Tematy i utwory na klasówkę 29 października 2018

1. Teorie genezy muzyki

2. Cechy muzyki pierwotnej [prehistorycznej]
3. Źródła wiedzy o muzyce starożytnej
4. Charakterystyka kultury muzycznej Mezopotamii /Sumer, Asyria, Babilon/
5. Charakterystyka kultury muzycznej starożytnego Egiptu
6. Kultura muzyczna starożytnej Grecji:
a. okresy: homerycki, archaiczny, klasyczny, hellenistyczny
b. instrumentarium
c. formy liryczne, dramatyczne i instrumentalne
d. system tonalny i metryczny, notacja, teoria etosu
e. zabytki muzyczne
7. Muzyka w Biblii

Zabytki muzyki greckiej

1. Anonim - Hymn hurycki
2. Pindar z Teb – 1. Oda pytyjska
3. Eurypides – Pierwszy stasimon z tragedii Orestes - Katolophyromai
4. Anonim - 1. hymn delficki ku czci Apollina
5. Anonim – pieśń biesiadna skolion Seikilosa
6. Anonim – pean Pean, o peanie
7. Mesomedes – Hymn do Heliosa (Słońca)
Muzyka nowożytna inspirowana antykiem
8. Claudio Monteveridi – opera L’Orfeo, akt III, aria Orfeusza Possente spirto /Duchu potężny i bóstwo
wspaniałe
9. Jean Philippe Rameau – suita z opery Les Boreades/Z rodu Boreasza, część Les Vents/ Wiatry
10. Claude Debussy – Syrinks
11. Claude Debussy – preludium symfoniczne Popołudnie fauna
12. Karol Szymanowski – cykl trzech poematów na skrzypce i fortepian Mity op. 30, nr 3 Driady i Pan
Na następnej stronie są linki do nagrań i omówienia utworów:

Temat pracy domowej na 29. X. 2018

Można wybrać jeden z dwóch niżej podanych:
1. Scharakteryzuj rolę muzyki w antycznym dramacie greckim.
2. Przedstaw wpływ kultur starożytnych na nowożytną europejską kulturę muzyczną.
Pamiętajcie o bibliografii i netografii!
polecane strony www:
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Grecja-starozytna-Teatr;4019625.html
http://doremi.sapirnet.pl/attachments/article/78/Muzyka%20staro%C5%BCytnej%20Grecji.pdf
https://pl.wikipedia.org/wiki/Muzyka_staro%C5%BCytnej_Grecji
https://pl.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%B3r_(teatr)
http://ksiazki.onet.pl/fragmenty-ksiazek/muzyka-w-zyciu-poezji-i-dramacie-grecji/vf0vf
http://www.starozytnosc.info – zakładki ‘teatr grecki’, ‘tragedia’

więcej linków jest na ostatniej stronie

1. Anonim - Hymn hurycki http://dziwowisko.pl/najstarsza-piosenka/
najstarszy zabytek z II tys. przed Chrystusem, zapisany pismem klinowym na amiennej tabliczce, jego
odczytanie i rekonstrukcja nie są w pełni wiarygodne.
lub http://www.youtube.com/watch?v=DBhB9gRnIHE#t=56 [tutaj macie wizerunki instrumentów sumeryjskich
i babilońskich]
lub https://youtu.be/9c-hmFN610g [lira]

