫تد (‬ ‫و ن)‬
‫ال ﮴)‬
‫ں اا ﮲‬ ‫اور اس‬ ‫ا ن‬ ‫اور‬ ‫(‬
‫ُ‬
‫﮵‬ ‫وہ‬ ‫ل أ ٍ ‘‘۔ وہ‬ ‫وﻻ‬ ‫رأت وﻻ اذن‬ ‫’’ﻻ‬
‫‪،‬اور‬ ‫ں‬ ‫آ ں د‬ ‫بو ہ‬ ‫بو‬ ‫اور نو دل‬
‫ہ را(‬ ‫دل اُن‬
‫اور‬ ‫ادراك‬ ‫واذ‬ ‫ں ا ت) وہ‬ ‫دوزخاوراس‬
‫ذ ﷲ(‬ ‫اب ‪ ،‬وا‬ ‫ا‬ ‫اس‬ ‫‪،‬ا اد‬ ‫ر‬
‫ا‬ ‫ں‬ ‫رى‬ ‫ا‬ ‫ر ں‬ ‫و اب) وہ‬
 ‫‪٦٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ووزن ا ل )‬
‫بو ب ِ‬ ‫ال و اب روزِ‬ ‫(‬
‫و‬ ‫اور‬ ‫ض‬ ‫ا‬ ‫ان‬
‫ِ‬ ‫اور اس ر ل( و )‬ ‫اﷲ‬
‫(و‬ ‫ا‬ ‫ِ‬ ‫ز دہ ‪،‬‬ ‫( و اط ) ل ز دہ ر ‪ ،‬ار‬
‫ثر ان‬ ‫ں‬ ‫ہ‬ ‫راناُ‬ ‫)‬ ‫ۃا ِ‬
‫ا اردات‬ ‫ذ‬ ‫تإ ٰ‬ ‫ا‬ ‫( اور اس‬ ‫ال‬
‫ِ‬
‫ر‬ ‫رِ‬ ‫) ا آپ‬ ‫ورى ا ل( و ر‬ ‫) اور‬
‫دو ں ا (۔‬
‫ٰ‬
‫اور‬ ‫راہِ‬ ‫اور‬ ‫) ا رِ‬ ‫أ‬ ‫و أ‬
‫اس‬ ‫روق ر ا‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ز دہ ر و‬ ‫اس‬
‫آ‬ ‫( ت رى‬ ‫۔و‬
‫(‬ ‫دوڑا‬ ‫ڑے‬ ‫او‬ ‫اور ا ا‬ ‫ا‬ ‫اہ اہ‬ ‫)اس‬
‫اب (اورا‬ ‫واﷲ أ‬ ‫) اﷲ و‬ ‫ل ا‬ ‫اس‬
‫۔‘‘)‬ ‫رّ ۔‬ ‫ّ‬ ‫ٰا ّ‬
‫ِ‬
‫را ن(‬ ‫اور‬
‫ُ‬ ‫آ با ر ںآ‬ ‫ا ر ںآ‬
‫نت‬ ‫ں ا‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫رے نڈ‬ ‫ہ‬ ‫رجد‬
‫‪:‬‬ ‫لا‬
‫آ ن‬ ‫ں ے‪،‬‬ ‫اورا‬ ‫ا‪ ،‬آ‬ ‫ِغ‬ ‫ش‬
‫ا د ا ٰلوا ب‪ ،١٥٨ / ١٨ ،‬ا م‬ ‫وا م‪ ،‬ر‬ ‫‪ ،‬با‬ ‫) وىر‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ر ا‬
 ‫‪٦٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬

‫ع‬ ‫و‬ ‫ور تد ا م‬

‫ز دہ ں و‬ ‫روز رو‬ ‫ا ن و‬ ‫ر‬
‫اس‬ ‫و )‬ ‫ور ت د ا م‬ ‫آ ر‬
‫اد ( ع ۔‬ ‫وہاور‬
‫‪:‬‬ ‫‪٨٤٠:‬ھ ’’ا را ا ‘‘‬ ‫ا وز‬
‫و‬ ‫ورۃ‬ ‫ذ ا م‬ ‫’’ﻻ ف‬
‫ء‬ ‫ل‬ ‫ذ‬ ‫ۃ۔‘‘ )‬ ‫و‬ ‫ﻻ‬ ‫ا و‬
‫‪ ،‬وت(‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬ص‪،۳۷۷:‬دارا‬ ‫ل ر ءوا ق‬ ‫و‬
‫دہڈا‬ ‫اسا ر‬ ‫اور و‬ ‫ورى ت ا ر‬ ‫گد‬
‫۔‬ ‫‪،‬‬ ‫قان‬

‫و ت‬
‫‪:‬‬ ‫ا ما ر س ہ‬
‫و‬ ‫‪ ،‬و ‪،‬‬ ‫و ا ٰ ول‪ ِ ،‬آ‬ ‫’’ د ر‬
‫ں‬ ‫بو ب‪ ،‬ابو اباور ودوزخ و‬ ‫‪ ،‬و‬
‫و‬ ‫دہ ل‬ ‫ر ا م اب‬ ‫ر اور‬
‫ر ۔‬ ‫ں‬ ‫آر‬ ‫ح ا نر‬ ‫دو ے ور ِ‬
‫تد‬
‫ٰ‬ ‫اوران ں ا ار ے ان‬ ‫ان وں‬
‫ان‬ ‫اد‬ ‫ا‬ ‫ودوزخو و و ابو اب‬ ‫ں‬ ‫ے‬
‫ش ۔‬ ‫ت د‬ ‫ا‬ ‫اب‬ ‫آ ۔‬ ‫ا ظ‬
‫اور‬ ‫وہ رو‬ ‫۔‬ ‫ےا ل د‬ ‫اور اب‪ ،‬ا‬
 ‫‪٦٦‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫آن ك اور‬ ‫ں ان ا ر‬ ‫وہ‬
‫رو ار دات د ۔‬
‫م‪،‬‬ ‫وں ا ا اُ ں‬ ‫ں‬
‫ت‬ ‫وں د ں‬ ‫ا‬ ‫وہ‬ ‫ِما‬ ‫وہ‬ ‫ِما ٰ‬
‫ِد ں‬ ‫اور ا‬ ‫شر‬ ‫ب‬ ‫حا‬ ‫ارے‬
‫۔‬ ‫زل‬
‫ذ‬ ‫اور وہ اب‬ ‫‪ ،‬اورز‬ ‫دوزخ‬ ‫ں‬
‫اﷲ‬ ‫د‬ ‫و د ر‬ ‫‪ ،‬دوزخ‬ ‫ں را‬
‫مدوزخاور‬ ‫س ا‬ ‫ا در‬ ‫ا رو اذ‬ ‫روح‬
‫۔‬ ‫‪،‬‬
‫ر‬ ‫‪،‬‬ ‫غ‪،‬‬ ‫ے‬ ‫ں‬
‫ں دارى‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫و د ر‬ ‫ن ‪،‬‬ ‫‪،‬‬
‫‪،‬‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ا در‬ ‫ا رو‬ ‫روح‬ ‫را‬
‫۔‬
‫ان‬ ‫ںذ‬ ‫آن‬ ‫اﷲ و‬ ‫ں‬
‫ق‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬اﷲ‬ ‫د‬ ‫ان‬ ‫ا و د‬
‫ں م‬ ‫ا‬ ‫روا ‪ ،‬ت و‬ ‫‪،‬‬ ‫ڑوں‬ ‫ر‬
‫۔‬ ‫وا‬ ‫‪،‬‬
‫نر‬ ‫و د ا ر اور ى ت م‬ ‫و‬ ‫ں‬
‫رج ۔‘‘‬ ‫ادرى‬ ‫اورا‬ ‫اورا ا ال‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫ا دا ٰلوا ب‪،‬ا ما ر ا‬ ‫‪،٢٥٨/١٨‬ر‬ ‫) وىر‬
 ‫‪٦٧‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬

‫ع‬ ‫و‬ ‫ور تد‬

‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫ا ’’ وىر‬
‫اور‬ ‫ع‬ ‫و‬ ‫ور تد‬ ‫’’‬
‫ں‬ ‫ں‬ ‫آج‬ ‫س‬ ‫ہ‬ ‫اﷲ‬ ‫آن‬
‫ر ل‬ ‫"‬ ‫رب ا‬ ‫و "‬ ‫و‬ ‫ع‬ ‫د ظ‬
‫ں ان ا ن‪ ،‬ان‬ ‫اور ان‬ ‫ں‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ن‬ ‫و‬ ‫وز دتو‬ ‫ڑى‪،‬ا‬ ‫ا د‪،‬ان ا ل‬
‫اد و ظ‬ ‫‘‘‬ ‫د ‪’’:‬‬ ‫و ظ ‪ ،‬اور اس و ٔہ‬
‫۔‬ ‫ور تد‬
‫آج‬ ‫س‬ ‫ہ‬ ‫ں‬ ‫م ن‬ ‫آن‬
‫ہ د ان ل‬ ‫ا ہ رت‬ ‫‪ ،‬ںا و‬ ‫ظ‬ ‫و‬
‫‘‘‬ ‫’’‬ ‫ن د‬ ‫آن‬ ‫ہ ا‬ ‫ہ ر‬ ‫ا‬
‫اور‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫َف‪ ،‬ل‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ں‬
‫ع‬ ‫اسا‬
‫و زر‬ ‫دن‬ ‫ا‬
‫ں‬ ‫آن‬ ‫‘‘‬ ‫‪’’ ،‬‬ ‫ہ‬
‫۔‬ ‫د‬ ‫اس‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ظر‬
‫ل‬ ‫آن ا‬ ‫ھ و‬ ‫ں اس‬
‫ل‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬ں‬ ‫ر‬ ‫ا و ح ظ‬
‫ردى‬ ‫ردى‬ ‫در ر‪،‬‬ ‫۔ ر وا‬ ‫آن‬ ‫‪،‬‬
 ‫‪٦٨‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا و ح‬ ‫وم‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫ر‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫ر‬ ‫ظ‬
‫ع ں‪ ،‬ان‬ ‫ا ك و ت ور ت د‬
‫ى‪،‬‬ ‫آ ن‬ ‫و‬ ‫ع ں ان‬ ‫وار اد ا‬
‫رو‬ ‫ور‬ ‫ت ى‪ ،‬و و‬ ‫و‬ ‫ت ‪،‬ا‬ ‫و‬
‫ات‬ ‫‪،‬ا دو ے‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫۔ د‬ ‫ى‬
‫‪،‬‬ ‫در‬ ‫ا موا ن‬ ‫و‬ ‫ل د ‪،‬ا‬
‫ٰ‬
‫ا ا ُدو ا ا‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ﻻا اﻻاﷲ‬
‫‪’’:‬ﻻ إﻻ‬ ‫دو ا ا‬ ‫ا‬ ‫ھ‬ ‫دو وں‬ ‫وہ‬
‫در‬ ‫۔‬ ‫رو‬ ‫ر‘‘‪،‬و ہ ور ِ‬
‫ات ب‬ ‫إﻻ ذوا‬ ‫ﻻ‬
‫۔‘‘ و ﷲ‬ ‫تو‬ ‫وہ او م‬ ‫ان ِ م ن ا م‬ ‫ِ‬ ‫ا‬
‫‪،٢٦٧/١٤،‬‬ ‫ُّردا ‪ ،‬وىر‬ ‫۔)ر‬ ‫ﷲ رب ا ٰ‬ ‫وا‬ ‫ا‬
‫‪ ،٢٦٨‬تر ‪ ،‬ر ر‪ ،‬ات(‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫’’ وىر‬
‫‪’’:‬وﻟ ﻦ رﺳﻮل اﷲ وﺧﺎﺗﻢ ا ﻴ ‘‘‬ ‫آ‬ ‫’’‬
‫و‬ ‫اق م اوراس‬ ‫اد ا‬ ‫م اوراس‬ ‫ی‪.‬‬ ‫ا ‪:‬ﻻ‬
‫ور ت د‬ ‫ا م و ا ۃ وا م ‪،‬‬ ‫ا ِع ا‬ ‫و‬
‫و لا‬ ‫م‬ ‫اس‬ ‫و‬ ‫اور ور ِ‬
‫تد‬
‫ت‬ ‫’’ ا‬ ‫ر‬ ‫ع ‪ ،‬آج د ل د‬
‫ج‬ ‫آ‬ ‫ہ ّوجو‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ہ اد ا‬
‫’’ م و‬ ‫‪ ،‬ا اور د ل‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫اس‬ ‫‘‘اوروہ‬
 ‫‪٦٩‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا‬ ‫ل ُ ّل‬ ‫آ‬ ‫۔‬ ‫ز‬
‫ا س‪،‬ص‪(٥:‬‬ ‫ات ۔‘‘)‬
‫ںادا‬ ‫ن ن د ّ لاول‬ ‫اورا‬
‫‘‘۔‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫’’ ا‬
‫ا (‬ ‫‪،‬ص‪٢٨٥:‬۔ازرو‬ ‫ذ‬ ‫ا‬ ‫) ا‬
‫‪:‬‬ ‫ا اور‬
‫اس‬ ‫و‬ ‫اﷲ‬ ‫تر‬ ‫’’ ا‬
‫ت اورز ں‬ ‫‪ ،‬اور‬ ‫ا‬ ‫ودہ‬
‫ُ ّٰ‬
‫‘‘۔‬ ‫ص‬ ‫م ا ل اس م‬ ‫ع‬ ‫ا‬
‫(‬ ‫ٔہا‬ ‫)‬
‫اور ں‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫اور‬ ‫‘‘‬ ‫ا‬ ‫م‘‘‪’’ ،‬‬ ‫’’ا‬
‫اور‬ ‫صا‬ ‫اور‬ ‫ا اق‬ ‫ا اق‬
‫(‬ ‫۔‘‘) ا‬ ‫ا‬ ‫اا ف‬ ‫م‬
‫ں‬ ‫ا‬ ‫ھ 'اور‬ ‫ان‬
‫ت‬ ‫اور‬ ‫ت‬ ‫’’ا ا م‬
‫‘‘ ورى(‬ ‫ر ز‬ ‫ت ۔‘‘)’’‬
‫و‬ ‫''‬ ‫اق ''ا‬ ‫م وا‬ ‫و ر‬
‫ہو‬ ‫‪،‬‬ ‫ت زہ‬ ‫وار اد ‪،‬اﷲور ل‬
‫ں اس ن آ اور‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫آ‬ ‫اور ا‬
‫و در‬ ‫ا‬ ‫ما‬ ‫اب‬ ‫ا‬ ‫ام ر ان اﷲ‬
 ‫‪٧٠‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫اﷲ‬ ‫ا‬ ‫ًو ًا‬ ‫م ا ع اورا‬ ‫اق‬ ‫و ما‬
‫ں‬ ‫و ان‬ ‫و‬ ‫ِا د و‬ ‫‪،‬‬ ‫ت‬ ‫و‬
‫وہ‬ ‫ب ’’ اء اﷲ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫۔‬ ‫ر‬
‫ا‬ ‫و ا‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫حو‬ ‫ا‬ ‫ۃ‘‘)‪١٣١٧‬ھ( اس‬ ‫ا‬
‫وا ل‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ار دات ا و‬ ‫اور‬
‫۔‬ ‫‪،‬وﷲ ا‬ ‫صذ‬ ‫و‬
‫‪،‬‬ ‫ا ر‬ ‫و و‬ ‫ں موا اق ا ر اہ‬
‫وہ‬ ‫ا در‪،‬ا‬ ‫‪،‬وا ذ ﷲا‬ ‫و‬ ‫‪ ،‬دودو ن‪،‬‬ ‫ا د ‪ ،‬آن‬
‫ا اق‬ ‫م‬ ‫ا ‪،‬ربا‬
‫ٰ‪:‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ز‬ ‫اد‬ ‫ص ا‬ ‫م‬
‫ں ا ﷲ‬ ‫ا ورد ر‬ ‫م‬ ‫۔اور‬
‫ےو وس‬ ‫‪ ،‬ان‬ ‫ن ان ن كو وس ربا‬
‫‘‘‪’’،‬‬ ‫‪’’،‬‬ ‫ا‬
‫‪(٢٨،٢٧/٢٢‬‬ ‫‘‘ ) وىر‬

‫؟‬ ‫؟ ان‬ ‫ا‬

‫ا ما ر ا‬ ‫وارد‬ ‫اس م ا‬
‫۔‬ ‫۔‘‘ ا‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫’’ﻻ‬
‫‪،‬ص‪(٤٢٩:‬‬ ‫حا ا ‪ ،‬م از ا ا‬ ‫) ا وضا ز‬
‫‪:‬‬ ‫اور‬
‫۔‘‘‬ ‫ذ‬ ‫وأ‬ ‫وا‬ ‫’’‬
 ‫‪٧١‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ن‬ ‫وہ‬ ‫ےاور راذ‬ ‫اور رے‬ ‫ز‬ ‫رى‬
‫‪(٥٦/١،‬‬ ‫لا‬ ‫ا‬ ‫۔) ا رى‪ :‬با ۃ‪ ،‬ب‬
‫اس ار د‬ ‫‪،‬ا ما‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫اس‬
‫اد‬ ‫؟ا‬ ‫اس ن‬ ‫ﷺ‬ ‫را س‬ ‫ك اور‬
‫‪:‬‬ ‫ك‬ ‫م ؟‬ ‫؟ ا م‬
‫ََ‬ ‫ْ‬ ‫ٰ َ‬‫ُ‬ ‫ّ‬ ‫ٰ‬ ‫َ‬
‫َ َ ْ‬
‫ْإﻟٰ َﻪإ‬ ‫’’ َ ْ ل ﻻ إ َ إﻻ ّاﷲ َد َ ا َ ّ ۔‘‘‬
‫۔‬
‫ل‬ ‫وا اس‬ ‫‘‘‬ ‫’’ ْ ٰإﻟﻪَإ‬
‫ورى ت‬ ‫د ا م‬ ‫اور اس‬ ‫رج اور‬ ‫ا م‬
‫؟‬ ‫ا ن ورى‬
‫‪:‬‬ ‫ت س ہ‬ ‫ا‬ ‫دد و‬ ‫ا ما‬
‫ْ ٰإﻟ َﻪإ‬ ‫زن‬ ‫ن‬ ‫ر دار‪،‬اس‬ ‫!ذرا‬ ‫’’‬
‫ےاس‬ ‫ں رے‪،‬‬ ‫ںدے‪،‬‬ ‫ا ا‬ ‫‪،‬آد‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ابوہ‬ ‫ْ ٰإﻟ َﻪ إ‬ ‫‪ ،‬ں‬
‫ل ۔‬ ‫ر ل ى ى ںدے‪،‬اس ا م‬ ‫اب ‪،‬‬
‫گ اس‬ ‫را ‪’’ ،‬‬ ‫‘‘‬ ‫‪’’ :‬‬ ‫اب ا آ‬ ‫اس‬
‫۔‘‘‬ ‫اورا ن‬ ‫ڑد‬ ‫ا م‬ ‫ےاد‬
‫ں‬ ‫ں‬ ‫وہ‬ ‫م‬ ‫ا ما‬
‫۔‬ ‫آن رد ر‬
‫‪:‬‬ ‫رارب و‬
‫ؕ‪-‬‬ ‫’’‬
 ‫‪٧٢‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔‘‘‬
‫ں ں‬ ‫دوا ن‬ ‫۔‬ ‫ا ن‬ ‫ار‬ ‫’’‬
‫ا۔‘‘‬ ‫ںدا‬ ‫رےد ں‬ ‫اورا نا‬ ‫م‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫اور‬
‫ۘ‪-‬‬ ‫َﺟﺂ َءكَ‬ ‫’’‬
‫‪(١/٦٣‬‬ ‫ۚ)‪)‘‘(۱‬ا آنا‬ ‫ؕ‪-‬‬
‫ا د‬ ‫‪،‬‬ ‫ر‬ ‫رے‬ ‫’’‬
‫وراس ر ل‬ ‫ا ر ل اوراﷲ ب‬ ‫ر‬
‫۔‘‘‬ ‫ور‬ ‫اوراﷲ ا د‬
‫ں‬ ‫‪،‬‬ ‫وں‬ ‫‪،‬‬ ‫ڑى‬ ‫د‬
‫ا‬ ‫اب‬ ‫ر ان‬ ‫اور اﷲ وا‬ ‫ا م‬
‫رد‬ ‫آن‬ ‫ا‬ ‫‘‘‬ ‫ا‬ ‫ل ﻻ إ إﻻ اﷲ د‬ ‫دى ’’‬
‫ن‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫آپ‬ ‫‪،‬ا‬ ‫۔ں‬
‫‪،‬‬ ‫ا م در‬ ‫‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫اس‬
‫م دے ۔‬ ‫ور‬
‫‪:‬‬ ‫رارب و‬
‫۔‘‘‬ ‫’’‬
‫‪(٧٤/٩‬‬ ‫)ا آنا‬
‫اورا ‪،‬‬ ‫ن‬ ‫ا ں‬ ‫’’ ا‬
‫۔‘‘‬ ‫اور ن‬ ‫ل‪،‬‬ ‫وہ‬
‫س ر اﷲ‬ ‫اﷲ‬ ‫دو‬ ‫و ا و ا ا وا‬ ‫ا‬
 ‫‪٧٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫و ا‬ ‫۔ر ل اﷲ ا‬ ‫روا‬
‫اس‬ ‫وہ آ‬ ‫د‬ ‫ن آ ں‬ ‫آ‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ار د‬
‫را‪،‬ر ل اﷲ‬ ‫آ ںوا‬ ‫ا‬ ‫۔ د‬ ‫ت‬
‫ى ن‬ ‫ت‬ ‫‪ '':‬اور ے ر‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫آ‬ ‫۔‬ ‫؟''وہ اورا ر ں‬
‫ا‬ ‫آ ا رى‬ ‫‪،‬اس اﷲ و‬ ‫اد‬ ‫ن‬ ‫ر‬
‫اور ى ن‬ ‫ور‪،‬‬ ‫اور‬ ‫ا ں‬
‫دو‬ ‫وا ا وا‬ ‫۔ )ا ر ا ر ا ا‬ ‫ا م‬ ‫اد‬
‫وت‪(٢١٩/٤،‬‬ ‫آ ‪٧٤/٩‬دارا ءا اثا‬
‫‪:‬‬ ‫اور‬
‫ﺐ‪-‬ﻗُ ْﻞ ا َ ِﺑﺎ ّٰ ِ َو ٰا ٰﻳ ِﺘ ٖﻪ‬ ‫’’ َو ﻟَﱁ ٕ ْﻦ َﺳﲝ َﻟْ َ ُﻬ ْﻢ ﻟ ََﻴﻘ ُْﻮﻟُ َّﻦ اِ ﻧَّ َﻤﺎ ُﻛ َّﻨﺎ ﻧَ ُﺨ ْﻮ ُ‬
‫ض َو ﻧَﻠْ َﻌ ُ ؕ‬
‫َو َر ُﺳ ْﻮﻟِ ٖﻪ ُﻛ ْ ُ ْﻢ َْﺴ َ ْﻬ ِﺰ ُء ْو َن)‪ (۶۵‬ﱰ َﱮ ﺗ َ ْﻌ َﺘ ِﺬ ُر ْوا ﻗ َْﺪ َﻛﻔ َْﺮﺗ ُ ْﻢ ﺑ َ ْﻌ َﺪ اِ ْﻳ َﻤﺎ ﻧِﻜ ُْﻢ۔‘‘‬
‫‪٦٥/٩‬و‪(٦٦‬‬ ‫)ا آنا‬
‫ں‬ ‫ور‬ ‫ان‬ ‫’’اورا‬
‫ؤ‬ ‫؟‬ ‫دو اﷲاوراس آ ںاوراس ر ل‬
‫۔‘‘‬ ‫ا ا ن‬
‫ص‬ ‫ا ام‬ ‫و ا ا روا‬ ‫وا ا‬ ‫ا ا‬
‫‪:‬‬ ‫روا‬ ‫سر ا‬ ‫اﷲ‬
‫‪َ ’’:‬و ﻟَﱁ ٕ ْﻦ َﺳﲝ َﻟْ َ ُﻬ ْﻢ ﻟ ََﻴﻘ ُْﻮﻟُ َّﻦ اِ ﻧَّ َﻤﺎ ُﻛ َّﻨﺎ ﻧَ ُﺨ ْﻮ ُ‬
‫ض َو‬ ‫ٖ‬ ‫ل‬ ‫’’ا‬
‫ن ادی ا و ا‬ ‫ان‬ ‫‪ّ :‬‬
‫ِ‬ ‫ا‬ ‫ﻧَﻠْ َﻌ ُﺐ‘‘ ل ر‬
‫۔‘‘‬ ‫و ر‬
 ‫‪٧٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫و‬ ‫ش ‪ ،‬ر ل اﷲ ا‬ ‫‪ ،‬اس‬ ‫او‬
‫‪ ) ’’:‬ا‬ ‫اس ا‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫‪ :‬او‬
‫آ‬ ‫؟‘‘اس اﷲ و‬ ‫‪،‬‬ ‫ں‬ ‫او‬ ‫و (‬
‫اس‬ ‫ن‬ ‫ؤ‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫اﷲور ل‬ ‫ا رى‬
‫در‬ ‫‪ ١٠٥‬و‬ ‫د‬ ‫ا ما‬ ‫۔)د‬
‫م ‪(٢٥٤‬‬ ‫ر‪،‬ا م ل ا‬
‫ن ا‬ ‫و‬ ‫ر لاﷲ ا‬ ‫!د‬
‫ؤ‪،‬‬ ‫ف د‬ ‫) و (‬ ‫م آ اوراﷲ‬ ‫‪،‬‬ ‫وہ‬
‫ر لاﷲ ا‬ ‫۔ ں وہ ات‬ ‫ا م‬
‫اﷲ‬ ‫اوراس‬ ‫ل‬ ‫۔د‬ ‫م‬ ‫و‬
‫‪،‬‬ ‫ا اور ں‬ ‫اور ف ف‬ ‫وا‬ ‫ا و آنور ل‬
‫رىو‬ ‫و‬ ‫ا وا‬ ‫م‬ ‫ام ا‬ ‫ن ت‬ ‫ت‬
‫ر‬ ‫ا‬ ‫زر و‬
‫ت ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫اس‬ ‫ر‬ ‫و اٰ‬
‫۔‬ ‫لو‬ ‫م‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬
‫رت‬ ‫اور اﷲ ا‬ ‫د اﷲ‬ ‫اس‬
‫ا‬ ‫ہدے۔آ ۔ ں‬ ‫ن د ں‬ ‫دے ‪،‬اﷲ‬ ‫ا‬
‫ق‬ ‫تا‬ ‫اور‬ ‫‪ ،‬ور‬ ‫ذرہ‬ ‫‪،‬‬
‫ف ۔‬ ‫اورا‬
‫ت وہ‬ ‫ن‪،‬اﷲ‬ ‫نو‬ ‫روزاول روزآ‬
‫روں‬ ‫ا ‪ ،‬ى ‪ ،‬وڑ وڑ‬ ‫‪ ،‬وڑو‬ ‫ا ذرے‬ ‫ر‬
 ‫‪٧٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪/١٨،‬‬ ‫ا ۔‘‘) وىر‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫د م‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ن ت آن‪،‬ا ما ر ا‬ ‫‪،٣٠٢‬ر‬
‫ز دہ ں‬ ‫روز رو‬ ‫رو‬ ‫ر‬
‫ا‬ ‫د‬
‫م ورى ں ا ن‬ ‫د ا م‬
‫و‬ ‫ا نوا م رج‬ ‫ورى ت ا ر‬
‫ا ن وا م‬ ‫‪ ،‬اس‬ ‫ر‬ ‫ا ن اس‬
‫د ا م م ورى ں ا د زم د ا م‬ ‫دا‬
‫م ور ت د ا ن اور ان‬ ‫ا ر‬ ‫ورى ا‬ ‫ا‬
‫‘‘‬ ‫ا‬ ‫ل ﻻ إ إﻻ اﷲ د‬ ‫ك‪’’:‬‬ ‫ا د ںر ‪،‬اس‬
‫ت ار ب ےاوران‬ ‫ا ن ار‬ ‫’’ ِاَﻟَﻪ ْ ‘‘‬
‫ا ن‬ ‫ا نر‬ ‫ت وا ل ے وہ‬ ‫ِا م ى‬ ‫اور‬ ‫ا در‬
‫۔‬ ‫ر‬ ‫آت‬ ‫ور‬ ‫وا م اس ر‬
‫ار د ك‪’’ :‬‬ ‫ﷺ‬ ‫را س‬ ‫اس‬
‫اور رے‬ ‫ز‬ ‫رى‬ ‫۔‘‘‬ ‫ا‬ ‫ذ‬ ‫وأ‬ ‫وا‬
‫ار د‬ ‫ن ۔‘‘اورا ما ر ا‬ ‫وہ‬ ‫ےاور راذ‬
‫۔‬ ‫‘‘ ا‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫أ ا‬ ‫ك‪’’:‬ﻻ‬
‫ورىا‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫’’ﻻ إ إﻻ اﷲ‘‘‬ ‫رو‬
‫ر‬ ‫ا ن‬ ‫وہ‬ ‫د‬ ‫و‬ ‫رج‬ ‫ا نوا م‬ ‫ا ر‬
‫اور‬ ‫ز‬ ‫ف رخ‬ ‫ا ر‬ ‫ورىا‬ ‫ا‬ ‫د‬
‫د ا م‬ ‫ن‬ ‫۔اس‬ ‫نر‬ ‫ں‬ ‫راذ‬
‫اور را ذ‬ ‫ف ز‬ ‫ورى ‪،‬‬ ‫م ورى ں‬
 ‫‪٧٦‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ﷺا رب‬ ‫را س‬ ‫۔اس‬ ‫ا نوا م دا‬
‫ت‬ ‫اور دل آپ ا ا‬ ‫آپ‬ ‫ان‬ ‫س‬
‫۔‬ ‫اوراس اد‬ ‫ت‬ ‫ا ن ۔اوران‬
‫‪:‬‬ ‫س ہ‬ ‫ت ا ما ر‬ ‫ا‬
‫ف‬ ‫ول‬ ‫ى‬ ‫ان ں‬ ‫!اس‬ ‫’’‬
‫اﷲ و‬ ‫ن ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ز ھ‬ ‫رو‬ ‫ما نر د‬ ‫رو‬
‫حا ن‬ ‫رت‪،‬‬ ‫ں دے ‪،‬‬ ‫و‬ ‫‪ ،‬ر ل اﷲ ا‬
‫ع‬
‫ںو‬
‫اب ‪:‬‬ ‫او ‪:‬اس‬
‫‪:‬‬ ‫رارب و‬
‫’’ ﻟَ ْ َﺲ اﻟْ ِﰊ َّﺮ ا َ ْن ﺗُ َﻮﻟُّ ْﻮا ُو ُﺟ ْﻮ َﻫﻜ ُْﻢ ِﻗ َﺒ َﻞ اﻟ َْﻤ ْﺸ ِﺮ ِق َو اﻟ َْﻤﻐ ِْﺮ ِب َو ﻟٰﳉ َّ‬
‫ِﻦ اﻟْ ِﰊ َّﺮ َﻣ ْﻦ‬
‫ﻦ‪) .‘‘ -‬ا آنا ‪(١٧٧/٢‬‬ ‫ٰا َﻣ َﻦ ِﺑﺎ ّٰ ِ َو اﻟ َْﻴ ْﻮ ِم ا ﱰْﱮٰﺧ ِِﺮ َو اﻟ َْﻤﻠ ٰٓ ٕ َﻜ ِﺔ َو اﻟْ ِﳉ ٰﺘ ِ‬
‫ﺐ َو اﻟ َّﻨ ِﺒ ّٖﰿ َ ۚ‬
‫ں و ا‬ ‫رب‬ ‫ز‬ ‫ا‬ ‫’’ا‬
‫۔‬ ‫ا ن‬ ‫ں‪ ،‬باورا‬ ‫دن‪،‬‬ ‫ا ‪،‬‬
‫اس‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫ا ن‬ ‫ور ت د‬ ‫ف د‬ ‫د‬
‫۔‬ ‫ز‬
‫‪:‬‬ ‫اور‬
‫’’‬
‫‪(٥٤/٩‬‬ ‫‘‘‪).‬ا آنا‬
‫ا ں‬ ‫ا اس‬ ‫ل‬ ‫اس‬ ‫چ‬ ‫’’ اور وہ‬
 ‫‪٧٧‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫رے اور چ‬ ‫آ‬ ‫اور ز‬ ‫اﷲ ور ل‬
‫۔‘‘‬ ‫ے دل‬
‫ز‬
‫‪ ،‬وہ‬ ‫ن اور ا‬ ‫د ان ز‬
‫‪ ،‬دل و ں ‪ ،‬د وا ن ‪ ،‬ور ن ا‬ ‫؟‬
‫۔‬ ‫ز‬ ‫و‬
‫‪:‬‬ ‫اور‬
‫‪ؕ-‬‬ ‫’’‬
‫اَ ٕﻤَّﺔَ‬ ‫)‪(۱۱‬‬
‫‪(١٢١١/٩‬‬
‫)‪).‘‘(۱۲‬ا آنا‬ ‫‪ۙ-‬‬
‫اور‬ ‫او ر ز ر او رز ٰ ۃ د وہ رےد‬ ‫’’ ا وہ‬
‫ا‬ ‫اور ا ل و ار‬ ‫وا ں‬ ‫ف ن‬
‫ان‬ ‫و‪،‬‬ ‫اؤں‬ ‫ڑ اور رے د‬
‫وہ زآ ۔‘‘‬
‫ا ‪ ،‬وں‬ ‫ا‬ ‫ا د‬ ‫د ز ‪ ،‬ز ٰ ۃ وا‬
‫‪:‬‬ ‫‪،‬اس ن‬ ‫ںد‬ ‫ن وہ‬ ‫ااورر ل‬ ‫۔‬
‫‪:‬‬ ‫رارب و‬
‫’’‬
‫‪-‬‬
‫)‪.‘‘ (۴۶‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪(٤٦/٤‬‬ ‫)ا آنا‬
‫اور‬ ‫او ر‬ ‫اور‬ ‫دى ت اس‬ ‫’’‬
 ‫‪٧٨‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫اورا‬ ‫اورد‬ ‫زن‬ ‫اور’’را ‘‘‬ ‫آپ‬
‫اور‬ ‫ان‬ ‫د‬ ‫اور اور اور‬ ‫وہ‬
‫۔‘‘‬ ‫ا ن‬ ‫اﷲ ان‬ ‫ان‬
‫و‬ ‫آ اور را س ا‬ ‫در ر ت‬ ‫دى‬
‫د‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬آپ‬ ‫ں‬ ‫ض‬
‫دے اور‬ ‫ارادہ‬ ‫د‬ ‫اور دل‬ ‫ار ت‬ ‫ر‬
‫اور ت‬ ‫ار د‬ ‫و‬ ‫را س ا‬
‫اور اد‬ ‫رى ر‬ ‫ا‬ ‫’’را ‘‘‬
‫را وا ۔‬ ‫وا ‪ ،‬اور ز ن د ’’را ‘‘‬ ‫ر ‪ ،‬ر‬
‫ا ف‬ ‫و ف‬ ‫‪،‬‬ ‫دار تد‬
‫ں ا‬ ‫د ر‬ ‫۔ ا‬ ‫ان ت‬ ‫ان ں‬
‫ں‬ ‫ں‬ ‫ن‬ ‫انا ظ‬ ‫ف‬
‫‪،‬‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬ٹ‬ ‫وہ‬ ‫اور ا‬
‫وا م‪،٣٠٥،٣٠٤/١٨،‬ا ما ر‬ ‫‪ ،‬با‬ ‫۔ ) وىر‬ ‫وا ذ ﷲ رب ا‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬
‫أ‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫ار د ك‪ :‬ﻻ‬ ‫ر ا ما ر ا‬
‫؟‬ ‫اد‬ ‫‪ ،‬ںا‬ ‫‘‘ ا‬ ‫ا‬
‫اوراس‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫ا ر‬ ‫ورىد‬ ‫ا‬ ‫ور تد‬
‫‪:‬‬ ‫و‬ ‫ر اس‬ ‫ا‬
‫تا م‬ ‫ا مر ا‬ ‫’’ ‪:‬اسو‬
‫’’ ا ‘‘‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ا مر ا‬ ‫ا ا وا م‬
 ‫‪٧٩‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪:‬‬
‫ل‪ :‬إ‬ ‫وﻻ‬ ‫ا زل‬ ‫ٰ‬ ‫’’‬
‫ٰ ۔‘‘ )ا‬ ‫ﷲ‬ ‫أو‬ ‫أو و‬ ‫أو‬
‫ی زار‪ ،‬ﻻ ر‪ ،‬ص‪(۵:‬‬ ‫ا‬ ‫اج ا‬ ‫ا‬
‫ق‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫’’ اﷲ‬
‫۔‘‘‬ ‫اور ا‬ ‫وہ‬ ‫ے‬ ‫اس ب‬ ‫دث‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫’’ با‬ ‫ا م مر ا‬
‫۔‘‘) ب‬ ‫ﷲا‬ ‫ق‬ ‫ل ن م اﷲ ٰ‬ ‫’’‬
‫ا شا ىا ‪،‬ص‪(٢٨:‬‬ ‫نا‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬
‫۔‘‘‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫ق اس‬ ‫ماﷲ‬ ‫’’‬
‫‪:‬‬ ‫’’ ح ا ‘‘‬
‫تأ‬ ‫ل‪:‬‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫اﻻ م‪:‬‬ ‫’’ ل‬
‫ٰ‬
‫ل‬ ‫ان‬ ‫ورأ‬ ‫رأ‬ ‫ا ٰ ان‬
‫ً‬ ‫ٰ‬
‫۔‘‘ )‬ ‫اﷲ‬ ‫ر‬ ‫اا لأ‬ ‫و‬ ‫ا ٰ ان‬
‫وتص‪(٩٥‬‬ ‫ا‬ ‫قدارا‬ ‫حا ا ا آن ما‬ ‫ا وضا ز‬
‫ر ا‬ ‫‪:‬ا م‬ ‫مر اﷲ‬ ‫’’ا م ا‬
‫ر ا‬ ‫ا ما ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا ں‬
‫آن‬ ‫ہ ‪ ،‬ى اور ان را اس‬ ‫آن‬
‫۔‘‘‬ ‫ت‬ ‫اور لا م ر اﷲ‬ ‫ق وہ‬
‫ق‬ ‫آن‬ ‫ا عو ا ق‬ ‫ر ا‬ ‫رے ا‬
‫ف ز‬ ‫اس‬ ‫ق‬ ‫آن‬ ‫و ا و روا‬ ‫۔‬ ‫وا‬
 ‫‪٨٠‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔‬ ‫‪،‬‬
‫‪:‬‬ ‫’’ با اج‘‘‬ ‫ر ا‬ ‫ا ما‬ ‫ام‬
‫َّ‬ ‫َ‬
‫أو‬ ‫أو‬ ‫ّ ر ل اﷲ أو‬ ‫’’إ ر‬
‫۔‘‘ ) با اج م ا‬ ‫زو‬ ‫ٰ و‬ ‫ﷲ‬
‫وت‪،‬ص‪(١٨٢:‬‬ ‫مدارا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ر‬ ‫د م دے‬ ‫و‬ ‫ر ل اﷲ ا‬ ‫ن‬ ‫’’‬
‫ن‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ے‬ ‫ف ٹ‬
‫۔‘‘‬ ‫ح‬ ‫رواس‬ ‫اوراس‬ ‫اور ا‬ ‫وہ‬
‫ن‬ ‫و‬ ‫را س ا‬ ‫ف‬ ‫د‬
‫نا‬ ‫۔‬ ‫رو ح‬ ‫‪،‬اس‬ ‫ن‬
‫ن‬ ‫و‬ ‫ر ل اﷲ ا‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫ل‪،‬وا ذ ﷲربا‬ ‫ل‬

