Autor

Adam Asnyk urodził się 11 września 1838 roku w Kaliszu. Czasami używał pseudonimu
Jan Stożek. Był synem uczestnika powstania listopadowego. Studiował w Marymoncie,
Warszawie i Wrocławiu. Był spiskowcem. Osadzony w Cytadeli. Po opuszczeniu więzienia
wyjechał z kraju. Mieszkał w Paryżu i Heidelbergu, gdzie się dokształcał. Tam też zdobył tytuł
doktora filozofii. Wiele podróżował. Zwiedził Włochy, Tunezję, Algierię, Cejlon oraz inne kraje.
Odbywał też wycieczki w Tatry.

Do Polski powrócił w 1870 roku. Mieszkał w Krakowie. Był członkiem Rady Miejskiej z
ramienia demokratów.

Do jego najważniejszych utworów należy zaliczyć: tomy wierszy „Poezje”, poemat „Sen

grobów”, szereg wierszy z gatunku liryki erotycznej (np.: „Między nami nic nie było”,
„Jednego serca”) i liryki programowej np. „Do młodych”, a także cykl 30 sonetów
zatytułowanych „Nad głębiami”.

Asnyk chorował na gruźlicę, toteż zaczął wycofywać się z życia politycznego. Na leczenie udał
się do Włoch, niestety po powrocie do kraju okazało się, iż zaraził się durem brzusznym.

Zmarł w Krakowie 2 sierpnia 1897 roku.

Podmiot i adresat

Już w tytule i pierwszych słowach utworu ujawnia się adresat wiersza: wy - młodzi. Do
nich podmiot liryczny, człowiek starszy, doświadczony, kieruje swe polecenia związane z
poszukiwaniem prawdy i nowych dróg życia. Wskazuje na sposoby poznawania przyszłości,
którymi są poznawanie Boga „(...) Coraz się dusza ludzka rozprzestrzenia / I większym staje się
Bóg”, rozprawienie się z marami przeszłości „(...) rozproszycie legendowy mrok... mgłę urojeń
zedrzecie z błękitów”, zdobywanie wiedzy „(...) Nieście więc wiedzy pochodnię”,
zgoda „(...) Prawdziwa mądrość niechaj was pogodzi”.

Chociaż przyszłość w wierszu jest najważniejsza, istnieje również przeszłość „(...) o wczorajszych

snach”, „przeszłości ołtarze”, którą młodzi powinni szanować. Zachowanie tradycji, pamięć o
tym, co było, jest obowiązkiem kolejnych pokoleń, bo warunkuje ciągłość dziejów „(...) nie
depczcie przeszłości ołtarzy”, „wy winniście im cześć”. W wierszu
występują anafory. Słowo „szukajcie” powtórzone jest w pierwszej strofie dwukrotnie, a
słowo „choć” trzykrotnie w drugiej strofie. Podmiot liryczny podkreśla, akcentuje znaczenie tych
wyrazów.

Utwór Adama Asnyka Do młodych, nazywany manifestem pozytywistów jest wyliczeniem zadań
wyznaczonych pokoleniu, które będzie sięgać po nowe życie oraz świadectwem akceptacji
pozytywistycznej koncepcji postępu, rozwoju i naukowych metod poznania świata. Adresatem
wiersza są młodzi pozytywiści, na co wskazuje już tytuł liryku. Można powiększyć to grono o
całe społeczeństwo, ale również odnieść do każdej jednostki.

Już w trakcie pobieżnej analizy warstwy tematycznej i semantycznej, widać nawiązanie do

filozofii Augusta Comte’a, postulującego konieczność poszukiwania nowych dróg wiedzą i
rozumem. W ślad za myślicielem, Asnyk popiera poszerzanie horyzontów wiedzy przez każdego
człowieka, racjonalne postrzeganie świata i sensowność w dokonywaniu wyborów, co w
konsekwencji sprawia, że wymowa utworu jest jednoznaczna i dotyczy bezgranicznej wiary w
postęp dziejowy i rozwój myśli. Podmiot mówiący w wierszu nawołuje:

Szukajcie prawdy jasnego płomienia!

Szukajcie nowych, nie odkrytych dróg...
Za każdym krokiem w tajniki stworzenia
Coraz się dusza ludzka rozprzestrzenia

Mimo tak uporczywego przekonywania do samokształcenia, podmiot dalej ostrzega przed

pozorną wiedzą, fikcyjną edukacją, wielorakim wierzeniami, mitami i legendami, które są
domeną marzycieli, a jednak rozstawiają sidła na wszystkich. Wspomina o kwiatach barwnych
mitów, legendowym mroku, mgle urojeń. Podmiot liryczny odnosi się także do historii i osiągnięć
poprzedników:

Ale nie depczcie przeszłości ołtarzy,

Choć macie sami doskonalsze wznieść;

Podkreśla, że przeszłym pokoleniom należy się szacunek, a pozytywiści powinni pamiętać o

osiągnięciach romantyków czy myślicieli oświecenia gdyż:

Na nich się jeszcze święty ogień żarzy

I miłość ludzka stoi tam na straży

I wy winniście im cześć!