materiał dodatkowy, do powtórzenia Egiptu

http://www.youtube.com/watch?v=VP0NmJnsIjs&list=PL94CE9539A405021A -rekonstrukcja egipskich Tekstów
Piramid; słyszycie i widzicie instrumenty
2. Pindar z Teb – 1-sza Oda pytyjska [VI/V w. p.n.e.]
http://www.youtube.com/watch?v=LL-Af0GkA6M&list=PL6188CF7F8AED6ED4
Pindar (stgr. Πίνδαρος, Píndaros, ur. między 522 a 518 p.n.e. pod Tebami, zm. między 443 a 438 p.n.e. w Argos)
– grecki twórca liryki chóralnej (oda) – wykonywanej przez chór przy akompaniamencie instrumentów dętych (aulos) lub
strunowych (kitara). Pindar znany jest głównie z utworów sławiących zwycięzców igrzysk w Olimpii, Koryncie,
Delfach.Najwcześniejszy jego zachowany utwór to Oda pytyjska z 498 p.n.e. [jej autentyczność dzisiaj jest kwestionowana].
Pindar zdobył sławę w całym greckim świecie. Gdy w 335 p.n.e. Aleksander Macedoński zdobył zbuntowane Teby, zburzył
wszystkie domy z wyjątkiem domu Pindara, a wśród nielicznych mieszkańców miasta, którym oszczędzono losu niewolników, byli
potomkowie poety.
Zachowana do czasów hellenistycznych spuścizna Pindara została uporządkowana w Bibliotece Aleksandryjskiej;
podzielono tam jego na siedemnaście ksiąg, według gatunków.

3. Eurypides – 1.Stasimon z tragedii Orestes – Katolophyromai/Płaczę, rozpaczam [V w. p.n.e. – ale

papirus zachowany z III w. p.n.e.]
https://youtu.be/3cZyv7UgOOY lub https://youtu.be/Gn7jvHI2kU4
Pierwszy stasimon [chór] z tragedii Orestes Eurypidesa [480 – 406 p,n.e.] zachowany łącznie z notacja muzyczną na papirusie z III
w. p.n.e. - najprawdopodobniej jest zapisem oryginalnej kompozycji Eurypidesa.

4. 1-szy hymn delficki ku czci Apollina [II w. p.n.e.]

http://www.youtube.com/watch?v=6yhmYbuIEPM&list=PL6188CF7F8AED6ED4
https://www.youtube.com/watch?v=6yhmYbuIEPM&list=RDEjhhghHyCt8&index=3
Do naszych czasów zachowało się 51 zabytków muzycznych, wiele jedynie fragmentarycznie. Większość pochodzi z II wieku p.n.e.
[okres hellenistyczny].
Najwcześniejsze zachowane w całości utwory to dwa hymny z późnego II wieku p.n.e. - są to dwa Hymny Delfickie z 138 p.n.e.
Wykazują one tendencje archaizujące, więc mogą zawierać elementy starsze. Pierwszy hymn delficki nazywamy hymnem
Athenajosa, drugi - hymnem Limeniosa. Zostały one wyryte na zewnętrznej stronie skarbca świątyni Apollina w Delfach. Odnaleźli
je w XIX
wieku francuscy archeolodzy.

5. anonim - Skolion Seikilosa [II w. p. n. e.]

https://www.youtube.com/watch?v=9RjBePQV4xE
lub http://www.youtube.com/watch?v=mmeUE3HNNuc&list=PL6188CF7F8AED6ED4&index=13
Skolion zapisany jako epitafium na grobowcu Seikilosa – II w p.n.e. [około 1000 r.]
Epitafium Seikilosa
Jak długo żyjesz, raduj się życiem
i niczym się nie smuć.
Życie dane nam jest na krótko,
czas zażąda jego zwrotu.
Skolia (l. poj. skolion) - w starożytnej Grecji improwizowane piosenki biesiadne, śpiewane z akompaniamentem liry. Ich treścią
było wychwalanie życia, wezwanie do bogów, wesołe aforyzmy i żarty. Śpiewający biesiadnicy przekazywali sobie zygzakowatym
ruchem gałąź mirtu lub kielich z winem, i w tej kolejności improwizowali kolejne zwrotki pieśni.

6. anonim – pean Paian o paian/Peanie, o peanie [II w n.e.]

