Cong Nghe ctm2 7073

Đại học Phạm Văn Đồng
BÀI GIẢNG CÔNG NGHỆ CHẾ TẠO MÁY 2
ThS. Tr ng Quang Dũng

ThS. Ph m Văn Trung
11/11/2016
UBNDăT NHăQU NGăNGĩI
TR NGăĐHăPH MăVĔNăĐ NG
----------
ThS. Tr ng Quang Dũng

ThS. Ph m Văn Trung
BẨI GI NG
CÔNG NGH CH T O MÁY 2

(Dùng cho b c ĐH)
Qu ng Ngưi, tháng 11/2016

Bàiăgi ng:ăCôngăNgh ăCh ăT oăMáy Tr ngăĐHăPh măVĕnăĐ ngă
M CL C
L I NÓI Đ U ................................................................................................................ 1
CH NG 7 : TIểU CHU N HÓA QUI TRÌNH CÔNG NGH ............................ 2
7.1 Khái ni m chung .............................................................................................. 2
7.2 Phơn lo i đối t ng s n xu t........................................................................... 3
7.2.1 M căđích ...................................................................................................... 3
7.2.2 Cơăs ăđ phânălo i ....................................................................................... 3
7.2.3 H ăth ngăphânălo i ...................................................................................... 4
7.3 Công ngh đi n hình ........................................................................................ 5
7.3.1 M căđích ...................................................................................................... 5
7.3.2 Cơăs ăc aăcôngăngh ăđi năhình ................................................................... 5
7.3.3 Tácăd ngăc aăcôngăngh ăđi năhình .............................................................. 5
7.3.4 N iădungăcầnăthựcăhi n ............................................................................... 5
7.3.5 Yêuăcầuăc aăquyătrìnhăcôngăngh ăđi năhình ................................................ 6
7.3.6 M căđ ăápăd ng........................................................................................... 6
7.4 Công ngh nhóm .............................................................................................. 8
7.4.1 Cơăs ăc aăcôngăngh ănhóm ......................................................................... 8
7.4.2 Tácăd ngăc aăcôngăngh ănhóm.................................................................... 8
7.4.3 Đ căđi măc aăcôngăngh ănhóm ................................................................... 8
7.4.4 Cácăb căthựcăhi n...................................................................................... 9
7.5 Công ngh tổ h p ........................................................................................... 15
CH NG 8 : CÔNG NGH GIA CÔNG CHI TI T ĐI N HÌNH ...................... 18
8.1 Qui trình công ngh gia công các chi ti t d ng hộp .................................... 18
8.1.1 Nhữngăyêuăcầuăkỹăthuậtăch ăy uăkhiăgiaăcôngăchiăti tăd ngăh p .............. 19
8.1.2 Tínhăcôngăngh ătrongăk tăcấuăc aăchiăti tăd ngăh p ................................. 19
8.1.3 Vậtăli uăvàăphôiăđ ăch ăt oăchiăti tăd ngăh p ............................................ 20
8.1.4 Quiătrìnhăcôngăngh ăgiaăcôngăchiăti tăd ngăh p ........................................ 21
8.1.5 Bi năphápăthựcăhi năcácănguyênăcôngăchính ............................................. 23
8.2 Qui trình công ngh gia công các chi ti t d ng cƠng .................................. 31
8.2.1 Đi uăki năkỹăthuật ..................................................................................... 32
8.2.2 Vậtăli uăvàăphôi ......................................................................................... 32
KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang i

Bàiăgi ng:ăCôngăNgh ăCh ăT oăMáyăβ Tr ngăĐHăPh măVĕnăĐ ngă
8.2.3 Tínhăcôngăngh ătrongăk tăcấuăc aăcàng ..................................................... 33

8.2.4 Quiătrìnhăch ăt oăchiăti tăd ngăcàng .......................................................... 33
8.2.5 Bi năphápăthựcăhi năcácănguyênăcông....................................................... 34
8.2.6 Quiătrìnhăcôngăngh ăgiaăcôngătayăbiên ...................................................... 38
8.3 Qui trình công ngh gia công các chi ti t d ng tr c ................................... 39
8.3.2 Vậtăli uăvàăphôiădùngăđ ăch ăt oăchiăti tăd ngătr c ................................... 41
8.3.3 Tínhăcôngăngh ătrongăk tăcấuăc aătr c ...................................................... 41
8.3.4 Quiătrìnhăcôngăngh ăch ăt oăcácăchiăti tăd ngătr c .................................... 41
8.3.5 Bi năphápăthựcăhi năcácănguyênăcôngăchính ............................................. 43
8.4 Qui trình công ngh gia công các chi ti t d ng b c .................................... 50
8.4.2 Vậtăli uăvàăphôi ......................................................................................... 51
8.4.3 Tínhăcôngăngh ătrongăk tăcấuăc aăb c ....................................................... 51
8.4.4 Quiătrìnhăcôngăngh ăkhiăgiaăcôngăb c ....................................................... 52
8.4.5 Bi năphápăthựcăhi năcácănguyênăcông....................................................... 53
8.5 Gia công bánh răng ........................................................................................ 55
8.5.1 Phânălo iăbánhărĕng ................................................................................... 56
8.5.2 Đ ăchínhăxác ............................................................................................. 57
8.5.3 Vậtăli uăch ăt oăbánhărĕng ......................................................................... 58
8.5.4 Phôiăbánhărĕng ........................................................................................... 58
8.5.5 Nhi tăluy năbánhărĕng ............................................................................... 59
8.5.6 Yêuăcầuăkỹăthuậtăch ăt oăbánhărĕng .......................................................... 59
8.5.7 Tínhăcôngăngh ătrongăk tăcấu .................................................................... 60
8.5.8 Chuẩnăđịnhăvịăkhiăgiaăcôngăbánhărĕng ...................................................... 60
8.5.9 Quiătrìnhăcôngăngh ătr căkhiăcắtărĕng ..................................................... 61
8.5.10 Cácăph ơngăphápăgiaăcôngărĕngăc aăbánhărĕng ........................................ 62
8.5.11 Ki mătraăbánhărĕng .................................................................................... 85
CH NG 9 : CÔNG NGH L P RÁP ................................................................... 88
9.1 Khái ni m v công ngh l p ráp ................................................................... 88
9.1.1 Vaiătròăc aăcôngăngh ălắpăráp ................................................................... 88
9.1.2 Nhi măv ăc aăcôngăngh ălắpăráp ............................................................... 88
KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang ii

9.2 Các ph ng pháp l p ráp.............................................................................. 89

9.2.1 Phânălo iăcácăm iălắp ................................................................................ 89
9.2.2 Kháiăni măv ăđ ăchínhăxácălắpăráp ............................................................ 90
9.2.3 Cácăph ơngăphápălắpăráp .......................................................................... 90
9.3 Các hình thức l p ráp .................................................................................... 97
9.3.1 Lắpărápăc ăđịnh .......................................................................................... 97
9.3.2 Lắpărápădiăđ ng ......................................................................................... 98
9.3.3 Lắpărápădâyăchuy n ................................................................................... 99
9.4 Thi t k qui trình công ngh l p ráp .......................................................... 100
9.4.1 Kháiăni măvàăđịnhănghƿa ......................................................................... 100
9.4.2 Nhữngătàiăli uăbanăđầuăđ ăthi tăk ăquyătrìnhăcôngăngh ălắpăráp ............. 100
9.4.3 Trìnhătựăthi tăk ăquyătrìnhăcôngăngh ălắpăráp ......................................... 101
9.4.4 Lậpăsơăđ ălắpăráp ..................................................................................... 101
9.5 Công ngh l p ráp một số mối l p đi n hình ............................................. 102
9.5.1 Lắpăcácăm iălắpăc ăđịnhătháoăđ c ......................................................... 102
9.5.2 Lắpăcácăm iălắpăc ăđịnhăkhôngătháoăđ c .............................................. 103
9.5.3 Lắpăcácăm iălắpădiăđ ng .......................................................................... 105
9.5.4 Lắpărápăb ătruy năbánhărĕng ................................................................... 108
9.6 Ki m tra ch t l ng l p ráp ....................................................................... 109
9.6.1 Ki mătraăchấtăl ngăm iălắp ................................................................... 109
9.6.2 Cânăbằngămáy .......................................................................................... 110
9.6.3 Ki mătraăchấtăl ngăs năphẩm ................................................................ 111
TẨI LI U THAM KH O......................................................................................... 113
KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang iii

L I NÓI Đ U
Chế tạo máy làăm tăngànhăquanătrọngăc aăn năkinhăt ăqu cădân.ăPh măviăsửă
d ngăs nă phẩmăc a ngànhăch ăt oă máyărấtăr ngărưi.ăTừăconătàuăvũă tr ăchoăđ năgiày,ă
dép,ăquầnăáo,…ătấtăc ănhữngăs năphẩmănàyăđ uăđ căt oăraătừănhữngămáyămócăkhácă
nhau.
Mônăhọc Công nghệ chế tạo máy làămônăhọcăchínhătrongăch ơngătrìnhăđàoăt oă
kỹăs ăcơăkhí,ăcungăcấpăchoăng iăhọcănhữngăki năth căcơăb năv ănĕngăsuất,ăchấtăl ngă
s năphẩm,ăph ơngăphápăthi tăk ăquiătrìnhăcôngăngh ,ăđ cătr ngăc aăcácăph ơngăphápă
giaăcông…
Bàiăgi ngăCông nghệ chế tạo máy 2 đ căbiênăso nătheoăn iădungăphânăph iă
ch ơngătrìnhădoăTr ngăĐ iăhọcăPh măVĕnăĐ ngăxâyădựng.ăN iădungăđ căxâyădựngă
theoătinhăthầnăngắnăgọn,ădễăhi uăvàătrênăcơăs ăk ăthừaănhữngăn iădungăđ căgi ngăd yă
ăcácătr ng,ăk tăh păv iănhữngăn iădungăm iănhằmăđápă ngăyêuăcầuănângăcaoăchấtă
l ngăđàoăt oăph căv ăsựănghi păcôngănghiêpăhóa,ăhi năđ iăhóa.
N iădungăc aăbàiăgi ngăCông nghệ chế tạo máy 2 baoăg mă3 ch ơngăv iăth iă
l ng 30 ti t,ăsẽăgi iăthi uăchoăsinhăviênăcácăki năth căt ngăquátăv ătiêuăchuẩnăhóaăqui
trìnhăcôngăngh ,ăgiúpăcácăsinhăviênăhi uărõăđ căquiătrìnhăcôngăngh ăgiaăcôngăcácăchiă
ti tăđi năhìnhăvàănắmăvữngăcácăki năth căv ăcôngăngh ălắpăráp.
Tuyănhómătácăgi ăcóănhi uăc ăgắngăkhiăbiênăso n,ănh ngăbàiăgi ngăchắcăkhôngă
tránhăkhỏiănhữngăsaiăsót.ăNhómătácăgi ămongănhậnăđ cănhi uăýăki năđóngăgóp,ăxâyă
dựngăc aăb năđọcăvàăđ ngănghi păđ ăn iădungăbàiăgi ngăđ căhoànăthi năhơn.ăChúngă
tôiăxinăchânăthànhăc măơn.
Mọiăýăki năđóngăgópăxinăliênăh ăquaăemail:ăphamvantrung@pdu.edu.vn
Quảng Ngãi, tháng 11/2016

Nhóm biên so n
KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 1

CH NG 7 : TIểU CHU N HÓA QUI TRÌNH CÔNG NGH
M c đích:
Trang bị cho sinh viên những khái niệm, kiến thức về công nghệ điển hình,
công nghệ nhóm, công nghệ tổ hợp. Từ đó sinh viên biết cách vận dụng vào trong quá
trình thiết kế qui trình công nghệ.
7.1 Khái ni m chung

Trong chuẩn bị s n xuất g m có chuẩn bị kỹ thuật và chuẩn bị t ch c. Trong
đó chuẩn bị kỹ thuật g m có chuẩn bị thi t k và chuẩn bị công ngh .
Chuẩn bị công ngh cho s n xuất là cầu n i quan trọng giữa hai quá trình: thi t
k s n phẩm và ch t o s n phẩm, trong đó ti n hành những n i dung kỹ thuật t ng
h p nhằm đ a vào sử d ng trong s n xuất những qui trình công ngh m i có hi u qu
nhất trên cơ s những thành tựu khoa học kỹ thuật tiên ti n.
a) Những ph ng h ng c b n của khâu chu n bị công ngh hi n nay:
- Nghiên c u và áp d ng các bi n pháp nhằm rút ngắn th i gian và gi m kh i
l ng laoăđ ng trong quá trình chuẩn bị s n xuất và s n xuất, áp d ng nhanh chóng và
có hi u qu những ti n b khoa học kỹ thuật nh tự đ ng hóa thi t k (CAD), tự đ ng
hóa s n xuất (CAM), ng d ng nguyên lý CIM (Computer Intergrated Manufacturing),
áp d ng dây chuy n s n xuất t i u, linh ho t và tự đ ng hóa trong s n xuất.
- Th ng xuyên nghiên c u b sung, c i ti n đ hoàn thi n quá trình công ngh
cũ. Thi t k t i u quá trình công ngh và trang thi t bị - d ng c công ngh đ ch t o
đ it ng m i. Cần chú trọng nghiên c u c i ti n kỹ thuật s n xuất và t ch c s n xuất
đ đ t hi u qu cao hơn trong s n xuất.
b) Bi n pháp c b n nhằm rút ng n th i gian, nâng cao hi u qu khi chu n bị
công ngh :
Bi năpháp cơ b n đ gi m b t tiêu t n trong khâu chuẩn bị công ngh ch t o
s n phẩm cơ khí chính là th ng nhất hóa, tiêu chuẩn hóa v k t cấu c a chi ti t và s n
phẩm cơ khí;ăđ t o cơ s th ng nhất hóa và tiêu chuẩn hóa v công ngh ch t o.
Các ph ơng án c th trong chuẩn bị công ngh cho s n xuất theoăh ng tiêu
chuẩn hóa công ngh đ c áp d ng: công ngh đi n hình, công ngh nhóm và công
ngh t h p.
c) Qui trình công ngh tiêu chu n t o đi u ki n:

- Gi i phóng cán b công ngh khỏi những công vi c tính toán v n v t, xây dựng
những tài li u công ngh trùng l p nhi u lần.
- Gi m s l ng các trang bị công ngh trùng l p.
- Đơn gi n khâu tính toán định m c v laoăđ ng và vật li u.
- Gi m kh i l ng th i gian b trí s n xuất.
Ti n đ quan trọng nhất c a tiêu chuẩn hóa quá trình công ngh là th ng nhất
hóa, tiêu chuẩn hóa k t cấu c a đ i t ng s n xuất (chi ti t, b phận, máy), b i vì đ i
t ng s n xuất có k t cấu gi ng nhau sẽ ph i có công ngh ch t o gi ngănhau.ăĐ có
th ti n t i th ng nhất hóa, tiêu chuẩn hóa k t cấu c a đ i t ng s n xuất, từ đó th ng
nhất hóa, tiêu chuẩn hóa quá trình công ngh , cần ph i ti n hành kh o sát, phân lo i
đ it ng s n xuất theoăđ c đi m k t cấu và đ c đi m công ngh c a chúng.
7.2 Phân lo i đối t ng s n xu t
7.2.1 M c đích
Phân lo i đ i t ng s n xuất là cơ s đ ti n hành tiêu chuẩn hóa quá trình công
ngh . Cho phép tập h p m t s l ng l n các chi ti t, b phận k t cấu c a các s n
phẩm cơ khí đa d ng thành m t s lo i, ki u, c đ ng nhất trong m t gi i h n nhất
định, t o ra kh nĕng gia công và lắp ráp chúng theo m t công ngh h p lý, t o cơ s
cho vi c tiêu chuẩn hóa toàn b các y u t cơ b n c a quá trình s n xuất.
7.2.2 C sở đ phân lo i
Cơ s đ phân lo i là các đ c đi m v k t cấu c a chi ti t, các chi ti t trong
cùng m t lo i có sự th ng nhất v lo i vật li u, hình dáng hình học, kích th c,ă đ
chính xác,ăđ nhám b m t và các y u t đ c tr ng khác.
Các chi ti t trong cùng m t lo i có sự gi ng nhau v lo i vật li u, hình dáng
hình học,ăđ chính xác,ăđ nhám b m t, kích th c phân b trong ph m vi nhất định.
Lo i là m c phân cấp r ng nhất c a h th ng phân lo i chi ti t gia công. Lo i g m các
chi ti t gi ng nhau v hình d ng hình học và các đ c đi m công ngh đ c tr ng nhất,
ch y u là gi ng nhau v ch c nĕng làm vi c và đi u ki n kỹ thuật.
M c phân cấp hẹp hơn lo i là ki u chi ti t. Ki u nằm trong ph m vi m t lo i
chi ti t nhất định. Dựa trên các đ c đi m công ngh gi ng nhau t o kh nĕng th ng
nhất các nguyên công v máy, trang bị, d ng c và ch đ công ngh . Ki u là tập h p
các chi ti t thu c cùng m t lo i nh ng có chung m t trình tự và n i dung công ngh .
Phần l n các nguyên công ng v i các chi ti t thu c cùng m t ki u là gi ng nhau.

