You are on page 1of 164

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.

2nd/Proof -IV/30-03-2023 /VK


AZwH«$‘{UH$m

 {df¶   {df¶   {df¶   {df¶   {df¶ 

‘amR>r B§J«Or J{UV {dkmZ Am{U V§ÌkmZ gm‘m{OH$ emñÌo


n¥îR> H«$. 1 Vo 30 n¥îR> H«$. 31 Vo 63 n¥îR> H«$. 64 Vo 95 n¥îR> H«$. 96 Vo 127 n¥îR> H«$. 128 Vo 158

goVy Aä¶mg am~{dʶmgmR>r {ejH$ Am{U gwb^H$ ¶m§MogmR>r gyMZm


H$mo{dS>-19 ‘hm‘marÀ¶m àmXþ^m©dm‘wio 2019-2020 ‘ܶo emim Am¡nMm[aH$nUo nyU©V… Am{U 2020-2021 ‘ܶo A§eV… ~§X
hmo˶m; Á¶m‘wio dJm©V Aܶ¶Z d AܶmnZ à{H«$¶m à˶j[a˶m am~{dUo e³¶ hmoD$ eH$bo Zmhr. VWm{n, amÁ¶ gaH$maH$Sy>Z ‘hm‘mar
Xaå¶mZ Am{U ‘hm‘mar Z§VaÀ¶m H$mimV {dXçm϶mªZm Am°ZbmB©Z Am{U Am°’$bmB©Z Aem XmoÝhr ‘mܶ‘m§VyZ {ejU XoʶmgmR>r {d{dY
à¶ËZ H$aʶmV Ambo hmoVo. ˶mMmM EH$ ^mJ åhUyZ {dXçm϶mªZm nrS>rE’$ (gm°âQ> H$m°nr) ñdê$nm‘ܶo goVy Aä¶mg CnbãY H$ê$Z
XoʶmV Ambobm hmoVm.
¶m gd© nmíd©^y‘rda ‘mJrb XmoZ e¡j{UH$ dfmªnmgyZ emim {Z¶{‘VnUo gwê$ Pmboë¶m Agë¶m Var XoIrb AZoH$ {ejH$
Am{U nmbH$m§Zr hm goVy Aä¶mg N>mnrb gm{h˶mÀ¶m ñdê$nmV {dXçm϶mªZm CnbãY H$ê$Z XoʶmMr ‘mJUr Ho$br hmoVr. ˶mH$[aVm
{dXçm϶mªÀ¶m ‘mJrb B¶ËVoÀ¶m ‘hËËdmÀ¶m Aܶ¶Z {ZînËVtda AmYm[aV Aä¶mgmMr COiUr Am{U nwT>rb e¡j{UH$ Aä¶mgH«$‘mgmR>r
{dXçm϶mªMr nyd©V¶mar ¶m Xþhoar CX²XoemZo amÁ¶ e¡j{UH$ g§emoYZ d à{ejU n[afX, ‘hmamîQ´>, nwUo ¶m§Zr 2023-24 ¶m e¡j{UH$
dfm©À¶m gwédmVrbm {dXçm϶mªgmR>r gwYm[aV goVy Aä¶mg ‘w{ÐV ñdê$nmV V¶ma Ho$bobm AgyZ {dXçm϶mªZm e¡j{UH$ dfm©À¶m
gwédmVrbmM XoʶmMm {ZU©¶ KoʶmV Ambm Amho.
goVy Aä¶mg A§‘b~OmdUrg§~§Yr ‘mJ©Xe©H$ gyMZm :
1) gXa goVy Aä¶mg hm ‘mJrb dJm©À¶m Aä¶mgH«$‘mÀ¶m Aܶ¶Z {ZînËVtda AmYm[aV AgyZ gܶmÀ¶m B¶ËVoMm Aä¶mgH«$‘ d
‘mJrb B¶ËVoMm Aä¶mgH«$‘ ¶m§À¶mVrb Xþdm Amho.
2) goVy Aä¶mg hm B¶ËVm{Zhm¶ Am{U {df¶mZwgma V¶ma H$aʶmV Ambobm AgyZ Vmo ‘mJrb dJm©À¶m nmR>çnwñVH$m§‘ܶo Z‘yX
Ho$boë¶m Aܶ¶Z {ZînËVtda AmYm[aV Amho.
3) amÁ¶ e¡j{UH$ g§emoYZ d à{ejU n[afX, ‘hmamîQ´>, nwUo H$m¶m©b¶mVrb g§emoYZ {d^mJmZo e¡j{UH$ df© 2022-23 ‘Yrb
Am°ZbmB©Z ñdê$nmVrb goVy Aä¶mgmÀ¶m g§X^m©Zo Ho$boë¶m g§emoYZ Aä¶mgmMo {ZîH$f© bjmV KoD$Z goVy Aä¶mg H¥$VtMr aMZm
H$aʶmV Ambobr Amho.
4) à˶oH$ {dXçm϶m©H$Sy>Z {Xboë¶m {d{hV H$mbmdYr‘ܶo gXa goVy Aä¶mg nyU© H$ê$Z ¿¶mdm.
5) goVy Aä¶mgmV {Xbobr à˶oH$ H¥$Vr {dXçmWu ñdV… gmoS>dVrb ¶mH$S>o bj Xçmdo, Amdí¶H$ VoWo {dXçm϶mªZm ‘XV d ‘mJ©Xe©Z
H$amdo.
6) gXa goVy Aä¶mg EHy$U 20 {Xdgm§Mm Amho. Á¶m‘ܶo e¡j{UH$ gÌmÀ¶m àma§^r Am{U goVy Aä¶mg nyU© Pmë¶mZ§Va {dXçm϶mªMr
à˶oH$s 30 JwUm§Mr AZwH«$‘o EH$ nyd© MmMUr Am{U CËVa MmMUr KoʶmV ¶mdr.
7) {dXçm϶mªZr XmoÝhr MmMʶm§‘ܶo àmßV Ho$boë¶m JwUm§Mm Aܶ¶Z {ZînpËV{Zhm¶ VwbZmË‘H$ V³Vm {ejH$m§Zr V¶ma H$amdm.
8) goVy Aä¶mgmVrb {Xboë¶m H¥$Vr ¶m Z‘wZmXmIb AgyZ {ejH$m§Zr Amnë¶m dJm©Vrb {dXçm϶mªÀ¶m Aܶ¶Z {ZînËVr g§nmXUwH$sMm
ñVa bjmV KoD$Z JaOoZwgma Aݶ H¥$VtMo Am¶moOZ H$amdo.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : XmoZ


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.2nd/Proof -IV/30-03-2023 /VK
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r

AZwH«$‘{UH$m

{Xdg KQ>H$ joÌ Aܶ¶Z {ZînËVr H«$. n¥îR> H«$.


01 JXç {d^mJ - AZw^d H$WZ ldU/dmMZ/boIZ 08.01.05, 08.01.12 2
02 g‘mg ^mfmä¶mg 08.01.18 4
03, 04 nÌboIZ dmMZ/boIZ 08.01.15 5
05, 06 boIZ àH$ma d e¡br ldU/dmMZ/boIZ 08.01.10 8
07 ^mfmä¶mg - {deofU {deofU 08.01.18 10
08 Ab§H$ma ^mfmä¶mg 08.01.18 11
09 g§dmX boIZ, boIZ boIZ 08.01.13, 08.01.14 13
10,11 H$WmboIZ boIZ 08.01.14, 08.01.15 15
12 boIZ àH$ma AmoiI boIZ 08.01.10 17
13 d¥ËV (AjaJUd¥ËV) ^mfmä¶mg 08.01.18 19
14, 15 A{^춳Vr boIZ 08.01.17 21
16 {dam‘{MÝho ^mfmä¶mg 08.01.18 22
17 ~mV‘rboIZ d Am§VaOmbMm Cn¶moJ boIZ/dmMZ 08.01.02 24
18 Om{hamV boIZ boIZ 08.01.12 25
19 boIZ{Z¶‘m§Zwgma boIZ ^mfmä¶mg 08.01.18 27
20 CX²XoemZwgma boIZ dmMZ/boIZ 08.01.18 29

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 1


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
{Xdg - 01
1. JXç {d^mJ - AZw^d H$WZ
joÌ : ldU/dmMZ/boIZ
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.01.05 : An[a{MV KQ>Zm, àg§J Am{U n[apñWVrMr H$ënZm H$aVmV Am{U ¶m§~m~V ‘ZmV V¶ma
hmoUmè¶m à{V‘m d {dMma ¶m§~X²Xb gm§JVmV d {b{hVmV.
08.01.12 : {d{dY àH$maMo gm{h˶ dmMVmZm (H$Wm, H${dVm, Om{hamVr B.) ˶mÀ¶m aMZoMm AmñdmX
KoVmV Am{U ˶m~m~V Amnmnë¶m Hw$dVrZwgma Vm|S>r d boIr ñdê$nmV {dMma 춳V H$aVmV.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 {ejH$m§Zr Imbrb CVmè¶mà‘mUo {d{dY CVmè¶m§Mo àH$Q>dmMZ H$ê$Z ¿¶mdo d nwT>rb H¥$VtMr CËVao
{b{hʶmg gm§Jmdr.
Imbrb {Xboë¶m CVmè¶mMo dmMZ H$a.
EHo$ {Xder AMmZH$, EH$ VéU JmdmV Ambm. JmdmVë¶m nmamda ~gbm. JmdmVrb nmamda
~gbobo bmoH$ ˶mÀ¶mH$S>o Q>H$m‘H$m nmhÿ bmJbo. Vmo VéU gnZ{d³¶mgmaImM {XgV hmoVm. VmoM
Moham, VrM A§JH$mR>r, OUy gnZ{d³¶mM JmdmV Ambm hmoVm. Amåhr gJir ‘wb§ nmamOdi O‘bmo.
Am‘À¶m JmdmVë¶m gJiçm§V d¥X²Y Vm˶m§Zr ˶mbm {dMmab§, ""H$moU ao ~m~m Vy? Hw$Ry>Z Ambmg?''
Vmo åhUmbm, ""‘r Vw‘À¶m gnZ{d³¶mMm ‘wbJm. JwS>KoXþIrÀ¶m Ìmgm‘wio ~m~m ~è¶mM dfmªnmgyZ
JmdmoJmdr OmD$ eH$V ZmhrV; nU Ia§ gm§Jy H$m? Jmdm§V OmU§, {VWë¶m bmoH$m§Zm EH$Ì O‘dU§,
˶m§À¶mer ~mobʶmgmR>r gwH$m‘odm {dH$U§ ho Ho$di ~m~m§M§ EH$ {Z{‘ËV hmoV§. ˶mVyZ ˶m§Zm Iyn AmZ§X
{‘iV Ago. "Amnbo AZw^d, Amnë¶mOdiM§ kmZ BVam§Zm gm§Jmd§, Xþgè¶m§Zm AmZ§X Xçmdm' Ag§
‘m¶m d{S>bm§M§ ñdßZ hmoV§. bmoH$m§Mr godm H$aʶmMm ˶m§Mm hm ‘mJ© ‘bm Iyn Iyn AmdS>bm. ZwH$V§M
‘mP§ d¡XçH$s¶ {ejU nyU© Pmb§ Amho. JmdmoJmdr OmD$Z d¥X²Y, AmOmar bmoH$m§Mr godm H$am¶Mr, Ag§
‘r ‘Zmo‘Z R>adb§ Amho. ~m~m§M§ ho ñdßZ nyU© H$aʶmgmR>rM ‘r Vw‘À¶m JmdmV Ambmo Amho.''

1) àñVwV CVmè¶mV dU©Z Ho$boë¶m 춳VrMo Zmd : ...........................................................


2) gnZ{d³¶mEodOr gnZ{d³¶mMm ‘wbJm JmdmV Ambm hmoVm, H$maU :
...................................................................................................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 2


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
3) gnZ{d³¶mMo ñdßZ :
....................................................................................................................

4) VwPo ñdßZ :
....................................................................................................................

gj‘ ~Zy¶m
 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªMo JQ> H$amdoV. {dXçm϶mªZm nmR>mVrb àg§JmgmaIm ˶m§À¶m Am¶wî¶mV Ambobm
àg§J AWdm AZw^dm~m~V JQ>mV MMm© H$aʶmg gm§Jmdr d Imbrb H¥$Vr gmoS>dyZ ¿¶mdr.
H¥$Vr … Vw¶m Am¶wî¶mVrb EImXm ñ‘aUmV amhUmam AZw^d d àg§Jm§Mr JQ>mV MMm© H$a.
H¥$Vr … Vy JQ>mV gm§{JVbobm àg§J Vw¶m eãXm§V {bhr d ˶mbm erf©H$ Xo.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................

gamd H$ê$¶m
H¥$Vr … B¶ËVm AmR>drV Vy Aä¶mgbobm YmS>gr H°$ßQ>Z am{YH$m ‘oZZ ¶m§Mm OhmOmdaMm àg§J Vw¶m eãXm§V
{bhr.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................

H$ënH$ hmoD$¶m
H¥$Vr … "~mJoVrb ‘r EH$ ’w$bnmIê$' Aer H$ënZm H$ê$Z Vwbm ¶oUmao AZw^d dhrV {bhr.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 3


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
{Xdg - 02
2. g‘mg
joÌ : ^mfmä¶mg
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.01.18 : ì¶mH$aU KQ>H$m§Mr ‘m{hVr KoVmV d ˶m§Mm boIZmV ¶mo½¶ dmna H$aVmV. CXm., {d^³Vr,
à¶moJ-H$V©ar, H$‘©Ur d ^mdo à¶moJ, g§Yr-ñdag§Yr, 춧OZg§Yr d {dgJ©g§Yr, Ab§H$ma-
¶‘H$, AZwàmg, Cn‘m d CËàojm, g‘mg A춶r^md, VËnwéf, X²d§X²d d ~hþd«rhr,
AjaJUd¥ËV- ^wO§Jà¶mV, dg§V{VbH$m, ‘m{bZr.
nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m
 {ejH$m§Zr "A' JQ>mV Am{U "~' JQ>mV {Xboë¶m dm³¶m§V H$m¶ gmå¶ Amho. ¶m{df¶r JQ>mV MMm©
H$aʶmg gm§Jmdo Am{U MM}à‘mUo doJdoJir Zmdo Xoʶmg gm§Jmdr.
"A' JQ> "~' JQ>
ew^‘ à˶oH$ {Xder ì¶m¶m‘ H$aVmo. ew^‘ XaamoO ì¶m¶m‘ H$aVmo.
Amåhr dZmVrb ^moOZmMm AmZ§X KoVbm. Amåhr dZ^moOZmMm AmZ§X KoVbm.
OrdZmV ¶e Am{U An¶e nMdVm ¶m¶bm hdo. OrdZmV ¶emn¶e nMdVm ¶m¶bm hdo.
b§~ CXa Agboë¶mbm ‘moXH$ ’$ma AmdS>VmV. b§~moXabm ‘moXH$ Im¶bm AmdS>VmV.
gj‘ ~Zy¶m
 {ejH$m§Zr darb H¥$VrX²dmao g‘mg, gm‘m{gH$ eãX d {dJ«h ¶m g§H$ënZoMo ÑT>rH$aU H$amdo.
H¥$Vr … darb XmoÝhr JQ>mVrb dm³¶m§À¶m AWm©~m~V ¶mo½¶ n¶m©¶ AYmoao{IV H$a.
A) EH$gmaIm ~) doJdoJim
H¥$Vr … darb XmoÝhr JQ>m§V n{hë¶m d Xþgè¶m dm³¶mVrb g‘mZ AW© Agbobo eãX emoYyZ {bhr.
...................................................................................................................
H¥$Vr … "~' JQ>mVrb à˶oH$ dm³¶mV XmoZ eãX EH$Ì ¶oD$Z V¶ma Pmbobm eãX AmoiIyZ {bhr.
...................................................................................................................
H¥$Vr … "~' JQ>mVrb XmoZ EH$Ì ¶oUmè¶m gm‘m{gH$ eãXm§n¡H$s H$moUVo nX (eãX) ‘hËËdmMo Amho Vo {bhr.
..................................................................................................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 4


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
gamd H$ê$¶m
H¥$Vr … Imbrb H¥$Vr nyU© H$a.
A. H«$. gm‘m{gH$ eãX g‘mgmMm {dJ«h g‘mgmMo Zmd
1) à{V{XZ ................................................. A춶r^md g‘mg

2) ...................... ‘hmZ Ago amîQ´> .........................

3) {dQ>rXm§Sy> ................................................. .........................

4) ...................... JOmMo Amho AmZZ Á¶mMo Agm Vmo .........................

H$ënH$ hmoD$¶m
H¥$Vr : Imbr {Xboë¶m dm³¶mVrb eãXm§dê$Z gm‘m{gH$ eãX V¶ma H$a d ˶mMm àH$ma AmoiIyZ dhrV
{bhr.
1) A{Zb emioV {Z¶{‘V hOa amhV Zmhr.
2) e§H$amMr AmoiI Vr, H$s ˶mMm H§$R> {Zim Amho.
3) JaOy§Zm Amnmnë¶m e³Vrà‘mUo ‘XV H$amdr.
4) nmD$g nS>ë¶mZo ZXr Am{U Zmbo VwSw>§~ ^ê$Z dmhÿ bmJbo.
5) AmB©Zo AmO XodmMo Ka ’w$bm§Zr gO{dbo.

{Xdg - 03, 04
3. nÌboIZ
joÌ : dmMZ/boIZ
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.01.15 : X¡Z{§ XZ OrdZmVrb EImXr d¡{eîQçnyU© KQ>Zm, pñWVr, AZw^d ¶m§da {d{dY àH$mao gO©ZmË‘H$
boIZ H$aVmV. (CXm., gmoeb ‘r{S>¶mda {b{hUo, g§nmXH$m§Zm nÌ {b{hUo.)

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 {ejH$m§Zr {d{dY nÌm§Mm g§J«h H$amdm. {dXçm϶mªMo JQ> H$ê$Z JQ>mV nÌm§Mo dmQ>n H$ê$Z nÌm§Mo {ZarjU
H$amd¶mg gm§Jmdo. ì¶dhmamV nÌboIZmMo ‘hËËd {ejH$m§Zr g‘OmdyZ gm§Jmdo. nÌm§Mo ‘hËËdmMo KQ>H$,
‘m¶Zm, ‘OHy$a ¶m§da JQ>mV dJm©V MMm© KS>dyZ AmUmdr.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 5
Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
gj‘ ~Zy¶m
 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm Imbrb nÌm§À¶m Z‘wݶm§Mo dmMZ H$aʶmg gm§Jmdo.
 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm Am¡nMm[aH$ d AZm¡nMm[aH$ nÌ ¶m§Vrb ’$aH$ g‘OmdyZ Xçmdm d Imbrb
nÌm§À¶m Z‘wݶm§À¶m AmYmao nma§n[aH$ nÌo d B©-‘ob ¶m~m~VMm ’$aH$ bjmV AmUyZ Xçmdm.
H¥$Vr : Imbrb nÌm§À¶m Z‘wݶmMo dmMZ H$a.
nma§n[aH$ nÌ
A. ~. H$.
{dXçmWu à{V{ZYr,
g‘mO{dH$mg {dXçmb¶, R>mUo.
Vm. 10 OyZ, 2023.
à{V,
‘m. g§¶moOH$,
AjaJ§Ym J«m{’$³g, A§Yoar, ‘w§~B© : 400061
{df¶ : gwboIZ H$m¶©emioV gh^mJr H$ê$Z Koʶm~m~V.
‘hmoX¶,
g. Z. {d. {d.
‘r g‘mO{dH$mg {dXçmb¶ ¶m {dXçmb¶mMm {dXçmWu à{V{ZYr ¶m Zm˶mZo ‘w»¶mܶmnH$m§À¶m
nadmZJrZo ho nÌ {bhrV Amho. "AjaJ§Ym J«m{’$³g' ¶m g§ñWoX²dmao Am¶mo{OV gwboIZ H$m¶©emioV gh^mJr
hmoʶmgmR>r Am‘Mo 10 {dXçmWu BÀNy>H$ AmhoV. Amåhr ¶m H$m¶©emioV gh^mJr hmoʶmgmR>r Iyn CËgwH$
AmhmoV. hmoVH$ê$ d àm‘m{UH$ {dXçmWu ¶m Zm˶mZo AmnU Amåhmbm ¶m gwboIZ H$m¶©emio‘ܶo àdoe
{‘idyZ Xçmdm hr Z‘« {dZ§Vr.
àñVwV {dZ§Vrbm ‘mZ XoD$Z AmnU Am‘À¶m 10 {dXçm϶mªZm gwboIZ H$m¶©emioV gh^mJr H$ê$Z
¿¶mb ¶m~X²Xb {dídmg dmQ>Vmo. H$imdo.
Amnbm {dídmgy,
A.~.H$.,
({dXçmWu à{V{ZYr)
g‘mO{dH$mg {dXçmb¶, R>mUo.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 6


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
B©-‘ob nÌ
{X. : 20 OyZ, 2023
{චg§Ho$V,
gào‘ Z‘ñH$ma
"AjaJ§Ym J«m{’$³g' Am¶mo{OV gwboIZ H$m¶©emioV VwPo gwboIZmMo {deof H$m¡VwH$ H$aʶmV Ambo ˶m~X²Xb
VwPo ‘Z…nyd©H$ A{^Z§XZ!
H$m¶©emioV gh^mJr Pmë¶mnmgyZ Vy ‘Z bmdyZ gwboIZmÀ¶m {Z¶‘m§Mm ~maH$mB©Zo Aä¶mg Ho$bmg. Amnë¶m
MwH$m gwYmê$Z ¶mo½¶ ˶m Zì¶m gwYmaUm H$aV Vy EH$m {eñV~X²Y nX²YVrZo gwboIZ AmË‘gmV Ho$bog. ˶mMo Vwbm
’$i {‘imbo. Iyn Iyn H$m¡VwH$ dmQ>V§ VwP§! H$m¡VwH$ gmohiçmV Vwbm {‘imbobm gÝ‘mZ {H$Vr gmW© hmoVm ˶mMm
AZw^d VwPo g‘mamonmdoioMo gwboIZmMo gmXarH$aU nmhVmZm Ambm. H$m¶©emioV gh^mJr Pmë¶m‘wio ‘mPo kmZ
Va dmT>boM {edm¶ Vw¶mgmaIm Mm[aͶdmZ {‘Ì {‘imbm. nwÝhm EH$Xm VwPo {Ìdma A{^Z§XZ! H$mH$m-H$mHy§$Zm
‘mPm Z‘ñH$ma gm§J. Vw¶m nÌmÀ¶m à{VjoV Amho.
VwPm {‘Ì,
A.~.H$.,
d¥§XmdZ {Zdmg, gmo‘dma noR>, gmobmnya : 413002
B©-‘ob : abc@gmail.com
H¥$Vr : Am¡nMm[aH$ nÌ d AZm¡nMm[aH$ nÌ ¶m§Vrb ’$aH$ d nÌmMo àmê$n nS>VmiyZ nmhm.
Am¡nMm[aH$ nÌ AZm¡nMm[aH$ nÌ
1) à{V, Z§Va 춳VrMm hþX²Xm g‘n©H$ {b{hUo. 1) 춳VrMm Zm˶mà‘mUo gÝ‘mZnyd©H$ CëboI H$aUo.
2) nÌmMm {df¶ {b{hUo. 2) 춳VrMo jo‘ Hw$eb {dMmaUo.
3) AMyH$ eãXm§V Zo‘H$m Ame¶ ‘m§S>Uo. 3) Amnë¶m ^mdZm à^mdr eãXm§V ‘m§S>Uo.
4) nÌmV eodQ>r S>mdrH$S>o nÌ nmR>dUmè¶mMm 4) Zm˶mVrb {OìhmiçmZwgma {dñV¥V boIZ H$aUo.
nËVm {bhmdm.
5) nÌmMm {df¶ d eodQ>r nËVm {b{hʶmMr JaO Zmhr.
gamd H$ê$¶m
H¥$Vr … H$~S²>S>r ñnY}V {OëhçmÀ¶m g§KmV {ZdS> hmoʶmgmR>r g§K ì¶dñWmnH$m§Zm VwPm n[aM¶ H$ê$Z XoUmao
nÌ dhrV {bhr.
H$ënH$ hmoD$¶m
H¥$Vr : B¶ËVm AmR>drÀ¶m nmR>çnwñVH$mVrb H$moU˶mhr XmoZ ¶mo½¶ nmR>mÀ¶m Ame¶mer g§~§{YV H$moU˶m
àH$maMr nÌo {b{herb Vo gm§J d ˶mn¡H$s EH$ nÌ dhrV {bhr.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 7
Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
{Xdg - 05, 06
4. boIZ àH$ma d e¡br
joÌ : ldU/dmMZ/boIZ
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.01.10 : H$Wm d H${dVm dmMyZ boIZmMo {d{dY àH$ma d e¡br AmoiIVmV. (CXm., dU©ZmË‘H$,
^mdmË‘H$, {ZgJ©{MÌU)

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªH$Sy>Z ‘mJrb H$moU˶mhr B¶ËVoVrb ˶m§À¶m AmR>dUrVrb H${dVoMo dmMZ qH$dm
Jm¶Z H$ê$Z ¿¶mdo.
gj‘ ~Zy¶m
 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm JXçmnojm nXç doJio H$go AgVo. ¶m~m~V MMm© H$amdr. {ejH$m§Zr Imbr
{Xbobo H$mì¶mMo XmoZ doJio Z‘wZo {dXçm϶mªZm dmMmd¶mg Xçmdo. {dXçm϶mªMm d¶moJQ> bjmV KoD$Z
˶mX²dmao H$mì¶mMo àH$ma ñnîQ> H$amdoV.
H¥$Vr … Imbrb nXç dmM.
VmnrH$mR>Mr {MH$U ‘mVr, Ago Agm eobm Mm§Jbm Va
AmoQ>m Var ~m§Yy J§ ~mB©. ^mD$am¶m ^oQy> J§ ~mB©.
Agm AmoQ>m Mm§Jbm Va Agm ^mD$ Mm§Jbm Va.
OmV§ Var ‘m§Sy> J§ ~mB©. Xmar aW AmUrb J§ ~mB©
Ag§ OmV§ Mm§Jb§ Va, Agm aW Mm§Jbm Va.
gmoOr Var Xiy J§ ~mB©. Z§Xr Var OwnrZ J§ ~mB©
Aer gmoOr Mm§Jbr Va, Agm Z§Xr Mm§Jbm Va
bmSy> Var ~m§Yy J§ ~mB©. ‘mhoambm OmD$ J§ ~mB©
Ago bmSy> Mm§Jbo Va, Ag§ ‘mhoa Mm§Jb§
eoë¶mÀ¶m nXar ~m§Yy ~mB©. qYJm‘ñVr H$ê$ J§ ~mB©!

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 8


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
njr Om¶ {XJ§Vam &
~miH$m§gr AmUr Mmam &&1&&
Kma qhS>Vo AmH$met &
Pm§n Kmbr {nbm§nmgr&&2&&
‘mVm Jw§Vbr H$m‘mgr &
{MËV {VM| ~mimnmet &&3&&
dmZa qhS>o PmS>mdar &
{nbt ~m§YwZr CXat &&4&&
V¡gr Amåhm§gr {dR²>R>b ‘m¶o &
OZr doimodoim§ nmho &

gamd H$ê$¶m
H¥$Vr : H${dVoVrb ¶‘H$ AgUmè¶m eãXm§À¶m OmoS>çm {bhr.
...................................................................................................................
...................................................................................................................

H¥$Vr : XþîH$miJ«ñV ^mJmVrb eoVH$ar ¶m {df¶mda AmYm[aV Zm{Q>H$m V¶ma H$a d {‘Ìm§À¶m ‘XVrZo dJm©V
gmXa H$a.

H$ënH$ hmoD$¶m
H¥$Vr : Am§VaOmbÀ¶m (B§Q>aZoQ>) ‘XVrZo eoVH$ar JrV d Xoe^³Vrna JrV {‘id. JrVmÀ¶m Ame¶mÀ¶m AmYmao
VwbZm H$ê$Z dhrV {bhr.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 9


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
{Xdg - 07
5. ^mfmä¶mg - {deofU
joÌ : {deofU
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.01.18 : ì¶mH$aU KQ>H$m§Mr ‘m{hVr KoVmV d ˶m§Mm boIZmV ¶mo½¶ dmna H$aVmV. CXm., Zm‘m§Mo
àH$ma, gd©Zm‘m§Mo àH$ma, {deofU d {deofUm§Mo àH$ma, {H«$¶mnXm§Mo àH$ma, ewX²YboIZmMo
{Z¶‘ B˶mXr.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm Imbr {Xbobo àíZ {dMmê$Z {deofU ¶m g§H$ënZo~m~V {dXçm϶mªMo kmZ
VnmgyZ ¿¶mdo.
1) eãXm§À¶m OmVr H$em nS>VmV?
2) ‘mJrb B¶ËVoV Vwåhr Aä¶mgboë¶m eãXm§À¶m OmVr H$moU˶m?
3) "{dH$mar' eãX åhUOo H$m¶?
4) "A{dH$mar' eãX åhUOo H$m¶?
5) {dH$mar eãX H$moUVo? {ejH$m§Zr CËVam§À¶m AmYmao darb g§H$ënZm ñnîQ> H$amì¶mV.
gj‘ ~Zy¶m
H¥$Vr : Imbrb dm³¶mV [aH$må¶m OmJr H§$gmV {Xboë¶m eãXm§n¡H$s ¶mo½¶ eãX {bhr.
(ghò, BVH$m, àM§S>, OodT>m, X²{dJwUrV, VodT>o, Am§~Q>)
1) g‘wÐmV ................... bmQ>m CgiVmV.
2) ‘r Imëbobr g§Ìr ................... hmoVr.
3) gy¶m©À¶m ................... {H$aUm§Zr O{‘Zrbm ñne© Ho$bm.
4) AmB©bm nmhVmM {VMm AmZ§X ................... Pmbm.
 darb H¥$Vr {dXçm϶mªH$Sy>Z gmoS>{dë¶mZ§Va H§$gmV {Xboë¶m eãXm§Mo {dXçm϶mªZm {ZarjU H$amd¶mg
bmdyZ {deofU hr g§H$ënZm ñnîQ> H$ê$Z Xçmdr. ˶mZ§Va {dXçm϶mªZm {deofUmMo àH$ma ñnîQ> H$ê$Z
gm§JmdoV.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 10
Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
gamd H$ê$¶m
H¥$Vr : Imbr {Xboë¶m Zm‘m§gmR>r à˶oH$s XmoZ {deofUo {bhr.
1) ^mOr : ........................ , ........................
2) Ka : ........................ , ........................
3) {dXçmWu : ........................ , ........................

H$ënH$ hmoD$¶m
H¥$Vr : Imbr {Xbobr {deofUo d ˶mgmaIr Aݶ {deofUo dmnê$Z Xhm AmoitMm n[aÀN>Xo dhrV V¶ma H$a.
‘mPm, ˶mMm, H$moUVm, Amåhr, ^anya, XmoZ, Q>dQ>drV, ñdÀN>, H$mim, nm§T>am B˶mXr.

{Xdg - 08
6. Ab§H$ma
joÌ : ^mfmä¶mg
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.01.18 : ì¶mH$aU KQ>H$m§Mr ‘m{hVr KoVmV d ˶m§Mm boIZmV ¶mo½¶ dmna H$aVmV. CXm., {d^³Vr,
à¶moJ- H$V©ar, H$‘©Ur d ^mdo à¶moJ, g§Yr- ñdag§Yr, 춧OZg§Yr d {dgJ©g§Yr, Ab§H$ma-
¶‘H$, AZwàmg, Cn‘m d CËàojm, g‘mg A춶r^md, VËnwéf, X²d§X²d d ~hþd«rhr,
AjaJUd¥ËV - ^wO§Jà¶mV, dg§V{VbH$m, ‘m{bZr.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 {ejH$m§Zr Ab§H$mam§À¶m {d{dY CXmhaUm§X²dmao {dXçm϶mªer MMm© H$amdr d ˶m§Zm JQ>mV MMm© H$aʶmg
gm§Jmdo. gmå¶dmMH$ eãX d g‘mZ JwUY‘© ¶m g§H$ënZm§Mo ÑT>rH$aU H$amdo.
CXm.,  dm{‘H$mMo Aja gw§Xa Amho.  dm{‘H$mMo Aja ‘mo˶mgmaIo gw§Xa Amho.

gj‘ ~Zy¶m
H¥$Vr :  {VMo S>moio nmUmdbo.  {VMo ha{Ug‘ ~mobHo$ ZoÌ nmUmdbo.
1) darb XmoÝhr dm³¶m§V Vwbm H$m¶ ’$aH$ dmQ>Vmo Vo gm§J.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 11


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
2) darb dm³¶m§V Ambobr {deofUo {bhr. ..............................................................
3) "S>moio' ¶m eãXmgmR>r Ambobm gmå¶dmMH$ eãX AmoiI d {bhr. ................................
4) CXmhaUm§‘ܶo Á¶m KQ>H$mMr VwbZm Ho$br Vmo KQ>H$ ...................................................
5) Á¶mÀ¶mer VwbZm Ho$br Vmo KQ>H$ .......................................................................

gamd H$ê$¶m
 {dXçm϶mªgmo~V MMm© Ho$ë¶mZ§Va {dXçm϶mªZm Cn‘o¶ d Cn‘mZ ¶m g§H$ënZm A{YH$ ñnîQ> H$ê$Z
gm§Jmì¶mV d g§~§{YV Ab§H$mam§Mr g§H$ënZm A{YH$ ñnîQ> H$ê$Z gm§Jmdr.
H¥$Vr : Imbrb {dYmZm§Vrb Cn‘o¶ d Cn‘mZ AmoiIyZ {bhr.
1) JmoYy‘ dU© {VMm haUmÀ¶m nmS>gmnar S>moio :
Cn‘o¶ ................... Cn‘mZ ....................
2) dmK JaOmdm Ver gmdiçmZo Amamoir ’$moS>br :
Cn‘o¶ ................... Cn‘mZ ...................
H¥$Vr : Imbrb {dYmZm§Vrb Ab§H$ma AmoiIyZ {bhr.
1) ~mny Jm¶YZr ~mUmgmaIm AmJrV {eabm. : ...........................................................
2) bmQ> CgimoZr Oir Iio ìhmdo, : ......................................................................
˶mV M§ÐmMo Mm§XUo nS>mdo, Vgo Jmbr hmgVm Vw¶m ìhmdo.

H$ënH$ hmoD$¶m
H¥$Vr … eãXH$moS>o gmoS>d.

1 2 3 AmS>do eãX C^o eãX


1) Á¶mMr VwbZm H$amd¶mMr Vo 1) Á¶mÀ¶mer VwbZm H$aVmV Vo
2
2) H${dVoMo Xþgao Zmd 2) H${dVobm Agohr åhUVmV.
3) nVrbm ¶m ZmdmZo AmoiIVmV 3) EH$m Ab§H$mamMo Zmd
3

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 12


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
{Xdg - 09
7. g§dmX boIZ, boIZ
joÌ : boIZ
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.01.13 : dmMZ d boIZmMm CX²Xoe bjmV KoD$Z Amnbo {dMma à^mdrnUo ‘m§S>VmV.
08.01.14 : ñdV…Mo AZw^d ñdV…À¶m ^mfme¡brV {b{hVmV. boIZmMo {d{dY àH$ma d e¡br ¶m§Mm
Cn¶moJ H$ê$Z AZw^dboIZ H$aVmV. (CXm., H$Wm, H${dVm, {Z~§Y Aem doJdoJiçm
nX²YVrZo AZw^d boIZ H$aUo.)
nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m
 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm Imbrb g§dmXmMo ‘m¡Z dmMZ H$aʶmg gm§Jmdo, Z§Va XmoZ-XmoZ {dXçm϶mªMo
JQ> V¶ma H$ê$Z g§dmXmMo JQ>mV dmMZ H$aʶmg gm§Jmdo.
AmOmo~m : ~aoM {Xdg Pmbo MoÝZB©bm ¶oD$Z! ‘bm ‘w§~B©bm Job§ nm{hOo.
{edmZr : AmOmo~m Vwåhr Iyn {Xdg amhUma Amho, Ag§ åhUmbm hmoVmV.
AmOmo~m : AJ {Xdg^a ‘r EH$Q>m AgVmo KamV. BWo ‘amR>r dV©‘mZnÌgwX²Ym {‘iV Zmhr. ‘r doi
H$gm KmbdUma?
{edmZr : EdT>§M Zm AmOmo~m! Vwåhmbm amoO ‘amR>r dV©‘mZnÌ dmMm¶bm {‘iob, ‘r ì¶dñWm
H$aVo.
AmOmo~m : Vo H$g§ H$m¶ e³¶ Amho ~wdm?
{edmZr : AmOmo~m, ho g§JUH$mMo ¶wJ Amho. ZoQ>dê$Z H$mhr goH§$XmVM OJmVrb H$moUVrhr JmoîQ>
AmnU Ka~gë¶m CnbãY H$ê$Z KoD$ eH$Vmo. AmVm OJmV Ae³¶ Ag§ H$mhrM am{hb§
Zmhr.
AmOmo~m : nmoar, ho gJi§ ‘r EoH$b§¶ Ia§...
{edmZr : AmOmo~m, ‘r ZoQ> gwê$ Ho$b§¶. H$moUV§ dV©‘mZnÌ dmMm¶M§¶ Vwåhmbm?
AmOmo~m : gd©H$mi.
{edmZr : Wm§~m h§, ‘r AmVm hr Ajao g§JUH$mda Q>mB©n H$aVo.
AmOmo~m : Aao ìdm! gJir nmZo {Xgm¶bm bmJbr H$s BWo... gJiçm ~mVå¶m dmMVmo AmVm!
{edmZr : AmOmo~m, Vwåhr AmVm Vw‘À¶m {‘Ìm§Zm B©-‘ob nU H$ê$ eH$Vm.
AmOmo~m : Ia§M nmoar, g§JUH$mMm ‘{h‘m AJmY Amho. ¶m g§JUH$mZo g§nyU© OJmbmM EH$X‘ Odi
AmUb§¶!
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 13
Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
gj‘ ~Zy¶m
 {ejH$m§Zr Cnamo³V dmMZmÀ¶m nX²YVrVrb ’$aH$m~m~V MMm© H$amdr.
H¥$Vr : darb g§dmXmÀ¶m AmYmao Imbrb H¥$VtMr CËVao {bhr.
 Imbrb H¥$Vr gmoS>d.
1) g§dmXmMm {df¶ : ...................................................................................
2) g§dmXmV gh^mJr 춳Vr : ............................................................................
3) g§dmXmMr gwédmV hmoʶmg {Z{‘ËV R>abobm àg§J :
..........................................................................................................