https://www.youtube.com/watch?v=EjhhghHyCt8
Peanie o Peanie! Bądź pozdrowiony władco prowadzący chóry.
Ty, który radujesz się nad sławnym Delos I nad nurtami Ksantosu.
Pean - w starożytnej poezji greckiej to hymn ku czci Apollina, później: uroczysta pieśń pochwalna lub dziękczynna. Wywodzi się z
tańca, który miał działanie uzdrawiające.
Curt Sachs: "Wszelakiego rodzaju uroczystościom oficjalnym, procesjom, składaniu ofiar, misjom, które udawały się do wyroczni,
towarzyszyły chóry (...) Przy jednej z takich uroczystości wystąpiło aż sześciuset śpiewaków. Takie właśnie chóry mogły
wykonywać (...) Hymny Delfickie. (...) Śpiew chóralny wniknął do życia prywatnego. Athenaios wspomina o chórze weselnym
składającym się ze stu śpiewaków. (...) Jedną z form chórów weselnych był pean. Słowo "pean" oznacza "środek leczniczy".
Pierwotnie był to taniec, później stał się tańcem ku czci Apollina. (...) Jedyny zachowany przykład peanu pochodzi z II wieku naszej
ery, jest to pierwszy fragment z Papirusu Berlińskiego „Paian o paian".
 7. Mesomedes – Hymn do Heliosa (Słońca)
https://www.youtube.com/watch?v=B5fN6ekycm8 [zesp. Halaris]
https://www.youtube.com/watch?v=H4q9tmxetLg [lira solo]
https://www.youtube.com/watch?v=B8ICDEf0qt8 [syrinx solo]

Mesomedes z Krety (1 połowa II wieku n.e. ) – grecki poeta liryczny, kitharodysta i kompozytor. Był związany z dworem cesarza
rzymskiego Hadriana, panującego w latach 117-138. Jest jednym z najwcześniejszych znanych z imienia twórców muzyki, których
utwory dochowały się do naszych czasów. Zachowało się kilka wokalnych utworów Mesomedesa, napisanych prawdopodobnie do
własnej poezji. Są to:
 Hymn do Heliosa (Słońca)
 Hymn do Nemesis
 Inwokacja do Muzy (Kaliope)
Zabytkowy zapis hymnów Mesomedesa został odkryty w XVI wieku i wydany w 1581 r. w traktacie teoretycznym
pt. Dialogo della musica antica e moderna. Był to pierwszy wydany w czasach nowożytnych utwór [utwory]
kompozytora antycznego.

8. Claudio Monteveridi – opera L’Orfeo, akt III, aria Orfeusza Possente spirto /Duchu potężny i
bóstwo wspaniałe
https://www.youtube.com/watch?v=-XwIGG_iIWk [jest to pierwsza aria operowa – 1607 rok. Orfeusz śpiewem
błaga Hadesa o przywrócenie Eurydyki do życia.]

https://www.youtube.com/watch?v=-GrnwzEhi_E – nuty [trzeba rozwinąć opis i otworzyć arię - partia solowa

zapisana jest w dwóch wersjach, prostej i ozdobnej, w nagraniu śpiewak wykonuje wersję ozdobną]
Orfeusz uchodził za syna boga Apollina i muzy Kalliope. Pochodził z Tracji. Wymienia się go niekiedy jako władcę jednego z ludów
tej górzystej krainy. Uważany za największego śpiewaka, muzyka i poetę greckiego. Wtórował on swej pieśni grą na lirze lub
kitarze, którą ulepszył, powiększając liczbę jej strun z siedmiu do dziewięciu.
Mity wspominają o cudownym oddziaływaniu śpiewu Orfeusza. Jego muzyka oddziaływała nie tylko na ludzi: mogła ona uśmierzać
huczące fale morza i sprawiała, że ku śpiewakowi pochylały się drzewa, a dzikie bestie szły za nim łagodne jak baranki.
Najsłynniejszy mit o Orfeuszu i Eurydyce mówi o miłości — wielkim uczuciu silniejszym niż śmierć.
Pewnego razu pasterz Aristajos spotkał nimfę Eurydykę, żonę Orfeusza, i zachwycony jej urodą, zaczął ją gonić. W czasie
ucieczki Eurydyka została ukąszona przez żmiję i umarła. Zrozpaczony Orfeusz zdecydował się zejść do Hadesu, by zmusić
władców podziemnego świata do oddania mu Eurydyki. Jego muzyka wzruszyła królujących w podziemiu Hadesa i Persefonę tak
bardzo, że zgodzili się na powrót Eurydyki pod jednym warunkiem: będzie ona prowadzona przez Hermesa tuż za Orfeuszem,
któremu nie będzie wolno obejrzeć się za siebie, dopóki nie wyjdą z królestwa zmarłych. Orfeusz nie mógł oprzeć się pokusie i tuż
przed bramami Hadesu spojrzał na żonę. Obietnica została złamana — Orfeusz na zawsze utracił swoją ukochaną.