D NG chi ti t Ví d : tr c, càng, D NG chi ti t

(Hình kh i t ng b c, h p, bánh rĕng
th ,ăđ i quan)
LO I chi ti t Ví d : b đôi chính LO I chi ti t

(Ch c nĕng làm xác cấp nhiên li u
trongăđ ng cơ Diesel
vi c)
KI U chi ti t Ví d : piston bơm

(Hình d ng cơ cao áp KI U chi ti t
b n, đi u ki n
kỹ thuật cơ b n)
C chi ti t Ví d : piston D12 C chi ti t

(c kích th c)
D NG B M T Ví d : m t tr ngoài D NG B M T
c a piston D12
Các đ c tr ng b
m t (Rz,ăđ chính Các đ c tr ng b
xác, vật li u, m t
kích th c).
Hình 7.1 Tổng quan về phân loại chi tiết gia công theo đặc điểm
kết cấu và đặc điểm công nghệ
7.2.3 H thống phân lo i

Khi xây dựng h th ng phân lo i cần đ m b o nhận d ng đ i t ng nhanh từ đó
có quan đi m phân lo i nh sau:
- Phân lo i theoăđ c đi m k t cấu.
- Phân lo i theoăđ c đi m công ngh .

- Phân lo i theo đ c đi m k t cấu và đ c đi m công ngh .

Cần nhấn m nh rằng, theo quan đi m công ngh thì những đ c đi m v k t cấu
và những đ c đi m v công ngh c a đ i t ng s n xuất có quan h th ng nhất v i
nhau.ă Đ ph c t p v k t cấu gắng li n v i đ ph c t p v công ngh c a từng đ i
t ng s n xuất. Nh vậy, khi thi t k k t cấu các đ i t ng s n xuất, ph i chú ý đ n
các kh nĕng hi n thực v công ngh đ đ m b o quá trình ch t o k t cấu mang tính
thực t , tiên ti n và kinh t , nghƿa là ph i đ m b o tính công nh trong k t cấu cơ khí.
7.3 Công ngh đi n hình

7.3.1 M c đích
M că đíchă c a đi n hình hóa quá trình công ngh là xây dựng m t quy trình
công ngh chung cho những đ i t ng s n xuất (chi ti t, b phận, s n phẩm) có k t
cấu gi ng nhau.
7.3.2 C sở của công ngh đi n hình

Dựa vào vi c phân lo i chi ti t, b phận máy,…ăv m t k t cấu và công ngh
xác định ho c lập nên các đ i t ng đ i di n (đi n hình) có đầy đ các đ c tr ng tiêu
bi u c a từng ki u. Nh vậy mà quá trình gia công các chi ti t ho c lắp ráp các b
phận thu c cùng m t ki u nhất định,ăđ c ti n hành theo những qui trình công ngh
đi n hình đư đ c xác định từ tr c. Những qui trình này đư đ c thi t k , ki m
nghi măđ m b o các ch tiêu kinh t kỹ thuật theo những đi u ki n và trình đ s n xuất
nhất định.
7.3.3 Tác d ng của công ngh đi n hình

- Th ng nhất hóa, tiêu chuẩn hóa các nguyên công thông d ng.
- H n ch sự đa d ng c a đ i t ng v k t cấu và công ngh trong cùng m t
ki u, gi m b t kh i l ng laoăđ ng khi chuẩn bị s n xuất, gi m b t các tài li u trùng
l p v n i dung.
- Thực hi n chuyên môn hóa s n xuất c a các giai đo n s n xuất trong phân
x ng ho c các giai đo n s n xuất trong toàn b nhà máy trên cơ s áp d ng các bi n
pháp tiên ti n v kƿ thuật và t ch c s n xuất nh đ ng dây tự đ ng.
7.3.4 Nội dung c n thực hi n
1. Phân lo i các chi ti t, b phận thành các ki u. Trong m t ki u thì các đ i t ng
ph i gi ng nhau hầu nh hoàn toàn v k t cấu.

2. Phân tích, lựa chọn trong t ng ki u m t m t t ng đ i di n (đi n hình).

3. Lập qui trình công ngh đi n hình cho từng ki u đ i t ng ng v i đ i t ng
đi n hình đư chọn.
4. Xác định trang thi t bị, d ng c , ch đ công ngh cho từng ki u, ng v i ti n
trình công ngh đi n hình.
Nh phân lo i nh vậy mà các đ i t ng s n xuất đ c x p thành ki u có d ng
k t cấu gi ng nhau trong từng kích c , kích th c nhất định, cho phép có th gia công
ho c lắp ráp theo những ti n trình công ngh gi ng nhau.
7.3.5 Yêu c u của quy trình công ngh đi n hình

Quiă trìnhă côngă ngh ă (QTCN) đi n hình ph i là QTCN tiên ti n trong những
đi u ki n s n xuất nhất định và ph i t o đi u ki n c i ti n sau này. Do đó QTCN ph i
đ c xây dựng trên cơ s th ng nhất hóa các tiêu chuẩn v trang thi t bị, d ng c , ch
đ công ngh , các định m c kinh t - kƿ thuật nhằm đ m b o cho quá trình s n xuất
đ ng b và dần hoàn thi n trình đ s n xuất, đ t hi u qu kinh t - kƿ thuật t ng h p
ngày càng cao hơn.
7.3.6 Mức độ áp d ng
Công ngh đi n hình có th áp d ng theo hai m c đ khác nhau:
- Đi n hình hóa toàn b quá trình công ngh cho m t ki u.
- Đi n hình hóa từng nguyên công riêng bi t cho các đ i t ng trong cùng ki u.
Hai m c đ này có sự liên h ch t chẽ v i nhau, b sung cho nhau nhằm nâng
cao tính lo t s n xuất,ăđ ng th i n định tính lo t s n xuất, t o đi u ki n áp d ng dây
chuy n s n xuất linh ho t cho nhi u đ i t ng cùng ki u.
m c đ đi n hình hóa toàn b quá trình công ngh cho m t ki u, chi ti t gia
côngă đ c phân lo i trên cơ s sự
gi ng nhau hầu nh hoàn toàn v
k t cấu; nghƿa là vật li u ch t o, vị
trí và kích th c tất c các b m t
quan trọng c a chi ti t gia công ph i
gi ng nhau m c đ cao,ăđ có th
gia công v i cùng m t ti n trình
Hình 7.2 Chi tiết gia công trong công nghệ điển hình
công ngh từng nguyên công, có

th sử d ng chung m t lo i thi t bị công ngh . Thôngăth ng thì đ i t ng s n xuất

đây thu c cùng m t ki u chi ti t,ăvíăd ănh ăhìnhă7.β.
Ví d : B ng tóm tắt QTCN đi n hình gia công bánh rĕng côn rĕng thẳng
Hình 7.3. Bánh răng

côn răng thẳng
Th tự B n vẽ bán N i dung Máy D ng c

Nguyên công thành phẩm nguyên công
Gia công l Máy khoan Dao khoét, dao
1 đ ng doa
2 Chu t rĕng Máy chu t Dao chu t

then
3 Ti n thô m t Máy ti n Dao tiêu chuẩn

ngoài
Ti n tinh m t
4 ngoài và m t Máy ti n Dao tiêu chuẩn
đầu
5 Ki m tra
6 Cắt rĕng Máy cắt rĕng Dao cắt tiêu

côn thẳng chuẩn
7 Càărĕng,ămàiă Máy chuyên Daoătiêuăchuẩn

rĕng dùng
8 Khoan l ngay Máy khoan bàn Mũi khoan

trên phần tr ru t gà

7.4 Công ngh nhóm

7.4.1 C sở của công ngh nhóm
Cơ s c a công ngh nhóm là phân lo i đ i t ng s n xuất theo sự gi ng nhau
từng phần v k t cấu, ví d đ i v i chi ti t gia công m c đ gi ng nhau v m t ho c
tập h p m t vài b m t gia công (hình 7.4).
7.4.2 Tác d ng của công ngh nhóm
Cho phép gia công các chi ti t trong cùng m t nhóm v i cùng trang thi t bị,
d ng c và trình tự công ngh , nghƿa là v i cùng nguyên công.
Đ i v i từng chi ti t c th cho phép sự khác
bi t rất ít so v i các đ c tr ng công ngh chung c a
nhóm chi ti t. Nh vậy, qua sự phân nhóm, s
l ng chi ti t gia công tính cho m t đơn vị trang bị
công ngh cho m t nguyên công sẽ tĕng lên t ơng
ng v i qui mô s n xuất l n (hàng lo t, hàng kh i).
M c dù thực t đ i v i từng chi ti t gia công c th
thì s l ng c a nó ch t ơng ng v i qui mô lo t
vừa, hàng lo t nhỏ ho c đơn chi c. S l ng chi ti t
Hình 7.4. Các chi tiết gia công
gia công đ nhi u đ i v i các nguyên công sẽ cho trong công nghệ nhóm (các chi
phép áp d ng các ph ơng pháp gia công tiên ti n, tiết giống nhau từng phần về kết
cấu; giống nhau về vật liệu, vị
thi t bị và trang bị công ngh tiên ti n có nĕng suất trí và kích thước các lỗ
cao nh máy revonver, máy tự đ ng.
Cần l u ý rằng, công ngh nhóm ch nên áp d ng gi i h n m t vài nguyên
công chính vì:
- Quá trình ghép nhóm chi ti t gia công sẽ rất ph c t p n u từng chi ti t gia công
c th trong quá trình công ngh c a nó ph i ghép nhóm nhi u lần.
- Trong đi u ki n s n xuất đơn chi c, lo t nhỏ, lo t vừa v i s l ng từng lo i
chi ti t không nhi u mà ch ng lo i chi ti t đa d ng, ph c t p thì vi c phân nhóm nh
vậy không th thực hi n đ c vì rất t n kém.
- Đi u hành và qu n lý quá trình gia công khó khĕn và t n kém.
7.4.3 Đặc đi m của công ngh nhóm
Công ngh nhóm th ng ng v i m t vài nguyên công chung c a các đ i t ng
gia công có k t cấu khác nhau; còn công ngh đi n hình l i ng v i toàn b quá trình

công ngh , mà các nguyên công mang tính chất chung cho các đ i t ng gia công có
k t cấu gi ng nhau thu c cùng m t ki u.
Công ngh nhóm th ng đ c thực hi n từng nguyên công, c th là trên
từng máy, ví d : gia công nhóm trên máy ti n, máy khoan, máy phay, máy mài
phẳng,v.v…ăVi c phân chia chi ti t gia công thành từng nhóm gia công trên từng lo i
máy c th nh vậy sẽ gọn hơn.
Trong m t nhóm, các chi ti t có quá trình gia công rất ngắn đ i v i các b m t
cơ b n. Nói chung công ngh nhóm thì các nhóm chi ti t ch có chu kỳ gia công trên
m t ho c hai máy cùng ki u. N u các chi ti t có chu kì gia công trên nhi u máy thì
nên x p vào công ngh đi n hình.
Ph m vi công ngh nhóm tuy hẹp hơn công ngh đi n hình nh ng nó rất c th ,
cho phép ng d ng nhanh và đ a l i hi u qu kinh t t t nhất đi u ki n s n xuất lo i
nhỏ- đơn chi c, ch y u là vì công ngh nhóm s l ng chi ti t thu c nhóm có th
nhi u, m c dù k t cấu chung c a các lo i chi ti t có khác nhau.
Mu n đ t hi u qu t t khi áp d ng công ngh nhóm cần ph i chú ý đ n các vấn
đ sau:
(1) Lo i trừ sự đa d ng c a QTCN, cần h ng t i QTCN chung cho các đ i t ng
trong m t nhóm, nghƿa là có th ph i nghiên c u sửa đ i l i k t cấu đ i t ng đ
chúng có th chung m t quá trình công ngh . T ng quát hơnăđ i v i vấn đ này là ph i
nâng cao tính công ngh trong k t cấu, th ng nhất hóa, tiêu chuẩn hóa k t cấu c a chi
ti t, b phận, s n phẩm cơ khí nói chung.
(2) Sử d ng các đ gá tiên ti n, có kh nĕng đi u ch nh nhanh ng v i từng đ i
t ng trong nhóm.
(3) Ph i t o đi u ki n đ tự đ ng hóa quá trình gia công,ăh ng t i vi c xây dựng
và sử d ng các dây chuy n gia công linh ho t và tự đ ng.
7.4.4 Các b c thực hi n
1. Phân nhóm chi ti t gia công
Đây là công vi c quan trọng đầu tiên. N u phân nhóm chi ti t t t là tập h p
đ c nhi u đ c tr ng công ngh chung cho m i nhóm, và v cơ b n đư xác định đúng
gi i pháp công ngh , t o đi u ki n thuận ti n choăhaiăb c sau.
Vi c phân nhóm chi ti t gia công không ch dựa vào đ c đi m k t cấu và đ c
đi m công ngh c a chúng, mà còn ph i dựa vào đ c đi m c a ki u, lo i thi t bị công

ngh nhằm b o đ m quá trình gia công h p lý. Tóm l i ph i phân nhóm chi ti t gia
công trên các lo i thi t bị công ngh c th .
Nhóm chi ti t gia công là cơ s đ xây dựng quá trình công ngh . Hình 7.5 trình
bày sơ đ phân nhóm chi ti t gia công trên các lo i thi t bị công ngh .
Ch ng lo i chi ti t
Ch ng lo i chi ti t đ c phân thành các

lo i gia công trên các máy c th
Máy tự Máy Máy Máy Máy Máy

đ ng revonver ti n phay khoan mài
Phân chia các lo i chi ti t thành các

nhóm chi ti t
Khối 1: Khối 2: Khối 3:
Các nhóm v i ti n Các nhóm v i các Các nhóm v i ti n

trình gia công khép nguyên công chung trình gia công khép
kín trên m t ho c (m t ho c vài kín trên nhi u máy
vài máy cùng ki u nguyên công nhóm) khác ki u lo i
(Gia công nhóm: 1,2 (Gia công nhóm: 1,2 (Gia công đi n hình:
nguyên công chung) nguyên công chung) quá trình công ngh
nhóm có cơ s là
công ngh đi n hình)
Hình 7.5. Sơ đồ phân nhóm chi tiết gia công theo đặc điểm của thiết bị công nghệ theo
tác giả Mitrôphanôp.
a) Khối 1
Các chi ti t gia công ch cần thực hi n công ngh nhóm trong m t ho c hai
nguyên công trên m t ho c hai máy cùng ki u là đư hoàn ch nh, ví d ch gia công trên
m t, hai máy ti n th ng, trên m t, hai máy ti n revonver. đây s chi ti t đ c tập
h p trong m t nhóm ít hơn kh i 2. (hình 7.6a)

b) Khối 2
Các chi ti t đ c gia công chung m t ho c vài nguyên công, trên m t ho c vài
máy khác ki u; còn trong các nguyên công khác thì chúng có th vào những nhóm
khác nhau, có th đ c gia công nhóm hay gia công riêng bi t. (hình 7.6b).
c) Khối 3
Các chi ti t có quá trình gia công chung (quá trình công ngh nhóm) trên nhi u
máy có ki u, lo i khác nhau (ti n, phay, khoan, mài,..) ch ng tỏ chúng ph i có k t cấu
gi ng nhau. Nh vậy s lo i chi ti t khác nhau trong m i nhóm gi m đi nhi u và tr
thành thu c cùng m t ki u chi ti t có quá trình gia công chung. Đó chính là quá trình
công ngh đi n hình (hình 7.6c).
Hình 7.6. Tiến trình công nghệ ứng với các nhóm chi tiết
gia công thuộc các khối 1, 2, 3.

Nguyên tắc phân nhóm:

(1) Ghép nhóm những chi ti t có hình d ng hình học gần nh nhau.
(2) Ghép nhóm những chi ti t có m t chuẩn định vị gi ng nhau.
(3) Ghép nhóm những chi ti t có yêu cầu kƿ thuật gần gi ng nhau.
(4) Ghép nhóm những chi ti t có các b m t gia công gi ng nhau.
(5) Ghép nhóm những chi ti t có ph ơng pháp t o phôi nh nhau.
(6) Ghép nhóm những chi ti t có trình tự công ngh gần gi ng nhau có th
áp d ng chung ph ơng pháp gia công, thi t bị công ngh .
(7) Ghép nhóm chi ti t sao cho phí t n đi u ch nh thi t bị,ăđ gá, d ng c là
ít nhất,ăkhiăthayăđ i lo i chi ti t trong nhóm.
(8) Không ghép nhóm những chi ti t có s l ng quá ít ho c những chi ti t
có k t cấu khác nhi u so v i các chi ti t khác.
Sau khi phân nhóm, cần xây dựng m t chi ti t đ i di n cho c nhóm bằng cách
chọn m t chi ti t có nhi u b m t gia công chung r i b sung thêm những b m t khác
mà các chi ti t khác có. Cách xây dựng chi ti t d i di n, t ng h p cho c nhóm đ c
th hi n trong hình 7.7.
2. L p qui trình công ngh cho từng nhóm
Qui trình công ngh nhóm là m t
qui trình công ngh thích h p v i bất kì chi
ti t nào trong nhóm, nh ng có th thayăđ i
chút ít tùy theoăđ c đi m riêng c a từng chi
ti t trong nhóm. Ví d , tĕng hay gi m m t,
haiă b c gia công nào đó, thêm ho c b t
m t vài d ng c nào đó. Nhóm là đ i
t ng c a quy trình và đ c đ c tr ng
th ng nhất v thi t bị, d ng c ,ă đ gá và
ph ơng pháp đi u ch nh v.v…ătrên nguyên
Hình 7.7. Xây dựng chi tiết đại diện,
công. tổng hợp cho nhóm chi tiết 1, 2, 3, 4.
Những nguyên tắc khi lập QTCN nhóm:
(1) Th tự c a m i b c (hay nguyên công) ph i đ m b o có th gia công
đ c bất kì chi ti t nào trong nhóm, ph i đ m b o yêu cầu kƿ thuật c a từng chi ti t
trong nhóm.