‫ا‬ ‫حا‬ ‫ا‬

‫‪:‬‬ ‫آپ‬ ‫ا‬ ‫ن ؟اس‬ ‫ا‬ ‫اس‬
‫م ور ت‬ ‫وہ‬ ‫ا‬ ‫ا حا‬ ‫ت‬ ‫ً‪ :‬ا‬
‫ا‬ ‫ا ت‬ ‫‪،‬ان‬ ‫د ا نر‬
‫۔‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫و‬ ‫و از ودررو رو ٰوى‬
‫و‬ ‫و‬ ‫اﷲ‬ ‫ن أن‬ ‫ا‬ ‫’’ا‬
‫َّ‬
‫۔‘‘‬ ‫ٖہ‬ ‫ا ٖو‬
 ‫‪٨١‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪(٢٠٨/٢‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ٰ ا ا ا ا با ول ا‬ ‫قا‬ ‫)ا ء‬
‫وت‪(١٠٣/١‬‬ ‫دارا‬ ‫با‬ ‫)ا وىا‬
‫نك‬ ‫و‬ ‫را س ا‬ ‫ں ا ع‬ ‫’’ م‬
‫۔‘‘‬ ‫ےوہ‬ ‫ب‬ ‫اور اس‬ ‫ےوہ‬
‫‪:‬‬ ‫ودر ر‬ ‫ا‬
‫ً‬
‫و‬ ‫ءﻻ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫’’وا‬
‫د ‪(٣٥٦/١‬‬ ‫۔‘‘)ا را ر با د با‬ ‫ٖہ‬ ‫ا ٖو‬
‫وت‪(٦٧٧/١‬‬ ‫دارا ءا اثا‬ ‫ا ما‬ ‫ب‬ ‫) ا‬
‫اور‬ ‫ح ل‬ ‫ااس‬ ‫ن‬ ‫’’‬
‫۔‬ ‫ے د‬ ‫اب‬ ‫اس‬
‫ں‬ ‫ان‬ ‫و ہ اں‬ ‫ا ﷲ!‬
‫۔‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫اور‬ ‫ا ع ما‬
‫‪:‬‬ ‫’’ ح ا ‘‘‬
‫إ ر‬ ‫إﻻ‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫‪:‬ﻻ‬ ‫’’ ا ا‬
‫ٰ‬
‫أن ا اد‬ ‫ت اھ وﻻ‬ ‫لا‬ ‫ورۃ أو ا‬
‫إٰا‬ ‫دا‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫ز‬ ‫‪:‬ﻻ‬ ‫ل‬
‫ٰ‬
‫م‬ ‫ۃ وا‬ ‫ا‬ ‫ن أن‬ ‫ا‬ ‫ا وا‬ ‫ۃ‬ ‫نا‬
‫و‬ ‫ٰ‬ ‫اﷲ‬ ‫إٰ ر‬ ‫ٰ أر‬ ‫ن اﷲ‬ ‫ا‬
‫ٰ‬ ‫ٰ‬
‫ٖ‪:‬‬ ‫‪ .‬و ا ا اد‬ ‫ا‬ ‫اإ ٰ ا‬ ‫ا‪ :‬إ إ وإن‬
‫ٰ‬ ‫ٰ‬
‫‘‘‪ ،‬اھ‬ ‫ذ‬ ‫وأ‬ ‫وا‬ ‫’’‬
‫ً‬
‫ظ‬ ‫إ اد ا‬ ‫ا‬ ‫حا‬ ‫ا وض ا ز‬ ‫ا۔)‬
 ‫‪٨٢‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪ ،‬وت‪ ،‬ص‪(۴۴۷، ۴۴۶‬‬ ‫إ‬ ‫ۃ إ ‪ ،‬دارا‬ ‫ا‬
‫ور ت‬ ‫وے‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫اور‬ ‫ل‬ ‫ام‬ ‫ت ا ر‬ ‫ں‬ ‫ا‬ ‫د‬
‫ا‬ ‫اس‬ ‫روا‬ ‫ا‬ ‫ہ‬ ‫رے‬
‫ا۔اﷲ‬ ‫د‬ ‫ا مو‬ ‫را‬ ‫اد‬
‫گا‬ ‫ا‬ ‫ٰ‬ ‫اور‬ ‫ف‬ ‫ماﷲو‬ ‫ا‬
‫رى‬ ‫اد‬ ‫اوراس‬ ‫ن‬ ‫‪،‬‬ ‫ف ز‬
‫ن ۔‬ ‫وہ‬ ‫ےاور راذ‬ ‫اور رے‬ ‫ز‬
‫ا ن ے۔‬ ‫ت‬ ‫اور‬ ‫ا نر‬ ‫م ور تد‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫ٰ‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أن ا اد‬ ‫’’ا‬
‫ٰ‬ ‫اﷲ‬ ‫دو‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫وث ا‬ ‫ور ت ا‬
‫ٰ‬
‫وا‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ذ‬ ‫تو أ‬ ‫ت وا‬
‫ٰ‬
‫ا‬ ‫أو‬ ‫د ما‬ ‫ا‬ ‫دات‬ ‫ت وا‬ ‫ا‬ ‫ٖہ‬ ‫ل‬
‫م‬ ‫وان ا اد‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫ن‬ ‫تﻻ‬ ‫ٰ‬ ‫أو‬
‫ٖ‬
‫أ ﻻ‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫أ‬
‫ٖ ۔‘‘ ) ا وضا ز‬ ‫ر‬ ‫ٖو‬ ‫و‬ ‫أ رات ا‬
‫وتص‪(٤٢٩‬‬ ‫ا‬ ‫دارا‬ ‫م از ا ا‬ ‫حا ا‬
‫م ور ت د‬ ‫اد وہ گ‬ ‫ن ا‬
‫ت‬ ‫م تو‬ ‫‪ ،‬اﷲ‬ ‫دث ‪ ،‬ا م‬ ‫ا‬
‫ر اس‬ ‫ں اور د ں‬ ‫م‬ ‫‪،‬‬ ‫ان‬ ‫اور‬
 ‫‪٨٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫وہ ا‬ ‫ت‬ ‫اﷲ‬ ‫ا در‬
‫اد‬ ‫د ا‬ ‫اورا‬
‫اور‬ ‫و‬ ‫اس‬ ‫ا‬
‫در ۔‬ ‫اس‬ ‫ت‬
‫ح‬ ‫’’‬ ‫رى ر اﷲ‬ ‫ا‬ ‫ى ا‬ ‫ا ما‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫ا ل‬
‫إ رہ ٖ ﻻ‬ ‫اہ( ٰ و‬ ‫)ای‬ ‫’’إن‬
‫ً‬
‫وإن ٰ‬ ‫د‬ ‫ٰ ا ا‬ ‫ٖ‬ ‫مد‬ ‫أ‬ ‫وو‬
‫إٰ‬ ‫ً‬
‫رۃ ا‬ ‫نا‬ ‫ً‬ ‫وا‬ ‫إٰ ا‬
‫ح‬ ‫۔ ‘‘ )ا‬ ‫وإن ن ﻻ ری أ‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ص‪(٢٠٨‬‬ ‫ر‬ ‫ع‬ ‫با‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ا ا‬
‫م‬ ‫ا ر‬ ‫و ا‬ ‫ا ع اس‬ ‫وا‬
‫ف ز‬ ‫ا‬ ‫اوروہ ا‬ ‫آ‬ ‫دت ا‬
‫وا ں‬ ‫ف ز‬ ‫ا‬ ‫‪،‬اس‬ ‫نا د‬ ‫اورا آپ‬
‫۔‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ن م اور‬ ‫م‬
‫‪:‬‬ ‫’’ردا ر‘‘‬
‫م وإن ن‬ ‫ور ت ا‬ ‫ا‬ ‫ف‬ ‫’’ﻻ‬
‫ٰ‬
‫۔‘‘‬ ‫حا‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ٖہ‬ ‫ل‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫أ‬
‫وت‪(٣٧٧/١‬‬ ‫دارا ءا اثا‬ ‫)ردا ر با ٰ ۃ با‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫وا‬ ‫ف‬ ‫ور تا م‬
 ‫‪٨٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔‬ ‫ام ا م‬ ‫ح‬ ‫ے‬ ‫ت‬ ‫اور‬
‫ل ۔‬ ‫ت‬ ‫و وا لان‬
‫او ر ا‬ ‫ف ز‬ ‫و‬ ‫را ‪ :‬د‬
‫ں اﷲ‬ ‫ن‬ ‫د‬ ‫‪،‬‬ ‫ہ‬ ‫د‬ ‫و‬
‫ا‬ ‫ے‬ ‫‪ ،‬د‬ ‫نا س‬ ‫ر ل اﷲ‬
‫ٰ‬
‫ٍ )اور اس‬ ‫أ‬ ‫۔وذ ان ا‬ ‫ا‬
‫ا اور‬ ‫ہ‬ ‫(و‬
‫ا ل‬ ‫اور ہ‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬
‫و ا‬ ‫دت۔اور‬ ‫د‬ ‫و ا‬
‫ع‬ ‫ا ل‬ ‫ً ہ ے‪ ،‬ر ‪،‬‬ ‫رف‬ ‫ا‬
‫‪،‬‬ ‫ر ر‬ ‫ف‬ ‫ر ص ر‬
‫۔‬ ‫ا لا م‬
‫ل‬ ‫عا‬ ‫ر‬ ‫ںاس ق‬ ‫اور‬
‫د‬ ‫ار ا د‬ ‫وا‬ ‫ن‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫قا ا مو‬ ‫ا‬ ‫ا م ازىوا م‬ ‫رے‬ ‫اورا‬ ‫ل‬ ‫ا‬
‫و‬ ‫ا ا وا ہوا‬ ‫ز‬ ‫دررو رو‬ ‫و‬ ‫ٰ‬
‫رو‬ ‫ا‬ ‫اﷲ ى‬ ‫اﷲ‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫ا و‬ ‫زادہ‬ ‫و‬ ‫ٰوى‬ ‫ر‬ ‫ا‬
‫ان‬ ‫‪:‬‬ ‫ا ر ا ر‬ ‫ر اﷲ ا‬ ‫ر‬ ‫در ر و‬
‫۔ت(‬ ‫ٰوى ر‬ ‫) وہ از‬ ‫ا ٰوی ا‬ ‫ا‬
‫وہ اس‬ ‫ں‬ ‫ا م‬ ‫ف‬ ‫م ل‬ ‫اس‬
 ‫‪٨٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪ ،‬اس‬ ‫اﷲ ل ‪،‬‬ ‫ق دل‬ ‫ت دے ور ا‬ ‫ا‬
‫ں‪،‬‬ ‫ں‬ ‫ل‬ ‫آ‬ ‫د و‬
‫رد‬ ‫ت ؤ ‪،‬اس ر ا ع ۔‬ ‫ن ؤ ‪ ،‬ا ى‬ ‫‪،‬‬
‫وا م۔‬ ‫‪ ،٣٠٨ ٣٠٦/١٨،‬با‬ ‫ا ‘‘) وىر‬ ‫ہ۔واﷲ‬ ‫رو‬ ‫ا‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ن ت آن‪،‬ا ما ر ا‬

