Historia myśli pedagogicznej - wykłady

25.04.2023
- egzamin –
- 18.06.2023 – wykład w jakiś poniedziałek, 16;45
Kiedy zaczęła się kształtować myśl pedagogiczna i gdzie?
W basenie morza śródziemnego, Asyria, Babilion i Akadia i Starożytny Egipt. W tych państwach
rozwinęła się kultura, istniały szkoły i biblioteki. Państwa starożytnego, bliskiego wschodu.
- pismo klinowe, hieroglify – powstawały traktaty pedagogiczne i dydaktyczne. – jeden z najstarszych
tekstów pedagogicznych, Babilonia 1900 p.n.e. Pouczenie – satyra na różne zawody.
- Nauka króla Ammenemhata dla Saosa Strima I,
- Teksty te mówiły o tym dlaczego wiedza ogólna zawsze jest lepsza i daje lepszy start w życiu od
wiedzy ściśle zawodowej. Aby być dobrym cieślą i rzemieślnikiem – trzeba mieć ogólną wiedzę,
dotyczącą estetyki, kultury, pewnej ogłady.
- Kultura hellenistyczna, kultura Grecji i Starożytnego Rzymu,
Grecka myśl pedagogiczna
- Grecja – szeroko rozumiany basem morza Egejskiego, wspólnoty obywatelskie – państwa/miasta,
Macedonia, Sparta, Ateny, Samotraka, Lennos, Lesbos. Wielka Grecja znajdowała się na Sycylii
(dzisiejsze Włochy), Morze Czarne, Półwysep Krymski – greckie miasta i grecka kultura,
Filozofowie
Pierwszym z greckich filozofów w był Tales z Miletów i inni filozofowie jońscy – Anaksimenes z
Miletu – rozwiązywanie otaczającego świata za pomocą działań matematycznych. Nie przekazywali
wiedzy w sposób zaplanowany.
 Pitagoras
Pierwszymi, którzy zaczęli gromadzić wokół siebie grono uczniów, Pitagoras, szkoła w Krotionie,
Półkole Pitagorasa – szkoła stworzona na życzenie mieszkańców Krotionu – pitagoras pracował tam
kilkadziesiąt lat (Był uczniem Talesa),
Metoda pedagogiczna Pitagorasa – choć potencjalnie każdy człowiek może posiąść wiedzę, to jedynie
nieliczni zasługują na to, żeby ją posiąść. Na oświecenie trzeba sobie zasłużyć. Aby zostać uczniem
Pitagorasa trzeba było przeżyć długi okres inicjacji – przez rok ludzie czekali, później stopniowo
dołączali do wspólnoty, dzielili się majątkiem – byli dopuszczani do słuchania mistrza, bez prawa
widzenia go. Uczestnictwo w pewnej tajemnicy (nauka) – a więc wiedza może być przekazywana
tylko w przekazie ustnym. Pitagoras nigdy niczego nie zapisał (bo nie umiał pisać), ale wiedzy nie
zapisywano, trwało do to końca średniowiecza.
W jaki sposób się uczymy, co jest celem nauki?

