Konci Jâwâbhân

Buku Ḍu’ Remmek Revisi 2021 kls 4

Pangajhârân 1
Latèyan ( maos pantun )
D. Konci jâwâbhân mètorot kabijâksanaan Ghuru :
Parlo ètalèktèghi : intonasi sareng artikulasièpon
Latèyan ( ajâwâb partanyaan )
E. 1. Empa’ paddhâ anḍhegghân ; 2. Empa’ bhiri ; 3. Nembhellâs bhiri ; 4. Pantun bâburughân ; 5. u-a-u-a/a-b-a-b ; 6.
Bhiri sè kapèng 13 ; 7. Sampèran ; 8. Artè sè èmaksot / tegghes / panebbhussèpon ; 9. a-a-a-a/a-b-a-b/a-b-b-a /a-a-b-b ;
10. Amarghâ tao lècèk sakalèyan .
Latèyan ( masamporna pantuun )
F. 1. Asakola ; 2. Tabbhuwân ; 3. Aperghi pole ; 4. Nyarowan
Latèyan 1
1. sajhâghât/nombhuk/sabârâ’âla ; 2. lambâ’/dhullu/bilân ; 3. bhidhâ/anè/ta’ paḍâ ; 4. pakompol/paghâlumpo’ ; 5.
èeccèt/èbârnaè ; 6. acarèta ; 7. ajâgâ/ngopènè/atambhâ/ajhâmo ; 8. mengnga’/kapèncot ; 9. bâi’ ; 10. èndhâ /
nyennengngaghi
Latèyan 2
1. cè’ mèskènna ; 2. asarèn/tèḍung ; 3. lempona ; 4. loros ; 5. ngalèng ; 6. kènè’ ; 7. ronto ; 8. èbhâsto ; 9.
bhuḍhuna/bunggânna ; 10. dhârâka
Latèyan 3
1. ennem (6) ; 2. Asal molaèpon dhisa Asembagus. ; 3. Palappa/ènoman/jhâmo otabâ lolo ; 4. Paddhâ anḍhegghân sè
kapèng tello’(3); 5. ASEMBAGUS ; 6. Kocemplèng ; 7. Cèlo’/cèlo’ manès ; 8. Ambighi accem artèna
maghi’, makottèpon èpakon ghi’-ghighi’ ; 9. Asembagus ; 10. Amarghâ ngoladhi accem sè bhâghus, anè,
nyalèndhâ , assrè oladhânnèpon tor lè-ngallè kennengngannèpon . 11. Korsè ; 12. Noto ; 13. Anyanyè/i ; 14. Mènnya’ eggâs/
mènnya’ tana ; 15. Rebbhu ; 16. ètebbângè/èpogherri ; 17. Karem ; 18. Sennam ; 19. Èkasennengngè ; 20. bhâghus/anè/nyalèndhâ/lè-ngallè
Latèyan 4
F. Morèd èpakon maca puisi Asembagus !
Sè parlo èyollè’è / èbiji :
1. intoasièpon
2. Artikulasièpon
3. Gaya tampilannèpon
Latèyan 5
H. Konci jâwâbhân metorot kabijâksanaan Ghuru !
Sè parlo èyollè’è / èbiji :
1. Èjhâ’ân sareng tanḍhâ bâca sè èghuaaghi
2. Pèlèyan oca’ sareng okara sè èghunaaghi
3. Ghuru laghu
4. Èssèèponn puisi saroju’ sareng bhul-ombhullèpon.
Latèyan 6
1. kamajhuwân bhângsa Indonesia ; 2.bâllu’/bâllung (8) paddhâ ; 3.ḍuwâ’ (2) paddhâ anḍhegghân ; 4.empa’ (4) bhiri
; 5.a-a-a-a
Latèyan 7
C. 1. Matè, soghi ; 2. Tètè , beccè’ , patè/mate
Latèyan 9
C. 1. Èntara ḍâ’ emma dhika lè’ ? ; 2. Anapè dhika ma’ ta’ asakola ? ; 3. Sanapè arghâna buku ghânèko ? ; 4. Anèko
kancana bulâ . ; 5. Maḍḍhâ dhuli asalèn sè asakola’a !
Latèyan 10
D. 1. Sampèyan/panjhennengngan asakola asareng pasèra ? ; 2. Èbhu mèyos ḍâ’ kolemman ngaghem rasoghân ponapa ?
3. Anom mèyos ḍâ’ pasar alomampa. ; 4. Rama maos korran alongghu è korsè. ; 5. Atèkkas ḍhimèn sopajâ ta’
katonḍu ! ; 6. Sampèyan sareng kaulâ panèka ghi’ atarètan sapopo. ; 7. Amarghâ ponapa sampèyan apadhu ? ;
8. Nyara ji’ manabi ngèrènga ḍâ’ dhâlemmèpon Pa’ Ghuru ! ; 9. Ponapa panjhennengngan mèyarsa jhâ’ Aghung