‫رد‬ ‫ا‬
‫ے‬ ‫اس م‬
‫۔آپ اس د و‬ ‫اس‬ ‫تا م‬ ‫ں اور ا‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫اور م‬ ‫ہ‬
‫دن‬ ‫و‬ ‫وں‬ ‫’’او ‪:‬‬
‫‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫اور ے ر‬ ‫ز ھ‬ ‫راذاندے دور‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫ا ا م‬ ‫ے‬ ‫اس‬ ‫ن‬ ‫وہ‬
‫۔‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ں‬
‫‪ ،‬م‬ ‫ا و د‬ ‫ے‬ ‫اد‬ ‫‪ :‬اس رو‬
‫ن‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫‪ ،‬ك س‪ ،‬د و رى د و‬
‫ھ‬ ‫ت‬ ‫۔ا‬ ‫آ و د ا‬ ‫اور ں‬
‫وآر و‬ ‫ر‬ ‫ل‬ ‫ں ا ا‬ ‫ما‬ ‫ا م ت‬
‫ن‬ ‫اور دو ٰرى ے رى‬ ‫د‬
‫و و بو ابو‬ ‫ںاور اروں ںاور‬ ‫اﷲ‬
‫۔‬ ‫ں‬ ‫و رو ہ تا‬ ‫ابو‬
 ‫‪٨٦‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫وا‬ ‫ر‬ ‫او‬ ‫وہ آ‬ ‫آن‬ ‫رد‬ ‫ً ‪ :‬اس‬
‫ار د ا‪:‬‬ ‫د‬ ‫ت‬ ‫فا ا‬ ‫و ز ا‬ ‫ِ‬ ‫و‬
‫‪(٧٤/٩‬‬ ‫’’ َﻛ َﻔ ُﺮ ْوا ﺑ َ ْﻌ َﺪ اِ ْﺳﲎ َﱮ ِ ِﻬ ْﻢ۔‘‘ )ا آنا‬
‫۔‬ ‫(اس‬ ‫)‬ ‫ن‬ ‫وہ‬
‫‪:‬‬
‫‪(٦٦/٩‬‬ ‫’’ ﱰ َﱮ ﺗ َ ْﻌ َﺘ ِﺬ ُر ْوا ﻗَ ْﺪ َﻛ َﻔ ْﺮﺗ ُ ْﻢ ﺑ َ ْﻌ َﺪ اِ ْﻳ َﻤﺎﻧِ ُﻜ ْﻢ۔‘‘ )ا آنا‬
‫۔‬ ‫ا ن‬ ‫ؤ‬
‫‪،‬‬ ‫ز دہ‬ ‫‪٩٩‬‬ ‫ں اس‬
‫زى‬ ‫ا‬ ‫ابد‬ ‫اس‬ ‫۔ں‬ ‫فا‬
‫د دے دے ‪ ،‬ف ا ا‬ ‫ں‪،‬ا‬ ‫د‪،‬‬ ‫اس دا ٔہا م‬
‫ر‬ ‫د‬ ‫’’ ﱰ َﱮ ﺗ َ ْﻌ َﺘ ِﺬ ُر ْوا ‘‘ ر‬ ‫اور ز د‬ ‫‪،‬ا م‬
‫مر ر‬ ‫ل و ا‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫۔ا س‬
‫‪(١٨/١١‬‬ ‫ۙ)‪).‘‘(۱۸‬ا آنا‬ ‫’’‪-‬‬ ‫رہ‬
‫‪:‬‬ ‫اب‪ :‬رارب و‬ ‫را ‪:‬اس‬
‫ۚ‪-‬‬ ‫’’‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫٘◌‪-‬‬ ‫)‪ (۸۵‬ا ُوﻟ ٰٓ ٕ َﻚ‬
‫‪٨٥/٢‬و‪(٨٦‬‬ ‫۠)‪)‘‘(۸۶‬ا آنا‬
‫ا‬ ‫اور‬ ‫م‬ ‫اﷲ‬
‫ز دہ‬ ‫دن‬ ‫ر ا اور‬ ‫ز‬ ‫د‬ ‫ے اس‬
‫ں‬ ‫گ‬ ‫ں‬ ‫اوراﷲ رے‬ ‫ف‬ ‫اب‬
 ‫‪٨٧‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔‬ ‫ان د‬ ‫اب‬ ‫ى ان‬ ‫د‬ ‫ٰ‬
‫ا‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ں ان‬ ‫ار‬ ‫ا‬ ‫ض‬ ‫ما‬
‫ر‬ ‫آن‬ ‫اور فا‬ ‫‪٩٩٩‬‬ ‫ہ ۔ابا‬ ‫ا‬
‫‪،‬د‬ ‫ف اس ا‬ ‫ن‬ ‫وہ ان ‪٩٩٩‬‬
‫ف‬ ‫اب ا ا د‬ ‫اورآ ت اس‬ ‫اس ر ا‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫‪ ٩٩٩‬ا ر ے اورا‬ ‫؟ا آن‬
‫۔‬ ‫د‬ ‫دت آن‬ ‫ہ‬ ‫ں‬ ‫ے‪،‬‬
‫ا اا ‪ ،‬ا ں‬ ‫ام ان ں‬ ‫ت‬ ‫ً‪ :‬ا‬
‫‘‘‬ ‫د ’’‬ ‫ا ں‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫ں‬ ‫‪ (٤٦/ ٤‬دى ت اس‬ ‫)ا آن ا‬
‫‪،‬‬
‫اورا ا م‬ ‫ے‬
‫ے ار‬ ‫ا ع‬ ‫وہ ن ۔ ﺣﺎﺷﲝ ٰﻟﻠّ ! ا‬
‫۔ ‪ ٩٩‬ے ب ا‬ ‫وہ ً‬ ‫ا م اور ا‬
‫ے ے ب‬ ‫ب‬ ‫‪،‬‬ ‫ب‬
‫وا‬ ‫اد‬ ‫۔‬ ‫و‬ ‫ب ڈالدو‪،‬‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ن‬ ‫''‬ ‫ے ام‬ ‫۔‬ ‫ا‬
‫ںاورا‬
‫ف‬ ‫‪،‬ان ‪٩٩‬‬ ‫در‬
‫اد‬ ‫اس ص‬ ‫ف‬ ‫ا م‬
‫م اس‬ ‫‪،‬‬ ‫ا م‬ ‫آ ا‬ ‫ا‬ ‫ر‬
‫اس اد‬ ‫''ا وا‬ ‫'' اور‬ ‫ادر‬
 ‫‪٨٨‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔''اس‬ ‫۔وہ اﷲ‬ ‫ہ‬ ‫ا‬ ‫رى و‬
‫‪:‬‬ ‫''۔اس م ا‬ ‫‪ '':‬و‬ ‫ز‬ ‫ل‬
‫و ك ۔’’‬ ‫دان‬ ‫)‪ (١‬وا ذات‬
‫ؤ‬ ‫‪(٦٥/ ٢٧‬‬ ‫۔‘‘ )ا آن ا‬
‫ا ۔‬ ‫آ ںاورز‬
‫ا‬ ‫۔ان‬ ‫ر‬ ‫دان‬ ‫)‪ (٢‬وآپ‬
‫۔’’‬ ‫‪،‬‬
‫‪،‬ا‬ ‫ں‬ ‫‪(١٤/ ٣٤‬‬ ‫ؕ)‪‘‘ (۱۴‬۔ )ا آن ا‬
‫۔‬ ‫اب‬ ‫اس ارى‬
‫۔‬ ‫)‪ ( ٣‬و‬
‫)‪(٤‬ر َّ ل ۔‬
‫۔‬ ‫)‪ (٥‬رك ‪ ،‬د‬
‫)‪ (٦‬ےو ہ آواز‪،‬‬
‫‪،‬‬ ‫ن‬ ‫)‪ (٧‬اتا رض‬
‫‪،‬‬ ‫ے دا‬ ‫ےو‬ ‫)‪( ٨‬‬
‫۔‬ ‫ن‬ ‫)‪(٩‬آ د ا‬
‫۔‬ ‫)‪(١٠‬‬
‫۔‬ ‫)‪ (١١‬لد‬
‫۔‬ ‫ل اس ا ال‬ ‫ات‬ ‫)‪(١٢‬‬
‫۔‬ ‫م‬ ‫)‪(١٣‬‬
‫‪،‬‬ ‫)‪ (١٤‬دو‬
 ‫‪٨٩‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔‬ ‫لدر‬ ‫)‪(١٥‬رو ں‬
‫)‪ (١٦‬دان ۔‬
‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫انذرا‬ ‫وا‬ ‫)‪ (١٧‬زا‬
‫اد‬ ‫ان و‬ ‫۔)‬
‫ر ‪ ١٢‬۔(‬ ‫م‬
‫ر لاﷲ‬ ‫‪:‬‬
‫ٰ‬ ‫َّ‬ ‫’’ أ ٰ ا ً أو ً‬
‫أ ل‬ ‫ل‬
‫أ‬ ‫و ‪ ،‬رواہ أ وا‬ ‫اﷲ ٰ‬
‫ٍ‬
‫وأ داؤد ر اﷲ‬ ‫ۃر اﷲ ٰ و‬
‫ٰ‬
‫و ۔‘‘ ) ا داود ب‬ ‫اﷲ‬ ‫ل‬ ‫ئ‬
‫ا‬ ‫ر‪-١٨٩/٢‬‬ ‫إ نا ِنآ ب‬ ‫با‬ ‫وا‬ ‫ا‬
‫وت‪(٤٢٩/٢‬‬ ‫ا‬ ‫ہا‬ ‫ا‬
‫اس‬ ‫ن‬ ‫اوراس‬ ‫س‬ ‫اور‬ ‫’’‬
‫زل ا۔‘‘‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫اس ا ر‬
‫ح‬ ‫اس‬ ‫آ‬ ‫)‪ (١٨‬و و ر‬
‫‪-‬‬ ‫۔ ’’‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫ر ں‬
‫ں‬ ‫ر ل اور‬ ‫‪ (٤٠/٣٣‬ں) (ا‬ ‫۠)‪‘‘(۴۰‬۔ )ا آنا‬
‫۔‬ ‫‪،‬اورا‬
‫‪ ،‬اس‬ ‫باس‬ ‫ر ا م‬ ‫آ‬ ‫)‪ (١٩‬و‬
‫ر ر‬ ‫و‬ ‫اس‬ ‫۔ ں‬ ‫تا ٰ‬ ‫م‬
‫۔’’‬ ‫تا ٰ‬ ‫ر‬ ‫دےدى‬ ‫و‬ ‫ا‬
 ‫‪٩٠‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا‬ ‫ؤ‬ ‫‪(٩/ ٣٩‬‬ ‫‘‘ )ا آن ا‬
‫وا اورا ن۔‬
‫َ‬
‫ا ّ ِ ّب۔‘‘ )‬ ‫نأ‬ ‫ل‬ ‫’’‬
‫حا ءا با ول‪ ،‬ر ر‪ ،‬ات‪،‬ا ‪(٣٣٥/٤‬‬ ‫ا ض‬
‫ًا ً‬ ‫ان‬ ‫ا م‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫)‪(٢٠‬‬
‫وا ر ل ا ا‬ ‫اﷲ‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ح ر لا و‬
‫‪:‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ب‬
‫۔‘‘‬ ‫’’‬
‫‪(١٧٩/٣‬‬ ‫)ا آنا‬
‫دے دے ں اﷲ‬ ‫اے م‬ ‫ن‬ ‫’’اور اﷲ‬
‫۔‘‘‬ ‫ا ر ں‬
‫‘‘‪).‬ا آنا‬ ‫‪.‬‬ ‫’’‬
‫‪(٢٦٢٥/٧٢‬‬
‫ہ‬ ‫ا ا‬ ‫وا ا‬ ‫’’‬
‫ر ں ۔‘‘‬
‫ً‬
‫ً‬ ‫وا‬ ‫و‬ ‫) ‪ (٢١‬و ر ل اﷲ ا‬
‫د د ‪ ،‬ا ل) (‬ ‫اﷲ و‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫ا اس ت ا‬ ‫اس‬ ‫ا م‬
‫اس‬ ‫ا طو‬ ‫ا ا م‬ ‫ؤں‬
‫اس‬ ‫ما‬
‫و ا ۃ‬ ‫ن ا‬ ‫ا‬ ‫ن م‪،‬‬ ‫اد ‪ ،‬ا‬
 ‫‪٩١‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪ ،‬اب‬ ‫‪،‬اور‬ ‫و و‬ ‫ف‪، ،‬‬ ‫وا ء‬
‫و‬ ‫۔ا‬ ‫د‬ ‫ا م‬ ‫‪ ،‬اور‬ ‫‪ ،‬ا م‬ ‫ا‬
‫ہ‬ ‫ودر روردا رو ہ‬ ‫و ا‬ ‫از ودررو و و ٰوى‬
‫اور اس‬ ‫ن ے‪،‬‬ ‫و‬ ‫را س ا‬
‫اوران‬ ‫ام ا ا‬ ‫گ‬ ‫د‬ ‫ےوہ‬
‫۠‪‘‘.‬‬ ‫۔’’‬ ‫و‬ ‫م‬
‫۔‬ ‫وٹ‬ ‫‪(٢٢٧/٢٦‬اب‬ ‫)ا آنا‬
‫‪:‬‬ ‫’’ ح ا ‘‘‬
‫ن‬ ‫و‬ ‫إذا ن‬ ‫ا‬ ‫’’ ذ وا أن ا‬
‫وٰ‬ ‫ً‬
‫أن‬ ‫وا‬ ‫ٖ‬ ‫ل وا‬ ‫وا‬ ‫ﻻ‬ ‫ا‬
‫۔‘‘‬ ‫لا‬ ‫ﻻ‬
‫ںاورا ا ل‬ ‫ےا ت ) (‬ ‫ت‬ ‫’’‬
‫۔‘‘‬ ‫اسا ل) (‬ ‫اور‬ ‫) (‬
‫‪:‬‬ ‫ىو‬ ‫و و ٰوى‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ٰوى‬
‫وا‬ ‫وو‬ ‫ا‬ ‫و ہ‬ ‫ا‬ ‫’’إذا‬
‫ٰ ٰ‬ ‫ٰ‬
‫ٖہ‬ ‫وﻻ‬ ‫ا‬ ‫إ ذ‬ ‫أن‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ا ی‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫إن‬ ‫ً‬
‫ٰ‬
‫۔‘‘‬ ‫ا‬ ‫و ٍﻻ‬ ‫ا‬ ‫‪،‬ﻻ‬ ‫وإن‬
‫وا‬ ‫ں اس‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫‪:‬‬
‫اور‬ ‫اس‬ ‫اوراس اس م ا ا‬
‫ن‬ ‫اور‬ ‫ف‬ ‫اس ا‬ ‫زم‬
 ‫‪٩٢‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫اس‬ ‫اس ا‬ ‫ے ا اس‬ ‫اس‬
‫اس‬ ‫ن اورا اس اسا‬ ‫وہ‬
‫دے ۔‬ ‫اس م ل ا‬ ‫اسا‬
‫‪،‬‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا ح ٰوى از و ا ا و‬
‫‪:‬‬ ‫و و ُّا مو ا ۃو‬ ‫ر‬
‫ً‬
‫ا‬ ‫ﻻن ا‬ ‫’’ﻻ‬
‫۔‘‘‬ ‫لﻻ‬ ‫و اﻻ‬ ‫ا‬
‫م‬ ‫ا ل ا‬ ‫ا م و دو ں‬ ‫م‬ ‫‪:‬‬
‫اس‬ ‫ا‬ ‫در‬ ‫ا‬ ‫‪،‬اس‬
‫ا در‬ ‫اورا م و دو ں ا ل‬ ‫در‬ ‫م ا‬
‫۔‬ ‫م‬
‫‪:‬‬ ‫ا ۃو ُّا مو‬ ‫و‬ ‫رو‬ ‫اا ا و ا‬
‫ٰ‬ ‫’’وا ی َّ را ﻻ ٰ‬
‫ٍ‬ ‫ٖ‬ ‫ٍ أ‬
‫ٍ ‘‘ ا ۔‬
‫ا ال‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ا ل‬ ‫د ا‬
‫‪ ،٣١٤ ٣١٢ /١٨ ،‬ب‬ ‫۔) وى ر‬ ‫د‬ ‫‪ ،‬دى ت‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ن ٰ ت آن‪،‬ا ما ر ا‬ ‫‪،‬ر‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫وا ف‬ ‫ت‬
‫ا‬ ‫ہ‬ ‫ں اس ا‬ ‫ما ال ا‬
‫ں اس ا‬ ‫ما ال ا‬ ‫اس‬ ‫ا‬ ‫‪،‬اس‬
‫وہ م ور ت د‬ ‫ر‬ ‫م ورى ں‬ ‫وہ ا م‬ ‫ہ‬
 ‫‪٩٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ورىد‬ ‫ا‬ ‫ور تد‬ ‫ر اور‬ ‫ورىد‬ ‫ا‬
‫ر۔‬ ‫ا موا ن‬ ‫ا م‬ ‫‪،‬اس‬ ‫وہ و‬
‫اور‬ ‫دار م در‬ ‫ا‬ ‫حا‬ ‫ا‬
‫اد‬ ‫اس‬ ‫فاوروا‬ ‫ںاورا ا م‬ ‫ف‬ ‫ے‬ ‫ان‬
‫۔‬ ‫ہ‬ ‫ا‬ ‫۔ رى و‬ ‫وہ ا‬ ‫ے‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫وى از‬ ‫’’ ا ا ‘‘‬
‫۔‘‘)‪(٢١٠/٥‬‬ ‫ا و‬ ‫ا‬ ‫ح راد‬ ‫’’وإذا‬
‫دے ۔اورا‬ ‫و ا‬ ‫دے اب‬ ‫ا‬ ‫ى‬ ‫’’‬
‫اور ے‬ ‫اورا ا م‬ ‫م ‪٩٩‬‬
‫اس‬ ‫ازر ِاہا طو‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫اد‬
‫ے‬ ‫ر‬ ‫اور‬ ‫ل‬ ‫ےا م‬ ‫ما‬
‫اور‬ ‫اد‬ ‫ے‬ ‫۔ ںا‬ ‫اد‬ ‫ص ے‬ ‫اس‬
‫‪،‬‬ ‫اس‬ ‫ق‬ ‫د‬ ‫دو ں ات‬ ‫و‬
‫اباس م‬ ‫ا ام‬ ‫اد ماور‬ ‫اس‬
‫‘‘اس‬ ‫اب’’ﻻ‬ ‫ت‬ ‫ر ا لاور‬ ‫اور‬
‫وا م دو ں‬ ‫اس م‬ ‫م‬ ‫اس‬ ‫دق‬
‫ر‬ ‫وہ م‬ ‫اد ماور‬ ‫ا ل اور‬
‫دے‬ ‫و ا‬ ‫ں‬ ‫اب و‬ ‫و اور‬
‫ق‬ ‫د‬ ‫دو ں ات‬ ‫و‬ ‫ر‬
‫و‬ ‫ر‬ ‫ا فاس رت‬ ‫‪،‬اس‬
‫اد‬ ‫ص‬ ‫اس‬ ‫م‬ ‫دارا ظ‬
 ‫‪٩٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ارد‬ ‫ات‬ ‫‪،‬اس‬ ‫ت‬
‫‪:‬‬ ‫س ہ‬ ‫۔ا ما ر‬ ‫اور ر ا‬
‫ں‬ ‫ا ا لا م‬ ‫’’ و ان ت‬
‫صا ل‬ ‫ماس ادو‬ ‫تا تا م د ۔‬
‫ت‬ ‫ام ا‬ ‫اورا‬ ‫ذا و ہور ا الآپ‬ ‫اد‬
‫وردا رو‬ ‫ا‬ ‫ں ‪،‬اس‬ ‫وزا‬ ‫دذا‬
‫۔‬ ‫و ّا مو‬ ‫ا و‬‫حو و ٰوى و ر‬
‫۔‬ ‫ں‪،‬و ﷲا‬ ‫ا ا نو‬ ‫ص راتر‬
‫‪:‬‬ ‫ت‬ ‫ں ف‬
‫ن‬ ‫حا‬ ‫ا‬ ‫ٍت ا‬ ‫ا ٰوی‬ ‫و‬ ‫’’‬
‫َّ‬ ‫ً‬
‫ا ٖ‬ ‫ً‬ ‫ﻻ ٰ إرادۃ‬ ‫نا‬ ‫م‬
‫ً‬ ‫ٰ‬
‫ا۔‬ ‫۔‘‘ اھ‬ ‫ذ‬ ‫إرادۃ‬ ‫و إذا‬ ‫ا‬
‫ف‬ ‫واﻻ‬ ‫ا‬ ‫حا‬ ‫ا‬ ‫)ا‬
‫آ د ‪(۳۰۴/ ۱‬‬ ‫ر ر‬ ‫ا‬
‫اد وہ‬ ‫ان‬ ‫م‬ ‫ا ظ‬ ‫ٰوى‬ ‫’’‬
‫۔''‬ ‫ور‬ ‫اد‬ ‫ان‬ ‫رت‬
‫ا ن ٰ ت آن‪،‬ا م‬ ‫‪،‬ر‬ ‫‪ ،٣١٤ ٣١٢/١٨،‬با‬ ‫) وىر‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ر ا‬

‫؟‬ ‫اور‬ ‫م‬

‫اہاس ح اس‬ ‫اد م‬ ‫ف ںوآ را‬ ‫اس‬
 ‫‪٩٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫داس م‬ ‫اد ن وہ‬ ‫ا‬
‫‪،‬‬ ‫اس‬ ‫اد‬ ‫م‬ ‫اد‬
‫اب ما مو‬ ‫‪،‬اس‬ ‫ن‬ ‫تاور‬ ‫م‬ ‫ا‬
‫اور‬ ‫اور‬ ‫ر‬ ‫ں‬ ‫دو ں‬
‫۔‬ ‫دو ں اتا‬

‫؟‬ ‫ن ا ل‬
‫ن‬ ‫اسا ل‬ ‫م ا لا م‬ ‫ابر‬
‫ا ل‬ ‫( م‬ ‫)‬ ‫م‬ ‫م اور‬ ‫ا ل اد اور‬
‫‪:‬‬ ‫س ہاس م‬ ‫ا ما ر‬
‫و‬ ‫ت‬ ‫’’ا لوہ‬
‫و‬ ‫‪ :‬ادو ‪،‬اس‬ ‫ر ۔ ز‬ ‫ت‬ ‫ور‬
‫آن‬ ‫۔‬ ‫دو ‪ :‬مو‬ ‫فِ ف ِ ا اد‬ ‫ا‬
‫‪(٢١٠/٢‬أي أ ٰاﷲ۔‬ ‫‘‘‪).‬ا آنا‬ ‫‪’’:‬‬
‫اد‬ ‫ى‬ ‫ھ‬ ‫و‬ ‫‪ :‬ر ل اﷲ ں ‪ ،‬اس‬ ‫و‬
‫۔‬ ‫ع‬ ‫ز ر‬ ‫و‬ ‫‪،‬ا‬ ‫اس روح ن‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫’’‬
‫د ٰى‬ ‫و‬ ‫۔‘‘‬ ‫اح ﻻ‬ ‫ٍ‬ ‫’’اد ؤہ ا و‬
‫ٍ‬
‫ا ا ا ب اﻻول ا‬ ‫ا‬ ‫قا‬ ‫ء‬ ‫۔)ا‬
‫‪۲۰۹/ ۲‬و‪(۲۱۰‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫رى‬ ‫ح‬
 ‫‪٩٦‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫دود ۔‬ ‫۔‘‘ ا د ٰى‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫دود‬ ‫’’‬
‫وت‪(٣٩٦/٢‬‬ ‫ا‬ ‫ا رى‪،‬ا ا ا ‪،‬ا با ول‪،‬دارا‬ ‫) حا ء‬
‫‪:‬‬ ‫ا ض‬
‫ً‬ ‫ُّ‬
‫اور‬ ‫فا ت‬ ‫و‬ ‫۔‘‘ ا‬ ‫ٖو‬ ‫’’ﻻ‬
‫تر ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫۔ ) ا ض ا ا ا ا ب ا ول‬ ‫ن‬
‫ر ر‪ ،‬ات ا ‪(٣٤٣/٤‬‬
‫‪:‬‬ ‫و‬ ‫و ٰوى‬ ‫ا‬ ‫و ل د‬ ‫ٰوى‬
‫م‬ ‫‪:‬‬ ‫ر‬ ‫دی ل‪ :‬أ ر ل ٰاﷲ أو ل‬ ‫’’وا‬
‫۔‘‘‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ٖ‬
‫‪:‬‬ ‫ر ل ں '' ر‬ ‫‪ '':‬ا‬ ‫’’ دى ا ظ‬
‫۔‘‘‬ ‫ں وہ‬ ‫ں‬ ‫م‬ ‫ںاور اد‬ ‫''‬
‫را‬ ‫با ا با‬ ‫ا ا لا د‬ ‫)ا وى ا‬
‫ور‪(٢٦٣/٢‬‬
‫۔‘‘‬ ‫و‬
‫ا ن آ ت آن(‬ ‫‪،‬ر‬ ‫‪ ،٣١٥/١٨،‬با‬ ‫) وىر‬
‫‪:‬‬ ‫ا اور م‬
‫اہ ان‬ ‫ز‬ ‫‪ ،‬ان‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ر ل اﷲ ا‬
‫ض ا و ِء ا ن وﻟٰﻜﻦ‬ ‫لو‬
‫۔ت(‬ ‫ں‬ ‫اور‬ ‫ر ل‬ ‫رﺳﻮل اﷲ وﺧﺎﺗﻢ اﻟﻨﺒﻴﻴﻦ) ں اﷲ‬
‫‪(٤٠ /٣٣‬‬ ‫)ا آنا‬
‫ك اد ٰ‬ ‫وا ‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫آن اس‬
 ‫‪٩٧‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫و‬ ‫ا ان ‪ ،‬ا‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫فر وا‬ ‫ا ل‬
‫وہ ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ہ‬ ‫اس اس‬
‫ا ان ‪،‬‬ ‫‪،‬ا‬ ‫و ّدد راہدےوہ‬
‫وہ اس اذ ب آج‬ ‫ل دوم و م‬
‫دہ‬ ‫د ہ اور‬ ‫دار‬ ‫ى اد‬ ‫ں ور ل‬ ‫آڑ‬ ‫و‬
‫س ۔‬
‫و ل د و‬ ‫‪ٰ ،‬وى‬ ‫و‬ ‫ّاو ‪:‬‬
‫دى ل ا ر ل اﷲ او ل ر‬ ‫‪ :‬وا‬ ‫و‬ ‫و ٰوى‬ ‫ا‬
‫م ۔‬ ‫م‬ ‫م‬
‫ںاور اد‬ ‫نر‬ ‫ا آپ اﷲ ر ل‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫ں‬ ‫وا ا‬ ‫م‬
‫ور‪(٢٦٣ /٢‬‬ ‫را‬ ‫ا ما‬ ‫ا با‬ ‫) ٰوى‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫ٰ‬ ‫قا‬ ‫ض با ء‬ ‫ام‬
‫و‬ ‫اﷲ ٰ ر‬ ‫نر‬ ‫ٰ‬ ‫ا‬ ‫‪ :‬لا‬
‫ل و اﷲ ر ل‬ ‫‪،‬‬ ‫ر ل اﷲ ل اﷲ ل اﷲ اوذ‬
‫ٰ‬ ‫ا ول ل ا اردت ل اﷲ ا ب ل ا ا‬ ‫اﷲ ل ا‬
‫ا ن اد ء‬ ‫و اب ٰذ ‪ ،‬ل‬ ‫وا‬ ‫ى ٔ ا‬
‫۔‬ ‫اح‬ ‫ا و‬
‫دك‬ ‫ا‬ ‫ن و ر ا م ن ر اﷲ ٰ‬ ‫ا‬ ‫ا ما‬
‫اﷲ ر ل اﷲ‬ ‫اس‬ ‫ر ل‬ ‫اس‬
‫رے‬ ‫ا! ر لاﷲ‬ ‫اےد‬ ‫مذ‬ ‫ےاورا‬ ‫ا ا‬
 ‫‪٩٨‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ِ‬
‫۔ا م ا‬ ‫ّ اد‬ ‫ر لاﷲ‬ ‫اس‬
‫اوراس‬ ‫تد‬ ‫ا‬ ‫ؤاورا‬ ‫اس اہ‬ ‫ن‬ ‫ا‬
‫دتدواور‬ ‫راس‬ ‫ع‬ ‫ں‪)،‬‬ ‫را‬ ‫اس‬ ‫اب‬
‫(ا م‬ ‫اب‬
‫ِ‬ ‫تد‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫دو ں‬ ‫وں‬
‫۔)ا ء‬ ‫ع‬ ‫د ٰى‬ ‫و‬ ‫اس‬ ‫ر‬
‫‪(٢٠٩ /٢‬‬ ‫ا دا‬ ‫ٰ ا ا ا ا با ول‬ ‫قا‬
‫‪:‬‬ ‫رى ح ء‬
‫ا‬ ‫ار‬ ‫ب‬ ‫ل اﷲ ا‬ ‫ل ا اردت‬
‫دود‬ ‫و‬ ‫ﻻرادۃ ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫و‬
‫۔‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬
‫اد ‪ ،‬اس ح اس ر‬ ‫ّ‬ ‫وہ اس دك‬
‫‪،‬اورا‬ ‫ّ‬ ‫اور‬ ‫ا‬ ‫ّ‬ ‫فڈ‬ ‫ى‬
‫دود ۔‬ ‫د‬ ‫ا ِ ع‬ ‫و‬
‫وت‪(٣٤٣ /٤‬‬ ‫ا ضا با ولدارا‬ ‫رى‬ ‫) حا ء ّ‬
‫‪:‬‬ ‫ا ض‬ ‫ب‬
‫ہ وا رہ‬ ‫ﻻ‬ ‫اﻻر ل و ا‬ ‫ا‬
‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ہ‬ ‫ادہ‬ ‫واد ؤہ ا‬ ‫ﻻ‬ ‫ۃ‬
‫ل اردت‬ ‫لا‬ ‫ہﻻ‬ ‫فا‬ ‫و‬
‫۔‬ ‫‪۱‬ھ‬ ‫و‬ ‫ﻻ‬
‫اس ا ر‬ ‫ور‬ ‫فاس ڈ‬ ‫ى‬
‫‪،‬اس‬ ‫ى اد‬ ‫اس‬ ‫ل‬ ‫اد‬ ‫د‬
 ‫‪٩٩‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ع‬ ‫اس‬ ‫دوراز ر اور‬ ‫و‬
‫اد‬ ‫اور‬ ‫رت‬ ‫ا‬
‫ن‬ ‫اورا‬ ‫فا ت‬ ‫و‬ ‫(ا‬ ‫دہ‬ ‫)‬
‫وت‪(٣٤٣ /٤،‬‬ ‫ضا با ولدارا‬ ‫۔) ا ض حا ء‬
‫ت‬ ‫‪ ،‬ا ا‬ ‫حو‬ ‫انا ظ ا‬ ‫‪:‬وہ‬
‫ن ز ا وا‬ ‫درد‬ ‫د ان‬
‫۔ت(‬ ‫ا و‬ ‫‪ ،‬ىآ‬ ‫) ے مدا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ا ن‬ ‫ت‬ ‫ا‬
‫و ف‬ ‫اس ا‬ ‫ِ ح ذ‬ ‫د‬
‫ر ‪،‬‬ ‫زا ك دو )‪(٢‬‬ ‫او‬ ‫ا‬
‫اس‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫دو)‪(٢‬‬ ‫ن‬ ‫زا‬
‫وا را ن‬ ‫ت‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫او اور ؤں‬ ‫ں‬ ‫ك‬
‫ں‬ ‫ا ‪،‬ان‬ ‫د‬ ‫ر‬ ‫ى‬ ‫وہ‬ ‫۔اور‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ك ن‬ ‫روں‬ ‫ز دہ م‬
‫ان‬ ‫د‬ ‫دہ‬ ‫و د‬ ‫م‬ ‫‪،‬اﷲ ا‬ ‫وہ‬
‫ى ۔‬ ‫ّ ر ل‬ ‫حاس دك‬
‫‪:‬‬ ‫ى ى س ہا ى ى‬
‫اں‬ ‫ن اں ورا رو‬ ‫م‬ ‫‪١‬۔‬
‫۔ت(‬ ‫ذات‬ ‫راور‬ ‫ن ‪ ،‬ھاس‬ ‫)روزا اﷲ ٰ ا‬
‫روا‬ ‫آں‬ ‫روز‬ ‫رش‬ ‫‪٢‬۔‬
‫۔ت(‬ ‫روا‬ ‫روزا‬ ‫م روز‬ ‫)اس‬
 ‫‪١٠٠‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا ت آں درر رو ت‬ ‫‪٣‬۔ ےزا ب‬
‫ا‬ ‫رں ر ں‬ ‫ف‪،‬‬ ‫ں ا ت‬ ‫)ا‬
‫۔ت(‬
‫دد ں‬ ‫ان ز و دہ‬ ‫‪٤‬۔ ےزار م‬
‫ن‬ ‫و دہ‬ ‫ف‪،‬‬ ‫ز‬ ‫ر ں‬ ‫ؤں‬ ‫)ا‬
‫۔ت(‬
‫ِ‬ ‫ا‬ ‫اں‬ ‫‪٥‬۔ ےاز‬
‫۔ت(‬ ‫اد‬ ‫ا ا‬ ‫ت‬ ‫د‬ ‫)ا‬
‫ور‪،‬‬ ‫را‬ ‫ا‬ ‫در رے‬ ‫آ‬ ‫ى‬ ‫ىا‬ ‫)ا‬
‫د اولص‪(٧٩‬‬
‫‪:‬‬ ‫و‬
‫دع وا م۔‬ ‫وا‬ ‫ن وا اد و ا‬ ‫ا‬ ‫ر‬
‫اور ن۔‬ ‫اور‬ ‫ناور ںاور‬ ‫ں‬
‫‪(١٣٣ /٧٠‬‬ ‫)ا آنا‬
‫ى اور ك اور ں اور اور‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫زا ا‬
‫اور ا‬ ‫دار‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫‪،‬‬ ‫ر‬
‫‪،‬‬ ‫حا د‬ ‫د‬ ‫دو ے‬
‫‪:‬‬ ‫ف‬ ‫ىان‬ ‫ى س ہا‬ ‫ت‬
‫ں‬ ‫و‬ ‫و‬
‫ش ۔‬ ‫ں‬ ‫‪،‬د وا اور ش ‪،‬‬ ‫آ‬
‫ور‬ ‫را‬ ‫ا دہ ا‬ ‫ر ے اژد‬ ‫ى‬ ‫ىا‬ ‫)ا‬
 ‫‪١٠١‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫مص‪(٢٧‬‬ ‫د‬
‫‪:‬‬ ‫اﷲ و‬
‫ّ‬
‫اﻻ ّ‬
‫۔)ا آن‬ ‫ن‬ ‫ﻻ‬ ‫ہو‬ ‫وان‬
‫‪(٤٤ /١٧‬‬ ‫ا‬
‫رى‬ ‫ان‬ ‫اس‬ ‫اﷲ‬ ‫ا‬
‫آ ۔‬
‫‪:‬‬ ‫و‬ ‫ر لاﷲ ا‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫ا‬ ‫ۃ او‬ ‫ا ر ل اﷲ اﻻ‬ ‫اﻻ‬
‫ٰ‬
‫اﷲ‬ ‫ۃر‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫۔ رواہ ا‬ ‫واﻻ‬
‫ظ۔‬ ‫ا‬ ‫و‬
‫اور آد ں‬ ‫ا‬ ‫اﷲ ر ل‬ ‫ا‬
‫۔ت(‬ ‫اور ا ظ ا‬ ‫ہ روا‬ ‫ٰ‬ ‫۔) ا‬
‫وت‪(٢٦٢ /٢٢‬‬ ‫ا‬ ‫‪٦٧٢‬ا‬ ‫)ا ا‬
‫ص‪(٤٩٢‬‬ ‫وتا ءا‬ ‫ا‬ ‫‪٨٠٤٨‬دارا‬ ‫ا‬ ‫)ا‬
‫‪:‬‬
‫۔‬ ‫و‬ ‫لا‬
‫م‬ ‫ت وہ‬ ‫ا‬ ‫ا اور ض‬ ‫ر ہ‬ ‫د‬
‫ا‬ ‫اور‬ ‫را ع‬
‫‪(٢٢ /٢٧‬‬ ‫ا ں۔)ا آنا‬
‫‪:‬‬ ‫و‬ ‫ر لاﷲ ا‬
‫‪،‬‬ ‫ح وﻻ رواح اﻻو ع اﻻرض دی‬
 ‫‪١٠٢‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ّ‬
‫او ذ اﷲ ؟ ن‬ ‫ا م‬ ‫رۃ‬
‫ٰ‬
‫وا‬ ‫اﻻو‬ ‫ا‬ ‫۔رواہ ا‬ ‫رأت ان‬
‫ٰ‬
‫۔‬ ‫اﷲ‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ں‬ ‫ےا دو ے ر‬ ‫ز‬ ‫اور ما‬
‫ز ذ ا ٰ ‪،‬ا وہ ا اب‬ ‫ہ را‬ ‫!آج‬ ‫اے‬
‫ا‬ ‫۔)ا‬ ‫ا‬ ‫اا د‬ ‫وا‬ ‫ں وہ‬ ‫د‬
‫۔ت(‬ ‫روا‬ ‫تا ر اﷲ ٰ‬ ‫اورا‬ ‫او‬
‫ا رفا ض‪(٣٣٦ /١‬‬ ‫‪٥٦٦‬‬ ‫)ا ا و‬
‫‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫زا ا‬ ‫۔‬ ‫ر ‪ ،‬د‬
‫ا‬ ‫ف رو‬ ‫‪،‬‬ ‫؟‬ ‫ح ور ل‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ر‪،‬‬ ‫ر‬
‫د اور وار اد‬ ‫و ت‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫اد‬ ‫ى‬
‫د۔‬
‫‪ ،‬م ص‪ ،‬ں ف‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬ى‪،‬‬ ‫ر‬ ‫و رۃا ى‬
‫‪،‬اب‬ ‫‪،‬اورارادہ ى اد ء‬ ‫و‬ ‫م‬
‫ور ل‬ ‫ح‬ ‫صا‬ ‫ا‬ ‫ام ں دے‬ ‫د‬ ‫ر‬
‫ا ۃ‬ ‫ات ا ء‬ ‫اور‬ ‫ا ز‬ ‫و ك‬ ‫اور ر‬
‫اد ء ا‬ ‫ش ﷲ! ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ا اك‬ ‫ِ ت‬ ‫وا م و‬
‫و عو ف م‬ ‫ر ‪،‬ا‬ ‫ز دہ و‬ ‫حد‬
‫ت‬ ‫ل‬ ‫ح‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬
‫ا‬ ‫م‬ ‫م‬
‫‪ ،‬ز‬ ‫و‬ ‫ح ص د ٰى دے‬ ‫ا‬ ‫ا ر ا‬
 ‫‪١٠٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫دو‬ ‫ح ا‬ ‫دے ىا‬ ‫اس ا اض‬ ‫ا دو‬
‫زا‬ ‫‪،‬‬ ‫وہ د‬ ‫د‬ ‫ر‬
‫د‬ ‫ڑے‬ ‫ح‬ ‫ىا‬ ‫آپ‬ ‫دے ى اد وہ‬
‫ط‬ ‫ح‬ ‫اب دے ا‬ ‫‪،‬ا‬
‫ور‪،‬‬ ‫ل‬ ‫(آ‬ ‫ا اض‬ ‫ح‬ ‫ح )ا‬ ‫ا‬
‫ى‬ ‫ا دى‬ ‫‪،‬‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫ّاول‬
‫آ وا ۔‬ ‫ہ‬
‫‪:‬‬ ‫س‬
‫ا ع۔‬ ‫ا ا د وا س‬ ‫ء م ا‬ ‫ت د‬
‫تا س‬ ‫ا د‬ ‫ت‬ ‫م ى آ ‪ ،‬ت د ا‬
‫۔‬ ‫آ ‪ ،‬ڑے‬
‫‪(٣٧٩ /٤‬‬ ‫ا‬ ‫ا ف‬ ‫با اؤ‬ ‫سا‬ ‫)ا‬
‫وا ں‬ ‫ى‬ ‫ب‬ ‫ف‬ ‫اور د اس‬ ‫د ناس‬
‫م د‬ ‫ڑے‬ ‫ح‬ ‫ىا‬ ‫آ وا ں ا ‪ ،‬اس‬
‫وّ‬ ‫‪،‬‬ ‫ل‬ ‫زا‬ ‫و‬ ‫ن‬ ‫وہ‬ ‫ا‪ ،‬ز‬
‫ع‬ ‫ح ص اد ء‬ ‫ف‪ ،‬ں ا‬ ‫ا‬ ‫وں‬ ‫ا‬
‫س‬ ‫وں‬ ‫ں‪ ،‬ر‬ ‫در‬ ‫م ر‬ ‫د ود‬
‫‪،‬‬ ‫ں‬ ‫و‬ ‫‪ ،‬ا زت‬ ‫ا بو ل‬ ‫ح‬
‫ر ى‬ ‫ر وا ر ‪ ،‬گ‬ ‫) ں(‬ ‫ح ) ں(‬ ‫رى ا‬
‫ر‬ ‫ح‬ ‫‪ ،‬رى ا‬ ‫اد‬ ‫ا‬
‫دات ں‬ ‫ٰ )ا‬ ‫دات‬ ‫ٰذ‬ ‫اٰ‬ ‫ا رے‬
 ‫‪١٠٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ں زن‬ ‫‪،‬‬ ‫ت ا‬ ‫و وا دا‬ ‫۔ت( ا‬
‫رواور اد‬ ‫ز دہ رے‬ ‫و (‬ ‫و ا‬ ‫و لاﷲور ل)‬
‫ل‬ ‫ك و‬ ‫ا‬ ‫اور اﷲ و ر ل‬ ‫و‬ ‫ب‬
‫اﷲ و ر ل ا‬ ‫ا‬ ‫ں ا ت‬ ‫دود‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ا ا اﷲ‬
‫د ان‬ ‫و‬ ‫و اﷲ ٰ‬ ‫وﷲا‬ ‫ز دہ‬ ‫ن اور م ن‬
‫‪،‬‬ ‫دہ روں در ر‬ ‫ا‬ ‫آن‬ ‫رب و‬
‫‪:‬‬
‫‪(٦٦ /٩‬‬ ‫۔ )ا آنا‬ ‫ا‬ ‫روا‬ ‫ﻻ‬
‫۔ وا ذ ﷲ ٰ‬ ‫ا ن‬ ‫ؤ‬ ‫دو‬ ‫ان‬
‫۔‬ ‫ربا‬
‫۔‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫فا‬ ‫رم ا و‬ ‫ً‪:‬‬
‫‪،‬آ‬ ‫و‬ ‫اد‬ ‫را ‪ :‬اول‬
‫اس ا‬ ‫ح ص‪ ،‬اورا‬ ‫ا‬ ‫ى‪ ،‬اس‬ ‫اد‬
‫اور و‬ ‫اﷲ ور ل اﷲ‬ ‫ا‬
‫‪(٤٠ /٣٣‬‬ ‫۔)ا آنا‬ ‫ر لاﷲو ا‬
‫اور ع‬ ‫۔ت(‬ ‫ں‬ ‫) ںاﷲ ر ل اور‬
‫ر ل‬‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‪،‬‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ٰ ند ّ ن ا ن‬ ‫ے آ‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫ى‬ ‫ى۔)‬ ‫وا ا‬ ‫ا ا‬ ‫)‪(٣٠‬د ل اب‬
‫ا‬ ‫د ‪٤٥ /٢‬‬ ‫ر‬ ‫ا ا‬ ‫ما‬ ‫ب‬ ‫ا ابا‬
‫وت‪(٣٩٦ /٥‬‬ ‫دارا‬
 ‫‪١٠٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫اﷲ ٰ‬ ‫اٰ‬‫‪ ،‬اٰ‬ ‫ں ے‬ ‫ا‬
‫۔ت(‬ ‫ۃ و م زل‬ ‫ا ن ‪ ،‬اﷲ ٰ آپ‬ ‫ا ن‬ ‫و ۔‬
‫ں‬ ‫دّل ا‬ ‫َ َق‬ ‫زا ور‬ ‫ض‬ ‫ا‬
‫اوا ذ ﷲربا ۔‬ ‫د ر ہر‬
‫‪ ،‬ا ء وا ب ا ا اب‪ ،‬ا م ا ر‬ ‫‪/٢٢،‬‬ ‫) وىر‬
‫ب‪( ،‬‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬
‫‪:‬‬ ‫و‬ ‫و ٰوى‬ ‫ا‬ ‫و ل د و‬ ‫ٰوى‬
‫ر‬ ‫دی ل ل ا ر ل اﷲ او ل‬ ‫وا‬
‫ل ہا‬ ‫و ا‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫م‬
‫ا ان ن‬ ‫ا‬ ‫ون‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ۃ‬ ‫ا‬ ‫ہ‬
‫۔‬ ‫ﻻ‬ ‫ہوا‬ ‫ضا‬
‫ں‬ ‫اﷲ ر ل ں ر‬ ‫ا‬
‫وا‬ ‫ں‪ ،‬اورا اس‬ ‫وا ا‬ ‫م‬ ‫اد‬ ‫ا‬
‫و‬ ‫ا ا‬ ‫‪ ،‬اور‬ ‫ً‬ ‫ہ‬
‫ۃ‬ ‫ور‬ ‫ہ‬ ‫ض‬ ‫ر ا‬
‫۔‬
‫‪ ،‬ور‪(٢٦٣/٢،‬‬ ‫‪ ،‬را‬ ‫ا ا لا د ‪،‬ا با‬ ‫) ٰوى‬
‫م‬ ‫ا م ا ا‬
‫‪:‬‬ ‫م‬ ‫‪(٨‬ا م ا ا‬ ‫)‬
‫ۃﻻ‬ ‫ۃو‬ ‫ا‬ ‫وا‬
 ‫‪١٠٦‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ورۃ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ز‬
‫ٰ‬
‫۔‬ ‫و ن‬ ‫ان اراد‬
‫اس‬ ‫ہ‬ ‫اور اس‬ ‫د رو‬ ‫ت‬
‫د‬ ‫نر‬ ‫ق‬ ‫اس‬ ‫وہ اس‬
‫‪ ،‬ںا اس‬ ‫دو ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ورۃ م‬
‫۔‬ ‫د‬ ‫ٹ‬ ‫اس‬ ‫ا ا‬
‫ا ل‪، ،‬ص‪(٣٧٦‬‬ ‫ا ۃ‪ ،‬ا‬ ‫م‬ ‫)ا م ا ا‬
‫‪( ،‬‬ ‫ا ۃ‪،‬ا ما ر ا‬ ‫وہ‬ ‫‪ ،‬اءا‬ ‫‪/٢٢،‬‬ ‫) وىر‬
‫‪:‬‬ ‫ا اور م‬
‫و‬ ‫ور ت د‬ ‫’’ا م‘‘ ا م ا‬
‫س‬ ‫ہ‬ ‫اﷲ‬ ‫آن‬ ‫اور‬ ‫ع‬
‫و "‬ ‫و‬ ‫ع‬ ‫د ظ‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫آج‬
‫اوران‬ ‫ں‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ر لا‬ ‫"‬ ‫ربا‬
‫ڑى‪ ،‬ا‬ ‫ا ل‬ ‫ا د‪ ،‬ان‬ ‫ا ن‪ ،‬ان‬ ‫ان‬ ‫ں‬
‫‘‘‬ ‫د ’’‬ ‫ن و ظ ‪ ،‬اور اس و ٔہ‬ ‫و‬ ‫وز دتو‬
‫۔‬ ‫ور تد‬ ‫ادو ظ‬
‫ہ س آج‬ ‫ں‬ ‫م ن‬ ‫آن‬
‫ہ‬ ‫ا‬ ‫ہد ان ل‬ ‫ا ہ رت‬ ‫‪ ،‬ںا و‬ ‫ظ‬ ‫و‬
‫‘‘‬ ‫’’‬ ‫ن د‬ ‫آن‬ ‫ہ ا‬ ‫ر‬
‫ع‬ ‫اوراسا‬ ‫ا‬ ‫َف َّل‬ ‫ا‬ ‫ں‬
‫و زر‬ ‫دن‬ ‫ا‬
 ‫‪١٠٧‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ں‬ ‫آن‬ ‫‘‘‬ ‫‪’’ ،‬‬ ‫ہ‬
‫۔‬ ‫د‬ ‫اس‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ظر‬
‫ل‬ ‫’’ آنا‬ ‫ھ و‬ ‫ں اس‬
‫ل‬ ‫ا‬ ‫‪ ‘‘،‬ں‬ ‫ر‬ ‫ا و ح ظ‬
‫ردى‬ ‫ردى‬ ‫در ر‪،‬‬ ‫۔ ر وا‬ ‫آن‬ ‫‪،‬‬
‫ا و ح‬ ‫وم‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫ر‬ ‫ا‬
‫ك و ت ور ت د‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ر‬ ‫ظ‬
‫ع ں۔‬ ‫وار ادا‬ ‫ع ں‪ ،‬ان‬
‫ت ‪،‬‬ ‫و‬ ‫ى‪،‬‬ ‫آ ن‬ ‫و‬ ‫ان‬
‫۔ د‬ ‫ى‬ ‫رو‬ ‫ور‬ ‫ت ى‪ ،‬و و‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫لد ‪،‬ا‬ ‫ات‬ ‫‪ ،‬ا دو ے‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪،‬‬‫ا م وا ن در‬ ‫و‬
‫ا ا ُدو ا‬ ‫ا وا‬ ‫اﷲ و‬
‫ُ‬
‫‪’’ :‬ﻻ‬ ‫دو ا ا‬ ‫ا وہ دو وں ھ ا‬
‫۔‬ ‫ات ب رو‬‫إﻻ ذو ا ر‘‘و ہ ور ِ‬ ‫إﻻ ﻻ‬
‫ا ن آ ت آن(‬ ‫‪،‬ر‬ ‫‪ ،٣١٥/١٨،‬با‬ ‫) وىر‬
‫( ت‬ ‫)‬ ‫ور ت د اور‬ ‫ف‬ ‫اس‬
‫رہ‬ ‫ا ر‬ ‫فو‬ ‫۔ ور ت د‬ ‫ع‬ ‫و‬
‫‪:‬‬ ‫ا ا د‬
‫﮲‬
‫ُ َ َّبو‬ ‫‘‘ ا‬ ‫ہ‬ ‫ا و‬ ‫’’‬
‫اور ا م‬ ‫ز دہرو‬ ‫آ ب‬ ‫و‬ ‫۔‬ ‫ے وہ‬
 ‫‪١٠٨‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫دو ں‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫ر‬
‫‪:‬‬ ‫زم ۔آپ‬ ‫د اسو‬ ‫ات‬
‫اﷲ ‘‘‬ ‫رے ﷺ ا ’’‬ ‫’’‬
‫ا‬ ‫اور ا م‬ ‫و آ ب ز دہرو‬
‫وﻻ ۔‘‘‬ ‫ر ۔’’ ن اﻻ م‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ن‪،‬ا ما ر ا‬ ‫‪،‬ر‬ ‫‪ ،٣٢٠/١٨،‬با‬ ‫) وىر‬