Rozwój powinien opierać się na dokonaniach i odkryciach przeszłości, ponieważ bez tego nigdy
nie będzie pełny. Ostatnia strofa wiersza wzywa do ugody między zwaśnionymi pokoleniami.
Wiersz kończy się taką właśnie refleksją:

Ze światem, który w ciemność już zachodzi

Wraz z całą tęczą idealnych snów,

Prawdziwa mądrość niechaj was pogodzi

I wasze gwiazdy, o zdobywcy młodzi.

W ciemnościach pogasną znów!

Dojrzalsi i bogatsi w doświadczenie powinni umożliwić działanie i wyrażanie poglądów młodym,
a ci z kolei – okazywać im szacunek.

Asnyk nie zapomina także o przemijaniu. Podkreśla, że za kilka lat młodzi nie będą już „młodzi”,
lecz zaczną być postrzegani jak przedstawiciele romantyzmu. Powinni pamiętać, że wszystko, co
teraz stworzą, będzie zapleczem dla przyszłych pokoleń.

Poeta zbliża się w liryku do zdefiniowania postępu ludzkości. Takie wartości i wydarzenia, jak
rozwój myśli, przemijanie, pojawianie się nowych pokoleń powodują, że czas nie jest w stanie
stać w miejscu. Jeśli młodzi nauczą się korzystać z dorobku poprzednich pokoleń i czerpać to, co
najistotniejsze, to wzbogacą swój dorobek, z którego potem będą korzystać „nowi” młodzi.

Utwór Do młodych jest apelem o poszukiwanie prawdy jasnego płomienia i odkrywanie nowych,

nie odkrytych dróg. Ponadto jest przykładem manifestu świadomego pozytywisty oraz
wskazówką dla jednostek, które dopiero poznają świat utylitaryzmu, scjentyzmu i pracy u
podstaw. Stanowi także dowód dbałości pokolenia popowstaniowego o przestrzeganie zasad
tolerancji, niesienie pochodni wiedzy najuboższym i najbardziej pokrzywdzonym przez los i
zaborców, jak również nawołuje do szacunku dla starszych i ich ideałów, apeluje o rozsądek i
pamięć. Asnyk wielokrotnie podkreślał, aby mimo budowania lepszego, innego świata i nowej
rzeczywistości, nie robić tego na gruzach epoki poprzedniej.

Wiersz „Do młodych” to oda. Jest to gatunek wierszowany, stroficzny, zastosowano w nim silną
rytmizację. Składa się z pięciu strof, które mają analogiczną budowę. Pierwszy wers zawiera za-
wsze jedenaście sylab, drugi - dziesięć, trzeci i czwarty - po jedenaście, a ostatni - siedem. Oda
jest gatunkiem stosowanym w utworach o poważnej, podniosłej tematyce, dotyczących koncepcji,
idei, w manifestach pokoleniowych. W całym utworze zastosowano rymy żeńskie i męskie w
układzie abaab. Utwór jest przykładem liryki apelu, nagromadzenie czasowników w drugiej oso-
bie liczby mnogiej („szukajcie”, „otrząśniecie”, „nieście”, „depczcie”) wskazuje na kierowanie
swoich słów do większej grupy osób (liryka bezpośredniego zwrotu do adresata zbiorowego).
Wiersz można zakwalifikować do liryki pośredniej, ponieważ podmiot liryczny nie ujawnia swo-
jej obecności w utworze. Wiersz ma formę mowy, jest ekspresyjny, ale też pełni funkcję impre-
syjną, ma wywierać wpływ na odbiorcę. Charakterystyczne dla przemówień jest stosowa-
nie anafor (powtarzanie czasownika „szukajcie” na początku wersu), paralelizm składniowy (zda-
nia współrzędnie złożone) i oddziaływanie na adresata, w sposób dydaktyczny, emocjonalny i es-
tetyczny.

Warstwa stylistyczna utworu jest bogata. Zastosowano liczne epitety („jasnego płomienia”, „nie-

odkrytych dróg”, „barwnych mitów”, „święty ogień”, „miłość ludzka”). Przemyślenia podmiotu
lirycznego mają charakter przenośny, stąd liczne metafory („szukajcie prawdy jasnego płomie-
nia”, „otrząśniecie kwiaty barwnych mitów”, „rozproszycie legendowy mrok”, „mgłę urojeń ze-
drzecie z błękitów”, „z całą tęczą idealnych snów”). Wiersz jest napisany ekspresyjnym, emocjo-
nalnym językiem, dlatego zastosowano wykrzyknienia („Szukajcie nowych, nieodkrytych dróg!”,
„I większym staje się Bóg!”, „Przyszłości podnoście gmach!”, „W ciemnościach pogasną
znów!”). Manifest ma motywować młode pokolenie do działania, podmiot liryczny nawiązuje
bezpośredni kontakt z odbiorcą przez apostrofę („o zdobywcy młodzi”).