(2) Đ gá, d ng c v.v…ădùngă các nguyên công nhóm ph i đ m b o gia

côngăđ c bất kì chi ti t nào trong nhóm.
(3) Đ m b o t n hao đi u ch nh nguyên công là ít nhất khiăthayăđ i chi ti t
gia công trong nhóm.
Tr c h t dựa vào chi ti t đ i di n, t ng h p c a nhóm chi ti t đ lập QTCN t ng
quát. Qui trình này bao g m hầu h t các b c cần thi t cho c nhóm chi ti t. Trên cơ
s QTCN t ng quát cĕn c vào đ c đi m k t cấu và công ngh c a từng chi ti t khác
trong nhóm ti n hành vi c hoàn thi n, b sung QTCN. QTCN nhóm cần đ c xây
dựng thành sơ đ , theo th tự các b c nguyên công.
3. Thi t k các trang bị công ngh nhóm
V cĕn b n thì các chi ti t trong m t nhóm có những đ c tr ng công ngh gi ng
nhau, trong đó quan trọng nhất là đ c tr ng v gá đ t khi gia công. Nh vậy, các chi
ti t trong m t nhóm ph i có b m t dùng làm chuẩn định vị và sơ đ gá đ t khi gia
công gần gi ng nhau, ch khác nhau v kích th c ho c khác nhau chút ít v hình
dáng. trênăđ gá gia công nhóm, ph i có b phận đi u ch nh thích ng v i từng chi
ti t trong nhóm và b phận v n nĕng dùng chung cho c nhóm chi ti t. Thôngăth ng
thì các b phận v n nĕng c a đ gá gia công nhóm chi m 80-90%, đó là các chi ti t
thân,ăđ , cơ cấu phână đ , cơ cấu truy n lực kẹp,v.v…ăKhiăchuy n sang gia công chi
ti t khác trong nhóm thì b phận v n nĕng khôngăthayăđ i, còn b phận đi u ch nh có
th thay th nhanh ho c đi u ch nh nhanh theo k t cấu c a chi ti t gia công m i.
Đồ gá gia công nhóm có những đặc điểm sau:
- Có th gá đ t chính xác, nhanh chóng bất kì chi ti t nào trong nhóm.
- Đ m b o đi u ch nh và thay th nhanh chóng các b phận cần thi t ng v i bát
kì chi ti t nào trong nhóm.
- Đ m b o đ chính xác và đ c ng vững cần thi t, không làm bi n d ng chi ti t
gia công.
- Tháo lắp nhanh chóng trên máy gia công.
- Thao tác thuận ti n, nhẹ nhàng.
- So v i lo i đ gá chuyên dùng riêng bi t thì đ gá gia công nhóm th ng kém
c ng vững hơn.
Các phương án thực hiện khâu điều chỉnh trong đồ gá nhóm:

- Dịch chuy n các b phận gá đ t chi ti t gia công nh : dung cơ cấu vít –me, cĕn
đ m,ăv.v…ăK t cấu c th theo cách này là các mâm c p, êtô, ng kẹp đàn h i …ăđ
thayăđ i cơ cấu gá đ t c a đ gá cho phù h p v i hình d ng, kích th c c a các chi ti t
trong nhóm.
- Định vị l i và kẹp ch t l i các b phận gá đ t chi ti t gia côngăđ n m t vị trí
khác trênăđ gá.
- Thayăđ i từng phần ho c toàn phần những b phận định vị, kẹp ch t chi ti t gia
công, b phận dẫn h ng d ng c ; nghƿa là ph i dùng các b phận thay th nhanh nh
tấm dẫn khoan có tr tr t, tr c tâm, ng kẹp đàn h i.
- Vừa thay th vừa dịch chuy n các b phận gá đ t chi ti t gia công, b phận dẫn
h ng d ng c , ví d nh êtô và các cơ cấu má kẹp thayăđ i nhanh.
Ví d v đ gá gia công nhóm ng v i nhóm chi ti t biên.
Hình 7.8. Đồ gá điều chỉnh cho nhóm chi tiết tay biên
a) Nhóm chi tiết gia công. b) Đồ gá nhóm. c) Tấm dẫn khoan trên đồ gá nhóm

7.5 Công ngh tổ h p

Do tính ph bi n c a ngành công ngh ch t o máy nói chung là s n xuất hàng
lo t vừa và nhỏ, nên ph ơngăh ng công ngh quan trọng đangăđ c tri n khai nghiên
c u và áp d ng m nh nhi u n c hi n nay là nghiên c u xây dựng các quá trình
công ngh và dây chuyên s n xuất linh ho t, tự đ ng hóa trên cơ s t h p và đi u
khi n t iă uăh th ng.
Các ph ơng pháp công ngh đi n hình và công ngh nhóm, n u xét riêng bi t,
chúng có những u đi m và h n ch nhất định.
Công ngh đi n hình có đ i t ng là các chi ti t gia công có k t cấu gi ng nhau
m c cao,ă th ng là các đ i t ng gia công cùng ki u, có khi cùng c ; nh vậy
QTCNăđ gia công chúng là ph i gi ng nhau. N u ch gi i h n trong cùng m t ki u
ho c c chi ti t thì ph t i và hi u qu sử d ng trang thi t bị, d ng c công ngh
th ng là thấp, làm h n ch hi u qu kinh t c a quá trình công ngh và dây chuy n
s n xuất. Công ngh đi n hình ch có th áp d ng có hi u qu t t, n u s l ng đ i
t ng gia công trong m t ki u ho c c ph i đ nhi u,ăth ng là ng v i quy mô s n
xuất hàng lo t l n, hàng kh i, dây chuy n s n xuất th ng là c ng, kém linh ho t.
Công ngh nhóm l i lấy đ i t ng là các chi ti t gia công có sự gi ng nhau
từng phần,ăth ng là gi ng nhau m t vài b m t gia công, mà đ t o ra các b m t
này trên từng đ i t ng có th sử d ng chung trang thi t bị, d ng c , ch đ công ngh
làm cho h s sử d ng trang thi t bị cao, các nguyên công chung có tính linh ho t. Tuy
vậy vi c phân nhóm và giám sát s n xuất đ i v i từng đ i t ng gia công rất ph c t p.
M tăkhác v i công ngh nhóm thuần túy rất khó thực hi n s n xuất theo dây chuy n.
S n xuất theo dây chuy n trên cơ s quá trình công ngh t i u, linh ho t và tự
đ ng hóa trong qui mô s n xuất ph bi n cho hàng lo t vừa và nhỏ.ă Đ t ra vấn đ
nghiên c u công ngh t h p dựa trên vi c k t h p các ph ơng pháp th ng nhất hóa,
tiêu chuẩn hóa k t cấu c a đ i t ng s n xuất, công ngh đi n hình và công ngh
nhóm nhằm khai thác tận d ng các u đi m, h n ch các nh c đi m c a từng ph ơng
pháp riêng bi t.
M t đi m cần l u ý đây là hình th c s n xuất theo dây chuy n đòi hỏi gi i
quy t t t m i quan h giữa đ i t ng s n xuất v i quá trình công ngh và dây chuy n
s n xuất t ơng ng. qui mô s n xuất hàng lo t vừa và nhỏ thì ch ng lo i đ i t ng
s n xuất đa d ng, s l ng từng lo i l i không nhi u, quá trình ch t o từng lo i l i

theo chu kỳ. Đ có th s n xuất theo dây chuy n đ t hi u qu kinh t - kỹ thuật t t

quy mô s n xuất này,ătr c h t ph i đ m b o tính linh ho t c a quá trình công ngh ,
nguyên công và dây chuy n s n xuất. Nghƿa là đ m b o kh nĕng thích nghi nhanh c a
quá trình công ngh , nguyên công và dây chuy n s n xuất khiăđ i t ng s n xuất thay
đ i theo chu kì nhất định.
Tiên đề cơ bản nhất đảm bảo tính linh hoạt tốt của dây chuyền sản xuất chính
là phải xác định hợp lí đối tượng sản xuất cho dây chuyền. Đ ăđ măb oătínhălinhăho tă
c aătoànăb ăquáătrìnhăcôngăngh ,ăph iăxácăđịnhăđ iăt ngăs năxuấtătheoăluậnăđi măc aă
côngăngh ăđi nă hình. M tăkhácăđ ăđ mă b oă tínhălinhăho tăc aătừngănguyênăcông,ăl iă
ph iătheoăquanăđi măc aăcôngăngh ănhóm.ă ăph ơngăphápăcôngăngh ăt ăh p,ăkhiăxácă
định đ iăt ngăs năxuất,ăph iăk t h păcácăluậnăđi măc aăcôngăngh ăđi năhìnhăvàăcôngă
ngh ănhóm,ămàăxuấtăphátăđi măcóăth ălàăLO Iăho căKI Uăchiăti t.
Hình 7.9. Sơ đồ tổng quát về tiến trình công nghệ tổ

hợp.
Kh nĕng thích nghi nhanh c a quá trình công ngh , nguyên công và dây
chuy n gia công ch y u là do trang thi t bị, d ng c công ngh quy t định v i sự h
tr tích cực c a cơ cấu cấp phôi, cơ cấu thay d ng c , cơ cấu vận chuy n v.v…
Đ đ m b o kh nĕng thích nghi nhanh c a trang thi t bị công ngh , ng v i
đ it ng gia công c th , tùy theo trình đ và đi u ki n s n xuất trong ngành ch t o
máy mà có th nghiên c u áp d ng các ph ơng án sau:
- Ph ơng án tập trung nguyên công, s n xuất phát tri n: sử d ng máy đi u khi n
theo ch ơng trình s (máy NC, máy CNC) ho c trung tâm gia công đi u khi n theo
ch ơng trình s .

- Ph ơng án phân tán nguyên công, s n xuất kém phát tri n: sử d ng máy v n
nĕng thông th ng k t h p gá lắp linh ho t (gá lắp đi u ch nh), ho c máy chuyên dùng
linh ho t có k t cấu đơn gi n.
 Nhữngă b c quan trọngă tr c h t cần ph i thực hi nă đ có th áp d ng công
ngh t h p là:
(1) Phân lo i và ghép nhóm đ i t ng gia công (có th xuất phát từ lo i ho c ki u)
trong ch ng lo i đ i t ng gia công có trong ch ơng trình s n xuất.
(2) Xác định đ i t ng đ i di n (đi n hình): xác định ki u chi ti t đ i di n trong s
ki u chi ti t đ c gia công theo công ngh t h p trên cơ s đ ph c t p cao nhất v
k t cấu và công ngh .
(3) Xác định s l ng quyăđ i c a từng ki u chi ti t khác ra ki u đi n hình bằng h
s quyăđ i. H s quyăđ i (tính gần đúng) là h s xét đ n sự khác nhau v k t cấu và
công ngh giữa ki u đang xét và ki u đi n hình. Sau đó tính t ng s l ng đư quyăđ i
ra ki u đi n hình c a tất c các chi ti t đ c gia công t h p.
(4) Xác định ph ơng án t h p t i u v công ngh : h s t i trọng, chu kỳ gia
công, s l ng máy, t n hao th i gian,ăv.v…
(5) Thi t k , xây dựng quá trình công ngh , nguyên công và dây chuy n gia công
theo ph ơng án t h p t i u v công ngh , k c thi t k đ gá đi u ch nh cho từng
nguyên công.
CỂU H I ÔN T P CH NG 7
1. Trình bày m căđíchăvàăcơăs ăđ ăphânălo iăđ iăt ngăs năxuất ?
2. Trình bày cơăs ăvàătácăd ngăc aăcôngăngh ăđi năhình ?
3. Trìnhăbàyăcơăs ăc aăcôngăngh ănhóm ?
4. Trìnhăbàyătácăd ngăc aăcôngăngh ănhóm ?
5. Trình bày đ căđi măc aăcôngăngh ănhóm ?
6. Trìnhăbàyăcôngăngh ăt ăh p ?
7. Soăsánhăgiữaăcôngăngh ănhómăvàăcôngăngh ăđi năhình ?

CH NG 8 : CÔNG NGH GIA CÔNG CHI TI T ĐI N HÌNH
M c đích:
Trang bị cho sinh viên những kiến thức cơ bản về qui trình công nghệ gia công
các chi tiết điển hình như: gia công chi tiết dạng hộp, gia công chi tiết dạng càng, gia
công chi tiết dạng trục, gia công chi tiết dạng bạc, gia công bánh răng. Từ đó sinh
viên thiết kế được QTCN cho các chi tiết cần gia công.
Trongă ngànhă Ch ă t oă máy,ă chiă ti tă giaă côngă cóă hìnhă d ngă hìnhă họcă rấtă phongă
phúăvàăv iăm iăchiăti tăthìăsẽăm tăcóăquyătrìnhăcôngăngh ăch ăt o.ăTuyănhiên,ăchúngătaă
cóăth ătậpăh păm tăs ărấtăl năcácăchiăti tăvàănhómămáyăthànhăm tăs ălo iăcóăh n,ăb oă
đ măcóăkh ănĕngăchuy nătừăquáătrìnhăcôngăngh ăđơnăchi căthànhăquáătrìnhăcôngăngh ă
hàngălo tămangădấuăhi uăđi năhìnhăđ cătr ngăchoătừngălo i.ăNhữngăchiăti tăđ căx pă
cùngă m tă lo iă hayă nhómă khiă chúngă cóă ch că nĕngă vàă quyă trìnhă côngă ngh ă t ơngă tựă
nhau.
Trongăđi uăki năs năxuấtăhàngălo t,ăquyătrìnhăcôngăngh ăđi năhìnhăcóătácăd ngă
làmăgi măb tăcôngăvi căchuẩnăbịăs năxuất,ăkhôngăcầnălậpăm tăho căm tăvàiăph ơngăánă
côngăngh ăchoăriêngătừngăchiăti t,ăkhôngăcầnăthi tăk ăvàăch ăt oătrangăbịăcôngăngh
riêngăchoătừngăchiăti t...
Hi nănay,ăcácăchiăti tăcơăkhíăđ căphânălo iăthànhăcácăchiăti tăd ngăH P,ăd ngă
CĨNG,ăd ngăB C,ăd ngăTR C,ăd ngăĐƾA.ăCh ơngănàyăsẽătrìnhăbàyăquyătrìnhăcôngă
ngh ăgiaăcôngăchoătừngăd ngăchiăti tăđi năhìnhănày.
Khi làm công tác chuẩnăbịăs năxuấtăm tăchiăti tănàoăđó,ătr căh tăcầnăxemăxétă
nóăthu căd ngăchiăti tănàoătrongăcácăd ngătrênăđ ăđịnhăh ngăvàăthamăkh oăquyătrìnhă
côngăngh ăđi năhìnhăc aăchiăti tăt ơngă ng,ătrênăcơăs ăđóăb ăsungănhữngăn iădungăcầnă
thi tăđ ăcóăđ căquyătrìnhăcôngăngh ăgiaăcôngăchoăchiăti tăcầnăs năxuất.
8.1 Qui trình công ngh gia công các chi ti t d ng hộp
H pă baoă g mă nhữngă chiă ti tă cóă hìnhă kh iă r ngă (xungă quanhă cóă thànhă vách)ă
th ngălàmănhi măv ăc aăchiăti tăcơă s ăđ ălắpăcácăđơnăvịălắpă(nhóm,ăc m,ăb ăphận)ă
c aănhững chiăti tăkhácălênănóăt oăthànhăm tăb ăphậnămáyănhằmăthựcăhi năm tănhi mă
v ăđ ngăhọcănàoăđóăc aătoàn máy. H păcóărấtănhi uăki uăvàăcôngăd ngăcũngăkhácănhau
nh ăh păt căđ ,ăh păch yădao,ăthânăđ ngăcơăđ tătrong,ăthânămáyăbơm,....ă

Đ căđi măc aăcácăchiăti tăh pălàăcóănhi uăvách,ăđ ădàyămỏngăc aăcácăváchăkhácă

nhau, trongăcácăváchăl iăcó nhi uăgân,ănhi uăphầnăl iălõm.ăTrênăh păcóănhi uăm tăgiaă
côngăv iăđ ăchínhăxácăkhácănhauăvàăcóănhi uăm tăkhôngăcầnăph iăgiaăcông.ăĐ căbi tă
trênăh păcóănhi uăl ăph iăgia côngăchínhăxácăđ ăthựcăhi năcácăm iălắpăghép.
Nhìnăchung,ăh pă làălo iăchiăti tăph căt p,ăkhóăgiaăcông,ăkhiăch ăt oăph iăđ m
b oănhi uăyêuăcầuăkỹăthuậtăkhácănhau.
Hình 8.1. Thân hộp tốc độ