‫ت‬
‫‪:‬‬ ‫دو‬ ‫ت‬ ‫ورى‬ ‫م اس ت‬
‫ہ ا‬ ‫را‬ ‫ت را‬ ‫ا ا و و‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪ (١) :‬ا وہ‬ ‫دو‬ ‫’’ا ال‬
‫ا‬ ‫( )‪ (٢‬دو ے وہ اس‬ ‫ا ل)‬
‫اور دوم ا ام ۔‬ ‫اس اول وم‬
‫)ر‬ ‫د‬ ‫ے ام‬ ‫رت‬ ‫وم‬
‫ا ام رت‬ ‫‪:‬‬ ‫اور‬ ‫ت‬ ‫( اس‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫اور ا ط‬ ‫ت‬
‫‪٥١٢/٤،‬و‪(٥١٣‬‬ ‫) وىا‬

‫و وا ا‬
‫‪:‬‬ ‫ت س ہ‬ ‫ا‬ ‫ا ما‬
 ‫‪١٠٩‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫س‬ ‫رب‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ر لا‬ ‫’’ ا‬
‫ا ن‬ ‫ت‬ ‫اور دل ان ا ا‬ ‫ان‬ ‫ان‬
‫) (۔‬ ‫اوراس اد ٰ‬ ‫ت‬ ‫۔اور ذا ان‬
‫ہ دے دو ح‬ ‫ں‬ ‫اور‬ ‫ا‬ ‫ا ر‬
‫‪ :‬و وا ا ۔‬
‫ا‬ ‫ف ے‬ ‫ور تد‬ ‫ا ا ‪:‬‬
‫ے اور ل ا م د ٰى ے۔ ا ا‬ ‫م‬ ‫ا‬
‫۔ ا ار‬ ‫ل‬ ‫ا ار‬ ‫ف فا‬
‫ے و‬ ‫د‬ ‫ر‬ ‫ا‬
‫ت اس د ٰى وہ‬ ‫در ا‬ ‫ا ر اس‬ ‫اس‬
‫ن‬ ‫و و‬ ‫ہ و د‬ ‫ور ت د‬ ‫و‬
‫ا ا م‬ ‫ان‬ ‫ا ٰ ۃ وا م‬ ‫ا‬ ‫وآ ن و ر و ن و ات ا‬
‫و ت‬ ‫ا ر اور ا‬ ‫ا‬ ‫ات ا و‬ ‫ر دى‬ ‫د‬
‫ا‬ ‫ان و ں‬ ‫و ت‬
‫۔‬ ‫‪-‬‬ ‫۔‬ ‫د ے مآ‬ ‫ا م و ردى م‬
‫۔‬ ‫رے ںاو‬ ‫‪٣٠/٩‬و‪(٤/٦٣‬ا ا‬ ‫)ا آنا‬
‫ل‬ ‫ت اس‬ ‫اور و ‪:‬‬
‫ورىد‬ ‫ا م راس‬ ‫ت‬ ‫تو‬ ‫و زم‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ر لا‬ ‫را ہ‬ ‫روا‬ ‫ا ر زمآ‬
‫ا ر‬ ‫ت ب روقا ر ا‬ ‫ا وا ا‬ ‫ت ب‬
‫ا ں‬ ‫ف دىاوروہ‬ ‫ا‬ ‫ر انا‬
 ‫‪١١٠‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫اس‬ ‫( ا ار‬ ‫ِ‬ ‫ا اس زم)‬
‫ام‬ ‫ا‬ ‫مو‬ ‫اتا‬ ‫اور‬ ‫ف‬
‫ان‬ ‫و رو‬ ‫اور‬ ‫ا‬ ‫و ا ٰ ۃوا م ز د وں ا‬
‫ں‬ ‫ےا‬ ‫اس‬ ‫ا رر‬ ‫ا‬
‫اور‬ ‫ف‬ ‫ل ل و زم‬
‫۔‬ ‫ذ ﷲ ربا‬ ‫۔وا‬ ‫و ا‬ ‫و‬ ‫و‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ن‪،‬ا ما ر ا‬ ‫‪،‬ر‬ ‫‪ ،١٧٣/٢٠،‬با‬ ‫) وىر‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫ا‬ ‫’’ا‬
‫اورا ام‬ ‫ا ام‬ ‫’’ رے د را‬
‫ا‬ ‫ا ام ے‪ ،‬اس‬ ‫ا‬ ‫وہ‬ ‫اد‬
‫ور ت‬ ‫۔ ا ام‬ ‫ا‬ ‫ے‬
‫وہاسذ‬ ‫ن ےاور‬ ‫ں‬ ‫د‬ ‫ا ر ا ام ےا‬
‫ن ۔‬ ‫’’ نا ح‘‘‬ ‫۔‬ ‫و ر‬ ‫ا ر‬
‫‪:‬‬ ‫توا ل دو ح‬ ‫ف‬ ‫اس‬
‫ا م‬ ‫ا ‪ :‬وہ‬
‫۔‬
‫ں۔‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫دو ے‪:‬وہ‬
‫د‬ ‫( رت‬ ‫ر دو ى) ِ‬
‫وم‬
‫ن‬ ‫اس رت‬ ‫از راہا ط و‬ ‫اور‬
‫۔‬ ‫د‬ ‫و ا‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫اور‬ ‫اور ت‬
‫۔‬ ‫ق‬ ‫( رت دو ں‬ ‫)ا ام‬
 ‫‪١١١‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫اور ا ا‬ ‫(‬ ‫م‬ ‫رت )‬
‫ر‬ ‫اس‬ ‫۔‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫دو ى رت‬
‫رت‬ ‫۔ اور‬ ‫ت‬ ‫اور‬ ‫رت‬ ‫وم‬
‫۔‬ ‫رت‬ ‫ا ام‬ ‫ا‬ ‫اس‬

‫وم اورا ام‬

‫اور‬ ‫و‬ ‫اس م‬ ‫ر ا‬ ‫ر‬
‫‪:‬‬ ‫و‬ ‫و وا ا‬
‫ں‪،‬‬ ‫‪،‬ا‬‫و‬ ‫’’ ل ا‬
‫د‬‫‪ ،‬ں ان‬ ‫ل اوراس‬ ‫د‬ ‫ر‬
‫م ‪،‬‬ ‫اد‬ ‫اس‬ ‫و‬ ‫۔‬ ‫و‬
‫ى ى اد‬ ‫و‬ ‫اس‬ ‫م‬ ‫۔ا ا‬
‫دوزخ‬ ‫۔ ا‬ ‫ا‬
‫آ ں‬ ‫ف ۔‬ ‫۔ آن‬ ‫۔ ل‬
‫۔ ا ے اماس‬ ‫دوزخ ر‬ ‫‪،‬اور‬ ‫ردوزخ‬
‫‪ ،‬اس ل ا‬ ‫د‬ ‫ر‬ ‫اورا‬ ‫د‬
‫دوزخ‬ ‫و‬ ‫‪ ،‬دوزخ‬ ‫اور‬
‫‪ ،‬اس‬ ‫و دوزخ‬ ‫اور‬ ‫‪ ،‬ں‬
‫ا ن‬ ‫دت‬ ‫اور‬ ‫با‬ ‫و‬
‫‪ ،‬اس‬ ‫ف‬ ‫آن‬ ‫۔ ا ل ر‬ ‫وہ ا ن‬ ‫ا‬
‫اس ل ا‬ ‫‪،‬‬ ‫اس‬ ‫‪ ،‬ا‬
 ‫‪١١٢‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫اس‬ ‫م‬ ‫اورا‬ ‫رو‬ ‫اس‬ ‫اور‬
‫) ر‬ ‫ف‬ ‫آن‬ ‫ى اد‬
‫اور اس‬ ‫ا ا‬ ‫‪ ،‬ں اب‬ ‫ح( ا‬
‫۔‬
‫اور‬ ‫د‬ ‫ى‬ ‫ر ے ام‬
‫ا‬ ‫ر‬ ‫م ؤں‬ ‫اس‬ ‫اور‬ ‫و‬
‫) از راہا ط‪،‬‬ ‫ا ل‬
‫وہ‬ ‫۔(‬ ‫ن اور ت‬
‫۔‬ ‫اہ م‬ ‫ر ‪،‬‬
‫وہ دو ے‬ ‫وہ م ى‬ ‫م‬
‫۔‬ ‫وہا ل‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا لر‬
‫اس‬ ‫اس ل‬ ‫لا‬
‫۔‬ ‫لاس‬ ‫ف‬
‫‪،‬‬ ‫اور‬ ‫ل‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫ت‬ ‫اس‬ ‫ل ‪،‬‬ ‫ا‬
‫ا ط‬ ‫اس‬ ‫ان ں ا م‬
‫‪،‬ص‪(٢٣٥ ٢٣٣:‬‬ ‫۔)ا ابا‬

‫ص‬
‫ورى‬ ‫ص‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫اس‬
‫فاس م‬ ‫‪،‬اس‬ ‫اس م‬ ‫ر‬
 ‫‪١١٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا ل‬ ‫وہ‬ ‫‪ ،‬ى‬ ‫‪،‬اس م ى‬
‫اور‬ ‫ے‬ ‫؛ ں‬ ‫ں‬ ‫وہ ا ل‬ ‫۔ا‬ ‫ر‬
‫ت‬ ‫اوراز راہا ط‬ ‫ا ر‬ ‫ا ل‬
‫۔‬ ‫ن‬ ‫و‬
‫فاس ل‬ ‫اس‬ ‫اور ت‬ ‫ا‬
‫اس اس ل‬ ‫رے‬ ‫۔اس‬ ‫و‬
‫ر‬ ‫ا اس‬ ‫‪ ،‬اس‬ ‫ر‬ ‫اس‬
‫ام ۔‬ ‫اس‬
‫اور‬ ‫م‪،‬‬ ‫اس‬ ‫د ت ا ر‬
‫د د‬ ‫ا ط‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫ا ر‬
‫۔‬ ‫ف فا ر‬ ‫ت‬ ‫ورى ں‬
‫اس‬ ‫‘‘‬ ‫س ہ ’’ا ت ا‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ا‬
‫‪:‬‬ ‫ں‬ ‫ا‬
‫۔ان‬ ‫‪ :‬م‪، ،‬‬ ‫‪ :‬ں‬ ‫’’أ ل و ﷲ ا‬
‫ل) ل‬ ‫َّ‬ ‫ا‬ ‫۔‬ ‫ل ا‬ ‫ا ل‬
‫۔‬ ‫(‬
‫ا ل‬ ‫رىاور‬ ‫)‪(٢‬‬ ‫رت و‬ ‫م ا ل‬
‫ما‬ ‫ت‬ ‫ب اس اس‬ ‫فوہ م‬
‫اس م‬ ‫ا ل‬ ‫۔اور‬ ‫اس‬ ‫اس‬
‫ام‬ ‫اس‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫ور ع‬ ‫اس‬
‫﮴‬
‫رے‬ ‫ُ د ّد دے‬ ‫ت‬ ‫د ۔اورا‬ ‫اے‬
 ‫‪١١٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔‬ ‫و‬ ‫ار د ‪:‬‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫ندر ر‪،‬ا‬
‫ا اد‬ ‫ا ا ں‬ ‫اس‬ ‫ن‬ ‫و‬ ‫اورا ىا اہ‬
‫‪) ١٢‬ا تا ‪،‬ص‪(٥٣،٥٢:‬‬ ‫۔‬ ‫اس ا ت‬