songkan ? ; 10. Bhunten kaulâ ta’ noro’a tako’ èdhukanè rama !
Latèyan 11
E. 1. Amir èsoro Pa’ Ghuru mellè buku tolès. ; 2. Mara ngakan pasampè , Pa’ ! ; 3. Ghibâ tèḍung bhâi mon sakè’ cèṭak ! ;
4. Sampèrra obâ’ bhâṭèk lèrès. ; 5. Nompa’ sapèḍâ è lorong kodhu ngastètè !
Latèyan 12
A. Morèd èpakon alampaaghi ḍhâ-kanḍhâ Kèyaè sareng trè-santrèna, sè bâḍâ è buku !
Sè parlo ètalèktèhi / èbiji’i :
1. Intonasièpon kodhu akadhi aḍhâu sè saongghuna .
2. Artikulasièpon samè sareng èjhâ’ânnèpon .
3. Gaya tampilannèpon .
4. Ponapa sè èyocappaghi kodhu samè sareng naskah / tokohèpon .
Latèyan 13
B. 1. Sèngko’ ngakana-abdhina neḍḍhâ’â ; 2. Ghânèko sapa – ghâpaèka pasèra ; 3. Alè’ sakè’ – jâji’ anglo ; 4. Dhika ḍâri
ḍimma ? – sampèyan ḍâri ka’ḍimma ? ; 5. Arapa embhuk ma’ nangès ? – Aponapa Ka’ Embhuk ma’ molar ? ; 6. Paman
nèngghu topèng ; 7. Aghug myarsaaghi ḍhing-ghenḍhingan ; 8. Apa bâ’na narèma sorat ; 9. Manabi ngoladhâna
tayubhân asareng ! ; 10. Ponapa sampèyan kasokan ḍâ’ tajhin somsom ?
Latèyan 14
C. 1. Aḍu .., bhâ’ kellara ya sèngko’ mèkol bhunggkana gheḍḍhâng sè la èpogher rowa ! ( rassa mangmang )
 1. Abdhina tako’ Pa’ manabi èpakon notto ranca’na pao èngghârowa, polana tèngghi, ngèn-angèn polè! (ta’ sangghub )
2. Abdhina poron Bhu Ghuru manabi èpanoro’a lombâ aghâmhâr paanabhân ! ( sangghub )
3. Abdhina noro’a akompol jhughân Pa’, manabi mabâḍâ’â kerja bakti ! ( sangghub )
4. Mon pèra’ ajâgâ’â kellas kabbhi ca-kannca masṭè bisa ! ( sangghu )
5. Rama Èbhu bhâ’ ngaghâliyâ bâb songkanna Bâ’ Hasan ? ( mangmang )
6. Amarghâ ampon ngahâli ḍâ’ kahutowannèpon rehab masjid, Nom Baidawi ajhânjhi bhâḍhi nyombhânga (sangghub)
7. Sanonto ghâtèyan bulâ sè meḍḍala, dhika sè akentèl ( sannghub )
8. Bârâmma yâ , sèngko’ èyèdhinè apa enjâ’ noro’ bâ’na lân – jhâlânan ! ( mangmang )
9. Kalabân berrâ’ atè, akhèrra Farhan maburung sè noro’a apalessèr ka Pasir Putih . ( ta’ sangghub )
Latèyan 15
D. Morèd èpakon ngangghit prosa narasi sè nyarètaaghi bâb Tokoh !
1. Tokoh aghâma : Kèyaè, Ustad,
2. Tokoh panḍiḍi’ : ghuru
3. Tokoh masyarakat : Pa’ RT, Pa’ RW, Kalèbun (Patènggi, Kopala Dhisa , Pa’ Lurah )
4. Tokoh seniman ( pelawa’ , panjhâk , ḍhâlâng ) , bsl
Sè parlo ètalèktèghi / èbiji :
1. Serradhânnnèpon ( bhâghus , alos, jhekjhek asambhung )
2. Peleyannèpon oca’ sareng okara sè èghuna’aghi
3. Èjhâ’ân sareng taḍhâ bâca maghut ḍâ’ atoran èjhâân Mahura taon 2012
4. Rontodhânnèpon carèta, ta’ lik – tabhâlik ( salang sondhub )
5. Èssèèpon carèta .
Latèyan 15A ( Tabel ) kaca 25
.1. Bulâ èro-oro ; 2. Sampèyan ponapa ampon lastarè aḍhâ’âr ? ; 3. Eppa’ ḍâteng ḍâri Sampang.; 4. Ka’emmas asarèn
ngaghem jhângsèra ; 5. Dhika bân bulâ nèko satarètan ; 6. Obu’na embhuk malè’ katopa’ ; 7.Obâ’ abungo terros