4) H$moU˶mhr g§dmXmgmR>r Ano{jV H$‘rV H$‘r 춳VtMr g§»¶m.


..........................................................................................................

gamd H$ê$¶m
H¥$Vr : a{ddmar gwQ²>Q>rÀ¶m {Xder ‘amR>r {df¶mMm OmXm Vmg Amho, ho Vy AmB©bm gm§JVmo Amhog Aer H$ënZm
H$a. AmB© Am{U Vw¶mV Aem XmoKm§‘ܶo hmoUmam g§dmX dhrV {bhr.

H$ënH$ hmoD$¶m
H¥$Vr : Vw¶m {ejH$m§À¶m qH$dm {‘Ì-‘¡{ÌUtÀ¶m ‘XVrZo Imbrb V³Vm nyU© H$a.
{dkmZmVrb emoYm§‘wio H$moUVm ’$m¶Xm {dkmZmÀ¶m emoYm§Mm H$moUVm Xþén¶moJ
‘mZdmg Pmbm Amho. ‘mZd H$aVmo Amho.

1) ............................................ 1) ..............................................

2) ............................................ 2) ..............................................

3) ............................................ 3) ..............................................

4) ............................................ 4) .............................................

5) ............................................ 5) .............................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 14


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
{Xdg - 10, 11
8. H$WmboIZ
joÌ : boIZ
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.01.14 : ñdV…Mo AZw^d ñdV…À¶m ^mfme¡brV {b{hVmV. boIZmMo {d{dY àH$ma d e¡br ¶m§Mm
Cn¶moJ H$ê$Z AZw^d boIZ H$aVmV. (CXm., H$Wm, H${dVm d {Z~§Y Aem doJdoJiçm
nX²YVrZo AZw^d boIZ H$aUo.)
08.01.15 : X¡Z{§ XZ OrdZmVrb EImXr d¡{eîQçnyU© KQ>Zm, pñWVr, AZw^d ¶m§da {d{dY àH$mao gO©ZmË‘H$
boIZ H$aVmV. (CXm., H$Wm, H${dVm d {Z~§Y Aem doJdoJiçm nX²YVrZo AZw^d boIZ
H$aUo.)

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m

 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm darb {MÌmMo {ZarjU H$aʶmg gm§Jmdo d {MÌm{df¶r ~mobʶmg gm§Jmdo.
 {MÌmda AmYm[aV H$mhr àíZ {dMmê$Z {dXçm϶mªZm ~mobVo H$amdo d H$ënZm, {dMma H$aʶmg g§Yr
Xçmdr.
 {MÌmV AgUmè¶m {R>H$mUmbm H$m¶ Zmd Xçmb. {MÌmVrb àmʶm§Zm Zmdo XoVm ¶oVrb H$m? H$m¶ Zmdo
Xçmb?

gj‘ ~Zy¶m
 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm H$WmboIZ H$aVmZm H$WoMr d¡{eîQ>ço gm§JmdrV d ˶mZwgma H$WmboIZ H$go
H$amdo ¶mMo ‘mJ©Xe©Z H$amdo.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 15


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
H¥$Vr : darb {MÌmMo {ZarjU H$ê$Z {MÌmVrb Ame¶mbm AZwgê$Z g‘n©H$ H$Wm {bhr d erf©H$ Xo.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................

gamd H$ê$¶m
H¥$Vr : Imbrb ‘wX²Xçm§À¶m AmYmao H$Wm nyU© H$ê$Z {bhr.
‘wXX² o : ImXçnXmW© {dH«$o Vm ........... Mm¡H$mV JmS>rda nXmWmªMr {dH«$s ........... Om{hamV ..........
ImXçnXmWmªMo dU©Z ........... bmoH$m§Mr IaoXr ............ nXmWmªMr ñVwVr ............ EH$ ‘wbJm
.......... Jßn C^m .......... JmS>rdmZmMr {dMmaUm H$m¶ hdo? .......... ‘wbmMo CËVa ...........
nXmWmªÀ¶m dmgmZoM nmoQ> ^abo .......... "nXmWmªÀ¶m dmgmZo nmoQ> ^abo ¶mMr qH$‘V Xo' .............
MVwa ‘wbmMo CËVa, ""dmgmZo Ogo nmoQ> ^abo, Ver Zmʶm§À¶m AmdmOmZo qH$‘V {‘id.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 16


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
...................................................................................................................
...................................................................................................................

H$ënH$ hmoD$¶m
H¥$Vr : nwT>rb eãXm§À¶m AmYmao H$Wm dhrV {bhr. ~oSy>H$, {dhra, g‘wÐ, ‘moR>o, g§Hw${MV

{Xdg - 12
9. boIZ àH$ma AmoiI
joÌ : boIZ
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.01.10 : H$Wm d H${dVm dmMyZ boIZmMo {d{dY àH$ma d e¡br AmoiIVmV. (CXm., dU©ZmË‘H$,
^mdmË‘H$, {ZgJ©{MÌU.)

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 {ejH$m§Zr B¶ËVm AmR>drÀ¶m nwñVH$mVrb {d{dY gm{h˶ àH$mam§Mo (H$‘rV H$‘r XmoZ) nmR> dmMʶmg
gm§Jmdo d nmR>mV Ambobo dU©Z H$moU˶m {df¶mer g§~§{YV Amho ˶mMr MMm© H$amdr.
gj‘ ~Zy¶m
H¥$Vr : Imbrb CVmam dmM d {Xboë¶m H¥$VtMr CËVao {bhr.
H$moH$UmVë¶m g‘wÐ{H$Zmè¶mOdiÀ¶m EH$m Jmdr ghO ghbrgmR>r Jobmo hmoVmo. gmo~V n[adma hmoVm.
{ZgJm©À¶m ghdmgmV XmoZ {Xdg ahmd§, Oam n[aga ~Xb AZw^dmdm Ag§ H$mhrg§ ‘ZmV hmoV§ Am{U
Vg§M KS>V hmoV§. Amåhm gmè¶m§Mr ‘Z§ ‘moH$im AdH$me nmhÿZ ’w$byZ Ambr hmoVr. H$m¡bmê$ N>nam§Mr
Ka§, A§JUnagmVbr ‘mS>mnmo’$itMr, ’$Ugm§Mr PmS>§, bmb ‘mVrÀ¶m nm¶dmQ>m, g‘wÐmMr AI§S> JmO
Am{U hdoV VaiUmam EH$ g‘wÐH$mR>À¶m Jmd‘mVrMm J§Y... ‘Z Wmè¶mda hmoV§ Am{U ZìhV§hr.
g§Ü¶mH$miMr doi hmoVr. dX©i Zgbobm g‘wÐ{H$Zmam, Xÿada ngabobr {’$H$Q> {ndiçm dmiyMr
Amobga nwiU. CÝh H$bV§ Pmbob§. g‘wÐmÀ¶m Cgi˶m bmQ>m gmoZoar a§J ‘mIyZ {H$Zmè¶mH$S>§ naVV
hmo˶m. g‘wÐmda Xÿa {j{VOmÀ¶m nbrH$S>§ Vmo VoOmMm Jmoim Ho$ear Pmbobm hmoVm. gmè¶m dñVw‘mÌmda
EH$ {dbjU ‘mo{hZr ngabobr. H$mhr n¶©Q>H$m§Mo, VéU ‘wbm§Mo gy¶m©ñVmMm ’$moQ>mo H$mT>ʶmMo à¶ËZ

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 17


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
Mmbbobo. gy¶© AWm§J nmʶmV ~wS>VmZmMo Ñí¶ nmhVmZm eãX ‘mdibo. {XR>rZ§ Imob AmV KoVbobm Vmo
EH$ {ZVm§V gw§Xa gy¶m©ñVmMm XoImdm ‘ZmV Cabm. ‘r AmVm nm¶m§Vë¶m Mnbm H$mTy>Z nwiUrda R>odë¶m.
gmè¶m§VyZ ñdV:bm ~mOybm gmê$Z g‘wÐmMm Pmbmo. ‘bm dmQ>b§, EH$ Anma ‘moH$irH$ Am{U Agr‘
gw§XaVm ‘m¶m AmV Am{U ~mhoa ngabr¶ Am{U VrM gd©Xÿahr Amho.
H¥$Vr : ¶mo½¶ n¶m©¶ {ZdS :
darb CVmè¶mVrb Ame¶mV Ambobo dU©Z : ...............................
A) {ZgJm©Mo ~) {H$ëë¶mMo   H$) gy¶m©ñVmMo   S>) g‘wÐ{H$Zmè¶mMo
H¥$Vr : darb àíZmMo {Xbobo CËVa CVmè¶mVrb H$moU˶m dm³¶m§À¶m AmYmao {Xbo. ˶mn¡H$s H$moUVohr VrZ ‘wX²Xo
gm§J.
...................................................................................................................
...................................................................................................................

H¥$Vr : CVmè¶mV Á¶m KQ>H$mMo dU©Z Ho$bo Amho, ˶mÀ¶m gm¢X¶m©Mo dU©Z Ho$bobr H$moUVrhr XmoZ dm³¶o {bhr.
...................................................................................................................
...................................................................................................................

H¥$Vr : ¶mnydu Vy AZw^dboë¶m Aem gw§Xa Ñí¶mMo dU©Z H$a.


...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm boIZmMo {d{dY àH$ma H$moUVo d boIZmÀ¶m e¡br ¶m~m~V {dXçm϶mªMm d¶moJQ>
bjmV KoD$Z MMm© H$amdr. (¶m ^mJmV {dXçm϶mªer Am§Va{H«$¶m KS>Uo ‘hËËdmMo Amho.)

gamd H$ê$¶m
H¥$Vr : "~bgmJa ^maV hmodmo' ho JrV {‘id d ˶mMm Ame¶ Vw¶m eãXmV {bhr.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 18


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
...................................................................................................................
..................................................................................................................
...................................................................................................................

H$ënH$ hmoD$¶m
lmdU‘mgr hf© ‘mZgr {hadi XmQ>o Mmo{hH$S>o;
jUmV ¶oVo gaga [eado jUmV {’$éZr D$Z nS>o.
daVr ~KVm B§ÐYZyMm Jmo’$ Xþhoar {dUbmgo,
‘§Jb VmoaU H$m¶ ~m§{Ybo Z^mo‘§S>nr Hw${U ^mgo!

H¥$Vr : darb ~mbH$dtÀ¶m Amoir dmMyZ ˶m§Zr ¶m AmoirV ‘m§S>bobo d nwT>rb AmoirV H$m¶ dU©Z Ho$bo Agob
¶mMr H$ënZm H$ê$Z Vw¶m eãXm§V dhrV {bhr.

{Xdg - 13
10. d¥ËV (AjaJUd¥ËV)
joÌ : ^mfmä¶mg
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.01.18 : ì¶mH$aU KQ>H$m§Mr ‘m{hVr KoVmV d ˶m§Mm boIZmV ¶mo½¶ dmna H$aVmV. CXm., {d^³Vr,
à¶moJ- H$V©ar, H$‘©Ur d ^mdo à¶moJ, g§Yr- ñdag§Yr, 춧OZg§Yr d {dgJ©g§Yr, Ab§H$ma-
¶‘H$, AZwàmg, Cn‘m d CËàojm, g‘mg- A춶r^md, VËnwéf, X²d§X²‍d d ~hþd«rhr,
AjaJUd¥ËV- ^wO§Jà¶mV, dg§V{VbH$m, ‘m{bZr.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 {ejH$m§Zr H$mhr eãX XoD$Z ˶mVrb Ajam§Mo èhñd Aja Am{U XrK© Aja AmoiIʶmg gm§Jmdo.

gj‘ ~Zy¶m
 {ejH$m§Zr d¥ËVm‘ܶo èhñd d XrK© Ajam§Zm {Xbobr Zmdo Am{U ˶m§Mr {MÝho {dXçm϶mªZm gm§Jʶmg
gm§Jmdo. ¶m~m~V {dXçm϶mª‘ܶo MMm© H$amdr.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 19
Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
H¥$Vr : Imbrb H$mì¶n§³VrÀ¶m JUaMZm V¶ma H$ê$Z {bhr.
1) a§Ja§Jwë¶m, gmZgmZwë¶m, JdV’w$bm ao JdV’w$bm!
................................................................................................

2) gXm gd©Xm ¶moJ VwPm KS>mdm.


................................................................................................

3) {dkmZmMm àH$me Ambm KS>o {Xì¶ H«$m§Vr


................................................................................................

 {ejH$m§Zr Aer {d{dY CXmhaUo XoD$Z Ajam§Mm bKwJwê$ H«$‘ ¶m~m~V A{YH$ gamd H$ê$Z KoUo. ˶mMo
ÑT>rH$aU H$amdo.

gamd H$ê$¶m
H¥$Vr : Imbrb CXmhaU dmMyZ ˶m§Mr JUaMZm H$ê$Z bjUo Am{U d¥ËV AmoiIyZ {bhr.
1) nIaU ~K Kmbr ^ydar nm[aOmV,
n[a‘b CYir hm gmoZMm’$m {XemV;
JdV{h gw‘^yfm XmIdr AmO Xohr,
Ya{U h[aVdñÌm ‘m{bZr gmOVo hr
d¥ËV : ..........................................................................................
bjUo : ........................................................................................
.......................................................................................

H$ënH$ hmoD$¶m
H¥$Vr : ^wO§Jà¶mV, dg§V{VbH$m d ‘m{bZr ¶m AjaJUd¥ËVmMo à˶oH$s EH$ CXmhaU emoY d {bhr.
1) ^wO§Jà¶mV … .................................................................................
2) dg§V{VbH$m … .................................................................................
3) ‘m{bZr … .................................................................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 20


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
{Xdg - 14, 15
11. A{^춳Vr
joÌ : boIZ
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.01.17 : A{^춳VrÀ¶m {d{dY e¡br d ê$no AmoiIVmV d ˶mZwgma ñdV… {b{hVmV. (Ogo … {dZmoXr
H$Wm, em¡¶©H$Wm)

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


{ejH$m§Zr {dXçm϶mª‘ܶo ñd-boIZm~m~V {H$Vr OmU Amho ho g‘OyZ ¿¶mdo.

 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªMo JQ> H$ê$Z {dXçm϶mªZr nm{hbobo àg§J, KQ>Zm, EImXm X¡Z§{XZ AZw^d JQ>mV
gm§Jʶmg gm§Jmdo. ¶mda JQ>mV MMm© KS>dyZ AmUmdr. MM}Vrb C{Udm, ÌwQ>r ¶m§~m~V ‘mJ©Xe©Z H$amdo.

gj‘ ~Zy¶m
 {ejH$m§Zr Cnamo³V MM}V {dXçm϶mªZr gm§{JVbobm àg§J, KQ>Zm... ¶m§{df¶r ñd^mfoV boIZ H$aʶmg
gm§Jmdo.
 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZr {b{hboë¶m H$moU˶mhr EH$m KQ>H$mVrb {df¶mÀ¶mAmYmao {Z~§YboIZ H$aVmZm
‘wX²Xçm§À¶m AZwf§JmZo ˶mÀ¶m nm¶è¶m H$moU˶m ho g‘OmdyZ Xçmì¶mV.
Ogo : {df¶mMr àñVmdZm, {df¶ {dñVma, ‘wX²XogyX ‘m§S>Ur, boIZe¡br, g‘mamon.
H¥$Vr : Imbrb {df¶mda {Z~§YboIZ H$a.
"Obn«XÿfU - EH$ g‘ñ¶m'
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 21


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................

gamd H$ê$¶m
H¥$Vr : {ejH$m§Zr AmË‘H$WZ {b{hVmZm ˶mMo boIZ H$go Ho$bo OmVo ¶m~m~V Imbrb ‘wX²Xçm§À¶m AmYmao
MMm© H$amdr.
Imbrb ‘wX²Xçm§À¶m AZwf§JmZo JmobmV {Xboë¶m KQ>H$mMo ñd^mfoV AmË‘H$WZ dhrV {bhr.
JaO d Cn¶moJ
{Z{‘©Vr (OÝ‘) ‘mUgmer ZmVo
gm¶H$b

OrdZmVrb AmZ§X n¶m©daUmVrb ‘hËËd

H$ënH$ hmoD$¶m
 EImXr {dZmoXr H$Wm {b{hʶmMm à¶ËZ H$a.

{Xdg - 16
12. {dam‘{MÝho
joÌ : ^mfmä¶mg
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.01.18 : ì¶mH$aU KQ>H$m§Mr ‘m{hVr KoVmV d boIZmV ˶mMm ¶mo½¶ dmna H$aVmV.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 22


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m
 {ejH$m§Zr ’$bH$mda EH$m ~mOyg {dam‘{MÝh¶w³V CVmam Xçmdm d ’$bH$mÀ¶m Xþgè¶m ~mOyg {dam‘{MÝh
{da{hV CVmam Xçmdm. {dXçm϶mªZm XmoÝhr CVmao dmMZmg Xçmdo d XmoÝhrVrb ’$aH$mMo {ZarjU H$aʶmg
gm§Jmdo.

gj‘ ~Zy¶m
 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm darb XmoÝhr CVmè¶mV OmUdUmè¶m ’$aH$m~m~V MMm© H$amdr d {dam‘{MÝho
H$moUH$moUVr AmhoV ˶m§Mo Cn¶moJ, Vr H$moR>o dmnamdrV ¶m~m~V MMm© H$amdr.
H¥$Vr : Imbrb dm³¶m§V dmnabobr {dam‘{MÝho AmoiIyZ {bhr d {dam‘{MÝho bjmV KoD$Z dmMZ H$a.
1) g{dVm åhUmbr, ""‘mPm n{hbm H«$‘m§H$ Ambm.'' ....................................................
2) am{YH$m "ñdamÁ¶' OhmOmda V¡ZmV hmo˶m. .............................................................
3) bmb, {ndir, Ho$gar, {H$a{‘Or, nm§T>ar d Om§^ir Aer ’w$bo OmJÀ¶m OmJr dmè¶mZo Sw>bV hmoVr.
...................................................
4) ‘r nwñVHo$ dmMbr ZmhrV; nU ~{KVbr AmhoV. .....................................................
5) "hmñ¶ Am{U Aly§Mr ^mfm?' ..........................................................................
H¥$Vr : Imbrb CVmam dmM. {dam‘{MÝhm§Mm ¶mo½¶ dmna H$ê$Z CVmam nwÝhm dhrV {bhr.
emim gwê$ hmoD$Z Mma {Xdg bmoQ>bo Aä¶mgH«$‘ {eH$dm¶bm gwê$ H$aʶmAJmoXa ^JVga dJm©Vrb
‘wbm§Zm ñdÀN>VoMo {Z¶{‘V emioV ¶oʶmMo Aä¶mgmMo ‘hËËd gm§JV hmoVo ‘mJrb ~mH$mda ~gboë¶m
‘wbm§Mr Mwi~wi gwê$ Pmbr Voìhm gam§Zr {dMmabo e§H$a H$m¶ Mmbbo Vw‘Mo ‘mJo e§H$a CRy>Z C^m
am{hbm d åhUmbm ga ~mhoê$Z H$gbrVar XþJªYr ¶oVo¶ dJm©Vrb ~mobH$m d A{VCËgmhr {demb bJoM
{IS>H$sÀ¶m ~mhoa S>moH$mdyZ nmhV åhUmbm H$mhr Zmhr hmo ga ~mhoa Zmbm gm’$ H$aUmao Ambo AmhoV
˶mMm dmg ¶oVmo¶ dJm©Vrb AZoH$m§Zr ZmH§$ Xm~yZ Yabr H$mhtÀ¶m Vm|Sy>Z er Ago eãX ~mhoa nS>bo
^JVga AmVmM ñdÀN>VoMo ‘hËËd gm§JV hmoVo.

gamd H$ê$¶m
H¥$Vr : H$moUVrhr VrZ {dam‘{MÝho ‘moR>çm AmH$mamV ˶m§À¶m Cn¶moJmgh {bhÿZ H$mS>} ~Zd d Vw¶m
{‘Ì/‘¡{ÌUt~amo~a MMm© H$a.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 23


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
H$ënH$ ~Zy¶m
H¥$Vr : Vw¶m AmdS>˶m H$moU˶mhr EH$m {df¶mda ¶mo½¶ ˶m {R>H$mUr {dam‘{MÝhm§Mm dmna H$ê$Z n[aÀN>oX
dhrV {bhr.

{Xdg - 17
13. ~mV‘rboIZ d Am§VaOmbMm Cn¶moJ
joÌ : boIZ/dmMZ
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.01.02 : ‘amR>r ^mfoVrb {d{dY àH$maMo gm{h˶/‘OHy$a (dV©‘mZnÌo, ‘m{gHo$, H$Wm, B§Q>aZoQ>da
à{gX²Y hmoUmao BVa gm{h˶) g‘Onyd©H$ dmMVmV, ˶m§{df¶r Amnbr AmdS>-ZmdS>, ‘V,
{ZîH$f© B˶mXr Vm|S>r/gm§Ho${VH$ ^mfoV 춳V H$aVmV.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 {ejH$m§Zr {d{dY {df¶m§À¶m ~mVå¶m§Mr H$mÌUo g§H${bV H$amdrV.
 {dXçm϶mªH$Sy>Z ~mVå¶m§Mo dmMZ H$ê$Z ¿¶mdo.
 ~mVå¶m§da AmYm[aV àíZm§À¶m ‘mܶ‘mVyZ MMm© H$amdr.
 ~mV‘rboIZmMr g§H$ënZm g‘OmdyZ XoD$Z, ˶mgmR>r {d{dY ‘wX²Xçm§da MMm© H$amdr.

gj‘ ~Zy¶m
 {ejH$m§Zr Imbrb H¥$VtÀ¶m AmYmao ~mV‘rMr {d{dY joÌo g‘OmdyZ XçmdrV ˶mda MMm© H$amdr d
~mV‘rboIZ H$aʶmH$[aVm Amdí¶H$ JwUm§Mr MMm© H$amdr.
H¥$Vr : Imbrb {MÌmVrb ~mVå¶m§Mr erf©H$o dmMʶmg gm§Jmdr.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 24


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
gamd H$ê$¶m
H¥$Vr : Imbrb ~mV‘r dmMyZ {Xbobr H¥$Vr gmoS>d.
{Oëhm n[afX CÀM àmW{‘H$ emioV {MÌH$bm {e{~amMm g‘mamon
CÌm¡br (Vm. ^moa) {XZm§H$ : 27 OyZ : CÌm¡br ¶oWrb {Oëhm n[afX CÀM àmW{‘H$ emioV Xhm {Xdgm§Mo
{MÌH$bm {e{~a ZwH$VoM g§nÝZ Pmbo. 26 OyZ amoOr Xþnmar 4:00 Vo 6:00 ¶m doimV {e{~amMm g‘mamon g‘ma§^
gmOam Pmbm. ¶m {e{~amMr gm§JVm à{gX²Y {MÌH$ma lr. A{dZme {edVao ¶m§À¶m gàm˶{jH$ ‘ZmoJVmZo H$aʶmV
Ambr. Amnë¶m OrdZmVrb H$boMo ‘hËËd gm§JVmZm à˶oH$mZo H$moUVr Zm H$moUVr H$bm {eH$Uo Amdí¶H$ Amho,
hm {dMma ˶m§Zr Amnë¶m ‘ZmoJVmVyZ 춳V Ho$bm. g‘ma§^mMo AܶjñWmZ emioMo ‘w»¶mܶmnH$ lr. gXm{ed qeXo
¶m§Zr ^yfdbo. H$bm{e{jH$m lr‘Vr gwZrVm gmo‘U ¶m§Zr à‘wI nmhþUo d CnpñWVm§Mo Am^ma ‘mZbo. ¶m {Z{‘ËVmZo
gd© n§Mdrg {e{~amWvÀ¶m {MÌm§Mo àXe©Z ^adʶmV Ambo hmoVo. ˶mbm a{gH$m§Mm CX§S >à{VgmX {‘imbm.

~mV‘rMm {df¶ : ........................................ ~mV‘rMo erf©H$ : ...........................


~mV‘rMm {XZm§H$, doi : ...................... ~mV‘rMo {R>H$mU : ............................
 darb ~mV‘r‘ܶo Á¶m Á¶m JmoîQ>t{df¶r ‘m{hVr {Xbobr Amho Vo KQ>H$ {bhr.

H$ënH$ hmoD$¶m
H¥$Vr : H$Wm {b{hUmè¶m gm{hp˶H$m§À¶m H$Wm§Mm emoY Am§VaOmbÀ¶m (B§Q>aZoQ>) ‘XVrZo Ko d ˶mVrb Vwbm
AmdS>bobr H$Wm Vw¶m {‘Ì/‘¡{ÌUrbm gm§J.

{Xdg - 18
14. Om{hamV boIZ
joÌ : boIZ
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.01.12 : {d{dY àH$maMo gm{h˶ dmMVmZm (H$Wm, H${dVm d Om{hamVr B.) ˶m§À¶m aMZoMm AmñdmX
KoVmV Am{U ˶m~m~V Amnmnë¶m Hw$dVrZwgma Vm|S>r, boIr ñdê$nmV {dMma 춳V H$aVmV.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 25


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m
 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm {d{dY Om{hamVtMm g§J«h H$ê$Z ˶m§Mo {ZarjU H$aʶmg gm§Jmdo.
 {ejH$m§Zr {dXçm϶mª~amo~a Om{hamVrMo KQ>H$, ^mfm ¶m~m~V MMm© H$ê$Z ˶m§Zmhr ˶m§À¶m JQ>mV MMm©
H$aʶmg gm§Jmdo.

gj‘ ~Zy¶m
H¥$Vr : Vwbm Vw¶m emioÀ¶m àdoemg§~§Yr Om{hamV H$amd¶mMr Amho. ˶mgmR>r Vy H$moUH$moU˶m ‘wX²Xçm§Mm
{dMma H$aerb Vo {bhr.
1) ..................... 2) ..................... 3) ..................... 4) .....................
 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm Om{hamV dmMʶmg gm§JyZ Imbrb H¥$VrVrb àíZm§X²dmao {dXçm϶mªZr Om{hamV
g‘Onyd©H$ dmMbr Amho H$m ¶mMr nS>VmiUr H$amdr.
H¥$Vr : Imbrb Om{hamV dmM.
Ho$ë¶mZo XoemQ>Z...
Ëdam H$am! Ëdam H$am! 28 ’o$~«wdmarn¶ªV
Zm|XUr H$aUmè¶mbm
AmOM {dO¶ Qy>g©bm ^oQ> Xçm! àdmgewëH$mV
50% gdbV
{dO¶ Qy>g©V’}$ Am¶mo{OV CÝhmir
d ^oQ>dñVy§Mr
gwQ²>Q>rVrb Img naXoe ghb I¡amV.

Amnbr ghb {ZpíMV H$am. CÝhmir gwQ²>Q>rMm AmZ§X ¿¶m.


ghbrMm H$mbmdYr : ‘o ‘{hZm
g§nH$m©gmR>r H$m¶m©b¶mMm nËVm
{dO¶ Qy>g©, bú‘rH$m§V {~pëS>¨J, bú‘rZJa, nwUo.

H¥$Vr : darb Om{hamVrÀ¶m AmYmao Imbrb H¥$Vr gmoS>d.


1) ghbrMo Am¶moOH$ : ....................................................................................
2) ghbrMr d¡{eîQ>ço : ....................................................................................
3) ghbrbm OmʶmgmR>r Zm|XUr H$aUmè¶mbm gdbV XoʶmMo H$maU : .................................
...............................................................................................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 26


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
4) àñVwV Om{hamV {dídgZr¶ Amho Ago Vwbm dmQ>Vo H$m Vo gH$maU {bhr.
...............................................................................................................

5) 28 ’o$~«wdmarn¶ªV Zm|XUr H$aUmè¶mbm H§$nZrZo {Xbobr I¡amV :


...............................................................................................................

gamd H$ê$¶m
H¥$Vr : H$moUVrhr Om{hamV A{YH$ AmH$f©H$ H$aʶmgmR>r H$m¶ H$aVm ¶oB©b Vo gm§J.

H$ënH$ hmoD$¶m
H¥$Vr : dV©‘mZnÌmV ¶oUmè¶m {d{dY Om{hamVtMo {ZarjU H$a d ˶m~m~V Vw¶m {‘Ìm§er MMm© H$a.

{Xdg - 19
15. boIZ{Z¶‘m§Zwgma boIZ
joÌ : ^mfmä¶mg
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.01.18 : ì¶mH$aU KQ>H$m§Mr ‘m{hVr KoVmV d ˶m§Mm boIZmV ¶mo½¶ dmna H$aVmV. CXm., {d^³Vr,
à¶moJ-H$V©ar, H$‘©Ur d ^mdo à¶moJ, g§Yr-ñdag§Yr, 춧OZg§Yr d {dgJ©g§Yr, Ab§H$ma-
¶‘H$, AZwàmg, Cn‘m d CËàojm, g‘mg A춶r^md, VËnwéf, X²d§X²d d ~hþd«rhr,
AjaJUd¥ËV-^wO§Jà¶mV, dg§V{VbH$m, ‘m{bZr.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm boIZ{Z¶‘m§Zwgma {b{hbobo eãX d boIZ{Z¶‘m§Zwgma Z {b{hbobo eãX ¶m§Vrb
’$aH$ Imbrb CXmhaUm§À¶m ‘XVrZo g‘OyZ Koʶmg ‘XV H$amdr.
boIZ{Z¶‘m§Zwgma {b{hbobo eãX boIZ{Z¶‘m§Zwgma Z {b{hbobo eãX
qMM, qb~y, q~Xÿ, qbJ, AaqdX, qXS>r, qMVm, Amå~m, IÝV, gån, gìhma, Am{e©dmX, XmV¥Îd,
a§J, n§H$O, n§{S>V, Hw$ñVr, nwîH$i, {eñV, nwñVH$, Zr^©ËgZm, ñ‘¥VrXrZ, gwMZm, n[ajm, gm‘whrH$,
{M³H$s, qgh, g§¶‘, g§hma, ‘r, ñÌr, Vy. ‘¡{ÌU, ~å~, do{eîQç>, CÁdb, hiwhiw,
gmd©OZrH$, drfÊU, gmobmnwa, J[a~, ’w$b.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 27


Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
gj‘ ~Zy¶m
 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm ewX²YboIZmMo ‘hËËd g‘OyZ Xçmdo. {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm ewX²YboIZmMo
{Z¶‘ ¶m~m~V MMm© H$amdr.
H¥$Vr : Imbrb dm³¶o dmM Am{U ˶mVrb boIZ{Z¶‘m§Zwgma Z {b{hbobo eãX AmoiIyZ boIZ{Z¶‘m§Zwgma
Vo eãX AMyH$ H$ê$Z dm³¶ nwÝhm dhrV {bhr.
1) YmH$Q>m ^mD$ Pon Q>mHw$Z Vrbm bm|~H$im¶Mm.
2) ˶mbm Xþada O§JbmVyZ ¶oUmam bmHw$S>VmoS>çm {Xgbm.
3) gañd{Vbm AmnU dmL²>‘¶mMr OZZr åhUVmo.
H¥$Vr : nwT>rb CXmhaUm§‘ܶo Ambobo d boIZ {Z¶‘m§Zwgma Z {b{hbobo eãX AmoiIyZ {bhr.
1) Vyåhmbm Am‘À¶mH$Sy>Z H$m{S>Mmhr Ìmg hmoUma Zmhr.
.............................................................................................................
2) dg§Vm{Vb {ZgJm©Mo ê$n Hy$R>ohr ‘Zmoha AgVo.
.............................................................................................................
3) erjUm‘wio ‘mUwg Ho$di gw{e{jVM Zìho Va g§ñH«w$Vhr ìhmdm.
.............................................................................................................
4) ¶mM JÀMrV gmoZm{b Am{U {Xnmbr XmoKr nmdgmù¶mV Iyn ZmMë¶m.
.............................................................................................................
H¥$Vr : Imbrb CXmhaUmVrb eãXm§n¡H$s ewX²Y eãX AmoiIyZ dhrV {bhr.
1) X¡Z§Xr{Z/XoZ§{XZr/X¡Z§{XZr/X¡Z§{X{Z.
2) à{gX²Y/ à{gX²X /àgrX²Y/na{gX²Y.
3) H$ënd¥j/H$mënd¥j/H$ënd¥j/H$ënmd¥j.
4) nwañH$ma/nwagH$ma/nyañH$ma/ nyañH$a.
5) AmonMmarH$/Am¡nMm[aH$/ Am¡nMmarH$/AdnMm[aH$.
gamd H$ê$¶m
H¥$Vr : boIZ{Z¶‘m§Zwgma Imbrb eãX ¶mo½¶ H$s A¶mo½¶ Vo AmoiI d ~amo~a CËVamg‘moa Mm¡H$Q>rV 
d MwH$sÀ¶m eãXmg‘moa  Aer IyU H$a.
gH$mir ‘wbmZo   grZo‘m amîQ´>r¶ d{S>b
hm¶ñHw$b XÿY Am{O narjm
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 28
Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
H$ënH$ hmoD$¶m
H¥$Vr : Imbrb CVmam dmM d ewX²Y ñdê$nmV nwÝhm dhrV {bhr.
H$moUVrhr JmoîQ> {‘idʶmgmR>r XmoZ JmoîQ>tMr Amdí¶H$Vm AgVo. EH$ åhUOo ܶmg Am{U Xÿgar
åhUOo Aä¶mg. eËH$s Am{U ¶w³Vr ¶m§Mm ¶mo½¶ dmna Ho$ë¶mg H$moU˶m{h H$m‘m{Vb AS>MUr Xþa
hmoVmV. BÀN>rV ܶo¶ gmܶ Pmë¶merdm¶ à¶ÝV AY©dQ> gmoSy>Z XoUo åhUOo ‘mJma KoUo hmo¶, åhUyZ ¶e
{‘idʶmgmR>r naVoH$mÀ¶m A§Jr {OX²X, {MH$mQ>r Am{U AmË‘{dídmg Amdí¶H$ AgVmo.

{Xdg - 20
16. CX²XoemZwgma boIZ
joÌ : dmMZ/boIZ
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.01.13 : dmMZ d boIZmMm CX²Xoe bjmV KoD$Z Amnbo {dMma à^mdrnUo ‘m§S>VmV.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªH$Sy>Z Imbrb CVmè¶mMo JQ>mV dmMZ H$ê$Z ¿¶mdo.
gj‘ hmoD$¶m
 {ejH$m§Zr b{bV boI hm gm{h˶àH$ma g‘OmdyZ Xçmdm.
 {dXçm϶mªZm b{bV boImVrb ì¶p³Vn[aM¶ hm gm{h˶ àH$ma {d{dY CXmhaUm§X²dmao g‘OmdyZ Xçmdm.
d boIZmMm CX²Xoe bjmV AmUyZ Xçmdm.
H¥$Vr : Imbrb CVmam dmM.
H$amS>‘Yrb H¥$îUmZXrÀ¶m H$mR>mdarb Jmoioída ho N>moQ>ogo Jmd. nwVim~mB©
d XmXmgmho~ ¶m§Mm Imem~m hm N>moQçm MUrMm ‘wbJm. "AÊUm' ¶m Q>monUZmdmZo
AmoiIbm OmUmam hm ‘wbJm nwT>o Am°qb{nH$dra Pmbm. Imem~m§Mo AmOmo~m CËV‘
Hw$ñVrnQy> hmoVo, Va d{S>bm§Zrhr VéUnUmV AmImS>çmVrb Hw$ñ˶m JmOdë¶m hmo˶m.
d{S>bm§À¶m Vmb‘rV Imem~m§À¶m Hw$ñVrMm lrJUoem Pmbm Am{U ˶m§Mo ZmVo ‘mVrer
Owibo. à{VñnYu ‘ëbmg MrV H$go H$am¶Mo, ‘mZ H$er nH$S>m¶Mr, nQ> H$gm
H$mT>m¶Mm ¶mMo YS>o Imem~m§Zr d{S>bm§H$Sy>Z AmË‘gmV Ho$bo. ˶mH$mir JmdmJmdm§V
Cê$g ^am¶Mo. ¶m Cégm§V, OÌoV AmImS>o ^aV. Imem~m§Zr d¶mÀ¶m AmR>ì¶m dfu n{hë¶m§Xm OÌoVrb
Hw$ñVr qOH$br hmoVr. embo¶ {ejU nyU© Pmë¶mda ˶m§Zr {Q>iH$ hm¶ñHy$b‘ܶo àdoe KoVbm. Jmoioída
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 29
Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
JmdmnmgyZ hm¶ñHy$b nmM {H$bmo‘rQ>a Xÿa hmoVo. gH$mir emioV bdH$a nmohmoMʶmgmR>r Imem~m amoO
MmbV Z OmVm niV Om¶Mo d A§Yma nS>ʶmnydu Kar naVVm ¶mdo åhUyZ niV ¶m¶Mo. niV Omʶm-
¶oʶmÀ¶m gd¶r‘wio ˶m§Mm Hw$ñVrVbm X‘ Mm§JbmM V¶ma hmoV Jobm. AZdmUr nm¶mZo Ymdë¶m‘wio
nm¶ H$mQ>H$ ~Zbo. nmdgmiçmV PmS>mPwS>nm§VyZ JwS>¿¶mn¶ªV {MIb VwS>dV, nmdgmMr V‘m Z ~miJVm
Imem~m§Zr {ejU d ì¶m¶m‘mMr gmYZm Ho$br.
H¥$Vr : Imbrb CVmè¶mÀ¶m AmYmao Imbrb H¥$Vr gmoS>d.
1) darb M[aÌmV dU©Z Ho$boë¶m 춳VrMo Zmd : .........................................................
2) M[aÌmV dU©Z Ho$boë¶m ì¶p³V‘ËËdmÀ¶m OS>UKS>Urbm nyaH$ R>aboë¶m JmoîQ>r :
...............................................................................................................
3) M[aÌmV dU©Z Ho$boë¶m 춳VrÀ¶m OrdZmV Ambobo àg§J :
...............................................................................................................
4) g§~§{YV H$mimVrb dmVmdaUmMo Ho$bobo dU©Z :
...............................................................................................................
5) M[aÌmV dU©Z Ho$boë¶m 춳VrMo JwU{deof :
...............................................................................................................

gamd H$ê$¶m
H¥$Vr : "Vw¶m AmR>dUrVrb àdmg' ¶m {df¶m~m~V ñdV…À¶m eãXmV {bhr.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................