‫ل‬ ‫لو‬ ‫اور و‬

‫’’‬ ‫ز دہ آ را‬ ‫روز رو‬ ‫م‬
‫اد ۔‬ ‫اور و‬ ‫ل ‘‘‬ ‫و‬
‫اد‬ ‫د‬ ‫اور‬ ‫ے‬
‫و‬ ‫و‬ ‫اس‬ ‫ا‬ ‫ف‬ ‫م ى‬
‫ف‬ ‫د م‬ ‫ر ۔‬
‫ل و‬ ‫در ر ۔ اور و‬
‫۔‬ ‫اور‬ ‫و‬ ‫در‬ ‫ر اد‬ ‫و‬
‫ں ل‬ ‫و‬ ‫را‬ ‫ر‬ ‫و‬
‫اور‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ل‬ ‫و‬ ‫د و‬
‫﮴‬
‫ا‬ ‫و‬ ‫اس‬
‫﮲‬
‫و ﮳ ﮵ َّ‬ ‫اد‬ ‫ر ے ام‬ ‫ارد‬
‫د‬ ‫اور اد‬ ‫اس‬ ‫اس‬ ‫م‬
‫د‬ ‫ل‬ ‫ح ر ے ام ف و‬ ‫اورا‬
‫( ل‬ ‫اور ا ل‬ ‫) و‬ ‫ہ و‬ ‫اور‬
‫‪:‬‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫اور ِ‬
 ‫‪١١٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫و‬ ‫ر) ( و‬ ‫اور و‬ ‫و ‪ ،‬و‬
‫ں‬ ‫ر و‬ ‫ق ل اور و‬ ‫دو ں د‬
‫۔ و‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫وہ در‬ ‫ل ‪ ،‬اس‬
‫د‬ ‫و‬ ‫ل اور ے‬ ‫د‬ ‫ر‬
‫۔‬ ‫لاور ِ‬
‫‪ :‬﮴‬ ‫‘‘‬ ‫’’ا تا‬
‫ت اے ر‬ ‫﮲ دو ں‬
‫و ﮳ ﮵ َّ‬ ‫’’‬
‫ا ن‘‘ ص‬ ‫’’‬ ‫دےد ۔ ے دو ں ں ذ‬ ‫رات ا و ا‬
‫ص‬ ‫‪(٥‬‬ ‫)‬ ‫و ر‬ ‫و‬
‫‪(٣‬اس‬ ‫)‬ ‫دو ا‬ ‫۔ اس‬
‫داس‬ ‫ت‬ ‫’’ و وح ‘‘‬ ‫و دود‬ ‫اد‬
‫دو ے‬ ‫اس س م‬ ‫لو ن‬ ‫و‬ ‫ا ل‬
‫ى ن ۔‘‘)ا تا ‪،‬ص‪ : ،٥٣:‬ى ڈ (‬ ‫سد‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫ا ’’ا تا‬
‫و‬ ‫وراس‬ ‫‪(٥‬‬ ‫)د‬ ‫’’‬
‫)‬ ‫ا ن‘‘‬ ‫‪(٣‬اور رت’’‬ ‫)‬ ‫وہ و‬
‫۔‘‘‬ ‫ا ل‬ ‫و وہ‬ ‫وہ‬ ‫‪ (٥‬و ں‬
‫‪،‬ص‪ : ،٥٤:‬ى ڈ (‬ ‫)ا تا‬
‫ں‬ ‫د‬ ‫ر و‬ ‫ف ف‬ ‫اس‬
‫َّ ) ( اور‬ ‫رت اور‬ ‫۔‬ ‫ا ا‬
 ‫‪١١٦‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ب‬ ‫و‬ ‫رات‬
‫‪:‬‬ ‫س ہ‬ ‫ا ما ر‬
‫ا‬ ‫اس‬ ‫ے‬ ‫’’‬
‫‪،‬ص‪(١٨٦:‬‬ ‫ا‬ ‫۔‘‘)ا‬ ‫ورى‬
‫ں ق ے قر دو ں‬ ‫دو ںا‬ ‫ق‬ ‫اسرو‬
‫ن‬ ‫ود‬ ‫ف لوا فاورا‬ ‫ل‬ ‫ں‬ ‫م‬
‫۔‬ ‫و‬ ‫و اور‬
‫ل‬ ‫لو‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ا م‬ ‫ا ‪ ،‬و‬ ‫اس م‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫’’ا تا‬ ‫وا‬ ‫اور ا‬
‫ر‪ ،‬ﻛﲈﻓﯽ ﻣﻨﺘﻬﻰ اﻟﺴﺆل‬ ‫‪،‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪ :١‬و‬ ‫’’‬
‫رز‬ ‫‪،‬‬ ‫و‬ ‫وﻓﺼﻮل اﻟﺒﺪاﺋﻊ وﻏﲑﳘﺎ‪.‬‬
‫ور‬ ‫وري‘‘‬ ‫ا‬ ‫ا و‬ ‫ل ‪’’:‬ﻻ‬ ‫ا ق‬ ‫ًااس‬
‫۔ں‬ ‫ور‬ ‫و‬ ‫ر‪،‬‬ ‫ر‬ ‫ورى‬ ‫اد‬
‫۔‬ ‫َّ‬
‫﮴‬
‫و‬ ‫و‬ ‫﮲‬
‫د ا ر ﮳ ﮵ َّ‬ ‫‪ -:٢‬ر‬
‫رط‬ ‫و‬ ‫و ے‬ ‫اور ا‬ ‫اور‬
‫‪’’:‬ﻋﺪم اﻟﺘﻜﻔﲑ ﻣﺬﻫﺐ اﳌﺘﻜﻠﻤﲔ واﻟﺘﻜﻔﲑ‬ ‫۔’’ ا وض‘‘‬
‫ﻣﺬﻫﺐ اﻟﻔﻘﻬﺎء ﻓﻼ ﻳﺘﺤﺪ اﻟﻘﺎﺋﻞ ﺑﺎﻟﻨﻘﻴﻀﲔ ﻓﻼ ﳏﺬور‪)‘‘.‬ص‪(١٩٠،١٨٩:‬‬
‫و‬ ‫م‬ ‫‪:‬‬ ‫)‬
‫ل‬ ‫وہ و‬ ‫اور‬ ‫م‬
‫دوا ا‬ ‫و‬ ‫د ں‬ ‫) اور م ان(دو‬
 ‫‪١١٧‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا زم آ ۔(‬ ‫ا‬
‫وہ‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫م و‬
‫ں اور ا ا م‬ ‫ے‬ ‫ا ت‬
‫وہ ’’ﺳﻞ اﻟﺴﻴﻮف اﳍﻨﺪﻳﺔ ﻋﲆ ﻛﻔﺮﻳﺎت‬ ‫۔‬ ‫د‬ ‫ےا م‬
‫﮶‬
‫﮵ ٔ’’اﻟﻜﻮﻛﺒﺔ اﻟﺸﻬﺎﺑﻴﺔ ﰲ ﻛﻔﺮﻳﺎت أﰊ‬ ‫ﺑﺎﺑﺎ اﻟﻨﺠﺪﻳﺔ‘‘ ]‪ ١٣١٢‬ھ[ اور‬
‫ا ل‬ ‫‘‘ ]‪١٣١٢‬ھ[‬ ‫ا‬
‫ع ق ز وآ ن وت‬ ‫اور‬ ‫د‬ ‫۔ان‬ ‫ڈر‬ ‫رى‬
‫رت‬ ‫ا ل‪،‬‬ ‫ف‬ ‫۔ ق‬
‫‪.‬‬ ‫و‬ ‫وا‬ ‫ا‬
‫وہ‬ ‫ے‬ ‫اور‬ ‫ا اس‬ ‫ق‬ ‫ں ا‬
‫ں‬ ‫‪،‬ﻷﻧﻪ ﻧﻮی ﻣﺎ ﳛﺘﻤﻠﻪ‬ ‫’’ ا ‘‘‬ ‫اے ر‬
‫اور‬ ‫ا‬ ‫ے‬ ‫ا اس‬
‫‪:‬‬ ‫قد ۔ ’’درر‘‘و’’در‘‘‬ ‫اور‬ ‫ق‬ ‫ا‬ ‫ق اس رت‬
‫’’إذا ﻛﺎن ﰲ اﳌﺴﺌﻠﺔ و ہ ﺗﻮﺟﺐ اﻟﻜﻔﺮ )أی اﺣﺘﲈﻻت اﻫـ ش(‬
‫َ‬
‫و واﺣﺪ ﻳﻤﻨﻌﻪ ﻓﻌﲆ اﳌﻔﺘﻲ اﳌﻴﻞ ﳌﺎ ﻳﻤﻨﻌﻪ ﺛﻢ ﻟﻮ ِ ـ ّ ـ ُ ٗ ذﻟﮏ ﻓﻤﺴﻠﻢ وإﻻ ﱂ‬
‫‪ ،‬وت‬ ‫ر ‪ ،۲۳۰/۴ ،‬دار ا‬ ‫ﻳﻨﻔﻌﻪ ﲪﻞ اﳌﻔﺘﻲ ﻋﲆ ﺧﻼﻓﻪ‪)‘‘.‬در‬
‫‪ ،‬وت(‬ ‫م ‪ ،۳۲۴/۱ ،‬ا ء ا‬ ‫ودرر ا‬
‫ا ل ‪ ،‬رے‬ ‫م‬ ‫) ‪:‬‬
‫ا ا ا‬ ‫ں‬ ‫ا نوا م‬ ‫ںاورا‬
‫ا‬ ‫‪ ،‬ا اس‬ ‫زم اس‬ ‫ف‬
‫ہ وہ ن اورا اس اسا‬ ‫ا ا‬
 ‫‪١١٨‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫دے ۔(‬ ‫ا‬ ‫اس‬ ‫اد‬ ‫ى‬ ‫اد‬
‫اور‬ ‫ق‬ ‫ں اس و‬
‫‪،‬‬ ‫ا ط‬ ‫ا ما‬ ‫و‬ ‫َض‬ ‫َّ اور‬ ‫ا ل‬
‫‪:‬‬ ‫’’ا م‘‘‬
‫’’اﻟﺬي ﻳﺘﺤﺮر اﻧﻪ ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ ﻟﻘﻮاﻋﺪ اﳊﻨﻔﻴﺔ واﳌﺎﻟﻜﻴﺔ وﺗﺸﺪﻳﺪاﲥﻢ‬
‫ً‬
‫وأﻣﺎ ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ ﻟﻘﻮاﻋﺪﻧﺎ وﻣﺎﻋﺮف ﻣﻦ ﻛﻼم أﺋﻤﺘﻨﺎ‬ ‫ﻳﻜﻔﺮ ﻋﻨﺪﻫﻢ‬
‫ﻓﺎﻟﻠﻔﻆ ﻇﺎﻫﺮ ﰲ اﻟﻜﻔﺮ وﻋﻨﺪ ﻇﻬﻮر اﻟﻠﻔﻆ ﻓﻴﻪ ﻻ ﳛﺘﺎج إﱃ ﻧﻴﺘﻪ ﻛﲈ ﻋﻠﻢ ﻣﻦ‬
‫ر (‬ ‫ی‪،‬‬ ‫ﻓﺮوع ﻛﺜﲑة وإن أ ّول ﻗﺒﻞ ﻣﻨﻪ‪،۱۴۶) ‘‘.‬دارا‬
‫‪:‬‬
‫ً‬ ‫َّ‬
‫وﻗﻠﻨﺎ ﻟﻪ أﻧﺖ ﺣﻴﺚ أﻃﻠﻘﺖ‬ ‫’’ﻋﻤﻠﻨﺎ ﺑﲈ دل ﻋﻠﻴﻪ ﻟﻔﻈﻪ‬
‫ﻫﺬا اﻟﻠﻔﻆ وﱂ ﺗﺆول ﻛﻨﺖ ﻛﺎﻓﺮا وإن ﻛﻨﺖ ﱂ ﺗﻘﺼﺪ ذﻟﻚ ﻷﻧﺎ إﻧﲈ ﻧﺤﻜﻢ‬
‫ﺑﺎﻟﻜﻔﺮ ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻟﻈﺎﻫﺮ و ﻗﺼﺪک وﻋﺪﻣﻪ إﻧﲈ ﺗﺮﺗﺒﻂ ﺑﻪ اﻷﺣﻜﺎم ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر‬
‫اﻟﺒﺎﻃﻦ ﻓﺎﻟﻠﻔﻆ إذا ﻛﺎن ﳏﺘﻤﻼ ﳌﻌﺎن ﻓﺈن ﻛﺎن ﰲ ﺑﻌﻀﻬﺎ أﻇﻬﺮ ﲪﻞ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫وﻛﺬا إن اﺳﺘﻮت ووﺟﺪ ﻷﺣﺪﻫﺎ ﻣﺮﺟﺢ واﻹرادة وﻋﺪﻣﻬﺎ ﻻ ﺷﻐﻞ‬
‫ر (‬ ‫ی‪،‬‬ ‫م‪ ،‬ص‪ ،۶۴ :‬دار ا‬ ‫ﻟﻨﺎﲠﺎ‪) .‬ا‬
‫اور‬ ‫ر‬ ‫ر د‬ ‫موا‬ ‫اس‬ ‫‪:‬‬ ‫)’’‬
‫و‬ ‫اوراس‬ ‫ر‬ ‫اس م‬
‫( م‬ ‫)‬ ‫‪،‬اس‬ ‫ى اد م وہ‬ ‫ا‬
‫ف‬ ‫ا م‬ ‫اور م‬ ‫اور‬ ‫در‬ ‫ا ر‬
‫رے‬ ‫ز دہ‬ ‫ں ا ل اور‬ ‫ا ر‬
‫وہ‬ ‫را‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا ںاوران‬
 ‫‪١١٩‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔‘‘‬ ‫ور‬ ‫ارادہاور مارادہ‬ ‫ل‬
‫ل‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫‪ -: ٣‬ں‬
‫اور و‬ ‫اد‬ ‫اد‬ ‫ر‬
‫اور و‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫راور‬ ‫اد ر‬
‫و‬ ‫اس‬ ‫ل ى‬ ‫ں‬ ‫ر اور‬
‫ا ل‬ ‫د ُّ اور‬ ‫ا‬
‫د ُّ اور‬ ‫۔اور‬ ‫ا‬ ‫دو ا‬
‫۔‬ ‫اہرا ا ل‬ ‫ل‬
‫(‬ ‫ل) ل‬ ‫‪-:٤‬‬
‫‪:‬‬ ‫و ا وض‬ ‫‪ ،‬ا ا و ا‬ ‫در ر‪ ،‬ا‬ ‫اورا‬ ‫ُّ‬ ‫ا‬
‫’’ذﻟﻚ اﳌﻌﺘﻘﺪ ﰲ ﻧﻔﺴﻪ ﻛﻔﺮ ﻓﺎﻟﻘﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﲈ ﻫﻮ ﻛﻔﺮ وإن‬
‫ﱂ ﻳﻜﻔﺮ‪‘‘.‬‬
‫آن ل۔ دا م‬ ‫رہ‬
‫’’ را ار ‘‘ از ى در ٔ‬ ‫اس‬
‫‪:‬‬ ‫وى اول‪،‬ص‪٧٥:‬؍‬ ‫ا‬
‫زم ۔‘‘‬ ‫و‬ ‫’’انا ل‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫ف‘‘و ا ’’‬ ‫ا‬ ‫وہ ’’‬
‫ن اور ت۔‘‘‬ ‫اور تاور‬ ‫ا ال‬
‫ل‬ ‫ن‬ ‫وہ ا ط‬ ‫ا ام‬ ‫اور‬
‫بآ ر‬ ‫اس‬ ‫ا ط‬ ‫اس‬ ‫در ر‬
‫‪’’ :‬وﻫﻮ أﺣﺪ ﳏﺎﻣﻞ ﺗﺸﺪﻳﺪات‬ ‫ہ‬ ‫ام‬
‫‪،‬ص‪ : ،٥١ ٤٩:‬ى ڈ (‬ ‫اﻟﻔﻘﻬﺎء اﻟﻜﺮام‪)‘‘.‬ا تا‬
 ‫‪١٢٠‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬

‫ت و‬ ‫د ى‬ ‫ىا‬
‫قرو‬ ‫اور‬ ‫ان‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ر‬
‫‪” ،‬ا‬ ‫د‬ ‫اور‬ ‫‪،‬‬
‫و‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫رت ق وا‬ ‫ا ن“‬ ‫“و”‬ ‫ا‬
‫از ‪:‬‬ ‫ر‬ ‫ن‬ ‫ت و‬ ‫اور د ى‬ ‫وا ف‬
‫ان ت‬ ‫ت و‬ ‫د ى‬ ‫” ىا‬
‫ىر ا‬ ‫ت‬ ‫ں ا‬ ‫‪ ،‬م‬ ‫اور م‬
‫۔ اور‬ ‫ا ل اور‬ ‫و‬ ‫در ے‬
‫‪ ،‬ا اس‬ ‫اد‬ ‫ى ى‬ ‫ىا‬ ‫م‬
‫ًا‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ا ل ‪،‬ا‬ ‫اد و‬ ‫ىا‬
‫۔‬ ‫ت‬
‫ا ال‬ ‫ىا‬ ‫ہ ‪ :‬اس‬
‫ا م‬ ‫ا ن“و ہ‬ ‫ى”‬ ‫د‬ ‫‪ ،‬اس‬ ‫؛ ا ا ال‬
‫ا‬ ‫ا ل اور‬ ‫۔وہ‬ ‫ہ‬ ‫ں ‪،‬ان اس‬ ‫ش‬ ‫وا‬
‫وزى “و ہ‬ ‫ا ن“ و ”ر‬ ‫”‬ ‫و‬ ‫ز ر‬ ‫ت‬
‫و‬ ‫ا ال‬ ‫ا‬ ‫وں‬ ‫ں‬ ‫؟د‬ ‫وا ں‬
‫و‬ ‫ں‬ ‫دد‬ ‫رت‬ ‫وزى“‬ ‫”ر‬ ‫؛ ا‬
‫م ر‬ ‫ر د‬ ‫ى د‬ ‫ےد ۔‬
‫ں‬ ‫ى‬ ‫م ”د‬ ‫ےا ر‬ ‫‪،‬‬ ‫وز‬
‫اور‬ ‫زہ ا ام‬ ‫لا ما‬ ‫م ا‬ ‫ا ن“ ؛‬
 ‫‪١٢١‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ى‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ف د؛‬ ‫ا ام‬
‫ڑا۔‬ ‫دا‬ ‫ا‬
‫م‬ ‫ام‬ ‫ل‬ ‫ى ل ا‬ ‫ا‬ ‫ا د‬
‫اور اس ا م‬ ‫ى ى‬ ‫؟‬ ‫‪،‬‬ ‫ُ ّل ُ ّ ل‬
‫ا ن“ و ”ر‬ ‫”‬ ‫ىا‬ ‫و‬ ‫؛ اا‬
‫اور‬ ‫ر‬ ‫َد ل‬ ‫وا‬ ‫“و ہ ا ن‬ ‫وزى“و” اط‬
‫۔‬ ‫ے‬ ‫دوزخ‬
‫ام‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫ىا‬
‫ن‬ ‫‪،‬‬ ‫‪،‬وہ ا‬ ‫د‬
‫لو‬ ‫د‬ ‫ان‬ ‫‪،‬‬ ‫و ل‬ ‫ل‬ ‫اس‬ ‫‪،‬‬
‫‪،‬ا و‬ ‫‪ ،‬ا م‪، ،‬و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬اہ د اور‬ ‫ُ‬
‫۔‬ ‫ڈ‬
‫‪،‬ا‬ ‫ا‬ ‫ں‬ ‫د‬ ‫ق‬ ‫اور‬
‫‪ ،‬ں دو ں‬ ‫ق‬ ‫ا ن‬ ‫اور‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ں ز وآ ن ق ۔‬
‫۔اس‬ ‫ا‬ ‫اور ا‬ ‫ا ن‬
‫۔‬ ‫ا م ن‬ ‫ت اور ان‬ ‫ىا‬ ‫م‬
‫ا‬ ‫د ان اوران‬ ‫ام‪ ،‬ا ن‬ ‫‪ :‬رے‬ ‫ال‬
‫ص‪(٢:‬‬ ‫ا‬ ‫۔ ا وا۔)ا‬ ‫زم‬ ‫(‬ ‫ىا‬ ‫)‬
‫ہ ہ ً‬ ‫ا‬ ‫و اوران‬ ‫‪:‬‬ ‫وع‬ ‫اب‬
‫ص‪(١٠:‬‬ ‫ا‬ ‫)ا‬ ‫امان‬ ‫ت‬ ‫زماور‬
 ‫‪١٢٢‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫(‬ ‫و اوراس ا م ) ى ا‬ ‫‪:‬‬ ‫‪٦٢‬‬ ‫ا‬
‫ن ذو ر‬ ‫ما ط ا ر‬ ‫رے د‬ ‫ا‬ ‫ت‬
‫ا‬ ‫و‬ ‫۔واﷲ‬ ‫و‬ ‫و‬
‫ت‬ ‫‪،‬ا‬ ‫رى ب‬ ‫ا‬ ‫اول‬
‫ت س ہ‬ ‫۔ا‬ ‫ىا‬ ‫د‬ ‫ر‬ ‫‪،‬‬
‫رض‬ ‫‪،‬اس‬ ‫ت‬ ‫ا ر اورا‬
‫‪:‬‬ ‫۔ ا وض‬
‫ا‬ ‫ء‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫” ما‬
‫۔‬ ‫اور‬ ‫ور“‬
‫ا ر ے اور‬ ‫ن ےاور دا‬
‫۔‬ ‫ا‬ ‫ے‪،‬اس‬
‫م‬ ‫ح‬ ‫اوراس ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪،‬‬ ‫۔‬ ‫د‬ ‫ں‬ ‫و‬ ‫ف‬ ‫اس‬
‫۔‬ ‫ورى‬ ‫‪،‬ا ل‬ ‫ر‬ ‫اس‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫” اﻧﺖ ﻃﺎﻟﻖ ‪ ،‬ﻻ ﻳﻔﺘﻘﺮ اﱃ اﻟﻨﻴﺔ ﻷﻧﻪ ﴏﻳﺢ ﻓﻴﻪ ﻟﻐﻠﺒﺔ اﻻﺳﺘﻌﲈل‬
‫وﻟﻮ ﻧﻮى اﻟﻄﻼق ﻋﻦ وﺛﺎق ﱂ ﻳﺪﻳﻦ ﰲ اﻟﻘﻀﺎء ﻷﻧﻪ ﺧﻼف اﻟﻈﺎﻫﺮ‬
‫وﻳﺪﻳﻦ ﻓﻴﲈ ﺑﻴﻨﻪ وﺑﲔ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻷﻧﻪ ﻧﻮى ﻣﺎ ﳛﺘﻤﻠﻪ“‪.‬ﻳﻌﻨﯽ ”أﻧﺖ ﻃﺎﻟﻖ“‬
‫ق‬ ‫‪،‬اورا‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫؛ ں‬ ‫ج‬ ‫وع ق‬
‫ف ‪ ،‬اور ا‬ ‫؛ ں‬ ‫ًء‬ ‫ش‬
‫ا ل ۔‬ ‫اس‬ ‫؛اس‬
 ‫‪١٢٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪:‬‬ ‫دوا‬ ‫ا‬
‫وہ دو ے‬ ‫ںا‬ ‫وہ‬ ‫اول‪:‬‬
‫ان‬ ‫‪،‬ا ل‬ ‫ى‬ ‫ا‬ ‫۔ دو ے‪:‬‬ ‫ا لر‬
‫ا ال‬ ‫د ى‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫؛ اا‬ ‫د‬
‫ر‬ ‫‪،‬ان‬ ‫و ہوارد‬ ‫ر ‪ ،‬ف‪،‬‬
‫ا‬ ‫؛ وہ ں‬ ‫اور ف‬ ‫دو ا ا ل‬ ‫؛ا‬ ‫ف‬
‫۔‬ ‫ىا‬ ‫د‬ ‫؛ ا‬
‫ح‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫‪ ،‬اس‬ ‫ا ن‘‘ ں‬ ‫’’‬
‫ا‬ ‫ى‬ ‫“‬ ‫”‬ ‫“‬ ‫”‬ ‫؛ ا اس‬
‫‪ ،‬اور‬ ‫ر‬ ‫اور‬ ‫؛ ا اس ا و‬ ‫ا ل‬
‫وہ‬ ‫ا ن‬ ‫دود ۔‬ ‫د‬ ‫و‬
‫ا‬ ‫‪،‬اورا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬اور و‬ ‫ى‬
‫اور‬ ‫“ ں‬ ‫و‬ ‫رت ”اس‬
‫اور ف‬ ‫؛ ا و‬ ‫و‬ ‫د‬
‫؛ اا‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫اس ى رت‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫رض‬ ‫وہاس‬ ‫و‬ ‫د‬
‫“‬ ‫ا‬ ‫ح ”ا‬ ‫ا‬ ‫ا ن“‬ ‫”‬
‫ور ۔ع‬ ‫رى‬ ‫ا ‪ ،‬ى اوت‬
‫“‬ ‫ز‬ ‫” ق ا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ح رو‬ ‫آ ب‬ ‫ارش‬ ‫اس‬
‫( ر‬ ‫ت )‬ ‫ا ال‬ ‫ىا‬
 ‫‪١٢٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔‬ ‫ىا‬ ‫د‬
‫و‬ ‫ت س ہا‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫ن‬ ‫ىا‬
‫رى۔‬ ‫ت ا و او‬ ‫د ى‬ ‫ىا‬
‫ر ۔‬ ‫ان‬ ‫ا ال‬ ‫ىا‬ ‫دو ىو‬
‫‪:‬‬ ‫ىر ا‬ ‫اول ‪١٢١‬‬ ‫ّب‬ ‫وىر‬
‫ا ا ل و‬ ‫ىا‬ ‫ر‬ ‫ت‬ ‫”ا‬
‫“۔‬ ‫ا ن‬ ‫آد ں رو و‬
‫ا‪،‬‬ ‫ذ‬ ‫ِ‬
‫ت‬ ‫؛‬ ‫ا ر‬ ‫اس ِ‬
‫ت‬
‫‪:‬‬ ‫‪١٢٢‬‬
‫“۔‬ ‫ا اا‬ ‫ان‬ ‫”‬
‫ت‬ ‫ا ا‬ ‫ىا‬ ‫ں‬ ‫د‬
‫‪،‬اب اس‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ا ں‬ ‫دے دى‬
‫ّ‬ ‫ا‬ ‫د ى‬ ‫ىا‬ ‫ا ط‬ ‫د‬ ‫ت‬
‫۔‬ ‫و ل‬ ‫ان ا ال‬ ‫ن‬
‫و ل اور‬ ‫ان ا ال‬ ‫تو ےا‬ ‫ا‬
‫‪ ،‬دو ى و‬ ‫ّ ن‬ ‫ىا‬ ‫ت‬
‫ًا اب ا‬ ‫ل “۔)‬ ‫اور‬ ‫ت‬
‫ص‪(٢٤٠-٢٣٥:‬‬ ‫ا‬

‫ا م و‬
 ‫‪١٢٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫و‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫م ا ا د‬ ‫ا‬
‫د‬ ‫ل ۔اورا و‬ ‫د‬ ‫دو ں‬ ‫اور‬
‫د‬ ‫ر‬ ‫ل‬ ‫د‬ ‫ف‬ ‫و‬ ‫و‬
‫وہ و‬ ‫د‬ ‫اور‬ ‫د‬ ‫اور ں و‬
‫۔‬ ‫ں ل‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫و‬
‫‪:‬‬ ‫ح’’ ا ا ‘‘‬
‫و‬ ‫د‬ ‫أو‬ ‫’’ ن‬
‫ﻻ و ۔‘‘ )ص‪(٢٢:‬‬ ‫أو ﻻ‬ ‫ا ا‬
‫د‬ ‫د‬ ‫اور‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫’’ و ا‬
‫‘‘ اور د‬ ‫’’ و‬ ‫ر‬ ‫( و‬ ‫)د‬
‫ا ااور ہ ۔‘‘‬ ‫و‬ ‫اور د‬

‫ل‬ ‫ق و‬
‫دو ں‬ ‫( و‬ ‫)و‬ ‫ان ں ں‬ ‫و‬
‫‪:‬‬ ‫ہ‘‘‬ ‫ہ ح‬ ‫’’‬ ‫ق ل ۔ لا ا ا‬ ‫د‬
‫َّ‬
‫ا ي أو‬ ‫ا و إذا ن ا‬ ‫’’‬
‫‪:‬أ‬ ‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا ول ذات اﷲ‬ ‫ا ب۔‘‘)ص‪ ،۴۹ :‬ا‬
‫‪ ،‬وت(‬ ‫ا‬ ‫ا ش‪ ،‬دار ا‬ ‫ی‬ ‫ا‬
‫۔‘‘‬ ‫ل‬ ‫و‬ ‫ورہ‬ ‫دہ ز نوادب‬ ‫’’ و‬

‫ل‬ ‫ق و‬
 ‫‪١٢٦‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫ل ۔’’ ءا‬ ‫ق‬ ‫(‬ ‫اور ى ) و‬
‫’’اﻟﺘﺄوﻳﻞ اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻳﺘﻀﻤﻦ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻣﺎ ﺟﺎء ﺑﻪ اﻟﺮﺳﻮل واﻟﻜﺬب‬
‫ﻋﲆ اﳌﺘﻜﻠﻢ أﻧﻪ أراد ذﻟﻚ اﳌﻌﻨﻰ ﻓﺘﺘﻀﻤﻦ إﺑﻄﺎل اﳊﻖ وﲢﻘﻴﻖ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬
‫وﻧﺴﺒﺔ اﳌﺘﻜﻠﻢ إﱃ ﻣﺎ ﻻ ﻳﻠﻴﻖ ﺑﻪ ﻣﻦ اﻟﺘﻠﺒﻴﺲ واﻷﻟﻐﺎز ﻣﻊ اﻟﻘﻮل ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻼ‬
‫ﻳﺒﲔ ﺻﻼﺣﻴﺔ اﻟﻠﻔﻆ ﻟﻠﻤﻌﻨﻰ‬
‫ﻋﻠﻢ أﻧﻪ أراد ﻫﺬا اﳌﻌﻨﻰ ﻓﺎﳌﺘﺄول ﻋﻠﻴﻪ أن ﱢ‬
‫اﻟﺬي ذﻛﺮه أوﻻ واﺳﺘﻌﲈل اﳌﺘﻜﻠﻢ ﻟﻪ ﰲ ذﻟﻚ اﳌﻌﻨﻰ ﰲ أﻛﺜﺮ اﳌﻮاﺿﻊ‬
‫ﺣﺘﻰ إذا اﺳﺘﻌﻤﻠﻪ ﻓﻴﲈ ﳛﺘﻤﻞ ﻏﲑه ﲪﻞ ﻋﲆ ﻣﺎ ﻋﻬﺪ ﻣﻨﻪ اﺳﺘﻌﲈﻟﻪ ﻓﻴﻪ‬
‫وﻋﻠﻴﻪ أن ﻳﻘﻴﻢ دﻟﻴﻼ ﺳﺎﳌﺎ ﻋﻦ اﳌﻌﺎرض ﻋﲆ اﳌﻮﺟﺐ ﻟﴫف اﻟﻠﻔﻆ ﻋﻦ‬
‫ﻇﺎﻫﺮه وﺣﻘﻴﻘﺘﻪ إﱃ ﳎﺎزه واﺳﺘﻌﺎرﺗﻪ وإﻻ ﻛﺎن ذﻟﻚ ﳎﺮد دﻋﻮى ﻣﻨﻪ ﻓﻼ‬
‫ﺗﻘﺒﻞ‪)‘‘.‬ا ب ا ا ‪ ،‬ص‪(۸۲:‬‬
‫اور‬ ‫ن‬ ‫ﷺ‬ ‫’’ و‬
‫و (‬ ‫وہ )‬ ‫اد‬ ‫آپ‬ ‫ا ام‬ ‫آپ‬
‫آپ‬ ‫د‬ ‫فا د‬ ‫اورآپ‬ ‫ارد‬ ‫اور‬
‫ت ا ب‬ ‫ف‬ ‫آپ‬ ‫اور‬ ‫در‬ ‫ن‬ ‫ار وا‬
‫وہ‬ ‫ورى‬ ‫وا‬ ‫ا و‬ ‫اد‬ ‫آپ‬
‫ت وہ‬ ‫اور‬ ‫ا ر اس‬ ‫ے‬
‫ىو‬ ‫‪،‬‬ ‫ل‬ ‫ںاس‬ ‫ل ا‬ ‫ا‬ ‫اس‬
‫ورى ور‬ ‫د‬ ‫رض‬ ‫ز وا رہ اد‬ ‫ڑ‬
‫۔‘‘‬ ‫ع‬ ‫د ى‬
‫ل‬ ‫د‬ ‫اور‬ ‫(‬ ‫اور دو ى ) و‬
‫‪:‬‬ ‫س ہ‬ ‫ل ۔ا م ا ر‬ ‫د‬ ‫اور ر‬
 ‫‪١٢٧‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔‘‘‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫’’ م و‬
‫‪:‬‬ ‫ہ‘‘‬ ‫’’ ہ ح‬ ‫ا ا‬ ‫لا‬
‫َ‬
‫ا)‬ ‫إذا ن )ا ا ي ّأو (‬ ‫’’‬
‫‪:‬أ‬ ‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا ول ذات اﷲ‬ ‫ا ب(۔‘‘ )ص‪ ،۴۹ :‬ا‬
‫‪ ،‬وت(‬ ‫ا‬ ‫ا ش‪ ،‬دار ا‬ ‫ی‬ ‫ا‬
‫۔‘‘‬ ‫ورہ دور‬ ‫دہ ز نوادب‬ ‫’’ و‬