- Celem nauki jest poszukiwanie prawdy, indywidualne ćwiczenia, atmosfera towarzysząca poznaniu,
odrzucenie, co rozprasza, odrzucenie dóbr materialnych, konsumpcji.
- W gronie uczniów Pitagorasa też były kobiety, dla których stworzono osobne zgromadzenie
(antykobieca kultura)
- Ateny – stały się głównym celem filozofów, mistrzowie przyjeżdżali do Aten (po wojnach z Persją,
Ateny stały się centrum politycznym i gospodarczym). W Atenach pierwsza zawodowa grupa
nauczycielska – Sofiści – na ile sopiści byli rzemieślnikami wiedzy a na ile sami je kreowali –
Gordiasz, Prodikos z Keos, Protagoras z Abdery,
- Stoa miejsce pod którym spotykają się uczniowie z nauczycielem – szkołą, drzewo, kolumna.
Niewielka grupa uczniów, bo nie każdy zasługuje na wiedzę.
Isokrates
Isokrates – najbardziej znany z greckich filozofów w okresie starożytnym, najbardziej ceniony w
basenie morza śródziemnego. Isokrates żył 436 – 346 p.n.e. – jednym z jego uczniów był Perykles –
stworzył demokrację. 392 p.n.e – utworzył swoją szkołę pedagogiczną – publiczne nauki w Atenach,
zawdzięczamy mu (logogorafem był – logos – słowo, ten, który układa słowa, pisał mowy sądowe,
polityczne i stworzył nowy gatunek filozofii – erystykę, czyli bardzo praktyczną stronę retoryki,
sztukę prowadzenia sporu. Mówił jak być skutecznym politykiem, jak dojść do skutecznej pozycji
społecznej – poprawna mowa, mówić w odpowiednim rytmie, emitować dźwięki w odpowiedniej
częstotliwości, elementy gry aktorskiej – PRAKTYKA, PRAKTYCZNE NAUCZANIE)
W swoich mowa zwracał uwagę na to, aby odpowiedzialne za nauczanie było państwo. Staranie
dobierał uczniów, max 10 uczniów – Perykles, Teodaktes, Efenos, Isajos,
Sokrates z Alopeke – 470 – 379 - samouk, człowiek nieszablonowy, nauczał bezpłatnie. Zastanawiał
się „co to znaczy, że coś wiemy” jak to jest wiedzieć. Wiedzieć to znaczy poszukiwać. Heureza –
poszukiwania. Metoda Sokratejska – od szczegółu do ogółu. Zdolności i metoda ich rozwinięcia.
09.05.2023
Jednym z uczniów Sokratesa Platon – zapoczątkował refleksję pedagogiczną kompleksową.
Wcześniej analizowano wycinek pedagogicznej rzeczywistości, a Platon w najlepszy sposób
przedstawił to w „Państwie”. Po powrocie z wygnania otworzył swoją szkołę – akademię platońską.
Państwo Platona – ustrój polityczny nijak ma się do realiów Aten, w których żył filozof. Jest to
państwo rządzone przez kastę filozofów, ośmiu tysięcy obywateli, kształcenie obywatelskie swoich
młodych obywateli. „Wychowanie to zaprawianie do cnoty i pobudzanie chłopca od lat
najwcześniejszych, żeby gorąco pożądał stać się prawowitym obywatelem” – patriotyzm.
Wychowanie jest przynależne państwu – dzieci są o wiele bardziej dziećmi państwa niż swoich
rodziców.
- Kiedy kończy się okres dziecięcy – ogródki dziecięce – wychowanie do 6 roku życia, słuchając
opowieści, mitów (niczego co prawdziwe). Rząd ma prawo oszukiwać swoich obywateli. Wychowanie
jest rzeczą państwa i jest takie samo dla wszystkich – państwo powinno wprowadzić obowiązek
szkolny – koedukacja, takie samo znaczenie kobiety i mężczyzny w państwie.
- Przedmioty nauczania – muzyka, gimnastyka – uczono cnót obywatelskich,
- Kształcenie zawodowe – kolejny etap platońskiej wizji – służba muzom – szerokie, erudycyjne
wykształcenie, lepsze niż to, które otrzymywali młodzi kształceni na rzemieślników.
Arystoteles ze Staginy – jako siedemnastoletni chłopak trafił do platońskiej akademii, napisał
„Politykę”, stworzył liceum i przeniesiona do Egiptu, do Aleksandrii przez Aleksandra
Macedońskiego.
Czym różni się pedagogika Arystotelesa od pedagogiki Platona – Platon – ścisła kontrola państwa,
ławki, Arystoteles – alternatywa, szkoła demokratyczna, ławki w okręg, przedszkola leśne, natura,
wychowanie naturalistyczne. Arystoteles zauważa, że człowiek jest ewenementem w świecie zwierząt
– ma nieśmiertelną duszę i jest bytem wolnym. Wychowanie człowieka – natura – inność, naturalność,
przyzwyczajenie – socjalizacja, i rozum – indywidualna cecha, która buduje strategię życiową. Wizja
wychowania Arystotelesa – wychowanie jest rzeczą państwa i takie samo dla wszystkich, kształcenie
to rzecz obowiązkowa – doświadczenie płynące z kontaktu z przyrodą, a czym innym jest umiejętność
i wiedza pojęciowa. U Arystotelesa mamy koegzystencję empirii (indywidualnego doświadczenia
jednostki) a pewnej wiedzy, która jest przekazywana przez instytucję państwową.
- Gramatyka, sztuka pisania, czytania, rysunek, gimnastyka, muzyka, geometria.
- Wychowanie człowiek otrzymuje w rodzinie
Safona z Lesbos – pisarka, poetka – dzieciństwo powinno być ściśle wyodrębnionym etapem w życiu
człowieka, beztroskie dzieciństwo spędzane przy boku matki, odpowiednie zabawki – adekwatne do
wieku, zainteresowań dziecka. Dzieci według Safony są rodzaju nijakiego – sprzeciwia się
seksualizacji dzieci. W 6-7 roku życia można zacząć stosować różne wzorce wychowawcze do
konkretnych płci – oddać wykształconym kobietom, które przygotują je do ról społecznych i
gospodarczych, a chłopców – role publiczne i polityczne,
Pederastia – chłopcy poznawali swoje ciało za pomocą nauczyciela. Nauczyciel odbywał stosunki z
uczniem.
Okres hellenistyczny – myśl pedagogiczna – człowiek, który może czuć się obywatelem świata

