ANTYK

1.STAROŻYTNOŚĆ-
-epoka starożytna zaczęła się w IV tysiącleciu pne wraz z wynalezieniem
pisma
- koniec epoki starożytnej- 476r. wraz z upadkiem Cesarstwa
zachodniorzymskiego
- STAROŻYTNOŚĆ KLASYCZNA- późniejszy okres starożytności jest inaczej
nazywana ANTYKIEM.
2. FUNDAMENTY KULTURY W EUROPIE
- większość obszarów na których intensywnie rozwijała się kultura to
państwa znajdujące się w basenie morza śródziemnego dlatego mówimy
o kulturze śródziemnomorskiej.
- cywilizacja antyczna oraz chrześcijaństwo (którego podstawa jest biblia)
miały swoje początki właśnie u jej fundamentów.
- miasta jako symboliczne fundamenty kult.europejskiej
ATENY – najważniejsze greckie miasto
RZYM – stolica wielkiego imperium
JEROZOLIMA - święte miasto żydów oraz chrześcijan
3. FILOZOFIA STAROZYTNEJ GRECJI
- filozofowie starali się odpowiedzieć na pytania związane z
mechanizmami rządzącymi światem, jego budową i pochodzeniem bez
sięgania do sfer mocy nadprzyrodzonych
- źródłem filozofii było ZDZIWIENIE
- zastanawianie się nad istotą rzeczywistości, sensem życia, zasadami
które rządzą społeczeństwem
- dostrzeganie piękna nie tylko w bóstwach, ale przed wszystkim w
człowieku i jego ciele.
- ciekawość świata – podróże odkrywcze, zakładanie kolonii i podboje
innych krajów
- nowożytne wyprawy w poszukiwaniu odległych lądów stanowią
wspólne grecko-rzymskie dziedzictwo.
4. CHRZEŚCIJAŃSTWO
- monoteizm – wiara w jednego boga
- wprowadziło kodeks etyczny – oparty na ewangeliach ( św. Marka,
Mateusza, Jana i Łukasza)
- pomogło społeczeństwu poprzez teksty biblijne przyswoić wiele mitów
czy opowieści powstałych na Bliskim Wschodzie.
- etyka wyłożona w Nowym Testamencie ma wpływ na zycie społeczne
mieszkańców Europy od ponad dwóch tysiącleci
- przykazania, np. o miłości do bliźniego czy nie odpłacaniu złem za zło
staly się swego rodzaju wskazówkami dotyczącymi tego jak żyć dla
chrześcijan.
5. GRECJA I JEJ MIASTA-PAŃSTWA
-greckie miasta-panstwa nazywały się polis i był one małymi
organizmami politycznymi które rozwijały się wokół ośrodków
miejskich.
- władzę w polis sprawowali dorośli mężczyźni ponieważ tylko oni byli
pełnoprawnymi obywatelami.
- w niektórych polis panował ustrój polityczny zwany demokracją z
którego grecy byli niesamowicie dumni. Obywatele sami decydowali o
najważniejszych sprawach państwa, a chodzenie na wszelkiego rodzaju
wybory czy głosowanie uważali za swój najwyższy obowiązek.
DEMOKRACJA ATEŃSKA ~
Ateny to miasto które w starozytnej grecji przeszło ogromny rozkwit
cywilizacyjny w glowny stopniu dzięki wolności myśli, wolności słowa
oraz swobodzie głoszenia różnych poglądów i stało się przykładem
demokracji.
V w. p.n.e – złoty wiek Aten – to właśnie wtedy tworzyli najwybitniejsi
artyści, poeci, dramatopisarze czy filozofowie; zbudowano Akropol z

2
Partenonem – ponadczasowy wzor architektoniczny; powstały
najbardziej znane tragedie a filozofia zaczęła się jeszcze bardziej
rozwijać.
Tym wszystkim wydarzeniom dodatkowo sprzyjał wcześniej wspomniany
ustrój demokratyczny. Wymuszał on doskonalenie umiejętności takich
jak ;
- przemawianie do dużej grupy osób. Nauczyciel, który przygotowywał młodych
ateńczyków do działania w społ i uczył
- argumentacja własnej wypowiedzi właśnie tych rzeczy nazywany był SOFISTĄ.
- dokładna wymowa