‫ا ا‬
‫ف‬ ‫؛ اس‬ ‫ا ا‬ ‫وا ر‬
‫دو‬ ‫ل‬ ‫در ر اور‬ ‫ار د‬ ‫اورا‬
‫۔‬ ‫ذ اس‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫زن‬ ‫د‬ ‫‪:‬‬
‫‪ ،‬ذرا اس‬ ‫اس‬ ‫ت‬ ‫ب‬ ‫زارىا اہ‬
‫ص‬ ‫د‬ ‫۔اور وا‬ ‫د‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫۔’’ وى‬
‫’’ﻻ ﻳﻜﻔﻲ ﰲ اﻟﻜﻔﺮ ﺑﺎﻹﻧﻜﺎر أن ﻳﻘﻮل ﻟﻪ ﺷﺨﺺ أو أﺷﺨﺎص‬
‫ﱂ ﻳﺒﻠﻐﻮا ﻋﺪد اﻟﺘﻮاﺗﺮ ﻫﺬا واﺟﺐ أو ﺣﻼل أو ﺣﺮام ﺑﻞ ﻻ ﺑﺪ أن ﻳﺘﻮاﺗﺮ‬
‫ﻋﻨﺪه ذﻟﻚ ﻓﺈذا ﺗﻮاﺗﺮ ﻋﻨﺪه ﻛﻔﺮ ﺑﺎﻟﺸﻚ أو اﻹﻧﻜﺎر‪)‘‘.‬ص‪(۲۰۱:‬‬
‫ض ل ام‬ ‫ا ص‬ ‫دا‬ ‫’’ا‬
‫د‬ ‫ر ا ت ورى ۔ ں‬ ‫؛ ں‬ ‫اوروہ‬
‫۔‘‘‬ ‫ا ر ے‬ ‫وہ‬ ‫ت‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬
 ‫‪١٢٨‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ء‬ ‫ا‬ ‫’’وأ‬
‫۔‘‘‬ ‫ا ا‬ ‫أن إ رہ‬
‫‪ ،‬اس‬ ‫ا‬ ‫ان‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫’’‬
‫۔‘‘‬ ‫ا ا ر‬
‫‪:‬‬ ‫س ہ‬ ‫ا ما ر‬
‫م‬ ‫ف‬ ‫م‬ ‫نا‬ ‫ا ب جإ ا‬ ‫’’‬
‫إ‬ ‫اا ل‬ ‫و‬ ‫و ُ َم‬ ‫ف‬ ‫و‬ ‫وا‬
‫ً‬
‫ہ و‬ ‫اا ل‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫ہ وﻻ‬
‫َّ‬
‫اا ل‬ ‫ل ہ‬ ‫ت‬ ‫ول ا اب أو ا ر ا‬
‫ہ‬ ‫ن‬ ‫را‬ ‫ا‬ ‫وﻻ‬ ‫ﻻ‬ ‫وا‬
‫َ‬
‫ا‬ ‫ﻻت‬ ‫و‬ ‫لو‬ ‫إ وا‬
‫نا‬ ‫و‬ ‫إ ر‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫اﻻ‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫أو‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ﻻ‬
‫ٰ‬
‫ز‬ ‫ء‘‘‪’’ :‬ﻻ‬ ‫’’ا‬ ‫ن‘‘‬ ‫’’ا ت ا‬ ‫ما ا‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ز أن ل‪:‬‬ ‫ۃ‬ ‫إ‬
‫نذ‬ ‫اﷲ‬ ‫ر‬ ‫أ‬ ‫و‬ ‫اﷲ‬ ‫ر‬
‫‪:‬ا و‬ ‫ٔ‬ ‫ء‪،‬‬ ‫ا ُ ن ن‬ ‫أن‬ ‫ا ا۔ )إ ء ا‬
‫‪:‬ا م‬ ‫س ہ‪،‬ص‪،۴۶۹ ،۴۶۸ :‬‬ ‫ر‬ ‫مأ‬ ‫دۃا‬ ‫ا‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫ر ا‬ ‫ا‬
‫ان‬ ‫ں‬ ‫در ر‬ ‫’’ ) (اس ب‬
‫و‬ ‫م ‪،‬‬ ‫د‬ ‫ن‬
 ‫‪١٢٩‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫م ان ز‬ ‫اور‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫اس ل‬
‫ا ہ ے اور ا ں‬ ‫ان‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫ف‬ ‫ل ان‬
‫لا‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫تا ر‬ ‫ابد‬
‫۔ر‬ ‫م وا ں‬ ‫۔ اس ب ) (‬
‫وا‬ ‫م‬ ‫ار ا‬ ‫ں اس‬ ‫ر‬
‫اس ت‬ ‫۔ں‬ ‫ل وا ں‬
‫رہ ت‬ ‫ا‬ ‫وں‬ ‫رآ‬ ‫ں‬ ‫ان ا د‬
‫اورا‬ ‫ان‬
‫ما م ا‬ ‫۔ ا‬ ‫ز دہ‬ ‫ر‬ ‫ل‬ ‫ر‬
‫ف‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ا ر ’’آ ت ا ن‘‘‬ ‫’’ا ء ا م‘‘‬
‫ت‬ ‫ا‬ ‫۔ں‬ ‫د‬ ‫ہ ہ‬
‫۔‘‘‬ ‫ت ا ًا‬ ‫۔ ں‬ ‫ت‬ ‫اورا‬
‫‪:‬‬ ‫ا اور م‬
‫وہ‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫’’ ب‬
‫ت‬ ‫د اد در‬ ‫‪..............‬‬ ‫اس‬ ‫ا رى‬
‫ت ‪ ...............‬ے ام‬ ‫ر‬
‫۔‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫اس‬ ‫ر‬ ‫ت‬ ‫آد‬ ‫ا ع‬
‫دا‬ ‫د اس‬ ‫ہ‬ ‫س‬ ‫ںا اس‬
‫اور‬ ‫ا‬ ‫ہ‬ ‫اس‬
‫ا‬ ‫م‬ ‫ات‬ ‫ح‬ ‫ا‬ ‫ز دہ ں‬ ‫و‬
‫‪...............‬‬ ‫ل‬ ‫رت‬ ‫اورا‬ ‫روا‬
 ‫‪١٣٠‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ف‬ ‫ا د‬ ‫وہ‬ ‫ا ل ا‬
‫ن اس‬ ‫ا‬ ‫ر و اول‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫‪ ،‬اور‬
‫۔‬ ‫اوروہا‬ ‫ا ل‬ ‫‪،‬ا‬ ‫و‬
‫و‬ ‫درسو ر‬ ‫اب‬ ‫ب‬ ‫اول‬
‫آ‬ ‫ز‬ ‫ت‬ ‫تو‬ ‫اس‬ ‫رو‬ ‫‪،‬‬ ‫ر‬ ‫ان‬
‫فو د ب‬ ‫‪،‬ز ن‬ ‫م‬ ‫دہا‬ ‫اوروہ‬
‫د‪ ،‬اول در ر‬ ‫ں دو ں‬ ‫و د و اول ز وآ ن ق ‪،‬‬
‫د‬ ‫زم ‪ ،‬ر و د ‪ ،‬ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬
‫‪،‬‬ ‫تا‬ ‫د‬ ‫ووا‬
‫ا‬ ‫ان ں‬ ‫ا اا‬
‫ں‪،‬ان ا ق ااور ان‬ ‫ان ا‬ ‫ور‬
‫وم ر‪،‬‬ ‫ا ار‬ ‫‪،٦٢٥ ٦٢٢/٢١،‬ر‬ ‫۔) وىر‬ ‫و در‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ما ر ا‬
‫م‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫م ا ا‬ ‫اس‬
‫م‬ ‫ح‬ ‫ا ل ۔ا‬ ‫ں‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ر‬
‫وا‬ ‫وا‬ ‫تاور ا ب‬ ‫ا‬ ‫ز ن‪،‬اس‬
‫ح‬ ‫ا‬ ‫م ز ناس‬ ‫ر‬ ‫م‬
‫اور اس ا ل‬ ‫ں م ا ل‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫و ا ب‬
‫اس‬ ‫ا‬ ‫وا‬
‫ا ل ا م‪،‬‬ ‫اق ‪،‬اس‬ ‫‘‘‬ ‫ہو ا‬ ‫اور’’‬
‫ا ل‬ ‫ان ںا ت‬ ‫ا ل ا‬ ‫ا ل ا‬
 ‫‪١٣١‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ل‬ ‫؛اس‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫ور ت د‬
‫ا ل‬ ‫زم و ورى ۔ رہ ا ت‬ ‫وم‬ ‫ان ا ت‬
‫ر ا لاور‬ ‫‪،‬اس‬ ‫ا ‘‘‬ ‫’’‬
‫ا ل‬ ‫‪ ،‬رہ ا ت‬ ‫ورى‬
‫ور ت د‬ ‫اور‬ ‫ر ا ر‬ ‫و‬ ‫ور ت د‬
‫۔‬ ‫ر ا ر‬ ‫و‬

‫بو‬ ‫ن‬ ‫ا م‬ ‫ا ل د اور‬ ‫اد﮲‬

‫﮴ ﮵‬
‫‪:‬‬ ‫’’ ‘‘‬ ‫در ر ؟اس‬
‫‪:‬‬ ‫‪:‬أ‬ ‫ا‬ ‫نا‬ ‫ء‬ ‫أن ا‬ ‫’’ا‬
‫ً‬
‫ا‬ ‫لا‬ ‫اﻻ‬ ‫‪:‬‬ ‫وا ا ۔وا‬ ‫لأ‬ ‫اﻻ‬
‫ر‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ر۔‘‘ )ص‪ ،۱۳۷ :‬آ‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫وا‬
‫‪ ،‬رك ر(‬ ‫ا‬ ‫ت‪،‬‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫وہ‬ ‫‪:‬ا‬ ‫ا ل‬ ‫ں‬ ‫دو‬ ‫’’ار ب‬
‫و ا ۔ دو ا‬ ‫د (‬ ‫اور‬ ‫ا ل ر ۔) د‬
‫ر۔‘‘‬ ‫اور‬ ‫و‬ ‫ا ل‬ ‫وہ‬
‫‪:‬‬ ‫ت‘‘‬ ‫’’ ا ا‬
‫’’ﻋﺪم اﺣﺘﲈل اﻻﻧﴫاف أﺻﻼ وﻟﻮ ﻣﺮﺟﻮﺣﺎ وﻫﻮ اﻟﻴﻘﲔ‬
‫ﺑﺎﳌﻌﻨﻰ اﻷﺧﺺ وﻫﻮ اﳌﺮاد ﰲ اﻻﻋﺘﻘﺎدﻳﺎت ‘‘)ص‪(٣٢٢:‬‬
‫اور ا دى‬ ‫ا‬ ‫ح‬ ‫ا ل‬ ‫’’‬
 ‫‪١٣٢‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫در ر ۔‘‘‬ ‫ا ر‬
‫‪:‬‬ ‫رے‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ﻻ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا يﻻ‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫’’وا‬
‫ا‬ ‫لا و‬ ‫م ا رادۃ‬ ‫ل‬ ‫ا در‬ ‫و‬ ‫د‬
‫ت‪،‬ص‪(٣٢٨:‬‬ ‫اد ۔‘‘) ا ا‬ ‫ا‬
‫ا لد‬ ‫اس‬ ‫ا‬
‫ا ل۔‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫ا ل‬ ‫اد‬ ‫اور‬
‫اورا ل ا م رو‬ ‫س ہاس‬ ‫ا ما ر‬
‫ا اور اس‬ ‫اور‬ ‫ا‬ ‫اور‬ ‫ڈا‬
‫‪:‬‬ ‫وىر‬ ‫د‬ ‫ا ہا ل‬ ‫د‬
‫ٰ‬ ‫’’ إذا أذ ّ‬
‫ّاﷲ‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫ن‬
‫ٰ‬ ‫ٰ‬
‫و إن ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ّاﷲ‬ ‫و‬
‫َّ‬ ‫نا ی اہز ا ّ‬ ‫ن أن‬ ‫د‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻻ‬ ‫ا‬
‫در‬ ‫وﻻ ل ا‬ ‫إ أ‬ ‫لﻻ‬ ‫ا اﻻ‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫ا ذ ن۔‬ ‫دا‬ ‫وا‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫ا‬
‫ْ ُ‬ ‫َ ْ ُ ُُْ َ‬
‫ب‬ ‫‪،‬ر ‪:‬ا ُ ْ د ا ُ ّ ِ ْ ا ْر ِن ا ُ ْ ِء‪،‬‬ ‫وىر‬ ‫‪)‘‘ ۱۲‬‬
‫ا رۃ‪ ،۱۸۰ / ۱ ،‬ر ا ‪( ،‬‬
‫ا ل‬ ‫ف‬ ‫ا )‪ (١‬اس‬ ‫ت اذ ن‬ ‫’’‬
‫ا‬ ‫‪.‬‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫اور‬ ‫و ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫د‬ ‫ا ا ل‬ ‫۔اورا )‪(٢‬ا ل‬
‫ا ل‬ ‫رے‬ ‫اس‬ ‫ر‬ ‫ز‬ ‫وہ‬ ‫۔‬
 ‫‪١٣٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔‬ ‫ظ‬ ‫۔ ا ا ل ذرا‬ ‫ا ر‬ ‫ز‬
‫۔‬ ‫د‬ ‫ا ا ‪ ،‬وہ‬ ‫ا ل د‬ ‫‪،‬‬ ‫در‬
‫۔‬ ‫دا‬ ‫ں اذ ن‬ ‫اور‬
‫از ‪:‬‬ ‫ر‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫ا اور م‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫’’إن ا‬
‫ﻻ‬ ‫ل‬ ‫اﻻ‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫اﻻ‬ ‫‪:‬‬ ‫أ‬
‫وا ا و‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ٰ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫وﻻ أ و ا‬
‫ر۔‬ ‫ا‬ ‫لا‬ ‫ب أ‬ ‫ا‬
‫وإن ن‬ ‫د‬ ‫ل ش‬ ‫كا‬ ‫ن‬ ‫‪ :‬ان ﻻ‬ ‫وا‬
‫ً‬
‫ا ءا و‬ ‫و‬ ‫زوا‬ ‫ل‬ ‫اﻻ‬
‫ا‬ ‫رۃ‪ .‬وا ول‪:‬‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫ص وا‬ ‫ا وا‬ ‫ا‬
‫ٰ‬
‫ء اﻻ ق‬ ‫ق‬ ‫ف ا‬ ‫اﻻ‬ ‫و‬
‫۔و‬ ‫ءا‬ ‫با‬ ‫ور ت ا‬ ‫وا‬
‫وزن‬ ‫لوﻻ ل إ إ رہ‬ ‫ع‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫أ‬ ‫ا‬ ‫ن إذ‬ ‫اا‬ ‫‪ ......‬و‬ ‫ل ما‬ ‫ا‬
‫ہ إن أر‬ ‫ا‬ ‫‪ ....‬إذا‬ ‫ﻻ‬ ‫أ‬ ‫وا‬
‫ل‬ ‫‪ ......‬إذ ﻻ‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫فا‬ ‫‪ ......‬أ اﻻ اع‬ ‫را‬
‫ر‬ ‫اإ‬ ‫ر‬ ‫ص‬ ‫ا‬ ‫لإ و‬ ‫ل‬ ‫‪ ......‬أ‬
‫ٰ‬
‫ا‬ ‫ا ی‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫إ ‪ ......‬و ٰ ا ا‬
‫ٰ‬
‫ل‬ ‫ام‬ ‫ا‬ ‫ت اﻻ‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫رك و‬
 ‫‪١٣٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫أراد ا‬ ‫ا‬ ‫و‬
‫۔ ن‬ ‫قﻻ ر‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ﻻ‬
‫ا‬ ‫د ت‬ ‫اﻻ‬ ‫رك ان ا‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬
‫إن أرادوا ا‬ ‫ا‬ ‫ً‬
‫ورودا‬ ‫‪ :‬اأ‬
‫م‬ ‫لا‬ ‫أ‬ ‫ان ا‬ ‫وا‬ ‫ا‬
‫ٰ‬
‫‪) ‘‘.‬ا ل‬ ‫أ‬ ‫اﷲ‬ ‫ر‬ ‫ءا ا‬ ‫ا‬ ‫إ‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫‪،٣٧٦،٣٧٥/٢١،‬ا ما ر ا‬ ‫وىر‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫دو‬ ‫’’‬
‫اوراس م و ن ر ۔ )اس‬ ‫ا ل‬ ‫اول‪:‬‬
‫و‬ ‫۔ اس‬ ‫ا‬ ‫د (‬ ‫ا ل‬ ‫د‬
‫ب ۔‬ ‫ا م‬ ‫۔ا لد اور‬ ‫ا‬
‫دو ى‬ ‫و‬ ‫‪ :‬ز‪،‬‬ ‫د ۔‬ ‫دوم‪:‬ا ل‬
‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫رہ‬ ‫ا د‬ ‫اور‬
‫۔ا ںا‬ ‫و‬ ‫اور اس‬ ‫اول م ا‬
‫ور تد‬ ‫اس‬ ‫اور‬ ‫ق‬ ‫ا‬ ‫ا ف‬
‫۔‬
‫ں‬ ‫و راہ‬ ‫و‬ ‫اس‬ ‫دوم م‬
‫ى‬ ‫‪ ،‬د ار ا ‪ ،‬آ ں‬ ‫ا ل‬ ‫۔‬
‫۔‬ ‫اج‬
‫ا ۔‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫دو‬ ‫ح‬ ‫ا‬
 ‫‪١٣٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪،‬‬ ‫اور اس‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ص رض‬ ‫۔ اور‬ ‫و راہ‬ ‫ا‬
‫۔ر رض رى‬ ‫اد رض‬ ‫ر ا اس‬ ‫ا‬ ‫ا ل‬ ‫ل‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫ق‬ ‫اس‬
‫اور‬ ‫ام‬ ‫رےا‬ ‫اب توا‬
‫ا‬ ‫اس‬
‫۔‬ ‫ا ل‬ ‫اس‬ ‫ا‬ ‫۔اور‬
‫ا‬ ‫اس‬ ‫اور‬ ‫اور ں‬
‫اد‬ ‫ا‬ ‫اور‬ ‫ا‬ ‫۔‬ ‫ا ل‬ ‫ے‬
‫۔‬ ‫د ۔ ا ا ف‬ ‫ا ل‬
‫ا‬ ‫ا دى‬ ‫ں‬
‫ا لا م‬ ‫اب‬ ‫؟ اس‬ ‫ا د ں روا‬ ‫ا‬
‫(۔‘‘‬ ‫) ا لا م‬ ‫ےرا‬
‫‪:‬‬ ‫ا اور م‬
‫ّٰ‬
‫او ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫’’وأ أ ل و ﷲ ا‬
‫ور ت‬ ‫ك ا اصوا امو ا‬ ‫م‬
‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫رس ا‬ ‫۔و ص‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫د ا‬ ‫اﻻ‬
‫ا‬ ‫ء۔‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫إ‬ ‫دی ذ‬ ‫ء‬ ‫ام وا‬ ‫ا‬ ‫لا‬
‫ہ او‬ ‫ذ‬ ‫وﻻ‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫ہا‬ ‫و‬
 ‫‪١٣٦‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ٰ‬
‫ہ‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ا و‬ ‫ر ت د إ ا‬
‫ً‬ ‫ٰ‬ ‫ٰ‬
‫رہ‬ ‫ہ‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ّاﷲ‬ ‫ا‬
‫اﻻ اض إﻻ‬ ‫ﻻ‬ ‫۔‬ ‫ہ‬
‫د وإن ن‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ء‬ ‫ن نا‬ ‫ا‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫ن‬ ‫أن‬ ‫وأر‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫اا‬
‫ٰ‬ ‫ٰ‬
‫ف۔‘‘ ) وى ر‬ ‫رت‬ ‫وإ أ ت‬ ‫ا إن ء ّاﷲ‬
‫‪( ،‬‬ ‫ء‪ ،‬با رۃ‪،‬ر ا‬ ‫ار نا‬ ‫‪،‬ا دا‬
‫۔‬ ‫ں ‪.‬و ا‬ ‫’’اور‬
‫‪:‬‬ ‫ر‬
‫ور ِ‬
‫تد‬ ‫ں‪،‬‬ ‫ام و اص‬ ‫) ‪ (١‬م‬
‫۔‬
‫ص ‪ ،‬وہ‬ ‫ر وا ں‬ ‫)‪ (٢‬ص‬
‫۔‬ ‫ِا د‬ ‫ا‬ ‫د ا‬
‫‪،‬‬ ‫لُ‬ ‫‪،‬‬ ‫)‪(٣‬ا‬
‫دوم‬ ‫‪،‬‬ ‫ق‬ ‫اس ظ ان در ن‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ذ‬ ‫ا‬ ‫۔را‬ ‫در ن ق‬ ‫ام اور‬
‫در‬ ‫د وہد‬ ‫اس‬ ‫و م‬ ‫دا‬ ‫د‬
‫ان‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اوروہ ا دو ے‬
‫ا در‬ ‫د‬ ‫ہ‬ ‫اس‬ ‫رض ا‬
‫ٰ‬ ‫دز ن ر ل ا‬ ‫ا‬ ‫ں‬ ‫۔ا‬ ‫د‬
‫د وہ‬ ‫م ا اس‬ ‫اوردو وں اس‬ ‫و‬
 ‫‪١٣٧‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا تا د‬ ‫۔‬ ‫د‬ ‫اوردو وں‬
‫وہ‬ ‫د‬ ‫م‬ ‫۔ا‬ ‫ا‬
‫ض‬
‫اس د وہ ِ‬ ‫صا‬ ‫ضا دى اورا‬
‫ِ‬
‫‪،‬ا‬ ‫ں ان ءا ٰ در‬ ‫ا‪،‬اورا ر‬ ‫۔ وہ‬
‫ر ۔‘‘)ت(‬ ‫۔ اس‬ ‫ا رہ‬ ‫ا‬ ‫ف‬
‫وہ‬ ‫و‬ ‫اور‬ ‫ر‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫ا‬ ‫’’ا‬ ‫اس‬ ‫ور ے اور‬
‫ں‘‘‬ ‫’’ وى‬ ‫وہ‬ ‫اور‬ ‫’’‬
‫‪ :‬وہ‬ ‫ں‬ ‫؛ اس‬ ‫ا ف‬ ‫(‬ ‫)‬
‫و‬ ‫اور‬ ‫وہ‬ ‫ور اور‬ ‫و‬ ‫وہ‬ ‫؛ اس‬
‫ے ۔‘‘‬ ‫ور‬
‫‪:‬‬ ‫رى‬
‫ت اس‬ ‫اس رت‬ ‫ا ل ‪ :‬اور ل اول‬
‫اس رت‬ ‫م وہ‬ ‫ر (‬ ‫ور )‬ ‫مو ص‬ ‫د‬
‫۔‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫اوراس‬
‫۔اور’’‬ ‫ں‪،‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫(ا ل‪:‬اور’’‬ ‫)‬
‫ا ار (‬ ‫)اوراس ا‬ ‫(اس‬ ‫‪):‬وہ‬ ‫و وى‘‘‬
‫‪،‬‬ ‫اس ت وہ ور ار‬ ‫اورا‬
‫رت ۔(‬ ‫رى‬ ‫۔) ں‬ ‫ا‬ ‫ں‬
‫‪،‬ص‪(٣١٣،٣١٢:‬‬ ‫ا‬ ‫)ا‬
‫اور‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫ور ت د‬ ‫م ا‬ ‫اس‬
 ‫‪١٣٨‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫م‬ ‫ں ل اول‬ ‫ر ؛ اس‬ ‫ور ت د‬
‫‪:‬‬ ‫س ہ‬ ‫۔ا م ا ر‬ ‫رى‬ ‫اورا‬ ‫د‬
‫ں( ا‬ ‫ور ا ں )‬ ‫ا ف ذ‬ ‫ذ‬ ‫’’‬
‫اور وى‬ ‫م‬ ‫ا وا‬ ‫وى‬
‫‪،‬ص‪(٣١٢:‬‬ ‫ا‬ ‫۔‘‘)ا‬ ‫و‬ ‫ذ‬ ‫ں‬
‫اس‬ ‫ر ل‬ ‫ش د ى اور‬ ‫زن‬ ‫ت‬ ‫ر‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫ا‬ ‫’’ا‬
‫اورز ن‬ ‫دا‬ ‫ف ع و‬ ‫د و‬ ‫’’‬
‫دد؛اس‬ ‫۔‬ ‫و اول‬ ‫( ل اسو و‬ ‫وہ)‬ ‫و‬
‫‪،‬ص‪(٣٠٩،٣٠٨:‬‬ ‫ا‬ ‫۔‘‘)ا‬ ‫ور‬
‫‪:‬‬ ‫س ہ‬ ‫اس ا ما ر‬
‫د ى‬ ‫وا‬ ‫د‬ ‫رہ ا ار‬ ‫’’‬
‫د ى‬ ‫رى‬ ‫اور‬ ‫ور ار‬ ‫ان‬ ‫’’ ‘‘‬
‫ر ‪،‬ا ‘‘۔‬ ‫ل ك ض ن‬ ‫ا ف‬
‫ف‬ ‫‪ ،‬شز ن آپ‬ ‫ر‬ ‫أ ل‪:‬آپ ا‬
‫اس دل‬ ‫رے‬ ‫ا‬ ‫؛اس‬ ‫ر‬ ‫د ى زد‬
‫اور‬ ‫ط‬ ‫ا ہ‪،‬‬ ‫ارب اور‬ ‫اےا‬ ‫ارادہ‬
‫ا اسد ى‬ ‫تا دى اس اس رب د ب ‪،‬ر‬
‫اور ب ع‬ ‫ا ط دروازہ‬ ‫ور‬ ‫آد‬
‫وہ‬ ‫ى‬ ‫د مد‬ ‫اور د‬
‫اب۔‬ ‫ا‬ ‫۔واﷲ‬ ‫’’ ‘‘ اد اوررا‬
 ‫‪١٣٩‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪،‬ص‪(٣٠٩:‬‬ ‫ا‬ ‫)ا‬
‫ل‬ ‫ش‬ ‫زن‬ ‫وى ر‬
‫از ‪:‬‬ ‫ر‬
‫اء‬ ‫واﻻﻻ‬ ‫ن ا‬ ‫از ا‬ ‫ا‬ ‫’’ا‬
‫ٰ‬
‫ل‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫اﷲ‬ ‫ر‬ ‫اﷲ و‬ ‫ان‬ ‫ا‬
‫''ﻻ ر ا‬ ‫ءا‬ ‫ض ا‬ ‫ل اﻻ م ا‬ ‫ز‬
‫ا ز ﻻ ر‬ ‫ا‬ ‫''‬ ‫ن''اھ‪ ،‬و ا‬ ‫یز ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫''ا ا ا‬ ‫ا اھ''و ا‬ ‫ن‬ ‫یز ا‬ ‫ا‬
‫ٰ‬
‫ا‬ ‫ﻻ‬ ‫ہ‬ ‫و‬ ‫اﷲ‬ ‫ا‬
‫ن فاو‬ ‫ان نا‬ ‫ہ ''اھ ا‬ ‫او‬
‫ل۔‬ ‫لو‬ ‫رو ا‬ ‫لا‬ ‫ن‬ ‫ﻻان لا‬
‫ت‬ ‫''ا‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ل‬
‫ا‬ ‫ا و ا ذا‬ ‫وو ی وا ت‬ ‫لا ت‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫اﻻ ظ‬ ‫و ا‬ ‫و ذا‬
‫‪،‬‬ ‫ۃ‬ ‫و ی‬ ‫ان ا‬ ‫ارأ‬
‫ا رہا ا‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ی‬ ‫یو ہ‬ ‫لا فا ا‬
‫ق '' اھ‬ ‫ہ وﻻ‬
‫و‬ ‫رہ‬ ‫ق‬ ‫ق‬ ‫ذا‬
‫ٰ‬
‫ا‬ ‫اناﷲ‬ ‫ف ابا‬ ‫ر‬ ‫لا‬
‫ٰ‬
‫''اﻻان ا‬ ‫و‬ ‫اﷲ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫ارادۃا‬
‫اﻻ و‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫واذا‬ ‫ا‬ ‫اذا‬
 ‫‪١٤٠‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫و ا‬ ‫و‬ ‫واﻻ و‬ ‫و‬ ‫''‬ ‫ا‬
‫ح‬ ‫س‬ ‫راد‬ ‫ان‬ ‫ان‬
‫وا س‬ ‫ا‬ ‫یا‬ ‫را‬ ‫ح‬ ‫ۃا‬
‫ل‬ ‫اﻻ ذات ا‬ ‫اراد رد‬ ‫ل‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻻ‬
‫ا‬ ‫ن‬ ‫اﻻ‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫لا‬ ‫ن‬ ‫وا‬ ‫زع ا‬
‫ع‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫ل وﻻ‬
‫ن ر ل اﷲ‬ ‫ر‬ ‫لا‬ ‫ل‬ ‫مو‬ ‫اﻻ‬ ‫و‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫لﻻ‬ ‫ر ل اﷲ او‬ ‫ن‬
‫ا ل ا‬ ‫لا‬ ‫ء‬ ‫حا ا‬ ‫ا‬ ‫رہ‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫وا‬ ‫ا ا‬ ‫اﻻب ا‬ ‫نو‬ ‫ا‬ ‫ز‬ ‫ی‬
‫ذ‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫اﻻ‬ ‫ا‬ ‫نو‬ ‫ا وﻻ‬ ‫ن‬ ‫شﷲ‬
‫ا‬ ‫ن‬ ‫ا اب‪،‬‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا اﻻ رأی‬ ‫ار ب و‬ ‫نا‬ ‫وا‬
‫لا‬ ‫ﻻ‬ ‫ا‬ ‫ۃ‬ ‫ر ل اﷲ ذی ا ۃ وا‬ ‫وو‬
‫ٰ‬
‫و‬ ‫ذ‬ ‫وا ز‬ ‫ۃ‬ ‫و‬ ‫وآ و‬ ‫اﷲ‬
‫لا‬ ‫لا‬ ‫وا اوا ہ ا‬ ‫ارأ‬ ‫ا‬
‫وا ك‬ ‫بو‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ار‬
‫او‬ ‫نا ف‬ ‫ب‬ ‫ارت‬ ‫ح‬ ‫ا‬ ‫وا‬
‫ہا ذ ‪،‬‬ ‫او ز ﻻ‪ ،‬اوارذل‬ ‫اراذل ا س و‬
‫ا‬ ‫و‬ ‫ان ا ی‬ ‫ہ‬ ‫ل ان‬ ‫و‬
‫ا‬ ‫ر‬ ‫او‬ ‫و ت‬ ‫ق‬ ‫ز‬ ‫ا‬
 ‫‪١٤١‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ٰ‬
‫اﷲ‬ ‫اﻻ ﻻ‬ ‫ا‬ ‫ان و‬
‫ٰ‬
‫ن‬ ‫وا‬ ‫ۃاﻻ‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ۃوا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫و‬
‫ا‬ ‫و‬ ‫وا ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ء‬ ‫اﻻ رۃ‬ ‫ا‬
‫ر‬ ‫با‬ ‫ر‬ ‫ہا‬ ‫و‬ ‫ان ا ف‬ ‫ر‬ ‫ا‬
‫ا وا‬ ‫ا‬ ‫ا ف‬ ‫ﷲ ا ور‪،‬‬ ‫و‬ ‫اﻻ‬
‫‪،‬و ا‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫ان‬ ‫ز‬ ‫وزرا ن ا‬
‫ﻻ و ن‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا ل وﻻو‬
‫ٰ‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫اﷲ‬ ‫ا‬ ‫ر ل اﷲ‬
‫واﻻر اد ا د‬ ‫ﻻ‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ال‬ ‫رۃ ا‬ ‫ا‬
‫ہ‬ ‫واذا ن‬ ‫ی‬ ‫ا‬ ‫ءا‬
‫ٰ‬
‫ن‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫اﷲ‬
‫ٰ‬
‫ن‬ ‫ءا‬ ‫ﻻء اﻻ‬ ‫ا ا‬ ‫‪ ،‬وﻻ‬ ‫و‬
‫ٰ‬
‫ۃ‬ ‫ا‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﷲ‬ ‫وا ام‬ ‫ا‬
‫ٰ‬ ‫ٰ‬
‫اﷲ‬ ‫و‬ ‫اﷲ‬ ‫ﻻ‬ ‫وا‬
‫اب‬ ‫در‬ ‫واﷲانرب‬ ‫رو‬
‫ن۔ واﷲ‬ ‫ا ای‬ ‫ا‬ ‫نو‬ ‫ا ر واﷲ ا‬
‫ٰ‬
‫ا ۔‬
‫م‬ ‫م‬ ‫لا‬ ‫قا‬ ‫)‬
‫‪(۲۲۳/ ۲‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫م‬ ‫م‬ ‫لا‬ ‫قا‬ ‫)‬
‫‪(۲۲۳ /۲‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫‪١٤٢‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫م‬ ‫م‬ ‫لا‬ ‫قا‬ ‫)‬
‫‪(۲۲۳/ ۲‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫تا‬ ‫‪۳۸‬‬ ‫ا‬ ‫)‬
‫‪(۳۱۰ /۲‬‬ ‫ا‬
‫ن‬ ‫‪،‬ان آلوا ب د‬ ‫۔ا‬ ‫ے‬ ‫اےا !‬
‫ى ہ آ‬ ‫ں‬ ‫ن‬ ‫ر ں ول ‪ ،‬اے ے رب!‬
‫زن‬ ‫آور ۔ا د‬ ‫وہ‬ ‫ں اس‬ ‫ى ہ‬ ‫ں اور‬
‫ٰ اوراس‬ ‫ا‬ ‫وہ ا‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬ور‬ ‫ل‬
‫ض‬ ‫‪،‬ا م‬ ‫دے ىز ن‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ٰ‬ ‫ا‬
‫ر ل‬ ‫ار ب اس‬ ‫آد‬ ‫ء‬
‫رت‬ ‫ا‬ ‫ا ز‬ ‫ا ما‬ ‫اھ‪،‬اس‬ ‫ىز ن‬
‫ا‬ ‫ا ما ا‬ ‫ر اھ‪،‬اس‬ ‫زن ں‬ ‫ر ل‬
‫و‬ ‫ٰ‬ ‫ا‬ ‫ر لا‬ ‫ٰى رى‬ ‫اس‬
‫ش‬ ‫اور وہ‬ ‫وہ ا د ر‬ ‫ل‬ ‫اس‬ ‫‪،‬‬ ‫و‬
‫‪،‬‬ ‫دو ں‬ ‫ا‬ ‫اھ ‪ ،‬ز ن‬ ‫ا‬
‫ل ۔‬ ‫لو‬ ‫ر ‪،‬ا‬ ‫رادنز ن ول‬
‫ااور‬ ‫ا‬ ‫اڑ‬ ‫ا‬
‫ے ‪،‬‬ ‫اور‬ ‫اس‬ ‫ا ل‪ ،‬ىاو داور‬ ‫)اےا !(‬ ‫وہ‬
‫ح‬ ‫۔ا‬ ‫لد ا ظ‬ ‫‪،‬اوراس‬ ‫اور رہ‬
‫ت ض و‬ ‫زن‬ ‫ال ا ا‬ ‫ان‬ ‫ل‬ ‫ا‬
‫رى‬ ‫ف‬ ‫ا ا‬ ‫؟‬ ‫و اس‬ ‫رى‬ ‫ا‬
 ‫‪١٤٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ر‬ ‫اور ز ن‬ ‫رى‬ ‫اس‬ ‫اہ‬
‫اھ‬
‫وں‬ ‫اس ت‬
‫وا اور‬ ‫‪،‬ز‬ ‫ر‬ ‫اب اور رادن ارى ا‬
‫ر‬ ‫ارادہ ل‬ ‫ٰ‬ ‫ا‬ ‫رے‬ ‫‪،‬‬ ‫ابو‬
‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ار د ا‬ ‫و‬ ‫ٰ‬ ‫ا‬ ‫رے‬ ‫وا‬ ‫وا‬
‫م‬ ‫ا وہ‬ ‫ر‬ ‫در‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫وہدر‬ ‫ا‬
‫دل‬ ‫اس‬ ‫وہدل ۔ز ن لاسو‬
‫ا ارادہ‬ ‫ان‬ ‫ز نا‬ ‫اس‬ ‫د ى‬ ‫‪ ،‬ر‬
‫وہ اس‬ ‫ور ا ر‬ ‫ڑا‬ ‫دل‬
‫ے‬ ‫ف‬ ‫وا‬ ‫وہ‬ ‫ف‬ ‫ڑے دا‬
‫را دن دلاورز ن‬ ‫۔‬ ‫ے وہ‬ ‫ا وہ دا‬
‫ل اور‬ ‫تود ى‬ ‫ا ر اور ز ن‬
‫در‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬اس‬ ‫و‬
‫ںر لا‬ ‫اور را د ن ر ل ا‬ ‫ا م د ٰى‬
‫ما ز ن‬ ‫ر اور‬ ‫ا وا اے ‪،‬‬ ‫ر‬
‫اے ے ا ن‪ ،‬اے ے ادر‪،‬‬ ‫رى ر‬
‫د ‪،‬ا‬ ‫اور‬ ‫ى اوراس اب اور دار‬ ‫ىز ن‬
‫ے ۔ اس‬ ‫ل‬ ‫وہ‬ ‫ت دا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ت‬
‫اور‬ ‫اس اس‬ ‫اب‬ ‫اس‬ ‫ا‬ ‫۔ر‬
‫وو‬ ‫اس ا ذات‬ ‫اور‬ ‫ا‬
 ‫‪١٤٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ان‬ ‫و‬ ‫ٰ‬ ‫ت اور ر ا‬ ‫ر ل‬ ‫وہا‬
‫ش ا اور ك اس‬ ‫وہ اس‬ ‫ح‬ ‫درودو م اور ت‬
‫ؤا‬ ‫ار د ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫اس ا زت دى اوراس ہو د‬
‫رى ح‬ ‫راد ن د اور‬ ‫اس ى اس ں اس وا‬
‫د ر‬ ‫‪ ،‬ےوا اور ى ں‬ ‫وہ‬ ‫زن‬ ‫ہر‬ ‫و‬
‫اور آد‬ ‫‪،‬‬ ‫وہ‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬ا ف‬ ‫م‬
‫اس‬ ‫رے‬ ‫اور ا‬ ‫ان روں ل‬
‫وہ‬ ‫ل ے‬ ‫وہ‬ ‫وہا‬ ‫د‬ ‫اور ا‬
‫ا ا‬ ‫رے اس‬ ‫وہ‬ ‫ت‬
‫و‬ ‫ٰ‬ ‫ا‬ ‫ر لا‬ ‫ں د‬ ‫دے‬ ‫وہا‬
‫اور‬ ‫اد اور‬ ‫ٰ و‬ ‫اور ا ء ا‬ ‫ت ور‬ ‫اور‬
‫ف ت ور‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫ا رہ‬ ‫ا‬
‫‪،‬‬ ‫ار‬ ‫ے‬ ‫اور ا‬ ‫ان ں‬ ‫____‬
‫ان‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫دو ں رب ر‬ ‫ر‬ ‫ا ف اور اس‬
‫ز‬ ‫ند‬ ‫د اور‬ ‫ا ت‬ ‫ن ان‬ ‫د اور‬ ‫ا ت‬
‫ا وا‬ ‫اور ٹ ا ر‬ ‫ڈا ‪ ،‬ا‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫و‬ ‫اور‬ ‫ر‬ ‫وہوا‬ ‫وہ ر‬ ‫ل‬
‫اور‬ ‫نر‬ ‫ا ا‬ ‫كر‬ ‫اور اس‬ ‫اس ل ا ر‬
‫ا م‬ ‫ر‬ ‫وا‬ ‫اس‬ ‫اردےر‬ ‫اس اس‬
‫ء‬ ‫ہ ال‬ ‫و‬ ‫وہ‬ ‫و‬ ‫ٰ‬ ‫ا‬
‫د‬ ‫اس‬ ‫ارد اس‬ ‫اور‬ ‫ا‬
 ‫‪١٤٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪ ،‬ناور ر‬ ‫ح ِ‬ ‫و‬ ‫ٰ‬ ‫ر ا‬
‫ت‬ ‫وہ‬ ‫ن‬ ‫اس‬ ‫ز دہ ا‪،‬‬ ‫ں‬ ‫ان ے‬ ‫اس ا‬
‫و‬ ‫ٰ‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ا اس‬ ‫ا وا م‬ ‫و‬ ‫ٰ‬ ‫ا‬
‫ں د ں‬ ‫ٰا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫د ٰى‬ ‫تور‬ ‫ا‬
‫آپ ا ٰ‬ ‫اور‬ ‫ت‬ ‫ان‬ ‫رب‬ ‫‪،‬ا‬ ‫د‬
‫ر‬ ‫ذ‬ ‫ٰ‬ ‫اب ‪ ،‬ا‬ ‫دوزخ‬ ‫اس‬ ‫و‬
‫ٰ ا )ت(‬ ‫۔وا‬ ‫وا‬ ‫ں‬ ‫ن‬ ‫‪،‬‬
‫ی‬ ‫ا‬ ‫‪:‬ا‬ ‫‪ ،٤٨٠ -٤٧٥ /٢٠ ،‬ر‬ ‫) وى ر‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫ی)‪١٣٣٧‬ھ(‪،‬ا ما ر ا‬ ‫ا‬
‫اب‬ ‫وارد ہ ا ل‬ ‫ل‬ ‫ر‬ ‫‘‘‬ ‫ا‬ ‫’’ا‬
‫از ‪:‬‬ ‫ر‬ ‫ار م‬
‫ا لآ‬ ‫اس‬ ‫ل‬ ‫ر‬ ‫م‬ ‫’’‬
‫م‬ ‫اور‬ ‫اب‬ ‫ہر ا‬ ‫رىو‬
‫م‬ ‫ےپ‬ ‫ن ٹد اور ہ‬ ‫دواو ں‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫ہ‬ ‫ے‬ ‫وں‬ ‫اور‬ ‫ا ہ‬ ‫ﷺ ان ان ت‬
‫ام‬ ‫اب اس و‬ ‫د‬ ‫ض‬ ‫ا ل اب ا م‬
‫‪ :‬ا اب‬ ‫ض‬ ‫ا۔‬ ‫ام‬ ‫اب‬
‫ف ‪،‬‬ ‫رو‬ ‫اوراس‬ ‫ہ‬ ‫ان‬ ‫زد‬
‫وا ت ف اھ۔‬ ‫ا دوا‬ ‫ا‬ ‫دوا‬ ‫اور‬
‫اماوراس‬ ‫ام‬ ‫اسو‬ ‫ابا‬ ‫اوراس اب ا اض ا‬
‫ر ‪’’،‬‬ ‫ا‬ ‫روا‬ ‫اب د ) ا اےا م (‬
 ‫‪١٤٦‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫د۔‬ ‫ر‬ ‫اوراس‬ ‫ا ض‘‘ اس اب‬
‫‪،‬‬ ‫آ‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ل‪ :‬ں‬
‫؛اس‬ ‫ح‬ ‫اس‬ ‫ن‬ ‫اور اے‬ ‫د‬
‫رو‬ ‫ا‬ ‫؛اس‬ ‫ں ا‬ ‫ہ‬ ‫م و‬ ‫ح‬
‫ے‪،‬‬ ‫وہ‬ ‫زا‬ ‫ابا‬ ‫ذن او ى‬ ‫وا‬
‫۔‘‘ابا‬ ‫م‬ ‫آر ’’‬ ‫ں ز‬ ‫وہ‬
‫ہ‬ ‫‪،‬اور‬ ‫ز‬ ‫م رت‬ ‫‪،‬‬ ‫ن‬
‫ہ‪،‬‬ ‫اوراس ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ں‬ ‫م‬ ‫ن وا ن‬ ‫اورا‬ ‫و‬ ‫ف‬ ‫و د‬
‫۔‬ ‫عوا‬
‫‪،‬ں‬ ‫ام‬ ‫اب‬ ‫ں‪:‬اسز‬ ‫ابوہ‬
‫ڑى‬ ‫ں‬ ‫ارادى ر‬ ‫وا‬ ‫ام اور اب‬
‫‪،‬ا‬ ‫ن‬ ‫‪ ،‬اور اور را‬ ‫‪،‬‬
‫ف‬ ‫؛اس‬ ‫ارادہوہ ار‬ ‫ا ق ا‬
‫ِ‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ا ع‬ ‫اد و‬ ‫ہا‬
‫اب‬ ‫ا‬ ‫در ہ‬ ‫ّ ذر‬ ‫ام ف‬
‫ا‬ ‫ًا وا ان م ں‬ ‫ر ر ‪ ،‬آور‬ ‫وا‬
‫ًاا ر‬ ‫ام‬ ‫؛اس اس‬ ‫در‬ ‫اس‬
‫۔‬ ‫م ۔وا ذ‬ ‫ےا اتا‬ ‫و د اس‬
‫رے‬ ‫اس‬ ‫‪:‬ا ا‬ ‫ض‬ ‫ام‬
‫؛اس‬ ‫ىد اس‬ ‫ﷺ د مدى‬
 ‫‪١٤٧‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫اس‬ ‫ارى‬ ‫‪،‬‬ ‫وہ اس د م‬ ‫ن‬ ‫رے‬ ‫اس‬
‫اس‬ ‫و‬ ‫‪ :‬اس‬ ‫رى‬ ‫ا ‪،‬‬ ‫ار ب‬
‫؛‬ ‫تاس زم‬ ‫ں ا‬ ‫اس‬ ‫‪،‬اور‬
‫م‬ ‫ں اور اوران دو ں‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫اس‬
‫ے۔اھ‬ ‫ارى‬ ‫م‬ ‫وہا‬ ‫ن‬ ‫ں اس‬
‫م‬ ‫ف ن ا اور لو ام ق‬ ‫أ ل‪ :‬رت‬
‫ں حاس‬ ‫ر‬ ‫زا‬
‫وہ‬ ‫‪ ،‬اس‬ ‫ا‬ ‫اور م‬ ‫ق‬ ‫اور اس‬
‫م در‬ ‫دت‬ ‫ا‬ ‫ورى‬ ‫اس‬
‫ن وہ‬ ‫ہ‬ ‫ن رى‬ ‫رے‬ ‫اس‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫دى ر ‪ ،‬اب‬ ‫(‬ ‫) ت‬ ‫و د ا‬
‫اور ن كا د ؤں‬ ‫ا‬ ‫وا ذ‬
‫ہ‬ ‫رے‬ ‫وہ‬ ‫‪،‬اس ل‬
‫رت د‬ ‫ا را‬ ‫اور‬ ‫دى‬ ‫ا‬ ‫و‬
‫دى وہ‬ ‫ن اس وہ ت‬ ‫ا‬ ‫ر ا‬
‫ن رى ا‪،‬وا ذ‬ ‫ت ا‬ ‫اورا‬
‫۔‘‘‬ ‫دى‬ ‫ا‬ ‫ر ا‬ ‫وہ‬ ‫؛اس‬ ‫ن‬ ‫اور‬
‫‪،‬ص‪(٣١١ ٣٠٩:‬‬ ‫ا‬ ‫)ا‬