Starożytny Rzym
Państwo rzymskie ewoluowało od osady do czasów republiki aż po gigantyczne imperium. Od
północy Irlandii aż do brzegów Tygrysu i Neufratu.
Wychowanie państwowe – zapoczątkowane w czasach republiki rzymskiej z racji konserwatywnych
polityków.
Bronił praw tradycyjnej rzymskiej kultury – Katon Starszy – podkreślał, że rzymianin powinien być
człowiekiem prawym, szanującym prawo, państwo, ojczyzna na pierwszym miejscu, ojciec na drugim
– głowa rodu. Ten rzymianin powinien być człowiekiem pracowitym, sumiennym, skłonnym do
oddania swojego życia w imię ojczyzny – republiki – a później imperium. U jego boku powinna stać
rzymska matrona – gyme – ta, która rodzi. Rzymianie mówili o swoich córkach – że powinny być
dobrze wykształcone, swoje córki nazywali imionami żeńskimi swoich ojców.
Porzucanie niemowląt – spis powszechny ludności i imię córki od imienia ojca.
Kobieta powinna być mądra, wykształcona, powinna być matką, święta matronalia 1-8 marca.
Kobiecie powierzono zarządzanie gospodarstwem domowym. Zaznajamiać z historią kraju i historią
rodziny.
Marek Tuliusz Cyceron – zabierał głos w kwestiach edukacji. Pisał w języku grecki, retoryk.
Napisało granicy dobra i zła, o republice, o mówcy.
Celem wychowania jest służenie państwu traktat o mówcy „nikogo nie powinno uważać się za
mówcę, kto nie jest wyszkolony w tych wszystkich naukach, które godne są wolnego człowieka”
– znajomość siedmiu nauk gramatyki, dialektyki, retoryki, muzyki, astronomii, geometrii, arytmetyki,
wiedzy o architekturze, medycynie, filozofii i prawie, ekonomii i wojskowości – pakiet wiedzy
umiejętności i wiedzy dla rzymianina.
Marek Terencjusz Warron – dyscyplina, napisał o „umiejętnościach”.
Marek Fabiusz Kwintylian – napisał traktat „Kształcenie mówcy” – 12 ksiąg, pierwsza ma charakter
autobiograficzny, okres szkolny i dzieciństwa. Wizja edukacji – złoty środek między wychowaniem
domowym a wychowaniem szkolnym. – Dobre wychowanie rodziców (szczególnie matki). Dziecko
nauczy się pisania, liczenia, czytania w domu – dla rzymianina to żadna nauka. Podstawowe
umiejętności dziecko nabywa poprzez zabawę – w domu.
Seneka Młodszy – 5 p.n.e – 65 p.n.e – „o cierpliwości” „O dobrodziejstwach” - „rodzice powinni o
mieć władzę nad dziećmi, sprawować pieczę nad ich wychowaniem.” „Kto to jest dziecko. Rośniemy,
w odpowiednim czasie przechodzą różne procesy i zmiany. Zęby mleczne, życiowa siła. Ostatni ząb
kładzie kres rozwojowi młodości”. Podkreślał wszechstronność wykształcenia – wykształcenie
ogólne, kontrolowane przez państwo, kosztem kształcenia zawodowego.
16.05.2023
Państwo rzymskie zaczęło wrastać w kulturę chrześcijańską. Chrześcijaństwo – czasy Augusta, spis
powszechny ludności rzymskiej, narodziny Jezusa. Mimo prześladowań chrześcijaństwo bazujące na
ludności żydowskiej, rozszerzyło swój krąg oddziaływania na ludność nieżydowską.
Ojcowie kościoła – Święty Tertulian z Kartaginy – wychowany w klasycznej kulturze rzymskiej,
oczytany, dobrze wykształcony. Zderzenie z szkolnictwem rzymskim, silnie związanym z instytucją
państwa, państwo rzymskie prześladowało chrześcijan, więc szkolnictwo chrześcijańskie nie mogło
być przyjmowane. Chrześcijaństwo było religią księgi.
- Czy nauka jako taka, czy teksty platona, poezję – są złe, dobre czy neutralne, groźne dla chrześcijan,
których celem jest zbawienie? – Odpowiedź była twierdząca – nie ma nic złego w samej nauce (myśl
ojców kościoła) nie nauka jest zagrożeniem dla zbawienia, ale jaki jest cel nauki? Czy uczymy się po
to, aby lepiej poznać Pismo Święte? Dyskusja między ojcami kościoła – czy chrześcijanin może być
nauczycielem? Do IV w odpowiedź była negatywna. – Rzymski nauczyciel musiał złożyć przysięgę
cesarzowi, który był jednocześnie bogiem, a chrześcijanie mają tylko jednego Boga.
- Piśmiennictwo pedagogiczne ojców kościoła, czyli – Jak wychować dobrego chrześcijanina?