H$ënH$ hmoD$¶m
H¥$Vr : Vy AmVmn¶ªV dmMboë¶m nwñVH$m§{df¶rMr ‘m{hVr Imbrb ‘wX²Xçm§À¶m AmYmao dhrV {bhr.
 ‘wX²Xo : nwñVH$mMo Zmd, boIH$/bo{IH$m, nwñVH$mMm {df¶, gm{h˶mMm àH$ma, Vwbm AmdS>bobr
nmÌo ˶mVrb Vwbm {deof AmdS>boë¶m KQ>Zm B˶mXr.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - ‘amR>r : 30
Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge Course/ Marathi/Std.9th/Proof -V/29-05-2023 /AS
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or
INDEX
Corresponding LOs/ Page
Day Title of the Activity/Content/Unit
Competency Nos. No.
01 Feelings of Happiness 08.17.06, 09.S.12 32

02 Feelings of Sadness 08.17.06, 09.S.02, 09.S.03, 09.S.11 34

03 Jokes 08.17.05 35

04 and 05 Responding to the Announcement 08.17.02 36

06 Public Announcements 08.17.02, 09.L.12 38

07 Career Guidance 08.17.01, 09.L.1 41


08.17.11, 08.17.12, 09.S.2,
08 An Interview 42
09.S.03, 09.S.04
09 Guess the Meaning 08.17.15 43

10 Write an Essay 08.17.21, 08.17.22, 08.17.28 45

11 My Thoughts 08.17.08, 08.17.09, 08.17.37, 09.S.15 47

12 Qualities of the Best Friend 08.17.21, 09.W.13 49

13 Express Thoughts and Ideas 09.W.09 51

14 Express Thoughts effectively 08.17.21, 09.W.09 52

15 Paragraph Writing 08.17.21, 09.W.13 53

16 Write a Paragraph 08.17.21 55

17 Creative Thinking 09.W.06 56

18 Emoji Riddles 09.W.13 59

19 Idiomatic Expressions 08.17.33 60

20 Quotations 08.17.33 62

Coding of IX competencies = Listening (L), Speaking (S), Reading (R), Writing (W),
Study skills (SS) and Language study (Ls)

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 31

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Day - 01

1. Feelings of Happiness
Learning Outcomes :
08.17.06 : Communicates one's feelings/emotions appropriately in 4-5 lines.
09.S.12 : Communicate pleasure, appreciation, and support politely.

Learning Activity/Experience :
 Teacher reads the given situations.
 Student responds to the situations.
1) Suppose you've won the match.
Hurrah! I/We have won the match.
2) You've received the birthday gift.
Wow! What a pleasant present!
Solved/Demo Activity :

 Teacher narrates the following situations in the class.


 Students responds according to the given situation/s.
1) Situation : You passed the examination.
Response : I am happy to share the news that I passed the examination.
2) Situation : You have given an excellent speech.
Response : I am extremely happy as I gave an excellent speech.
3) Situation : Your brother got a job in an international company.
Response : I am happy to share the news that my brother got a job in an international
company.
4) Situation : You've heard a good news.
A
Response : Oh! What a superb news!
5) Situation : After knowing the correct answer.
Response : Thanks! My answer is correct.
6) Situation : After listening to someone's good reading.
Response : How fluent your reading is!
7) Situation : After knowing the usefulness of Bridge Course.
Response : How nice the Bridge Course is!

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 32

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Learn the following words along with their meanings representing the feelings of
happiness.
 Teacher writes the following words on the board.
1) affection = a gentle feeling of fondness
2) bliss = a great joy
3) blithe = very happy or cheerful
4) buoyant = chirpy, lively and light-hearted
5) contentment = a state of complete satisfaction
6) elation = great happiness
7) euphoria = a feeling of extreme excitement
8) joviality = cheerful and friendly
9) rapturous = manifesting ecstatic joy
10) vivacious = attractively, lively and animate

Practice : P R A C T I C E

 Teacher draws the following web diagram on the board.


 Teacher asks students to complete the web diagram with the appropriate expressions.
1)

The
Joyful
event I have
experienced

2) Write the synonyms for the word 'joy'.

Extension/Parallel Activity/Reinforcement :

1) Make a list of at least 10 words of joyful emotions.


2) Construct a few sentences by using joyful words/expressions and present them in the
class orally.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 33

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Day - 02

2. Feelings of Sadness
Learning Outcomes :
08.17.06 : Communicates one’s feelings/emotions appropriately in 4-5 lines.
09.S.02 : Initiate a conversation in English (with friends, elders, etc.)
09.S.03 : Sustain a conversation.
09.S.11 : Communicate displeasure, disagreement, difference of opinion politely but firmly.

Learning Activity/Experience :
 Teacher writes the following synonyms of sadness on the board.
 Teacher asks the student to read the words written on the board.
anguish, grief, heartache, heartbreak, hopelessness, melancholy, misery, mourning.

Solved/Demo Activity :

I) Teacher creates/narrates the situation/s which arises the feelings of sadness.

My friend asked me to lend me Rs. 50 as he needed it. Instantly I gave it to him.


He was overjoyed. He promised me to return the amount within a week. After a week
I met him but he didn’t say even a word about it. I was very much shocked. Afterwards,
I met him two weeks later and asked him about the money. But he refused to return.
On the contrary, he started to use bad words which hurt me a lot.

II) Mention some other situations that generally make people sad.
1) When someone makes fun of us.
2) When friends betray.
3) When the close relatives or family members don't trust.
4) When parents don't give liberty or permission to seek a career in favourite field.
5) When others take us for granted.
III) The teacher instructs the student to communicate and express their feelings and emotions
of sadness individually or in groups with confidence as follows. The following are the
probable responses to the related sad situations.
Situation : A hero dies in a movie.
Response : Alas! How painful to see the hero's death!
Situation : Your friend died in a road accident.
Response : How worst! God should have saved my friend's life.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 34

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Situation : Your brother failed in his campus interview.
Response : Hard luck, my brother. Better luck next time.
Situation : You reached late at the bus stop and missed the bus.
Response : Oh God! I missed the bus. I should have reached out in time.
Situation : You forgot your pen in the class.
Response : Oh no! How did I forget my pen in the class? It shouldn't have happened.
Practice :

Teacher draws the following two web diagrams named as ‘expressing feelings in

everyday life’ and ‘words used to express emotions’ respectively.
 Teacher asks student to complete the given web diagrams in their notebook.
surprise
  1)              2)

Feelings Words
you express used
in your to express
everyday emotions.
life.

Alas!

Extension/Parallel Activity/Reinforcement :
Teacher instructs students :
1) To make a list of at least 10 words associated with sadness.
2) To frame five sentences using the 10 words.

Day - 03
3. Jokes
Learning Outcome :
08.17.05 : Narrates a joke, story/incident, makes an announcement.

Learning Activity/Experience :
(Choose appropriate vocabulary/expressions in various formal/informal
situations.)
 Teacher writes the joke on the board.
 Teacher asks student to read the joke written on the board.
 Teacher tells the joke and asks student to retell the joke in the class.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 35

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Solved/Demo Activity :
 Teacher presents the following joke loudly.
Father : Hey! Why don’t you go and study?
Son : For what?
Father : You’ll get good marks.
Son : Then?
Father : You’ll get good salary.
Son : Then?
Father : You’ll get new car and big house.
Son : Then?
Father : You’ll relax.
Son : What do you think I’m doing right now?
Practice :
 The teacher instructs and encourages the student to share other jokes in English
as follows.
Teacher : If a lion chased you, what would you do?
Student : I would climb a tree.
Teacher : If the lion climbs a tree?
Student : I will jump in the lake and swim.
Teacher : If the lion also jumps in the water and swims after you?
Student : Teacher, are you on my side or on the lion’s?

Extension/Parallel Activity/Reinforcement :
1) Share your favourite joke/s with your friend/s.

Day - 04 and 05

4 and 5. Responding to the Announcement

Learning Outcome :
08.17.02 : Responds to the instructions and announcements in school and public
places such as railway station, market, bus stand, airport, cinema hall,
malls and acts accordingly.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 36

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Learning Activity/Experience :
Bus Stand Announcement
 Teacher reads the announcement made at the bus stand or plays it on
his mobile phone.
Solved/Demo Activity :
 Teacher reads the whole transcript and supports learner to get appropriate
answers from the listened transcript.
 Teacher demonstrates the following activity.

May I have your attention, please! Good morning to one and all! You are all welcomed
in the Aurangabad bus stand. Dear passengers, Aurangabad - Pune Bus No. 1233 is
coming on platform number five. All passengers are requested to follow the following
guidelines :
1) Beware of pickpockets.
2) Do not eat any food items offered by strangers.
3) Don’t spit at public places.
4) Don’t leave your child alone in the crowd.
5) Keep the surrounding clean and neat.

 Teacher asks student to listen to the transcript of the bus stand announcement.
 Teacher motivates student to elicit the answers.
1) Match the words to their meanings. (Student matches the pairs.)
Words Answer Meanings

1) Announcement A) Notice taken of someone.

2) Attention B) A formal public statement about the occurrence.

3) Strangers C) Steal from the pocket.

4) Pickpockets D) A person whom one does not know.

2) Listen to the announcement and tick the correct answer from the given options.
(Student listens and ticks the appropriate answer from the given options.)
1) Which instruction is given on the bus stand?
a) Don't spit at the public places. b) Cover your mouth with masks properly.
c) Stand in groups. d) Drink a lot of water.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 37

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


2) From where is to where the bus no. 1233 going?
a) Aurangabad to Pune b) Pune to Nashik
c) Nashik to Nagar d) Dhule to Nashik
3) What is advised to be aware of ?
a) dogs b) cats
c) pickpockets d) rumours
 Student listens to the same announcement and fills in the blanks.
1) Always listen to the announcements ………………..
(carelessly, attentively, hopelessly)
2) The announcements in public places are given for our …………………..
(profit, safety, business)
3) The ultimate aim of the announcements is the safety of ………………….
(students, passengers, animals).
Practice :
 Watch the videos of general announcements or listen them at the railway stations, bus
stands, airports, school assemblies, etc. Present it in front of the class.
Extension/Parallel Activity/Reinforcement :
 Listen to the instructions given by the headmaster in the school assembly and write them
in your notebook.

Day - 06
6. Public Announcements
Learning Outcomes :
08.17.02 : Responds to the instructions and announcements in school and public places
such as railway station, market, bus stand, airport, cinema hall, malls and
acts accordingly.
09.L.12 : Reflect on what is heard/presented.

Learning Activity/Experience :

 Teacher asks student to sit in pairs and hands a list of words and their
definitions to the pairs.
 Teacher asks student to match the words with their appropriate definitions in pairs.
 Teacher asks a pair to share their answers with the class.
 Teacher asks student to check whether the answers are correct.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 38

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Solved/Demo Activity :
1) Match the words with their definitions.
Sr. No. Words Definitions
1) Platform Travellers
2) Passengers Leave
3) Depart Roughly
4) Approximately A raised level surface on which people or
things can stand.

2) Let's read the transcript slowly.


 Teacher divides the class into two.
 Asks student to listen carefully to the announcement read by the teacher.
 Asks student in one half divided class to ask the questions that follow to the students
in remaining half divided class and vice versa.

Your attention, please! Good morning to all! This is a platform for all the passengers
who are going to Aurangabad. Train No. 1240 is delayed by approximately 10 minutes.
The train will now depart from platform No. 10. Passengers for 1240 to Aurangabad.
Please make your way to platform No. 10. Thank you! Happy journey!

3) Say whether the following sentences are true or false.



 Teacher asks student to give correct responses.
1) The passengers are waiting for Train No. 1220.
2) Train No. 1240 is delayed for 10 minutes.
3) The passengers are going to Pune by train.
4) The announcement has been made at the airport.
4) Tick the correct answers.
 Teacher asks student to copy the sentences written on the board and tick the correct
answers.
1) The Train No. 1240 is going to ....................
a) Mumbai   b) Nashik    c) Pune    d) Aurangabad
2) The passengers are waiting for ..................
a) Train No. 1240.     b) Plane No. 1200
c) Travel Bus No. 31    d) Train No. 120
3) The announcement is made in the ......................
a) afternoon b) morning c) night d) midnight
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 39

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


4) Which instruction is given by the railway controlling authority?
a) Do not sleep on the railway bench.
b) Observe the pavement marking.
c) Do not purchase anything from outside of the railway station.
5) Teacher asks student to sit in a group of fours. He reads the SOPs to the class and
asks student in any two groups to exchange the answers in the task between them.
 Standard operating protocols (SOPs) for the passengers travelling in special trains
are as follows :
1) The passengers having confirmed e-tickets will be permitted on the premises of
the railway station.
2) Passengers should reach the departure station 45 minutes before the departure time
of the train.
3) In case of cancellation of tickets, 50% of the amount will be refunded, passengers
can cancel their tickets before 24 hours of the departure time of the train.
6) Say whether the following statements are true or false.
 Teacher writes the following sentences on the board.
1) The full form of SOP is Standard Operating Passengers.
2) Passengers can cancel their tickets only before 48 hours.
3) Passengers will not be allowed on the premises of the railway station without
confirming e-tickets.
4) SOP is the general guidelines for the passengers to follow.
5) If the ticket is confirmed one cannot cancel it at any cost.

Practice :

Complete the following railway station announcement by using your imagination.

1) May I have ................................. 2) The train number ........................

3) Which is scheduled .................... 4) It is running late by ....................

5) It will arrive at .......................... 6) The inconvenience caused ...........

Extension/Parallel Activity/Reinforcement :

1) Listen to the announcement of the bus stand and rewrite it in your words.
2) Enlist the instructions given in your school by your sports teacher.
3) Tell the announcement given by the authorities before entering the examination hall.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 40

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Day - 07

7. Career Guidance
Learning Outcome :
08.17.01 : Listen attentively to a variety of programmes.
09.L.01 : Listen attentively to an entire speech, story, poem, programme, etc.

Learning Activity/Experience :
 Teacher reads the following extract in a very clear voice explaining why we need
career guidance in our life.
 Teacher asks student to read it silently and answer the questions.
Solved/Demo Activity :

Career Guidance
Time has changed so has education. Some years ago students wanted to become either
engineers or doctors, but nowadays several opportunities are there in several sectors of
education. Including the main streams of Arts, Commerce and Science. There are several
streams like technology, biotechnology, fashion technology, information technology,
bioinformatics, management studies, forensic science, law, industry, travel and industry,
mass communication, public relations, defence services and so on. The availability of
various options leaves students confused. And here is the need for career guidance.
After completing matriculation and junior college studies, students are more confused.
The decision taken at this stage is really a crucial one. At this stage career guidance or
vocational guidance plays a vital role. It tests the students’ potential and shows them the
correct path as far as his/her career is concerned. Apart from it, a number of colleges,
availability of seats, fee structure, application duration and job prospects are also given due
focus on career guidance. It also focuses proper light on soft skills needed for specific jobs.
In the case of pursuing higher studies abroad, the road map is clearly mentioned in
career guidance. It shares not only the information on admission criteria and scholarships
but also placement opportunities. In this regard, career guidance is playing a very
significant role in the lives of students.

 Tick whether the following statements are true or false.


 Teacher writes the following sentences on the board.
1) There is competition in every sector.
2) We need to focus on our studies.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 41

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


3) There are limited streams of education.
4) Career guidance plays a vital role only in domestic education.
5) One can easily seek his/her future with the help of career guidance.
6) Career guidance should be taken while one is studying in class X and class XII.

Practice :

 Note down the advantages of career guidance in your notebook.

Extension/Parallel Activity/Reinforcement :
 Collect the news and articles based on career guidance published in various newspapers
and share them with your class and teachers.

Day - 08
8. An Interview
Learning Outcomes :
08.17.11 : Engages in conversations in English with people from different professions
using appropriate vocabulary.
08.17.12 : Introduces guests in English and interviews people by asking questions
based on their professions.
09.S.02 : Initiates a conversation in English (with friends, elders, etc.,)
09.S.03 : Sustains a conversation.
09.S.04 : Contributes meaningfully to a conversation.

Learning Activity/Experience :
 Teacher divides the class into pairs.
 Teacher reads the given instructions.
 Student sits in the pairs.
 Student follows the instructions given by the teacher.

Solved/Demo Activity :
 Work in pairs. One of your school-mates has received ‘The student of the
year award’.
 Frame 8 to 10 interview questions that you would ask when you interview
him/her in the school assembly.
(Teacher encourages the learner to develop a conversation by using the following questions
with their peers.)
 Student frames the questions to interview.
 Student enacts the roles in the classroom.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 42

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


1) Frame interview questions.
1) How are you feeling after winning this award?
2) Who is your inspiration?
3) Who helped you to achieve this award?
4) What challenges did you face to prepare yourself?
5) What qualities that an award-winning student should have?
6) What should students have to do to achieve this award?
7) Can you share some achievements?
8) What is your advice to new students?
9) What are your future plans?
2) Elicit the proper responses from your friend.
A : How are you feeling after winning this award?
B : Feeling great and satisfactory.
A : Who is your inspiration?
B : Last year's best student inspired me a lot.
A : Who helped you to achieve this award?
B : My parents and teachers helped me a lot.
In this way, learners will develop a conversation with proper vocabulary and proper
questions with the pair.

Practice :

 Write 10 questions to interview the T.V. actor/actress you like, in your notebook.

Extension/Parallel Activity/Reinforcement :

 Interview 'The Best Teacher' who has got an ideal teacher award recently.

Day - 09
9. Guess the Meaning
Learning Outcome :
08.17.15 : Learns new words expressions and enriches his/her vocabulary through
reading.
Learning Activity/Experience :
 Teacher asks student to read the story one by one.
 Teacher instructs all other students to listen carefully and writes
unfamiliar words in the notebook.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 43

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Solved/Demo Activity :

 Teacher asks student to read the following story.

''There’s a new teacher in school,” Sonu called through the open door. “Are you
coming today?''
''Na,'' Sambha grunted from his cot. He had no plans to go to school.
''Fools,'' Sambha mumbled and huddled into bed. In school, they repeated alphabet
and tables, and the teacher scolded anyone who didn’t sit still.
Sambha liked being outside. Sometimes he helped his father in the field. Most days
he picked or stole fruit from trees, watched birds, caught fish from streams and kept an
eye on hills and beehives.
But he was curious about the new teacher.
He imagined the teacher getting off the local bus and walking...
On the tarred road, then along a muddy track that wound up, down and around.
Brambles and thorns would catch at her clothes. A snake would cross her path. The
teacher would scream and run back the way she had come.
Sambha chuckled. ''Sambhaji Bhise?'' Sambha sat up straight.
''You’re going with me to school!'' said a woman at the door. Sunita teacher led him
toward school.
''Have you had breakfast?'' she asked. Sambha’s stomach grumbled in response. Aayi
had passed away when Sambha was a baby. Baba was hardly ever at home. At school,
Samba took a quick bath at the pump and then Sunita teacher gave him a new uniform.
She handed him roti and usual from her tiffin box.
He spotted Sonu in class and went and sat next to her.

 Unfamiliar words with interpretation or meaning.

Unfamiliar words Interpretation/meaning How do you interpret the word?


Beehives Bee's home I know the word bee so I guess it can
be a bee's home.

Grunted Mutter I can interpret the situation so I guess


it can be muttering.

Scream Shout With the reference of the previous


and past words.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 44

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Practice :
 Teacher provides student some unseen passages and asks to guess the meaning with
the contextual use of words. (It helps them to develop a habit of thinking critically and
independently.)

E.g. BABY POLLY was having her bath. She sat in her little tub and grabbed for the
washcloth as Mother rubbed it over her.
"Ahhhh!" she cried in joy as she caught it at last. Straight to her mouth it went, and
she chewed it hard!
"Oh, Polly, no, no!" Mother laughed. she tugged at the washcloth. Polly clamped all
four of her teeth on it and held on tight. It was just like a game of tug o' war!
Mother tugged again. Polly held on harder. Mother had an idea. The sunshine coming
through the window reflected on Polly’s bath water, and made dancing lights on the ceiling
as the water moved. Mother stirred the water briskly and then pointed to the ceiling.
''Look, Polly, ''she said, ''see the pretty rainbows!''
Polly looked up. When she saw the bright dancing flickers on the ceiling, she laughed
aloud.
“Hi! Hi! Hi! She shouted, reaching for them.
Of course when she laughed, out of her mouth dropped the washcloth! Mother quietly
picked it up and went on with Polly's bath, and Polly, laughing at the pretty lights, never
knew she'd lost that game of tug o' war!

 Guess the following words from the contextual meaning or refer to the dictionary :
clamped, briskly, ceiling, tugged, flicker
Extension/Parallel Activity/Reinforcement :

1) Write ten sentences using the same words with different contextual meaning.
e.g. 1) I like mangoes.    2) She is like a tigress.

Day - 10
10. Write an Essay
Learning Outcomes :
08.17.21 : Writes a coherent and meaningful paragraph through the process of drafting,
revising, editing and finalizing.
08.17.22 : Writes an essay.
08.17.28 : Frames e-mail, messages, notice, formal letters, descriptions/narratives, personal diary,
report, short personal/biographical experiences etc.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 45

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Learning Activity/Experience :
 Teacher narrates the significance of writing with the given points.
 Teacher writes the name of an essay with sub-questions on the board.
Solved/Demo Activity :
 Write an Essay on 'My Favourite Game' with the help of given points. (Teacher
helps them to write properly and coherently.)
 Which game do you like?
 Who is your favourite player?
 Why is he/she your favourite player?
 Which games are mostly played in your school?
 Do you participate in sports competitions in your school?
 How are sports important or helpful in the life of a human being?
My Favourite Game
I play badminton as it is my favourite game. I like many badminton players
but my favourite player is Sayana Nehwal. She possesses a winning-spirit all
the time. My school organises many national and international games in order
to strengthen sports outlook. Many games are played in my school such as
Kho-kho, cricket, kabaddi, volleyball, football, carrom, chess including badminton.
I participate in sports competitions at various levels in and outside the school. Sports are
extremely important and helpful in the life of human beings. Sports strengthen our body
muscles. Indeed, it develops the qualities of sportsmanship. These qualities are extremely
useful in our whole life.
Write an essay on the topic ''My Favourite Cinema''.
(Teacher provides some points.)
e. g.    Name/title    Characters
   
      The things you like about The things you don’t like about
   
      What do you think about its songs?
My Favourite Cinema
My favourite cinema is 'Tare Jami Par'. It is an emotional movie. The main character
in the cinema is Ishan. He is a child who can’t learn lessons in school. He can’t write
the English alphabet correctly.
But I liked the teacher in the cinema. The teacher facilitates Ishan. Ishan’s hobby of
painting is admired by the teacher.
Teacher removes Ishan’s inferiority complex. I feel very sad when Ishan was parted from
his own family. I felt very glad when Ishan received first award in drawing competition.
I wish every student should get the teacher like Amir Khan.
I learnt from this cinema that ''Nothing is impossible in the world.''

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 46

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Practice :

Work Individually : Write an essay on 'My Favourite Festival' with the help of the
following points.
  My favourite festival is…….
    
 Why do you like it most?
 What do you enjoy at the festival?
 Is there any history/background behind the festival?
 What is the most interesting thing about the festival?
 How do you celebrate it?
 Are there any special memories?
 Students will get ample opportunities to write essays.

Extension/Parallel Activity/Reinforcement :

1) Write a short description/essay on 'My Memorable Moment'.


2) Write an essay on, 'Green India, Clean India'.
3) Write an essay on 'If I were the Prime Minister of India'.

Day - 11
11. My Thoughts

Learning Outcomes :

08.17.08 : Speaks in English about events in the school environment and outside
in the surroundings.
08.17.09 : Participates in different events such as role-play, poetry recitation,
skit, drama, debate, speech, elocution, declamation, quiz, etc.,
organized by school and other such organizations.
08.17.37 : Participates in language games and activities for language learning.
09.S.15 : Choose appropriate vocabulary/expressions in various formal/informal situations.

Learning Activity/ Experience :

 Teacher divides the class into pairs and guides students to complete
the following sentences in pairs.
 Teacher asks student to discuss the following with your friend in pairs
and then complete the sentences.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 47

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Solved/Demo Activity :
 Teacher gives an example to seek essential information.
e.g. I would like to talk to my teacher about my annual exams.
I would like to learn to …... from my…….
May I borrow your ….?
I think, I can't ……. it, because I can't …….. it.
May I know your …….?
I agree, I disagree
 Teacher asks the following questions to the students and seek to get the answers.
A. Do you like to share your thoughts?
B. Yes, I would like to talk to my mother about Abacus lessons.
A. Oh, do you like to study Abacus?
B. I think, I can't learn it, because I can't understand it.
A. May I know why you are not able to understand it?
B. Yes, I think it needs practice, and I can't give more time to the practice.
A. I agree with you. After school and studies of regular subjects, swimming class, cricket
you don't have enough time to practice.
B. I hesitate to talk with my mother about this because she will think I am giving excuses.
A. I think you have to talk to her.
Likewise, student makes their own conversation pieces to practice in the classroom.
Practice :
 Teacher makes some sentence cards. Teacher shuffles the cards. The half part of the
sentence will be on CARD - I and the other part will be written on CARD - II.
 Students should find the correct part to make appropriate sentences.
 Teacher makes as many cards as s/he needs.
CARD - I CARD - II
1) My friend is very happy he scored highest marks.
2) Teacher has advised students to follow the discipline.
3) My school will be clean if I use dustbins.
4) Can I borrow your pencil?

Extension/Parallel Activity/Reinforcement :
 Write your own conversation on the following topics.
1) Conversation between a doctor and a patient
2) Conversation between two friends

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 48

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Day - 12

12. Qualities of the Best Friend


Learning Outcomes :

08.17.21 : Writes a coherent and meaningful paragraph through the process of


drafting, revising, editing and finalizing.
09.W.13 : Attempt using different styles of writing and different literary devices
in creative writing.

Learning Activity/Experience :
 Teacher writes the stages on the board.
 Teacher asks some questions to know the good qualities of a person you
like and writes significant points on the board associated with single theme.
1) Why do you like your friend?
2) What qualities do you find in your friend's personality?
3) What according to you, are the qualities of a good friend?
Solved/Demo Activity :
 Teacher writes the following points on the board and helps the student
to make the meaningful extract based on the given theme with the help
of given points.
I) Observe the following stages and a process wheel of writing an essay.
Stage 1 : Plan the theme and format of what you want to write.
Stage 2 : Write down thoughts or ideas about it.
Stage 3 : Edit the draft, add some ideas or remove some words or sentences.
Stage 4 : Prepare the final version of your writing.
(Teacher draws the diagram on the board.)
PL G
AN
T IN
NI AF
NG
DR

N ED
IO IT
RS IN
VE G
L
FI NA
(Teacher helps to construct a sentence using the points given in brackets.)
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 49

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


II) Let’s find the good qualities of our best friend.
(e.g. honest, smart, kind, loving, hardworking, polite, helpful, arrogant, happy, tall, short,
punctual, active, talkative, etc.) Student learns how to develop a paragraph with the help
of given points. (You may use the following conjunctions to connect the sentences.)
e.g. and, however, as well as, though, thus, but, then, according to me, as, so, yet, still etc.

My best friend
Manthan/Smita is my best friend. He/she is talkative but very clever. He/she is very
punctual about the homework. He/she is polite and helpful. He/she is hardworking as well
as helpful to others. Though, he/she is active but arrogant sometimes. Yet, he/she helps
me in my need. According to me, a friend in need is a friend indeed. Friend plays an
important role in everybody’s life. Man is known not by his name but by his company.
The friend who always flatters is not a friend at all but a foe. Hence, one should identify
the true friend. A true friend denotes the vices/wrong doings a friend. A true friend plays
the role of a rose as well as thorn. In some situations. He /she is a path finder too. He/
she is always ready to provide helping hand.
In this way, I love my friend as he/she is very kind as well as honest. Thus, everyone
should have a friend.

Practice :

 Teacher asks student to write two paragraphs from the table.


 Work in pairs. Write two paragraphs with the help of given table.
Points Nashik Pune
Area 264 km 400 km
climate Humid Hot and semi-arid
language Marathi Marathi
Fruit Grapes All seasonal
culture religious city Educational city
river Godawari Mula and Mutha

Extension/Parallel Activity/Reinforcement :

1) Write two paragraphs on 'My School.'


You can use the following points : Name, location, number of students, number of teachers,
library, laboratory, playground, classrooms, other facilities, etc.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 50

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Day - 13

13. Express Thoughts and Ideas


Learning Outcome :
09.W.09 : Express one's own thoughts and ideas coherently and effectively.

Learning Activity/ Experience :

 The teacher shows the picture of an elephant in the classroom.


 Teacher writes the following activity along with adjectives on
the board.
Describe the picture with the help of the following adjectives in 10/12 sentences.
big animal, gray color, very strong, long and white tusks, long trunk, big ears, small
eyes, beautiful, etc.

Solved/Demo Activity :

An Elephant
This is a picture of an animal. It is an elephant. It has long white tusks and a huge
trunk. It is a wild as well as a pet animal. It is a very beautiful and attractive animal.
It is a gray-coloured animal. Though it has big ears, its eyes are very small. It is a very
powerful and strong animal. Thus, I like this animal very much.

Practice :
 Teacher adds his/her own sentences.
 The teacher shows another pictures and asks student to observe and describe it in ten/
twelve sentences by using following points.
Huge shady tree, many branches, sweet mangoes, trunk and green branches, evergreen
tree, flourished, beautiful, strong, gives oxygen, purifies air etc.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 51

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Extension/Parallel Activity/Reinforcement :
 Teacher gives following picture or any other picture from the newspaper/books.
 Asks student to describe the following picture with the help of the given words/
points : (Many shops, vegetables, buyers, sellers, noise, crowded market, Hustle-bustle,
hawkers, fruits etc.)

Day - 14
14. Express Thoughts effectively
Learning Outcomes :
08.17.21 : Writes a coherent and meaningful paragraph through the process of
drafting, revising, editing and finalizing.
09.W.09 : Express one's own thoughts and ideas coherently and effectively.

Learning Activity/Experience :
 Teacher asks student to identify the season with the help of pictures/clothes.
 The teacher mingles the three types of clothes : raincoat, woolen cap, white cotton
shirt and invites any one student to tell/write which cloth is used in which season.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 52

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Solved/Demo Activity :
 Write a paragraph about your favourite season. You may use the following points.
Summer, rainy, spring, winter, autumn, longer days, weather, warm, trees bear new
leaves, bees and butterflies appear as chirping birds, beautiful nature, etc.
Spring
Main topic sentences :
There are five seasons: summer, winter, monsoon, spring and autumn. But the spring
season is my favourite season.
Other sentences :
During the spring season the days are longer but warmer too. Trees start blooming
with buds and buds start blooming as well as lavishing the beautiful sweet smell. Bees
and butterflies start to hum to inform us that the summer season is approaching. Birds
chirp merrily as they migrate toward the warmer habitat.
Concluding sentences :
Thus, the spring season offers so many great pleasures. Nature is the wonder. That’s
why I like the spring season very much.

Practice :
 Write a paragraph about your favourite dish or food.
 The teacher encourages students to write about the above topic.
Main topic sentences Other sentences Concluding sentences

Extension/Parallel Activity/Reinforcement :
 Write a paragraph about your favourite 'BOOK'.
(Points : Name of the book, its author, its theme, characters in it, what you like, what
didn’t like)

Day - 15

15. Paragraph Writing


Learning Outcomes :
08.17.21 : Writes a coherent and meaningful paragraph through the process of
drafting, revising, editing and finalizing.
09.W.13 : Attempts using different styles of writing and different literary devices in
creative writing.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 53

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Learning Activity/Experience :
Write a paragraph.
 Teacher writes the following questions on the board and asks student to
answer them.
1) Do you like to exercise daily or do yoga?
2) Why do we need exercise?
3) What are the disadvantages of missing exercise/yoga?
4) Do you believe in fitness?
5) Why one should be fit?
6) What is the theme of all the above questions?
7) Give a suitable title to it.
 Write all the answers in one paragraph and add your own points.

Solved/Demo Activity :

Health/Yoga/Exercise
Healthy mind resides in healthy body. In this modern and advanced era, it is very
essential to be fit physically and mentally. The use of social media or electronic devices
is a part and parcel of our daily life. Number of advantages is less as compared to the
number of disadvantages. It is also important psychologically. An advanced lifestyle
can cause ill health. Daily exercising or doing yoga keeps us healthy and fit. Today’s
investment of time in exercise/yoga can give us long-term benefits. Some of the Yoga
activities not only strengthen us physically but psychologically also. It is helpful to
improve our concentration and immunity. Pranayam makes our memory strong. Initially,
we need to be trained under an expert. Along with exercise and yoga maximum intake
of a nutritious diet and minimum consumption of junk food is necessary.

Practice :

 Read the following questions and write answers in a single paragraph.


Suggest a suitable title for the paragraph.
1) Do you like to listen to music/songs?
2) What type of songs do you listen/sing?
3) Who is your favourite singer?
4) Why do you listen/sing a song?

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 54

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


5) When do you listen/sing music?
6) Do you practice/rehearse singing under the guidance of a guru/teacher?
7) What is the difference between folk music and classical music?

Extension/Parallel Activity/Reinforcement :
 Read the following questions and write answers in a single paragraph. Suggest a
suitable title for the paragraph.
1) Do you like animals?
2) Which animals do you like? wild/tame/domestic?
3) Where do you find different types of animals?
4) Does animal speak?
5) How do you understand that they are not feeling well?
6) Who gives treatment/medicine to sick animals and birds?

Day - 16

16. Write a Paragraph

Learning Outcome :
08.17.21 : Writes a coherent and meaningful paragraph through the process of
drafting, revising, editing and finalizing.

Learning Activity/Experience :

 Teacher writes the instructions on board.


Prepare a paragraph on P. V. Sindhu. Use the following points.
Teacher writes the following points on board.
 Full name : Pusarla Venkata Sindhu.
 State : Andhra Pradesh
 Parents : P. V. Ramana and P. Vijaya
 Early Success : 5th Servo All India Ranking Championship for the under-10 categories.
 Won the single title at The Ambuja Cement
 Recent Recognition : In 2012, she won the Asia Youth Under 19 Championship.
 Awards : She won many awards including the Padmashree in 2015.
 In 2016, she also received the Rajiv Gandhi Khel Ratna Award.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 55

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Solved/Demo Activity :

 Teacher guides about how to write a paragraph by using above given points.

P. V. Sindhu
Pusarla Venkata Sindhu is a badminton player. She was born and brought up in
Andhra Pradesh. Her father's name is P.V. Ramana and her mother's name is P. Vijaya.
In her early childhood, she succeeded to stand 5th in the Servo All India Ranking
Championship for the under-10 categories. She won the singles title at the Ambuja Cement.
Her recent recognition is, that in 2012 she won the Asia Youth (under-19) Championship.
She has won many awards including the Padmashree in 2015. In 2016, she also received
the Rajiv Gandhi Khel Ratna award.

Practice : P R A C T I C E

 Students practice the following activity.


Read the following points and write sentences in a paragraph to develop an essay. Suggest
a suitable title for the paragraph.
Name the actor, Related movies, Early career, Guide,
Struggle, Guidance, Achievement.

Extension/Parallel Activity/Reinforcement :
 Write an essay on 'My Hobby' by using following points.
Your passions, Your hobby, Spending time, Learning skills, Individual/group work,
Enjoyment with achievements, Get recognition.

Day - 17
17. Creative Thinking
Learning Outcome :
09.W.06 : Expand on a theme.

Essay
Learning Activity/Experience :

 Teacher writes the list of the following ten words on the board.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 56

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


 Teacher asks student to note it down alphabetically.
With the help of these words write an essay on the topic, 'Indian Independence'.
(These ten words are related to Indian independence.)

Sr. No. Words Alphabetical words Sr. No. Words Alphabetical words
1) Rebel British 6) Tiranga Freedom
2) Colony Colony 7) British Independence
3) Independence Country 8) Freedom Patriotic
4) Declaration Declaration 9) Dignity Rebel
5) Patriotic Dignity 10) Country Tiranga

Solved/Demo Activity :

Indian Independence
India is my country. But it was ruled by British rulers. We were slaves for 150 years.
Britishers established their colony here. British rulers tortured us. Great patriots of India
fought for freedom. The Indian freedom movement is the largest movement in the world.
We rebelled against the Britishers. We fought with dignity.
At last, the Britishers declared freedom for India. Tiranga was hoisted on 15th August
1947.

