Jak poznawać świat

różnorodnych rzeczy?
 Arystoteles
• Arystoteles filozof, jeden z trzech – obok Sokratesa i Platona –
najsławniejszych filozofów starożytnej Grecji.
• Arystoteles urodził się w roku 384 p.n.e. w Stagirze, greckiej kolonii leżącej
na Półwyspie Chalcydyckim.
• W wieku 17 lat Arystoteles został wysłany do Aten, aby odebrać
wykształcenie w Akademii Platońskiej. W Akademii Arystoteles spędził w
sumie 20 lat, w czasie których najpierw był studentem, potem
asystentem Platona i w końcu samodzielnym wykładowcą.
• W Atenach założył własną, konkurencyjną do
• Akademii szkołę filozoficzną zwaną Liceum,
• która była wspierana przez Aleksandra
• Macedońskiego i wkrótce przyćmiła Akademię.
 Poglądy Arystotelesa
• Arystoteles odrzucił poglądy swojego mistrza. Według niego idealny obraz
wiedzy stanowi hierarchiczny układ pojęć powiązanych definicjami
oraz hierarchiczny układ sądów powiązanych dowodami. Ogólnym
poglądem Arystotelesa jest przekonanie o tym, że porządek poznania jest
odwrotny w stosunku do porządku rzeczywistości, która, choć poznawana
jest w całości na końcu, to ontycznie poprzedza kolejność poznawania. Dla
Platona jedynie rozum wystarczał, by wyjaśnić naturę bytu
i wiedzy, u Arystotelesa zmysły okazały się władzą równie niezastąpioną
w poznaniu, co rozum. Aby móc wiedzieć cokolwiek o rzeczywistości,
trzeba wejść z nią w kontakt, a tego dokonać mogą jedynie zmysły,
ponieważ umysł – jako niezapisana tablica – nie dysponuje pojęciami
wrodzonymi.
 Podział nauk według Arystotelesa
• -nauki teoretyczne (matematyka, fizyka, logika, filozofia) poszukują wiedzy
dla samych siebie i opierają się wyłącznie na myśleniu.

• Nauki praktyczne (etyka, polityka, ekonomia) mają za cel nakreślenie

właściwych zasad moralnych jakimi powinien kierować się człowiek.

• Nauki pojetyczne (poetyka, retoryka, sztuka) dostarczały wiedzy o tym, jak

wytwarzać określone przedmioty. Chodziło tu zarówno o przedmioty
będące wytworami techniki (wiedza techniczna dostarczała informacji o
tym, jak je wykonać), jak i przedmioty estetyczne, np. utwór poetycki.
 Hierarchia nauk
• Arystoteles uważał, że wszystkie nawet cząstkowe dane zdobyte przez
naukowców mają znaczenie. Uważał też że każda dyscyplina powinna
opierać się na ustaleniach z dziedzin bardziej ogólnych i zmierzać ku jak
najogólniejszej wiedzy. Obserwowanie nawet najmniejszych elementów
może przyczynić się do wyjaśnienia procesów, zjawisk i prawidłowości
określających istnienie wszystkiego.
• Hierarchiczność była zauważalną przez Arystotelesa w szczególności w
przypadku świata ożywionego, gdzie wyróżnić można ciąg stworzeń od
tych najprostszych do najbardziej złożonych, 
 Zasada wzrastającej ogólności wiedzy
• Według Arystotelesa dyscypliny naukowe tworzyły hierarchię w której na
niższym poziomie znajdowały się nauki gromadzące wiedzę o konkretnym
bycie a wyże ogólnymi rozważaniami na temat bytów.
 Co powinno być przedmiotem myślenia?
• Myślenie – ciągły proces poznawczy polegający na skojarzeniach i
wnioskowaniu, operujący elementami pamięci takimi jak symbole, pojęcia,
frazy, obrazy i dźwięki.
• Arystoteles miał bardzo szerokie zainteresowania, obejmowały wszystkie
dziedziny współczesnej mu wiedzy. Arystoteles doszedł w swoim
rozumowaniu do następującej koncepcji: człowiek może poznawać jedynie
konkretne, materialne przedmioty i zjawiska. Powinien zaczynać od
obserwacji i zmysłowych doświadczeń a dopiero później uogólnić uzyskane
informacje za pomocą umysłu. Stanowisko Arystotelesa na temat natury i
przedmiotu poznania nazywamy realizmem metafizycznym.
• Realizm metafizyczny– stanowisko przeciwne zarówno idealizmowi
subiektywnemu, jak i obiektywnemu, uznające istnienie rzeczywistości
obiektywnej, transcendentnej w stosunku do poznającego podmiotu i
niezależnej od aktów świadomości.