Do młodych - interpretacja utworu

Wiersz rozpoczyna się apostrofą do młodego pokolenia. Osoba mówiąca nakazuje im poszukiwa-
nie własnej drogi, tworzenie nowych koncepcji. Nie powinni ślepo naśladować dawnych idei, kie-
rować się światopoglądem poprzednich pokoleń. Najwyższą wartością jest Bóg. Tworzenie i po-
stęp są pochwałą boskiej potęgi, rozwijają świat który jest jego dziełem. Wierni nie powinni więc
tylko prosić o potrzebne łaski, ale przede wszystkim dziękować stwórcy. Podmiot liryczny stawia
się na pozycji mentora, przewodnika młodych pozytywistów. Namawia ich do umiarkowanego
buntu. Nie twierdzi, że powinni całkowicie odrzucić ideały epoki romantyzmu, ich przodkom na-
leży się szacunek. Każde kolejne pokolenie ma prawo do zmian, świat pędzi do przodu, a razem z
nim ludzie. Rozwój nie sprowadza się jednak do niszczenia dawnych wartości, ale tworzenia lep-
szej przyszłości. Młodzi powinni zachwycać się nowym światem, traktować swoje życie jako etap
w rozwoju społeczeństwa, który da potomnym jeszcze większe możliwości.

Każda epoka niesie za sobą nowe wyzwania, dlatego trzeba poszerzać wiedzę, kierować się no-
wymi koncepcjami i wartościami. Podmiot liryczny zwraca się do młodych słowami „przyszłości
podnoście gmach”, porównując tworzenie nowego świata do wznoszenia wielopiętrowego budyn-
ku. Młodzież ma pełnić funkcję budowniczych, ciężko pracujących dla dobra ludzi, którzy w
przyszłości będą korzystać z ich dorobku. Powstawanie lepszej rzeczywistości nie oznacza jednak
krytyki osiągnięć poprzedniego pokolenia. Podmiot liryczny każe młodym „nie deptać przeszłości
ołtarzy”. Czołową wartością wyznawaną przez romantyków była miłość, podstawa patriotyzmu,
który jest ideą ponadczasową, aktualną dla młodych pozytywistów. Utwór nawiązuje do sytuacji,
która zapanowała w kraju po upadku powstania styczniowego. To wydarzenie przewartościowało
myślenie Polaków, zmniejszyło poparcie dla heroicznej walki, niemającej szansy na powodzenie.
Pozytywiści nie popierali oddawania życia za ojczyznę, za największą wartość uznawali życie dla
ojczystego kraju, a nie bohaterską śmierć.

Świat poprzedniej epoki powoli popada w zapomnienie, ale młodzi wciąż powinni czerpać z nie-
go inspirację, uczyć się doświadczeniem przodków. Dla nich jednak największą wartością ma
być mądrość, rozumiana przez zdrowy rozsądek, naukowe poznanie. W utworze pojawia się re-
fleksja na temat przemijania, które jest nieuchronną koleją rzeczy. Pokolenie pozytywistów rów-
nież nie będzie wieczne, kiedyś podzieli los romantyków i stanie się przeszłością. Utwór nawiązu-
je do filozofii Augusta Comte'a. Myśliciel postulował poszukiwanie własnej drogi przez badania
naukowe i ciągłe poszerzanie swojej wiedzy. Człowiek powinien myśleć racjonalnie i dokonywać
przemyślanych wyborów. Podmiot liryczny wierzy w postęp dziejowy i rozwój intelektualny
człowieka. Utwór ma zakończyć konflikt pokoleniowy, młodzi mają prawo poszukiwać własnej
drogi, ale też oddawać należny szacunek dokonaniom romantyków.

Adam Asnyk był pozytywistą, ale w jego twórczości pojawiały się też elementy romantyczne. W
epoce pozytywizmu, gdzie dominowały powieści tendencyjne, poeta zdecydował się na wykorzy-
stanie gatunku charakterystycznego dla romantyzmu - ody. Utwór tematycznie nawiązuje do
„Ody do młodości” Adama Mickiewicza. W wierszu pojawiają się liczne metafory i nadające eks-
presji wykrzyknienia. Kontrastuje to z realistycznym charakterem utworów pozytywistycznych.
Utwór „Do młodych” ma też cechy epoki, w której powstał. Nie pochwala idei bezgranicznego
buntu młodego pokolenia i nawiązuje do teorii ewolucji, przez wyrażenie poglądów na temat nie-
ustannego postępu.