P R A C T I C E
Practice :
 Arrange the following words or phrases alphabetically and write an essay on the topic,
'Mahatma Gandhi' with the help of these points.
1) Truthful 2) Leader of the movement
3) Nonviolence and non-co-operation weapons 4) Great patriot
5) Salt movement 6) Mohandas Karamchand Gandhi
7) Sympathetic about poor Indians 8) Hated social discrimination
9) Full freedom for India 10) Assassinated

Extension/Parallel Activity/Reinforcement :
 List the words related to the Diwali Festival, arrange them alphabetically and write an
essay about Diwali Festival.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 57

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Story
Learning Activity/Experience : 02
 Teacher writes the following points on the board. Teacher tells how the story is written
with the help of points.
 Student writes down the given points.

The old man and his four sons


The old man..... four sons... lazy..... don't listen father.... quarrel among each other...
Father worried... father decides to teach a lesson..... brings sticks.... gives a stick to each
son..... tells to break it... sons easily break it.... then father gives a bundle.... nobody can
break.... sons understand..... unity is strength.
(Suggest a suitable title for the story.)

Solved/Demo Activity :

Father and Sons


Once upon a time, there was a father. He had four sons. All his sons were very lazy.
His sons were always quarrelling with each other. Father worried about it.
One day the father decided to teach them a lesson. He brought a stick to give each
one of them. He told them to break it. Sons broke it very easily. Then he gave them a
bundle of sticks, but nobody could break the bundle of sticks.
Thus, the father told them the importance of unity. All the four sons understood it
and they stopped quarrelling among themselves from that day.

Practice :
 Student writes a story with the help of given points and suggest a title.
Develop a story using your own ideas with the help of given clues.
The camel.... the fox.... friends.... one day go to eat the sugarcane... in the farm…
across the river.... fox sits on the camel's back... both enjoy eating sweet sugarcane....
then fox wants to play a trick.... starts shouting loudly.... farmer comes.... fox runs away...
camel can't... farmer bits camel.... camel gets annoyed... camel wants to teach a lesson
to the fox.... while returning bathes in the river... fox falls in the river.... fox can't swim...
fox apologizes.

Extension/Parallel Activity/Reinforcement :
 Write a story on, 'The Thirsty Crow.'

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 58

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Day - 18

18. Emoji Riddles


Learning Outcome :
09.W.13 : Attempts using different styles of writing and different literary devices in
creative writing.

Learning Activity/Experience :

 Teacher shows the Emoji-based riddles to students for guessing the


vegetables.
 Teacher adopts different emojis of different riddles.
 Student observes the emojis and guess the vegetables.

Solved/Demo Activity :
 Observe these emojis and what do they mean.

1) + = Carrot.

2) + E + = Cauliflower.

3) + T + = Bee + T + Root = beetroot.

Practice : P R A C T I C E

 Student works individually.


 Shows some emoji-based riddles of vegetables to guess.

e.g. 1) + = ? Eggplant    

2) + + N = ? Greenbean

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 59

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Extension/Parallel Activity/Reinforcement :
 Design your own emoji-based riddles to guess the cartoons or professions or animals
or movie titles etc.

1) + = Lion King 2) + = Spiderman


Z
Z Z +
3) + = Finding Nemo Z
4) = Sleeping Beauty
Z
Z

Day - 19
19. Idiomatic Expressions
Learning Outcome :
08.17.33 : Uses and interprets quotations, idiomatic expressions, sayings, proverbs etc.
appropriately in writing.

Learning Activity/Experience :
 Teacher writes the following idioms on board. Teacher adopts different
idioms.
 Teacher displays different pictures on the screen of electronic gadgets.
 Teacher helps students to co-relate the meanings of quotations, idiomatic expressions,
sayings, proverbs etc. according to the given context.

Solved/Demo Activity :
In our day-to-day conversation, we use idiomatic expressions/
quotations. Here are some popular idiomatic expressions/quotations.
 Teacher shows the pictures.
1) Winners don’t do different things, they do the things differently.

(Teacher explains idioms in L1 if needed.)


goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 60

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


2) Prevention is better than cure.    3) Straight from the horse’s mouth.

(Teacher explains idioms in L1 if needed.)


4) Observe the following pictures and the idiomatic expressions.
 Students should be familiar with such idiomatic expressions.
 Teacher asks student to copy the following idioms and their meanings.
 Student copies them in notebooks.

 Teacher uses theses idioms in his/her sentences.


e.g. 1) Now the ball is in your court my friend.
2) An architect knows its ballpark figure.
3) There was speech competition and I hit it out of the park.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 61

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


Practice :
 Use the following idioms in your own sentences. Teacher adopts different idioms.

This means we should not waste our Means to be a very kind person.
time doing useless things.

Extension/Parallel Activity/Reinforcement :
 Prepare a poster of idiomatic expressions with pictures to display on your classroom
walls.

Day - 20

20. Quotations
Learning Outcome :
08.17.33 : Uses and interpret quotations, idiomatic expressions, sayings, proverbs etc.
appropriately in writing.

Learning Activity/Experience :
Teacher explains how to use quotes.

 Teacher shares some of the popular quotes with learners.
 Teacher collects the different quotes and writes on the board. Teacher explains them in
the class and asks student to copy them in his notebook.
e.g. 1) Die with memories, not dreams. 2) ''Education is the most powerful weapon
which you can use to change the world.''

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 62

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


3) Health is a state of complete harmony    4) The purpose of our lives is to be happy.
of the body, mind, and spirit.

Solved/Demo Activity :

1) Observe the following pictures and the quotes.


 Teacher gives example of positive thinking.
e.g. A glass is half filled with water.
 Teacher tells students not to think negatively.

P R A C T I C E
Practice :

 Student explains the following quotes in the classroom.


1) Here are a few famous quotes :

Extension/Parallel Activity/Reinforcement :
 Prepare the posters of such famous quotes with pictures and display them on your
classroom walls.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - B§J«Or : 63

Runa Graphics/Com1/D/2023 Jobs/ 3) Bridge course/Std.9th/English) Inner Pages/Proof -V/24-05-2023 /AS


goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV

AZwH«$‘{UH$m

{Xdg KQ>H$ Aܶ¶Z {ZînËVr n¥îR> H«$‘m§H$


01 dmñVd g§»¶m - I 08.71.01 65
02 dmñVd g§»¶m - II 08.71.02 67
03 JwUmoËVa d à‘mU 08.71.10 68
04 eoH$S>odmar 08.71.08 69
05 ^y{‘VrVrb ‘yb^yV g§~moY 06.71.14 70
06 g‘m§Va aofm d N>o{XH$m 08.71.19 71
07 gm§p»¶H$s - I 08.71.18 73
08 gm§p»¶H$s - II 08.71.22 75
09 {ÌH$moU aMZm 08.71.20 77
10 {ÌH$moU : {eamob§~ d ‘ܶJm 08.71.20 79
11 ~hþnXr 08.71.06, 08.71.07 81
12 EH$Mb g‘rH$aUo 06.71.30 83
13 H$mQ>H$moZ {ÌH$moU 07.71.28 84
14 {ÌH$moUm§Mr EH$ê$nVm 08.71.20 86

15 d 16 Mm¡H$moZ 08.71.11, 08.71.12, 08.71.13 87


17 dVw©i 07.71.24 91
18 joÌ’$i 08.71.17 93

19 d 20 n¥îR>’$i d KZ’$i 08.71.17 94

{ejH$m§gmR>r gyMZm :
1) goVy Aä¶mgmMo {Z¶moOZ {Xdg{Zhm¶ H$aʶmV Ambo Amho. à˶oH$ KQ>H$mV ‘hËËdmMo ‘wX²Xo, H¥$Vr nyU© H$am d
gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo ¶m ^mJm§Mm g‘mdoe Amho.
2) ‘hËËdmMo ‘wXX² o ¶m ^mJmMr {ejH$m§Zr dJm©V COiUr AWdm Amdí¶H$Vm Agë¶mg AܶmnZ H$aUo Ano{jV Amho.
3) H¥$Vr nyU© H$am Am{U gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo ho ^mJ {dXçm϶mªZr dJm©V qH$dm J¥hAä¶mg åhUyZ nyU© H$amdoV.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 64


{Xdg - 01

dmñVd g§»¶m - I
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
 Z¡g{J©H$ g§»¶m, nyU© g§»¶m, nyUmªH$ g§»¶m, n[a‘o¶ d An[a‘o¶ g§»¶m AmoiI.
 g§»¶maofoda n[a‘o¶ g§»¶m XmI{dUo.
6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6
−5 −5 −5 −5 − 5 −5 5 5 5 5 5 5
 n[a‘o¶ g§»¶m‘Yrb H«$‘g§~§Y (bhmZ‘moR>onUm)
1) F$U g§»¶m Zoh‘r YZ g§»¶onojm bhmZ AgVo.
2 1 1 2
− < , > −
3 3 2 5
2) −a Am{U − b ¶m§Mr VwbZm H$aVmZm àW‘ a d b Mr VwbZm H$am.
 Oa a > b Agob, Va − a < − b AgVo.
3 5 3 5 −3 −5
 − − ⇒ < ⇒ >
4 4 4 4 4 4
3) N>oX g‘mZ AgVmZm
3 5 3 5 −3 −5
− − ⇒ < ⇒ >
4 4 4 4 4 4
4) N>oX g‘mZ ZgVmZm àW‘ N>oX g‘mZ H$am. Z§Va VwbZm H$am.
3 −5 −3 × 3 −5 × 4 −9 −20 −3 −5
− ? ⇒ ⇒ > ∴ >
4 3 4×3 3×4 12 12 4 3
 n[a‘o¶ g§»¶oMo Xem§e ê$n :
n[a‘o¶ g§»¶m§Mo Xem§e ê$n I§{S>V qH$dm AI§{S>V AmdVu ñdê$nmMo AgVo.
4 3
1) = 0.8 (I§{S>V Xem§e ê$n) 2) = 1.5 (I§{S>V Xem§e ê$n)
5 2
3) 22
7
= 3.142857142857..... = 3.142857 (AI§S> AmdVu Xem§e ê$n)
−3
4) 10 = - 0.3333..... = - 0.3 (AI§S> AmdVu Xem§e ê$n)

 An[a‘o¶ g§»¶m : n[a‘o¶ g§»¶m§À¶m ì¶{V[a³V AmUIr AZoH$ g§»¶m g§»¶maofoda AgVmV. ˶m
n[a‘o¶ ZgVmV. ˶m§Zm An[a‘o¶ g§»¶m åhUVmV. CXm. √ 2 , 3√ 2 , √ 3 ,.....
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 65
H¥$Vr nyU© H$am
1) Imbrb gmaUr‘ܶo Xe©{dbobo g§»¶m§Mo àH$ma bmJy hmoV Agë¶mg  (~amo~a) Aer IyU H$am
Am{U bmJy hmoV Zgë¶mg  (MyH$) Aer IyU H$am.
g§»¶m Z¡g{J©H$ g§»¶m nyU© g§»¶m nyUmªH$ g§»¶m n[a‘o¶ g§»¶m An[a‘o¶ g§»¶m
−5     
0
1
5
2
37
3√2

2) Imbrb n[a‘o¶ g§»¶m§Mo Xem§e ê$n H$mT>m. Vo I§{S>V Xem§e ê$n Amho H$m AI§{S>V AmdVu Xem§e
ê$n Amho Vo {bhm.
5 22 19
= 1.25 I§{S>V Xem§e ê$n = .......... .............. = ........... ..............
4 7 3
5 7 2
........................ = ........... ............. = .......... ..............
2 = 6 5

3) − 2 Am{U 1 ¶m Xaå¶mZÀ¶m H$moU˶mhr nmM n[a‘o¶ g§»¶m {bhm.


5 5

gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo


1) − 5 ‘ܶo H$moUVr g§»¶m {‘idmdr åhUOo CËVa 0 ¶oB©b?
7
5 5 7
1)
7
2) 0 3)
9
4)
5

7
2) −
9
hr g§»¶m Imbrbn¡H$s H$moU˶m g§»¶oÀ¶m Xaå¶mZ ¶oB©b?
6 8 3 −10 2
1)
9
d 9
2) −
9
d −1 3) −1 d
9
4)
9
d1

3) à‘moX 12 ì¶m ‘Oë¶mda C^m Amho. ˶mbm nmMì¶m ‘Oë¶mda Om¶Mo Agë¶mg Vmo {H$Vr ‘Obo
Imbr CVaob? ¶mMo CËVa {MÝhm§{H$V g§»¶mê$nmV Xçm.
1) − 8 2) − 7 3) + 7 4) + 8

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 66


{Xdg - 02
dmñVd g§»¶m - II
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
I) KmVm§H$ n[a‘o¶ g§»¶m n qH$dm 1 Agob Voìhm :
n
1
1) 17 Mm dJ© = 172 2) gVamMo Mm¡Wo ‘yi = (17) 4
1
3) 64 Mo dJ©‘yi = (64) 2 = √ 64 ("√ ' ¶mbm H$aUr {MÝh åhUVmV.)
1

 a ¶m g§»¶oMm dJ© =a;


2
a Mo dJ©‘yi = √a qH$dm (a) 2
1
3
 a ¶m g§»¶oMm KZ =a; a Mo KZ‘yi = √3 a qH$dm (a) 3
1 1
 a Mo n do ‘yi = (a) n = √n a Ogo (130) 5 = 130 Mo 5 do ‘yi = √5 130
m
II) g§»¶oMm KmVm§H$ n ¶m ê$nmVrb n[a‘o¶ g§»¶m Agob Aem g§»¶m§Mm AW©.
m 1
a
n
= (am) n = a À¶m m ì¶m KmVmMo n do ‘yi
m

qH$dm a
m
n
= a ( ) 1
n
= a À¶m n ì¶m ‘wimMm m dm KmV
2
27
3
¶m g§»¶oMm AW© XmoZ àH$mao bmdVm ¶oVmo.

2 1 2 1 2
2 3
i) 27 3
= (27 ) = 27 À¶m dJm©Mo KZ‘yi ii) 27 3 = (27 3 ) = 27 À¶m KZ‘wimMm dJ©

H¥$Vr nyU© H$am


1) KmVm§H$ dmnê$Z Imbrb g§»¶m Mm¡H$Q>rV {bhm.
1) 18 Mo nmMdo ‘yi = 2) 32 Mo gmVdo ‘yi =
2) Imbrb KmVm§{H$V g§»¶m H$moU˶m g§»¶oMo {H$Vdo ‘yi Amho Vo {bhm?
1 1
3
1) (729) = 2) (625) 4
=

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 67


3) Imbrb gmaUr nyU© H$am.
g§»¶m {H$Vì¶m ‘wimMm {H$Vdm KmV? g§»¶m {H$Vì¶m ‘wimMm {H$Vdm KmV
3 4
5 3
35 29
100 À¶m nmMì¶m ‘wimMm Xhmdm KmV 349 À¶m KZ‘wimMm dJ©
KmVm§H$ ê$nmV {bhm.
4)
1) 5 À¶m KZ‘wimMm KZ = 2) 50 À¶m nmMì¶m ‘wimMm gmVdm KmV =

gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo


1) 64 hr g§»¶m ImbrbàH$mao H$er {b{hVm ¶oUma Zmhr?
1
6 2 3
1) 2 2) 8 3) 64 2 4) 4

2) √3 512 hr g§»¶m nwÝhm H$emàH$mao {b{hVm ¶oB©b?


2 1 3 1
1) 512 Mm {Vgam KmV 2) (512) 3 3) (8 3 ) 4) (512) 3

{Xdg - 03
JwUmoËVa d à‘mU
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
 g§»¶m§Mo JwUmoËVa  EH$H$m§Mo ê$nm§VaU  g‘à‘mU d ì¶ñVà‘mU (MbZ)
H¥$Vr nyU© H$am
1) {Xbobo {MÌ nmhÿZ Imbrb H¥$Vr nyU© H$am.
i) ~mOyÀ¶m AmH¥$VrV EHy$U {H$Vr g’$aM§X AmhoV?
ii) ˶mVrb H$mhr g’$aM§X {haì¶m a§JmZo Am{U Cd©[aV g’$aM§X bmb
a§JmZo a§Jdm.
iii) {haì¶m a§JmÀ¶m g’$aM§Xm§Mo EHy$U g’$aM§Xm§er Agbobo JwUmoËVa
H$mT>m.
iv) bmb a§JmÀ¶m g’$aM§Xm§Mo EHy$U g’$aM§Xm§er Agbobo JwUmoËVa H$mT>m.
v) {haì¶m a§JmÀ¶m g’$aM§Xm§Mo bmb a§JmÀ¶m g’$aM§Xm§er Agbobo JwUmoËVa H$mT>m.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 68
2) Imbrb JwUmoËVao g§{jßV ê$nmV {bhm.
57 128 80
i) = ii) = iii) = iv) 117 =
38 64 100 91

3) ê$nm§VaU H$am.
i) 12 én¶o 40 n¡go = .................. n¡go ii) 4.62 ‘r. = .......................... go‘r
iii) 5.1 brQ>a = .................. {‘brbrQ>a iv) 6000 J«°‘ = ........................ {H$J«°
v) 3.5 brQ>a = ........................ Kgo‘r vi) 3.2 Vmg = ........................ {‘{ZQ>o
4) Imbrb V³Vm nyU© H$am.
{dXçm϶mªZm Imbrbà‘mUo dhçm§Mo dmQ>n Ho$bo, Va MbZmMm àH$ma AmoiIm d ˶mdê$Z [aH$må¶m
Mm¡H$Q>r nyU© H$am.
{dXçmWu g§»¶m 3 ........... 12 10 ........... 5

dmQ>boë¶m EHy$U dhçm 15 90 ........... ........... 75 25

gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo


1) n{hë¶m g§»¶oMo Xþgè¶m g§»¶oer Agbobo JwUmoËVa H$mT>m.
i) 72, 90 ii) 208, 156
2) Xþgè¶m amerMo n{hë¶m amerer Agbobo JwUmoËVa g§{jßV ê$nmV {bhm.
i) 3 df© 4 ‘{hZo, 4 df© 8 ‘{hZo ii) 8 {‘{ZQ>o 20 goH§$X, 5 {‘{ZQ>o.
3) EH$ H$m‘ nyU© H$aʶmg 5 H$m‘Jmam§Zm 9 {Xdg bmJVmV, Va VoM H$m‘ 3 {Xdgm§V nyU© H$aʶmg {H$Vr
H$m‘Jma bmJVrb?
{Xdg - 04
eoH$S>odmar
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
 eoH$S>odmar (eV‘mZ)
 eoH$S>odmarMo Cn¶moOZ (gyQ>, H${‘eZ, H$a, gaiì¶mO, MH«$dmT> ì¶mO, Am¶H$a, JwUmoËVa d à‘mU,
g‘à‘mU, eV‘mZ ñV§^mboI H$mT>ʶmgmR>r).

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 69


H¥$Vr nyU© H$am
3 3
1) Mo eV‘mZmV ê$nm§Va H$am. 2) åhUOo {H$Vr Q>³Ho$?
5 8
3 3× 3 3×
= = = % = = = %
5 5 × 20 100 8 8× 100

3) Imbrb Mm¡H$Q>rV ¶mo½¶ g§»¶m {bhm.


60
i) 60% = = ii) 60% = 60 = 6 = (CËVa Xem§e AnyUmªH$mV {bhm.)
100 5

4) pñ‘Vmbm 40 n¡H$s 30 JwU {‘imbo, Va {Vbm {H$Vr Q>³Ho$ JwU {‘imbo?


30 ×
pñ‘Vmbm {‘imbobo JwU (%) = =
40
7
5) 1700 Mo 7% H$mT>m. 1700 × =

gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo


7 25
1) = %         2) 25% × = = 0.25
10 4

3) Am§ã¶mÀ¶m EH$m noQ>rVrb 60 Am§ã¶m§n¡H$s 4 Am§~o Iam~ {ZKmbo, Va {H$Vr Q>³Ho$ Am§~o Iam~ {ZKmbo?
4) 70 Mo 50% {H$Vr?
5) 5,00,000 én¶m§da 20% XamZo {H$Vr Am¶H$a ^amdm bmJob Vo H$mT>m.
6) EH$m ghH$mar ~±Ho$V ì¶mOmMm Xa X.gm.X.eo. 6 Amho. 900 én¶m§Mo EH$ dfm©Mo ì¶mO {H$Vr hmoB©b?

{Xdg - 05
^y{‘VrVrb ‘yb^yV g§~moY
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
 AmH¥$˶m§Mo dmMZ :
1)  
A q~Xÿ A C D
2) {H$aU CD
P Q M N
3) aoI PQ qH$dm aoI QP 4) aofm MN qH$dm aofm NM

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 70


5) l aofm l 6)
B
P àVb B

7)
Q l aoI PQ ⊥ aofm l 8)
m aofm m  aofm n
n
p
O
9) aofm p d aofm r
r
q~Xÿ 'O' ‘ܶo N>oXVmV.
H¥$Vr nyU© H$am
1) am§Jmoir‘ܶo H$moUH$moUVo ^y{‘Vr¶ AmH$ma qH$dm AmH¥$˶m {XgVmV?
.................................................................................
2) am§Jmoir‘ܶo {H$aU, aofmI§S>, aofm ¶m§nH¡ $s H$moUVr AmH¥$Vr {XgVo?
.................................................................................
3) Imbrb AmH¥$Vrdê$Z aofmI§S>m§Mr, {H$aUm§Mr Am{U aofm§Mr doJdoJir Zmdo {bhm.

P Q R S T

..................................................................................................................
..................................................................................................................

gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo


Imbrb Zm‘{ZX}{eV AmH¥$˶m H$mT>m.
1) aofmI§S> 2) {H$aU 3) aofm
4) EH$aofr¶ q~Xÿ 5) Z¡H$aofr¶ q~Xÿ 6) g‘m§Va aofm d N>o{XH$m
{Xdg - 06
g‘m§Va aofm d N>o{XH$m
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
 g‘m§Va aofm  N>o{XH$m  g§JV H$moZ

 ì¶wËH«$‘ H$moZ : Am§Vaì¶wËH«$‘ H$moZ Am{U ~mhçì¶wËH«$‘ H$moZ  Am§VaH$moZ


goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 71
g‘m§Va aofm d N>o{XH$m g‘m§Va ZgUmè¶m aofm d N>o{XH$m
n r

a l a p

b d
c m b d q
c

AmH¥$VrV : aofm l  aofm m d aofm n N>o{XH$m Amho. AmH¥$VrV : aofm p d aofm q ¶m§Mr N>{o XH$m aofm r Amho.
i) ∠a d ∠c g§JV H$moZm§Mr OmoS>r AgyZ i) ∠a d ∠c g§JV H$moZm§Mr OmoS>r AgyZ ∠a Am{U
∠a ≅ ∠c ∠c EH$ê$n ZmhrV.
ii) ∠a d ∠d Am§Vaì¶wËH«$‘ H$moZm§Mr OmoS>r AgyZ ii) ∠a d ∠d Am§Vaì¶wËH«$‘ H$moZm§Mr OmoS>r AgyZ
∠a ≅ ∠d ∠a Am{U ∠d EH$ê$n ZmhrV.
iii) ∠a d ∠b Am§Va H$moZm§Mr OmoS>r AgyZ iii) ∠a d ∠b Am§Va H$moZm§Mr OmoS>r AgyZ ∠a Am{U
o o
∠a + ∠b = 180 ∠b ¶m§À¶m ‘mnm§Mr ~oarO 180 Zmhr.
iv) ∠d Am{U ∠c ho {déX²Y H$moZ AgyZ iv) ∠d Am{U ∠c ho {déX²Y H$moZ AgyZ
∠d ≅ ∠c ∠d ≅ ∠c.
v) ∠b d ∠d ho aofr¶ OmoS>rVrb H$moZ AgyZ v) ∠b d ∠d ho aofr¶ OmoS>rVrb H$moZ AgyZ
o o
∠b + ∠d = 180 ∠b + ∠d = 180

H¥$Vr nyU© H$am


1) AmH¥$VrV aofm EF  aofm GH AgyZ aofm AD hr N>o{XH$m Amho, ˶mdê$Z
i) g§JV H$moZm§À¶m OmoS>çm {bhm.
 ∠ABE ≅ ∠ ............  ∠ABF ≅ ∠ ............ A
 ∠EBC ≅ ∠ ............  ∠ ............ ≅ ∠ ............
E B F
ii) Am§Vaì¶wËH«$‘ H$moZm§À¶m OmoS>çm {bhm.
 ∠EBC ≅ ∠ ............  ∠ ............ ≅ ∠BCG G C H
D
iii) Am§Va H$moZm§À¶m OmoS>çm {bhm.
°
 m∠EBC + m∠BCG =
°
 m∠............ + m∠............ =

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 72


gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo
~mOyÀ¶m AmH¥$VrMo {ZarjU H$am Am{U nwT>rb àíZm§Mr CËVao Xçm.
1) H$moU˶mhr XmoZ g§JV H$moZm§À¶m OmoS>çm {bhm.
2) H$moU˶mhr XmoZ Am§Vaì¶wËH«$‘ H$moZm§À¶m OmoS>çm {bhm.
i j
3) H$moU˶mhr XmoZ Am§Va H$moZm§À¶m OmoS>çm {bhm. l k
e f
4) H$moU˶mhr XmoZ ~mhçì¶wËH«$‘ H$moZm§À¶m OmoS>çm {bhm. h g

5) H$moU˶mhr XmoZ {déX²Y H$moZm§À¶m OmoS>çm {bhm.

{Xdg - 07
gm§p»¶H$s - I
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
 dma§dmaVm gmaUr V¶ma H$aUo. ‘ܶ H$mT>Uo.
gd© àmßVm§H$mMr ~oarO
‘ܶ gm§p»¶H$s‘ܶo gamgarbm ∴ ‘ܶ (gamgar) =
EHy$U àmßVm§H$mMr g§»¶m
‘ܶ åhUVmV.
H¥$Vr nyU© H$am
1) àmßVm§H$m§Mm ‘ܶ H$mT>ʶmgmR>r Imbrb H¥$Vr nyU© H$am.
65, 70, 45, 56, 53, 32
gd© àmßVm§H$mMr ~oarO
∴ ‘ܶ (gamgar) = ............ gyÌ
EHy$U àmßVm§H$mMr g§»¶m
65 + + + + + 32
= = =

2) EH$m dJm© V rb EH$m ‘{hݶmVrb {dXçm϶mª M r hOo a r Imbrbà‘mUo Amho . ¶m ‘m{hVrMr
dma§dmaVm gmaUr V¶ma H$am d hOoarMm ‘ܶ H$mT>m.
22, 25, 24, 25, 23, 21, 23, 24, 23, 22, 21, 25, 25, 24,
23, 25, 22, 21, 20, 20, 21, 25, 24, 22, 25.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 73


3) EH$ ’$mgm 24 doim ’o$H$bm AgVm, daÀ¶m n¥îR>^mJmda ¶oUmè¶m A§H$mMr Zm|X Imbr Ho$bobr Amho.
˶mdê$Z dma§dmaVm gmaUr V¶ma H$am.
2, 1, 3, 4, 5, 2, 6, 2, 2, 3, 4, 4, 3, 3, 6, 4, 6, 6, 3, 1, 1, 2, 3, 2.
àmßVm§H$ (xi) VmiçmÀ¶m IwUm dma§dmaVm (fi)
1
2
3
4
5
6
N = Σ fi =

4) Imbrb dma§dmaVm gmaUrdê$Z ‘ܶ H$mT>ʶmgmR>r Mm¡H$Q>rV ¶mo½¶ g§»¶m {bhm.


EH$ar CËnmXZ ({³d§Q>b) (xi) VmiçmÀ¶m IwUm CËnmXH$ g§»¶m ( fi) ( fi) × (xi)
2 06

3 07

4.5
6 ........................ 05 30
6.5 ........................ 08

8 02

N= Σ fi xi =

gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo


1) A§{H$VmZo EH$m AmR>dS>çmV à˶oH$ {Xder Mmbbobo A§Va ({H$‘r ‘ܶo) Imbrb gmaUrV Xe©{dbo
Amho, ˶mdê$Z A§VamMm ‘ܶ H$mT>m.
{Xdg gmo‘dma ‘§Jidma ~wYdma Jwédma ewH«$dma e{Zdma a{ddma
A§Va ({H$‘r) 2.5   1.5 3.5 4 2.5 3 4
2) EH$m B‘maVr‘ܶo amhUmè¶m ‘wbm§Mr d¶o (dfm©V) Imbr {Xbr AmhoV. ¶m ‘m{hVrdê$Z dma§dmaVm
gmaUr V¶ma H$am.
10, 9, 12, 14, 14, 16, 16, 10, 10, 12, 12, 8, 13, 13, 13, 13, 9,
9, 8, 8, 9, 8, 8, 15, 15
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 74
3) ImoMr ¶m JmdmVrb 28 Hw$Q>§w~mVrb 18 dfmªdarb gXñ¶m§Mr g§»¶m Imbr {Xbr Amho. ¶mdê$Z ˶m
Hw$Qw>§~mVrb gXñ¶m§À¶m g§»¶oMm ‘ܶ dma§dmaVm gmaUrMm dmna H$ê$Z H$mT>m.
3, 3, 3, 3, 4, 4, 2, 2, 5, 6, 5, 6, 1, 7, 4, 5, 3, 1, 2, 2, 6,
6, 5, 5, 4, 4, 3, 3

{Xdg - 08
gm§p»¶H$s - II
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
 {d^m{OV ñV§^mboI, eV‘mZ ñV§^mboI, OmoS>ñV§^mboI
 OmoS>ñV§^mboI Am{U {d^m{OV ñV§^mboI ¶m§Mm Cn¶moJ EH$mM doir XmoZ qH$dm A{YH$ KQ>H$m§Mr
VwbZm H$aʶmgmR>r Ho$bm OmVmo.
 eV‘mZ ñV§^mboI hm {d^m{OV ñV§^mboImMmM àH$ma Amho. eV‘mZ ñV§^mboImV à˶oH$ ñV§^mMr
C§Mr 100 EH$H$ AgVo.
H¥$Vr nyU© H$am
1) {d^m{OV ñV§^mboI : [Xboë¶m ñV§^mboImMoo {ZarjU H$ê$Z Imbrb àíZm§Mr CËVao {bhm.
1) hm AmboI H$moU˶m àH$maÀ¶m
Y Aj à‘mU - Y Ajmda,
ñV§^mboImMm Amho?
1 go‘r = 100 CËnmXH$
................................
D$g CËnmXH$
700 Jhÿ CËnmXH$ 2) hmVH$U§Jbo Vmbw³¶mVrb
600 D$g CËnmXH$m§Mr g§»¶m
{H$Vr Amho?
500 ..............................
CËnmXH$ g§»¶m

400
3) AmOam Vmbw³¶mVrb D$g
300 CËnmXH$ d Jhÿ CËnmXH$m§Mr
200 EHy$U g§»¶m {H$Vr?
..............................
100

0
X Aj 4) H$moU˶m Vmbw³¶mV D$g
{eamoi hmVH$U§Jbo H$mJb AmOam M§XJS>
CËnmXH$m§Mr g§»¶m 100 Amho?
VmbwH$m
..............................

5) gdmªV OmñV VgoM gdmªV H$‘r CËnmXH$ H$moU˶m Vmbw³¶m‘ܶo AmhoV? ..............................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 75


eV‘mZ ñV§^mboI
2)
eV‘mZ ñV§^mboI H$mT>ʶmgmR>r Imbrb gmaUrVrb Mm¡H$Q>r nyU© H$am.
df© 2005-06 2007-08 2008-09 2009-10

‘moQ>ma
42 46 60
gm¶H$b

gm¶H$b 14 20 18

EHy$U 69 81

‘moQ>ma 42 60 × 100 = 75
gm¶H$b % × 100 = × 100 = × 100 =
56 69 81

gm¶H$b %

gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo


1) Imbrb ‘m{hVrdê$Z {d^m{OV ñV§^mboI H$mT>m.
df© 2015 2016 2017
emIm
H$bm 540 650 730

{dkmZ 250 275 350

2) Imbrb ‘m{hVrdê$Z eV‘mZ ñV§^mboI H$mT>m.


IM© (é.)
H$nS>o AÝZ B§YZ BVa
Hw$Qw>§~
Hw$Qw>§~ H«$. 1 100 200 40 80

Hw$Qw>§~ H«$. 2 200 250 48 200

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 76


{Xdg - 09
{ÌH$moU aMZm
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
 {ÌH$moUmMo b§~Xþ^mOH$ d H$moZXþ^mOH$  {Xboë¶m ‘mnmZwgma {ÌH$moU H$mT>Uo.
H¥$Vr nyU© H$am
1) Imbrb {ÌH$moUmÀ¶m gd© H$moZm§Mo Xþ^mOH$ H$mT>m. ˶m§À¶m g§nmVq~Xÿbm 'I' A§V‘©Ü¶/Am§VaH|$Ð
(Incentre) Zmd Xçm.

N M

2) Imbrb {ÌH$moUmÀ¶m gd© ~mOy§Mo b§~Xþ^mOH$ H$mT>m. ˶m§À¶m g§nmVq~Xÿg 'C' n[aH|$Ð
(Circumcentre) ho Zmd Xçm.

K L

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 77


3) ∆XYZ Agm
H$mT>m H$s, l (XY) = 7.5 go‘r, l (YZ) = 5.3 go‘r, l (ZX) = 6 go‘r.
H$ÀMr AmH¥$Vr n³H$s AmH¥$Vr

4) ∆PQR Agm H$mT>m H$s, l (PQ) = 5.9 go‘r, m∠Q = 70O, l (RQ) = 4 go‘r.
H$ÀMr AmH¥$Vr n³H$s AmH¥$Vr

5) ∆ATD Agm H$mT>m H$s, l (AT) = 7 go‘r, m∠DAT = 40O, m∠DTA = 80O
H$ÀMr AmH¥$Vr n³H$s AmH¥$Vr

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 78


gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo
O O
1) ∆ ABC ‘ܶo, m∠B = 40 , m∠C = 100 , l ( BC) = 6 go‘r
2) ∆ DEF ‘ܶo, l (EF) = 5 go‘r, l (DF) = 3.5 go‘r, (DE) = 4.2 go‘r
O
3) ∆ NTS ‘ܶo, m∠T = 50 , l (NT) = l (TS) = 5.5 go‘r
4) ~mOy 5.2 go‘r Agboë¶m g‘^wO {ÌH$moUmMr aMZm H$am.
5) {ÌH$moUmMr n[a{‘Vr 20 go‘r AgyZ EH$ ~mOy 8 go‘r Amho d Caboë¶m XmoZ ~mOy g‘mZ AmhoV Aem
{ÌH$moUmMr aMZm H$am.
{Xdg - 10
{ÌH$moU : {eamob§~ d ‘ܶJm
‘hËËdmMo ‘wX²Xo

{ÌH$moUmMm {eamob§~ {ÌH$moUmMr ‘ܶJm


A

B D C

{ÌH$moUmMm {eamob§~ g§nmV {ÌH$moUmMm ‘ܶJm g§nmV


A P
R
Q
L M
O G

B P C Q T R

∆ABC Mo aoI AP, aoI BQ d aoI CR ∆ PQR À¶m aoI PT aoI QM d aoI RL
ho {eamob§~ AmhoV. H$moU˶mhr {ÌH$moUmMo ‘ܶJm AmhoV. {ÌH$moUmÀ¶m ‘ܶJm Zoh‘r
{eamob§~ Zoh‘r EH$mM q~XÿV N>oXVmV, åhUOoM EH$g§nmVr AgVmV. ˶m§Mm ‘ܶJm g§nmV q~Xÿ
{ÌH$moUmMo {eamob§~ EH$g§nmVr (Concurrent) 'G' (Centroid) ¶m AjamZo Xe©dbm Amho.
AgVmV. ˶m§À¶m g§nmV q~Xÿg b§~g§nmV q~Xÿ
(Orthocentre) åhUVmV. Vmo 'O' ¶m AjamZo
Xe©dbm Amho.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 79


H¥$Vr nyU© H$am
A
1) AmH¥$VrV ∆ ABC hm .................... {ÌH$moU Amho. ∆ ABC ‘ܶo
P
aoI , aoI , aoI ho VrZ {eamob§~ AmhoV.
darb {VÝhr {eamob§~ q~XÿV N>oXVmV.
B C
∴ H$mQ>H$moZ ∆ABC Mm b§~g§nmV q~Xÿ Amho.
X
2) AmH¥$VrV l (XY) = l (XZ) ∴ ∆ XYZ hm ....................... {ÌH$moU
Amho. ∆ XYZ Mo Cabobo XmoZ {eamob§~ H$mT>m. {eamob§~m§À¶m N>oXZq~Xÿg
'O' ho Zmd Xçm. ¶oWo ∆ XYZ À¶m b§~g§nmV q~XÿMo
ñWmZ {ÌH$moUmÀ¶m ........Amho. Y P Z
L
3) ∆ LMN ‘ܶo, aoI , aoI , aoI ¶m ‘ܶJm
P
AmhoV. ∆ LMN À¶m {VÝhr ‘ܶJm ................... AmhoV. R
G
∆ LMN Mm ‘ܶJm g§nmVq~Xÿ Amho.
M Q N

H$moU˶mhr {ÌH$moUmV ‘ܶJm g§nmVq~Xÿ 'G' Mo ñWmZ Zoh‘r {ÌH$moUmÀ¶m A§V^m©JmV AgVo. ‘ܶJm
g§nmVq~Xÿ‘wio à˶oH$ ‘ܶJoMo 2 : 1 ¶m à‘mUmV {d^mOZ hmoVo.

gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo


1) ∆ AMT hm bKwH$moZ {ÌH$moU H$mT>m d ˶mMo VrZhr {eamob§~ H$mT>m. g§nmV q~Xÿbm 'O' Zmd Xçm.
2) ∆STU hm {dembH$moZ {ÌH$moU H$mT>m. ˶mÀ¶m ‘ܶJm H$mT>m d ‘ܶJm g§nmV q~Xÿ "G' ¶m AjamZo
XmIdm. B
3) ∆BNS Mm 'G' hm ‘ܶJm g§nmVq~Xÿ Amho.
a) Oa l (VG) = 1.5 Va l (GS) = V P
G
b) Oa l (NG) = 4 Va l(NP) =
c) l (BA) = Oa l (BG) = 4 N A S

4) H$moUVmhr EH$ g‘^wO {ÌH$moU H$mT>m. ˶mÀ¶m gd© ‘ܶJm d gd© {eamob§~ H$mT>m. ˶m§À¶m
g§nmVq~Xÿ~X²XbMo Vw‘Mo {ZarjU dhrV Zm|Xdm.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 80
{Xdg - 11
~hþnXr
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
 ~hþnXrMr AmoiI, ~hþnXrMr H$moQ>r, ~hþnXtdarb {H«$¶m.
~hþnXr …
3p4 + 9p − 4 H$moQ>r 4 p−2 + 3p + 4 hr ~hþnXr Zmhr
2 1 1
12p + 7 H$moQ>r 2 2
+ 2y − 39 hr ~hþnXr Zmhr 2
y
y
¶oWo à˶oH$ nXmVrb MbmMo KmVm§H$ nyU© g§»¶m H$maU ¶oWo à˶oH$ nXmVrb MbmMm KmVm§H$ nyU©
Amho åhUyZ ¶m ~¡{OH$ amer ~hþnXr AmhoV. g§»¶m Zmhr åhUyZ ¶m ~¡{OH$ amer ~hþnXr ZmhrV.
~hþnXtdarb {H«$¶m …
i) ~oarO H$am. ii) dOm~mH$s H$am.
2
(3x + 4x + 8) + (7x + 2) (3x2 + 4x + 8) − (7x + 2)
3x2 + 4x + 8 3x2 + 4x + 8
+ 2 - 2
0x + 7x + 2 0x + 7x + 2
− − −
3x2 + 11x + 10 2
3x − 3x + 6

iii) JwUmH$ma H$am. iv) ^mJmH$ma H$am.