atèkkas ; 8. Panjhennengngan asennè è pakèbân ; 9. Rajiyèpon sampèyan ma’ ta’ èkasareng ? 10. Bhibbhi’ ampon
ghubhâr/bhubhâr .
Latèyan 16
B. 1. Abdhina èpakon Èbhu ngobângè ngobângè ghulâ ka toko, Bâ’ ! ; 2. Manabi aèdhu jhâ’ sambhârângan amarghâ
korang pajhughâ ! ; 3.Rama mèyos ḍâ’rapat ngaghem rasoghân ejjas. ; 4. Sakanca’an ta’ kèngèng apadhu, nangèng
kodhu rokon ! ; 5. Nom Herman ghâḍhuwân tarèka bhâḍhi marèksanè tabbhuwân topèng Sri Rahayu ; 6. Manabi
adhubhâjâ ta’ kèngèng sambhârângan, amè’ bâḍâ orèng sè kaleerressan aḍhâ’âr, tèngka sè akadhi ghâpanèka korang
saè ! ; 7. Socaèpon Bhuk Halimah saè ongghu oladhânnèpon, prasasat ambintang kartèka ; 8. Sabbhân arè Mènggu
bânnya’ bârghâ Situbondo sè ngèrèng pangajhiyân sè èbulângngaghi sareng Kèyaè Hajji Raden Kholil As’at neng è
Ponḍuk Pasantrèn Wali Songo ; 9. Manabi nyettèl raḍiyo, kan-kasokanannèpon Aghung myarsa’aghi ḍhing-
ghenḍhingan ḍâri RRI Sumennep ; 10. Nom Hasan katon/katèngal cè’ kasokanna marèksanè lawa’annèpon Martono
kantos abhâcèkkellen .
Pangajhârân 2
Latèyan 17
B. 1. Karajhâân / karaton Jâmineran ; 2. Amarghâ èdhingghâl sèdhâ sareng rajièpon ( èbhuna Dèwi Rengganis ) ; 3. Neng
ghunonng Argopuro ; 4. Kasokan atapa sareng aḍhâ’âr sarè maddhuna bhang- kembhângan ; 5. Bisa ngabâng ; 6.
Panggèran Kèlan ; 7. Umarmoyo ; 8. Panḍhita Syèh Dul Kures ; 9. Pannèran Hirman ; 10. Amarghâ bhâḍhi èpanèka rèng
seppoèpon sareng Pangèran Hirman
Latèyan 18
C. Morèd èpakon nyarètaaghi pole bâcaan Dèwi Rengganis, kalabân bhâsana morèd dhibi’ mabi tolèsan ! ( ta’ ollè nyonto
persis)
Sè parlo ètalèktèghi tor èbiji / èyollè’è :
1. Serraddhânnèpon bhâghus , alos , jhekjhek asambhung .
2. Èjhâân sareng tanḍhâ bâca .
3. Rontottèpon carèta
Latèyan 19
E. 1. È dhisa Pajâgâlân kabhupatèn Somennep ; 2. Amarghâ tako’ pènter , alabân ḍâ’ Bâlândhâ, ta’ ghâmpang ècokoco;
3.. asakola neng HIS ( Holland Indische School ) ; 4. Molang neng koṭṭa Somennep ; 5. Ḍâ’ koṭṭa Bândâbâsa 6. Taon
1955 ; 7. Dhâddhi School Opsiner ( Pengawas ), dhâddhi anggota DPRGR Kabupatèn Situbândâ, saamponnèpon
pension gastanè ghuru neng SMP Karya ; 8. Emmas Èsangghu Konèngan ; 9. Molang pangajhârân Bhasa Madhurâ ;
10. Drs.H. Subroto Wiromenggolo (Alm ) bâjâèpon Radhin Oemaruddin Prawiro Widjojo
Latèyan 20
F. Morèd èpakon nyarètaaghi pole bâcaan Radhin Oemaruddin Prawiro Widjojo , kalabân bhâsana morèd dhibi’ mabi
tolèsan ! ( ta’ ollè nyonto persis)
Sè parlo ètalèktèghi tor èbiji / èyollè’è :
1. Serraddhânnèpon bhâghus , alos , jhekjhek asambhung .
2. Èjhâân sareng tanḍhâ bâca sè èghunaaghi.
3. Rontottèpon carèta
Latèyan 21
B. 1. Asal ḍâri dhisa Tanjhung Kabupatèn Pamekkasan ; 2. Amarghâ neng è Madhurâ nèmor kara, laèp, larang teḍḍhâ’ân
; 3. Dhâddhi tegghâl ; 4. Amarghâ aèngngèpon tobu ; 5. Nyosol Ramana , abhântowa abhâbhât alas nenng dhisa