Logicznego myślenia oraz dyskutowania uczyli filozofowie, którzy zbierali

wokół siebie uczniów zakładając szkoły filozoficzne. Najpopularniejsze w
starożytnej grecji były;
- akademia Platona
Słowo LICEUM wzięlo
- Likejon Arystotelesa swój początek
właśnie od słowa
„likejon”.

6.NAJWAŻNIEJSZE OSIĄGNIĘCIA STAROŻYTNYCH GREKÓW

- demokracja i społ. Obywatelskie – ustrój gdzie władzę sparawuje
większość obywateli
- swoboda myśli i wolność słowa – prawo do głoszenia własnych
poglądów, poszukiwania odpowiedzi na różne pytania
- Podstawy filozowii – próba odp. Na egzystencjalne pytania np. o sens
życia
- stworzenie kanonu piękna- dot. Architektury oraz rzeźby
-Eposy Homera – wzorcowe przykłady epiki bohaterskiej
- Dramat ( oraz komedię i tragedię- jego dwie odmiany)
- teatr oraz koncepcję sztuki scenicznej
-liryke – oda, hymn, elegia

3
- retorykę, czyli sztukę przekonywania do własnych racji, argumentacji
własnego stanowiska

7. IMPERIUM RZYMSKIE
- na początku królestwo, potem republika a od I w. p.n.e CESARSTWO
- poprzez liczne podboje Rzymian w końcu narodziło się imperium które
zamieszkiwało wiele plemion i narodów.
- plemiona te bardzo szybko przejęły wiele elementów kultury rzymian jak
np. język łaciński ( do dziś jest on językiem europejskich elit)
-W cesarstwie oragnizacja była wręcz znakomita, obywatele posiadali
rozbudowany system dróg które prowadziły do stolicy ( Rzymu) oraz
niezwykle sprawną administrację.
- największa świetność cywilizacji rzym osiągnął za rządów cesarza
Oktawiana Augusta ( koniec I w. p.n.e) i na początku kolejnego
stulecia.Był to okres ogromnego rozkwitu sztuki, architektury i literatury
nazywany złotym wiekiem literatury rzymskiej.
- Mecenas, wpływowy arystokrata oraz polityk, opiekował się twórcami
takimi jak Wergiliusz czy Horacy. W późniejszym czasie jego imię stało się
synonimem opiekuna uczonych czy artystów.

8. NAJWAŻNIEJSZE OSIĄGNIĘCIA STAROŻYTNYCH RZYMIAN.

- PRAWO – zbiór zasad i norm obowiązujących w całym państwie
- pojęcie obywatela – jednostka która ma w społeczeństwie określone
prawa i obowiązki, a państwo ma obowiązki wobec niej
- kalendarz słoneczny – wprowadzony przez JULIUSZA CEZARA kal.
Juliański miał 365dni i raz na 4 lata rok przestępny 366dni.
- przekazanie potomnym kultury Antycznej Grecji – np. kultura, filozofia,
sztuka
- Pieśni Horacego – uniwersalne wzory poezji
- alfabet łaciński – przyjęty potem w całęj Europie

4
- nadanie zorganizowanych form chrześcijaństwu – stworzenia kościoła,
który dobrz funkcjonował; Rzym jako siedziba papieża