(4p2 + 2p) (3p + 4) 6a
= 4p2 (3p + 4) + 2p ( 3p + 4 ) 7a
42a2
2 - 42a2
= 12p3 + 16p + 6p2 + 8p
2 0
= 12p3 + 22p + 8p

H¥$Vr nyU© H$am


1) ~oarO H$am.
i) (8y4 + 5y2 + 7y − 1) + (y4 + 2y2 + y − 7) ii) (2q6 − 3q) + (2q5 + 2q + 5)

8y4 + 5y2 + 7y − 1
+
y4 + 2y2 + y − 7

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 81


2) dOm~mH$s H$am.
i) (7x2 − 5x + 2) − (5x2 − 7) ii) (6n3 − 4n2 − 2n + 4) − (5n2 − 4n)
7x2 − 5x + 2

5x2 − 0x − 7

3) JwUmH$ma H$am.
i) (4p2 + 3p + 4) (6p2 + 2p) ii) (7x − y) (x + y)
2 2 2
= 6p (4p + 3p + 4) + 2p(4p + 3p + 4)
=
=
=

4) ^mJmH$ma H$am.
i) 7p4 ÷ p2 ii) 12x3 ÷ 3x

2
p 7p
4 3x 12x3
- - 12x3
0

gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo


1) Imbrb ~hþnXtMr H$moQ>r {bhm.
1) 7p6 − 9p4 + 4p + 3 2) − 45x3 + 6x2 − 12x5 − 11

2) gmoS>dm.
2 2
i) (4x − 6x − 1) + (x + 5x − 2) ii) (10p2 − 4p) + (10p3 + 4p − 3)
iii) (7x − 6) − (3x + 1) iv) (3p2 − 4p + 8) − (6p + 8)
2
v) (a + 4) (b − 2) vi) (m + 2) (m + 3)
4 2 2
vii) (8m − 4m + 4) ÷ 2m viii) − 6m3 ÷ m

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 82


{Xdg - 12
EH$Mb g‘rH$aUo
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
1) ~¡{OH$ nXmVrb Mb Am{U ghJwUH$
2
7x -25m

ghJwUH 7 Mb x ghJwUH (-25) Mb m


2) ~¡{OH$ ametMr ~oarO d dOm~mH$s
i) 9x + 4x = (9 + 4) x = 13x ii) 17y - 6y = (17 - 6) y = 11y

3) EH$Mb g‘rH$aUm§Mr CH$b


4x
i) 3m + 5 = 14
3
-3=5 ii)
4x
∴ 3m + 5 - 5 = 14 - 5 ∴ -3+3=5+3
3
4x
∴ 3m = 9 ∴ =8
3
3m 4x
∴ = 9 ∴ ×3=8×3
3 3 3
∴ m = 3 ∴ 4x = 24
4x 24
∴ = ∴ x=6
4 4

H¥$Vr nyU© H$am


1) 2) Imbrb H¥$Vr nyU© H$am.
nX ghJwUH$ Mb
7x = 18 - 2x
- 12y ∴ 7x + = 18 - 2x +
m ∴ = 18
18
∴ = ∴x=2
9 9
3) ZO‘mOdi Agbobr a³H$‘ [a¶mOdi Agboë¶m aH$‘onojm 10 én¶m§Zr H$‘r Amho. XmoKtOdi
{‘iyZ 55 é. AmhoV. ¶m ‘m{hVrMo EH$Mb g‘rH$aU V¶ma H$am.
∴ [a¶m Odirb a³H$‘ ` x ‘mZy =
∴ ZO‘m Odirb a³H$‘ = ` ∴ + = 55

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 83


4) 8y + 2 = 18 ¶m g‘rH$aUmÀ¶m y = 2, - 2 ¶m CH$br AmhoV H$s Zmhr Vo R>adm.
y = 2 KoD$Z y = - 2 KoD$Z

S>mdr ~mOy = 8y + 2 S>mdr ~mOy = 8y + 2


= 8 × + 2 S>mdr ~mOy = 8 × +2

= + 2 = +2
= 18 =
= COdr ~mOy COdr ~mOy ≠ S>mdr ~mOy
∴ y = 2 hr g‘rH$aUmMr CH$b ∴ y = - 2 hr g‘rH$aUmMr CH$b

gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo


1) x = -1, 3, -3 ¶m 4x + 5 = 17 ¶m g‘rH$aUmÀ¶m CH$br AmhoV H$m Vo R>adm.
2) 11x + 6y = 28 ¶m‘ܶo x d y Mo ghJwUH$ {bhm.

3) g‘rH$aU gmoS>dm.
m-3 3
i) 12a + 3 = 14a -3 ii)
m+2
=
5

4) H«$‘mJV VrZ Z¡g{J©H$ g§»¶m§Mr ~oarO 45 Amho, Va ˶m VrZ g§»¶m H$mT>m.
5) EH$m Am¶VmH¥$Vr H«$sS>m§JUmÀ¶m bJVÀ¶m ~mOy§‘Yrb ’$aH$ 15 ‘rQ>a Amho. ˶mMr n[a{‘Vr
190 ‘rQ>a Agë¶mg ˶m H«$sS>m§JUmMr bm§~r d é§Xr H$mT>m.

{Xdg - 13
H$mQ>H$moZ {ÌH$moU
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
 {ÌH$moUmMo H$moZm§dê$Z àH$ma :
1) bKwH$moZ {ÌH$moU : {ÌH$moUmMo gd© H$moZ bKwH$moZ
2) H$mQ>H$moZ {ÌH$moU : {ÌH$moUmMm EH$ H$moZ H$mQ>H$moZ
3) {dembH$moZ {ÌH$moU : {ÌH$moUmMm EH$ H$moZ {dembH$moZ

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 84


 H$mQ>H$moZ {ÌH$moUmÀ¶m g§X^m©Vrb g§km :
C
∆ABC ‘ܶo, ∠B = 90ο
∠A g‘moarb ~mOy - ~mOy BC
~mOy
∠A g‘moarb

H$U© ∠A bJVMr ~mOy - ~mOy AB


H$U© = AC
∠C g‘moarb ~mOy = , ∠C bJVMr ~mOy =
B ∠A bJVMr ~mOy A

H¥$Vr nyU© H$am


1) AmH¥$VrMo {ZarjU H$ê$Z Imbrb H¥$Vr nyU© H$am.
{ÌH$moUmMo Zmd : ...................... S
∠S g‘moarb ~mOy : .........
{ÌH$moUmMm àH$ma : ...................... ∠S bJVMr ~mOy : .........
H$mQ>H$moZmMo Zmd : ...................... ∠D g‘moarb ~mOy : .........
H$Um©Mo Zmd : ...................... D T ∠D bJVMr ~mOy : .........
2) Imbrb gyMZm§Zwgma AmH¥$Vr H$mT>m d àíZm§Mr CËVao {bhm.

H$moUVmhr EH$ H$mQ>H$moZ {ÌH$moU H$mT>m.

..........................................................
{ÌH$moUmg Zmd Xçm.

bKwH$moZmMr ‘mno θ d (90 − θ) AmhoV ho XmIdm.


..........................................................
H$Um©Mo Zmd {bhm.
..........................................................
θ H$moZmg‘moarb ~mOyMo Zmd {bhm.
..........................................................
(90 − θ) H$moZmbJVÀ¶m ~mOyMo Zmd {bhm.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 85


3) AmH¥$VrMo {ZarjU H$ê$Z Imbrb JwUmoËVao {b{hʶmgmR>r H¥$Vr nyU© H$am.
∠a g‘moarb ~mOy ∠a bJVMr ~mOy

∠a g‘moarb ~mOy PQ P
1) = =
H$U© PR

∠a bJVMr ~mOy 5
2) = = 3
H$U©
∠a g‘moarb ~mOy a
3) = = Q 4 R
∠a bJVMr ~mOy

gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo


Y X
1) ∆XYZ ‘ܶo, ∠X = 90° Va
i) H$Um©Mo Zmd {bhm.
ii) ∠X g‘moarb d bJVÀ¶m ~mOy§Mr Zmdo {bhm.
Z
iii) ∠Z g‘moarb d bJVÀ¶m ~mOy§Mr Zmdo {bhm.
2) ∆ PQR ‘ܶo ∠R = 90°, PR = 12, QR = 5, nm¶WmJmoagMo à‘o¶ dmnê$Z PQ H$mT>m d Imbrb
PR PQ QR
JwUmoËVam§Mr qH$‘V H$mT>m. i) QR    ii)
PR
   iii) PR

{Xdg - 14
{ÌH$moUm§Mr EH$ê$nVm
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
 EH$ê$n {ÌH$moU :
gmo~VÀ¶m AmH¥$VrVrb {ÌH$moUm§Mo gma»¶m A P

IwUm§Zr XmI{dbobo KQ>H$ EH$ê$n AmhoV.


{eamoq~XÿÀ¶m Á¶m EH$mg EH$ g§JVrZo {ÌH$moU
EH$ê$n hmoVmV, ˶m g§JVrV {ÌH$moUm§Mr B C Q R

EH$ê$nVm {b{hVmV.
Ogo : ∆ ABC ≅ ∆ PQR (ABC ↔ PQR)

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 86


 {ÌH$moU EH$ê$nVoÀ¶m H$gmoQ>çm :
i) ~m-H$mo-~m (~mOy-H$moZ-~mOy) H$gmoQ>r ii)~m-~m-~m (~mOy-~mOy-~mOy) H$gmoQ>r
iii) H$mo-~m-H$mo (H$moZ-~mOy-H$moZ) H$gmoQ>r iv) ~m-H$mo-H$mo (~mOy-H$moZ-H$moZ) H$gmoQ>r
v) H$U© ^yOm H$gmoQ>r
H¥$Vr nyU© H$am A D
1) eoOmarb AmH¥$VrVrb  ABCD Mo {ZarjU H$ê$Z H$moUH$moUVo
R
{ÌH$moU H$moUH$moU˶m H$gmoQ>rZo EH$ê$n AmhoV Vo {bhm.

B C

A D
2) AmH¥$VrV aoI AD ≅ aoI EC. AmUIr H$moUVr ‘m{hVr {Xbr, Va ∆
ABD d ∆ EBC ~m-H$mo-H$mo H$gmoQ>rZo EH$ê$n hmoVrb?
B

E C

3) eoOmarb {Xboë¶m AmH¥$Vrdê$Z H¥$Vr nyU© H$am.


L
∆LOM d ∆NOM ‘ܶo,
aoI ≅ aoI ... ({Xbobo Amho.) O M

aoI ≅ aoI ... ({Xbobo Amho.)


N
~mOy ≅ ~mOy ... (gm‘mB©H$ ~mOy)
∆LOM ≅ ∆NOM ... (H$gmoQ>rZo)

{Xdg - 15 d 16
Mm¡H$moZ
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
 Mm¡H$moZmMo KQ>H$ - Mma {eamoq~Xÿ, Mma ~mOy, Mma H$moZ, XmoZ H$U©
 Mm¡H$moZmMo àH$ma - Mm¡ag, Am¶V, g‘^wO Mm¡H$moZ, g‘m§Va^wO Mm¡H$moZ, g‘b§~ Mm¡H$moZ, nV§J
 {d{dY àH$maÀ¶m Mm¡H$moZm§Mo JwUY‘©  Mm¡H$moZmÀ¶m H$moZm§À¶m ~oaOoMm JwUY‘©
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 87
H¥$Vr nyU© H$am D E

1) gmo~VÀ¶m AmH¥$VrMo {ZarjU H$am.  DEFG À¶m gd© KQ>H$m§Mr


Zmdo Imbr {Xboë¶m gmaUrV {bhm.

G F

A. H«$. KQ>H$ KQ>H$m§Mr Zmdo


1) {eamoq~Xÿ 1) q~Xÿ D 2) q~Xÿ E 3) 4)

2) ~mOy 1) ~mOy DE 2) 3)    4)

3) H$moZ 1) ∠DGF 2) 3)    4)

4) H$U© 1) H$U© DF 2)

5) g§‘wI ~mOy§À¶m OmoS>çm 1) ~mOy DE d ~mOy 2) d


6) bJVÀ¶m ~mOy§À¶m OmoS>çm 1) ~mOy DG d ~mOy 2) d
3) d    4) d
7) g§‘wI H$moZm§À¶m OmoS>çm 1) ∠DGF d ∠    2) d
8) bJVÀ¶m H$moZm§À¶m OmoS>çm 1) ∠DGF d ∠    2) d
3) d    4) d

2) Imbrb AmH¥$˶m§Mo {ZarjU H$am d ˶mdê$Z Mm¡H$moZmMm àH$ma {bhm.


1) 2) 3)

............................... ............................... ...............................

4) 5) 6)

............................... ............................... ...............................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 88


3) Mm¡H$moZmMo àH$ma d JwUY‘© {bhÿZ Imbrb H¥$Vr nyU© H$am.
‘r Mm¡H$moZ Amho

‘m¶m g§‘wI ~mOy§À¶m ‘mPo gd© H$moZ ‘m¶m gd© ~mOy ‘mPo gd© H$moZ g‘mZ,
XmoÝhr OmoS>çm g‘m§Va H$mQ>H$moZ g‘mZ bm§~rÀ¶m gd© ~mOy g‘mZ

............................ ............................ ............................ ............................


............................ ............................ ............................ ............................

‘mPo JwUY‘© ‘mPo JwUY‘© ‘mPo JwUY‘© ‘mPo JwUY‘©

 ‘m¶m g§‘wI ~mOy EH$ê$n  ‘m¶m g§‘wI ~mOy ........  ‘mPo g§‘wI H$moZ .........  ‘mPo H$U©............
 g§‘wI H$moZ ................  H$U© ......................  H$U© ...................... ...........................
 H$U© .......................

‘m¶m g§‘wI ^wOm§Mr EH$M OmoS>r g‘m§Va ...............................................

4) Imbrb gmaUr‘ܶo Xe©{dbobo JwUY‘© bmJy hmoV Agë¶mg  (~amo~a) Aer IyU H$am
Am{U bmJy hmoV Zgë¶mg  (MyH$) Aer IyU H$am.
A. JwUY‘© Mm¡ag Am¶V g‘^wO g‘m§Va^wO g‘b§~
H«$. Mm¡H$moZ Mm¡H$moZ Mm¡H$moZ
1) gd© ~mOy EH$ê$n AgVmV.     
2) g§‘wI ~mOy EH$ê$n AgVmV.
3) gd© H$moZ EH$ê$n AgVmV.
4) g§‘wI H$moZ EH$ê$n AgVmV.
5) H$U© nañnam§Zm Xþ^mJVmV.
6) H$U© EH$ê$n AgVmV.
7) H$U© nañnam§Zm H$mQ>H$moZmV N>Xo VmV.
8) g§‘wI ~mOy§À¶m XmoÝhr OmoS>çm g‘m§Va AgVmV.
9) g§‘wI ~mOy§Mr ’$³V EH$M OmoS>r g‘m§Va AgVo.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 89


5) gmo~VÀ¶m AmH¥$Vrdê$Z ∠P Mo ‘mn H$mT>m. 6) EH$m Am¶VmÀ¶m bJVÀ¶m ~mOy 6 go‘r d 8
P go‘r AmhoV, Va ˶mÀ¶m H$Um©Mr bm§~r H$mT>m.
x
S
o
130

o o
80 60
Q R

7) EH$m g‘^wO Mm¡H$moZmÀ¶m EH$m H$moZmMo ‘mn 8)


H$U© 10 go‘r Agboë¶m Mm¡agmMr ~mOy
50° Amho, Va ˶mÀ¶m BVa VrZ H$moZm§Mr ‘mno H$mT>m.
H$mT>m.

gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo


1)  LMNT hm g‘m§Va^wO Mm¡H$moZ Amho. AmH¥$Vrdê$Z Imbrb àíZm§Mr CËVao {bhm.
1) Oa l(LM) = 3.2 go‘r, Va l(TN) = {H$Vr?
L T
2) Oa l(LT) = 5.7 go‘r, Va l(MN) = {H$Vr?
3) Oa l(LR) = 1.8 go‘r, Va l(RN) = {H$Vr? R

4) Oa l(MT) = 7.2 go‘r, Va l(MR) = {H$Vr?


5) Oa ∠LMN = 58°, Va ∠LTN = {H$Vr? M N

6) Oa ∠LMN = 58°, Va ∠MLT = {H$Vr?


2) EH$m Mm¡H$moZmÀ¶m H$moZm§Mr ‘mno AZwH«$‘o 1 : 2 : 3 : 4 ¶m à‘mUmV AmhoV, Va ˶mÀ¶m à˶oH$ H$moZmMo
‘mn H$mT>m d Mm¡H$moZmMm àH$ma AmoiIm.
3) EH$m Am¶VmH¥$Vr ~mJoMr bm§~r 90 ‘r d é§Xr 60 ‘r Amho. ˶m ~mJoÀ¶m H$S>oZo MmbʶmgmR>r nmD$bdmQ>
Amho. ˶m nmD$bdmQ>oZo MmbVmZm EH$m ’o$arV {H$Vr A§Va MmbVm ¶oB©b?
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 90
{Xdg - 17
dVw©i
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
 dVw©img~§Yr H$mhr g§km :
1) dVw©i H|$Ð 2) {ÌÁ¶m 3) Ordm 4) ì¶mg 5) narK
 dVw©imÀ¶m OrdoMo JwUY‘© :
1) dVw©iH|$ÐmVyZ Ordoda Q>mH$bobm b§~ Ordog Xþ^mJVmo.
2) dVwi © mMo H|$Ð d ˶m dVwi
© mVrb OrdoMm ‘ܶq~Xÿ ¶m§Zm OmoS>Umam aofmI§S> hm ˶m Ordog b§~ AgVmo.
 dVw©i H§$g : bKwH§$g, AY©dVw©iH§$g d {dembH§$g
 EH$ê$n H§$g d ˶m§À¶mer {ZJ{S>V Ordm§Mm JwUY‘©.
H¥$Vr nyU© H$am
1) EH$m dVw©imÀ¶m gdmªV ‘moR>çm OrdoMr bm§~r 13 go‘r Agë¶mg ˶m dVw©imMr {ÌÁ¶m .......
go‘r Agob.
2) eo O marb AmH¥ $ Vr‘ܶo q~Xÿ 'P' ho dVw © i H| $ Ð Amho . AmH¥ $ VrMo {ZarjU H$ê$Z Imbrb
D
{dYmZm§Vrb [aH$må¶m OmJm ^am. B
1) aoI AB hm dVw©imMm Amho.
o P
o
2) m ∠APQ = 120 Va m (H§$g BQ) = 120
o
C Q
3) bKwH§$g : H§$g AXQ, H§$g AC, , A
X
4) {dembH§$g : H§$g ADQ,

3) eoOmarb AmH¥$Vr‘ܶo q~Xÿ O ho dVw©iH|$Ð AgyZ aoI OP ^ Ordm MN Amho. Oa l(MP) =


3.5 go‘r, Va l(MN) = {H$Vr?
CH$b : aoI OP ^ Ordm MN ... {Xbobo Amho.
∴ q~Xÿ 'P' hm Ordm MN Mm Amho.
O
∴ l (MP) =
1
2
×l ( )
1 M P N
∴ = × l (MN)
2
∴ l (MN) = 3.5 × 2   ∴ l (MN) = go‘r
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 91
4) gmo~VÀ¶m AmH¥$VrV H|$Ð 'O' Agboë¶m dVw©imMo aoI PQ Am{U aoI RS ho ì¶mg AmhoV.
Va Imbrb H¥$Vr nyU© H$am.
1) H§$g PS ≅ P R
O
2) H§$g QS ≅
S Q
o
3) Oa m∠POR = 95 Va
a) m ( H§$g QS ) = b) m ( H§$g PS ) =

gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo


1) EH$m dVw©imMr {ÌÁ¶m 17 go‘r AgyZ, ¶m dVw©imVrb 30 go‘r bm§~rMr Ordm dVw©iH|$ÐmnmgyZ {H$Vr
A§Vamda Agob?
2) AmH¥$Vr‘ܶo, Ordm AB ≅ Ordm CD, Va {gX²Y H$am. H§$g AC ≅ H§$g BD
A D

C B

3) AmH¥$Vr‘ܶo H|$Ð Agboë¶m dVw©imV aoI PQ d aoI RS ho ì¶mg AgyZ


'O'
P
S
o o
m ∠POT = 70 , m ∠QOR = 60 Va m (H§$g QSR) Am{U m (H§$g TR)
o O
emoYm. 70
T o
60
Q
R

X
4) AmH¥$Vr‘ܶo ∆AOB hm g‘^wO {ÌH$moU Agë¶mg H§$g AXB d H§$g AYB
¶m§Mr ‘mno emoYm.
O

A B
Y

5) EH$m dVw©imV 16 go‘r bm§~rMr Ordm dVw©iH|$ÐmnmgyZ 6 go‘r A§Vamda Amho. Va ˶m dVw©imMr {ÌÁ¶m
emoYm.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 92
{Xdg - 18
joÌ’$i
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
 {ÌH$moU, Am¶V, Mm¡ag, g‘m§Va^wO Mm¡H$moZ d dVw©i
Mm¡ag Am¶V {ÌH$moU g‘m§Va^wO Mm¡H$moZ dVw©i
S

S S b h h O A
r

l b
S b

Mm¡agmMo joÌ’$i = ~mOy2 = S2



Am¶VmMo joÌ’$i = bm§~r × é§Xr = l b
1 1

{ÌH$moUmMo joÌ’$i = 2 × nm¶m × C§Mr = 2 ×b×h
g‘m§Va^wO
Mm¡H$moZmMo joÌ’$i = nm¶m × C§Mr = b × h
dVw©imMo joÌ’$i
= πr2

H¥$Vr nyU© H$am


1) EH$m Am¶VmH¥$Vr ^yI§S>mMr bm§~r 45.5 ‘rQ>a> d é§Xr 40 ‘rQ>a Amho. ˶mMm ^yI§S> {dH«$sMm Xa ` 500
à{V Mm¡ag ‘rQ>a> Agë¶mg, ˶m ^yI§S>mMr qH$‘V H$mT>ʶmH$[aVm Imbrb H¥$Vr nyU© H$am.
^yI§S>mMr bm§~r = é§Xr =
Am¶VmH¥$Vr ^yI§S>mMo joÌ’$i = bm§~r × é§Xr
= ×

∴ Am¶VmH¥$Vr ^yI§S>mMo joÌ’$i = Mm¡‘r


à{V Mm¡ag ‘rQ>aMm Xa = ` 500

∴ ^yI§S>mMr EHy$U qH$‘V =` × 500   

=`

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 93


2) EH$m dVw©imMm narK 88 go‘r Amho, Va ˶mMo joÌ’$i H$mT>m. (dVw©imMm narK = 2 πr)
dVw©imMm narK = 2πr dVw©imMo joÌ’$i = gyÌ
22
∴ =2× 7 ×r
22
= 2× 7 ×
2

∴ =
∴= Mm¡go‘r
∴ =r
gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo
1) EH$m {ÌH$moUmMm nm¶m 7.4 go‘r d C§Mr 8.1 go‘r Agob, Va ˶m {ÌH$moUmMo joÌ’$i H$mT>m.
2) EH$m g§JUH$mÀ¶m Am¶VmH¥$Vr ‘m°{ZQ>aMr bm§~r 13 go‘r d C§Mr 10 go‘r Agob, Va ˶mMo joÌ’$i
{H$Vr Agob?
3) EH$m dVw©imMr {ÌÁ¶m 4.9 go‘r Agob, Va ˶m dVw©imMo joÌ’$i H$mT>m.
4) EH$m Mm¡agmMr n[a{‘Vr 96 go‘r Amho, Va Mm¡agmMo joÌ’$i H$mT>m.

{Xdg - 19 d 20
n¥îR>’$i d KZ’$i
‘hËËdmMo ‘wX²Xo
BpîQ>H$m{MVr KZ d¥ËV{MVr

h h
l
b
l l r
l
EHy$U n¥îR>’$i = 2 (lb + bh + hl) EHy$U n¥îR>’$i = 6 l 2 dH«$n¥îR>’$i = 2πrh
KZ’$i = l × b × h KZ’$i = l 3 EHy$U n¥îR>’$i = 2πr (h + r)
KZ’$i = πr2h

H¥$Vr nyU© H$am


1) EH$m KZmMr ~mOy 14 go‘r Amho, Va ˶m KZmMo EHy$U n¥îR>’$i H$mT>m.
KZmMr ~mOy = =
KZmMo EHy$U n¥îR>’$i = ∴ KZmMo EHy$U n¥îR>’$i = Mm¡go‘r
=6 ×
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 94
2) EH$m BpîQ>H$m{MVr AmH$mamÀ¶m hm¡XmMr C§Mr 5 ‘r, bm§~r 6 ‘r d é§Xr 4 ‘r Amho, Va ˶m
hm¡XmMo KZ’$i H$mT>m.
BpîQ>H$m{MVr hm¡XmMr bm§~r = , é§Xr = , C§Mr =
BpîQ>H$m{MVr hm¡XmV {H$Vr nmUr ‘mdob ho H$mT>ʶmgmR>r hm¡XmMo KZ’$i H$mT>mdo bmJob.
BpîQ>H$m{MVr hm¡XmMo KZ’$i =l×b×h
=6×4×5
= K‘r
3) EH$m d¥ Ë V{MVr AmH$mamÀ¶m qnnmMr C§ M r 50 go ‘ r Amho . ˶m qnnmMr YmaH$Vm 69,300
{‘brbrQ>a Agob, Va ˶m qnnmMr {ÌÁ¶m H$mT>m.
g‘Om, d¥ËV{MVr AmH$mamÀ¶m qnnmMr {ÌÁ¶m = r go‘r
qnnmMr YmaH$Vm = qnnmMo KZ’$i = 69300 {‘br = 69300 Kgo‘r
∴ d¥ËV{MVr AmH$mamÀ¶m qnnmMo KZ’$i = πr2h ..... gyÌ
22
× r2 × = ..... {H$‘Vr R>odyZ
7
r2 =

r = go‘r
qnnmMr {ÌÁ¶m = go‘r

gamdmgmR>r A{YH$ CXmhaUo


1) EH$m KZmMr ~mOy 1.75 go‘r Agob, Va ˶mMo KZ’$i H$mT>m.
2) EH$m BpîQ>H$m{MVrMo KZ’$i 5184 Kgo‘r Agob d ˶mMr bm§~r 12 go‘r, é§Xr 16 go‘r Agob, Va
C§Mr H$mT>m.
3) EH$m KZmMo KZ’$i 2197 Kgo‘r Agob, Va ˶m KZmÀ¶m ~mOyMr bm§~r H$mT>m.
4) EH$m BpîQ>H$m{MVr AmH$mamÀ¶m Imo³¶mMr bm§~r 10 go‘r, é§Xr 5 go‘r d C§Mr 4 go‘r Agë¶mg ˶m
Imo³¶mMo KZ’$i H$mT>m.
5) bm§~r 4 ‘rQ>a, é§Xr 45 go‘r d C§Mr 3 ‘r AgUmar q^V ~m§YʶmgmR>r bm§~r 25 go‘r, é§Xr 10 go‘r
d C§Mr 5 go‘r AmH$mamÀ¶m {H$Vr {dQ>m bmJVrb?
6) EH$m KZmH¥$Vr noQ>rMr ~mOy 1.5 ‘r Amho. ˶m noQ>rbm ~mhoê$Z a§J XoʶmgmR>r Xa Mm¡ag ‘rQ>abm
` 40 à‘mUo {H$Vr IM© ¶oB©b?

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - J{UV : 95


goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ
AZwH«$‘{UH$m
{Xdg KQ>H$ Aܶ¶Z {ZînËVr H«$. n¥îR> H«$.
01 gOrd g¥îQ>r d gyú‘Ordm§Mo dJuH$aU 08.72.01 97
02 Amamo½¶ d amoJ 08.72.08 98
03 ~b d Xm~ 08.72.01 100
04 Ymam{dXçwV Am{U Mw§~H$Ëd 08.72.01 102
05 AUyMo A§Va§J 08.72.04 104
06 Ðì¶mMo g§KQ>Z : ^mJ - I 08.72.01 106
07 Ðì¶mMo g§KQ>Z : ^mJ - II 08.72.02, 08.72.06 107
08 YmVy-AYmVy 08.72.02, 08.72.06 109
09 àXÿfU 08.72.04 110
10 AmnËVr ì¶dñWmnZ 08.72.05, 08.72.14, 08.72.15 111
11 noer d noerA§JHo$ 08.72.08, 08.72.09 113
12 ‘mZdr eara d B§{ж g§ñWm$ 08.72.09, 08.72.12 114
13 Amåb, Amåbmar AmoiI 08.72.03, 08.72.06 116
14 amgm¶{ZH$ ~Xb d amgm¶{ZH$ ~§Y 08.72.03 118
15 CîUVoMo ‘mnZ d n[aUm‘ 08.72.04 119
16 ÜdZr 08.72.05, 08.72.10 120
17 àH$memMo namdV©Z 08.72.04, 08.72.07, 08.72.10 121
18 ‘mZd{Z{‘©V nXmW© 08.72.01, 08.72.04 123
19 n[ag§ñWm 08.72.04, 08.72.14, 08.72.15 124
20 Vmè¶m§Mr OrdZ¶mÌm 08.72.17 126

{ejH$m§gmR>r gyMZm :
1) "gamd H$ê$¶m' hm ^mJ {dXçm϶mªZr {ejH$m§À¶m ‘mJ©Xe©ZmImbr d nmR>çnwñVH$m§À¶m ‘XVrZo nyU© H$amd¶mMm Amho.
2) "H$ê$Z nmhÿ¶m' ‘Yrb H¥$Vr {ejH$m§À¶m ‘mJ©Xe©ZmImbr {dXçm϶mªZr ñdV… qH$dm JQ>mV nyU© H$amd¶mÀ¶m AmhoV.
3) goVy Aä¶mg ¶m nwpñVHo$V gamdmgmR>r {Xbobm ^mJ hm Z‘wZm ñdê$nmV AgyZ {ejH$m§Zr JaOoZwgma {dXçm϶mªH$Sy>Z g§H$ënZm
ÑT>rH$aUmgmR>r A{YH$ gamd H$ê$Z KoUo Amdí¶H$ Amho.
4) "A{YH$ ‘m{hVr KoD$¶m' ‘ܶo A{YH$ ‘m{hVr KoD$Z ˶m§À¶m Zm|Xr {dXçm϶mªZr dhrV H$aUo Ano{jV Amho.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 96


{Xdg - 01
gOrd g¥îQ>r d gyú‘Ordm§Mo dJuH$aU
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.01 : JwUY‘©, g§aMZm d H$m¶© ¶m§À¶mAmYmao gyú‘Ordm§Mo dJuH$aU g‘OyZ KoVmV.

gamd H$ê$¶m
1) Imbrb {MÌm§‘Yrb gOrdm§Mr Zmdo AmoiIm.

....................................... .......................................

2) ‘r H$moU Vo AmoiIyZ {bhm.


1) ‘r DNA qH$dm RNA nmgyZ ~Zbobm Amho. ...................................

2) ‘r noer‘Yrb h[aVbdH$m§À¶m ‘XVrZo àH$meg§íbofU H$aVmo. ...................................

3) ‘r Am‘m§e amoJmg H$maUr^yV R>aVmo. ...................................

3) gyú‘Ordm§Mr d¡{eîQ>ço Xe©{dUmam Imbrb V³Vm nyU© H$am.

A. H«$. gyú‘Ord AmH$ma AmT>i CXmhaU


1) OrdmUy 1 µm Vo 10 µm gd©Ì JmobmUy
......................... ......................... .........................
2) Am{XOrd
......................... ......................... .........................
3) H$dHo$
......................... ......................... .........................
4) e¡dmb

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 97


4) Imbrb [aH$må¶m àdmh V³Ë¶m‘ܶo nwT>rb eãX ¶mo½¶ {R>H$mUr {bhm.
(Am{XH|$ÐH$s, e¡dmbo, OrdmUy, Ñí¶H|$ÐH$s, H$dHo$, Am{XOrd)
gyú‘Ord

......................... .........................

.........................
......................... ......................... .........................

5) {ejH$m§À¶m ‘mJ©Xe©ZmImbr gyú‘Xe©H$mÀ¶m gmhmæ¶mZo ^mH$arÀ¶m qH$dm nmdmÀ¶m VwH$S>çmMo


{ZarjU H$am. gyú‘Xe©H$m‘ܶo {Xgboë¶m AmH¥$VrMo {Xboë¶m Mm¡H$Q>rV aoImQ>Z H$am d ˶m
gyú‘OrdmMr bjUo {bhm.
gyú‘OrdmMo Zmd : ......................................
gyú‘OrdmMr bjUo :
1) .........................................................
2) .........................................................

3) .........................................................

{Xdg - 02
Amamo½¶ d amoJ
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.08 : gyú‘Ordm§Mr gyú‘Xe©H$s¶ d¡{eîQ>ço d JwUY‘© ñnîQ> H$aVmV.

gamd H$ê$¶m
1) Imbrb V³Ë¶m‘Yrb [aH$må¶m OmJm ^am.

amoJmMo Zmd ‘Yw‘oh j¶ {df‘Áda


bjUo 1) ........................... 1) ........................... 1) ...........................

2) ........................... 2) ........................... 2) ...........................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 98


amoJmMo Zmd ‘Yw‘oh j¶ {df‘Áda
CnMma 1) ........................... 1) ........................... 1) ...........................

2) ........................... 2) ........................... 2) ...........................

2) Imbrb V³Vm nyU© H$am.

........................... amo~mo{Q>H$ gO©ar


H$H©$amoJmÀ¶m
CnMma nX²YVr
........................... ...........................

3) Imbrb AmH¥$Vr‘ܶo ’w$ß’w$gmMm H$H©$amoJ Pmë¶mMo {XgV Amho. Ago hmoʶm‘mJo H$moUVr H$maUo
Agy eH$Vrb?
1) ..................................................................................

2) ..................................................................................

3) ..................................................................................

4) ‘m¶m‘wio 춳VrMr ^yH$ ‘§XmdVo, bKdr JX© {ndir hmoV.o {dîR>m amImS>r a§JmMr ~ZVo. Va
‘r H$moUVm gyú‘Ord Amho d ‘r {Z‘m©U Ho$boë¶m amoJmMo Zmd {bhm. ...............................
5) gmoZmbrMr AmB© emar[aH$ H$îQ>mMr H$m‘o OmñV à‘mUmV H$aVo. {Vbm A§JXþIrMm dma§dma Ìmg hmoVmo.
Aem n[apñWVrV Vr doXZmem‘H$ Am¡fYm§Mm dmna OmñV à‘mUmV H$aVo. ¶m Am¡fYm§Mm earamVrb
H$moUH$moU˶m B§{ж g§ñWoda {dn[aV n[aUm‘ hmoB©b? VgoM H$moUVr bjUo {XgyZ ¶oVrb?
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
6) Vw‘À¶m KamVrb qH$dm n[aM¶mVrb EImXçm 춳Vrbm BÝgw{bZMr B§Oo³eÝg ¿¶mdr bmJVmV
Ago Vw‘À¶m bjmV Ambo. ¶mdê$Z Imbrb àíZm§Mr CËVao {bhm.
1) ˶m 춳Vrbm Pmboë¶m AmOmamMo Zmd H$moUVo? .............................................

2) ¶m AmOmam‘wio nMZg§ñWoÀ¶m H$moU˶m ^mJmV {~KmS> Pmbobm Amho? ...............................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 99


3) ¶m {dH$mamMr H$maUo {bhm.
..............................................................................................................
...............................................................................................................
..............................................................................................................

{Xdg - 03
~b d Xm~
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.01 : g§nH©$ ~b d Ag§nH©$ ~b ¶m§Mr X¡Z§{XZ OrdZmVrb CXmhaUo ñnîQ> H$aVmV.

gamd H$ê$¶m
1) Imbrb àdmhV³Vm nyU© H$am.
~bmMo àH$ma

...............................
dñVy§er g§nH©$ ¶oVmo

............................... Ag§nH©$ ~b

...............................
Kf©U ~b
2) Imbrb {MÌm§‘Yrb Ioim‘ܶo ~bmMo H$moUVo àH$ma {XgyZ ¶oVmV?