‫اور ا ر‬
‫ر‬ ‫اور ا ر‬ ‫ر‬
 ‫‪١٤٨‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔ا‬ ‫‘‘‬ ‫ا‬ ‫’’ ور ت‬ ‫وا‬
‫ذر در‬ ‫و ا‬ ‫د‬ ‫ا ر‬ ‫ا ت‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫اہ‬ ‫د ا‬ ‫اور‬ ‫ور تد ا م‬
‫۔‬ ‫ارد‬ ‫و‬
‫‪:‬‬ ‫س ہ‬ ‫ا ما ر‬
‫۔‘‘‬ ‫اہ‬ ‫‪:‬ان‬ ‫ا‬ ‫’’دوم ور ت‬
‫‪(٢٥٨/١٨:‬‬ ‫) وىر‬
‫‪:‬‬
‫ت د‬ ‫‪ :‬ان‬ ‫و‬ ‫ِا‬ ‫’’دوم ور ِ‬
‫ت‬
‫ا‬ ‫ا ل‬ ‫اور و‬ ‫ِع‬ ‫ا‬ ‫ا ت‬ ‫۔ ان‬
‫‪(٣٨٥/٢٩:‬‬ ‫۔‘‘) وىر‬ ‫‪ ،‬د‬ ‫اہ‪،‬‬ ‫ان‬
‫‪:‬‬
‫ل‬ ‫ت اس‬ ‫’’اور و‬
‫ورىد‬ ‫ا م راس‬ ‫ت‬ ‫تو‬ ‫و زم‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ر لا‬ ‫را ہ‬ ‫روا‬ ‫ا ر زمآ‬
‫ت ب روقا ر ا‬ ‫ا وا ا‬ ‫ت ب‬ ‫و‬
‫ف دىاوروہ )‬ ‫ا‬ ‫ر ان ا‬ ‫ا ر‬
‫( ا ار‬ ‫ا اس زم)‬ ‫ا ں‬ ‫(‬
‫ا‬ ‫مو‬ ‫ات ا‬ ‫اور‬ ‫ف‬ ‫اس‬
‫اور‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ۃ وا م ز د وں‬ ‫و‬ ‫ام‬
‫ا‬ ‫اس‬ ‫ا رر‬ ‫ا‬ ‫ان‬ ‫و رو‬
 ‫‪١٤٩‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫اور‬ ‫ف‬ ‫ل ل و زم‬ ‫ں‬
‫۔‘‘) وىر‬ ‫ذ ﷲ رب ا‬ ‫‪،‬وا‬ ‫و ا‬ ‫و‬ ‫و‬
‫‪(٤٣٢-٤٣١/١٥:‬‬
‫‪:‬‬
‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا ر‬ ‫ا‬ ‫’’ ض ور ت‬
‫دا ہ‬ ‫اُ‬ ‫ا ر اُس‬ ‫رج‬ ‫ا م‬ ‫آد‬ ‫ا‬
‫ن‬ ‫ءا‬ ‫ا‬ ‫ور ِ‬
‫تد‬ ‫اور وہ‬ ‫دا‬ ‫ا م‬
‫ا‬ ‫ر ان ا‬ ‫را‬ ‫‪.‬و ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫۔‘‘‬ ‫ت‬ ‫ُاس‬
‫‪( ،‬‬ ‫‪،١٠١/٥:‬ر ا‬ ‫) وىر‬
‫‪:‬‬
‫’’ﻳﺪ وﻋ ‘‘‬ ‫(‬ ‫اس )ا‬ ‫’’اور‬
‫ت‬ ‫و‬ ‫اﷲ و‬ ‫كو ہ وہ اہ د‬ ‫ِا م‬ ‫ا م‪،‬‬
‫۔‘‘‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ور ت‬ ‫كو ہ‬
‫‪( ،‬‬ ‫‪،٤١٤-٤١٣/٢٩:‬ر ا‬ ‫) وىر‬
‫راہ‬ ‫ا‬ ‫ور ت‬ ‫ف ف‬ ‫اس‬
‫اور و‬ ‫ں ا‬ ‫۔اس‬ ‫و‬
‫ا ت‬ ‫ان ت ا ان‬ ‫د‬ ‫راہ‬
‫اور‬ ‫ا ل د ر‬ ‫و‬ ‫ا ل‬ ‫اور و‬ ‫ع‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫س ہ‬ ‫۔ا م ا ر‬ ‫ا ل و‬
‫ن‬ ‫در‬ ‫ﻻ لا‬ ‫د‬ ‫ل‬ ‫’’وا‬
 ‫‪١٥٠‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ح‬ ‫ذ‬ ‫و‬ ‫ا و‬ ‫أﻻ ی أن‬
‫(‬ ‫‪،‬‬ ‫‪،٣٧٥/٢١،‬ا ما ر ا‬ ‫ل۔‘‘ )ا لا‬ ‫ا‬ ‫أ‬
‫۔‬ ‫زل‬ ‫در‬ ‫ن‬ ‫’’اور ا ل د‬
‫ا‬ ‫و د‬ ‫اوروہ اس‬ ‫و‬ ‫د‬
‫۔‘‘‬ ‫ا ل اس‬
‫‪:‬‬ ‫ت‘‘‬ ‫’’ ا ا‬
‫د‬ ‫أ ﻻ‬ ‫’’إنا‬
‫ل۔‘‘)ص‪(٥٧٤:‬‬ ‫اﻻ‬ ‫وإن ن‬
‫ف‬ ‫اس اس‬ ‫’’ رے د‬
‫۔‘‘‬ ‫ا ل‬ ‫اس‬ ‫ر ا‬ ‫ا ل‬
‫را‬ ‫ا ف‬ ‫ا ر اس‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫اس‬ ‫اور‬ ‫اس‬ ‫و‬
‫اور‬ ‫ا ل د‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫و‬
‫لا‬ ‫‪ ’’،‬ن اﻻ‬ ‫ا ل‬ ‫د‬ ‫اور‬ ‫د ا ل د‬
‫‪ ،‬رك ر(‬ ‫ا‬ ‫ت‪،‬‬ ‫۔‘‘) ‪،‬ص‪،٦٣:‬‬ ‫ﻻ‬ ‫د‬ ‫ا‬

‫و‬ ‫ا‬ ‫ور ت‬

‫وہ‬ ‫ا‬ ‫ور ت‬ ‫؟‬ ‫ا‬ ‫اب ور ت‬
‫م ‪،‬‬ ‫ام و اص‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫اورا ِل‬ ‫ع‬ ‫ا‬ ‫ا ت‬ ‫ان‬ ‫ان ت د‬
‫ت‬ ‫رى‬ ‫دن رو‬ ‫‪،‬‬ ‫اب ‪ ،‬ا ل‬ ‫۔‬ ‫و‬
 ‫‪١٥١‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ك ۔ ا تاو ا رو ہ۔‬ ‫ت‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ا د‪،‬ا‬
‫‪:‬‬ ‫آپا اور م‬
‫ا ر اورا م‬ ‫و ر‬ ‫ا (‬ ‫ا‬ ‫’’ اس)‬
‫ف‬ ‫ا‬ ‫ور ت‬ ‫( ا امر‬ ‫ر ا‬ ‫م) ت‬
‫ر‬ ‫اس‬ ‫ف ‪ ،‬ا‬ ‫و‬ ‫اور‬
‫‪ ،٥٩٢/١٤:‬تر ‪ ،‬ر ر‪ ،‬ات(‬ ‫ّ ۔) وىر‬ ‫و‬ ‫ٰ‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫ح ا‬ ‫دى‬
‫ل ن وج ر ل‬ ‫ع‬ ‫ء‬ ‫اج إ ا‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫’’‬
‫ر‬ ‫ا‬ ‫ء‬ ‫إ ا‬ ‫ہ ا‬ ‫م‬ ‫ۃ وا‬ ‫ا‬ ‫اﷲ‬
‫ا ۃ۔‘‘)ص‪(۴۸ :‬‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫و‬
‫ارى‬ ‫‪،‬اس‬ ‫اہو راہ‬ ‫اج‬ ‫’’ ر‬
‫ت‬ ‫رہ‬ ‫ا ا د‬ ‫آپ آ ن‬ ‫ا س‬
‫۔‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫’’‬
‫ا س‬ ‫إ‬ ‫اء‬ ‫ا‬ ‫إنأ‬ ‫ا اج‬ ‫’’إنأ‬
‫إ‬ ‫اء‬ ‫نا‬ ‫ا سﻻ‬ ‫ا اج‬ ‫و أ‬
‫ا س‬ ‫ب ۔۔۔۔۔۔۔۔وأ ا اج‬ ‫ا‬ ‫ا س‬
‫ً‬
‫ﻻ۔ ‘‘ )‪،۱۴۹/۱‬‬ ‫ہ‬ ‫ن‬ ‫ا‬
‫‪ ، ،‬ن(‬ ‫واﻻ اء‪ ،‬ر‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ۃ‪،‬ا‬ ‫با‬
‫اج ا ر‬ ‫ا س‬ ‫د‬ ‫’’ اج‬
 ‫‪١٥٢‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫اج‬ ‫ا س‬ ‫اج ا‬ ‫ا س آ ن‬ ‫ر‬
‫اج ا ر ر‬ ‫آ ن‬ ‫ا س‬ ‫۔اورا‬ ‫وہ‬ ‫ا ر ر‬
‫د‬ ‫اج آن‬ ‫ا س‬ ‫‪ ،‬ں‬ ‫وہ‬
‫‪،‬‬ ‫اج آن د‬ ‫ا س آ ن‬ ‫۔۔۔۔۔اور‬
‫و راہ ۔‬ ‫اس‬ ‫اس‬