9. ZYCIE CODZIENNE W ANTYKU

- cywilizacja antyku była określana jako antropocentryczna
Antropocentryczna – skoncentrowana na człowieku i jego potrzebach
duchowych oraz cielesnych.
- przejawiało się to nie tylko w sztuce lecz także w zyciu codziennym
gdyż, Rzymianie oraz grecy mieli w sobie pragnienie długiego życia i
dobrego zdrowia; dbali bardzo o higienę oraz interesowali się medycyną
- lekarze antyczni którzy przeszli do historii- Hipokrates oraz Galen
-ubiór ludzi w grecji i rzymie;
GRECJA
- Męski strój składał się z chitonu( w rzymie nazywanego
tuniką),luźnej koszuli wiązanej lub zapijanej na ramionach agrafami
- Kobiecy strójto peplos – długa szata wiązana na ramionach
RZYM
- mężczyżni na tunikę nakładali dodatkowo togę – duży pas z
materiału
- kobiety nosiły długie suknie do ziemi przewiązane paskiem a pod
nimi tuniki do ziemi
- KALOKAGATIA – jedna z najważniejszych idei w zyciu starozythnych.
- człowiek powinien laczyc w sobie piękno cielesne oraz duchowe-
- GIMNAZJON – zespół budowli wznoszony w każdym greckim miescie
sluzący do ćwiczen fizycznych.
- IGRZYSKA OLIMPIJSKIE - organizowane co 4 lata, startowali w nich
tylko mężczyźni. Nie mieli oni zadnych okryc aby publiczność mogla
podziwiać ich piękno cielesne.

5
- SYMPOZJONY- całonocne biesiady organizowane przez Greków na
których uczestnicy leżąc na półokrągłych sofach pili wino rozcieńczone z
woda i jedli przystawki. Żartowali, bawili się, mężczyźni rywalizowali ze
sobą w wielu konkursach zręcznościowych czy tez poetyckich
improwizacjach. Te właśnie improwizacje polegały na tym ze wybierany
‘władca sympozjonu’ podawał temat i kolejni uczestnicy mieli za zadanie
wypowiadać się cytując wiersze innych poetów lub wymyślając własne,
przy tym nawiązując do wypowiedzi poprzednika w sprytny i zabawny
sposób. Mimo różnic społecznych na czas uczty wszyscy uczestnicy byli
sobie równi.

10. FILOZOFIA ANTYCZNA

- ojczyzną filozofii w skutek odwagi, dociekliwości i ciekawości świata jej
mieszkańców jest STAROŻYTNA GRECJA
- cel greckiej filozofii – calosciowe poznanie rzeczywistości i określenie
miejsca jakie zajmuje w niej człowiek.
1) SOKRATES
-żył w V w. p.n.e w Atenach (469-399 pne)
-W centrum rozważan umiescil człowieka
- pytania o sens i cel ludzkiego zycia
-ludzie błądzą uznając za wiedze to co za nią powszechnie uchodzi
- „wiem, że nic nie wiem” – prawdziwą madrosc człowiek może odnaleźć
tylko w sobie.
- kto jest mądry, nie może czynić zła
- cnota(etyczna doskonałość) = mądrość

2) PLATON
-żyl w latach 427 – 347r. p.n.e
-najwybitniejszy uczen Sokratesa
- rzeczywistość to wyłącznie zludzenie, nasz świat jest niedoskonałym
odbiciem, cieniem idealnego świata

6
- idea – niezmienny doskonały prawzór im bardziej się dana rzecz od niej
oddala tym jest gorsza
- wszyscy rodzimy się z pewna swiadomoscia o swiecie idealnym, jeśli
sięgniemy w głąb swojej duszy rozumowo możemy sobie przypomnieć
ukryte prawdy.
- ludzie postępują źle w wyniku niewiedzy o tych prawdach
- CZŁOWIEK POWINIEN SŁUCHAĆ ROZUMU, KTÓREGO ZADANIEM JEST
KIEROWANIE GO DO BEZWARUNKOWEGO DOBRA I PIĘKNA.

3) ARYSTOTELES
- 384-322 w. p.n.e
-uczeń platona
- odrzucił poglądy swojego nauczyciela
-GŁÓWNE ZAŁOZENIA;
- Podstawa sądów o rzeczywistości sa obserwacje zmysłowe i
dociekania umysłowe
- Powinniśmy obserwować rzeczywistość i wyciągać z tego wnioski
- Człowiek ma się kierować zasadą złotego środka –odrzucać
skrajności i wybierac to, co pośrednie.
- - aby zyc w szczęściu powinnismy rozwniez umiarkowanie
korzystać z przyjemności, zyc z innymi w pokoju oraz rozwijać się
intelektualnie.

