Powtórzenie- renesans

1. Nazwa epoki, czas trwania(Europa, Polska).

2. Epoka wielkich odkryć( np. odkrycie Ameryki, wytyczenie drogi morskiej do Indii, stworzenie prasy
drukarskiej, udowodnienie teorii heliocentrycznej).

3. Humanizm renesansowy ( renesansowy humanista; zna języki obce, dorobek starożytnych Greków
i Rzymian, wszechstronnie wykształcony, otwarty na świat, podróżuje, patriota).

4. Klasycyzm renesansowy- podstawowe założenia:

a) zasada mimesis- twórcze naśladowanie natury bądź dzieł sławnych przodków,

b) zasada decorum- adekwatny do tematyki dzieła dobór stylu, kompozycji, języka i gatunku
wypowiedzi.

c) harmonijna, uporządkowana i regularna kompozycja dzieła.

5. Filozofia:

a) neoplatonizm renesansowy( Mirandola ”Mowa o godności człowieka”),

b) irenizm-Erazm z Rotterdamu „Pochwała głupoty”

c) makiawelizm- N. Machiavelli „Książe”

6. Reformacja.

II. IDEE I HASŁA RENESANSU:

naśladowanie starożytnych; powrót do źródeł (ad fontes) kultury śródziemnomorskiej,(Grecja,

Rzym , Biblia); afirmacja piękna ludzkiego ciała; antropocentryzm ( Człowiekiem jestem i nic, co
ludzkie, nie jest mi obce); indywidualizm; kostium antyczny; kult rzemiosła, warsztatu poetyckiego;
kult sławy( non omnis moriar); postulat tworzenia w języku ojczystym.

1. Wzorce osobowe typowe dla polskiej literatury renesansowej:

a) humanista- człowiek wszechstronnie wykształcony, znający literaturę antyczną, filozof, podróżnik,

umiejący korzystać z uciech, ale zachowujący w życiu umiar, pokorny wobec przeciwności losu,
patriota, człowiek sprawiedliwy, uczciwy, w swoich działaniach niedbający o sławę i nagrody, np.
Kochanowski „Pieśni”

b) ziemianin- człowiek rozsądny, zapobiegliwy, zaradny, dobry mąż, ojciec, gospodarz, sąsiad,
szlachetny pan dla poddanych chłopów, sprawiedliwy, patriota, np. Mikołaj Rej „Żywot człowieka
poczciwego”

c) dworzanin- człowiek szlachetnie urodzony, pełen gracji, wdzięku, elegancki, wytworny,

elokwentny, wykształcony, znający obyczaje u tradycje, np. Łukasz Górnicki „Dworzanin polski”
d) obywatel –patriota- człowiek lojalny wobec władzy świeckiej, gotów do poświęceń, tolerancyjny,
sprawiedliwy, posłuszny prawom, nieakceptujący przemocy, np. Andrzej Frycz-Modrzewski „O
poprawie Rzeczypospolitej”, Jan Kochanowski „Odprawa posłów greckich”

e) Polak-katolik- człowiek głęboko wierzący, zdolny do poświęceń dla ojczyzny, zwalczający wszelkie
herezje, lojalny wobec Kościoła katolickiego, wspierający potrzebujących np. Piotr Skarga „Kazania
sejmowe”, „Żywoty świętych”

2. Wybrane motywy:

a) arkadia-np. Kochanowski „Pieśń świętojańska o sobótce”; b) idealna miłość-np. Petrarka „Sonety

do Laury”; c) władza- np. Kochanowski „Odprawa posłów greckich”, Machiavelli „Książe”; d) Bóg-
artysta, np. Kochanowski” Czego chcesz od nas Panie”

III. LEKTURY I KONTEKSTY:

1. Mikołaj Rej „Żywot człowieka poczciwego”- kontekst literacki: literatura ma bawić i uczyć dlatego
Rej podejmował tematy bliskie codzienności, używał języka potocznego, wzór osobowy, który
przedstawiał to człowiek „poczciwy” czyli uczciwy, godny, zacny- ziemianin gospodarujący na wsi.
Utwór wpisuje się w dyskusję o renesansowym modelu człowieczeństwa ( Górnicki w dziele
„Dworzanin polski” propagował wzór dworzanina- człowieka wszechstronnie wykształconego,
żyjącego w mieście, znającego języki obce, wytwornego wobec dam, zachowującegosię z
niewymuszoną elegancją.

2. Kochanowski „Pieśni”- kontekst kulturowy, filozoficzny: humanizm, stoicyzm, epikureizm.

3. Kochanowski „Pieśń o spustoszeniu Podola” – kontekst historyczny: 1575 atak Tatarów na

południowo-wschodnie tereny Rzeczpospolitej (Podole).

4. Kochanowski „Pieśń świętojańska o sobótce” kontekst literacki: antyczna poezja sielankowa -

motyw Arkadii.

5. Kochanowski „Odprawa posłów greckich”- kontekst mitologiczny: ”Iliada” Homera, kontekst

polityczny: aluzje do ówczesnych realiów polskich,ale przede wszystkim uniwersalna kwestia
odpowiedzialności obywateli za los państwa!

6. Kochanowski „Treny”- kontekst filozoficzny: polemika ze stoicyzmem, kontekst biograficzny.

IV POJĘCIA:

Antropocentryzm, apostrofa, arkadia, epikureizm, horacjanizm, humanizm, konsolacja, makiawelizm,

reformacja, stoicyzm, tragizm, utopia, Deus artifex, Deus ridens, topos „theatrum mundi”(„świata
teatru”)

V. ZAGADNIENIA:

1. Wskaż antyczne i biblijne inspiracje w literaturze renesansu.

2.Określ, jakie tematy poruszał Kochanowski w pieśniach.

2. Przedstaw problematykę „Odprawy posłów greckich” Jana Kochanowskiego.

3. Wskaż cechy gatunkowe „Odprawy posłów greckich”. Określ związek dramatu z tragedią antyczną.

4. Przedstaw relacje człowieka z Bogiem na podstawie wybranych psalmów Jana Kochanowskiego.

5. Przedstaw problematykę wybranych dramatów Szekspira.

6. Wymień cechy gatunkowe sonetu, dramatu szekspirowskiego, trenu.

7. Wymień i scharakteryzuj wzorce osobowe propagowane w literaturze renesansu.

8. Wykaż, że „Treny” Jana Kochanowskiego są poetyckim wyrazem bólu ojca, artysty i filozofa.

9. Omów problem odpowiedzialności za losy kraju w kontekście ‘Odprawy posłów greckich”

10. Zaprezentuj metaforyczne ukazanie ojczyzny w „Kazaniach sejmowych” Piotra Skargi.

11. Porównaj dramat szekspirowski z tragedia antyczną. Odwołaj się do wybranych utworów W.
Szekspira i Sofoklesa.

12. Wykaż, że „Romeo i Julia” jest utworem o miłości tragicznej.

13. Na podstawie wybranych przykładów okreśł funkcję toposów obecnych w literaturze renesansu:
theatrum mundi, Deus artifex, Deus ridens.

Ponadto podręcznik „Ponad słowami” klasa 1 część 2, strony: 124-125(mapa myśli) oraz 127 (zadania
powtórzeniowe)

POWODZENIA