Dhemmong ; 6. Ḍâ’ pottrana ( Kasim ) ; 7. Kèyaè Birâḍipora ; 8. Ḍhemmang Alos ; 9. Apangkat Papatè ; 10. Pèttong
bhâbhâghân .
Latèyan 22
C. Morèd èpakon nyarètaaghi pole bâcaan Bhâbhâd Bhâsokè , kalabân bhâsana morèd dhibi’ mabi tolèsan ! ( ta’ ollè
nyonto persis)
Sè parlo ètalèktèghi tor èbiji / èyollè’è :
 1. Serraddhânnèpon bhâghus , alos , jhekjhek asambhung .
2. Èjhâân sareng tanḍhâ bâca .
3. Rontottèpon carèta
Latèyan 23
e. Morèd èpakon nyarètaaghi bhâr-ghâmbhâr neng è buku rontot kalabân ghâmbhâr sè bâḍâ !
Sè parlo ètalèktèghi tor èbiji / èyollè’è :
1. Serraddhânnèpon bhâghus , alos , jhekjhek asambhung .
2. Èjhâân sareng tanḍhâ bâca sè èghunaaghi.
3. Rontottèpon carèta
Latèyan 24
B. 1. Madhurâ ; 2. Pagèran Cakkranèngrat ; 3. Dèwi Purbawati pottrèèpon Adipati Sorbhâjâ ; 4. Alas Kitri ; 5. Sareng
pasukannèpon ; 6. Joko Jumput ; 7. Sareng Joko Taruno pottraèpon Adipati Kediri ; 8. Amarghâ ècapo’ sanjhâta
abhângo jhârum abâk lanjhâng sè èparèngè racon ; 9. Joko Jumput ; 10. Bhâbhât koṭṭa Situbândâ.
Latèyan 25
A. Morèd èpakon nyarètaaghi pole bâcaan Pangèran Aryo Gajah Situbondo, kalabân bhâsana morèd dhibi’ mabi tolèsan !
( ta’ ollè nyonto persis)
Sè parlo ètalèktèghi tor èbiji / èyollè’è :
1. Serraddhânnèpon bhâghus , alos , jhekjhek asambhung .
2. Èjhâân sareng tanḍhâ bâca .
3. Rontottèpon carèta
Latèyan 27
B. 1. Bunadi ; 2. Ju’ Pancor ; 3. È dhisa Pellèyan Bânakajâ ; 4. Èbulang ngajhi, èbulâng èlmo kona sareng èlmo kanoragân
; 5. Neng sèttong ghuwâ è ghunong maso’ bhâbâ Banyuwangi ; 6. Amarghâ kasambu’ tor parcajâ jhâ’ Bunadi èlmona
sajân atambâ / pènonjhul tèngghi ; 7. Kaonang = kalonta, kasohor ( terkenal ) ; 8. È dhisa Bânakajâ maso’ kacamadhân
Kapongan ; 9. Salameddhân Hol ( kaangghuy nga’-ngènga’è sareng adhuwâ’âghi Ju’ Rama Kaè ) ; 10. Haji Hidayat
Latèyan 28
B.. Morèd èpakon nyarètaaghi pole bâcaan Ju’ Rama Kaè , kalabân bhâsana morèd dhibi’ mabi tolèsan ! ( ta’ ollè nyonto
persis)
Sè parlo ètalèktèghi tor èbiji / èyollè’è :
1. Serraddhânnèpon bhâghus , alos , jhekjhek asambhung .
2. Èjhâân sareng tanḍhâ bâca .
Rontottèpon carèta
Latèyan 29
D.. Morèd èpakon abhâḍhi anghidhân prosa sâ nyarètaaghi ghamhâr ( Pasar Kojhu’ ) kalabân bhâana dhibi’ !
Sè parlo ètalèktèghi tor èbiji / èyollè’è :
1. Serraddhânnèpon bhâghus , alos , jhekjhek asambhung .
2. Èjhâân sareng tanḍhâ bâca .
3. Rontottèpon carèta
Latèyan 30
B.. 1. Amarghâ nèmor kara sè talèbât lanjhâng ; 2. Bânnya’ tatamennan sè mate ; 3. Posing ngarep toronna ojhân ; 4.
Mabâḍâ salameddhân aparnyo’onan ḍâ’ sè amorbhâ jhâghât ; 5. Arè Juma’at Pancabârâ Kalèbun ; 6. Neng è tana lapang
; 7. Ḍâ’ Ghustè sè Amorbhâ Jhâghât ; 8. Ojhung ; 9. Mètorot ajhârân aghâma Islam, ngalaksanaaghi sholat sonnat
Istisqo’ ; 10. Sopajâ ta’ kantos sèrna / èlang