11. INNE SZKOLY FILOZOFICZNA W GRECJI

- najpopularniejsze szkoły filozoficzne w Grecji to epikureizm, stoicyzm
oraz sceptyzm.
1) epikureizm
- nazwa od filozofa EPIKURA ( 341-270 P.N.E) który uwazal ze celem zycia
człowieka jest osiagniecie szczęścia którego zrodłem ma być

7
przyjemność( najwyższe dobro). Potępiał osoby szukające tylko
zmysłowych rozkoszy.
- -ODCZUWANIE RADOŚCI Z ŻYCIA POLEGA NA UMIARKOWANIU I
UNIKANIU SKRAJNOSCI
- - nie powinniśmy się bać śmierci bo do momentu kiedy ona nie
nadejdzie to ona dla nas nie istnieje.
- - „CARPE DIEM” – Horacy
2) STOICYZM –
- Zenon z Kition ( 333- 262 r. p.n.e)
- cały swiat przenika i ozywia boskie tchnienie
- ta sila działa na swiat i kształtuje człowieka
- aby zyc z nia w zgodzie należy;
- PRZYJMOWAC WSYZTSKO Z NIEZMACONYM SPOKOJEM
- KIEROWAC SIĘ ROZUMEM
- ZYC Z CNOTA- PRZESTRZGAC NATURALNEGO PORZADKU I ZNAC
SWOJE MIEJSCE W SWIECIE
- NIE MIEĆ WYGOROWANYCH OCZEKIWAN
- SPOKOJNIE I SOLIDNIE WYKONYWAC SWOJE OBOWIAZKI

3) SCEPTYZM
- tworca to Pyrron z Elidy (360-270 r. p.n.e)
- POWINNIŚMY POWSTRZYMAĆ SIĘ OD WYDAWANIA SĄDÓW O
RZECZYWISTOŚCI
- WARTO POSTĘPOWAĆ Z ROZSĄDKIEM, PODPORZĄDKOWAĆ SIĘ
LOKALNYM PRAWOM I ZWYCZAJOM

12. SZTUKA ANTYKU

- celem sztuki antycznej było PIĘKNO
- Triada platońska – piękno, dobro, prawda – NA NIEJ OPIERA SIĘ CAŁA
ESTETYKA ANTYCZNA
- mimesis – naśladowanie rzeczywistości w dziełach sztuki

8
- Antyczny ideał piękna –
- Umiar
- Doskonałość formy przez zastosowanie ustalonego przez grekow
kanonu piekna
- Wewnętrzny ład, równowaga, harmonia
- Rytmiczność i symetria
- Naśladowanie natury, dozwolona iluzja
-Starożytni Rzymianie bardzo wzorowali się na greckiej sztuce
-W Rzymie powstawało bardzo wiele posągów konnych władców które
potem stanowiły inspiracje dla innych twórców.
- ARCHITEKTURA GRECKA
- Najbardziej okazałe dzieło – świątynia w kształcie prostokąta na
kilkunastostopniowej podstawie
- Kolumnada – element budowli dbający o jej symetrie i stwarzający
wrażenie harmonii wszystkich elementów
- RZYMSKA ARCHITEKTURA
- dużo łuków i kopuł
- świątynie i budynki publiczne najczęściej postawione były na planie
koła
- kolumny połączone lukami nazywano – ARKADY
- półokrągłe i okrągłe sklepienia
- AKWEDUKTY- BUDOWLE ZAOPATRUJĄCE MIASTA W WODĘ
- Amifiteatry – budowle do masowych imprez ( np. Koloseum)
- Wznoszono łuki triumfalne oraz wysokie kolumny w posągami na
szczycie aby upamiętnić podboje czy zwycięstwa militarne władcow
Rzymu.

9
10