Kobiety Mężczyźni
Biblijna Ewa – kobiety są złe, zagrażają - Opiekun rodziny, dobrym, prawym
mężczyznom w drodze do zbawienia. Aby człowiekiem.
zlikwidować zły model kobiety, drążono temat
dziewictwa – wychowanie na dziewicę.
Chronimy duszę, negując ciało, ograniczyć
seksualność, kontakty między płciami, najlepsze
miejsce dla zbawionego jest w klasztorze.
Alternatywa dla dziewictwa – małżeństwo
Czy kobieta powinna być wykształcona – uczyć
się w domu albo klasztorze, ochrona przed
kontaktami z płcią przeciwną.
- Skromna, pracowita, skupiona na pracy,
wystrzegać się złych myśli,
- Macierzyńskie powołanie – kobieta dobra,
cierpliwa,

Wydarzenia polityczne u schyłki cesarstwa rzymskiego – kręgi kościelne stały się ostoją dla
pedagogiki.

Średniowiecze
Rozpad Imperium Rzymskiego – 814 – śmierć cesarza Karola Wielkiego - IX – renesans karoliński
X w Europie – państwo Polan, Wielkie Księstwo Kijowskie,
1000 rok – Pełnia Średniowiecza, epidemia dżumy, pojęcie carpe diem,
Boecjusz – świat upada, pesymistycznie nastawiony co do losów świata, starajmy się doskonalić
wewnętrznie, poznawać literaturę, znalezienie wewnętrznego spokoju
Kasjodor – książki, teksty pisane w kolumnie. Kasjodor wycofał się z życia politycznego,
publicznego, stworzył klasztor Vivarum – wzorzec człowieka uciekającego przed złem świata,
skupionego na wiedzy, samodoskonaleniu.
Klasztory Benedyktyńskie 529r – piśmiennictwo pedagogiczne – reguła św. Benedykta – reguła
mistrza. W regule benedykta pojawia się klasztor jako idealne środowisko społeczne, na jego czele stoi
– mistrz, magister – ojcem i królem dla mnichów. Benedyktyni wprowadzili obyczaj przyjmowania na
wychowanie małych chłopców, klasztor stał się jednocześnie szkołą – szkoła życia, do obowiązków
opata należy nauczanie jak i wychowanie. Przebieg – w podobny sposób do tego, co pisał Kwintylian
– nauczyciela powinna cechować cierpliwość – wyrzeczenie się gniewu i pochopności. Edukacja
powinna być pewnym procesem, ciągłym. Czas niezależny – zegar mechaniczny – mnich ma przez 3
godziny dziennie studiować literaturę, przez kolejne godziny modlić się i przez kolejne pracować.
Program nauczania
Karol Wielki VIII/ IX – Idea odnowienia cesarstwa rzymskiego, reforma administracji, reforma
pisma, reforma szkolnictwa – ogłosił tekst Admonitio Generalis (zarządzenie ogólne) – w którym
zażądał od opatów – postawienia szkół, w których chłopcy mogliby się uczyć. Ściągnął grupę
wybitnych uczonych i ludzi zajmujących się nauczaniem – Alkulin – pisał podręczniki do nauki, listy,
w których pisał w jaki sposób wychowywać przyszłego władcę. Einhard – żywot Karola Wielkiego.
Myśl pedagogiczna – ukrywająca się w tekstach, które na pierwszy rzut oka nie mają nic wspólnego z
pedagogiką, bo nie ma uniwersytetów. Teksty mówiące o tym jak powinien postępować człowiek na
danym stanowisku – zwierciadło/ tekst o władcy. Einhard pisze o karolu wielkim – władcy powinni
być sprawiedliwi dla swoich poddanych, król stanowi prawo, jest obrońcą praw i kościoła, buduje
kościoły, król ma być wykształcony – opiekun instytucji kształcącej.
Roland – idea rycerza idealnego – bezwzględnie oddany swojemu władcy, ludzie nie powinni
przeżyć swojego wodza. Rycerz jest odważny do szaleństwa, nigdy się nie poddaje – zawołanie
zakonu krzyżackiego „Nie dla nas, nie dla naszej chwały, lecz dla chwały twojego imienia”, wyzbycie
się egoizmu, aby czynić dobro dla innych. Rycerz powinien być wierny – władcy i damy swego serca,
Święty Wojciech – wysłany przez Bolesława Chrobrego do Prus – śmierć męczeńska poprzez ucięcie
głowy. Chrobry wykupił ciało za równowartość złota. Otton III – zabrał sobie ramię św
Wojciech/Wojciecha XD.
Władca Czeski – Brzetysław – Zabrał reliwkię, zdobył Gniezno i uciekając zgubił relikwię/głowę.
Czasy Karolińskie – jak powinno się uczyć, jakim człowiekiem powinien być nauczyciel. –
Zamiłowanie do uczenia, systematyczność.
Średniowieczne społeczeństwo – stany społeczne
Wychowanie córek arystokratów – ogrom literatury pedagogicznej,
Wzorce wychowawcze osób duchownych – regulacja prawa kościelnego, reguły zakonów,
dominikanin powinien być osobą komunikatywną, dobrze wykształconą, oczytaną.
Zakonnik z zakonu cysterskiego – człowiek skupiony na zmienianiu otaczającego świata,
Renesans - możemy jego korzenie zobaczyć już w średniowieczu
Quarino z Verony
 Połowa uczniów w szkole byli to wybierani osobiście przez Quarina ubodzy
chłopcy. Był on humanistą i
doceniał człowieka jako człowieka a nie przez pryzmat zamożności czy pochodzenia.