Latèyan 31
C. 2. c/loṭè’na ; 3. d/Suwono ; 4. f/panjhâk ; 5. e/ngèjhung ; 6. b/aghuṭṭa ; 7. a/ najâgâ , 8. g/nembhâng ; 9. k/tarompèt; 10.
h/ḍhâlâng ; 11. j/haddrah

Latèyan 32
D. 1. Orèng sè ajâgâ tor ngarèmanè makam ; 2. Èn-maènan ngangghuy lèntè/manjhâlin sè èpokollaghi ka bugghigghâ
mosona ; 3. Adhuwâ rokat nyalameddhi katerbi’an, nyalameddhi ngallè kennengngan, bsl ; 4. Nyalameddhi ana’ bhâji’
sè aomor pettong bulan ; 5. Mènangka sèttong tandhâ aropa bhârâng sè ètoro’aghi, ompamana gheḍḍhâng susu
ètoro’aghi nalèka lalamaran, bisa jhughân macemma tolesan sè ètoro’agghi asareng tamonè sè èbhenḍem ḍâlem tana ; 6.
Nopè solèng li-bbaliyân ; 7. Nyamana cem-macemma ghenḍhing/kèjhung ; 8. Nyamana sala sèttonng temhâng ; 9.
Nyamana sala sèttong ḍhing-ghenḍhingan 10. Tora aropa lè-talè sè ètalèyaghi ḍâ’tabu’na bhâbhâji’ sè ghi’ bhuru bisa
ajhâlân, biasana ètoro’è ghungsèng .

Latèyan 33
E.. Morèd èpakon nyarètaaghi pole bâcaan “ Ojhung “ , kalabân bhâsana morèd dhibi’ mabi tolèsan ! ( ta’ ollè nyonto
persis)
Sè parlo ètalèktèghi tor èbiji / èyollè’è :
1. Serraddhânnèpon bhâghus , alos , jhekjhek asambhung .
2. Èjhâân sareng tanḍhâ bâca .
3. Rontottèpon carèta

Latèyan 34
F.. Morèd èpakon nyarètaaghi pole bâcaan “ M. Sukaryo “ , kalabân bhâsana morèd dhibi’ mabi tolèsan ! ( ta’ ollè nyonto
persis)
Sè parlo ètalèktèghi tor èbiji / èyollè’è :
1. Serraddhânnèpon bhâghus , alos , jhekjhek asambhung .
2. Èjhâân sareng tanḍhâ bâca .
 3. Rontottèpon carèta
Pangajhârân 3
Latèyan 35 ( oladhi jâwâhân morèd ) , connto :
A. 1. Ghâi’ Bintang 2. Lân – bulânan

Ghâi’ bintang alè’ ghâgghâr bulân Lân – bulânan lè’, paḍâ nèngkong lè’ , 2x
Paghâi’na jhânor konèng , Ètèra’ bulân , cè’ sennengnga
Kaka’ èlang alè’ sajân jhâu Maju kanca bulâ paḍâ anga-bhunga
Pajhâuna ghân lon-alon Tèra’ bulân kanca cè’ sennengnga
Lèyalètes kemhâng ates tocca’ toccer
Latèyan 36
A. Ghuru nyotowè alahuwaghi kèjhung Bhing Ana’ .
B. Morèd èpakon alaghuwâghi kèjhung hinng Ana’, langkong saè manabi èssèèpon pantunnèpon nyarè laèn !
Sè parlo ètalèktèghi tor èbiji :
1. Irama lahuèpon maghut, cocok sareng sè ècontowaghi ghuru .
Latèyan 37
A. Ghuru nyotowè alahuwaghi kèjhung Ya Ya Ya noro’ partitur se bâḍâ è buku
B. Morèd èpakon alaghuwâghi kèjhung Ya Ya Ya,
Sè parlo ètalèktèghi tor èbiji :
Irama laghuèpon maghut, cocok sareng partitur sè bâḍâ è buku .
Latèyan 38
B.. 1. Konèng ; 2. Ca-nganca ; 3. Onèng ; 4. Palang ; 5. Palang
Latèyan 39
C. 1. Ghuru Sastra ; 2. Ghuru Sowara ; 3. Ghuru Lumaksito ; 4. Ghuru Sastra 5. Ghuru Sowara
Latèyan 40
D. 1. Amarghâ sara lalakonna ta’ dhuli marè kalèro malolo ! ( ghuru sastra )
2. Sè nompa’ motor tor-tabhentor ka bhâbhâtor ( ghuru sowara )
3. Sanajjân dhika pon dhâddhi orèng, nangèng jhâ’ rèng – maorèng ka bulâ , Lè’ ! ( ghuru luumaksito + sowara )
4. Mon nètè è tètè kodhu ngastètè , ma’ ta’ labu Cong ! ( ghuru sowara )
5. Ma’ ta’ nambâ mon ngala’ nasè’ palebbi , mon la kennyang dhuli ambu sè ngakan, Lè’ !
Latèyan 41
B.. 1.pèkkèr ; 2. Jhâk-ngajhâk ; 3. Ètekket ; 4. Bhersè ; 5. Ngèbâ ; 6. Omor ; 7. Kompor ; 8. Bungkol ; 9. Maaksi ; 10. Orèng
Latèyan 42
C.. 1. Èlmo ; 2. Sokon ; 3. Konna ; 4. Songko’ ; 5. Kocèng ; 6. Terrong ; 7. Bengko ; 8. Cènna ; 9. Rantè ; 10. Sanḍâl
Latèyan 43
D.. 1. Suuto.., toju’ pateppa’, jhâ’ ènga’ kocèng ! ma’ molaè ghellâ’ èbâs –abâs ta’ nyaman neng-enneng lako acèngg-
leccèng !
2. Lhâ.., ènga’ ghânèko kan gânṭeng Lè’, angghuy ḍâsina ! Kan è ḍâḍâ maaksi !
3. Anèko teppa’ onnghu cangkèr. Ngènom kopi sacagkèr macangcang ka pèkkèr !
4. Ḍinto nèko kan ènyamaè ḍâpor Lè’, polana kennengnganna marḍâ so kompor !
5. Ènyamaè dhâmar, polana mon prappa’na pettengngan bisa mapalasdhâ bhârâng sè samar .