8.1.1 Những yêu c u kỹ thu t chủ y u khi gia công chi ti t d ng hộp
H păcóănhữngăb ă m tă chínhănh ăcácă m tă đáy,ă m tăl .ă Nhữngă b ă m tănàyă yêuă
cầuăđ ăchínhăxácăkháăcao.ăNgoàiăraăh păcònăcóănhữngăb ăm tăkhácănh ăcácăb ăm tănắp,ă
l ăbắtăbulôngăv.v...
Nhữngăyêuăcầuăkỹăthuậtăcơăb năc aăh păbaoăg m:
- Đ không phẳngă vàă đ không song song c a các b m t chính trong kho ng
0,05 ÷ 0,1 mm trên toàn b chi u dài, đ nhám b m t c a chúng Ra = 5 ÷ 1,25.
- Các l cóăđ chính xác cấp 6 ÷ 8, Ra = 2,5 ÷ 0,6γăđôiăkhiăcầnăđ t cấp 5 và Ra
=0,32. Sai s hình dáng các l là 0,5 ÷ 0,7ădungăsaiăđ ng kính l .
- Dung sai kho ng cách tâm giữa các l ph thu c vào ch cănĕngăc a nó, n u là
l lắp tr că bánhă rĕngă thìă dungă saiă kho ng cách tâm là 0,02 ÷ 0,1 mm. Dung sai đ
không song song c a các tâm l bằng dung sai kho ngăcáchătâm.ăĐ không vuông góc
c a các tâm l khi lắpăbánhărĕngăcônăvàătr c vít - bánh vít là 0,02 ÷ 0,06 mm.
- Dungăsaiăđ khôngăđ ng tâm c a các l bằngă1/βădungăsaiăđ ng kính l nhỏ
nhất.
- Đ không vuông góc giữa m tăđầu và tâm l trong kho ng 0,01 ÷ 0,05 trên 100
mm bán kính.
8.1.2 Tính công ngh trong k t c u của chi ti t d ng hộp

Tínhăcôngăngh ătrongăk tăcấuăc aăchiăti tăh păcóăýănghƿaăđ căbi tăquanătrọngăb iă

vìănóăkhôngănhữngă nhăh ngărấtăl năt iăcôngăs călaoăđ ngăkhiăch ăt oămàăcònăcóă nhă
h ngăt iăvi cătiêuăhaoăvậtăli u.ăVì vậy,ăngayătừăkhiăthi tăk ăph iăđ măb oăcácăyêuăcầuă
v ătínhăcôngăngh ăc aăk tăcấuănh :
- H p ph iă cóă đ đ c ng vữngă đ khi gia công không bị bi n d ng và có th
dùng ch đ cắtăcao,ăđ tănĕngăsuất cao.
- Các b m t làm chuẩn ph iăcóăđ di n tích nhấtăđịnh, ph i cho phép thực hi n
nhi u nguyên công khi dùng b m tăđóălàmăchuẩn. Ngoài ra, b m t chuẩn còn ph i
t oăđi u ki năđ gáăđ t chi ti t nhanh khi gia công và lắp ráp.
- Các b m t cầnăgiaăcôngăkhôngăđ c có vấu l i, lõm; ph i thuận l i cho vi c ĕnă
dao, thoát dao. K t cấu c a các b m t ph i t oăđi u ki n cho vi căgiaăcôngăđ ng th i
bằng nhi u dao.
- Các l trên h p nên có k t cấuăđơnăgi n, không nên có rãnh ho c có d ngăđịnh
hình, b m t l khôngăđ căđ t quãng. Các l đ ngătâmănênăcóăđ ng kính gi m dần
từ ngoài vào trong. Các l nên thông su t và ngắn.
- Không nên b trí các l nghiêng so v i m t phẳng c aăcácăváchăđ khi gia công
tránh hi năt ng dao (khoan, khoét, doa) bị ĕnădaoăl chăh ng.
- Các l kẹp ch t ph i là các l tiêu chuẩn.
8.1.3 V t li u và phôi đ ch t o chi ti t d ng hộp

Vậtăli uăđ ăch ăt oăcácăchiăti tăh păth ngădùngălàăgangăxám,ăthépăđúc,ăh păkim
nhômăvàănhữngăthépătấmăđ ăhàn. Tùyătheoăđi uăki nălàmăvi c,ăs ăl ngăh păvàăvậtăli uă
màăphôiăđ căch ăt o bằngăcácăph ơngăphápăkhácănhau.ăPh ă bi nă nhấtălàăphôiăgangă
đúc,ăphôiăthépăđúc,ăphôi h păkimănhômăđúc,ătrongăm tăs ătr ngăh păng iătaădùngă
phôiădập,ăphôiăhàn.
 Phôi đúc bao g m c phôi gang, thép ho c h p kim nhôm là những lo i phôi
ph bi n nhấtă đ ch t o các chi ti t d ng h p. Ch t o phôiă đúc th ng dùng các
ph ơngăphápăđúcăsau:
+ Đúcă gangă trongă khuônă cát,ă mẫuă g ,ă làmă khuônă bằngă tay.ă Ph ơngă phápă nàyă
cho đ ăchínhăxácăthấp,ăl ngăd ăgiaăcôngăcắtăgọtăl n,ănĕngăsuấtăthấp,ăđòiăhỏiătrìnhăđ ă
công nhână cao.ă Ph ơngă phápă nàyă thíchă h pă đ iă v iă d ngă s nă xuấtă đơnăchi că vàă lo tă
nhỏ.

+ Đúcăgangătrongăkhuônăcát,ămẫuăkimălo i,ălàmăkhuônăbằngămáy.ăPh ơngăphápă

nàyăchoăđ ăchínhăxácăcao,ăl ngăd ăgiaăcôngăcắtăgọt nhỏ.ăPh ơngăphápănàyăthíchăh pă
đ iăv iăd ngăs năxuấtăhàngălo tăvàăhàngăkh i.
+ Đúcătrongăkhuônăvỏămỏngăthìăchiăti tăđúcăra đ tăđ ăchínhăxácă0,γă÷ă0,6ămm,ă
tínhăchấtăcơăhọcăt t.ăPh ơngăphápănàyădùngătrongăhàngălo tăl năvàăhàngăkh iănh ngă
th ngăch ădùngăđ ăđúcăcácăchiăti tăcóătrọngăl ngănhỏ.
+ Đúcăápălựcăcóăth ăt oănênăcácăchiăti tăh păc ănhỏăcóăhìnhăthùăph căt p.ă
Cácăchiăti tăh păđúcăraăth ngăngu iăkhôngăđ u,ăgâyăraăbi năd ngănhi tăvàă ngă
suấtăd .ăChoănênăcầnăcóăbi năphápăkhửă ngăsuấtăd ătr căkhiăgiaăcôngăcắtăgọt.
 Phôi hàn đ c ch t o từ thép tấm r i hàn l i thành h p. Lo iănàyăđ c dùng
trong s n xuấtăđơnăchi c và lo t nhỏ vì sẽ rút ngắnăđ c th i gian chuẩn bị phôi,ăđ t
hi u qu kinh t cao (so v iăphôiăđúc).ăPhôiăhànăcóăβăki u:
+ Ki uăthô: hànăcácătấmăthépăl iăthànhăh p,ăsauăđóăm iăgiaăcông.
+ăKi uătinh:ăhànăcácătấmăthépăđưăđ căgiaăcôngăsơăb ăcác b ăm tăcầnăthi tăthành
h p,ăsauăđóăm iăgiaăcôngătinhăl i.
Phôiăhànăthìăluônăcóă ngăsuấtăd ăvàăvi căkhửă ngăsuấtăd ăc aăphôiăhànăth ng
g păkhóăkhĕn.
Phôiădậpăđ cădùngăđ iăv iăcácăchiăti tăh pănhỏăcóăhìnhăthùăkhôngăph căt pă ă
d ngăs năxuấtălo tăl năvàăhàngăkh i.ăTaăcóăth ădậpănóngăđ iăv iăthépăcònăh păkimămàuă
thìăcóăth ădậpăngu i.ăPh ơngăphápădậpăt oăđ căcơătínhăt tăvàăđ tănĕngăsuấtăcao.
8.1.4 Qui trình công ngh gia công chi ti t d ng hộp

a) Chu n định vị đ gia công chi ti t hộp
- T o chuẩn tinh th ng nhất. Chuẩnăđóăth ng là m t m tăngoàiănàoăđóăvàăhaiăl
chuẩn tinh ph vuông góc v i m t phẳngăđó.ăHaiăl chuẩn tinh ph này ph iăđ c gia
côngăđ tăđ năđ chính xác cấp 7 và có kho ng cách càng xa càng t t (Hình 8.2).
Hình 8.2. Phương pháp chọn chuẩn định vị trên chi tiết hộp

Khiăđịnhăvịăchiăti tăh pătrênăđ ăgáăthìăm tă

ngoàiăsẽăti păxúcăv iăđ ăđịnhăvịăm t phẳng,ăhaiăl ă
sẽăđ căti păxúcăv iăhaiăch tă(m tăch tătr ,ăm tă
ch tă trám).ă Nh ă vậy,ă chi ti tă đ că định vịă đ ă 6ă
bậcă tựă do. Haiă l ă chuẩnă tinhă ph ă th ngă đ că
dùngătrongăs ăcácăl ăbulôngătrênăđ ăc aăh p.
Hình 8.3. Chọn chuẩn định vị
Tuyănhiên,ăcóăth ăcĕnăc ăvàoăk tăcấuăc th ă trên chi tiết mặt bích
c aăh pănh ărưnh,ăs ngătr t,ămangăcá,ăthậmăchíăc ă
l ăchínhăxácăc aăh păđ ăkh ngăch ăcácăbậcătựădoăcònăl i.ăVíăd ,ăkhiăgiaăcôngăh păd ngă
m tăbíchă(Hìnhă8.γ).
Chọnăchuẩnălàăm tăđầuăA,ăl ăchínhăBăvàăm tătrongăcácăl ăxỏăbulôngă(ho căl ăCă
ho căl ăD).
Sơăđ ăgáăđ tăcóătínhăchấtăđi năhìnhănh ătrênă(m tă m tăphẳngăvàă haiăl ăvuôngă
góc v iăm tăphẳngăđó)ăchoăphépăgáăđ tăchiăti t quaănhi uănguyênăcôngătrênănhi uăđ ă
gá, tránhăđ căsaiăs ătíchălũyădoăvi căthayăđ iăchuẩnăgâyăra.ăT oăđ căchuẩnătinhănh ă
th , đ ăgáăcũngăđơnăgi năđiănhi uăvàăt ơngătựănhauă ănhi uănguyênăcông.
- Chọn chuẩn thô: Ta có th dùng nhữngăph ơngăánăchọn chuẩn thô nh ăsau:
(1) M tăthôăc aăl ăchính kh ngăch ă4ăbậcătựădoă(hìnhă8.4a).
(2) M tăthôăkhôngăgiaăcôngă bênătrongăkh ngăch ăγăbậcătựădo (hình 8.4b).
(γ)ăM tătrênă ăg ăvaiăkh ngăch ăγăbậcătựădoă(hìnhă8.4c)
Trongăcácăb ă m tăcóăth ălàmă chuẩnă
thôănóiătrên,ăquanătrọngănhấtălàăl ăchínhăvìă
n uăchọnănóălàmăchuẩnăthôăthìăsẽăđ măb oă
l ngă d ă v ă sauă choă b nă thână l ă đ uă đ n,ă
t oăđi uăki năchoăvi căgiaăcôngăl ădễădàng.ă
Khiăchọnăchuẩnăthô,ăn uăkhôngăchúăýă đ nă
m tă trongă khôngă giaă côngă sẽă cóă th ă làmă
choă kheă h ă lắpă ghépă giữaă nóă v iă cácă b ă
phậnăbênătrongă(nh ăbánhărĕng,ătayăg t…)ă
khôngăđ măb o.
Hình 8.4. Sơ đồ định vị khi chọn chuẩn
Trongăs năxuấtăhàngălo tănhỏăvàăđơnă thô ở nguyên công đầu tiên.
chi c,ădoăvi căch ăt oă phôiăkémăchính xác

vàăkhiăkhôngădùngăđ ăgáăchuyênă dùng,ă nên cóăth ăthựcăhi nănguyênătắcă chọnă chuẩnă

nh trênăbằngăph ơngăphápălấyădấu.ăKhiălấyădấu,ăcóăth ăk tăh păchọnăchuẩnăthôănày,ă
đ ng th iăki mătraăchuẩnăthôăkia,ăchiaăl ngăd ăchoătho ămưnăcácăyêuăcầuăkhácănhau.ă
Tuy nhiên,ălấyădấuăvàăgiaăcôngătheoădấuăcóănĕngăsuấtărấtăthấp,ădoăđóăgiáăthànhătĕng.
b) Trình tự gia công các b mặt chủ y u của hộp
Quáătrìnhăcôngăngh ăgiaăcôngăchiăti tăd ngăh păg măhaiăgiaiăđo năchínhăsau:
- Giaăcôngăm tăphẳngăchuẩnăvàăcácăl chuẩnăđ ălàmăchuẩnăth ngănhất.
- Dùngăchuẩnăth ngănhấtă ătrên làmăchuẩnăđịnhăvịăgiaăcôngăcácăb ăm t cònăl iă
nh :
+ Giaăcôngăcácăm tăphẳngăcònăl i.
+ Giaăcôngăthôăvàăbánătinhăcácăl ălắpăghép.
+ Giaăcôngăcácăl ăkhôngăchínhăxácădùngăđ ăkẹpăch t.
+ Giaăcôngăchínhăxácăcácăl ălắp ghép.
+ T ngăki mătra.
8.1.5 Bi n pháp thực hi n các nguyên công chính
a) Gia công mặt chu n
M tăchuẩnăđ ăgiaăcôngăchiăti tăd ngăh păg măm tăm tăphẳngăvàăhaiăl ăchuẩn.
 Gia công mặt phẳng chuẩn:
V iăh păcóăkíchăth căkhácănhauăvàăs năl ngăít,ătaăcóăth ădùngămáyăphayăhayă
bàoăv nănĕngăđ ăgiaăcông. N uăcácăh păc ăl năcóăb ăm tăchuẩnăvuôngăho căgầnătròn,ă
cóăth ăgiaăcôngătrên máyăti năđ ng;ăcònăh păc ănhỏăthìăngoàiăbàoăvàăphay,ătaăcònăcóă
th ăgiaăcôngătrênămáy ti năv nănĕngăbằngăcáchădùngămâmăc p 4ăchấuăđ ăđịnhăvịăho că
dùngăđ ăgáăchuyênădùng.
Trongăs năxuấtăhàngălo tăl năvàăhàngăkh i,ăv iăh păc ăl năho cătrungăbình,ăgia
côngăm tăphẳngăchuẩnăđ căthựcăhi nătrênămáyănhi uătr căho cămáyăcóăbànăquay;ăv i
h păc ănhỏăcóăth ădùngăchu tăm tăphẳngăho cămáy t ăh păhayămáyăchuyênădùng.
 Gia công hai lỗ chuẩn: th ngăđ c thực hi n trên máy khoan cần.
N uă s nă xuấtă hàngă lo tă l nă ho că hàngă kh i nênă dùngă máyă nhi uă tr că chuyênă
dùng.ăChúăýărằngăkhiăgiaăcôngăhaiăl ăchuẩnănàyăph iălầnăl tăti năhànhăkhoan,ăkhoét,ă
doa trongăm tălầnăgáăvàăph iădùngăb cădẫnăh ng đ ăđ măb oăđ tăđ căđ ănhámăb ă
m tăvàăđ ăchínhăxácăc aăb năthânăl ăcũngănh ăđ m b oăkho ngăcáchătâmăhaiăl ănằmă
trongăph măviădungăsaiăchoăphép.

N uăs năl ngănhỏ,ăcóăth ăgiaăcôngăbằngăcáchălấyădấuătr căvàăthựcăhi nătrênă

máy khoanăđ ng.ăV iăh păl n,ăcóăth ăgiaăcôngăhaiăl ăchuẩnătrênămáyădoaăngang.
b) Gia công các mặt ngoài của hộp
Cácăm tăngoàiăc aăh păth ngălàăm tăphẳng,ăđ căgiaăcôngăbằngăcácăph ơng
phápăbào,ăphay,ăti n,ămàiăvàăchu t.
Trongăs năxuấtăđơnăchi căvàăhàngălo tănhỏ,ăth ngădùngăph ơngăphápăbàoăvì
đơnăgi năvàărẻăti n.ăNĕngăsuấtăc aăbàoătuyăthấpănh ngăcóăth ăkhắcăph căbằngăcáchăgá
nhi uăchiăti tăgiaăcôngăcùngăm tălúc.
Trongă s nă xuấtă hàngă lo tă vừaă vàă l n,ă vi că giaă côngă m tă ngoàiă cóă th ă bằngă
ph ơng pháp phay.ăV iăh păcóăkíchăth cănhỏăthìăx pănhi uăchiăti tăđ ăgiaăcôngăcùngă
m tălúc. V iăh păcóăkíchăth căl n,ăcóăth ăti năhành giaăcôngăm tăngoàiătrênămáyăphayă
gi ngăho căbàoăgi ng đ măb oănĕngăsuấtăvàăđ tăđ ăchínhăxácăcaoănh :ăđ ăsongăsongă
c aă cácă m tă 0,0βă mm/1000ă mm;ă đ ă khôngă phẳngă 0,0β-0,0γă mm/1000mm;ă đ ă khôngă
vuông góc 0,03-0,06 mm/500mm.
Trongă s nă xuấtă hàngă kh iă thìă đưă vàă đangă sửă d ngă ph ơngă phápă phayă liênă t c
trênămáyăphayăcóăbànăquayăvàămáyăphayăcóătangătr ngăđ ăgiaăcôngăhaiăm tăphẳngăsong
songăcùngăm tălúcăbằngăhaiădao.
Ngoàiăra,ăhi nănayăcònăsửăd ngăr ngărưiăc ăph ơngăphápăchu tăđ ăgiaăcôngăm tă
phẳngăc aăh p.ăNhữngăh păcóă m tăngoàiăvàă m tătrongătrònăxoayă đ căgiaăcôngătrênă
máyăti năđ ng.
Giaăcôngătinhăcácăm tăngoàiăc aăh pătrongăs năxuấtăhàngălo tăl năvàăhàngăkh iă
đ căthựcăhi nătrênămáyămài,ăcònătrongăs năxuấtăđơnăchi căvàălo tănhỏăth ngădùngă
ph ơngăphápăc o.
c) Gia công các lỗ l p ghép
Bi năphápăđ ăgiaăcôngăcácăl ălắpăghépăc aăh păph ăthu căvàoăs năl ngăc aăchi
ti t.ăCóăth ăgiaăcôngătrênămáyădoaăngangăv nănĕngăhayămáyăt ăh pănhi uătr căchính.
Trongăm tăs ătr ngăh p,ăcóăth ăgiaăcôngătrênădâyăchuy nătựăđ ngăho căcũngăcóăth
giaăcôngătrênămáyăkhoanăđ ng,ăkhoanăcần,ăđôiăkhiăcóăth ăgiaăcôngătrênămáyăti năđ ng
hayămáyăti năth ng. Dùăgiaăcôngătrênălo iămáyănàoăchĕngănữaătaăđ uăthấy:
-Đ ng kính các l gia công ph thu căcơăb năvàoăkíchăth c c aădaoă(daoăđịnh
kíchăth c), ho c ph thu c vào vi căđi u ch nhăkíchăth c c aămũiădaoălắp trên tr c
dao.