Victorino Rafel
 Jeden z pierwszych Włochów którzy znają grekę
 Stworzył cassa giocossa – gimnazjum humanistyczne
 Szkoła była przeznaczona dla niewielkiej grupy chłopców. Byli podzieleni na klasy. Chłopcy funkcjunują w
układzie uczeń – nauczyciel w dobrym, sympatycznych warunkach
 Szkoła opierała się na 7 sztukach wyzwolonych. Ich zakres był nieco inny niż w średniowieczu. Zamiast
dialektyki była filozofia. Program był wzbogacony w klasyczną grekę i klasyczną łacinę
 Uczniowie sami wybierali nauczyciela i przedmioty, których chcą się uczyć
 Oprócz nauki w programie kształcenia i wychowania były wycieczki, jazda konna, pływanie, szermierka,
taniec. Dbano o kompleksowy rozwój człowieka

 Renesans negatywnie odnosi

się do kobiet
 Dziewczynki mogły chodzić
z chłopcami na zajęcia, co więcej
mieszkały w jednym akademiku
Hermolao Barrbaro – fan kształcenia retorycznego, uważał, że kto opanował sztukę mówienia potrafi odpowiednio
opisywać rzeczywistość.
Jan Ludwik Vivane – napisał tekst „O wychowaniu niewiasty chrześcijanki” który dedykował królowej Anglii
Katarzynie. Pracował jako wychowawca młodych. Wychowanie to zwarty jednolity system oparty na etyce,
psychologii. Szkoła ucząca metodą indukcyjną dzieci i osoby dorosłe.
Tomasz Morus – napisał „Utopie” W utopijnym państwie jest równorzędne traktowanie mężczyzn i kobiet, nauczanie
kobiet i mężczyzn
Thomas Elyot - Należy kształcić kobiety aby mogły towarzyszyć mężom w dyskusjach i wychowywać dzieci. Był
zwolennikiem dostosowania edukacji do klasy społecznej.
Franciszek Rabelai – zwolennik wychowania i kształcenia indywidualne, należy uczyć wszystkich nauk ale przede
wszystkim łaciny, greki, hebrajskiego, arabskiego, a z innych przedmiotów historii, arytmetykę, astronomię, botanikę,
zoologię, mineralogię i naukę o człowieku.
Michał Montei – uczył się przez podróże dlatego jest zwolennikiem kształcenia indywidualistycznego. Napisał
pierwszy esey
Piotr Ramii – jego twórczość określiła granice pomiędzy dyscyplinami naukowymi
Matheo Vergio – dziewczynkę należy wychowywać na dobrą matkę i gospodynie, ale zalecał bardzo surowe
wychowanie dziewczyn. Niepielęgnowanie ich, używanie kija gdyż należy zwalczać upór który może zmienić się w
swawole