9. Jean Philippe Rameau – suita z opery Z rodu Boreasza, część Les Vents/ Wiatry
https://www.youtube.com/watch?v=UTTkhmr0DUM
lub https://www.youtube.com/watch?v=8ftyJLl6jl4 [tu zobaczycie instrument z grupy idiofonów
pocieranych Windmachine, zastosowany w tej operze przez Rameau (poł. XVIII w.]
Boreasz (także Boreas;’‘wiatr północny’ ‘północ’) – w mitologii greckiej bóg i uosobienie wiatru północnego. Uosabiał zimny,
gwałtowny wiatr, wiejący z północy, zdolny wyrządzać wielkie szkody (bora). W starożytnej Grecji jego imieniem oznaczano
jedną ze stron świata – północ. Jego bratem był Zefir – bóg łagodnego wiatru zachodniego, który wiosną budził przyrodę do
życia, a latem przynosił orzeźwienie.

9. Claude Debussy – Syrinks https://www.youtube.com/watch?v=aw53VrbI4l0

10. Claude Debussy – preludium symfoniczne Popołudnie fauna
https://www.youtube.com/watch?v=rB6VOY55hxw
https://www.youtube.com/watch?v=zzzF21CFJFE - balet
11. Karol Szymanowski – cykl trzech poematów na skrzypce i fortepian Mity op.30, nr 3
Driady i Pan https://www.youtube.com/watch?v=EPlA_3KxNLw
Informacje dodatkowe:
Driady – w mitologii greckiej nimfy drzew. Dokładniej driady były nimfami dębów, choć słowa tego używa się obecnie w
odniesieniu do wszystkich drzewnych nimf.
Charakterystyczne dla nich jest zielonkawe zabarwienie skóry. Driady są wyznawczyniami kultu matki natury. Stronią od innych
ras i zabijają niemal każdego, kto naruszy ich święty las. Starają się nie włączać do konfliktów i tłumaczą to tym, że natura jest
wieczna i będzie trwać nawet po wojnach. Ich społeczność składa się tylko z kobiet. Młode driady rodzą się z uświęconych
związków z elfami lub ludźmi, przy czym zawsze rodzą się dziewczynki. Driady są bezwzględne, mistrzowsko władają łukiem
oraz potrafią poruszać się bezszelestnie po lesie.
Nimfy (łac. Nymphae ‘młode kobiety’, ‘dziewczyny’, ‘narzeczone’) – w mitologii greckiej i mitologii rzymskiej boginie
(niższego rzędu) i uosobienia sił żywotnych przyrody.
Homer przedstawiał je jako córki Zeusa. Były pięknymi, młodymi i długowiecznymi kobietami. Mieszkały we wsiach, lasach i
wodach. Były duchami pól i ogólnie całej przyrody. Stanowiły uosobienie jej płodności i wdzięku. Zamieszkiwały groty, gdzie
spędzały czas przędąc i śpiewając.
Najbardziej znanymi nimfami były: Dafne, Echo i Kalipso. W wiekach późniejszych nimfy stały się częstym tematem wierszy
i dramatów. W Grecji wierzono w nimfy do czasów nowożytnych.