Pangajhârân 4
Latèyan 44
B.. 1. Kala’; 2. Poka’ ; 3. Colo’ ; 4. Ghâi’ ; 5. Bu’u’ 1. Oler ; 2. Maghâr ; 3. Oker ; 4. Bulir ; 5. Ghulur
1. aènng ; 2. Ongghâ ; 3. Bâjâng / bhâjâng ; 4pajung 5. Mèjâ 1. Amer; 2. Koṭer; 3. Bhânger ; 4.pogher ; 5. Merro
Latèyan 45
C.. 1. Kala’ bukuna è lomarè ! ; 2.Suwarni bhâjheng ajhâr. ; 3.Terrongnga polong sè wa-towa ! ; 4. Ghulung tèker
èngghârowa ! ; 5.Somangkana cè’ towana .
Latèyan 46
B. 1. ; 2. ; 3. ; 4. ; 5.

Latèyan 47
C. 1. ; 2. ; 3. ; 4. ; 5.

Latèyan 48
D. 1. ; 2. ; 3. ; 4. ; 5.

Latèyan 49
E. 1. ; 2. / ; 3. / ; 4. / ; 5.

Latèyan 50
F. 1. ; 2. ; 3. ;

4. ; 5.
Latèyan 51
A. 1. 2. ;

3.. ; 4. ;

5.

Latèyan 52
B.. 1. Alè’ ngobu mano’ poter ; 2. Paraona alajâr è tengnga saghârâ ; 3. Sè berka’ dhâghâ ka’-tabhârângka’ ; 4. Sè aparlo
nangghâ’ mosik ; 5. Sakur, Gani sareng Busairi satarètan ; 6. Topengnga cè’ lèburrâ ; 7. Sè ngèjhung lè-kalèlèyan ;
8. Obâ’ ngonjhâng macapat ; 9. Tabbhuwânna pon ègiru ; 10. Sè nyolèng cè’ pènalla .
Latèyan 53
B.. 1. ; 2. ; 3. ; 4. ; 5. ; 6. ; 7. ;

8. ; 9. ; 10.

Latèyan 54
C.. 1. ; 2. ; 3. ;

4. ; 5.

Latèyan 55
D.. 1. Po’loddhâ nèng salusin ; 2. Paona ghi’ matta ; 3. Sassa sarongnga ; 4. Tarètan wa-towaan ; 5. Pellona ngosay .