Oświecenie
John Locke – brak konieczności odbycia edukacji formalnej, duch epoki oświecenia,
- czym myśl pedagogiczna w oświeceniu różni się od poprzednich epok – wpływ wywiera religia albo
filozofia, tymczasem w dziesięcioleciach poprzedzających oświecenie jest gigantyczny rozwój nauki
(issac newton, Robert boyle), rozwój nauk ścisłych.
Ludzie, którzy rozwijali oświecenie zbierali się w instytucjach naukowych, oświecenie jest w jakimś
sensie niezależne od rządowego dyskursu, natomiast dosyć szybko znajduje zainteresowanie w
kręgach rządowych pod wpływem twórczości pedagogów (w szerokim znaczeniu).
- szereg reform oświatowych sterowanych myślą pedagogiczną,
- różnorodność podejść, tematów, poglądów, szkoła jako instytucja – czy jest niezbędna, czy edukacja
powinna być formalna czy nieformalna?

– oświecenie = różnorodność – w trzech różnych nurtach

- naturalizm
- empiryzm
- utylitaryzm
- racjonalizm

Edukacja kobiet w oświeceniu

Oświecenie to czas, w którym zwraca się uwagę na kształcenie kobiet,
Napisali traktaty dotyczące edukacji kobiet,
- Franciszek Salagmac De La Monte
- Claudius Fleury – koncepcja, aby każdy człowiek mógł być oświecony – trochę przypomina to
poglądy Komeńskiego, przedmiot nauczania dla kobiet – obok gramatyki i arytmetyki dodał
ekonomię, naukę o prawie, politykę, nauki przyrodnicze, geometrię, historie
- Matki zdaniem teoretyków miały odgrywać rolę sterowniczek, przewodniczek edukacji,
- Czartoryski – należy zerwać z przekonaniem, że panienki z dobrych domów powinny przebywać na
pensji,
- Radykalnie zmienia się podejście do edukacji kobiety – zastanawiano się czy zasadnym będzie
włączenie kobiet do edukacji publicznej, czy osobnych szkół

Ruch patriotyczno-obywatelski
- Sharl Morel (nie wiem co powiedział) – członek akademii, historyk, edukator – zwolennik nauczania
w języku narodowym,
- Denis Diderot –
- Paul Enric, Ditrich Emmanuel von

Encyklopedyści
Wielka encyklopedia francuska powstała we Francji w latach 1751-1780r. Jej twórcami byli Denis
Diderot, Jean Jacques Rousseau i Voltaire. W encyklopedii tej zawierano informacje dotyczące
rzemiosła, sztuki i różnych dziedzin nauki.
- Czym była encyklopedia francuska – tomy podzielone na konkretne dziedziny nauki i wiedzy,
poglądowa, obrazkowa,

Naturalizm – od Arystotelesa, podjął się tego Jan Jakub Rousseau

- idź na przekór, nie wysyłać dziecka do szkoły, nie każ czytać książek, człowiek jest istotą dobrą i
wolną,
- Emil, O wychowaniu

- Utylitaryzm i empiryzm – niemieckie kierunki,

- Utylitaryzm – użyteczny, szkoła użyteczna dla ucznia – wyposażyć go w wiedzę realną, ścisłą i
techniczną, wiedzę racjonalną. A z drugiej strony skoro państwo dotuje owe szkoły, ma prawo do
tworzenia polityki oświatowej użytecznej wobec państwa.
Hasłem oświecenia jest czynienie jednostce dobra,
Ekonomiczno-matematyczna szkoła realna – szkoły są dla ludzi, którzy mają w przyszłości zajmować
się rzemiosłem, handlem, gospodarstwem.
Lorens Oliwier – stworzył metodę łącznego nauczania pisania i czytania,

Instytucja Komisji Edukacji Narodowej – Król August Stanisław Poniatowski – miała służyć
kształceniu młodzieży szlacheckiej, pierwszymi 8 komisarzami byli politycy
- wprowadzono zapis o obowiązku szkolnym, wszystkie dzieci równe,
- wprowadzały w życie myśl pedagogiczną oświecenia,
- szkolnictwo w Polsce miało być instytucją zcentralizowaną
- wydziały szkolne – na poprawce, jak ktoś nie nauczy się na pierwszy XD
- Towarzystwo do ksiąg elementarnych 1875 roku – kontrolowanie kształcenia nauczycieli, tworzenie
programów nauczania, ogłaszanie konkursów na podręczniki i wydawanie podręczników, edukacja w
polskich szkołach będzie odbywać się po polsku (ale brakowało im słów polskich)
- Uniwersytety – ludzie zaczęli się zrzeszać, dydaktyka i administracja
- Dwie szkoły główne w Krakowie i szkoła Główna Wielkiego Księstwa Litewskiego w Wilnie,