Faun lub Faunus – bóg płodności, bóg lasów górskich, opiekun pasterzy,
nauczyciel uprawy roli. Często występujący w otoczeniu innych bóstw leśnych,
utożsamiany
z greckim Panem. Początkowo nie charakteryzował się żadnymi specjalnymi
cechami, pod wpływami greckimi przyjął cechy Pana - kozie różki i kopytka.
Faun występuje w różnych bajkach i baśniach (Opowieści z Narnii, Labirynt
fauna).
Pan ( łac. Pan, Faun, Faunus) – wywodzący się z Arkadii[1] grecki bóg
opiekuńczy lasów i pól, strzegący pasterzy oraz ich trzód.
W rzymskim panteonie bogów Pan utożsamiany był z Faunem (Faunusem) lub
z bogiem lasów Silvanusem.
Pan był przedstawiany w postaci pół człowieka, pół zwierzęcia. Miał tułów i
twarz mężczyzny, był cały owłosiony, o kozich nogach, ogonie, brodzie i
rogach. Wyglądem przypominał satyra, stąd satyrów zwano czasem panami.
Ponadto był bardzo zwinny i słynął z umiejętności tanecznych. Przebywał
głównie w górach i gajach, w pobliżu źródeł i zaciszu drzew. Przypisywano mu
dużą aktywność seksualną, a obiektami jego zalotów były głównie nimfy i
driady – np. Syrinks, Echo, Pitys.
Pan stał się bogiem popularnym w całej antycznej Grecji i wraz z upływem
czasu przypisywano mu nowe funkcje, np. lekarza i wieszcza, a pod wpływem
neoplatonizmu uznano go za wcielenie płodności
Atrybutami Pana była syringa [syrinx, fletnia Pana], kij pasterski, wieniec jodłowy lub jodła w ręce. Poświęcona była mu
świątynia w Atenach.