- Đ chính xác v kho ngăcáchătâm,ăđ song song và vuông góc giữaăcácăđ ng

tâm l v iănhau,ăcũngă nh ăcácă yêuăcầu khác v vị trí c a l đ căđ m b o bằng hai
ph ơngăphápăsau:
+ Giaăcôngăcácăl ătheoăcácăb cădẫnăh ngătrênăđ ăgá.
+ Giaăcôngăcácă l ătheoăph ơngăphápăxácăđịnhăbằngă tọaăđ ănh ăcácăv chăkích
th cătrênămáyă(máyădoaătọaăđ ).
Cácăph ơngăphápătrênăcóăth ăđ căthựcăhi năbằngănhữngăbi năphápăc ăth ăthíchă
h păv iătừngăd ngăs năxuất.
- Trong s n xuất hàng lo t l n và hàng kh i, các l lắp ghép c a h păđ c gia
công trên máy doa, máy t h p nhi u tr c theo cách gia công song song ho c song
song liên t c trên hai ho c ba b m t c a h p.ăKhiăđó,ăvị trí các l đ căđ m b o theo
cách b trí các tr c chính trên máy. Khi gia công trên máy t h p nên chia ra thành hai
nguyên công thô và tinh, hoàn thành trên hai máy c a m tăđ ng dây ho c chia làm
haiăb c hoàn thành t i hai vị trí c a máy.
Đ iăv iănhữngăl ăchínhăc aăh păcóăkíchăth căkhôngăl n lắm,ăcóăth ăđ căgiaă
công trên máyă khoană đ ngănh ăb cădẫnăh ngăvàăđầuăkhoanănhi uătr căđ ăgiaă côngă
cácăl ătrênăm tăb ăm tăcùngăm tălúc,ăho cătrênămáyăkhoanăcầnăcóădùngăb cădẫn.
- Trong s n xuất hàng lo t, các l chính xác c a h păđ c gia công trên máy doa
ngang,ă doaă đ ng.ă Khiă đó,ă kíchă th c l doă kíchă th c dao quy tă định, kho ng cách
tâm các l đ c b oă đ m nh sự dịch chuy n bàn máy và bằng vị trí các b c dẫn
h ng tr cădoa.ăĐ vuông góc giữa các l đ căđ m b o nh quay bàn máy mang chi
ti t so v i tr c doa. Bi nă phápă kƿă thuật thực hi n ph thu c vào l cần doa dài hay
ngắn, s l trên m t hàng l , s hàng l trên m t b m t h p và s b m t h p có l
cần gia công.
+ N uăl ăcầnădoaăngắn,ăkhiăgiaăcôngăcầnădùngăb cădẫnăh ngăchoătr cădoaă ă
phía tr căho că ăphíaăsau.ăKhiăl ăcầnădoaădàiăthìăđịnhăh ngătr cădoaăc ăphíaătr căvàă
sau.
+ N uăcóănhi uăl ăđ ngătr cătrênăm tăhàng,ăcóăth ăthựcăhi n gia công trên
máy doaăv iăbi năphápăthíchăh p.ăĐ ăđ măb oăđ ăchínhăxácăc aăhàngăl ănênăchiaăraăhai
nguyên công thô và tinh.
Khi gia công thô,ătr cătiênăgiaăcôngăl ăngoàiăcùngă ăm tăphíaăc aăh păbằng
tr cădaoăcôngxôn.ăSauăđóăgiaăcôngăl ăti pătheo,ălàmănh ăvậyăchoăđ năkhiăxongăm tănửa

s ăl ătrênăhàngăl ăđó.ăQuayăbànămáyăđiă1800 đ ăgiaăcôngăcácăl ăcònăl iă ăphíaăđ iădi n

c aăh păv iăbi năphápănh ăcácăl ă ăphíaăbênăkia.ăLàmănh ăvậyăchoăđ năh t.
a) b) c)
Hình 8.5. Sơ đồ định hướng dụng cụ khi doa lỗ chi tiết

a- Định hướng phía trước; b- Định hướng phía sau;
c- Định hướng cả phía trước và sau
Khi gia công tinh,ă cóă th ă ti nă hànhă theoă haiă cách.ă Cáchă th ă nhấtă làă giaă công
liênăt căcácăl ăbằngăcáchăsửăd ngăcácăl ăvừaăgiaăcôngăđ căđ ădẫnăh ngăchoăvi căgia
côngăcácăl ăti pătheo.ăCáchăth ăhaiălàălầnăl tăgiaăcôngăhaiăl ăngoàiăc aăhaiăm tăngoài
cùngăđ iădi năc aăh p,ăsauăđóădùngăhaiăl ănàyăđ ădẫnăh ngăchoăd ngăc ăcắtăchoăvi c
giaăcôngăcácăl ăcònăl iă ăgiữa.
Víăd : cầnăgiaăcôngă4ăl ătrênăm tăhàngăl ăhình 8.6 c aăchiăti tăh pănh ăsau:
- Gia công thô:
Bước 1:ăgiaăcôngăl ăΦ4
Bước 2:ăgiaăcôngăl ăΦγ
Sauă đóă quayă bànă máyă đ ă quayă chiă
ti tăđiă1800 r iăti păt căgiaăcông.
Bước 3:ăgiaăcôngăl ăΦ1
Hình 8.6. Sơ đồ các lỗ trên một hàng lỗ của hộp Bước 4:ăgiaăcôngăl ăΦβ
- Gia công tinh:
+ăN uădùngăcáchăth ănhất,ăgiaăcôngăl ăΦ4ătr c.ăSauăđó,ădùngăl ăΦ4ă(gắnăb că
dẫnăh ng)ăđ ădẫnătr cădaoăgiaăcôngăl ăΦγ.ăC ănh ăvậy,ădùngăl ăΦγăđ ăđịnhăh ngă
giaăcôngăchoăl ăΦβ,ădùngăl ăΦβăđ ăđịnhăh ng giaăcôngăl ăΦ1.

+ăN uădùngăcáchăth ăhai,ăti năhànhăgiaăcôngăl ăΦ4ătr c.ăSauăđó,ăquayăbànămáy

đ ăquayăchiăti tă1800 đ ăgiaăcôngăl ăΦ1.ăDùngăhaiăl ăΦ4ăvàăΦ1ăvừaăgiaăcôngăxong đ ă
dẫnăh ngăchoătr cădaoăgiaăcôngăcácăl ăΦγăvàăΦ2.
- Trong s n xuất lo t nhỏ và đơnăchi c, vi c gia công l h p có th thực hi n trên

máy khoan cầnăhayămáyădoaăđ ng, doa ngang không cần b c dẫnăh ng cho d ng c
cắt mà ti n hành bằngăph ơngăphápăràăgáătheoăđ ng v ch dấu trên phôi.
Th ătựăvi căgiaăcôngăl ăh pătheoăph ơngăphápănàyănh ăsau:
+ Gáăđ tăvàăki mătraăchiăti tăh pătrênăbànămáyăsaoăchoăđ ngătâmăc aăl ălấyădấuă
songăsongăv iăđ ngătâmătr căchính.
+ Đ aăđ ngătâmătr căchínhăc aămáyătrùngăv iătâmăl ăđầuătiênăsẽăgiaăcông.
+ Giaăcôngăl ăđó.
+ Dịchăchuy năbànămáyăcùngăv iăchiăti tăgia côngătheoănhữngăkho ngăcáchătâm
đưăchoăt iăkhiătrùngăv iăđ ngătâmăc aăl ăcầnăgiaăcôngăti pătheo.
+ăNgoàiăraăv iăchiăti tăh păc ănhỏ,ăcóăth ădùngăđ ăgáăđ ăgiaăcôngătrênămáyăti nă
v nănĕngăthôngăth ng.
d) Gia công các lỗ kẹp chặt
Trongă cácă chiă ti tă d ngă h p,ă ngoàiă nhữngă l ă cơă b n,ă chínhă xácă cònă cóă cácă l
dùngă đ ă kẹpă ch tă vàă cácă l ă cóă ren.ă Khiă giaă côngă cácă l ă nàyă taă cũngă cĕnă c ă vàoă san
l ngăđ ăchọnăbi năphápăgiaăcông.
- Khiă s nă l ngă ít,ă v iă mọiă c ă kíchă th că c aă h p,ă cácă l ă kẹpă ch tă đ că gia
công trên máy khoană đ ngă ho că khoană cần,ă kho ngă cáchă tâmă giữaă cácă l ă đ căđ m
b oăbằngăcáchălấyădấuăho cănh ăcácăphi nădẫn,ăb cădẫnăkhoan. Đ iăv iăcácăh păquáă
l n,ăcóăth ădùngămáyăkhoanădiăđ ngăkẹpăthẳngăvàoăchiăti t giaăcôngăho călàăchoămáyă
khoanădiăđ ngătrênăn năx ng.
- Trongăs năxuấtăhàngălo tăvừa,ăcácăl ăkẹpăch tăđ căgiaăcông trên máy khoan
cần cóălắpăđầuăRơvônve,ătrênăđóăcóălắpănhi uăd ngăc ăgiaăcôngăkhácănhauătheoăth ătựă
gia công.ăLàmănh ăvậyăsẽăgi măđ căth iăgianătháoălắpăd ngăc .
- Trongăs năxuấtăhàngălo tăl năvà hàngăkh iăv iăcácăchiăti tăc ăvừa,ăcácăl này
đ căgiaăcôngătrênămáyăt ăh păhayămáyăkhoanănhi uătr căđ ăgiaăcôngănhi uăl cùng
m tă lúc.ă Đ iă v iă chiă ti tă c ă nhỏ,ă nguyênă côngă nàyă đ că thựcă hi nă trênă máyă t ă h p
cùngăv iăm tăs ănguyênăcôngăkhác.

- Trongăs năxuấtăhàngăkh i,ăcácăl ănàyăcònăcóăth ăđ căgiaăcôngătrênăcácăđ ng

dâyătựăđ ng.ăV iăcácăl ăcóăren,ăkhiăgiaăcôngăchúngătaăph iăcóăthêmăb căcắtăren.ăTùy
theoăs năl ng,ăk tăcấuăvàă yêuăcầuăđ ăchínhăxácăcũngănh ăkíchăth căc aărenămàăta
chọnăcácăph ơngăphápăcắtărenăchoăh pălý nh ătarôătayăho cătarôămáyăv.v...
e) Ki m tra hộp
Trongăquáătrìnhăch ăt o,ătaăph iăki mătra.ăVi căki mătraăgiữaăcácănguyênăcông
đ căti năhànhăsauăkhiăgiaăcôngăcácăb ăm tăquanătrọng,ăcóăyêuăcầuăđ ăchínhăxácăcao.
Cònăcu iăgiaiăđo năgiaăcôngăph iăt ngăki mătraăcácăy uăt ăđưăđ ăraătrongăyêuăcầuăkỹ
thuậtănh ăđ ăthẳng,ăđ ăphẳngăc aăcácăm tăphẳng,ăđ ăsongăsong,ăvuôngăgóc,ăđ ngătâm
vàăkho ngăcáchăgiữaăcácăl ...
- Đ thẳng c a m t phẳngăđ c ki m tra bằngăcáchădùngăth c ho căđ ng h so.
Đ phẳng c a m t phẳngăđ c ki m tra bằng nivô ho c đ ng h so, ho c bằng những
bàn rà trênăđóăcóăbôiăl păsơnăđỏ đ áp vào m t cần ki m tra.
- Đ chính xác v kíchăth c l thìăđ c ki m tra bằng d ng c đoăthíchăh p tùy
theo hình d ng và k t cấu l . N u l có chi u sâu nhỏ thìădùngăth c c p, calip; n u l
có chi u sâu l năthìădùngăđ ng h đoăl .
 Hình dáng theo ti t di n ngang c a l nh ăđ ôvan,ăelíp,ăđaăc nhăđ c
xácăđịnh bằngăcáchăđoăkíchăth c các vị trí khác nhau r i so sánh k t qu và rút ra k t
luận.
 Sai s hình dáng theo chi u dọc c a l nh ăđ côn,ăđ tang tr ngăv.v…ă
đ căxácăđịnh bằng cách ki mătraăđ ng kính l các vị trí khác nhau theo dọc tr c.
 Kíchăth c chi u dài l đ căxácăđịnh bằngăth c c p ho c bằng calip.
- Đ đ ng tâm c a các l cơă b nă đ că xácă định bằng tr c ki m tra. Đ đoă đ
đ ng tâm c a hai l ta dùng tr c ki mătraăvàăđ ng h so v i sơăđ nh ăhìnhăbên.ăTaălắp
hai tr c chuẩn vào hai l cầnăđoăđ đ ng tâm (lắp không có khe h , n u l quá to thì ta
có th gá tr c trong b c), cho tr c bên trái
quay. Sai l ch ch thị l n nhất và nhỏ nhất
trênăđ ng h sau m t vòng quay chính là sai
l ch giữa kho ng cách l n nhất và nhỏ nhất
từ cácăđi m trên ti t di năđoăđ năđ ng tâm
quay tr c bên ph i,ă đóă chínhă làă đ đ o
Hình 8.7. Kiểm tra độ đồng tâm của
các lỗ h ng tâm giữa hai tr c, bằng hai lầnă đ

đ ng tâm giữa hai tr c.

Ngoàiăra,ăđ ki mătraăđ đ ng tâm còn có th dùngăđ gáăchuyênădùng,ăph ơng
pháp quang họcăvàăcácăph ơngăphápăkhác.
- Kho ngă cáchă tâmă vàă đ song song giữa các l đ că xácă định bằngă th cc p
ho căđ ng h so.
 Khoảng cách giữa hai tâm lỗ được đo như sau:
Taăđ aăhaiătr căcóăđ ngăkínhăΦ1 vàăΦ2 vàoăhaiăl ăcầnăđoăkho ngăcáchătâm.
+ăN uăl ăcóăcấpăchínhăxácăcaoă(trênăcấpă7)ăvàălắpăkhôngăcóăkheăh ă(H7/h6).