06.06.2023
XIX wiek
Dotychczasowa struktura społeczna, podział na mieszczaństwo, duchowieństwo, szlachtę – pod
wpływem też rewolucji francuskiej przestał istnieć w różnej mierze. Szlachta przekształcała się w
ziemiaństwo, zasilała kręgi warstw inteligencji. Pojawia się warstwa robotnicza, uprzemysłowienie
miast powoduje transfery ludzkie, do miast trafiają chłopi, ludność wiejska, biedota – trafiają do
powstających kopalni, hut, zakładów przemysłowych. 1820 – 1840 – prowadzi to do kryzysu
społecznego, nie ma związków zawodowych. Średnia życia człowieka wynosi około 25 lat

- Okres niewoli dziecka – do pracy trafiają i matki i ojcowie,

- Angielski parlament wydaje książkę – parlament pochyla się nad problemem pracujących dzieci w
hutach i kopalniach,
- Zaleta uprzemysłowienia – masowa produkcja, przetwórstwo bawełny – astronomiczny wzrost
wskaźnika przeżywalności ludzi, masowe wprowadzenie bawełny na rynek przywróciło życie do
jakiegoś poziomu.

Wydarzenia gospodarcze przeobraziły społeczeństwo, skutkując gigantycznym problemem dzieci

osieroconych – przez wysoką śmiertelność w warstwie robotniczej.
Sieroty

Rozwój idei edukacji obowiązkowej

Żywiołowe zmiany w myśli pedagogicznej,

Dziecko jest oddzielnym bytem, działania edukacyjne dobierać do wieku dziecka – twórczość Jana
Henryk Pestalozzi – powieść pedagogiczna – Jak Gertruda uczy swe dzieci,

W Paryżu istniał zakład, w którym przeszło 350 tysięcy dzieci, a z nich 312 tysięcy zmarło,
- Svenberg – praca – choroba sieroca
Wielu przemysłowców – Robert Oven – utworzył przy swojej fabryce przedszkole, żłobek dla dzieci,
do którego mogły przyprowadzać swoje dzieci jego pracownice – bo efektywniej pracowały, wiedząc,
że ich dzieci mają opiekę.

W krajach niemieckich powstają

Fryderek Freuder – powstanie pierwszego kindergarten – sam popełnił kilka tekstów dotyczących
modelu wychowawczyni takiego przedszkola, konieczność pobytu na świeżym powietrzu,
wyposażone w miejsce schronienia, pracowni – kontakt dziecka z naturą i rozwój zdolności
manualnych.

Henryk Jordan – ogródki jordanowskie, polska wersja niemieckiego „kindergarten” – różne działania
opiekuńcze są podejmowane przez społeczników,

Maria Montessori – Casa de Bambini – 1907 rok

Obowiązek szkolny I jego konsekwencje – w wielu państwach wprowadzono obowiązek szkolny,

zaczęto doszukiwać się kto nie podlega obowiązkowi szkolnemu – dzieci z deficytami i
niepełnosprawnościami nie podlegały temu obowiązkowi. Spychano to zagadnienie, pojawia się
pedagogika specjalna

Edward Seguin – pomysł na nauczycieli pracujących z dziećmi niepełnosprawnymi umysłowo

Masowe szkolnictwo – ekstensywne i intensywne

System monitorialny – jeden nauczyciel pracujący w szkole, pracujący z najzdolniejszymi uczniami i

uczennicami (szkoły koedukacyjne) – najzdolniejsi uczniowie mieli prowadzić nauczanie pozostałych
dzieci, a nauczyciel miał nadzorować tą naukę.
Największa popularność systemu monitorialnego - starszy uczeń – prowadzący – 1811 – 1825 w
anglii, 1820 – 1865 – USA – fajne bo tanie

Robert Reikes – Anglia – szkółki niedzielne – po mszy, dzieci zostawały i pastor uczył je pisania,
czytania, liczenia.