Pan w mitologii
Pan urodził się w Arkadii. Przyszedł na świat z nogami i rogami kozła. Uszy miał długie, kosmate, capią brodę i cały był porosły
tą sierścią. Przeraziły się płoche nimfy arkadyjskie, ujrzawszy poczwarne dziecko. Ale Hermes, który, jak się zdaje, był jego
ojcem, zabrał kozłonoga i zaniósł na Olimp, gdzie zabawne stworzenie weseliło swym widokiem szczęśliwych bogów. Lecz życie
olimpijskie nie przypadło mu do smaku. Wrócił na ziemię, gdzie mógł skakać po górach jak młody kozioł i bawić się z białymi
trzodami, które pasą się na łąkach pachnących. Śmiano się z niego, lecz on niewiele sobie z tego robił, rósł prędko i chował się na
tęgiego bożka. Był dobrego o sobie mniemania i nie sądził, żeby mu jego koźli wygląd nie pozwalał myśleć o małżeństwie.
Pokochawszy młodą Syrinks, córkę bożka rzecznego Ladona, chodził za nią po całych dniach i prosił, żeby została jego żoną.
Nieszczęśliwa dziewczyna, nie mogąc się pozbyć natręta, westchnęła do bogów o pomoc: ci przemienili ją w trzcinę. Widząc to
Pan poznał, że jest brzydki, i było mu bardzo smutno. Usiadł wśród owej trzciny i płakał żałośnie. Wiatr zaś potrząsał trzciną
rosnącą nad brzegiem strumienia i Panowi, zasłuchanemu w szum wiatru i szmer wody płynącej, zdawało się, że i roślina wydaje
takie same dźwięki żałosne. Uciął z niej kilka łodyg, zrobił z nich siedem piszczałek nierównej długości, połączył je razem w
jednym szeregu i tak powstała ulubiona fujarka pastusza, zwana syringą. Pan wygrywał na niej swe żale za piękną nimfą. Aby
zapomnieć o swych cierpieniach, kozłonogi bożek ruszył w podróż. Zaciągnął się do orszaku Dionizosa i z nim przewędrował
świat.
Później wrócił do ojczystej Arkadii. W swoich górach czuł się prawdziwym panem. Wieczorem, po łowach, kładł się nad
brzegiem potoku i grał na fujarce. Żaden ptak nie mógł dorównać słodkiej melodii tego instrumentu, w którym płakała smutna
dusza nimfy Syrinks. Gdy grał, zbiegały z gór mgliste boginki, śpiewały lub wziąwszy się za ręce tańczyły na leśnych polanach
przy świetle księżyca. Wtedy pasterze budzili się w swoich schroniskach i słuchali w milczeniu muzyki rozkochanego boga.
Otaczali go czcią pasterze. Składali mu na obiaty [ofiary] miód i mleko kozie. Bali go się jak ognia. Nabożnie przestrzegali
spoczynku południowego, który jest “godziną Pana". Wtedy gorąco jest największe. Powietrze, nawet w lesie, jest parne i sosny
ronią woń żywiczną. Wiatr nie wieje i las staje nieruchomy. Liście zwieszają się na drzewach senne i omdlałe. Ptaki milkną, czyni
się wielka, święta cichość. Pan wypoczywa w cieniu i nie lubi, żeby mu zakłócać sen głośnym krzykiem, śpiewem lub graniem.
Wtedy wstaje zły i rozsiewa “strach paniczny", tak że pasterze umykają goniąc przed sobą spłoszone trzody, które spadają ze
śliskich ścieżek górskich w przepaście. Niekiedy szerzył popłoch w szeregach nieprzyjaciół i Ateńczycy przypisywali swoje
zwycięstwo pod Maratonem pomocy Pana, który zmusił Persów do ucieczki.
W wiekach średnich uważano go za demona i postać jego dała początek znanym wyobrażeniom diabłów. Przedstawiali go
bowiem Grecy z brodą, o nogach kosmatych, zakończonych rozszczepionymi kopytkami, o uszach spiczastych, z zakrzywionymi
rogami na głowie.
Echo
Echo była nimfą, posiadającą dar pięknego śpiewu oraz tańca. Jej zalety wzbudzały zachwyt w każdym mężczyźnie. To
zdenerwowało lubieżnego Pana, który polecił swoim wiernym ją zabić. Echo została rozerwana na strzępy i rozrzucona po ziemi.
Bogini ziemi, Gaia, zebrała szczątki Echo, z których wydobywał się głos powtarzający jej ostatnie słowa. Niektóre wersje tego
mitu podają, że Pan i Echo, mieli wcześniej jedno dziecko – Iambe [Jej nieprzyzwoite i satyryczne wiersze rozweseliły Demeter,
po utracie Persefony. Od jej imienia wzięła się nazwa podobnych pieśni. Archiloch z Paros w VII wieku stworzył także stopę
metryczną o tej nazwie - jamb.]
Pitys
Pitys (łac. Pitys ‘sosna’) – w mitologii greckiej driada, w której zakochał się Pan. W Pitys równocześnie zakochał się Boreasz,
bóg wiatru północnego. Jednak Pitys miłowała Pana, w związku z czym zazdrosny Boreasz strącił nimfę z skały. W miejscu
śmierci Pitys, z jej ciała wyrosło drzewo, pierwsza sosna. W ten sposób narodziła się sosna, drzewo poświęcone Panowi.
Pan i Midas
Pewnego razu Pan postanowił porównać swoje muzyczne zdolności z Apollem i wyzwał go na pojedynek. Apollo grał na lirze,
a Pan na fletni. Sędzią miał być górski bóg Tmolos. Apollo wygrał muzyczny pojedynek, a jedynie Midas opowiadał się za
muzyką w wykonaniu Pana. Wywołało to złość Apolla, który zamienił uszy Midasa w ośle. Ze wstydu król nakazał swojemu
fryzjerowi ułożyć odpowiednie uczesanie, zakrywające powód do kpin i jednocześnie zakazał rozpowszechniania informacji
o oślich uszach. Fryzjer nie potrafił się powstrzymać przed wyjawieniem prawdy i aby nie narazić się na gniew króla, wykopał
wielki dół i wykrzyczał do niego całą historię. W tym miejscu wyrosły polne rośliny, które tworząc łan szeptały słowa Król Midas
ma ośle uszy

Linki przydatne do wypracowania i powtórzenia:

- szkoła pitagorejska, akustyka

http://www.akustycznie.pl/pitagoras-wplynal-muzyke/

Stopy metryczne: http://poewiki.vot.pl/index.php?title=Stopy

System tonalny - systema teleion i tetrachordy:
Notacja: mniejsze litery to zapis muzyki wokalnej – notacja wokalna[tekst większymi literami]

inne polecane linki:

https://antycznahellada.com/sztuka/muzyka/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Muzyka_w_staro%C5%BCytno%C5%9Bci
https://azdoc.pl/szlagowska-d-dzieje-muzyki.html?utm_source=docpl&utm_campaign=new&utm_medium=azdoc
https://docplayer.pl/8820836-Materialy-do-nauki-historii-muzyki-antyku.html