Zagadnienia do sprawdzianu antyk II

1. Znajomość treści „Antygony” Sofoklesa i mitu o rodzie Labdakidów, utworów Homera: „Iliady” i
„Odysei”.
2.Znajomość problematyki omówionych utworów Horacego.
3. Cechy gatunkowe pieśni i eposu.
Epos:
-epickość,
-rozbudowana, wielowątkowa fabuła, mająca charakter epizodyczny,
-ukazywanie dziejów legendarnych lub historycznych bohaterów w momentach przełomowych dla danej
społeczności,
-obecność bohatera zbiorowego,
-inwokacja na początku utworu, np. do muzy,
-rozbudowane, bardzo szczegółowe opisy
-narrator trzecioosobowy, wszechwiedzący i obiektywny,
-porównania homeryckie,
-występowanie stałych epitetów (np. „szybkonogi Achilles”)
-treść skupiona wokół postaci centralnej
Pieśń:
- częste refreny
- rytmizacja
- uproszczona budowa
- układ stroficzny
- występują paralelizmy i przerzutnie
4. Wyznaczniki tragedii greckiej/ hybris, mimesis, katharsis
· Katastrofa- nagłe i nieoczekiwane wydarzenie niosące ze sobą negatywne skutki, np. straty
materialne.
· Wybór tragiczny– to istnienie dwóch równorzędnych racji, pomiędzy którymi nie sposób dokonać
wyboru. Jeśli wybierze decyzję a – przegra, jeśli b – też przegra. Trzeciego wyjścia nie ma.
· Zachowanie zasady trzech jedności (miejsca, czasu i akcji) - jedność czasu – akcja musiała się
rozegrać w ciągu doby, między wschodem a zachodem słońca. Jedność miejsca – miejsce akcji
było stałe. Akcja toczy się tylko w jednym miejscu. Jedność akcji – akcja dotyczyła jednego
problemu, jednego wątku.
· Ironia tragiczna – nieprzezwyciężona sprzeczność naznaczająca los bohatera tragedii, którego
czyny wbrew jego woli i wiedzy prowadzą nieuchronnie do wypełnienia przeznaczenia.
· Hamartia- w tragedii starożytnej błędne rozpoznanie i fałszywa ocena własnej sytuacji przez
bohatera. Bohater, nieświadomy rzeczywistego znaczenia okoliczności, w jakich się znalazł,
popełnia czyny prowadzące do dalszego przypieczętowania jego losu i ostatecznie do katastrofy.
· Hybris – duma, pycha rodowa lub majestat władcy, które uniemożliwiają prawidłowe
rozpoznanie sytuacji, w której się znalazł.
· Tragizm – jest to sytuacja, w której bohater musi dokonać wyboru pomiędzy dwoma
równorzędnymi racjami. Każda decyzja, jaką podejmie, będzie miała negatywne skutki.
 · Mimesis- kategoria estetyczna oznaczająca naśladowanie rzeczywistości przez sztukę.
· Katharsis- celem sztuki jest wzbudzenie u widza uczuć litości i trwogi, aby przez to następnie
oczyścić jego umysł z tych doznań.
5. Zadania chóru.
-komentowanie,
-uzupełnianie i wyjaśnianie danych elementów utworu,
-ocenianie np. zachowań bohaterów,
6. Budowa tragedii.
1. Prologos (ekspozycja)
2. Parados (pieśń wejściowa chóru)
3. Epejsodiony (dialogi i monologi bohaterów)
4. Stasima (pieśni chóru)
5. Eksodos (pieśń chóru opuszczającego scenę)
7. Wyjaśnienie pojęć:
a) horacjanizm– stworzona przez rzymskiego poetę Horacego postawa wobec życia i moralności. Była
swoistym poszukiwaniem złotego środka poprzez połączenie dwóch antycznych filozofii życia:
epikureizmu i stoicyzmu.
b) zasada złotego środka- nakazuje zachowanie właściwego środka między nadmiarem a niedomiarem.
c) carpe diem- chwytaj dzień.
d) retardacja– jedna z figur retorycznych; jej celem jest zwiększenie napięcia u czytelnika poprzez
opóźnienie bądź zatrzymanie akcji utworu, zwykle literackiego.
e) mecenas- w czasach starożytnych była to osoba, która wspierała finansowo artystów (rzeźbiarzy,
malarzy, poetów).
f) symultaniczność- odbywanie się dwóch akcji jednocześnie.