Inwestycje infrastrukturalne w krajach niemieckich – zaczęło się od wprowadzenia obowiązku

szkolnego i zakazu poboru dzieci do wojska,

Ogłoszono konkursy na szkoły dla uczniów (w formie liczbowej) – zaprojektowane sale lekcyjne dla
nauczycieli, budynki stawiane z czerwonej cegły – charakterystyczna cecha szkół, świadome
finansowanie budynków, seminaria nauczycielskie, wprowadzenie podręczników, programów
nauczania
- Wymagane postawy – literatura pedagogiczna – profil absolwenta, którego chcemy uzyskać w
procesie kształcenia (germanizacja)
Karol Libelt – 1820 – pisze o „miłości ojczyzny”
Bronisław Ferdynand – pedagogia, system pedagogii narodowej
Klaudyna Potocka

Innym kierunek rozbudowy – kierunek indywidualizujący – Jan Henryk Pestelloci –

Józef Jeziorowski – seminarium nauczycielskie
Szkolnictwo średnie – szkoła średnia w XIX wieku – elitarne zjawisko, pogodzenie gimnazjum z
rozwojum – gimnazjum neohumanistycznego – Fryderyk Von Humbolt – zadaniem szkoły jest
przygotowanie do życia.

Uniwersytety – wielka rewolucja francuska – profesorzy, asystenci, nauczanie,

Zadaniem uniwersytetu jest dydaktyka,

XX wiek
- rozwój nauk społecznych, psychologia i socjologia
- podstawy prawne do publicznej opieki nad dzieckiem, pierwsza kodyfikacja praw dziecka,
- znaczny rozwój szkolnictwa (największe zmiany w USA) – nowoczesny system oświatowy, -
samorząd- - organizowanie, finansowanie, kontrola poziomu nauczania zgodnie z ustawą
- szkoły elementarne – ujednolicenie do 6 lat nauki, - wprowadzenia przedmiotów praktycznych i
zawodowych,
- oxfort/ cambrige
- trzy lata ogólniaka
- oparte na europejskim systemie działania szkolnictwa,

Nurty w oświecieniu
NATURALIZM
- Rousseau – Emil, czyli o wychowaniu
- edukacja powinna być ukierunkowana na naturalny rozwój człowieka,
- uczenie się poprzez odkrywanie i samodzielne myślenie,
EMPIRYZM
- LOCKE, DIDEROT – BECON
- edukacja oparta na doświadczeniu zamiast na abstrakcyjnej wiedzy,
- wyżej ceniona wiedza praktyczna niż teoretyczna,
- operowanie doświadczeniem,
UTYLITARYZM
- Joachim Bastetow, Mill
- nauka jedynie tego, co przydatne,
- to co pożyteczne jest dobre,
RACJONALIZM
- Kartezjusz
- rozum jest podstawą,
- pewność myślenia podstawą wiedzy,
- cogito ergo sum – myślę więc jestem
- coś co jasne i wyraźne jest pewne
KOMEŃSKI POJEB
Komeński wierzy w moc wychowania i wykształcenia. Podziela optymizm pedagogiczny epoki
Odrodzenia. Nie podziela poglądu, iż " są umysły tak tępe, że niczego w nie wpoić niepodobna".
Domaga się powszechnego nauczania i wychowania niezależnie od płci, pochodzenia społecznego
czy miejsca zamieszkania. Opracowuje system jednakiego szkolnictwa dla całej ludności -
pierwszego w historii wychowania. Rozróżnia on cztery okresy w rozwoju człowieka i
odpowiednio do nich cztery typy szkół: Okres dzieciństwa - do szóstego roku życia, któremu
odpowiadała szkoła macierzysta, czyli wychowanie głównie w rodzinie gdzie podstawowa role
nauczyciela pełni sama matka. Okres chłopięctwa - od szóstego roku życia do dwunastego,
któremu odpowiadała szkoła elementarna, z językiem ojczystym; uczą się w niej chłopcy i
dziewczęta; powinna być w każdym miasteczku, wsi, osiedlu. Okres młodzieńczości - od
dwunastego do osiemnastego roku życia - odpowiadała mu szkoła języka łacińskiego - szkoła
średnia, gimnazjum, która powinna być w każdym większym mieście, a uczyć się w niej powinni
wszyscy, którzy tylko odznaczają się wystarczającymi zdolnościami umysłowymi. Okres
dojrzewającej męskości - od osiemnastego do dwudziestego czwartego roku życia - odpowiadała
mu Akademia, do której powinni być kierowani ci, którzy maja być uczonymi. Akademia
powinna być zorganizowana w każdym państwie, a zakończenie w niej nauki powinno być
uwieńczone, według Komeńskiego podróżami zagranicznymi. W swoich słowach tak ją
uzasadniał: "doktorów i przyszłych wodzów dla innych, aby nigdy nie brakło odpowiednich
kierowników dla kościołów, szkół i spraw państwowych"