A = M – (Φ1 +ăΦ2)/2
+ă N uă l ă cóă cấpă chínhă xácă thấpă
(d iăcấpă8)ăthìălắpătr căvàoăb căđi mă(b că
đi măcóăđ ăcônă1/500ă÷ă1/β00,ăkhiălắpăb că
đi măvàoăl ăthìăsẽăkhôngăcóăkheăh ).
Hình 8.8. Sơ đồ đo khoảng cách tâm hai lỗ
 Độ song song giữa các lỗ được đo như sau:
Hình 8.9. Sơ đồ kiểm tra độ song song theo hai phương

Dùngăhaiătr căki mă4ă vàă5ăchoăvàoăhaiăl ăcầnăki mătra,ădùngăb căđi uăch nhă cho
khôngăcònăkheăh .ăLắpătayătreoăs ăγăcóămangăđ ngăh ă1ăvàăβăvàoătr că5,ăquayătayătreoă
γăchoămũiătỳăc aăđ ngăh ăsoă1ăvàăβătỳăvàoătr că4,ăt iăđóăch nhăcácăđ ngăh ăsoăv ăs ă0.
Tháoătayătreoăra,ăquayăng că1800 vàălắpăphíaăđ iădi năc aătr că4ăvàă5.ăTi năhành
đoănh ătrênătaăđ căk tăqu :
- Hi uăs ăch ătrênăđ ngăh ăs ă1ălàăsaiăs ăv ăđ ăkhôngăsongăsongătheoăph ơngăthẳngă
đ ngăc aăhaiăđ ngătâmăđóătrênăchi uădàiăbằngăkho ngăcáchăgiữaăhaiăđầuălắpătayătreo.
- Hi uăs ăch ătrênăđ ngăh ăs ăβălàăsaiăs ăv ăđ ăkhôngăsong song theo ph ơngănằmă
ngangăgiữaăhaiăđ ngătâmăđó.
 Đo độ song song giữa đường tâm lỗ và mặt đáy:
Choă đ ngă h ă soă ràă trên tr că
chuẩnă(lắpătrongăl )ăv ăphíaăbênăph i,ă
ch nhă cho đ ngă h ă v ă s ă 0ă khiă mũiă
dò ti păxúcăv iăđ ngăsinhă caoă nhấtă
c aătr c. Ràăđ ngăh ăsoăv ăphía đầuă
bênătráiăc aătr c,ăgiáătrị trênăđ ngăh ă
soă làă giáă trị c aă đ ă songă songă giữaă
Hình 8.10. Kiểm tra độ song song giữa
đường tâm lỗ và mặt đáy tâm l ăvàăm tăđáy.
 Độ vuông góc giữa tâm các lỗ được xác định bằng đồng hồ so hoặc
calip.
a) Dùng đồng hồ so b) Dùng calip

Hình 8.11. Kiểm tra độ vuông góc giữa tâm các lỗ

 Độ vuông góc giữa tâm lỗ và mặt đầu được xác định bằng đồng hồ so
(hình 8.12a) hoặc bằng calip chuyên dùng (hình 8.12b).
Đ ngă h ă sẽă đ că lắpă trênă
tr că ki m,ă cho h pă quayă quanh
tâm tr că thìă ch ă s ă trên đ ngă h ă
sẽă choă taă bi tă giáă trịă đ ă vuôngă
góc. Thôngă th ng,ă tr că ki mă sẽă
đ căgáătrongăm tăb căki m.
Hình 8.12. Kiểm tra độ vuông góc giữa tâm lỗ

và mặt đầu
8.2 Qui trình công ngh gia công các chi ti t d ng càng
Đặc đi m của chi ti t d ng cƠng:
- Càng là lo i chi ti t có m t ho c m t s l cơăb n cầnăgiaăcôngăđ tăđ chính xác
caoămàăđ ng tâm c a chúng song song v i nhau ho c t o v i nhau m tăgócănàoăđó.ă
Ngoài ra, trên càng còn có các l dùngăđ kẹp ch t, các rãnh then, các m tăđầu và các
y u t khác cần ph i gia công.
- Chi ti t d ngă càngă th ng có ch că nĕngă bi n chuy nă đ ng thẳng c a chi ti t
này thành chuy năđ ng quay c a chi ti t khác. Ngoài ra, chi ti t d ng càng còn dùng
đ đẩyăbánhărĕngădiătr t (khi cầnăthayăđ i tỷ s truy n trong các h p t căđ ).
Hình 8.13. Các chi tiết dạng càng

Càngăg t,ăcàngăn i,ăcánhătayăđòn,ăđònăkẹp,ăđònăgánh,ătayăbiênăvàănhữngăchiăti t
t ơngătựălàăcácăkhâuăđ ngăhọcăc aăcácăcơăcấuămáy,ăd ngăc ,ătrangăbịăcôngăngh ăđ u
thu cănhómăchiăti tăd ngăcàng.

Hình 8.14. Tay biên trong động cơ ôtô

8.2.1 Đi u ki n kỹ thu t
Khiăch ăt oăcàngăcầnăđ măb oăcácăyêuăcầuăkỹăthuậtăsau:
- Kíchăth căcácăl ăcơăb năđ căgiaăcông đ tăđ ăchínhăxácăcấpă7ă÷ă9;ăđ ănhám
b ăm tăRa = 0,63 ÷ 0,32.
- Đ ăkhôngăsongăsongăc aătâmăcácăl ăcơ b năkho ngă0,0γă÷ă0,05ămmătrênă100
mm bán kính.
- Đ ăkhôngăvuôngăgócăc aătâmăl ăsoăv iăm tăđầuăkho ngă0,05ă÷ă0,1ămmătrên
100 mm bán kính.
- Đ ăkhôngăsongăsongăc aăcácăm tăđầuăcácăl ăcơăb năkhácătrongăkho ngă0,05 ÷
0,25 mm trên 100 mm bán kínhăm tăđầu.
- Cácărưnhăthenă(n uăcó)ăđ căgiaăcôngăđ tăcấpăchính xácă8ă÷ă10ăvàăđ ănhámăb ă
m tăRz = 10 ÷ 40 hay Ra = 10÷2,5.
- Cácăb ăm tălàmăvi căc aăcàngăđ cănhi tăluy năđ tăđ ăc ngă50ă÷ 55 HRC.
8.2.2 V t li u và phôi
V iănhữngăcàngălàmăvi căv iăt iătrọngăkhôngăl năthìădùngăvậtăli uălàăgangăxámă
GX 12 - 28, GX 24 - 44.ăNhữngăcàngăcóăđ ăc ngăvữngăthấp,ălàmăvi căv iăt iătrọngăvaă
đậpă thìă nênă chọnă gangă dẻoă GDă γ7ă - 12, gang rèn. Cònă nhữngă càngă làmă vi că v iă t iă
trọngă l n,ăđ ă tĕngă đ ă b nă nênă dùngă cácă vậtă li uă làă thép cácbonă β0,ă 40,ă 45;ă thépă h pă
kim 18CrNiMoA,ă18CrβNi4WA,ă40CrMoAăcóăđ ăb năcao...
Tùyăthu căvàoăvậtăli uăvàăđi uăki năc ăth ,ăchi ti tăcàngăcóăth ăđ căt oăphôiă
bằngănhi uăph ơngăphápănh ăđúc,ărèn,ădập.
- Càngăcóăkíchăth căvừaăvàănhỏ,ăn uăs n l ngăítăthìăphôiăđ căch ăt oăbằngă
rènătựădo;ăn uăs năl ngănhi uăthìădùngăph ơngăphápădập.

- Phôiăđúcă dùngă choă càngă bằngă gang,ă kimă lo iă màu,ă thép.ă Tùyă theoă đi uă ki nă
s năxuất,ăs năl ngămàăcóăth ăđúcătrongăkhuônăcát,ăkhuônăkimălo i,ăkhuônămẫuăch y.
- Càngălo iăl n, n uăs năl ngăítăthìădùngăphôiăhàn;ăn uăs năl ngănhi uăthì k tă
h pădùngăhànăvàădậpătấm.
8.2.3 Tính công ngh trong k t c u của càng

Khiăthi tăk ăchiăti tăcàngănênăchúăýătínhăcôngăngh ătrongăk tăcấu nh :
- Càngăph iăcóăđ ăc ngăvữngăcao.
- Chi uă dàiă c aă cácă l ă cơăb nă nênă bằngă nhauă vàă cácă m tă đầuă c aă chúngă cùngă
nằmătrênăhaiăm tăphẳngăsongăsongăv iănhauălàăt tănhất.
- K tăcấuăc aăcàngănênăcóăđ iăx ngăquaăm tăm tăphẳngănàoăđó. Đ iăv iănhữngă
càngăcóăl ăvuôngăgócăv iănhauăthìăk tăcấuăph iăthuậnăl iăchoăvi căgiaăcôngăcácăl ăđó.
- K tăcấuăc aăcàngăph iăthuậnăl iăchoăvi căgiaăcôngăđ ngăth iănhi uăchiăti t.
- Hìnhădángăc aăcàngăph iăthuậnăti năchoăvi căchọnăchuẩn.
8.2.4 Qui trình ch t o chi ti t d ng càng

a) Chu n định vị khi gia công
Yêuă cầuă kỹă thuậtă quană trọngă nhấtă c aă chiă ti tă d ngă càngă làă kho ngă cáchă tâmă
giữaăcácăl ăcơăb n,ăvịătríăt ơngăquanăgiữaăl ăcơăb năsoăv iăcácăb ăm tăl ăkhácăho căm tă
đầu.ăVìăvậy,ăkhiăđịnhăvịăchiăti tăd ngăcàngăph i đ măb oăđ căvịătríăt ơngăđ iăc aăcácă
b ăm tăv iănhau,ăc aăcácăl ăv iănhauăvàăđ ăvuôngăgócăc aăcácăl ăv iăm tăđầuăc aănó.
Vì vậy,ăchuẩnăthôăbanăđầuăđ căchọnălàăvànhăngoàiăc aăl ăvàăm tăm tăđầuăc aă
phôi.ăChọnăchuẩnăthôănh ăvậyălàăđ ăgiaăcôngămĕt đầuăkiaăvàăgiaăcôngăl ăcơăb n.ăSơăđ ă
địnhăvịăchiăti t càngăđ ăthựcăhi năvi căgiaăcôngănàyăth ăhi nătrênăhình 8.15.
Chiă ti tă đ că địnhă vị bằngă m tă đầuă
phía d i,ăvành ngoàiăc aăl ăcơăb năbênătrái
đ că địnhă vịă bằngă kh iă Vă c định,ă vànhă
ngoàiă c aă l ă cơ b nă bênă ph iă đ că địnhă vị
bằngă kh iă Vă diă đ ng,ă lựcă kẹp Wă đ că tácă
đ ngăthôngăqua kh iăVădiăđ ngănày.
Sauă khiă cóă đ că l ă cơă b nă vàă m tă
đầuă đưă giaă công,ă chọnă chuẩnă tinhă th ngă

Hình 8.15. Sơ đồ gá đặt khi gia công mặt
nhất là m tăđầuăvàăhaiăl ăcơăb năđ ăgiaăcôngă đầu và lỗ cơ bản của thanh truyền

cácăm tăcònăl iăc aăcàng.

Sơăđ ăđịnhăvịăđ ăgiaăcôngăcôngăv iăchuẩnătinhăth ngănhấtănh ăhìnhăsau,ăm tăđầuă
càngătỳăvàoăphi nătỳ,ăm tăl ăcàngăl ngăvàoăch tătr ăngắn,ăl ăkia l ngăvàoăch tătrám.
Hình 8.16. Sơ đồ định vị với chuẩn tinh thống nhất

b) Thứ tự các nguyên công gia công càng
Cácăchiăti tăd ngăcàngărấtăđaăd ng,ătuyăvậyăcóăth ăgiaăcôngătheoătrìnhătựăt ng
quátănh ăsau:
- Giaăcôngăm tăđầu.
- Giaăcôngăthôăvàătinhăcácăl ăcơăb n.
- Giaăcôngăcácăl ăkhácănh ăl ăren,ăl ădầu...
- Cânăbằngătrọngăl ngă(n uăcần).
- Ki mătra.
Ngoàiăraătrongăm tăs ăcàngăđ căbi t,ăn uăchọnăchuẩnăth ngănhấtălàăm tăđầuăvàă
cácăvấuăchuẩnătinhăph ăthìăsauăkhiăgiaăcôngăm tăđầuăph iăcóănguyênăcôngăgiaăcôngăcácă
vấuătr căkhiăgiaăcôngăcácăm t cònăl i.
8.2.5 Bi n pháp thực hi n các nguyên công

a) Gia công mặt đ u
Tùyă theoă đ ă chínhă xácă c aă phôiă màă cóă th ă giaă côngă m tă đầuă c aă càngă bằng
nhi uăph ơngăphápăkhácănhauănh ăphay,ăti n,ămài,ăchu t.ă
- Trongăs năxuấtăhàngălo tăl năvàăhàngăkh i,ăn uăphôiăcóăđ ăchính xác cao thì
th ngăgiaăcôngăm tăđầuăbằngămàiăho căchu t.ăLúcăđó,ăvừaăđ tăđ cănĕngăsuấtăcao,
vừaăđ tăđ căđ ăchínhăxácăcao.
- Trongăs năxuấtăhàngălo tănhỏăvàăvừa,ăgiaăcôngăm tăđầuăc aăcàngăbằng phay
ho căti n.
- Tuyănhiên,ăn uăđ ăchínhăxácăc aăphôiăquáăthấpăthìăcácăd ngăs năxuấtăđ u dùng
phayăđ ăgiaăcôngăm tăđầuăcàng.
Ngoàiăra,ăchọnăph ơngăphápăgiaăcôngăm tăđầuăcàngăcònăph ăthu căvàoăl ngă
d giaăcôngăhayănóiăcáchăkhácălàăph ăthu căvàoăph ơngăphápăch ăt oăphôi.ăN uăl ngă

d nhỏăcóăth ăkhôngădùngăphayăđ cămàădùngămài;ăn uăl ngăd ăl năthìădùngămàiăsẽ

khôngăh pălý màăph iăphay.
Hình 8.17. Sơ đồ định vị để gia công mặt đầu của biên máy khâu
Cácăm tăđầuăc aăcàngăđ căgiaăcôngătừngăphíaălầnăl tătrênă máyă phayă ngang
hayăđ ngăbằngăm tădao v iăsơăđ ăđịnhăvịănh ăhìnhă8.15.ăHo căcũngăcóăth ăphayăhaiă
m tă c aă m iă đầuă trênă máyă phayă ngangă bằngă m tă b ă haiă daoă phayă đƿaă baă m t.ă Phôiă
đ căgáăđ tătrênăcácăđ ăđịnhăvịăthíchăh păvàăđi uăch nhăcácăm tăt ơngăđ iăv iădaoănh ă
cácăd ngăc ăchuyênădùng.ăTrênăhìnhă8.17ătrình bày sơăđ ăđịnhăvịăđ ăgiaăcôngăhaiăm tă
đầuăc aăbiênătr ăkimămáyăkhâuăbằngăm tăb ăhaiădaoăphayăđƿaăbaăm tăcắtătrênămáyăphayă
nằmăngang.ăTheoăsơăđ ănày,ăđ ăđ măb oăhaiăm tăđ iăx ngăsoăv iăm tăphẳngăgiữaăc aă
tayăbiên,ăchiăti tăđ căđịnhăvịăvàoăphầnăthânăbiênăkhôngăgia công.
V iăsơăđ ăđịnhăvịăđó,ăkhiăgiaăcôngăcácăcàngăl nănh ăth ,ăđ ănângăcaoănĕngăsuấtă
cóăth ădùngămáyăphayănhi uătr c,ăgiaăcôngăđ căc ăb năm tăđầuăcùngăm tălúc.ăĐ ătĕngă
nĕngăsuấtăkhiăphay,ăcóăth ădùngăđ ăgáăgiaăcôngănhi uăchiăti tăcùngăm tălúcă(trênăbàn
máyăđ tăhaiăđ ăgáăgi ngănhau)ăvàăti năhànhăgiaăcôngăki uăch yădaoăđiăl iăho căcácăđ ă
gáăđóăđ căđ tătrênăm tăbànăquay.ăLúcănàyăvi căgáăđ tăphôiăđ căti năhànhătheoăchuă
kỳ,ănghƿaălàătrongăkhiăđangăcắtăgọtăchiăti tătrênăđ ăgáăth ănhấtăthìăti năhànhăgáălắpăphôi
m iălênăđ ăgáăth ăhai.
Trongăm tăs ătr ngăh păyêuăcầuăđ ăchínhăxácăcaoăthìăsauăkhiăphayăho căchu t,
m tă đầuă c aă càngă ph iă quaă màiă trênă máyă màiă phẳngă cóă bànă quay.ă Màiă cácă m tă đầu
cùngă lúcă n uă chúngă cóă b ă dàyă bằngă nhau,ă màiă xongă lậtă l iă màiă phíaă kia;ă n uă b ă dày
khácănhauăthìămàiăđầuăl năriêng,ăđầuănhỏăriêng.ăCũngăcóăth ăthựcăhi nătrênămáyămài
chuyênădùngăđ ăgiaăcôngăc ăhaiăphíaăcùngăm tălúc.
b) Gia công thô và tinh các lỗ c b n trên càng

Cácăl ăcơăb năc aăcàngăcóăyêuăcầuăchínhăxácăb n thânăcaoăvìănóăsẽălắpăghépăv iă

chiăti tăkhác.ăNóăcũngăcóăyêuăcầuăchínhăxácăv ăvịătríăt ơngăquanănh ăđ ăvuôngăgócăv iă
m tăđầu,ăđ ăsongăsongăc aăđ ngătâmăl .ăTùyătheoăs năl ng,ăđi uăki năs năxuấtămàă
cóăbi năphápăgiaăcôngăphùăh p:
- Trongăs năxuấtănhỏ,ăs năl ngăítăv iămọiăc ăc aăcàng,ăl ăcơăb năđ căgiaăcông
trênămáyăkhoanăđ ng,ăkhoanăcầnăho cămáyăti n,ămáyădoaăngangăbằngăph ơngăphápălấyă
dấu,ăràăgá.
- Trongăs năxuấtăhàngălo t,ăs năl ngănhi u,ăcácăl ăcơăb năđ căgiaăcôngătrên
máyăkhoanăđ ng,ăkhoanăcầnăho cămáyă
khoan cóă đầu Rơvônveă bằngă ph ơngă
pháp tựă đ ngă đ tă kíchă th că nh ă b că
lắpătrênăphi nădẫn.
Đ ă ti nă hànhă giaă côngă cóă th ă

dùng nhữngăph ơngăán sau:
Hình 8.18. Sơ đồ định vị để gia

công lỗ tiếp theo
Phương án 1:
Giaăcôngăm tăl ,ăsauăđóălấyăl ănàyălàmăchuẩnăđịnhăvịăcùngăv iăm t đầuăđ ăgiaă
côngăl ăti pătheo.ăLúcănàyăsơăđ ăgiaăcông nh ăhìnhă8.15 ho căbằngăm tăđầuăvàă mépă
trênăc aăvànhăngoài .ăVìăch ăgiaăcôngăm tăl ănênăch ăcầnăkh ngăch ă5ăbậcătựădo,ăbậcătựă
doăcònăl iălàăxoayăquanhătâmăl ăcầnăgiaăcôngăkhôngăcầnăkh ngăch vì nóăkhôngă nhă
h ngăđ nă đ ă chínhă xácă cầnă đ t.ă L ă đ căgiaă côngă quaă baă b c:ăkhoan,ă khoét, doa.
Cũngăcóăth ăthayăkhoét,ădoaăbằngăchu tăho căthayădoaăbằngănongăl .
Sauăkhiăđưăgiaăcôngăm tăl xong,ăti năhànhăgiaăcôngăcác l ăti pătheo.ăLúcănàyă
chiăti t đ c địnhăvịăbằngăm tăđầu, m tăl ăvừaăđ căgiaăcôngăxong vàăm tăm tănàoăđóă
đ ăh năch n tăbậcătựădoăxoayăquanhătâm l ăsẽăgiaăcông.ăĐ ăh năch ăbậc tựădoănàyătaă
dùngăkh iă Vătìăm nhă vàoăvànhăngoàiăc aă m tăđầuăcàngă(Hìnhă8.18). Theo cách này,
kho ngăcáchătâmăc aăcácăl ăđ căđ măb oănh ăđ ăchínhăxác kho ngăcáchăc aătâmăch tă
địnhă vịă vàă tấmă b că dẫnă choă l ă ti pă theo.ă Khiă giaă côngă cácă l ti pă theoă ph iă tuână th ă
theoănh ăl ăđầuătiên.