Pangajhârân 5
Latèyan 56
B,. 1. Tatèḍung ; 2. Amaèn ; 3. Èyalem ; 4. Kaangghuy ; 5. Mateppa’ ; 6. Pajhâu ; 7. Salambâr ; 8. Ècambibing; 9. Saoler ;
10. Mapotong
Latèyan 57
C.. 1. Jherrâ’â ; 2. Mellèyaghi ;3. Bitongan ; 4. Malaè ; 5. Tolèsanna ; 6. Talè’è ; 7. Tambâi ; 8. Bhâdhânna ; 9.
Ponḍhuuttaghi ; 10. Tanèyanna
Latèyan 58
D.. 1. Amaèna ; 2. Èkennengngè ; 3. Patalangngaghi ; 4. Kasèhadhân ; 5. Mèkola ; 6. Taghibâ’â ; 7. Satarètanan 8. Ètambâi ;
9. Kaghighirân ; 10. Kasennengnganna .
Latèyan 59
B. 1. - Mangghârrâ nyèyor otaba tarèbung ghettana bisa èkaghâbây la’ang.
- Paraona èngghâl nyabbhur mangghâr amarghâ tatemmo ka kennengnganna jhuko’ .
2.. - Bhi-kalambhinasè èghibâ’â dhuli pamaso’ ka ḍâlem koper, ma’ ta’ kaloppaè !
- Molaè ghi’ kènè’ bhuru laèr, Suroso kopèngngga la koper .
3. - Oo.., ajunan Nom, nyara larès ka ḍâlem, Rama bâḍâ !
- Wah.., larès ongghu lopes jhuwâlânna Bhu Armona èngghârrowa !
4. - Èn-maènan rèya mon kala ta’ ollè ngoso’, apapolè nangès !
- Budiman èsengnga’ kala neng è tegghâl .
5. - Mon lè-mellèya tabâr ghâllu, ma’ ta’ tacorok !
- Saellana èbheri’i obhât , raconna olar ḍâun rowa satèya la tabâr .
Latèyan 60
B.. 1. Ter-pènter ; 2. Wa-towa ; 3. Lem-malem ; 4. Les-bâles 5. Ngal – bângal ; 6. ḍi-buḍi ; 7. Po-lempo ; 8. Ghus-bhâghus
; 9. Ras-merras ; 10. ḍung-tèḍung .
Latèyan 61
C.. 1. Ca-kacèr ; 2. Jan-anjin ; 3. Lâr-bâlir ; 4. Dâl-keddul ; 5. ṭak-kèṭok ; 6. Bhâr-jhibhur ; 7. Gâ’ugu’ ; 8. Lap-kalèp ;
9. lap-solop ; 10. Rès-bhirus
Latèyan 62
D.. 1. Papangghiyân ; 2. Tatamennan ; 3. Bâbâles 4. Ghâghâman ; 5. Rarasanna ; 6. Tatapang ; 7. Mamadhul ; 8. Paparèng ;
9. Kakasèna ; 10. Lalakon
Latèyan 63
E.. 1. Mamèran ; 2. Babulângannèpon ; 3. Lalèma’ ; 4. Papènter ; 5. Sasèghumen ; 6. Bèbika 7. Ḍhâḍhuko ; 8. Rarèngen ;
9. Cacobhân ; 10. Nyanyolèng
Latèyan 64
B.. 1. Macemmèpon korsè sè bisa èyangghuy aghu-longgghu, nangèng bisa jhughân èyangghuy rèn-sarènan .
2. tajhin potè sè èparèngè kowa akadhi essop, lajhu èparèngè sambhel kècap .
3. olar sè abârna bhiru akadhi ḍâun
4. sapèḍâ sè kalowar asep / okos ( sapèḍâ motor )
5. caḍḍhâng sè èbhâdhi ḍâri bâjhâ / topi bâjhâ / helm bâjhâ
Latèyan 65
A. 1. Èhu aola tebbus , ghulâna ghulâ tarèbung ; 2. Mak Sastrro ngobângè ejjhâm tèmbo’ neng toko Cahaya ; 3. Po’-
compo’ neng padhisaan ampon samè ngangghuy ata’ ghentèng, rangrang sè ngangghuy ata’ ghâlâbhât ; 5. Mandhâr
moghâ kèta sadhâjâ kaparèngan bârâs salamet, èngghi ! ; 6. Maryati anglo maso’ angèn mowana dhâghâ potè olay ;
 7.. Sè maso’a ka dhâlemma Pa’ Ghuru , Sulaiman nyorot nyandher polana ella sèyang ; 8. Rudi èmellèyaghi sapatu roḍâ
bân emmagghâ ; 9. Ghi’ bilân neng lon-alon Situbândâ segghut èbâḍââghi pasar malem ; 10. Ka’ Embhuk ngobângè
ghulâ pasèr neng tokona Bhu Salèh; 11. Hartono samangkèn dhâddhi soko tanangnga jhârrâghânnna , èparcaja .
Latèyan 66
A.. 1.. Meltas manjhâlin ; 1. Angghâghâttèng ; 2. Malè’ katopa’/nyasar bângkong ; 3. Nètèr kolènang ; 4. Anḍhâp asor ;
5. nyaghârâ ; 6. Abâ’ sampayan ; 7. Aghur ; 8. Nyekkar tanjhung ; 9. Bulân pornama
Latèyan 67
B.. 1. Nolongè ; 2. Nabbra’ ; 3. Nabu’ ; 4. Mèghâ’ ; 5. Nengghâr ; 6. Meltè’ ; 7. Nyarèng ; 8. Mokol ; 9. Molong ; 10. Noto
Latèyan 68
A.. 2. Palèng kèè’; 3. Palèng celleng ; 4. Palèng konèng/lebbi konèng ; 5. Palèng ngeṭṭak ; 6. Palèng towa ; 7. Palèng soghi ;
8. Palèng raja ; 9. Palèng pènter ; 10. Palèng tera’ ; 11. Palèng lagghu
Latèyan 69
B.. 1. Asareḍḍemman ; 2. Tatak ; 3. Bhilek ; 4. Ngadhârbhâng ; 5. Ngocer ; 6. Tar-kataran ; 7. Lampot ; 8. Ngacernang ; 9.
Pakker ; 10. Règgik
Latèyan 70
C.. 1. Talebât manes ; 2. Talèbât tako’ ; 3. Talèbât gheddhâ’ ; 4. Talèbât jhennèng ; 5. Talèbât lempo ; 6. Talèbât panas ;
2b. talèbât amès ; 3b. talèbât potè ; 4b. talèbât konèng ; 5b. talèbât rosak ; 6b. talèbât jhâu
D.. 1. Lampuna tera’ tar-kataran prasasat seyangnga
2. Lakar bârikkèng ongghu Pa’ Radèn èngghârowa, mèlana bânnya’ sè ngoca’ tangkaol .
3. Calanana mahasiswa èngghârowa celleng ngolerreng .
4. Rè-lèrè bhâi Cong pajhâlânna, tang nyabâ masè pegghâ’â !
5. Ju’ Jâtèm cè’ seppona dhâghâ ronno’, justowaèpon langkong saratos taon
E. 1. a ( potè mata ) ; 2. c. ( nyerra ngala’ ) ; 3. b ( raja atè ) ; 4. d. ( napok raè ) ; 5. a. ( jhubâ’ beccè’ ) ; 6. b. ( sapèḍâ
beḍḍâl ) ; 7. d. ( nyèyor èjhu ) ; 8. c. ( kaca mata ) ; 9. a. ( sapatu roḍâ ) ; 10. c. ( dhâmar pattèng )