....................................... .......................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 100


3) Imbrb {H«$¶m§‘ܶo g§nH©$ VgoM Ag§nH©$ ~bo ¶m§n¡H$s H$moUVr ~bo dmnabr OmVmV ˶m§Mr Zmdo {bhm.

A. H«$. {H«$¶oMo Zmd ~bmMm àH$ma

1) PmS>mdê$Z ’$i Imbr nS>Uo. ...................................

2) ~°Q>Zo M|Sy> Q>>mobdUo. ...................................

3) Mw§~H$mMm dmna H$ê$Z H$Mè¶mVrb bmoI§S> doJio H$aUo. ...................................

4) Ho$gm§da Kmgbobm ’w$Jm q^Vrbm {MH$Q>Uo. ...................................

4) Imbrb AmH¥$Vr‘Yrb emñÌr¶ÑîQ>çm ¶mo½¶ AmH¥$Vr H$moUVr Amho?

3 3
2 2
3 ¶mo½¶ AmH¥$Vr H«$.
2
1 1 1 ..............................

AmH¥$Vr H«$. 1 AmH¥$Vr H«$. 2 AmH¥$Vr H«$. 3


5) Imbrb AmH¥ $ Vr‘Yrb R> m o H $içmMo dñVw ‘ mZ 180 J« ° ‘ Agy Z ˶m§ M r bm§ ~ r, é§ X r d C§ M r
AmH¥$VrV XmI{dë¶mà‘mUo Amho, Va ˶m R>moH$içmMr KZVm {H$Vr Agob?
dñVw‘mZ
KZVm = .................

.................
= .................
3 go‘r r
2g
o‘
.................
5 go‘r
= .................

KZVm = ............. J«°‘/go‘r3


¶mdê$Z Vmo R>moH$im nmʶmV ~wS>ob H$s Va§Job ......................
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 101
6) AmH¥$Vr‘ܶo XmI{dboë¶m à¶moJmà‘mUo H¥$Vr H$ê$Z ˶mMo {ZarjU d AZw‘mZ Imbrb V³Ë¶mV
{bhm.
a~a~±S> a~a~±S>
M§MwnmÌ M§Mnw mÌ
XJS>
XJS> nmUr>
A B

AmH¥$Vr A ‘Yrb AmH¥$Vr B ‘Yrb AZw‘mZ


a~a~±S>Mr bm§~r a~a~±S>Mr bm§~r
..............................................................
............. go‘r ............. go‘r ..............................................................

{Xdg - 04
Ymam{dXçwV Am{U Mw§~H$Ëd
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.01 : {dXçþVKQ>mMr g§aMZm, ˶m§Mo JwUY‘© d H$m¶© ñnîQ> H$aVmV.

gamd H$ê$¶m
1) Imbr {Xboë¶m AmH¥$Vrg§X^m©V {dMmaboë¶m àíZm§Mr CËVao {bhm.

2 volts 1) {dXçwVKQ>mMo Zmd {bhm.


V .........................................................................
YZ AJ« F$U AJ«
2) YZ AJ« Am{U F$U AJ« ¶m§Mr Zmdo {bhm.
.........................................................................
H2SO4

{dXçþV AnKQ>Zr 3) ¶m {dXçwVKQ>mMm dmna H$moR>o Ho$bm OmVmo?


.........................................................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 102


2) Imbrb {MÌmVrb gm{h˶mMo Zmd {bhm. ho gm{h˶ AgUmè¶m Vw‘À¶m KamVrb CnH$aUm§Mr
Zmdo {bhm.
1) {MÌmVrb gm{h˶mMo Zmd … ........................................
2) CnH$aUm§Mr Zmdo … ...................................................
.........................................................................

3) Imbr {Xboë¶m {dXçwV CnH$aUm§À¶m {MÝhm§Mm dmna H$ê$Z {dXçwVn[anWmMr OmoS>Ur Xe©{dUmar
AmH¥$Vr H$mT>m d {dXçwVYmam dhZmMr {Xem XmIdm.
ßbJ H$i : {dXçwV ~ë~ :
{dXçwVKQ> : {dXçwVdmhH$ Vma :

4) Imbrb AmH¥$Vr‘ܶo {dXçwVKQ>m§Mr OmoS>Ur Ho$bobr Amho. à˶oH$ {dXçwVKQ> 1.5 ìhmoëQ>
{d^dm§Va {Z‘m©U H$aVmo. ˶m§À¶m OmoS>UrVyZ {‘iUmao EHy$U {d^dm§Va {H$Vr Agob?

Bbo³Q´>m°ÝgMo dhZ
(+) (-)
{dXçþVamoY/^ma
(A) (Am)

EHy$U {d^dm§Va = .......... EHy$U {d^dm§Va = ..........

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 103


5) Imbrb eãXg‘yhmVrb eãXm§À¶m ¶mo½¶ OmoS>çm V¶ma H$am.
{dXçwVYmam, Hw$bmo‘, {d^dm§Va, A±{nAa, ìhmoëQ>
A. H«$. amer EH$H$
1)
........................................ ........................................

2)
........................................ ........................................

6) eoOmarb AmH¥$Vr‘ܶo XmI{dboë¶m à¶moJmg§X^m©V Imbrb {dYmZo nyU© H$am.

1) EH$ ‘rQ>a .................................. AmdaU Agbobr Vm§ã¶mMr Vma KoVbr.


2) Vm§ã¶mMr Vma ................................. da Jw§S>mibr.
3) Vm§ã¶mÀ¶m VmaoMr XmoZ Q>moHo$ .......................... bm OmoS>br.

(.)
4) ...................... gwê$ Pmë¶mda Q>mMUr bmoI§S>r {IiçmOdi Zobr.
5) bmoI§S>r {Iim Am{U Q>mMUr ¶m§À¶mV ...................... hmoVo.
6) ¶mdê$Z bmoI§S>r {Iiçm‘ܶo ...................... {Z‘m©U hmoVo, ho bjmV ¶oVo.
7) ...................... ~§X Ho$ë¶mda Q>mMUr {IiçmnmgyZ doJir hmoVo.
8) bmoI§S>r {IiçmV ...................... ‘wio ...................... {Z‘m©U hmoVo.

{Xdg - 05
AUyMo A§Va§J
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.04 : d¡km{ZH$ emoYm~X²Xb MMm© Am{U ˶m§Mo ‘hËËd g‘OyZ KoVmV.

gamd H$ê$¶m
1) gmo~VÀ¶m AmH¥$Vr‘ܶo AUwg§aMZoMo àmê$n {Xbo Amho. ˶mg§X^m©V {dMmaboë¶m
àíZm§Mr CËVao {bhm.
1) AUwg§aMZoÀ¶m ¶m àmê$nmMm emoY H$moUr bmdbm? ...............................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 104


2) ¶m AUwàmê$nmMo Zmd {bhm ................................................................
3) ¶m AUwàmê$nmZwgma AUy‘ܶo .............................. àH$maMo à^ma AgVmV.
4) AUy {dXçwVà^maÑîQ>çm CXmgrZ AgʶmMo H$maU {bhm.
..............................................................................................................
2) AUyÀ¶m g§aMZog§X^m©V Agbobm Imbrb V³Vm nyU© H$am.

A. H«$. AdAUwH$U {ZX}e à^ma H$moR>o AgVmV?


1) ..................... p ..................... H|$ÐH$

2) Bbo³Q´>m°Z ..................... ..................... .....................

3) ..................... ..................... à^maa{hV .....................

3) g‘ñWm{ZH$mg§X^m©V Imbrbn¡H$s MwH$sMo {dYmZ AmoiIyZ {chm.


1) àmoQ>m°ZMr g§»¶m g‘mZ AgVo. ݶyQ´>m°ZMr g§»¶m {^ÝZ AgVo.
2) AUwA§H$ g‘mZ AgVmo. AUwdñVw‘mZm§H$ {^ÝZ AgVmo.
3) ݶyQ´>m°ZMr g§»¶m g‘mZ AgVo. àmoQ>m°ZMr g§»¶m {^ÝZ AgVo.
4) Bbo³Q´>m°ZMr d àmoQ>m°ZMr g§»¶m g‘mZ AgVo.
MwH$sMo {dYmZ : ...............................................................................................
4) Imbrb AmH¥$Vr‘Yrb à{H«$¶m ñnîQ> H$am.
..............................................................

..............................................................
D$Om©
..............................................................

ApñWa
..............................................................
H|$ÐH$
..............................................................
.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 105


5) Imbrb AmoKV³Vm nyU© H$am.
g‘ñWm{ZHo$

H$mo~mëQ> - 60 gmo{S>A‘ - 24 H$m~©Z - 14

............................. ............................. .............................


Cn¶moJ ............................. ............................. .............................

6) gmo{S>A‘Mo Bbo³Q´>m°Z g§ê$nU Xe©{dUmar AmH¥$Vr dhr‘ܶo H$mT>m.

{Xdg - 06
Ðì¶mMo g§KQ>Z : ^mJ - I
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.01 : {dídmVrb nXmWm©À¶m aMZo‘mJrb {dkmZ, nXmWm©Mo ñdê$n, aMZm, AmH$ma ñnîQ> H$aVmV.

gamd H$ê$¶m
1) Imbrb V³Vm nyU© H$am.
........................ ........................

Ðì¶mÀ¶m AdñWm§Mr
AmH$ma àdm{hVm
d¡{eîQ>ço
........................ ........................

2) Imbrb AmH¥$Vr‘Yrb Ðì¶mÀ¶m AdñWm§Mo {ZarjU H$ê$Z Ðì¶mÀ¶m AdñWm d ˶m§Mr d¡{eîQ>ço {bhm.

.............................. .............................. ..............................


     
................................... ................................... ...................................
................................... ................................... ...................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 106


3) KamV bmdboë¶m CX~ËVrMm dmg gd© Imobr^a bJoM ngaVmo, ¶m‘mJrb emñÌr¶ H$maU {bhm.

....................................................................................................
....................................................................................................

4) Vwåhmbm hm¶S´>moOZgmR>r bmb ‘Ur Va Am°p³gOZgmR>r nm§T>ao ‘Ur {Xbo AmhoV. ˶m§À¶m gmhmæ¶mZo
nmʶmÀ¶m aoUyMr aMZm V¶ma H$aʶmgmR>r Vwåhmbm nm§T>ao ‘Ur {H$Vr bmJVrb? VgoM nmʶmMo
aoUygyÌ {bhm.
1) bmb ‘Ur g§»¶m = ............. 2) nm§T>ao ‘Ur g§»¶m = .............
3) nmʶmMo aoUygyÌ = ...............
5) Imbrb CXmhaUm§‘Yrb AYmoao{IV eãXm§Mm {dMma H$ê$Z ‘ybÐì¶/g§¶wJ/{‘lU AmoiIm.
A. H«$. CXmhaU ‘ybÐì¶, g§¶wJ, {‘lU ¶m§Mr Zmdo
1) {edmOr ‘hmamOm§Mm nwVim ~«m±PMm Amho. ............................................

2) ^Or IwgIwerV H$aʶmgmR>r ImʶmMm gmoS>m dmnaVmV. ............................................


3) CÝhmiçm‘ܶo qb~y ga~V {nʶmMo à‘mU dmT>Vo. ............................................

4) XþYmMo ’°$Q> 3 Vo 6 BVHo$ AgVo. ............................................

5) gmoZo hm ‘m¡ë¶dmZ YmVy Amho. ............................................

6) g§¶wJo Am{U {‘lUo ¶m§‘Yrb ’$aH$mMo ‘wX²Xo dhr‘ܶo {bhm.

{Xdg - 07
Ðì¶mMo g§KQ>Z : ^mJ - II
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.02 : JwUY‘©/d¡{eîQ>ço ¶m§À¶m AmYmao nXmWmªMo dJuH$aU H$aVmV.
08.72.06 : amgm¶{ZH$ A{^{H«$¶m§H$[aVm empãXH$ g‘rH$aU {b{hVmV.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 107


gamd H$ê$¶m
1) Imbrb g§¶wJm§Mo g|{ж g§¶wJo Am{U Ag|{ж g§¶wJo ¶m§‘ܶo dJuH$aU H$am.
(VwaQ>r, gmIa, ImʶmMm gmoS>m, ‘rR>, MwZIS>r, H$mnya, ¶w[aAm)

g|{ж g§¶wJo ............................................................................................

Ag|{ж g§¶wJo ............................................................................................


2) Aj¶Zo à¶moJemioV M§Mnw mÌmVrb 50 ml nmʶmV 5 gm H$m°na gë’o$Q> (‘moaMyX) Q>mHy$Z Vo {daKidbo,
hr H¥$Vr {dMmamV KoD$Z Imbrb V³Vm nyU© H$am.
Ðmì¶ ÐmdH$ V¶ma Pmboë¶m ÐmdUmMo Zmd
................................... ................................... ...................................

3) V³Ë¶m‘ܶo Xe©{dboë¶m g§~§Ym§Mm {dMma H$ê$Z Imbrb Mm¡H$Q>r nyU© H$am.

1) AlCl3 2) ..............

Al Mr g§¶wOm Cl Mr g§¶wOm Mg Mr g§¶wOm O Mr g§¶wOm

2 2

4) à¶moJemio‘ܶo H$m~©Z S>m¶Am°³gmB©S> V¶ma H$aʶmÀ¶m à{H«$¶oV EH$m narjmZirV MwZIS>rMo VwH$S>o
KoD$Z Imbrb H¥$Vr H$aʶmV Amë¶m. ˶mdê$Z ÐmdUmMm àH$ma {bhm.
A. H«$. H¥$Vr ÐmdUmMm àH$ma
1) g§hV hm¶S´>mo³bmoarH$ Amåb {dab Ho$bo. ...............................

2) MwZIS>rÀ¶m VwH$S>çmda {dab hm¶S´>m³o bmoarH$ Amåb Q>mH$bo. ...............................

3) V¶ma Pmbobm H$m~©ZS>m¶ Am°³gmB©S> dmVmdaUmV {‘gibm. ...............................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 108


{Xdg - 08

YmVy-AYmVy
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.02 : JwUY‘©/d¡{eîQ>ço ¶m§À¶m AmYmao nXmWmªMo YmVy-AYmVy dJuH$aU H$aVmV.
08.72.06 : amgm¶{ZH$ A{^{H«$¶m§H$[aVm empãXH$ g‘rH$aU {b{hVmV.

gamd H$ê$¶m
1) Imbr {Xboë¶m H¥$Vt‘YyZ ‘ybÐì¶m§Mo ^m¡{VH$ JwUY‘© {bhm.

A. H«$. H¥$Vr ‘ybÐì¶m§Mo ^m¡{VH$ JwUY‘©


1) bmoI§S>r {Iim nmʶmV ~wS>Vmo. .....................................

2) ~«mo‘rZMo ÐmdU narjmZirV KoVbo. .....................................

3) gmoݶmÀ¶m nmVi nͶmdê$Z àH$memMo namdV©Z Ho$bo. .....................................


4) Mm§XrÀ¶m VwH$S>çmnmgyZ Vma ~Zdbr. .....................................

2) Vw‘À¶m KamV AmT>iUmè¶m YmVy§Mr Am{U AYmVy§Mr Zmdo {bhÿZ ˶m§Mo JwUY‘© {bhm.

JwUY‘© ..................................................................
YmVy§Mr Zmdo
JwUY‘© ..................................................................

JwUY‘© ..................................................................
AYmVy§Mr Zmdo
JwUY‘© ..................................................................

3) Imbrb amgm¶{ZH$ A{^{H«$¶m nyU© H$am.


1) Na Na+ + 2) Mg +    2e–

3) Al + 4) Fe   Fe++     +

5) Fe Fe+++ + 6) Cu    +   2e–

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 109


4) H$m~m}{ZH$ Amåb
CO2
SO2 + H2O H2SO3 .......................

SO3 gëâ¶w[aH$ Amåb

Ago H$m?
X‘Q> hdm‘mZmV bmoI§S>r dñVy OmñV à‘mUmV J§OVmV.
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................

{Xdg - 09
àXÿfU
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.04 : àXÿfH$m§Mo à‘mU, ñ‘maH$m§Mm hmoUmam èhmg Am{U Amåb dfm© ¶m§Mm n[aUm‘ gm§JVmV.

gamd H$ê$¶m
1) Imbrb V³Vm nyU© H$am.
A. H«$. àXÿfHo$ earamda hmoUmam n[aUm‘
1) H$m~©Z ‘moZm°³gmB©S> (CO) ...................................................................
2) Zm¶Q´>moOZMr Am°³gmBS>o ...................................................................

3) Yyi ...................................................................

4) {‘WoZ (CH4) ...................................................................

2) Imbrb AmH¥$Vr nyU© H$am.


........................ ........................
h[aVJ¥h
........................ dm¶y ........................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 110


3) Imbrb {MÌm‘Yrb KQ>Zo‘wio hmoUmè¶m àXyfUmMo Xþîn[aUm‘ {bhm.
..............................................................................

..............................................................................

..............................................................................

..............................................................................

..............................................................................
4) EH$m Am¡Xçmo{JH$ÑîQ>çm àJV eham‘ܶo nS>boë¶m nmdgm‘wio Om{hamVtMo bmoI§S>r ~moS>© {POy
bmJbo d dZñnVtMr nmZo H$mo‘oObr. Aem n[apñWVrV nmdgmÀ¶m nmʶmMr VnmgUr Ho$br
AgVm pH (gm‘y) gmVnojm H$‘r AmT>iyZ Ambm.
1) Aem àH$maÀ¶m nmdgmbm H$m¶ åhUVmV?

..............................................................................................................

2) hm nmD$g H$moUH$moU˶m àXÿfUH$mar dm¶y‘wio nS>Vmo?


..............................................................................................................

A{YH$ ‘m{hVr KoD$¶m


1) àXÿfU OZOmJ¥VrgmR>r Mma Kmofdm³¶o V¶ma H$ê$Z dhrV {bhm.
2) Vw‘À¶m JmdmVrb gm§S>nmUr, Vbmd qH$dm ZXrV {‘giy Z¶o åhUyZ Vwåhr H$moUH$moU˶m Cnm¶¶moOZm
gwMdmb?

{Xdg - 10
AmnËVr ì¶dñWmnZ
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.05 : à{H«$¶m Am{U KQ>Zm ¶m§Mm H$maUm§er g§~§Y OmoS>VmV.
08.72.14 : n¶m©daUr¶ AmnËVtZm gm‘moao OmʶmMo ‘mJ© gwM{dVmV.
08.72.15 : Z¡g{J©H$ g§gmYZmÀ¶m A{VdmnamÀ¶m n[aUm‘m{df¶r BVam§Zm g§doXZj‘ H$aVmV.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 111


gamd H$ê$¶m
1) Imbrb AmH¥$Vr‘ܶo Xe©{dbobr à{H«$¶m H$moU˶m AmnËVrg§X^m©V Amho Vo {bhÿZ H$maUo {bhm.
^yñVar¶ hmbMmb 1) AmnËVrMo Zmd : ....................................................

2) AmnËVrMr H$maUo : .................................................


.........................................................................

........................................................................ .
Zm^r
2) Vwåhr dmhZmVyZ àdmg H$aV AgVmZm ^yH§$n hmoV Amho ¶mMr OmUrd Pmë¶mg H$moUVr XjVm ¿¶mb?

...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
3) Imbrb AmH¥$Vr nyU© H$am.
........................
........................ ........................

........................ ^yH§$nmMr nyd©gyMZm H«$sn ‘rQ>a


XoUmar gmYZo

Q>mBS> JoO ........................


........................

4) Imbrb V³Vm nyU© H$am.

A. H«$. AmJrMo ñdê$n AmJrMm àH$ma

1)
gm‘mݶ Vmn‘mZmV gmo{S>A‘ YmVyMm VwH$S>m nmʶmV nSy>Z ................................
à¶moJemioV AmJ bmJbr.
2) KaJwVr J°gÀ¶m JiVr‘wio Kambm AmJ bmJbr. ................................

3) LPG J°gMm Q>±H$a XarV H$mogiyZ ˶mMm ñ’$moQ> Pmbm. ................................

4) H$mnS> {JaUrVrb H$nS>çm§À¶m JmoXm‘mbm AmJ bmJbr. ................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 112


5) Imbrb g§H$ënZm {MÌ nyU© H$am.
........................ ........................

XaS> H$mogiʶmMo
n[aUm‘
........................ ........................

{Xdg - 11
noer d noerA§JHo$
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.08 : gyú‘Ordm§Mo {ZarjU H$ê$Z gyú‘Xe©H$s¶ d¡{eîQ>ço gm§JVmV.
08.72.09 : Zm‘{ZX}{eV AmH¥$Vr, noetMr aMZm, AmH¥$VrX²dmao ñnîQ> H$aVmV.

gamd H$ê$¶m
1) Imbrb Mm¡H$Q>r‘ܶo dZñnVr noer d àmUr noetMr AmH¥$Vr H$mTy>Z H§$gmV {Xbobr A§JHo$ ˶mV Xe©dm.
(H|$ÐH$, [ap³VH$m, noer{^pËVH$m)

dZñnVr noer àmUr noer

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 113


2) "A' Am{U "~' ¶m XmoZ H$mMoÀ¶m dmQ>çm§‘ܶo gma»¶mM à‘mUmV ‘ZwHo$ ¿¶m. AmVm "A' dmQ>r‘ܶo
nmUr Kmbm Am{U "~' dmQ>r‘ܶo nmUr d XmoZ M‘Mo ‘rR> Kmbm. Xþgè¶m {Xder (24 VmgmZ§Va) "A'
Am{U "~' dmQ>çm§Mo {ZarjU H$am d AZwH«$‘o "A' Am{U "~' dmQ>çm§‘ܶo H$moUVr {H«$¶m KS>br Vo
{bhm.
"A' dmQ>r‘Yrb {H«$¶oMo Zmd : ...............................................................................
"~' dmQ>r‘Yrb {H«$¶oMo Zmd : ................................................................................
3) Imbrb AmH¥$Vr AmoiIyZ {VMo Zm‘{ZX}eZ H$am d {VMr XmoZ H$m¶} {bhm.

AmH¥$VrMo Zmd : .................................................

H$m¶} : 1) .........................................................
2) .........................................................

4)noer‘Yrb Imbrb {H«$¶m§Mo {Xboë¶m JQ>m§V dJuH$aU H$am d à˶oH$s EH$ CXmhaU {bhm.
({dgaU, noer¶ ^jU, namgaU, noer CËgO©Z)
noerMr D$Om© dmnê$Z MmbUmè¶m {H«$¶m noerMr D$Om© Z dmnaVm MmbUmè¶m {H«$¶m
1) ................................................ 1) ................................................

CXm. ................................................ CXm. ................................................

2) ................................................ 2) ................................................

CXm. ................................................ CXm. ................................................

{Xdg - 12
‘mZdr eara d B§{ж g§ñWm$
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.09 : Zm‘{ZX}{eV AmH¥$Vr/àdmh V³Vo H$mT>VmV. CXm. ídgZ g§ñWm, àm¶mo{JH$ ‘m§S>Ur H$aVmV.
08.72.12 : {eH$V Agboë¶m d¡km{ZH$ g§H$ënZm§Mm X¡Z§{XZ OrdZmV dmna H$aVmV.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 114


gamd H$ê$¶m
1) noer ídgZmMr à{H«$¶m Imbrb amgm¶{ZH$ g‘rH$aUmÀ¶m gmhmæ¶mZo nyU© H$am.

................. + 6O2 6CO2 + ................... + D$Om© (...................... ATP)

2) AmoiIm nmhÿ ‘r H$moU?


1) ‘r gd© eara^a nmUr nmohmoM{dʶmMo H$m¶© H$aVmo. .............................................

2) ‘r a³V JmoR>dʶmÀ¶m {H«$¶oV ‘XV H$aVmo. .............................................

3) nm§T>è¶m noerMr H$m¶} {bhm.


...................................................................................................................
...................................................................................................................
4) H§$gmV {Xbobr B§{жo H$moU˶m OrdZà{H«$¶oMm KQ>H$ AmhoV Vo AmoiIyZ ˶m§Mm ¶mo½¶ H«$‘ bmdm.
(dm¶wH$moe, Kgm, ídg{ZH$m, ZmH$nmoH$ir, ídmgnQ>b, ZmH$, ídmgZ{bH$m, ’w$ß’w$g)
OrdZà{H«$¶m : ................................................................................................
B§{жm§Mm H«$‘ : ................................................................................................
...................................................................................................................

5) Imbrb Mm¡H$Q>rV ¶mo½¶ eãX {bhm.


a³VXm~ àH$ma

gmYmaU a³VXm~ nyd© CÀM a³VXm~ CÀM a³VXm~ CÀM a³VXm~


AdñWm - 1 AdñWm - 2

{gñQ>m°{bH$ Xm~ 90 - 119 mm .................... .................... ≥ 160

.................... ....................

S>m¶ñQ>m°{bH$ Xm~ 60 - 79 mm .................... 90 - 99 mm ....................


.................... ....................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 115


6) Imbrb V³Vm nyU© H$am.
a³VJ«mhr
a³VJQ → A B AB O

a³VXmVm
A 

B 
AB 
O

A{YH$ ‘m{hVr KoD$¶m


1) ‘mZdr ídgZg§ñWm d öX¶ aMZm Xe©{dUmao nmoñQ>a V¶ma H$am.
2) a³VmMr H$m¶} ¶m~X²Xb A{YH$ ‘m{hVr {‘idyZ dhr‘ܶo {bhm.

{Xdg - 13
Amåb, Amåbmar AmoiI
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.03 : {OkmgoVyZ {Z‘m©U Pmboë¶m àíZm§Mr CËVao emoYʶmgmR>r gmܶm Vnmgʶm H$aVmV.
08.72.06 : amgm¶{ZH$ A{^{H«$¶m ñnîQ> H$aVmV.

gamd H$ê$¶m
1) Imbrb AmoKV³Vm nyU© H$am.
Z¡g{J©H$
CXm. : 1)
............................. CXm. : 1)
.............................
............................. Xe©H$ 2)
.............................
2)

..............

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 116


2) Am§VaOmbMm (B§Q>aZoQ>Mm) dmna H$ê$Z Imbrb V³Vm nyU© H$am.
nXmW© AmåbmMo Zmd amgm¶{ZH$ gyÌ
1) pìhZoJa ............................................ CH3COOH

2) qMM Q>mQ>m©[aH$ Amåb ............................................

3) Xhr ............................................ C3H6O3

4) Q>mo‘°Q>mo Am°³g°{bH$ Amåb ............................................


3) Amåb d AmåbmarMo JwUY‘© {bhm.

..................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................

Ago H$m?
H$mid§S>bobo Vm§ã¶mMo ^m§S>o qb~y qH$dm qMMoÀ¶m agmZo ñdÀN> hmoVo.
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................

H$ê$Z nmhÿ¶m

EH$m H$mMoÀ¶m ½bmg‘ܶo nmUr ¿¶m. ˶m‘ܶo EH$ M‘Mm ImʶmMm gmoS>m Q>mH$m. ˶m‘ܶo AY} qb~y
{niyZ ¿¶m. Z§Va XmoZ S>m§~amÀ¶m (Z°ßWm°~m°b) Jmoiçm hiyM EH$m ‘mJyZ EH$ {‘lUmV Q>mH$m. {ZarjUo dhrV
Zm|Xdm.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 117
{Xdg - 14
amgm¶{ZH$ ~Xb d amgm¶{ZH$ ~§Y
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.03 : {OkmgoVyZ {Z‘m©U Pmboë¶m àíZm§Mr CËVao emoYʶmgmR>r gmܶm Vnmgʶm H$aVmV.

gamd H$ê$¶m
1) Z¡g{J©H$ d ‘mZd{Z{‘©V ~Xbm§À¶m CXmhaUm§‘Yrb CËnm{XVm§Mr Zmdo aoUygyÌmÀ¶m ñdê$nmV {bhm.

A. H«$. ‘mZd{Z{‘©V/amgm¶{ZH$ ~Xb CËnm{XVm§Mr aoUygyÌo


1) ídgZ à{H«$¶oV Am°p³gOZMr ½bwH$moO~amo~a A{^{H«$¶m hmoVo.
2) àH$me g§íbofU {H«$¶oV H$m~©Z S>m¶Am°³gmBS> d nmUr g§¶moJ nmdVmV.
3) H$moiemMo Am°p³gOZÀ¶m gm{ÝZܶmV ÁdbZ hmoVo.
4) {dab hm¶S´>m³o bmo[aH$ AmåbmÀ¶m gmhmæ¶mZo ehm~mXr ’$aer ñdÀN> Ho$br.
2) ‘°½Zo{eA‘ ³bmoamB©S> (MgCl ) ¶m Am¶{ZH$ g§¶wJmMr {Z{‘©Vr H$er hmoVo Vo Xe©{dUmar AmH¥$Vr H$mT>m.
2

3) Imbr gmo{S>A‘ ³bmoamB©S> ho Am¶{ZH$ g§¶wJ {Z‘m©U hmoVmZmÀ¶m nm¶è¶m {Xë¶m AmhoV. ˶m§Mm ¶mo½¶
H«$‘ {Xboë¶m Mm¡H$Q>rV {bhm.
1) A°Zm¶Z Am{U H°$Q>m¶Z ¶m§À¶mV pñW{VH$ {dXçwV AmH$f©U ~b {Z‘m©U hmoVo
d Vo EH$Ì ¶oVmV.
2) ³bmoarZ AUy EH$ Bbo³Q´>m°Z ñdrH$mê$Z F$U Am¶Z ~ZVmo åhUOoM A°Zm¶Z ~ZVmo.
3) gmo{S>A‘ AUy EH$ Bbo³Q´>m°Z J‘mdyZ YZ Am¶Z ~ZVmo åhUOoM H°$Q>m¶Z ~ZVmo.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 118


4) ‘mZd{Z{‘©V amgm¶{ZH$ ~Xb empãXH$ d amgm¶{ZH$ g‘rH$aUmX²dmao ñnîQ> H$am. (H$moUVmhr EH$)

..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................

{Xdg - 15
CîUVoMo ‘mnZ d n[aUm‘
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.04 : à{H«$¶m Am{U KQ>Zm ¶m§Mm H$maUm§er g§~§Y OmoS>VmV. CXm. CîUVm.

gamd H$ê$¶m
1) {d{eîQ> Cî‘m hr g§H$ënZm EH$H$mgh ñnîQ>> H$am.

...................................................................................................................
...................................................................................................................
2) o
37 F ho Vmn‘mZ gopëgAg d Ho$pëìhZ ¶m EH$H$mV ê$nm§V[aV H$am.

3) H°$bar‘mnrMr gw~H$ d Zm‘{ZX}{eV AmH¥$Vr H$mT>m.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 119


4) gܶm d¡XçH$s¶ joÌm‘ܶo nmè¶mMr Vmn‘mnr Z dmnaVm {S>{OQ>b Vmn‘mnr dmnaʶmda A{YH$ ^a
{Xbm OmVmo. gH$maU {bhm.
...................................................................................................................
...................................................................................................................

...................................................................................................................

H$ê$Z nmhÿ¶m

nmʶmZo ^abobr VrZ H$mMoMr M§MynmÌo ¿¶m. ˶m§Zm AZwH«$‘o nm§T>am, H$mim d MH$MH$sV (A°ë¶w{‘{Z¶‘
’$m°Bb) H$mJX Jw§S>mim. gw‘mao 10 {‘{ZQ>o VrZhr M§MynmÌo gy¶©àH$memV R>odm. VrZhr M§MynmÌmVrb nmʶmMo
Vmn‘mZ Vnmgm. Vmn‘mZmV H$m¶ ’$aH$ {XgyZ ¶oVmo? d H$m? Vo dhrV Zm|Xdm.

{Xdg - 16
ÜdZr
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.05 : ÜdZr {Z{‘©Vr d àgmaUmMr à{H«$¶m Am{U KQ>Zm ñnîQ> H$aVmV.
08.72.10 : g^modVmbÀ¶m CnbãY AgUmè¶m gm{h˶mMm dmna H$ê$Z à{VH¥$Vr V¶ma H$aVmV d H$m¶©
ñnîQ> H$aVmV.

gamd H$ê$¶m
1) ÜdZrVa§JmMr AmH¥$Vr H$mTy>Z ˶mV Imbr {Xboë¶m ~m~r Xe©dm.
(1) g§nrS>Z (2) {dabZ (3) AmdV©Z

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 120


2) Imbrb dmXçm§À¶m g‘moa H§$n nmdUmè¶m ˶m§À¶m KQ>H$mMo Zmd {bhm.

A. H«$. dmXçmMo Zmd H§$n nmdUmam KQ>H$


1) ~mgar .................................................................................

2) V~bm .................................................................................

3) drUm .................................................................................

3) Üd{ZjonH$mÀ¶m A§VJ©V aMZoMr Zm‘{ZX}{eV AmH¥$Vr H$mTy>Z H$m¶© {bhm.

H$m¶© … ..............................................................
.......................................................................
.......................................................................

.......................................................................

4) ‘ܶ gßVH$mVrb gßV gwam§À¶m dma§dm[aVm {bhm.

ñda gm ao J ‘ n Y {Z
dma§dm[aVm 256 384

H$ê$Z nmhÿ¶m

EH$m YmVyÀ¶m PmH$Umda N>mQo >çm AmH$mamMo W‘m©H$mobMo H$mhr M|S>y Q>mH$m d PmH$Umda bm§~ {egnopÝgbÀ¶m
gmhmæ¶mZo AmKmV H$ê$Z {ZarjU H$am d {ZarjUm§Mr Zm|X Amnë¶m dhrV H$am.
{Xdg - 17
àH$memMo namdV©Z
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.04 : à{H«$¶m d KQ>Zm ¶m§Mm nañnam§er g§~§Y OmoS>VmV.
08.72.07 : AmnVZ H$moZ, namdV©Z H$moZ ‘moOVmV.
08.72.10 : g^modVmbr CnbãY Agbobo gm{h˶ dmnê$Z à{VH¥$Vr V¶ma H$aVmV.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 121


gamd H$ê$¶m
1) Imbrb AmoKV³Vm nyU© H$am.
namdV©ZmMo àH$ma

............................. .............................

CXm. : 1) ............................... CXm. : 1) ..............................


2)
............................... 2)
.............................
2) emñÌr¶ H$maUo {bhm.
i) Vmao bwH$bwH$VmV ho AmnUmg ‘mhrV Amho, na§Vw gy¶© hm Vmam AgyZhr Vmo bwH$bwH$VmZm {XgV Zmhr.
...............................................................................................................
..............................................................................................................
...............................................................................................................
ii) gm~U H$moU˶mhr a§JmMm Agbm Var gm~UmMm ’o$g ‘mÌ nm§T>amM AgVmo.
...............................................................................................................
..............................................................................................................
...............................................................................................................
iii) ~’$m©Mm VwH$S>m nmaXe©H$ {XgVmo ‘mÌ Ë¶mM VwH$S>çmMm Mwam Ho$bm AgVm nm§T>am {XgVmo.

..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
3) Imbrb AmH¥$VrMm Aä¶mg H$ê$Z gm§{JVë¶mà‘mUo H¥$Vr H$am d {dMmaboë¶m àíZm§Mr CËVao {bhm.
O
P Q H¥$Vr : AmnVZ H$moZ H$moZ‘mnH$mÀ¶m gmhmæ¶mZo ‘moOm d namd{V©V
{H$aU H$mTy>Z ˶mbm Zmd Xçm.
1) ñV§{^H$m ON d OA ¶m‘Yrb H$moZmMo ‘mn .....................

2) namdV©Z H$moZmMo ‘mn .....................


A N

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 122


4) gmo~VÀ¶m AmH¥$Vr‘Yrb àH$mer¶ CnH$aUmMo Zmd {bhÿZ ˶mMo H$moUVohr XmoZ Cn¶moJ {bhm.

.......................................................................... ¶oWyZ nmhm


.......................................................................... nwR²>R>çmMo
ZiH$m§S>o
..........................................................................
Amago
.......................................................................... ~§X H$aʶmMr Q>monr

{Xdg - 18
‘mZd{Z{‘©V nXmW©
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.01 : JwUY‘© g§aMZm d H$m¶© ¶m§À¶m AmYmao Z¡g{J©H$ d ‘mZd{Z{‘©V nXmWmª‘Yrb ’$aH$ ñnîQ>
H$aVmV d ˶m§Mr g§aMZm Am{U H$m¶© ñnîQ> H$aVmV.
08.72.04 : à{H«$¶m Am{U KQ>Zm ¶m§Mm nañnam§er g§~§Y OmoS>VmV.

gamd H$ê$ ¶m
1) Imbrb {MÌm§Mo {ZarjU H$ê$Z ˶mda AmYm[aV AmoKV³Vm nyU© H$am.

............................................. Zmd W‘m}goqQ>J ßb°pñQ>H$

............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
d¡{eîQ>ç
............................................. .............................................
............................................. .............................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 123


2) amOrdZo H$Mam O‘m Ho$bm d Vmo H$Mam IS²>S>çmV nwabm. H$mhr ‘{hݶmZ§Va ˶mZo Vmo IS²>S>m ImoXÿZ
~{KVë¶mg ˶mbm H$mhr nXmW© Ogo AmhoV VgoM {Xgbo Va H$mhr nXmW© Hw$Obobo {Xgbo. ¶m H¥$Vr‘ܶo
amOrdZo nwaboë¶m H$Mè¶m§‘ܶo H$moUH$moUVo nXmW© Agy eH$Vrb ˶m§Mo dJuH$aU H$am.
..................................................................................................................
...................................................................................................................
3) Imbrb V³Vm nyU© H$am.
A. H«$. ‘mZd{Z{‘©V nXmW© n¶m©daUmda hmoUmam n[aUm‘
1) H$mM ...........................................................................