8. Cechy stylu homeryckiego.
Styl ten cechuje się obecnością stałych epitetów, porównań homeryckich, inwokacją, heksametrem,
hiperbolami a także obecnością rozbudowanych, realistycznych opisów, powodujących retardację, czyli
spowolnienie akcji utworu. Występują też stałe formułki na wprowadzenie i zakończenie oraz przenikanie
się świata bogów i ludzi.
9. Zastosowanie stoicyzmu i epikureizmu do interpretowania poezji Horacego.
10. Znajomość środków stylistycznych i ich funkcji.
Onomatopeja – wyrazy dźwiękonaśladowcze.
Funkcja: wzbogacenie utworu
Zdrobnienie – utworzone za pomocą przyrostka, który ma w odniesieniu do wyrazu podstawowego
wyrażać pomniejszenie np. Kotek.
Funkcja: wyraża uczucia pozytywne, ironię
Zgrubienie – utworzone za pomocą odpowiedniego przyrostka słowo, które ma w stosunku do wyrazu
podstawowego wyrażać powiększenie np.. Kocur.
Funkcja: Wyraża uczucia negatywne, pobłażliwość
Apostrofa – bezpośredni zwrot do odbiorcy
Inwokacja – rozbudowana apostrofa.
Funkcja: nadaje podniosły styl
Pytanie retoryczne – pytanie, które nie wymaga odpowiedzi.
Funkcja: ironia
Przerzutnia - przerzucenie myśli z jednego wersu do drugiego.
Funkcja: wzbogacenie języka
Wykrzyknik – zastosowanie w utworze zdań wykrzyknikowych lub równoważników tych zdań.
Funkcja: zdenerwowanie, agresja
Powtórzenie - to zastosowane w utworze wielokrotne powtórzenie tego samego wyrazu.
Funkcja: podkreślenie wyróżnienia
Anafora – Zaczynanie się wersów od tych samych słów lub zwrotów.
Funkcja: podkreślenie powtórzonego słowa
Epifora - kończenie się wersów lub strof od tych samych wyrazów lub zwrotów.
Funkcja: podkreślenie
Alegoria: motyw, który poza sensem dosłownym ma sens przenośny, rozumiany przez wszystkich tak
samo
Symbol – motyw, który poza sensem dosłownym ma znaczenie przenośne
Hiperbola – Wyolbrzymienie postaci zwierząt.
Funkcja: wywarcie wrażenia podkreślającego stosunek do danego wiersza
Epitet - połączenie przymiotnika z rzeczownikiem.
Funkcja: łatwej wyobrazić sobie obraz przedstawiany przez autora
Epitet metaforyczny – epitet, który ma znaczenie przenośne.
Funkcja: wyraża i wzbogaca język
Oksymoron – zestawienie ze sobą wyrazów o sprzecznym znaczeniu, najczęściej rzeczownik i przymiotnik
np. Gorący lód.
Funkcja: uplastycznienie
Peryfraza - zastąpienie nazwy przedmiotu przez jej dokładniejszy opis.
Funkcja: zapobieganie powtórzenia w tekście
Eufemizm - zastąpienie wyrazu wulgarnego przez łagodniejszy zwrot
Porównanie - zestawienie ze sobą dwóch przedmiotów ze względu na podobieństwo jakiejś cechy. Łączy
je najczęściej: "jak", "jakoby", "na kształt".
Funkcja: uplastycznia tekst
Porównanie homeryckie – bardzo rozbudowane porównanie.
Funkcja: działa na wyobraźnię
Metafora - wyrażenie, które poprzez nietypowe złączenie wyrazów uzyskuje nowy, przenośne znaczenie.
Personifikacja – nadanie przedmiotom cech ludzkich
Animizacja – nadanie przedmiotom cech stworzeń żywych