‫رں ا ر‬
‫ل ‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫‘‘ اس ’’ وى‬ ‫’’ را‬
‫ٰ‬
‫ا‬ ‫ا ﻻ أو‬ ‫اﻻ وا ا ا ا‬ ‫’’إذا‬
‫أو ن و‬ ‫عإ عا‬ ‫ا‬ ‫أو‬ ‫ا اأو ن‬
‫أو ن إ ع‬ ‫ا‬ ‫إ ع‬ ‫أو ن و‬ ‫إ عا‬
‫ا ا أو ن‬ ‫ن‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫ا۔‬ ‫د‬ ‫نا‬ ‫رﻻ‬ ‫ہا‬ ‫نإ‬
‫‪،‬ص‪(٤٣٩:‬‬ ‫ل۔‘‘ ) وى‬ ‫ا‬ ‫ذ‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫آ‬ ‫’’‬
‫‪،‬‬ ‫ا ع‬ ‫ا ع‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ع‬ ‫ا ع‬
‫ا‬ ‫ا ع‬ ‫‪ ،‬م‬ ‫ا ع‬ ‫م‬ ‫ا ع‬
‫ا ل‬ ‫۔‬ ‫ان م ر ں ا ر‬ ‫ا ع‬ ‫‪،‬‬
‫۔‘‘‬ ‫ورو‬ ‫ر وا‬
‫‪:‬‬ ‫’’ تا ا ‘‘‬
‫’’ﺧﺮق اﻹﲨﺎع اﻟﻘﻄﻌﻲ اﻟﺬي ﺻﺎر ﻣﻦ ﴐورﻳﺎت اﻟﺪﻳﻦ ﻛﻔﺮ‬
 ‫‪١٥٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫وﻻ ﻧﺰاع ﰲ إﻛﻔﺎر ﻣﻨﻜﺮ ﳾء ﻣﻦ ﴐورﻳﺎت اﻟﺪﻳﻦ وإﻧﲈ اﻟﻨﺰاع ﰲ إﻛﻔﺎر‬
‫ﻣﻨﻜﺮ اﻟﻘﻄﻌﻲ ﺑﺎﻟﺘﺄوﻳﻞ ﻓﻘﺪ ذﻫﺐ إﻟﻴﻪ ﻛﺜﲑ ﻣﻦ أﻫﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻣﻦ اﻟﻔﻘﻬﺎء‬
‫واﳌﺘﻜﻠﻤﲔ وﳐﺘﺎر ﲨﻬﻮر أﻫﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻣﻨﻬﲈ ﻋﺪم ﺗﻜﻔﲑ أﻫﻞ اﻟﺴﻨﺔ‬
‫اﳌﺒﺘﺪﻋﺔ اﳌﺆوﻟﺔ ﰲ ﻏﲑ اﻟﴬورﻳﺔ ﻟﻜﻮن اﻟﺘﺄوﻳﻞ ﺷﺒﻬﺔ ﻛﲈ ﰲ ﺧﺰاﻧﺔ‬
‫اﳉﺮﺟﺎﲏ و اﳌﺤﻴﻂ اﻟﱪﻫﺎﲏ و أﺣﻜﺎم اﻟﺮازي وأﺻﻮل اﻟﺒﺰدوي ورواه‬
‫اﻟﻜﺮﺧﻲ واﳊﺎﻛﻢ اﻟﺸﻬﻴﺪ ﻋﻦ اﻹﻣﺎم أﰊ ﺣﻨﻴﻔﺔ واﳉﺮﺟﺎﲏ ﻋﻦ اﳊﺴﻦ‬
‫ﺑﻦ زﻳﺎد وﺷﺎرح اﳌﻮاﻗﻒ واﳌﻘﺎﺻﺪ واﻵﻣﺪي ﻋﻦ اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ واﻷﺷﻌﺮي‬
‫ﻻ ﻣﻄﻠﻘﺎ‪) ‘‘.‬ص‪(٥٥٤:‬‬
‫اس‬ ‫اس‬ ‫ور ت د‬ ‫و‬ ‫’’ ا ع‬
‫ا ف ۔‬ ‫اس‬ ‫ا ر‬ ‫ا‬ ‫ں و‬ ‫ا ف‬
‫ر‬ ‫اور ر ا‬ ‫اس‬ ‫ا‬ ‫و‬
‫اس‬ ‫و‬ ‫ور تد‬ ‫ا‬
‫‪،‬ا م‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ں‬
‫‪،‬‬ ‫ا ما ر ا‬ ‫و‬ ‫رازى اور ا ل دوى‬
‫ا ىر‬ ‫اورا ما ا‬ ‫وآ ى ا م‬ ‫ز د ‪ ،‬رح‬
‫۔‬ ‫‪،‬‬ ‫روا‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫‘‘‬ ‫’’ وى‬
‫اﻻ‬ ‫ق‬ ‫وری‬ ‫ر‬ ‫’’وﻻ‬
‫أي ء‬ ‫ہو‬ ‫ما‬ ‫ا بو‬ ‫س‬ ‫ا‬
‫‪،‬‬ ‫لا‬ ‫۔‘‘ ) ب أ‬ ‫وإﻻ‬ ‫أ‬ ‫ا‬
 ‫‪١٥٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫(‬ ‫ص‪ ،۱۴۱ :‬دار ا‬

‫اس ا ر‬ ‫ور ت د‬ ‫ا‬ ‫’’‬

‫م‬ ‫ا ر اور‬ ‫د‬
‫ا ر‬ ‫ل‬ ‫م اس ت‬ ‫ان‬ ‫۔ ا ورى‬
‫۔‘‘‬ ‫ور‬ ‫ا ا‬ ‫ان‬ ‫‪،‬‬ ‫ے‬

‫ا لوا م ق‬
‫ع‬ ‫م‬ ‫ا لاورا م در ن قاس م‬
‫ں ا لوا م ق‬ ‫ا س‬
‫وى ا ر اس‬ ‫س ہ ا‬ ‫۔ا ما ر‬ ‫ع‬ ‫د‬
‫‪:‬‬ ‫اوردو ں در ن ق وا ف‬ ‫ب برو‬
‫عا م‬ ‫در ا‬ ‫ے‬ ‫ا م‬ ‫’’او اس م م‬
‫ز وآ ن‬ ‫۔ت( ا م وا ل‬ ‫اور‬ ‫ا )ا‬ ‫و‬ ‫دا‬
‫ے‪،‬‬ ‫ف‬ ‫ع‬ ‫ذ اس‬ ‫در در‬ ‫ق ‪،‬ا م‬
‫۔‬ ‫ع‬ ‫ك‬
‫‪:‬‬
‫۔‬ ‫و اد ا‬ ‫و‬ ‫ن‬ ‫اﻻ م ان‬
‫اوردو ا‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫دو‬ ‫ا‬ ‫ا م‬
‫۔)ت(‬ ‫اد‬ ‫ل‬ ‫اوراس‬
‫راو ى ص‪١٠٥‬و‪(١٠٦‬‬ ‫ا حا ا‬ ‫)‬
 ‫‪١٥٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫‪:‬‬ ‫ت‬ ‫با‬ ‫ہا‬
‫ن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫اﻻ م و ل‬
‫ٰ‬
‫و اد ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫اﻻ‬ ‫ذا‬ ‫و‬
‫ٰ‬
‫ٰ ٰت‬ ‫‪ :‬وا‬ ‫و‬ ‫اا‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫ت‬
‫ں‬ ‫اس دو‬ ‫ذ‬ ‫ا‬ ‫اد‬ ‫ا م‬
‫)‬ ‫ف‬ ‫اس‬ ‫ہا‬ ‫‪،‬‬ ‫اوردورا‬ ‫ا‬
‫تا‬ ‫۔ ز دہ‬ ‫اد‬ ‫(‬ ‫در ا ا‬ ‫و‬
‫ر‬ ‫دا‬ ‫آ ن اس‬ ‫‪ ،‬اوراﷲ ٰ ار د ''اس دن‬
‫۔)ت(‬ ‫ں ''ا‬ ‫ح‬
‫و انا انص‪(١٨‬‬ ‫ا رات‬ ‫با‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫)ا‬
‫‪،‬ز آ‬ ‫ر‬ ‫م و‬ ‫دا لا‬
‫اب و ہ و ہ‬ ‫ال د‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ا‬
‫رت ذا‬ ‫ا‬ ‫ز و و‬ ‫۔ا‬ ‫ا د دو‬ ‫ا لا ر‬
‫اان‬ ‫ك‬ ‫ہ اول‬ ‫ا ل ‪،‬دو ے رت‬
‫۔‬ ‫ا‬ ‫اور ا ً‬ ‫ا از زم‬ ‫ت‬ ‫ا‬
‫ار‬ ‫اور ان‬ ‫ا ت ك‬ ‫ا‬ ‫ورات روزا‬ ‫ا‬
‫آپ‬ ‫ز و ٰ ك‬ ‫د‬ ‫م ے ں ‪،‬‬ ‫ك‬ ‫در ار ا‬
‫ں‬ ‫ر‬ ‫رو وف‬ ‫ں" " دو ے‬
‫ا م‬ ‫تو‬ ‫ام‬ ‫ا م ن ا‬ ‫ے‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬
‫ا‬ ‫ہوا‬ ‫د ا ل‪،‬‬ ‫ع‬ ‫در ر اورو‬ ‫وا‬ ‫در و‬
 ‫‪١٥٦‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔‬ ‫ور‬ ‫ق‬ ‫ُ ا ما ل‬ ‫آج‬
‫م‬ ‫ٰ‬ ‫ں ا ام ر‬ ‫ف ا‬ ‫ا ں‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ں‬ ‫و ں را‬ ‫اس‬ ‫مك‬ ‫اﷲ ٰ و‬
‫ذا‬ ‫دو‬ ‫۔‬ ‫ك آ ‪ ،‬ں ا‬ ‫آپ‬
‫اور‬ ‫ى‬ ‫ت ) ى ات ذا‬ ‫ا‬ ‫ات ات‬
‫ااور‬ ‫ں‬ ‫ںاور‬ ‫ما‬ ‫ك‬ ‫فاس‬ ‫وا‬
‫ا م ك‬ ‫ك‬ ‫اول ا ت‬ ‫۔ت( دو ا ا‬
‫)‬ ‫ے و ل‬ ‫دو‬ ‫ا‬
‫۔ت(‬
‫ر‬ ‫وا ق ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫را‬ ‫ًا‬
‫ا م ك‬ ‫ا ق د و‬ ‫و و ور و‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫و و‬
‫ام ا ٰ ۃ‬ ‫د ت ت ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ا م دو ر‬ ‫ا‬
‫اﷲ‬ ‫اور ر ر‬ ‫ٰ‬ ‫دو ما ا‬ ‫ا‬ ‫وا م‬
‫ء ا ا‬ ‫ا‬ ‫ز دہآ‬ ‫ا‬ ‫ٰ وآ و‬
‫۔ت(‬ ‫ند‬ ‫و ہ‬ ‫ا‬ ‫ے ام‬ ‫)‬ ‫و‬
‫وت ‪(٢١ ١٥/٢‬‬ ‫ا‬ ‫اول ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫)ا ا‬
‫ام‬ ‫‪،‬‬ ‫ا مك‬ ‫وآ و‬ ‫د را س اﷲ ٰ‬
‫ات‬ ‫‪ ،‬در ر و ہ‬ ‫ا م‬ ‫ان‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫وا د‬ ‫و‬
‫وہ‬ ‫اد‬ ‫دو ے‬ ‫اور د‬ ‫م‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫ت‬
‫و اد‬ ‫اﻻ ء ا‬ ‫و‬ ‫ور‬ ‫زا‬
 ‫‪١٥٧‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ٰ‬
‫۔‬ ‫اﷲ‬ ‫اد‬
‫ا‬ ‫مر‬ ‫وہ د ا ء‬ ‫‪ ،‬ر اور ان‬
‫۔)ت(‬ ‫اد‬ ‫اﷲ ٰ‬ ‫وہ ٰ اد‬ ‫رے‬
‫د ‪(٢٥٢/٢‬‬ ‫ا‬ ‫)ا را ر با وا‬
‫ك ا ل‬ ‫دو ے‬ ‫ا اك‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ں‬
‫ظر اور‬ ‫ں‬ ‫)‬ ‫ا‬ ‫‪،‬وﻻ ل وﻻ ۃ اﻻ ﷲ ا‬
‫۔ت(‬ ‫ا اﷲ ٰ رگو ذات‬
‫ت‬ ‫ال‬ ‫ك‬ ‫ف اﷲ‬ ‫ا‬ ‫را‬
‫ا م ك‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫و ہ‬ ‫ا‬
‫دو و‬ ‫۔ ا‬ ‫اس ا م‬ ‫ب د‬
‫آ ۔‬ ‫ا ‪،‬دوم‬ ‫اوردو ں دودو ‪،‬ا‬
‫۔‬ ‫‪:‬‬ ‫ل اﷲ‬
‫دى ہ(‬ ‫)‬ ‫ح‬ ‫‪! :‬‬ ‫ار د‬ ‫اﷲ ٰ‬
‫ح دو)ت(‬ ‫ں ان‬ ‫ماور‬ ‫رے‬ ‫اور‬
‫‪(٣٢/٢٤‬‬ ‫)ا آنا‬
‫ا ا‬ ‫‪ ،‬ں ا‬ ‫ں را‬ ‫رے‬ ‫‪،‬‬ ‫د‬
‫دق‪،‬‬ ‫‪ ،‬اوردو ا و ُ ‪ ،‬ز و و‬ ‫ت ذا ‪ ،‬از ‪ ،‬ا ‪ ،‬وا‬
‫ز ہ‬ ‫دے‬ ‫ا ‪) ‘‘.‬اے اﷲ ٰ !‬ ‫ا‬ ‫‪’’ :‬‬ ‫آ‬
‫‪(٢٧/٣‬‬ ‫۔)ا آنا‬ ‫۔ت(و‬
‫اور‬ ‫ر ر‬ ‫ك و‬ ‫دوم‬ ‫اولاور‬ ‫ابا‬
‫ظ‪ ،‬اس‬ ‫ں‬ ‫ا ا م ك‬ ‫د‪،‬‬ ‫ك‬ ‫رت‬ ‫و ا‬
 ‫‪١٥٨‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ب‬ ‫ب‬ ‫ہ‬ ‫ت‬ ‫ا از زم ‪،‬‬
‫ں‬ ‫و‬ ‫رى‬ ‫ا‬ ‫ى ا ر اﷲ‬
‫۔ت(‬ ‫ال‬ ‫) اﷲ ٰ‬ ‫ل اﷲ‬
‫‪،‬‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ًا‬ ‫د‬
‫ا د ذ‬ ‫ور ان ذ‬ ‫ل‬ ‫ر‬ ‫ذ ‪،‬‬
‫از ار ۔‬ ‫دما ازو زما‬ ‫دان م‬ ‫ف‬
‫ا ء‪،‬‬ ‫‪:‬ا روا ء أ م‬ ‫‪،٦٩٨ ٦٩٥/٢٤،‬ر‬ ‫) وىر‬
‫تر ‪ ،‬ر ر‪ ،‬ات(‬
‫ا ما‬ ‫ا ق‬ ‫ا موا ل‬ ‫ف‬ ‫اس‬
‫اس‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫‪،‬‬ ‫اوردو ے‬ ‫ںا‬ ‫دو‬
‫اد‬ ‫ف در اور‬ ‫ے‬ ‫ف‬
‫وہ د‬ ‫اس اس‬ ‫ت‬ ‫اور ا ل‬
‫ے۔‬ ‫ف‬ ‫ع‬ ‫ذ‬ ‫وہا م ع‬ ‫۔‬
‫ع‬ ‫ع ۔‬ ‫ف در ا ا م‬ ‫ع‬ ‫د‬
‫‪،‬‬ ‫ر‬ ‫م‬ ‫ا ل‬ ‫‪،‬ا‬
‫و‬ ‫ا ذا و‬ ‫ز‬ ‫ا ل ‪:‬ا‬ ‫‪:‬ز آ ۔اس دو‬
‫و م‬ ‫دہ‬ ‫ا‬ ‫م ۔ دو ے‬ ‫آ‬ ‫رت‬
‫ص‬ ‫رتا‬ ‫وذا‬ ‫و‬ ‫ك‬ ‫م ۔‬ ‫رت‬
‫وذا‬ ‫و‬ ‫وہ‬ ‫رت ہ‬ ‫‪ ،‬ہ‬
‫و تاور رت‬ ‫دہ‬ ‫ہا‬ ‫ا‬
‫۔ ہا‬ ‫‪ ،‬ذا‬ ‫‪،‬‬ ‫رت‬ ‫اور‬ ‫م‬
 ‫‪١٥٩‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫رت‬ ‫و‬ ‫‘‘۔‬ ‫ا ٰ‬ ‫’’إن اﷲ‬ ‫ج‬ ‫ا‬ ‫رت‬
‫ع ا ل‬ ‫۔ابا‬ ‫ص‬ ‫ا‬ ‫رت‬ ‫فذا‬
‫و ہ۔‬ ‫‪،‬ز‬ ‫ز آ‪،‬ز‬ ‫ع‬ ‫ا ق) ( ع‬
‫ا ل‬ ‫م‬ ‫رت‬ ‫ذا‬ ‫و‬ ‫عا‬ ‫ںا‬ ‫اس‬
‫ع‬ ‫( ں اسا ق‬ ‫‪ ،‬ہ‬ ‫ص‬ ‫ا‬ ‫ك )‬
‫ع ا ل‬ ‫ا‬ ‫رو‬ ‫وا‬ ‫ر‬
‫ع‬ ‫(‬ ‫در در ر اور ں)ز آ‬ ‫ع‬ ‫ف‬ ‫ذ‬
‫ز ا‬ ‫در‬ ‫ف‬ ‫ذ‬ ‫فذ‬
‫ا ق ں‬ ‫( آ‬ ‫‪ ،‬مو‬ ‫و‬ ‫دہ تو رت)‬
‫وا‬ ‫‪ِ :‬ذا ‪،‬‬ ‫دو‬ ‫اور‬ ‫حا ’’ ‘‘‬ ‫ع ؟ا‬
‫ق‬ ‫اوردو ا ِا‬ ‫ص‬ ‫و‬ ‫وا ا‬ ‫د‬ ‫و‬
‫ا دو ں ں ا ل‬ ‫وا ۔‬
‫ا‬ ‫و‬ ‫ا قا‬ ‫اسا‬ ‫اور درذ‬ ‫ا ل‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ر‬
‫ك‬ ‫اس ا ق ا ا‬ ‫اول ا ل ا ر‬
‫م ا‬ ‫و داس ا ق اا‬ ‫اسا ل‬
‫ں‬ ‫در ر ۔‬ ‫وا‬ ‫در ذ اور‬ ‫ا ل‬
‫در‬ ‫ا م‬ ‫اور‬ ‫س ہ ا موا ل در ن قوا‬ ‫ا ما ر‬
‫دا ل۔‬ ‫ع‬ ‫در ر اورو‬ ‫وا‬ ‫و‬
‫وا‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫وا ر‬
‫‪ ،‬ا ذ ‪ ،‬دل‬ ‫س‪ ،‬د‬ ‫آ ہ‪،‬ر‬ ‫‪ ،‬تز‬ ‫وا‬ ‫و از‬
‫ا‬ ‫ام و ا ے ع‬ ‫ن ذوى ا‬ ‫ے ام ‪،‬‬ ‫اج‪،‬‬ ‫و‬
 ‫‪١٦٠‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ژرف‬ ‫دارى اور‬ ‫‪،‬‬ ‫ود‬ ‫رى ا‬
‫د‬ ‫ا‬ ‫’’أ‬ ‫ا‬ ‫اور ت‬ ‫ا ع م‪،‬‬ ‫ف‬
‫اور‬ ‫ع در‬ ‫‘‘‬ ‫نا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫و‬ ‫و ا م‬ ‫‪ ،‬ا ع م‪،‬‬ ‫ت‬ ‫‪،‬‬
‫ہو‬ ‫ا ا‬ ‫ا ا‬ ‫و‬ ‫؛اس‬ ‫رو‬ ‫ا ز نو‬
‫اور‬ ‫‪،‬وہ‬ ‫ا نا‬ ‫د و ع‬ ‫و‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ے اورا‬ ‫اور م‬
‫ا اق‬ ‫ے اور ا‬ ‫ا ن اورا ن‬ ‫اور‬
‫ب دے ۔‬ ‫ہ‬ ‫وا ر‬
‫ت‬ ‫رہ‬ ‫رڈ‬ ‫ا‬ ‫اسا‬
‫ا‬ ‫در‬ ‫و ت‬ ‫ںاور‬ ‫ل ُا ے ع‬
‫رو‬ ‫س ہ ا‬ ‫ا ما ر‬ ‫‪،‬‬ ‫ا اقوا راور و ل‬
‫ے بو‬ ‫اور‬ ‫ا م‬ ‫و ل‬
‫اور‬ ‫ا ر‬ ‫ور تد‬ ‫ار‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫در‬ ‫و ح‬ ‫ابراےاور‬ ‫ا‬
‫اور ف ‪’’:‬‬ ‫ق م مان‬ ‫’’ ے‬
‫ىا ال آ ہو‬ ‫۔‘‘ ان‬ ‫ہو ا‬
‫‘‘اور‬ ‫ا‬ ‫‘‘‪’’،‬ا‬ ‫’’ ما‬ ‫ےوہ‬ ‫و اب‬ ‫ان‬
‫۔‬ ‫ز دہ‬ ‫وں آ بروزرو‬ ‫آپ د‬
‫ہ‬ ‫آ برا‬ ‫وز ہ‬
‫ر ‪‘‘.‬‬ ‫ءا‬ ‫ا‬ ‫’’و‬
 ‫‪١٦١‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫ا ر‬ ‫ا ط‬ ‫م‬ ‫ا ما ر‬
‫اور ‪:‬‬
‫أتو رت‬ ‫وا ب‬ ‫ا‬ ‫’’‬
‫ا‬ ‫‪ ،‬ض‬ ‫وا ذ ﷲ رب ا‬ ‫ا‬ ‫ول و ل‬ ‫آ‬
‫ا‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫لو‬
‫اس‬ ‫ِا م‬ ‫ُرو‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬
‫۔‘‘‬ ‫ں ل‬ ‫ِ‬ ‫اا ارا ل‬ ‫‪،‬اوراس‬ ‫ف‬
‫‪:‬‬ ‫و‬ ‫اﷲ ٰ‬ ‫ر ا‬
‫وا‬ ‫وا ار‬ ‫ا ؤ‬ ‫۔أ‬ ‫وﻻ‬ ‫م‬ ‫’’ا‬
‫اﷲ‬ ‫ر‬ ‫وا‬ ‫ر ۃ وا‬ ‫ء ا‬ ‫وا‬
‫ن ‪(۲۵۲/ ۳‬‬ ‫ا‬ ‫با‬ ‫ادار‬ ‫۔‘‘ )‬
‫‪ ،‬رہ‬ ‫۔ اس رؤ ‪ ،‬دار ‪،‬‬ ‫ب‬ ‫ر‬ ‫ا م‬
‫۔)ت(‬ ‫روا‬ ‫و ر اﷲ‬ ‫ءاور‬
‫ب اور‬ ‫ا م‬ ‫وا‬ ‫ف‬ ‫ا لا م ڑ ا ِ‬
‫ت‬
‫۔‘‘‬ ‫وا ذ ﷲربا‬
‫‪،‬ج‪ ،١٢:‬با حوا ق(‬ ‫) وىر‬
‫م‬ ‫ام‪،‬اوران‬ ‫’’ا ﻻ إ إﻻ اﷲ‬
‫ہ ہ ۔‘‘‬ ‫فڈ ل‬ ‫ذا‬ ‫ا‬ ‫ں ا‬ ‫در‬
‫(‬ ‫‪،‬ج‪ ،٢١:‬با وا‬ ‫) وىر‬
‫اور‬ ‫و وا‬ ‫و ر‬ ‫اور‬ ‫ت‬ ‫’’ا‬
‫زم۔‘‘‬ ‫ا ن و‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ن ار‬ ‫۔او ء‬
 ‫‪١٦٢‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫(‬ ‫‪،‬ج‪ ،٢٢:‬با وا‬ ‫) وىر‬
‫و‬ ‫لو‬ ‫ناس‬ ‫اماور ا‬ ‫ں‬ ‫’’‬
‫‪ ،‬اور‬ ‫ا راہ‬ ‫‪ ،‬اور ں ارادہ‬ ‫وا‬
‫ا ل ؤ‬ ‫ا ط ض‪ ،‬ں‬ ‫ا در‬ ‫و ك ‪،‬‬
‫ٰ‬
‫ا‬ ‫ن‬ ‫ذ اﻻ ا‬ ‫ا د زم‪،‬‬ ‫ا‬
‫۔ت(‘‘‬ ‫اس‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫)‬
‫د‬ ‫ان‬ ‫ت‬ ‫ر دل ا ں‬ ‫ض‬ ‫ا‬
‫م د اور‬ ‫ان‬ ‫فا‬ ‫دات‬ ‫ذا‬
‫۔‬ ‫ں‬
‫‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ل اﷲ‬
‫۔‘‘‬ ‫ا‬ ‫وا ندو ے‬ ‫ا‬ ‫‪:‬اور‬ ‫’’ا‬
‫(‬ ‫‪،‬ج‪ ،٢٢:‬با وا‬ ‫) وىر‬
‫ا ا اﷲ‬ ‫ا‬ ‫ا ٰ و‬ ‫رے‬ ‫’’‬
‫اور ا م‬ ‫ز دہ رو و‬ ‫آ ب‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬
‫‪) .‬ا م‬ ‫وﻻ‬ ‫م‬ ‫ن اﻻ‬ ‫ر‬
‫‪،‬ج‪ ،١٥:‬با (‬ ‫۔ت(‘‘) وىر‬ ‫ب‬
‫ن اور ت‪ ،‬ا ط‬ ‫اور ت‪،‬اور‬ ‫ا ال‬
‫‪،‬‬ ‫ڈر‬ ‫رى‬ ‫ا ل‬ ‫‪،‬‬ ‫ت‬
‫ب ح‬ ‫ا ح‬ ‫رے ن آ ر‬ ‫اس‬ ‫ٰ‬
‫‪،‬ج‪ ،١٥:‬با (‬ ‫۔) وىر‬ ‫)‪١٣٠٧‬ھ(‬
‫د م ازى‬ ‫ن‬ ‫س ہ‬ ‫و د ا ما ر‬ ‫اس لا ط‬
 ‫‪١٦٣‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫۔آپ ا ب وا ا ان اں ر‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫دود اور‬
‫فد ت دى اور‬ ‫ب ا ب وا‬ ‫و‬ ‫وں ذر‬
‫ار م‬ ‫ا ا‬ ‫و‬ ‫راہ‬ ‫و‬ ‫و‬
‫شو ط‬ ‫س ہ‬ ‫۔ا ما ر‬ ‫ٔرہ ر‬ ‫ا ب‬ ‫و‬
‫ے ا وا ن‬ ‫اور‬ ‫ا‬ ‫ا ر‬
‫۔‬ ‫اء ا‬ ‫۔ واﷲ ا دی إ‬ ‫ا اقوا ر‬ ‫اور ا‬

‫م‬
‫ا ط‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫رو‬ ‫ان رى ں‬
‫ا‬ ‫اور ور ت‬ ‫ا ر‬ ‫ف ور تد‬
‫و‬ ‫۔‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ر‬ ‫ا‬ ‫و ور ت‬
‫وم‬ ‫ورى ‪،‬ا ام‬ ‫ا ام‬ ‫د‬
‫۔‬ ‫وم‬ ‫ر‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ذا رو‬ ‫ور ت ا‬
‫ر‬ ‫ان و‬ ‫ا‬ ‫ص ان‬ ‫ا‬ ‫ں‬
‫۔‬
‫ع‬ ‫و لا‬ ‫م‬ ‫اس‬ ‫و‬ ‫ور ت د‬
‫ا ل وا رات اور ور ت د‬ ‫وا‬ ‫د‬ ‫و‬ ‫۔ا‬
‫ں ان‬ ‫حا ر‬ ‫۔ ور ت د‬ ‫ق‬ ‫ا ر‬
‫ن‬ ‫ك‬ ‫ان‬ ‫ں ان‬ ‫اور ا ل ف‪،‬‬ ‫و‬
‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫۔ ںا‬ ‫ا‬
 ‫‪١٦٤‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫اور‬ ‫وہ ور ت د‬ ‫د اس‬
‫وہ ور ت د‬ ‫اسو‬ ‫د‬ ‫و‬
‫۔‬ ‫ور‬
‫ورت‬ ‫ت ورى اور ور ت د‬ ‫ر ا‬
‫۔ و‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا ر‬ ‫اور ا اد وا ص‬ ‫ا‬
‫ق ل اور و‬ ‫د‬ ‫دو ں‬ ‫( و‬ ‫) د‬
‫) و‬ ‫و‬ ‫ل ۔ا‬ ‫ق‬ ‫د‬ ‫ات‬ ‫ر( دو ں‬ ‫) و‬
‫ل ‪ ،‬ر‬ ‫د‬ ‫(‬ ‫د‬ ‫د‬
‫د‬ ‫ّ ) (اور‬ ‫د‬ ‫۔‬ ‫ل‬ ‫د‬
‫و و‬ ‫فو‬ ‫م‬ ‫اد ۔‬
‫وہ د‬ ‫ا م‬ ‫اور‬ ‫ا م‬ ‫ا‬ ‫اور‬
‫دو‬ ‫ر و‬ ‫ا‬ ‫اور م‬ ‫۔ وم‬
‫ا نر‬ ‫م ور تد‬ ‫وہ‬ ‫ا‬ ‫حا‬ ‫۔ا‬ ‫ا ا‬
‫اس‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬ان‬
‫ں‬ ‫ےا‬ ‫۔‬ ‫وہ د‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫ف و‬ ‫ُان‬
‫ا‬ ‫اد‬ ‫د ا‬ ‫ا‬
‫ت‬ ‫اور‬ ‫و‬ ‫اس‬
‫ا ل ‪،‬‬ ‫ا مو دو ں‬ ‫وہ‬ ‫۔ م‬ ‫در‬ ‫اس‬
‫اب‬ ‫۔ا ا وہ‬ ‫م‬
‫ت‬ ‫۔ا لوہ‬ ‫اور‬
 ‫‪١٦٥‬‬ ‫و‬ ‫ا ِل‬
‫دو ں‬ ‫و‬ ‫رت‬ ‫ر ۔ا‬ ‫ت‬ ‫ور‬ ‫و‬
‫و‬ ‫دے اب‬ ‫ا‬ ‫ى‬ ‫ا‬ ‫۔‬ ‫ق‬
‫در ر‬ ‫ار د‬ ‫دے ۔‬ ‫ا‬
‫۔‘‘‬ ‫وﻻ‬ ‫م‬ ‫’’ ن ا‬ ‫روا‬
‫٭٭٭٭٭‬