2) W‘m}H$mob ...........................................................................

4) Imbrb {MÌm§V H$MamnoQ>rMo {MÌ XmI{dbo Amho. H$moU˶m noQ>rV H$moUVm H$Mam Q>mH$mb? Vo {bhm.
: ............................................
: ............................................
: ............................................

{Xdg - 19
n[ag§ñWm
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.04 : n[aga, Z¡g{J©H$ à{H«$¶m, KQ>Zm ¶mMo {ZarjU H$aVmV.
08.72.14 : n¶m©daUmMo ajU H$aʶmgmR>r à¶ËZ H$aVmV. CXm. IVo, H$sQ>H$ZmeHo$ ¶m§Mm dmna, n¶m©daU
g§dY©ZmgmR>r à¶ËZ H$aVmV.
08.72.15 : Z¡g{J©H$ g§gmYZm§À¶m A{VdmnamÀ¶m n[aUm‘m§{df¶r BVam§Zm g§doXZj‘ H$aVmV.

gamd H$ê$¶m
1) n[ag§ñWoVrb AO¡{dH$ KQ>H$ H$moUVo Vo {bhm.
...................................................................................................................
...................................................................................................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 124


2) JdVmi àXoemVrb gOrd-{ZOud KQ>H$m§Mr ¶mXr H$am d ˶m§À¶mV hmoUmar Am§Va{H«$¶m ñnîQ> H$am.

A. H«$. gOrd {ZOud hmoUmar Am§Va{H«$¶m


1) ......................... ......................... ............................................

2) ......................... ......................... ............................................

3) ......................... ......................... ............................................

3) n[ag§ñWoÀ¶m èhmgmbm ‘mZdr H¥$Vr H$maUr^yV AmhoV, ¶mda Amnbo ‘V {bhm.


..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................

4) Imbrb AmoKV³Vm nyU© H$am.


~m¶moåg

....................... .......................

.................... CîU dmid§Q>r¶ .................... .................. ImS>r n[ag§ñWm


~’$m©i
n[ag§ñWm

eoir, ‘|T>r, {Oam’$ ................. ................. nmUdZñnVr

5) n[ag§ñWm§Mo g§ajU H$aUo H$m JaOoMo Amho?


..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 125


6) H§$gmVrb ¶mo½¶ eãX {ZdS>m d MH«$ nyU© H$am.
(‘mPr ‘XV ¿¶m : nmofH$ Ðì¶o, H$m~©Z S>m¶Am°³gmB©S>, nmUr, dZñnVr, àmW{‘H$ ^jH$, X²{dVr¶
^jH$, V¥Vr¶ ^jH$, harU, H$moëhm, dmK, Kma, ‘¥V earao, gyú‘Ord, ‘w³VÐì¶m§Mo)
CîUVm
O¡{dH$ KQ>H$
AO¡{dH$ KQ>H$ ..................
......................... àH$meg§íbofU
CXm. ...........
........ gm¡aD$Om© ........ AÝZ{Z{‘©Vr

O¡{dH$ KQ>H$
..................
CîUVm ......................
CXm. harU
nwZM©H«$sH$aU
{dKQ>H$ O¡{dH$ KQ>H$
............. X²{dVr¶ ^jH$,
. CXm. ...........
.......
....
.....
.... O¡{dH$ KQ>H$
V¥Vr¶ ^jH$,
CXm. ................
CîUVm
{Xdg - 20
Vmè¶m§Mr OrdZ¶mÌm
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.72.17 : {dídmMr {Z{‘©Vr d AdH$me V§ÌkmZmVrb ‘mZdmMr àJVr ñnîQ> H$aVmV.

gamd H$ê$¶m
1) Vmè¶m§Zm ñW¡¶© H$go àmßV hmoVo Vo gmo~VÀ¶m AmH¥$VrÀ¶m gmhmæ¶mZo ñnîQ> H$am.
VßV dm¶yMm Xm~
..............................................................................
..............................................................................
JwéËdr¶
..............................................................................
~b
..............................................................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 126


2) Vmè¶m§À¶m {Z{‘©VrÀ¶m Q>ß߶m§Mm ¶mo½¶ H«$‘ Imbrb [aH$må¶m OmJr {bhm.
1) Vmn‘mZ d KZVm dmT>Vo. 2) AUwD$Om© {Z{‘©Vr gwê$ hmoVo.
3) dm¶yMm Jmob ñd¶§àH$m{eV hmoVmo. 4) VßV dm¶yMm Jmob V¶ma hmoVmo.


3) "H¥$îU{dda' ¶m~X²Xb WmoS>³¶mV ‘m{hVr {bhm.

...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................

4) Imbrb AmH¥$Vr‘ܶo Zmdo {bhÿZ AmH¥$Vr nyU© H$am.


Vmè¶m§Mr OrdZ¶mÌm

H$‘r dñVw‘mZ ..................


Agbobm Vmam ..................
{dñ’$moQ>

.................. ݶwQ´>m°Z Vmam

A{YH$ dñVw‘mZ
Agbobm Vmam ‘hmamjgr Vmam ..................
H¥$îU{dda

A{YH$ ‘m{hVr KoD$¶m

1) dV©‘mZnÌo/~mVå¶m/Am§VaOmbMm (B§Q>aZoQ>Mm) dmna H$ê$Z gy¶m©À¶m n¥îR>^mJmda KS>Umè¶m


KQ>Zm§~m~VMr ‘m{hVr Jmoim H$ê$Z ˶mÀ¶m Zm|Xr Vw‘À¶m dhr‘ܶo Zm|Xdm.
2) Vmè¶m§Mr {Z{‘©Vr H$er hmoVo ¶m{df¶r Am§VaOmbMm (B§Q>aZoQ>Mm) dmna H$ê$Z A{YH$ ‘m{hVr {‘idm.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - {dkmZ Am{U V§ÌkmZ : 127


goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ : gm‘m{OH$ emñÌo
AZwH«$‘{UH$m
{Xdg KQ>H$ Aܶ¶Z {ZînËVr H«$. n¥îR> H«$.
B{Vhmg d ZmJ[aH$emñÌ
01 B{VhmgmMr gmYZo 08.73H.01 129
02 H$mbI§S>mVrb ’$aH$ 08.73H.02 130
03 {~«{Q>e B©ñQ> B§{S>¶m H§$nZr 08.73H.03 131
04 Am{Xdmgr g‘mO-{~«{Q>em§À¶m àemgH$s¶ YmoaUm§Mo ñnîQ>rH$aU 08.73H.05 08.73H.06 132
05 amîQ´>C^maUrÀ¶m à{H«$¶oVrb R>iH$ KQ>H$ 08.73H.13 133
06 1857 À¶m ñdmV§Í¶bT>çmMm CJ‘, ñdê$n d {dñVma 08.73H.12 134
07 KQ>H$ : amÁ¶emgZ d H|$ÐemgZ 08.73H.15 135
08 H$m¶Xm{Z{‘©Vr à{H«$¶m 08.73H.18 137
09 ñWm{ZH$ emgZg§ñWm - gmd©O{ZH$ gw{dYm 08.73H.22 138
10 bmoH$g^m-{dYmZg^m ‘VXma g§K 08.73H.17 140
^yJmob
08.73G.26, 08.73G.27,
11 joÌ^oQ> 08.73G.28
142
12 n¥ÏdrMo A§Va§J 08.73G.01, 08.73G.03 143
13 AmЩVm d T>J 08.73G.04, 08.73G.05 145
14 AmЩVm d T>J 08.73G.05, 08.73G.06 146
15 gmJaVi aMZm 08.73G.07, 08.73G.08 148
16 gmJar àdmh 08.73G.08, 08.73G.09 150
17 ñWm{ZH$ doi d à‘mU doi 08.73G.01, 08.73G.02 152
18 CXçmoJ 08.73G.17, 08.73G.21 153
19 ^y‘r Cn¶moOZ 08.73G.11, 08.73G.12 155
20 CXçmoJ 08.73G.17, 08.73G.20 157

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 128


B{Vhmg d ZmJ[aH$emñÌ
{Xdg - 01
B{VhmgmMr gmYZo
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73H.01 : B{VhmgmMr {d{dY gmYZo AmoiIVmV Am{U ˶m§Mm ¶m H$mimVrb B{VhmgmÀ¶m
nwZb}IZmgmR>r Cn¶moJ ñnîQ> H$aVmV.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 B{VhmgmMr àmMrZ, ‘ܶ¶wJrZ gmYZm§Mr Zmdo {dMmê$Z ˶m§Mr {d{dY àH$mam§V dJuH$aU H$ê$Z KoVmV.

Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
{ejH$ H¥$Vr … {ejH$ {dXçm϶mªZm àmMrZ d ‘ܶ¶wJrZ H$mimVrb B{VhmgmMr gmYZo gm§JVrb.
àmMrZ bmoH$JrVo, JmWm, d§emdir, nÌì¶dhma, ~Iar, draJi, {H$ëbo, ñ‘maHo$, åhUr, amOXa~mamVrb
H$mJXnÌo, íbmoH$, boUr, {ebmboI, Vm‘«nQ>, J«§W/M[aÌ, H$Wm, nmodmS>o, JmUr, B˶mXr.
 {dXçmWu H¥$Vr … darb B{VhmgmÀ¶m gmYZm§Mo ^m¡{VH$, {b{IV d ‘m¡{IH$ gmYZm§V dJuH$aU
H$aʶmMm à¶ËZ H$am.
 {ejH$ H¥$Vr … darb B{VhmgmÀ¶m gmYZm§dê$Z AmnUm§g ˶m-˶m H$mimVrb Am{W©H$ pñWVr, bmoH$m§Mo
amhUr‘mZ, ~m§YH$m‘mMr e¡br, H$bm, doe^yfm, gU-g‘ma§^, bmoH$OrdZ, àemgH$s¶ ì¶dñWm,
Eo{Vhm{gH$ KQ>Zm§Mr ‘m{hVr {‘iVo Am{U ¶m ‘m{hVrÀ¶m AmYmao, nwamì¶mÀ¶m AmYmao ˶m-˶m
H$mimMm B{Vhmg {b{hbm OmVmo ho ñnîQ> H$aVrb.
 {dXçmWu H¥$Vr … B¶ËVm 8 dr À¶m nmR>çnwñVH$mVrb nmR> H«$. 1 - B{VhmgmMr gmYZo ¶m nmR>mVrb
^m¡{VH$, {b{IV d ‘m¡{IH$ gmYZm§Mr ¶mXr H$ê$Z ¶m gmYZm§dê$Z Vwåhmbm B{Vhmgm~X²Xb H$moUH$moUVr
‘m{hVr {‘iVo Vo dhrV {bhm.
gj‘ ~Zy¶m
 Vw‘À¶m JmdmMm B{Vhmg {b{hʶmgmR>r Vwåhr H$moUH$moUVr gmYZo dmnamb? ˶m gmYZm§À¶m
gmhmæ¶mZo Vw‘À¶m JmdmMm B{Vhmg dhrV {bhm.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 129


{Xdg - 02
H$mbI§S>mVrb ’$aH$
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73H.02 : {d{dY òmoV, {d{dY àXoem§gmR>r Cn¶moJmV AmUbr Jobobr Zm‘mdbr Am{U ˶m-˶m
H$mimV KS>boë¶m Eo{Vhm{gH$ KQ>Zm ¶m§À¶m AmYmao "AmYw{ZH$ H$mbI§S>, ‘ܶ¶wJrZ
H$mbI§S>' Am{U "àmMrZ H$mbI§S>' ¶m§‘Yrb ’$aH$ ñnîQ> H$ê$ eH$VmV.
nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m
{ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm Imbrb àíZ {dMmamdoV.
 B{VhmgmMo H$mbI§S> H$moUH$moUVo AmhoV?

àmMrZ, ‘ܶ¶wJrZ d AmYw{ZH$ ho B{VhmgmMo VrZ H$mbI§S> AmhoV.


Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
 {ejH$ H¥$Vr … B¶ËVm 5dr d 6drV àmMrZ H$mbI§S> d KQ>Zm§Mm B{Vhmg {Xbobm Amho Am{U
B. 7 dr ‘ܶo ‘ܶ¶wJrZ B{VhmgmMr ‘m{hVr {Xbobr Amho. B. 8 dr ‘ܶo AmYw{ZH$ B{VhmgmMr ‘m{hVr
{Xbobr Amho. AmnU AmO B. 5 dr Vo B. 8 dr B{Vhmg nmR>çnwñVH$mVrb àmMrZ, ‘ܶ¶wJrZ d AmYw{ZH$
H$mbI§S>mVrb ‘hËËdnyU© Eo{Vhm{gH$ KQ>Zm emoYZy H$mbI§S>mà‘mUo doJdoJiçm {bhÿZ ¿¶m¶bm gm§JVrb.
 {dXçmWu H¥$Vr : {ejH$m§À¶m ‘XVrZo nmR>çnwñVH$mVrb ‘hËËdnyU© KQ>Zm§Mo dJuH$aU Imbrbà‘mUo
H$aʶmMm à¶ËZ H$am.
B{VhmgmMo H$mbI§S>
àmMrZ ‘ܶ¶wJrZ AmYw{ZH$
 g§JrV d CËH«$m§Vr  amOnyV, nmb, {ebmhma d Mmoi  B§J«OmH$Sy>Z ‘amR>çm§Mm nam^d
 A푶wJrZ OrdZ KamUo  B§J«Om§Mr gËVm, 1857 Mm
 pñWa OrdZ d ZmJar  ‘h‘yX JPZr, VwH$s© d ‘whå‘X ñdmV§Í¶bT>m, AghH$ma d
g§ñH¥$Vr, hS>ßnm g§ñH¥$Vr, KmoarMo ^maVmda AmH«$‘U, ¶mXd g{dZ¶ H$m¶Xo^§J ñdmV§Í¶àmßVr,
d¡{XH$ g§ñH¥$Vr KamUo g§ñWm§ZmMo {dbrZrH$aU
 àmMrZ ^maVmVrb  dmaH$ar d ‘hmZw^d n§W  Jmodm ‘w³Vr bT>m, ‘hmamîQ´>
Ym{‘©H$ àdmh, OZnXo,  gwbVmZemhr, ‘wKb KamUo, N>ÌnVr amÁ¶mMr ñWmnZm, ^maV-MrZ
‘hmOZnXo, ‘m¡¶©H$mb {edmOr ‘hmamO, ñdamÁ¶mMr ¶wX²Y (1962) ^maV-nm{H$ñVmZ
ñWmnZm, N>ÌnVr emhÿ d noedo ¶wX²Y (1965,1971) H$ma{Jb
¶m§Mr H$maH$sX© ¶wX²Y, Am°naoeZ ãby ñQ>ma B.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 130
{Xdg - 03
{~«{Q>e B©ñQ> B§{S>¶m H§$nZr
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73H.03 : {~«{Q>e B©ñQ> B§{S>¶m H§$nZr hr gdm©{YH$ ~bembr gËVm H$er ~Zbr ho ñnîQ> H$aVmV.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


{ejH$m§Zr Imbrb àíZmX²dmao {dXçm϶mªMo nyd©kmZ OmJ¥V H$amdo.
 {~«{Q>e B©ñQ> B§{S>¶m H§$nZr{df¶r ‘m{hVr WmoS>³¶mV gm§Jm?

Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
{ejH$ H¥$Vr … Imbrb ‘wX²Xçm§Zm AZwgê$Z WmoS>³¶mV ‘m{hVr gm§JVrb.

1) Am¡Xçmo{JH$ H«$m§Vr - ~mîne³Vrda MmbUmar ¶§Ìo, hmV‘mJmEodOr ¶§Ì‘mJ, AmJJmS>r AmJ~moQ>r,
dmhVwH$sMr Zdr gmYZo B.
2) dgmhVdmX - Am{W©H$ d ~bembr XoemZo Amnë¶m gm‘϶m©À¶m ~imda EImXm ^yàXoe H$mnUo.
3) {~«{Q>e B©ñQ> B§{S>¶m H§$nZrMm ^maVmVrb gm‘«mÁ¶dmX B©ñQ> B§{S>¶m H§$nZrMr ^maVmV gwaV ¶oWo ñWmnZm.
4) ~§Jmb‘ܶo {~«{Q>e B©ñQ> B§{S>¶m H§$nZrÀ¶m gËVoMm nm¶m.
5) B§J«O-åh¡gya g§Kf©, qgYda B§J«Om§Mm Vm~m, erI gËVoMm nmS>md, ‘amR>çm§Mm nam^d.
6) V¡ZmVr ’$m¡O, Xþhoar amÁ¶ì¶dñWm ho nmb©‘|Q>Zo Ho$bobo H$m¶Xo, ‘wbH$s Zm¡H$aemhr, bîH$ar d nmobrg
Xb, B§J«Om§Mr Am{W©H$ YmoaUo.
7) O‘rZ ‘hgyb{df¶H$ YmoaUo, eoVrMo ì¶mnmarH$aU, Owݶm CXçmoJY§XçmMm èhmg.
8) 1857 Mm CR>md d B©ñQ> B§{S>¶m H§$nZrMr amOdQ> g§nwîQ>mV.
darb KQ>Zm§À¶m ‘mܶ‘mVyZ {~«{Q>e B©ñQ> B§{S>¶m H§$nZr gdm©{YH$ ~bembr amOm H$er ~ZV Jobr ho
{dXçm϶mªZm gm§JVrb.
 {dXçmWu H¥$Vr … {~«{Q>e B©ñQ> B§{S>¶m H§$nZrMm ^maVmVrb gm‘«mÁ¶dmX H$mbaofoZo XmId.

gj‘ ~Zy¶m
 {~«{Q>em§Zr ¶m H$mimV Ho$boë¶m àemgZ, {ejU Am{U dmhVyH$ XiUdiU ¶m§‘Yrb gwYmaUm§Mr g{MÌ
‘m{hVr {‘idyZ dhrV {bhm.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 131


{Xdg - 04
Am{Xdmgr g‘mO - {~«{Q>em§À¶m àemgH$s¶ YmoaUm§Mo ñnîQ>rH$aU
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73H.05 : EH$moU{dgmì¶m eVH$mVrb Am{Xdmgr g‘mOmÀ¶m aMZm Am{U ˶m§Mo n¶m©daUmer Agbobo
ZmVo ˶m§Mo dU©Z H$aVmV.
08.73H.06 : Am{Xdmgr g‘mOmÀ¶m g§X^m©Vrb {~«{Q>em§À¶m àemgH$s¶ YmoaUm§Mo ñnîQ>rH$aU XoVmV.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


{ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm Imbrb {MÌ XmIdyZ ˶m{df¶r MMm© H$amdr.

Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
 {ejH$ H¥$Vr … {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm Am{Xdmgr d dݶ O‘mVt~X²Xb Imbrb ‘wX²Xçm§À¶m AmYmao
‘m{hVr XoVrb.
 Am{Xdmgr d dݶ O‘mVr åhUOo gmYmaUnUo ehar g§ñH¥$VrnmgyZ Xÿa d A{bßV Agbobo
O§JbmV, XþJ©‘ d Xè¶mImoè¶m§V VwQ>H$ àXoemV VwaiH$ dñVr H$ê$Z amhUmao, ñdV:Mm CXa{Zdm©h hm
O§Jbg§nËVrda Adb§~yZ AgUmao.
 Am{Xdmgr d dݶ O‘mVr CXa{Zdm©h - Am{Xdmgr O‘mVrMm CXa{Zdm©h (AÝZ, dñÌ, {Zdmam
d Am{W©H$ ì¶dñWm) nyU©nUo O§Jbg§nËVrda Adb§~yZ hmoVm, n¶m©daU ({ZgJ©) hm Am{Xdmgr
~m§YdmgmR>r XodXÿV ‘mZbm OmB©. ({ZgJ©XodVm).
 {~«{Q>em§Mr Am{Xdmgr g‘mOmÀ¶m g§X^m©Vrb N>moQ>r-YmoaUo :
1) {~«{Q>e amOdQ>rMm {dñVma Am{U O‘rZ hñVm§VaU.
2) dZjoÌmdarb Am{Xdmgr O‘mVrMm h³H$ ZmH$maUo.
3) gmdH$mam§H$Sy>Z hmoUmao emofU.
4) Am{Xdmgr Mmbr[aVt‘ܶo Xmof
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 132
5) ZdrZ H$a bmXUo.
6) O§Jbg§nËVr Jmoim H$aʶmg ‘ZmB© d eoV‘Oya åhUyZ emofU H$aUo.
darb H$maUm§‘wio Am{Xdmgr d dݶ O‘mVr ¶m§Mo h³H$ d A{YH$mam§da ~§YZo Amë¶mZo 1857 À¶m
CR>mdmV d H$mhr CR>mdm§V ¶m Am{Xdmgr d dݶ O‘mVrZo gh^mJmV CR>md Ho$bo.
 {dXçmWu H¥$Vr … 1857 À¶m CR>mdmV gh^mJr Pmboë¶m ^maVmVrb Am{Xdmgr d dݶ
O‘mVtÀ¶m {ejH$m§À¶m ‘XVrZo ¶mXr H$am.
A. H«$. àXoe Am{Xdmgr d dݶ O‘mVr
Ogo : 1) {~hma, N>moQ>m ZmJnya H$mobm‘
2) Amo{S>em
3) {~hma
4) ‘hmamîQ´>
5) H$moH$U
6) H$moëhmnya

gj‘ ~Zy¶m
 Am{Xdmgr d dݶ O‘mVr ¶m§À¶m {dH$mgmgmR>r emgZmÀ¶m H$moUH$moU˶m ¶moOZm/gw{dYm AmhoV ˶m§Mr
¶mXr {ejH$m§À¶m ‘XVrZo H$am.
 Am{Xdmgr d dݶ O‘mVtÀ¶m Zmdm§Mr ¶mXr dhrV H$am.

{Xdg - 05
amîQ´>C^maUrÀ¶m à{H«$¶oVrb R>iH$ KQ>H$
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73H.13 : amîQ´> C^maUrÀ¶m à{H«$¶oVrb R>iH$ KQ>H$m§Mo {díbofU H$aVmV.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


{ejH$ {dXçm϶mªZm gmhmæ¶ H$aVrb.
 1857 À¶m ñdmV§Í¶bT>çmVrb gh^mJr H«$m§{VH$maH$m§Mr/ñdmV§Í¶dram§Mr ¶mXr H$am.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 133


Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
 {ejH$ H¥$Vr : {ejH$ Imbrb KQ>Zm§Mr WmoS>³¶mV ‘m{hVr XoD$Z {dXçm϶mªZm ‘hËËdnyU©
KQ>Zm bjmV AmUyZ XoVrb.
1) ^maVr¶ amîQ´>r¶ g^oMr ñWmnZm :
1885
2) ‘dmi JQ> :
JmonmiH¥$îU JmoIbo, {’$amoOehm ‘ohVm B.
3) Ohmb JQ> :
bmoH$‘mݶ {Q>iH$, {~{nZM§Ð nmb B.
4) ‘hmË‘m Jm§YrOtMr H$m¶} :
g˶mJ«h, AghH$ma Midi g{dZ¶ H$m¶Xo^§J, Xm§S>r ¶mÌm
5) N>moS>mo ^maV Midi :
n§{S>V Odmhabmb Zohê$
6) AmPmX qhX goZm :
ZoVmOr gw^mfM§Ð ~mog
7) geñÌ H«$m§{VH$mar Midi :
dmgwXdo ~id§V ’$S>H$o , gmdaH$a, M§ÐeoIa AmPmX, ^JVqgJ,
amOJwê$, gwIXod B.
H$m¶© KQ>ZmH«$‘mX²dmao gwX²Ym {ejH$ amîQ´> C^maUrVrb R>iH$ ~m~tMo {díbofU H$ê$ d gm§Jy eH$Vrb.
 {dXçmWu H¥$Vr … {dXçm϶mªZr àH$aU - 4 Vo 11 ‘ܶo Amboë¶m ‘hËËdnyU© KQ>Zm§{edm¶ BVa KQ>Zm
H$mbmZwH«$‘o {bhmì¶mV.
gj‘ ~Zy¶m
ñdmV§Í¶bT>çmVrb H«$m§{VH$maH$m§n¡H$s Vwåhm§bm AmdS>boë¶m H«$m§{VH$maH$mÀ¶m H$m¶m©{df¶r WmoS>³¶mV

‘m{hVr {bhm.

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

{Xdg - 06
1857 À¶m ñdmV§Í¶bT>çmMm CJ‘, ñdê$n d {dñVma
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73H.07 : 1857 À¶m ñdmV§Í¶bT>çmMm CJ‘, ñdê$n Am{U {dñVma VgoM ˶mnmgyZ KoVbobm ~moY
¶m§Mo ñnîQ>rH$aU XoVmV.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 134
nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m
 1857 À¶m CR>mdmnyduÀ¶m bT>çm§~m~V {ejH$ {dXçm϶mªgmo~V MMm© H$aVmV.

Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
{ejH$ H¥$Vr : {ejH$ Imbrb ‘wX²Xçm§À¶m AmYmao {dXçm϶mªer MMm© H$aVrb.
1) 1857 ˦m nyduMo bT>o.
2) 1857 À¶m bT>çmMr H$maUo - Am{W©H$, gm‘m{OH$, amOH$s¶ d VmËH$m{bH$ qhXr g¡{ZH$mVrb
Ag§Vmof.
3) bT>çmMr ì¶mßVr d bT>çmMo ZoV¥Ëd.
 {dXçmWu H¥$Vr … nmR>çnwñVH$ n¥îR> H«$. 18 darb 1857 Mm ñdmV§Í¶bT>m hm ZH$mem nmhm d
Imbrb H¥$Vr gmoS>dm.
1) B§J«Om§À¶m Vmã¶mVrb àXoem§Mr Zmdo {bhm.
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................

gj‘ ~Zy¶m
 ^maVmÀ¶m ZH$mem AmamIS> ç mV 1857 À¶m ñdmV§ Í ¶bT> ç mMr {R> H $mUo Xe© d m. ({ejH$m§ Z r
^maVmMm ZH$mem AmamIS>m CnbãY H$ê$Z Xçmdm.)

{Xdg - 07
KQ>H … amÁ¶emgZ d H|$ÐemgZ
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73H.15 : KQ>H$ amÁ¶emgZ Am{U H|$ÐemgZ ¶m§V ’$aH$ H$aVmV.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 ({MÌo : g§gX^dZ, Zdr {Xëbr, n¥îR> H«$. 71, ^maVmMo gdm}ÀM ݶm¶mb¶, Zdr {Xëbr, n¥îR>
H«$. 10 {dYmZ ^dZ, ‘w§~B©, n¥îR> H«$. 83) ({ejH$m§Zr {MÌm§X²dmao {dXçm϶mªZm ¶m~X²Xb WmoS>³¶mV
‘m{hVr {dMmamdr.)
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 135
Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
 {ejH$ H¥$Vr … {ejH$ Imbrb V³Ë¶mMo {dXçm϶mªZm {ZarjU H$aʶmg gm§JVrb.

g§KemgZ (H|$ÐemgZ)

H$m¶Xo‘§S>i H$m¶©H$mar ‘§S>i ݶm¶‘§S>i

amîQ´>nVr gdm}ÀM ݶm¶mb¶


amîQ´>nVr bmoH$g^m
amÁ¶g^m n§VàYmZ d ‘§{Ì‘§S>i

amÁ¶emgZ

{dYr‘§S>i H$m¶©H$mar ‘§S>i ݶm¶‘§S>i

amÁ¶nmb amÁ¶nmb CÀM ݶm¶mb¶


{dYmZg^m
{dYmZn[afX ‘w»¶‘§Ìr d ‘§{Ì‘§S>i

{ejH$ darb V³Ë¶mX²dmao g§KemgZ d amÁ¶emgZ ¶m XmoKm§‘Yrb ’$aH$ {dXçm϶mªZm gm§JVrb.


gj‘ ~Zy¶m
 ^maV gaH$ma d ‘hmamîQ´> emgZ ¶m§À¶m A{YH¥$V g§Ho$VñWimg ^oQ> XoD$Z {d{dY ‘§Ìr d ˶m§À¶m
Im˶mMm H$ma^ma ¶m§{df¶r ‘m{hVr {‘idm.
 Imbrb V³Vm nyU© H$am.

ݶm¶‘§S>imMr aMZm

........................................ CÀM ݶm¶mb¶ ........................................

gaݶm¶mYre ........................................ {Oëhm ݶm¶mYre

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 136


A.H«$. g^mJ¥ho H$m¶©H$mb gXñ¶ g§»¶m {ZdS>UwH$sMo ñdê$n à‘wI

1) bmoH$g^m ............ ............ .......................... .......................

2) amÁ¶g^m ............ ............ .......................... .......................

3) {dYmZg^m ............ ............ .......................... .......................

4) {dYmZ n[afX ............ ............ .......................... .......................

{Xdg - 08
H$m¶Xm{Z{‘©Vr à{H«$¶m
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73H.18 : H$m¶XçmÀ¶m {Z{‘©VrÀ¶m à{H«$¶oMo dU©Z H$aVmV. (CXm., KaJwVr qhgmMmamnmgyZ g§ajU
XoUmam H$m¶Xm, ‘m{hVrMm A{YH$mamMm H$m¶Xm, {ejUmÀ¶m h³H$mMm H$m¶Xm B˶mXr)
nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m
{ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm emioÀ¶m ghbrH$[aVm XmoZ ñWim§Mr Zmdo gwMdmdr d Imbrb H¥$Vr gmoS>dyZ
¿¶mdr.
H¥$Vr : ghbrH$[aVm Vw‘À¶mnwT>o XmoZ {R>H$mUo {Xbobr AmhoV ˶mn¡H$s Vwåhr EH$m {R>H$mUmMr {ZdS>
H$aʶmgmR>r dJm©V/emioV H$m¶ H$amdo bmJob ¶mda MMm© H$am d Zm|Xr R>odm.
({ZU©¶ H$gm ¿¶mb ¶mda MMm© H$am.)
Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
 {ejH$ H¥$Vr … {ejH$m§Zr nyd©kmZmda AmYm[aV KQ>H$m§da MMm© H$ê$Z Á¶mà‘mUo dJm©gmR>r/emiogmR>r
EImXm {Z¶‘ H$amdm bmJVmo, Aemdoir {dXçmWu, {ejH$/‘w»¶mܶmnH$ EH$Ì ¶oD$Z MMm© H$aVrb,
Mm§Jë¶m d dmB©Q> ~m~r ¶m XmoÝhr KQ>H$m§da MMm© H$aVrb. ‘hËËdmMo d Cn¶moJr AgUmè¶m KQ>H$m§Zm/
{Z¶‘m§Zm ‘hËËd XoVrb. gdm©Zw‘Vo (~hþ‘VmZo) {ZU©¶ KoD$Z gdmªgmR>r {Z¶‘ R>adVrb. ˶mà‘mUo
Amnë¶m XoemVrb bmoH$m§À¶m {hVmgmR>r/H$ë¶mUmgmR>r g§gXobm {Z¶‘/H$m¶Xo H$amdo bmJVrb. ¶m~m~V
MMm© H$aVrb d ˶mMr à{H«$¶m nwT>rbà‘mUo ho g‘OyZ XoVrb.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 137


H$m¶Xm {Z{‘©VrMr à{H«$¶m :
 H$m¶XçmMm H$ÀMm ‘gwXm/AmamIS>m/àñVmd/{dYo¶H$
 n{hbo dmMZ - gXñ¶ {dYo¶H$mMo WmoS>³¶mV ñnîQ>rH$aU XoVmV.
 Xþgao dmMZ - {dYo¶H$m~X²Xb ‘V 춳V H$aUo, {dYo¶H$mVrb C{Udm d Xmof ñnîQ> H$aUo, gyMZm
d Xþéñ˶m, g^mJ¥hmV ‘VXmZ.
 {Vgao dmMZ - {dYo¶H$mda MMm© ‘§Oya H$aʶmÀ¶m R>amdmda ‘VXmZ, ~hþ‘V.
 g§gXoÀ¶m Xþgè¶m g^mJ¥hmV darb à{H«$¶m§VyZ OmUo.
 amîQ´>nVtMr ñdmjar
 {dYo¶H$mMo H$m¶XçmV ê$nm§Va.
gj‘ ~Zy¶m
 dJm©V/emioV, emiogmR>r EImXm {Z¶‘ V¶ma H$aʶmgmR>r H$m¶Xm {Z{‘©VrÀ¶m à{H«$¶oMm dmna H$ê$Z
{Z¶‘ V¶ma H$am.
 H$m¶Xm {Z{‘©VrÀ¶m à{H«$¶oVrb Q>ßno dhrV {bhm.

{Xdg - 09
ñWm{ZH$ emgZg§ñWm - gmd©O{ZH$ gw{dYm
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73H.22 : nmUr, gmd©O{ZH$ ñdÀN>Vm, añVo, drO B˶mXr gmd©O{ZH$ gw{dYm nwadʶmVrb emgZmMr
^y{‘H$m AmoiIVmV d ¶m godm§À¶m CnbãYVoMr XIb KoVmV.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 Jmd, VmbwH$m, {Oëhm d ‘moR>‘moR>çm ehamVrb ñWm{ZH$ emgZg§ñWm§Mr Zmdo {bhm.

Ogo - Jmd : J«m‘n§Mm¶V VmbwH$m : .................................

{Oëhm : ................................. eha : .................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 138


Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
 {ejH$ H¥$Vr : {ejH$ J«m‘n§Mm¶V, n§Mm¶V g{‘Vr d {Oëhm n[afX H$m‘m§Mm V³Vm
ñnîQ>rH$aUmgh gm§JVrb.
A.H«$. emgZg§ñWm H$m‘o
1) J«m‘n§Mm¶V JmdmV añVo ~m§YUo, XoI^mb H$aUo, {Xdm~ËVrMr gmo¶ H$aUo, ñdÀN>Vm amIUo,
gm§S>nmʶmMr ì¶dñWm H$aUo, {nʶmÀ¶m nmʶmMm nwadR>m H$aUo, OÝ‘-‘¥Ë¶y d
{ddmhmMr Zm|X R>odUo, Amamo½¶{df¶H$ gmo¶r d gw{dYm nwadUo B.
2) n§Mm¶V g{‘Vr eoVr{df¶H$ gwYmaUm§À¶m ¶moOZm, Amamo½¶mÀ¶m gmo¶r, àmW{‘H$ {ejUmÀ¶m
gmo¶r, newYZ {dH$mg, nmPa Vbmd, JmdmJmdm§Zm OmoS>Umè¶m añ˶m§Mr XþéñVr
H$aUo. g‘mOH$ë¶mUmÀ¶m ¶moOZm am~dUo, hñVmoXçmoJ d Hw${Q>amoXçmoJm§Zm
àmoËgmhZ XoUo.
3) {Oëhm n[afX eoVr{df¶H$, {ejU{df¶H$, Amamo½¶{df¶H$, N>moQ>o CXçmoJY§Xo
4) ZJan[afX {Xdm~ËVrMr gmo¶, gm‘m{OH$ d Am{W©H$ {dH$mgmMo {Z¶moOZ dZrH$aU,
n¶m©daU g§ajU, OÝ‘-‘¥Ë¶yMr Zm|X, àmW{‘H$ {ejU, gmd©O{ZH$ XdmImZo,
ñ‘emZ^y‘r, {nʶmÀ¶m nmʶmMr gmo¶, Ap½Zem‘H$ godm, ~mJ d CXçmZ,
ì¶m¶m‘emim, J«§Wmb¶ B.
5) ‘hmZJanm{bH$m {nʶmÀ¶m nmʶmMm nwadR>m, añ˶mMr XoI^mb, {Xdm~ËVrMr gmo¶, Amamo½¶-
{df¶H$ godm OÝ‘-‘¥Ë¶y Zm|X, gm§S>nmUr ì¶dñWm, PmonS>nQ²>Qç>m§Mr gwYmaUm,
Ap½Zem‘H$ godm, àmW{‘H$ {ejU, YmoH$mXm¶H$ B‘maVt~m~V gyMZm d
H$madmB© H$aUo, H$bm§Zm àmoËgmhZ, d¥jg§dY©Z, eha gwemo{^H$aU B.
 {dXçmWu H¥$Vr
 {dXçmWu ñdV…Mo Jmd, eha H$moU˶m ñWm{ZH$ emgZg§ñWoV Amho ho nmhÿZ ñdV…À¶m JmdmV/
ehamV darb gw{dYm AmhoV qH$dm ZmhrV ˶m§Mr ¶mXr H$aVrb.
H¥$Vr : Vw‘À¶m n[agamVrb Amamo½¶H|$ÐmV H$moUH$moU˶m bgrH$aUmÀ¶m ‘mo{h‘m Mmby AmhoV ˶mMr MMm© H$am.
gj‘ ~Zy¶m
 Vw‘À¶m JmdmVrb gm§S>nmUr, ñdÀN>Vm, añVo d drO ¶m§Mr pñWVr H$m¶ Amho Vo {bhm d H$moUH$moU˶m
gmo¶r-gw{dYm Amdí¶H$ AmhoV Vo Z‘yX H$am.
 Vwåhr ñdV… JmdMo gan§M Pmë¶mg darb gmo¶r-gw{dYm§Mm JmdmgmR>r H$gm Cn¶moJ H$amb Vo dhrV
{bhm.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 139


{Xdg - 10
bmoH$g^m-{dYmZg^m ‘VXmag§K
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73H.17 : amÁ¶/H|$Ðem{gV àXoem§À¶m bmoH$g^oÀ¶m ‘VXmag§K ZH$memV ñdV…À¶m ‘VXma g§KmMo
ñWmZ {ZpíMV H$ê$Z ñWm{ZH$ bmoH$à{V{ZYtMr Zmdo {b{hVmV.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


{ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm Imbrb àíZ {dMmamdoV.
 bmoH$g^oVrb EHy$U gXñ¶g§»¶m {H$Vr Amho?
→ (543 g^mgX)

 ‘hmamîQ´>mÀ¶m {dYmZg^oMr gXñ¶g§»¶m {H$Vr Amho?