Latèyan Soal 1
I. 1. D ; 2. B ; 3. C ; 4. A ; 5. B ; 6. D ; 7. B ; 8. B ; 9. D ; 10. B ; 11. D ; 12. A ; 13. D ; 14. A ; 15. B ; 16. C ; 17. B ; 18. C
; 19. D ; 20. A ; 21. A ; 22. C ; 23. B ; 24. C ; 25. D
II. 26. Posyandu ; 27. Pa’ Nidin sareng Pa’ Sunardi ; 28. Ngaghem ; 29. Anapè ; 30. Anḍhâp asor ; 31. Noto ; 32. ....

33. palèng tènngghi ; 34. Trata ; 35. Coto ; neng dhunnya nèko
III.36. Bhân-sabbhân sakolaan è pèngghir lorong raja samè mabâḍâ Patroli Kaamanan Sakola
37. Kala’ bukuna è lomarè !
38. Tabungan Pelajar dan Pramuka
39. – rangkep aḍâ’ biyâsa , - rangkep aḍâ salèn sowara, - rangkep bhuto ( buḍi ) biyasa,- rangkep buḍi salèn sowara
40. conto : Rèng tanè èntar ka kola ,
Pamangkadddhâ bâjâ lagghu ,
Ngalakonè prèntaa Allah ,
Ghânjhârânna raja ongghu .

Latèyan Soal 2
I. 1. B ; 2. C ; 3. A ; 4. C ; 5. C ; 6. D ; 7. B ; 8. C ; 9. B ; 10. A ; 11. C ; 12. Bonus ; 13. A ; 14. D ; 15. B ; 16. C ; 17. B ;
18. D ; 19. B ; 20. A ; 21. C ; 22. A ; 23. B ; 24. C ; 25. Bonus

II. 26. ...

27.Bâḍḍhâna kalambhi
28. bhârâng
29. Jhâ’ amoso parokon
30. èkasareng
31. Pajâgâlân

32. .....

33 lem-malem
34. bunggân
35. bigghina tèmon
III. 36. Pajhât cocok bân bhârângnga , dhâmar nèko aghuna ènalèka pettengngan, bisa mapalasdhâ bhârâng sè samar .
37. Pasèra bisaos ta’ poron/kasokan ḍâ’ jhuko’ sapè .
38. – bâgiyân pamokka’, - bâgiyân èssè , - bâgiyân panotop .
39.

40. a. Sombherrâ jhennèng ngacernang, ulâ cè’ terrona manḍiyâ !

b. Laa.. dhâlmos ongghu bâ’na rèya, èsoro ajhâr ko, pèra’ amaèn malolo !