→ (288 gXñ¶)

 ‘hmamîQ´>mVyZ bmoH$g^oMo {H$Vr gXñ¶ {ZdS>bo OmVmV?


→ (48 gXñ¶)

Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
{ejH$ H¥$Vr : {ejH$ {dXçm϶mªZm Imbrb ‘wX²Xo ñnîQ> H$aVrb.
 ‘hmamîQ´>mVyZ bmoH$g^oda {ZdSy>Z OmUmè¶m 48 bmoH$g^m d 288 {dYmZg^m gXñ¶m§Mo ‘VXma g§K
H$moUH$moUVo AmhoV ho gm§JʶmgmR>r Aܶ¶Z H$aVmZm Imbrb KQ>H$m§Mm dmna H$aVrb.
1) àmoOo³Q>ada 48 bmoH$g^m d 288 {dYmZg^m ‘VXma g§K ‘hmamîQ´>mÀ¶m ZH$memV XmI{dUo.
2) ‘hmamîQ´>mÀ¶m ZH$memV 48 bmoH$g^m d 288 {dYmZg^m ‘VXma g§K XmI{dUo.
3) e³¶ Agë¶mg 48 bmoH$g^m d 288 {dYmZg^m ‘VXma g§K AgUmè¶m ZH$memMr àV à˶oH$
{dXçm϶mªZm XoUo.
 ‘hmamîQ´> amÁ¶m‘ܶo EHy$U 48 bmoH$g^m d 288 {dYmZg^m ‘VXma g§K AmhoV. à˶oH$ bmoH$g^m
‘VXmag§Km‘ܶo 6 {dYmZg^m ‘VXmag§K g‘m{dîQ> H$aʶmV Ambo AmhoV.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 140


‘hmamîQ´> amÁ¶mV EHy$U 48 bmoH$g^m d 288 {dYmZg^m ‘VXmag§K

Ogo...
A. A.
bmoH$g^m {dYmZg^m {Oëhm bmoH$g^m {dYmZg^m {Oëhm
H«$. H«$.
1) AH$mobm AH$moQ> AH$mobm 3) Ah‘XZJa eodJmd
~mimnya amhþar
AH$mobm (n.) nmaZoa
AH$mobm (ny.) Ah‘XZJa Ah‘XZJa
‘y{V©Omnya dmer‘ lrJm|Xm
[agmoS> H$O©V Om‘IoS>
2) A‘amdVr ~S>Zoam 4) Cñ‘mZm~mX Am¡gm bmVya
A‘amdVr A‘amdVr (Ymam{ed) C‘aJm
{Vdgm VwiOmnya
X¶m©nya Ymam{ed gmobmnya
‘oiKmQ> nam§S>m
AMbnya ~meu

 {dXçmWu H¥$Vr … darbà‘mUo ‘hmamîQ´> amÁ¶mVrb EHy$U 48 bmoH$g^m d 288 {dYmZg^m ‘VXma
g§KmMr ¶mXr {ejH$ d BVa 춳VtÀ¶m ‘XVrZo V¶ma H$am.
gj‘ ~Zy¶m
Vw‘À¶m {OëhçmV {dYmZg^m ‘VXma g§K {H$Vr d H$moUH$moUVo AmhoV ˶m§Mr ¶mXr H$am.


.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

bmoH$g^m d {dYmZg^m ‘VXma g§KmMr ¶mXr Ho$ë¶mZ§Va ñdV…Mm {Oëhm H$moU˶m bmoH$g^m ‘VXma

g§KmV ¶oVmo Vo {bhm.

.....................................................................................................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 141


^yJmob
{Xdg - 11
joÌ^oQ>
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73G.26 : EImXçm joÌmMr {ZdS> H$ê$Z joÌ^oQ>rMr H$m¶©dmhr H$aUo.
08.73G.27 : àíZmdbr V¶ma H$aUo. ‘m{hVrMo {díbofU H$ê$Z AW©{Zd©MZ H$aUo, Ahdmb V¶ma H$aUo.
08.73G.28 : ^m¡Jmo{bH$ gmYZm§Mm Cn¶moJ H$ê$Z {d{dY ñWio d àXoe emoYVm ¶oUo, ñWm{nV H$aVm
¶oUo, Ahdmb V¶ma H$aVm ¶oUo.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


{ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm joÌ^oQ>r g§X^m©V Imbr {Xbobo àíZ {dMmê$Z Ano{jV nyd©kmZ OmJ¥V H$amdo.

1) ZXr joÌ^oQ>rMr nyd©V¶mar H$er H$amb?


2) Z‘wZm àíZmdbrdê$Z {‘imboë¶m ‘m{hVrMm Cn¶moJ H$emgmR>r Ho$bm OmVmo?
3) joÌ^oQ>r‘ܶo H$moU˶m àH$maMr ‘m{hVr Jmoim Ho$br OmVo?
4) joÌ^oQ>rgmR>r Vwbm H$moUVo gm{h˶ ¿¶mdo bmJob?

Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
 {ejH$ H¥$Vr … {ejH$m§Zr {dXçm϶mªg‘moa joÌ^oQ>rMo {Z¶moOZ d nyd©V¶mar ¶m§~m~V MMm© H$aVrb
Am{U {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm ˶m§À¶m n[agamVrb H$moU˶mhr EH$m CXçmoJmbm joÌ^oQ> XoD$Z {Xboë¶m
àíZmdbrMr CËVao {bhÿZ AmUʶmg gm§JVrb.
 Amdí¶H$ gm{h˶ … Zm|Xdhr, Z‘wZm àíZmdbr, noZ, nopÝgb, ‘moOnQ²>Q>r, Q>on, hmoH$m¶§Ì, Z‘wZm Jmoim
H$aʶmgmR>r {nedr, ZH$mem, H°$‘oam, Xþ~uU B˶mXr.
 {dXçmWu H¥$Vr … {ejH$m§Zr {Xboë¶m gyMZoà‘mUo {dXçmWu ˶m§À¶m n[agamVrb EH$m CXçmoJmbm
joÌ^oQ> XoVrb. Imbr Zm|X{dboë¶m {ZarjUmda MMm© H$aVrb.
H¥$Vr : EImXçm CXçmoJmbm joÌ^oQ> Xçm Am{U ˶mAmYmao Imbrb ‘m{hVr {bhm.
1) CXçmoJmMo Zmd : ........................................................................................
2) ¶m CXçmoJmV H$moU˶m dñVy V¶ma hmoVmV? ...........................................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 142


3) ¶m CXçmoJmgmR>r H$ÀMm ‘mb H$moRy>Z ¶oVmo? ..........................................................
4) CXçmoJmV V¶ma Pmbobm n³H$m ‘mb H$moR>o nmR>{dbm OmVmo? .......................................
5) CXçmoJmV H$m‘Jmam§Mr g§»¶m {H$Vr? ..................................................................
6) CXçmoJm~m~V VwPo ‘V H$m¶ Amho? ...................................................................
............................................................................................................

gj‘ ~Zy¶m
H¥$Vr : JwJb ‘°nÀ¶m gmhmæ¶mZo Vw‘Mo Jmd Vo {Z¶mo{OV joÌ^oQ>rMo {R>H$mU ¶m§‘Yrb A§Va H$mT>m.
H$mJXmda Vo VrZhr àH$maMo ZH$memà‘mU H$mTy>Z XmIdm.
A{YH$ ‘m{hVr ¶oWyZ {‘iob :

{Xdg - 12
n¥ÏdrMo A§Va§J
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73G.01 : n¥ÏdrÀ¶m A§Va§JmVrb aMZog§X^m©V AmH¥$Vr/à{VH¥$Vr/à{V‘m B˶mXtX²dmao ñnîQ>rH$aU H$aVm
¶oUo.
08.73G.03 : ‘mZd AmnËVr ì¶dñWmnZmgmR>r V¶mar H$er H$aVmo d AmnËVtZm H$gm à{VgmX XoVmo ¶mMm emoY
KoVm ¶oU.o

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm "n¥ÏdrMo A§Va§J' ¶m AmH¥$VrMo {ZarjU H$aʶmg gm§JyZ nwT>rb àíZ {dMmê$Z
n¥ÏdrÀ¶m A§Va§JmVrb aMZog§X^m©V Ano{jV nyd©kmZ OmJ¥V H$amdo.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 143


n¥ÏdrÀ¶m A§Va§JmMo {d^mJ

^yH$dM àmdaU Jm^m

I§S>r¶ H$dM ‘hmgmJar¶ H$dM ~mhçJm^m A§VJm©^m

CÀM àmdaU {ZåZ àmdaU

H¥$Vr : Imbrb àíZm§Mr CËVao gm§Jm.


1) n¥ÏdrÀ¶m A§Va§JmMo {d^mJ {H$Vr d H$moUVo?
2) I§S>r¶ H$dM Am{U ‘hmgmJar¶ H$dM ho H$moU˶m A§Va§JmMo {d^mJ AmhoV?
3) Jm^m ¶m A§Va§JmMo {d^mJ gm§Jm.
4) CÀM àmdaU d {ZåZ àmdaU n¥ÏdrÀ¶m A§Va§JmVrb H$moU˶m {d^mJmMo Wa AmhoV?

Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
{ejH$ H¥$Vr :
{ejH$ {dXçm϶mªZm n¥ÏdrÀ¶m A§Va§JmMr à{VH¥$Vr H$er V¶ma H$amdr ¶m{df¶r Q>ß߶mQ>ß߶mZo H¥$Vr
g‘OmdyZ gm§JVrb. H¥$Vr nyU© Pmë¶mZ§Va n¥ÏdrÀ¶m A§Va§JmMo {H$Vr ^mJ V¶ma Pmbo ¶mg§X^m©V MMm©
KS>dyZ AmUVrb. n¥ÏdrÀ¶m A§Va§JmMo {d^mJ, Cn{d^mJ, ^yH§$n d Ádmbm‘wIrgma»¶m AmnËVr~m~V
{dXçm϶mªgmo~V MMm© H$aVrb.
•Amdí¶H$ gm{h˶ :
bmb, {ndim d {Zim Ago a§Jm§Mo ‘mVrMo Jmoio B˶mXr.
{dXçmWu H¥$Vr : n¥ÏdrÀ¶m A§Va§Jm§Mr à{VH¥$Vr V¶ma H$am.
H¥$Vr nyU© Pmë¶mZ§Va n¥ÏdrÀ¶m A§Va§JmMo {H$Vr ^mJ V¶ma Pmbo ¶mg§X^m©V AmnmngmV MMm© H$aVrb.
n¥ÏdrÀ¶m A§Va§JmMo {d^mJ, Cn{d^mJ, ^yH§$n d Ádmbm‘wIrgma»¶m AmnËVt~m~V dJm©V MMm© H$aVrb.
gj‘ ~Zy¶m
 n¥ÏdrÀ¶m A§Va§JmMr gw~H$ AmH¥$Vr H$mTy>Z Zmdo {bhm.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 144


A{YH$ ‘m{hVr ¶oWyZ {‘iob :

{Xdg - 13
AmЩVm d T>J
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73G.04 : ~mînr^dZ d gm§Ðr^dZ ¶m Z¡g{J©H$ KQ>Zm§{df¶r ‘m{hVr gm§JUo.
08.73G.05 : Z¡g{J©H$ KQ>H$m§Mo {ZarjU, dJuH$aU H$ê$Z AZw‘mZ H$mT>Uo. ˶m§‘Yrb H$m¶©H$maU^md
gm§JVm ¶oUo.
nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m
{ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm nwT>rb àíZ {dMmê$Z ~mînr^dZ d gm§Ðr^dZ ¶m Z¡g{J©H$ KQ>Zm§{df¶r
Ano{jV nyd©kmZ OmJ¥V H$amdo.
1) amOñWmZgma»¶m CîU d H$moaS>çm hdoÀ¶m àXoemVrb bmoH$ H$moUVm nohamd dmnaVmV?
2) H$mí‘ra Imoaogma»¶m W§S> d H$moaS>çm hdoÀ¶m àXoemVrb bmoH$ H$moUVm nohamd dmnaVmV?
3) ‘w§~B©gma»¶m CîU d X‘Q> hdoÀ¶m àXoemVrb bmoH$ H$moUVm nohamd dmnaVmV?
Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
 {ejH$ H¥$Vr : {ejH$ {dXçm϶mªZm dmVmdaUmVrb hdo‘ܶo AgUmao ~mîn ho hdoÀ¶m ~mînYmaU
j‘Vonojm A{V[a³V Pmë¶mg nmdgmÀ¶m qH$dm {h‘mÀ¶m ñdê$nmV n¥Ïdrn¥îR>mda nS>Vo. ¶m{df¶r
Q>ß߶mQ>ß߶mZo H¥$Vr g‘OyZ gm§JVrb. H¥$Vrdê$Z dJm©V MMm© H$aVrb. ({ejH$m§Zr JQ> H$amdoV d H¥$Vr
JQ>mg H$amd¶mg gm§Jmdr.)
 Amdí¶H$ gm{h˶ : EH$ ImobJQ> Q´>o, MmiUr, EH$ ñn§OMm H$moaS>m VwH$S>m, EH$ {Iim, hmVmoS>m, EH$
‘moR>m M‘Mm, nmUr, Zm|Xdhr B˶mXr.
{dXçmWu H¥$Vr : H¥$Vrdê$Z Imbrb àíZm§Mr CËVao {bhm.
1) gwédmVrg ñn§Oda AmoVboë¶m nmʶmMo H$m¶ Pmbo Agob Vo {bhm.
..............................................................................................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 145


2) ñn§Oda nmUr AmoVVmZm Vwåhr H$moUVm A§XmO Ho$bm hmoVm Vo {bhm.
..............................................................................................................
3) Amoë¶m ñn§Oda AmUIr nmUr AmoVë¶mda H$m¶ Pmbo?
..............................................................................................................
..............................................................................................................
4) ¶mVyZ H$moUVm {ZîH$f© {ZKmbm?
..............................................................................................................
..............................................................................................................

{dXçm϶mªZr darb H¥$VrVyZ g§H$ënZm g‘OyZ ¿¶mdr d JQ>mV BVa Z¡g{J©H$ KQ>H$m§Mr MMm© H$amdr.
gj‘ ~Zy¶m
H¥$Vr : dV©‘mZnÌmVyZ Ambobr X¡{ZH$ hdoMr pñWVrXe©H$ ‘m{hVr Owb¡ ‘{hݶmgmR>r g§H${bV H$am.
H$‘mb d {H$‘mZ Vmn‘mZmVrb ’$aH$ Am{U hdoMr AmЩVm ¶m§Vrb ghg§~§Y OmoS>m.
A{YH$ ‘m{hVr ¶oWyZ {‘iob :

{Xdg - 14
AmЩVm d T>J
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73G.05 : T>Jm§Mo àH$ma AmoiIyZ nO©Ý¶m{df¶r A§XmO 춳V H$aUo.
08.73G.06 : Z¡g{J©H$ KQ>H$m§Mo {ZarjU, dJuH$aU H$ê$Z AZw‘mZ H$mT>Uo. ˶m§‘Yrb H$m¶©H$maU^md
gm§JVm ¶oUo.
nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m
 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm AmH¥$VrMo/V³Ë¶mMo {ZarjU H$aʶmg gm§JyZ T>J, T>Jm§Mo àH$ma, T>Jm§Mr C§Mr
¶m~m~VÀ¶m ‘m{hVrMo {díbofU H$aʶmg gm§Jmdo. Ano{jV nyd©kmZ OmJ¥V H$amdo.
(Am§VaamîQ´>r¶ dJuH$aUmZwgma T>Jm§Mo Xhm àH$ma AmhoV. B¶ËVm AmR>drÀ¶m nmR>çnwñVH$mVrb
n¥. H«$. 21 darb AmЩVm d T>J ¶m àH$aUmVrb V³Vm Aä¶mgmdm.)
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 146
Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
 {ejH$ H¥$Vr : Imbrb H¥$VrH$[aVm {ejH$ {dXçm϶mªZm AmH¥$Vrdê$Z T>Jm§Mo AmH$ma, a§J, C§Mr
¶m{df¶r Q>ß߶mQ>ß߶mZo g‘OyZ gm§JVrb. ˶mdê$Z T>Jm§Mo àH$ma AmoiIyZ nO©Ý¶m{df¶r A§XmO 춳V
H$gm H$amdm ¶m~m~V dJm©V MMm© KS>dyZ AmUVrb.
 Amdí¶H$ gm{h˶ :
T>Jm§Mo àH$ma AmH¥$Vr B˶mXr.
H$‘r C§Mrdarb ‘ܶ‘ C§Mrdarb OmñV C§Mrdarb

T>Jm§Mo àH$ma
 {dXçmWu H¥$Vr : darb AmH¥$VrMo àW‘ {ZarjU H$am. AmVm dJm©~mhoarb ‘¡XmZmV Om.
AmH$memV AgUmè¶m T>Jm§Mo {ZarjU H$am. Imbrb ‘wX²Xçm§da MMm© H$ê$Z CËVao {bhm.
1) T>Jm§Mo AmH$ma, a§J d C§Mr?
...............................................................................................................

2) gmYmaUnUo Vwåhr H$moU˶m àH$maMo T>J nm{hbo Vo {bhm.


...............................................................................................................

3) ¶m T>Jm§nmgyZ nmD$g nS>ʶmMr e³¶Vm {H$VnV Amho, Vo gH$maU gm§Jm.


...............................................................................................................

4) ¶mVyZ H$moUVm {ZîH$f© {ZKmbm?


...............................................................................................................

gj‘ ~Zy¶m
H¥$Vr : dV©‘mZnÌmVrb Amboë¶m T>Jm§À¶m àH$mam§Mr {d{dY N>m¶m{MÌo O‘m H$am.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 147
A{YH$ ‘m{hVr ¶oWyZ {‘iob :

{Xdg - 15
gmJaViaMZm
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73G.07 : gmJar ^yê$no AmH¥$Vrdê$Z AmoiIVm ¶oUo.
08.73G.08 : gmJar AdgmX{df¶r MMm© H$aVm ¶oUo.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 {ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm Imbrb AmH¥$Vr‘Yrb ^yê$nm§Zm Zmdo Xoʶmg gm§JyZ gmJaViaMZog§X^m©V
Ano{jV nyd©kmZ OmJ¥V H$amdo.
3000
2500
2000
C§Mr ‘rQ>a‘ܶo

1500
1000 g‘wÐgnmQ>r
500
00
-500
-1000
-1500
-2000

Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
 {ejH$ H¥$Vr : {ejH$ {dXçm϶mªZm g‘wÐ{H$Zmè¶mda bmQ>m§gmo~V Ambobo nXmW©-Agm Ame¶
Agbobm pìh{S>Amo XmIdVrb. {dXçm϶mªZm {ZarjU H$am¶bm gm§JyZ ˶m~m~V {dXçm϶mªMr ‘Vo
OmUyZ KoVrb.
 Amdí¶H$ gm{h˶ : {H$Zmè¶mda bmQ>m§~amo~a Amboë¶m nXmWmªMm V³Vm B˶mXr. (Q>rn : gXa H¥$Vr
{dXçm϶mªZr {ejH$m§À¶m qH$dm nmbH$m§À¶m XoIaoIrImbr H$amdr d {ZarjUmda ^a Xçmdm.) B˶mXr.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 148


 {dXçmWu H¥$Vr : V³Ë¶mÀ¶m ‘XVrZo Imbrb àíZm§Mr CËVao gm§Jm.
bmQ>m§~amo~a dmhÿZ ¶oUmao nXmW©

Z¡g{J©H$ AZ¡g{J©H$/‘mZd{Z{‘©V

dZñnVr e§I-qenbo ObMa amgm¶{ZH$ YmVy ßb°pñQ>H$/H$mM

Imbrb àíZ {dMmamV ¿¶m.


1) ¶mn¡H$s H$moUVo nXmW© Zmed§V AmhoV?
..............................................................................................................

2) H$moUVo nXmW© Zmed§V ZmhrV Vo gm§Jm.


..............................................................................................................

3) Zmed§V nXmWmª‘wio H$m¶ hmoB©b?


..............................................................................................................

4) {Q>H$mD$ nXmWmª‘wio H$m¶ hmoB©b?


..............................................................................................................

5) {Q>H$mD$ nXmW© {H$Zmè¶mda O‘m hmoD$ Z¶oV ¶mgmR>r Cnm¶ gwMdm.


..............................................................................................................

gj‘ ~Zy¶m
H¥$Vr : gmJaViaMZoMr à{VH¥$Vr V¶ma H$am.

A{YH$ ‘m{hVr ¶oWyZ {‘iob :

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 149


{Xdg - 16
gmJar àdmh
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73G.08 : gmJar àdmh {Z{‘©VrMr à{H«$¶m à¶moJmX²dmao g‘OUo.
08.73G.09 : gmJar àdmhm§Mm hdm‘mZ, ‘mgo‘mar, ObdmhVyH$ ¶m§da hmoUmam n[aUm‘ g‘OUo.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 {ejH$m§Zr Imbr {Xboë¶m qbH$da OmD$Z {dXçm϶mªZm gmJar àdmh {Z{‘©VrMm pìh{S>Amo XmIdyZ
{dXçm϶mªgmo~V MMm© H$amdr. gmJar àdmh g§X^m©V Ano{jV nyd©kmZ OmJ¥V H$amdo.
https://diksha.gov.in/get/dial/GIQQ8H

Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
{ejH$ H¥$Vr :
{ejH$ {dXçm϶mªZm gmJar àdmh {Z{‘©VrMm MH$˶m§Mm à¶moJ Q>ß߶mQ>ß߶mZo gm§JVrb.
Amdí¶H$ gm{h˶ :
‘moR>m YmVyMm Q´>o, pñnarQ>Mm {Xdm, nmUr, nmʶmda Va§JV amhVrb Aem a§JrV MH$˶m B˶mXr.
(Q>rn : gXa H¥$Vr {dXçm϶mªZr {ejH$m§À¶m XoIaoIrImbr H$amdr d {ZarjUmda ^a Xçmdm.)
{dXçmWu H¥$Vr :


{ejH$m§Zr {Xboë¶m gyMZoà‘mUo {dXçmWu gmJar àdmh {Z{‘©VrMm MH$˶m§Mm à¶moJ Q>ß߶mQ>ß߶mZo
H$aVrb d Imbrb H¥$Vr gmoS>dVrb.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 150


Imbrb àíZ gmoS>dm.

1) gwédmVrbm MH$˶m§À¶m {ZarjUmVyZ H$m¶ g‘Obo?


...............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................

2) nmʶmÀ¶m Vmn‘mZmV dmT> hmoVmZm nmʶmV H$moUVo ~Xb KS>VmZm {Xgbo?


..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................

3) MH$˶m§À¶m hmoUmè¶m hmbMmbrVyZ H$moUVm {ZîH$f© H$mT>Vm ¶oB©b?


..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................

(Q>r>n : à¶moJm‘ܶo CîUVm {Xì¶mÀ¶m gmhmæ¶mZo {Xbr Agbr Var à˶jmV gy¶©àH$mem‘wio gmJaObmMo

Vmn‘mZ dmT>Vo. ho bjmV ¿¶m.)

gj‘ ~Zy¶m
H¥$Vr : gmJar àdmhm§er g§~§{YV ^m¡Jmo{bH$ J‘VrO‘Vr Am§VaOmbdê$Z emoYm.

A{YH$ ‘m{hVr ¶oWyZ {‘iob :

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 151


{Xdg - 17
ñWm{ZH$ doi d à‘mU doi
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73G.01 : n¥ÏdrJmob d ZH$memdarb aoImd¥ËVo dmnê$Z ñWm{ZH$ doi d à‘mUdoi H$mT>Vm ¶oUo.
08.73G.02 : aoImd¥ËVr¶ ñWmZmdê$Z ñWm{ZH$ doi d à‘mUdoi ¶m§À¶mVrb ghg§~§YmZwgma ghOVoZo
dmna H$aVm ¶oUo.
nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m
{ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm Imbrb àíZ {dMmê$Z ñWm{ZH$ doi d à‘mU doi ¶mg§X^m©V Ano{jV nyd©kmZ

OmJ¥V H$amdo.
1) aoImd¥ËVmMr EHy$U g§»¶m {H$Vr Amho? ................................................................
2) n¥ÏdrÀ¶m n[adbZmMr {Xem {bhm? ....................................................................
3) H$moU˶m aoImd¥ËVmda dma ~XbVmV? ..................................................................

4) gܶmÀ¶m H$mimV H$mb‘mnZmgmR>r H$moUVr gmYZo dmnaVmV Vo gm§Jm. ..............................
Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
{ejH$ H¥$Vr :

{ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm ‘yi aoImd¥ËVmdarb doioÀ¶m g§X^m©Zo {d{dY aoImd¥ËVm§À¶m ñWm{ZH$ doim
emoYVm ¶oD$ eH$Vrb. ¶mgmR>r {d{dY CXmhaUo gmoS>dyZ XmIdVrb. ñWm{ZH$ doi d à‘mUdoi
¶m~m~V MMm© H$aVrb.
 Amdí¶H$ gm{h˶ :
‘yi aoImd¥ËVmda 21 OyZ amoOr amÌrMo 10 dmObo ¶m~m~VMm pñW{VXe©H$ V³Vm B˶mXr.
 {dXçmWu H¥$Vr :
‘yi aoImd¥ËVmdarb doioÀ¶m g§X^m©Zo {d{dY aoImd¥ËVm§À¶m ñWm{ZH$ doim emoYm d MMm© H$am.
‘yi aoImd¥ËVmda 21 OyZ amoOr amÌrMo 10 dmObo Voìhm A, ~, H$ ¶m {R>H$mUMr doi d
{XZm§H$ nwT>rb H$moîQ>H$mV {bhm.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 152


{R>H$mU aoImd¥ËV {XZm§H$ doi

A 120° nyd© ........................ ........................

~ 160° npíM‘ ........................ ........................

H$ 60° nyd© ........................ ........................

gj‘ ~Zy¶m
H¥$Vr : n¥ÏdrÀ¶m n[adbZmMm doJ Vmgr {H$Vr {H$bmo‘rQ>a AgVmo Vo Am§VaOmbÀ¶m ‘XVrZo emoYm.
A{YH$ ‘m{hVr ¶oWyZ {‘iob :

{Xdg - 18
CXçmoJ
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73G.17 : {d{dY CXçmoJm§Mo dJuH$aU H$aUo.
08.73G.21 : CXçmoJnyaH$ YmoaUm§Mr ‘m{hVr {‘idUo.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


 {ejH$ {dXçm϶mªH$Sy>Z AmH¥$Vrdarb H¥$Vr H$ê$Z KoVrb. AmH¥$Vr‘ܶo XmoZ CXçmoJ à{H«$¶m§Mr
gmIir {Xbr Amho. ˶m§Mo {ZarjU H$aʶmg gm§JVrb. à˶oH$ {MÌmImbrb Mm¡H$Q>tV H«$‘m§H$ {bhÿZ
CXçmoJm§Vrb H«$‘dm[aVm Zm|XdyZ KoVrb. XmoZ CXçmoJm§gmR>r XmoZ dooJdoJiçm a§Jm§Mo noZ dmnaʶmg
gm§JVrb. Imbrb àíZm§Mr CËVao {dMmaVrb d MMm© KS>dyZ AmUVrb.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 153


1) darb CXçmoJm§Mr Zmdo gm§Jm.
2) darb CXçmoJm§Vrb H$ÀMm ‘mb d n³H$m ‘mb H$moUVm Amho Vo gm§Jm.
3) H$ÀÀ¶m ‘mbmMo n³³¶m ‘mbmV ê$nm§Va H$moR>o Ho$bo OmVo Vo gm§Jm.
4) H$ÀÀ¶m ‘mbmMo n³³¶m ‘mbmV ê$nm§Va H$aʶmMr Amdí¶H$Vm H$m AgVo Vo gm§Jm.
Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
{ejH$ H¥$Vr :

{ejH$ {dXçm϶mªZm darb {MÌm§Mo {ZarjU H$aʶmg gm§JVrb. bmoh-nmobmX CXçmoJmMo
ñWmZrH$aUmgmR>r H$moUVo KQ>H$ Amdí¶H$ AgVmV ho g‘OyZ gm§JVrb. AmH¥$Vrda AmYm[aV àíZm§Mr
CËVao {dXçm϶mªÀ¶m eãXmV {b{hʶmg gm§JVrb. CXçmoJmg§X^m©V MMm© KS>dyZ AmUVrb. {d{dY
CXmhaUm§dê$Z CXçmoJm§‘Yrb ’$aH$ ¶m~m~V MMm© H$aVrb.
Amdí¶H$ gm{h˶ :

bmoh-nmobmX CXçmoJmMo ñWmZrH$aU AmH¥$Vr/V³Vm B˶mXr.
 {dXçmWu H¥$Vr :
H¥$Vr :
bmoh-nmobmX CXçmoJmMo ñWmZrH$aUmgmR>r H$moUVo KQ>H$ Amdí¶H$ AgVmV ho g‘OyZ
KoD$Z ˶mImbrb àíZm§Mr CËVao Vw‘À¶m eãXmV dhrV {bhm.
(B¶ËVm AmR>dr nmR>çnwñVH$mVrb n¥îR> H«$.> 57 (8.2) darb AmH¥$Vr nmhmdr.)
H¥$Vr : Imbrb àíZm§Mr CËVao Vw‘À¶m eãXmV {bhm.
1) O‘eoXnyabm H$moUVm CXçmoJ Amho? ...................................................................
2) ¶m CXçmoJmgmR>r H$moUVm H$ÀMm ‘mb bmJVmo? .......................................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 154


3) XJS>r H$moigm H$moRy>Z AmUbm OmVmo? ..................................................................
4) bmoh-nmobmX CXçmoJ H$moU˶m ZXrÀ¶m H$mR>mda Amho? ..............................................
gj‘ ~Zy¶m
H¥$Vr : Vw‘À¶m qH$dm Vw‘À¶m {‘Ì/‘¡{ÌUrÀ¶m JmdmV AWdm ehamV CXçmoJm§Mo gm‘m{OH$ Xm{¶Ëd
A§VJ©V EImXm CnH«$‘ Ho$bm Agë¶mg ˶mMr ‘m{hVr {‘idm d dJm©V gmXa H$am.
A{YH$ ‘m{hVr ¶oWyZ {‘iob :

{Xdg : 19
^y‘r Cn¶moOZ
Aܶ¶Z {ZînËVr :
08.73G.11 : J«m‘rU d ZmJar ^y‘r Cn¶moOZmVrb ’$aH$ gm§JVm ¶oUo.
08.73G.12 : ZH$memVrb ^y‘r Cn¶moOZmdê$Z J«m‘rU d ZmJar dñ˶m§Mr ‘m{hVr gmXa H$aVm ¶oUo.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m

"A' "~'
 {ejH$ {dXçm϶mªH$Sy>Z {MÌm§darb Imbrb H¥$Vr H$ê$Z KoVrb. H¥$Vrda AmYmarV àíZ {dMmê$Z
nyd©kmZ OmJ¥V H$aVrb.
goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 155
H¥$Vr : AmH¥$Vr‘ܶo J«m‘rU d ZmJar ^y‘r Cn¶moOZmVrb ’$aH$ {Xbm Amho. ˶m§Mo {ZarjU
H$am. à˶oH$ {MÌmImbrb Mm¡H$Q>tV H«$‘m§H$ {bhÿZ J«m‘rU (A) d ZmJar (~) H«$‘dm[aVm
Zm|Xdm. Imbrb àíZm§Mr CËVao Xçm.
1) {MÌmVrb ^y‘r Cn¶moOZmdê$Z J«m‘rU dñVr H$moUVr Amho? .........................................
2) {MÌmVrb ^y‘r Cn¶moOZmdê$Z ZmJar dñVr H$moUVr Amho? ..........................................
3) AmH¥$Vr (~) ‘Yrb {MÌmV ^y‘rMm dmna H$moUH$moU˶m H$maUmgmR>r Ho$bobm Amho?.............
4) AmH¥$Vr (A) ‘Yrb {MÌmV ^y‘rMm dmna H$moUH$moU˶m H$maUmgmR>r Ho$bobm Amho?
.............................................................................................................

Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
 {ejH$ H¥$Vr :
{ejH$ {dXçm϶mªZm AmH¥$VrMo/{MÌmMo {ZarjU H$aʶmg gm§JVrb. OnmZ d ^maVmVrb ^y‘r
Cn¶moOZmMr {d^m{OV dVw©io g‘OmdyZ gm§JVrb. AmH¥$Vrda AmYm[aV àíZm§Mr CËVao {dXçm϶mªÀ¶m
eãXmV {b{hʶmg gm§JVrb. ^y‘r Cn¶moOZ g§X^m©V MMm© KS>dyZ AmUVrb. J«m‘rU d ZmJar
CXmhaUm§dê$Z ^y‘r Cnm¶¶moOZmVrb ’$aH$m~m~V MMm© H$aVrb.
 Amdí¶H$ gm{h˶ :
OnmZ d ^maVmVrb ^y‘r Cn¶moOZmMr {d^m{OV dVw©io AmH¥$Vr B˶mXr.
OnmZ‘Yrb ^y‘r Cn¶moOZ 2011 ^maVm‘Yrb ^y‘r Cn¶moOZ 2011
3.5
11.7 0.8
19 16.4
52.8
68.5 23.1
4.2

H¥${f¶mo½¶ ñWm¶r H¥$fr dZmÀN>m{XV ñWm¶r Hw$aU BVa


OnmZ d ^maVmVrb ^y‘r Cn¶moOZ %
 {dXçmWu H¥$Vr :
J«m‘rU d ZmJar CXmhaUm§dê$Z ^y‘r Cnm¶¶moOZmVrb ’$aH$ H$aVrb.
H¥$Vr : Imbrb àíZmdbrMr CËVao {‘idm d {bhm.
1) H$moU˶m XoemV H¥$frImbrb O{‘ZrMr Q>³Ho$dmar OmñV Amho? ....................................

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 156


2) dZmImbrb O{‘ZrMr Q>³Ho$dmar ^maVmnojm OnmZ‘ܶo {H$Vr Q>³Ho$ OmñV Amho? ......................
3) H¥$fr¶mo½¶ O{‘ZrMo joÌ H$moU˶m XoemV H$‘r Amho? ................................................
4) ^maVm‘ܶo H$moUVo ^y‘r Cn¶moOZ AmT>iVo? .........................................................
gj‘ ~Zy¶m
H¥$Vr : Vw‘À¶m JmdmOdirb EImXçm ehambm ^oQ> XoD$Z VoWo H$moU˶m gw{dYm d g‘ñ¶m AmT>iyZ
¶oVmV, Vo {ejH$m§À¶m ‘XVrZo {bhm.
A{YH$ ‘m{hVr ¶oWyZ {‘iob :

{Xdg - 20
CXçmoJ
Aܶ¶Z {ZînËVr/j‘Vm :
08.73G.17 : {d{dY CXmhaUm§dê$Z CXçmoJm§‘Yrb ’$aH$ g‘OUo.
08.73G.20 : Am¡Xçmo{JH$ {dH$mgmda n[aUm‘ H$aUmao KQ>H$ ñnîQ> H$aUo.

nyd©kmZ OmJ¥V H$ê$¶m


{ejH$m§Zr {dXçm϶mªZm Imbrb àíZ {dMmê$Z CXçmoJmg§X^m©V Ano{jV nyd©kmZ OmJ¥V H$amdo.

1) eoVr H$aUo hm CXçmoJ H$moU˶m Am{W©H$ {H«$¶oMm àH$ma Amho Vo gm§Jm?
2) pX²dVr¶H$ Am{W©H$ {H«$¶oMr H$mhr CXmhaUo gm§Jm.
3) dmhVyH$ d ì¶mnma hr CXmhaUo H$moU˶m Am{W©H$ {H«$¶oV g‘m{dîQ> AmhoV Vo gm§Jm.
4) ^maVmMr AW©ì¶dñWm H$moU˶m CXçmoJmda Adb§~yZ Amho Vo gm§Jm?
Aܶ¶Z AZw^d/H¥$Vr
{ejH$ H¥$Vr :

{ejH$ {dXçm϶mªZm AmH¥$VrMo/{MÌmMo {ZarjU H$aʶmg gm§JVrb. {d{dY CXçmoJm§dê$Z EImXçm
àXoemVrb àmH¥${VH$ n¶m©daUmMm VoWrb AW©H$maU d ì¶mnma ¶m§da hmoUmam n[aUm‘ g‘OmdyZ gm§JVrb.

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 157


AmH¥$Vrda AmYm[aV àíZm§Mr CËVao {dXçm϶mªÀ¶m eãXm§V {b{hʶmg gm§JVrb. {d{dY CXçmoJm§À¶m
CXmhaUm§dê$Z CXçmoJm§‘Yrb ’$aH$m~m~V MMm© H$aVrb.
 Amdí¶H$ gm{h˶ :

{d{dY CXçmoJm§Mr {MÌo B˶mXr.

"A' "~' "H$'

{dXçmWu H¥$Vr : Imbrb àíZm§Mr CËVao {‘idm d {bhm.


1) "A' {MÌmVrb CXçmoJmMo Zmd gm§Jm. ..................................................................


2) "A' Am{U "~' ¶m CXçmoJm§V H$m¶ ’$aH$ Amho?
..............................................................................................................
3) "H$' {MÌmVrb CXçmoJmV H$moUVo doJionU Amho?
..............................................................................................................
4) {MÌmVrb CXçmoJm§Mo àH$ma AmoiIm?
..............................................................................................................

gj‘ ~Zy¶m
Vw‘À¶m n[agamVrb EImXçm CXçmoJmg à˶j ^oQ> XoD$Z ˶mMr ‘m{hVr {‘idm d dJm©V gmXa H$am.
A{YH$ ‘m{hVr ¶oWyZ {‘iob :

goVy Aä¶mg : B¶ËVm Zddr : {df¶ - gm‘m{OH$ emñÌo : 158

You might also like