Hình 8.19. Sơ đồ gia công hai lỗ biên cùng một lúc

Phương án 2:
Giaăcôngălầnăl tăcácăl ăsauăm tălầnăđịnhăvị.ăTheoăph ơngăánănày,ăchiăti tăgiaă
côngăđ căđịnhăvịăđ ă6ăbậcătựădo:ăm tăđầuăkh ngăch ăγăbậcătựădo,ăkh iăVătỳăvàoăvànhă
ngoàiăkh ngăch ăβăbậcătựădo,ăkh iăVătùyăđ ngătỳăvàoăvànhăngoàiăkh ngăch ăbậcătựădoă
cònă l iă (Hìnhă 8.19). Vịă tríă vàă kho ngă cáchă giữaă cácă l ă doă vịă tríă cácă b că dẫnă lắpă trênă
phi nădẫnăquy tăđịnh. Giaăcôngălầnăl tăcácăl ătheoăcácăb căkhoan, khoét, doa trên
máyă khoanăcầnăbằngăcáchădiăchuy nă đầuăkhoan,ăđ ăgáăc ăđịnhăho cătrên máy khoan
đ ngăbằngăcáchădiăchuy năđ ăgá.
Trong s nă xuấtă hàngă kh i,ă giaă côngă cácă l ă cơă b nă đ că ti nă hànhă trênă máyă
khoanănhi uătr căho cămáyăt ăh pănhi uătr căchính.
N uăl ăcóăđ ngăkínhăl năhơnăγ0ămm,ăkhiăt oăphôiăđưăcóăl ăs năthìătrìnhătựăsẽălà
ti năr ngăl ă(hayăkhoét),ăgiaăcôngătinhăv iăm tăs ăl ăcần lắpăb căđ ngăthìăsauăkhiăgia
côngătinhăl ăr iăm iăđóngăb căvào,ăsauăđóăl iăgiaăcôngătinhăl iăb căđ ng.
c) Gia công các lỗ có ren, lỗ kẹp chặt
Cácăl ăkhôngăcơăb năc aăchiăti tăd ngăcàngălàăcácăl ăcóăren,ăl ăđ ăkẹpăch t,ăl ă
bắtăvúăm ...ăThôngăth ng,ăcácăl ănàyăcóăyêuăcầuăđ chínhăxácăkhôngăcao,ăth ngălàă
cấpă10. Tr ngăh pădùngăđ ăđịnhăvịăđúngăvịătríăgiữaăcàngăv iăm tăb ăphậnăkhác,ăcácăl ă
nàyăph iăgiaăcôngăđ tăđ ăchínhăxácăcấpă7ă(nh ăl ăđịnhăvịăgiữaăthânăbiênăvàănắpăbiên).ă
Vi căgiaăcôngăcácăl ăkhôngăcơăb năth ngăđ c ti nă hànhăsauă khiă giaăcôngăcácă m tă
đầuăvàăm tăho căcácăl ăcơăb n,ăsơăđ ăđịnhăvịănh hình 8.16.ăCácăl ănàyăđ căgiaăcông
sauăcùngătr căkhiănhi tăluy n.ăĐ iăv iănhữngăl ăyêuăcầuăđ ăchínhăxácăkhôngăcaoăthìă
dùngăph ơngăphápăkhoan. Cònănhữngăl ăcóăyêu cầuăchínhăxácăph iăkhoan,ăkhoét,ădoa.
Tùyătheoăs năl ngămàătrênăcơăs ăc aăsơăđ ăđịnhăvịăthi tăk ăcácăđ ăgá,ăcácăthi t bịăcóă
nĕngăsuấtăphùăh p.

d) Ki m tra chi ti t d ng càng

Đ iăv iăchiăti tăd ngăcàng,ăngoàiăvi căki mătraăđ ngăkínhăl ăvàăb ădàyăc aăcácă
đầu càngăcònăph iăki mătraăkho ngăcáchătâmăcácăl ăcơ b n,ăđ ăvuôngăgócăgiữaăm tăđầuă
vàăđ ngătâmăl ,ăđ ăkhôngăsongăsongăgiữaăcácătâmăl .
-Đ ngăkínhăcácăl ăcơăb năđ căki mătra bằngăth căc p,ăcalip,ăđ ngăh ăđoăl .
- B ădàyăc aăđầuăcàngăcũngăđ căki mătraăbằngăth căc p,ăcalip.
- Kho ngăcáchătâmăcácăl ăcơăb năđ căki mătraănh ăc aăchiăti tăd ngăh p.
- Đ ă khôngă songă songă giữaă cácă đ ngă tâmă l ă
đ căki mătraăbằngăđ ngăh ăsoăv iăđ ăgáănh ăsau:
Ta cho haiătr căki măvàoăhaiăl ăcần ki mătraăđ ă
khôngă songă song.ă Đ tă tr c ki mă ă l ă l nă hơnă lênă haiă
kh iăVăgi ng nhau,ă ăđầuăkiaă đ căđ ăbằngă m tăch t
địnhăvị,ăchiăti tăđ căđịnhăvịă5ăbậcătựădo khiăki mătra.
Choăđ ngăh ăsoăđoăm tăbênăđầuătr c ki m,ăch nhăđ ngă
h ăsoăv ăs ă0.ăSauăđó, choăđ ngăh ăsangăđoă ăđầuăbênă
kia.ăCh s ătrênăđ ngăh ăsoălàăđ ăkhôngăsongăsong c aă Hình 8.20. Sơ đồ kiểm tra độ

haiăl ăcàng. Đ ăthựcăhi năđ căchínhăxácăvi căđo, mũiă không song song hai lỗ càng
dòăc aăđ ngăh ăsoăph iădòăđúng đ ngăsinhătrênăcùng.
- Đ vuông góc giữa l và m tăđầu c aăcàngăđ c
ki m tra bằngăđ gáăchuyênădùngăvàăđ ng h so.ăSơăđ
ki mătraănh ăsau:
Lắpătr cătâmă(tr cănàyăcóăm tăđ ăcôn nhấtăđịnh)ăvàoă
l ăcàngăcầnăki mătra.ăGá tr cătâmălênăhaiămũiătâm,ăquayă
tr cătâm đi m tăvòng.ăS ăch ăchênhăl chăc aăđ ng h ăsoă
Hình 8.21. Sơ đồ kiểm tra
choăbi tăđ ăvuôngăgócăv iăbánăkính từămũiătỳăc aăđ ngă độ vuông góc của lỗ và mặt
h ăsoăđ nătâmăquay. đầu càng
8.2.6 Qui trình công ngh gia công tay biên

Biênăc aăđ ngăcơăđ tă trongă(Hìnhă 8.14)ălàă m tătrongănhữngăchiăti tăđi năhìnhă
c aăcàng,ănóăcóăyêuăcầuăkỹăthuậtăcao,ăl iăcóăhìnhădángăkémăc ngăvững,ăđ ngăth iătrongă
quáătrìnhăch ăt oăph iălắpăv iănắpăbiên.

B ng 8.1. Quy trình côngăngh ăch ăt oăbiênăđ ngăcơăôtô

Thứ tự Tên nguyên công Máy
nguyên
công
1 Màiăsơăb ăhaiăm tăđầu Máyă màiă phẳngă cóă bànă quayă tựă
đ ng,ăkẹpăbằngăđi nătử
2 Khoan,ăkhoétăl ăđầuănhỏ Máyăkhoanăđ ngănhi uătr c
3 Chu tăl ăđầuănhỏ Máyăchu tăđ ng
4 Chu tă m tă bánă nguy tă vàă m tă lắpă Máyăchu tăđ ng
ghépăv iănắpăbiên
5 Chu tăm tănắpăđầuăbulong Máyăchu tăđ ng
6 Giaăcôngăthôăl ănắpăbulong Máy phay,ăkhoan,ăt ăh păhaiăphía
7 Khoană nhữngă l ă nhỏă ă đầuă toă vàă Máyăt ăh păγătr c
vát mép
8 Màiăm tănắp Máyă màiă phẳngă cóă bànă quayă haiă
tr c
9 Lắpănắpăbiênăvàăthânăbiên Bànăngu i
10 Khoan,ădoaăl ăbulong Máyăkhoanăđ ngănhi uătr c
11 Màiăm tăđầuăc ăhaiăbên Máyă màiă phẳngă bànă namă châmă
quay
12 Khoétăvàădoaăl ăđầuăto Máyăkhoanăđ ngănhi uătr c
13 Épăb căvàoăl ănhỏ Máy ép
14 Sửaăb căsauăkhiăép Máyăkhoanăđ ngăho cămáyăép
15 Màiăho căti năkimăc ơngăl ăđầuăto Máyă màiă l ă ho că máyă doaă kimă
c ơng
16 Màiăkhônăl ăđầuăto Máyăkhônăđ ng
17 Ki mătra Cácăd ngăc ăvàătrangăbịăthíchăh p
8.3 Qui trình công ngh gia công các chi ti t d ng tr c

Tr călàălo iăchiăti tăđ cădùngărấtăph ăbi nătrongăngànhă ch ăt oămáy. Các chi
ti tăd ngătr căcóăb ăm tăcơăb năcầnăgiaăcôngălàăm tătrònăxoayăngoài,ăm tănàyăth ngă

dùngălàmăm tălắpăghép. Tùyătheoăk tăcấuămàătaăcóăth ăchiaăraăcácăchiăti tăd ngătr căraă

cácălo iăsau:
- Tr cătrơn:ătrênăsu tăchi uădàiăl,ătr căch ăcóăm tăkíchăth căđ ngăkínhăd. V iă
l/dă<ă4ălàătr cătrơnăngắn;ă4ă≤ăl/dă≤ă10ălàătr cătrơnăth ng;ăl/dă>ă10ălàătr cătrơnădài.
- Tr căbậc:ătrênăsu tăchi uădàiălăc aătr căcóăm tăs ăkíchăth cđ ngăkính khác
nhau. Trênătr căbậcăcóăth ăcóărưnhăthen,ărưnhăthenăhoaăho căcóăren.
- Tr căr ng:ăcóătácăd ngălàmăgi mătrọngăl ngăvàăcóăth ălàmăm tălắpăghép.
- Tr cărĕng:ălàălo iătr cămàătrênăđóăcóăbánhărĕngăli nătr c.
- Tr căl chătâm:ălàălo iătr căcóănhữngăc ătr căkhôngăcùngănằmătrênăm tăđ ngă
tâmănh ătr căkhuỷu.
Hình 8.22. Một số chi tiết dạng trục
Khiăch ăt oăcácăchiăti tăd ngătr căcầnăb oăđ măcácăđi uăki năkỹăthuậtăsau:
- Kíchăth căđ ngăkínhăcácăc ălắpăghépăyêuăcầuăcấpăchínhăxácă7ă÷ă10,ăm tăvài
tr ngăh păcầnăcấpă5.
- Đ ăchínhăxácăhìnhădángăhìnhăhọcănh ăđ ăcôn,ăđ ăôvanăc aăcácătr cănằmătrong
kho ngă0,β5ă÷ 0,5ădungăsaiăđ ngăkínhăc ătr c.
- Dungăsaiăchi uădàiăm iăbậcătr căkho ngă0,05ă÷ 0,2 mm.
- Đ ăl chătâmăgiữaăcácăc ătr călắpăghépăkhôngăquáă0,01ă÷ 0,03 mm.
- Đ ăkhôngăsongăsongăc aăcácărưnhăthenăhayăthenăhoaăđ iăv iătâmătr căkhông
quáă0,01ămmătrênă100ămmăchi u dài.
- Đ ănhámăc aăcácăc ătr călắpăghépăđ tăRa =ă1,β5ă÷ă0,6γ;ăcácăm tăđầuăRz = 40 ÷
β0;ăcácăb ăm tăkhôngălắpăghépăRz = 80 ÷ 40.
- Tínhăchấtăcơălýăc aăb ăm tătr cănh ăđ ăc ngăb ăm t,ăđ ăthấmătôiăthìătùyătừngă
tr ngăh păc ăth ămàăđ tăđi uăki năkỹăthuật.

Ngoàiăra,ăđ iăv iăm tăs ătr călàmăvi că ăt căđ ăcaoăthìăcònăcóăyêuăcầuăv ăcână

bằngătƿnhăvàăcânăbằngăđ ngăđ ăkhửărungăđ ngătrongăquáătrìnhălàmăvi c.
8.3.2 V t li u và phôi dùng đ ch t o chi ti t d ng tr c

Vậtăli uăđ ăch ăt oăcácăchiăti tăd ngătr căthôngăth ngălàăthépăcacbonănh ăthép
γ5,ă40,ă45;ăthépăh păkimănh ă40Cr;ă40Mn,ă50Mn...ădùngăchoătr căchịuăt iătrọngăl n.
Đ iăv iăcácătr căđ căbi tănh ătr căcán,ătr căkhuỷu,ătr căchínhămáyăcắtăkimălo i th ngă
đ căch ăt oătừăgangăcóăđ ăb năcao,ăgangăcầuăvìănhữngăvậtăli u này có tính ch ngămònă
caoăvàăgi mărungăđ ngăt t.
Khiăch ăt oătr cătrơnăthìăt tănhấtălàădùngăphôiăthanh.ăV iătr căbậcăcóăđ ngăkínhăchênh
nhauăkhôngăl nălắmăthìădùngăphôiăcán nóng.
Trongăs năxuấtănhỏăvàăđơnăchi c,ăphôiăc aătr căđ căch ăt oăbằngăcáchărènătựă
doă ho că rènă tựă doă trongă khuônă đơnă gi nă trênă máyă búa,ă đôiă khiă dùngă phôiă cánă nóng.ă
Phôiăc aătr căl năđ căch ăt oăbằngăcáchărènătựădoăho căhànăghépătừngăphầnăl i.
Trongăs năxuấtăhàngălo tăl năvàăhàngăkh i,ăphôiăc aătr căđ căch ăt oăbằngădập
nóngătrênă máyă dậpăho căépătrênă máyăép;ăv iătr căbậcăcóăth ărènătrênămáyărènăngang
ho că bằngă ph ơngă phápă đúc.ă Đ iă v iă phôiă tr că bằngă gangă đ ă b nă caoă đ că ch ă t oă
bằngă ph ơngă phápă đúc.ă Phôiă đúcă choă phépă gi mă l ngă d ă vàă kh iă l ngă giaă côngă
trongăquáătrìnhăch ăt o.
8.3.3 Tính công ngh trong k t c u của tr c

Khiăthi tăk ăchiăti tăd ngătr căcầnăph iăchúăýăcácăvấnăđ ăsau:
- Cácăb ăm tătrênătr căcóăth ăgiaăcôngăđ căbằngăcácădaoăthôngăth ng.
-Đ ngăkínhăcácăc ătr cănênăgi mădầnăv ăhaiăđầu.
- Gi măđ ngăkínhătr căđ năm căcóăth ămàăvẫnăđ măb oăkh ănĕngălàmăvi c.
- Đ iăv iătr cădàiăthìăph iăchúăýăđ năvi căb ătríăluynétăđ cădễădàng.
- Chọnăvàăb ătríăcácăb ăm tănh ăthen,ăren, rưnhăxoắn...ăph iăthíchăh păvàăthuậnă
l iăchoăquáătrìnhăgiaăcông.
M tăvấnăđ ăcầnăchúăýălàăquyătìnhăcôngăngh ăch ăt oătr cătrơnăkhácăhẳnătr căbậcă
v ătínhăđơnăgi năvàătínhăkinhăt ,ăvìăvậyăcầnănghiênăc uăkh ănĕngăthayătr căbậcăbằngă
tr cătrơnăn uăcóăth .
8.3.4 Qui trình công ngh ch t o các chi ti t d ng tr c

a) Chu n định vị khi gia công chi ti t tr c:

Đ iăv iăchiăti tăd ngătr căyêuăcầuăv ăđ ăđ ngătâmăgiữaăcácăc ătr călàărấtăquană

trọng.ăĐ ăđ măb oăyêuăcầuănày,ăkhiăgiaăcôngătr căcầnăph iădùngăchuẩnătinhăth ngănhất.
Chuẩnă tinhă th ngă nhấtă khiă giaă côngă chiă ti tă d ngă tr că làă haiă l ă tâmă ă haiă đầuă
tr c. N uălàătr căr ngăthìădùngămũiătâmăkhíaănhámăđ ătruy nămômenăxoắn.
a) b)
Hình 8.23. Sơ đồ định vị trục bằng hai lỗ tâm trên hai mũi tâm
a. Hai mũi tâm thường b. Hai mũi tâm có khía nhám
Khiădùngăhaiăl ătâmălàmăchuẩnăcóăth ăgiaăcôngătất c ăcácăm tăngoài,ăphayărưnhă
then,ăthenăhoa,ărenătrênătr c.ăKhiădùngăhaiăl ătâmălàmăchuẩnăvàăđ căđịnhăvịătrênăhaiă
mũiătâmăđ ăgiaăcôngăm tăngoàiăthìăkhôngăcóăsaiăs ăchuẩnăchoăkíchăth căđ ngăkính,ă
nh ngăsẽăcóăsaiăs ăchuẩnăchoăkíchăth căh ngătr căn uămũi tâmătráiălàămũiătâmăc ngă
khiăgiaăcôngăcácăbậcătr cătheoăph ơngăphápăđi uăch nhăs nădaoăđ tăkíchăth căb iăvìă
trongăquáătrìnhăch ăt oăhaiăl ătâmăcóăsaiăs ăv ăchi uăsâuăc aăl ătâm,ătrongăkhiăđóămũiă
daoăđ căđi uăch nhăs năcáchămũiătâmăbênătráiăm tăkíchăth căkhôngăđ i.ăĐi uăđóădẫnă
đ năkíchăth cătừămũiădaoăđ năđầuăbênătráiăc aătr căsẽăthayăđ iăn uăl ătâmăcônăc aătr că
sâu,ăc năkhácănhau.ăĐ ăkhắcăph căsaiăs ănày,ătaăthayămũiătâmăc ngăbênăph iăbằngămũiă
tâmătùyăđ ng.
Khiădùngăhaiămũiătâmălàmăchuẩnăthìăph iădùngăt căđ ătruy nămômenăxoắn,ăn uă
giaăcôngătr cătrongăm tălầnăgáăđ ăti năh tăchi uădàiăthìăcóăth ădùngămũiătâmăcóăgắnăt că
ăm tăđầu.
Khiăgiaăcôngămũiătâmăsauăcóăth ăc ăđịnhăkhiăs ăvòngăquayăc aăchiăti tăgiaăcôngă
nhỏ,ăn uăs ăvòngăquayăchiăti tăgiaăcôngă>ă500ăv/phăthìăsẽălàmămũiătâmăc ăđịnhăbịăcháyă
choănênăph iădùngămũiătâmăquay.
Ngoàiăhaiăl ătâmăcònăcóăth ălấyăchuẩnălàăm tăngoàiăc aătr căđ ăgiaăcôngăcácăm tă
ngoàiăc aăbậcătr căkhác,ăgiaăcôngărưnhăthen,ăthenăhoa,ăm tăđầu.ăCònăcóăth ădùngăchuẩnă
ph iăh păc ăm tăngoàiăvàăl ătâm.
Đ iăv iăchiăti tălàătr căr ng,ăkhiăgiaăcôngătinhăm tăngoài,ăchiăti tăđ căđịnhăvịă
bằngăm tătrongăl ăđưăgiaăcôngăđ ăđ măb oăđ ăđ ngătâmăgiữaăm tătrongăvàăngoài.

Ngoàiăra,ăđ ăgiaăcôngătr căcóăth ădùngăchuẩnăph iăh păc ăm tăngoàiăvàăl ătâm.ă

Khiăđóătr căđ căc păvàoămâmăc păho că ngăkẹpă ăm tăđầuăvàă ăđầuăkiaăl ătâmăđ că
ch ngătrênămũiăch ngătâm.
b) Thứ tự gia công các b mặt

Th ătựăgiaăcôngăcácătr cătrơnăvàătr căbậcăcũngăcóăth ăcoiălàăđ iădi năchoăcácăchiă
ti tăd ngătr c.ăVi călậpătrìnhătựăgiaăcôngăcácăb ăm tăvàăchonătrangăthi tăbịăchoăcácăchiă
ti tă d ngă tr că ph ă thu că vàoă cácă y uă t ă cơă b nă nh ă hìnhă dáng,ă kíchă th c,ă đ ă c ngă
vững,ăyêuăcầuăđ ăchínhăxácăđ tăđ căcũngănh ăs năl ngăhàngănĕm.ă Chiăti tătr căcóă
th ăđ căgiaăcôngătheoătrìnhătựănh ăsau:
 Gia công chuẩn bị: cắtăđ t phôi theo chi u dài, kho hai m tăđầu và khoan tâm,
n u tr c dài cần dùng thêm luynét thì ph i gia công c đ .
 Gia công trước nhiệt luyện:ă đ đ m b oă đ c ng vững c a tr c, khi gia công
ng iătaăgiaăcôngăcácăđo n tr căcóăđ ng kính l nătr c, r iăgiaăcôngăcácăđ ng kính
nhỏ sau.
- Ti năthôăvàăbánătinhăcácăm tătr .
- Ti nă tinhăcácă m tă tr .ă N uă làă tr că r ngă thìă sau khiă ti nă thôă vàă bánă tinhă ph iă
khoanăvàădoaăl ăr iăm iăgiaăcôngătinhăm tăngoài.
- Màiăthôăm tăs ăc ătr căđ ăđ ăchiăti tăkhiăphay.
- Nắnăthẳngătr căcóăđ ngăkínhă<ă100ămmăvàăl/dă>ă10.
- Giaăcôngăcácăm tăđịnhăhình,ărưnhăthen,ărưnhăch t,ărĕngătrênătr c...
- Giaăcôngăcácăl ăvuôngăgócăho călàăthànhăv iăđ ngătâmătr căm tăgóc,ăcácăb ă
m tăcóăren,ăm tăkhôngăquanătrọng.
 Gia công nhiệt luyện.
 Nắn thẳng sau khi nhiệt luyện để khắc phục biến dạng.
 Gia công tinh sau nhiệt luyện
- Mài thô và tinh các c tr c.
- Mài thô và tinh các m tăđịnh hình (n u có).
- Đánhăbóng.
- T ng ki m tra.
8.3.5 Bi n pháp thực hi n các nguyên công chính
a) Kho mặt đ u và khoan tâm

Khiăch ăt oăcácătr căcóăchi uădàiălă>ă1β0ămmătừăphôiădậpăhayăphôiăthanhăthìăhaiă

l ă tâmă đ că dùngă làmă chuẩnă địnhă vị.ă Trongă tr ngă h pă này,ă vi că kho ă m tă đầuă vàă
khoanăl ătâmăcóăth ăthựcăhi nătheoăcácăph ơngăphápăsauăđây:
- Trongăs năxuấtăđơnăchi căvàălo tănhỏ,ăth ngăphayăhaiăm tăđầuăc aătr căsau
đóălấyădấuăr iăkhoanăl ătâm.ăCũngăcóăth ăgáătr călênămáyăti n,ăti năm tăđo nă ăgiữaăr iă
kho ă m tă đầuă vàă khoană l ă tâm;ă sauă đóă tr ă ng c đầuă tr că kia,ă kẹpă đo nă đưă ti nă ă
nguyênăcôngătr căr iăkho ăm tăđầuăvàăkhoanăl tâmăcònăl i.
- Trongăs năxuấtăhàngălo tăl năvàăhàngăkh i,ăvi căkho ăm tăđầuăvàăkhoanăl ătâm
đ căthựcăhi nătheoăm tătrongăbaăcáchăsau:
+ Phayă m tăđầuătrênă máyă phayăcóătang quay,ă sauăđóăkhoanăl ătâmătrênă
máy khoan hai phía.
+ Phayă m tă đầuă trênă máyă phayă ngang,ă khoană l ă tâmă trênă máyă chuyênă
dùng. Hình 8.24 làăsơăđ ăgiaăcôngăm tăđầuăc aătr cătrênămáyăphayănằmăngangătrongă
d ngăs năxuấtăhàngălo t.ăSauăm iălầnăchuy nădaoăt iăvịătríăIIălấyăraăđ căm tătr căđưă
giaăcôngăxongăc ăhaiăđầu, tr că ăvịătríăIăđ căchuy năsangăvịătríăIIăđ ăcắtăđầuăth ăhai,ă
cònătrongăvịătríăIăphôiăm iăđ căđ tăvàoăđ ăcắtăđầuăth ănhất.
Hình 8.24. Sơ đồ gia công mặt đầu trên máy phay ngang.
1. Khối V định vị; 2. Khối V kẹp chặt;
3. Chi tiết gia công; 4. Chốt tì; 5. Dao phay
Theoă haiă cáchă trênă thìă vi că khỏaă m t,ă khoană tâmă đ că chiaă thànhă haiă nguyênă
công.
+ăCáchăth ăbaălàătrênăm tănguyênăcôngăđ ngăth iăphayăm tăđầuăvàăkhoană
l ătâmă ăc ăhaiăphíaătrênămáyăchuyênădùng.ăCáchănàyădùngătrongăd ngăs năxuấtăhàngă
lo tăl n,ăhàngăkh i.ăSơăđ ăgiaăcôngătheoăcáchănàyătrìnhăbàyătrênăHìnhă8.25.

Hình 8.25. Sơ đồ gia công đồng thời mặt đầu và lỗ tâm trụ trên máy
1. Xe dao; 2. Các khối V định vị và kẹp chặt
3. Chi tiết gia công; 4.Chốt tỳ; 5.Dao phay; 6. Mũi khoan tâm
b) Ti n thô và tinh các mặt tr của các b c tr c.

Ti năthôăvàătinhăcácăbậcătr căcóăth ăđ căthựcăhi nătrênămáyăti năv nănĕng,ămáyă
ti năcóăbànădaoăchépăhìnhăth yălực,ămáyăbánătựăđ ngăchépăhìnhăth yălực,ămáyăti năm tă
tr cănhi uădao.ăChọnălo iămáyănàoălàătùyăthu căvàoăđi uăki năs năxuấtăvàăs năl ng.
- Trongăs năxuấtănhỏăvàăđơnăchi c,ăv iăphôi cánăvàărènătựădoătùyătheoăhìnhădáng
bênăngoàiăvàăkíchăth căc aătr căcũngănh ătỷăl ăgiữaăcácăđ ngăkínhăl n,ănhỏămàăti nă
hànhăti năliênăt cătrênămáyăti năv nănĕng.ăKhiăđóăl ătâmăđ căgiaăcôngătheoăph ơngă
phápălấyădấu.
- Trongăs năxuấtăhàngălo tănhỏ,ăcóăth ăgia côngăcácăbậcătr cătrênăcácămáyăti nă
cóătrangăbịăbànădaoăchépăhìnhăth yălực.ăV iălo iămáyănàyăcóăth ărútăngắnăth iăgianăgia
côngătừăβ,5ă÷ γălầnăsoăv iăgiaăcôngătrênămáyăti năth ng.
- Trongăs năxuấtăhàngălo tăl năvàăhàngăkh i,ăvi căgiaăcôngăcácăbậcătr c đ că
ti năhànhătrênămáyăbánătựăđ ngăm tătr cănhi uădao,ămáyănhi uătr c...ăTi nănhi u dao
trênăbấtăc ămáyălo iănàoăcũngăđ uăcóă uăđi măhơn ti năm tădaoălàăgi măđ c th iăgian
giaăcôngăcơăb n.
Ngoàiăra,ăcònădùngăc ămáyăbánătựăđ ngăchépăhìnhăth yălựcăđ ăgiaăcôngăcácăbậcă
tr cătrongăs năxuấtăhàngăkh i.ăV iălo iămáyănàyănóăsẽ cóăcácă uăđi măsauăsoăv iăti nă
nhi uădao:
+ăTh iăgianăđi uăch nhăgi măđiăβă÷ γălần.
+ăNĕngăsuấtăgiaăcôngăcaoăvìăcóăth ăcắtă ăt căđ ăcao.
+ăThuậnăl iăđ iăv iăcácătr căkémăc ngăvững.

+ăTi nătinhăđ căcácătr cădàiăcóăyêu cầuăđ ănh năbóngăb ăm tăcaoămàăti năbằngă

nhi uădaoăkhôngăth ăthựcăhi năđ c.
c) Mài thô và tinh các cổ tr c
Màiă c ă tr că cóă th ă đ că thựcă hi nă trênă máyă màiă trònă ngoài,ă v iă cácă tr că bậc
ngắnăvàătr cătrơnăcóăth ămàiătrênămáyămàiăvôătâm.
Khiămàiătrênămáyămàiăvôătâmăthìăm tăđịnhăvịăchínhălàăm tăgiaăcông.
Khiămàiătrênămáyămàiătrònăngoài,ătr căđ căđịnhăvịăbằngăhaiăl ătâmătrênăhaiămũiă
tâm.ăLúcăđó,ăđ ăchínhăxácăc aăc ătr căsauăkhiămàiăph ăthu căvàoăđ ăchínhăxácăcácăl ă
tâmăvàămũiătâm,ădoăvậyătr cănguyênăcôngămàiătinhăph i sửaăl ătâmăđ ălo iătrừăcácăsaiă
hỏngă doă b ă m tă l ă tâmă bịă ôxyă hóaă ho că bịă cháyă trongă khiă nhi tă luy n.ă V iă máyă màiă
trònăngoàiăcóăth ăti nădaoătheoăph ơngăngangăhayăph ơngădọc.
- Màiăti nădaoăngangăkhiăchi uădàiămàiălă< 80ămm,ădùngăkhiăchi uădàiăđo năgia
côngănhỏăhơnăb ăr ngăđáăho căkhiăgiaăcôngăcácăm tăđịnhăhìnhătrònăxoay.
- Màiăti nădaoădọcăkhiăchi uădàiămàiălă>ă80ămm,ătr ngăh pănàyăđ căsử d ngă
ph ăbi năkhiămàiătr c.
Hình 8.26. Sơ đồ cơ cấu kiểm tra kích tước trục trong quá trình mài.
Khiămài,ădoăth iăgianăph ăđ ăki mătraăchiăti tălàăkháăl n.ăVìăvậy,ăđ ănângăcao nĕngă
suất,ăkhiămàiăth ngădùngăthi tăbịăki mătraăkíchăth căgiaăcôngă ngay trong quá trình
gia công.ăTrênăhìnhăsauătrìnhăbàyăsơăđ ăcơăcấuăki mătraăm tăđi măti păxúcăv iăđi mă
rơi.ăTayăđònăβăđ iătácăd ngăc aălựcălòăxoă6ăluônăti păxúcăv iătr căgiaăcôngă1.ăKhiăkíchă

th cătr căđ tăyêuăcầu,ătayăđònăβăsẽăquayăquanhăkh păb năl ănên gi iăphóngătayăđònăγ.ă

D iătácăd ngăc aălòăxoă4ălàmăđóngăti păđi mă5ăvàăngừngăch yădaoăđáămài.
d) Gia công các mặt định hình

Cácăm tăđịnhăhìnhătrênătr căg măcácăm tăcóăren,ăbánhărĕng,ăthenăhoa,ărưnhăthen,
cácăm tăl chătâm...ăĐ ăgiaăcôngăcácăm tănàyăph iăcóăbi năphápăkỹăthuậtăthíchăh p.
*ăGiaăcôngăm tăcóărenătrênătr c
- Giaăcôngărenătheoăchi uătr c:ăĐ iăv iărenăkẹpăch tăn uăs năl ngăítăthìădùng
ti nă ren,ă bànă ren;ă s nă l ngă nhi uă thìă dùngă daoă ti nă rĕngă l c,ă đầuă cắtă ren,ă cánă ren.
N uă làă renă truy nă lựcă (renă hình vuông, hình thang) v iă s nă l ngă ítă thìă dùngă ti nă
th ng,ăs năl ngănhi uăthìădùngăphayăren.
- Giaă côngă renă trênă cácă l ă làmă v iă đ ngă tâmă tr că m tă góc:ă Lo iă l ă renă nàyă
th ngădùngă đ ă bắtă bulôngă kẹpă ch tă cácă chiă ti tă khácă lênă tr c.ă Renă th ngăđ căcắtă
bằngătarôătayăn uăs năl ngăítăvàăbằngătarôămáyăn uăs năl ngănhi u.
nd

nct
S
Hình 8.27. Sơ đồ phay răng trên trục bằng dao phay đĩa.
*ăGiaăcôngărĕngătrênătr c
Ph ơngă phápă giaă côngă rĕngă trênă tr că cũng gi ngă nh ă ph ơngă phápă giaă côngă
bánhărĕng.ăVi căthựcăhi năbằngăcắtărĕngăbaoăhìnhăhayăđịnhăhìnhălàătùyăthu căvàoăd ngă
s năxuấtăvàăđi uăki năs năxuất.
* Gia công rãnh then và then hoa
Rưnhăthenătrênătr căth ngăđ căgiaăcôngătrênămáyăphayăv iădaoăphayăngónăhay
daoăphayăđƿa.ăLúcăđó,ătr căđ căđịnhăvịătrênăhaiăkh iăVăho c l ătâm.ăM tăthenăhoaătrênă
tr căthìăth ngăđ căgiaăcôngăbằngăph ơngăphápăphay,ăngoàiăraăcònăcóăth ăgiaăcôngă
bằngăph ơngăphápăbào,ăchu tăhayăcánăngu i.

Hình 8.28. Sơ đồ định vị trên khối V để gia công rãnh then

*ăGiaăcôngăcácăm tăl chătâm
Cácă chiă ti tă tr că cóă cácă m tă l chă tâmă làă cácă lo iă chiă ti tă nh ă tr că cam,ă tr că
khuỷuătrongăđ ngăcơăđ tătrong.
e) Gia công các lỗ chính xác d c tr c
Tùyătheoăd ngăphôiămàătaăcóăbi năphápăgiaăcôngăthíchăh p:
- N uăphôiăđ cătừăthépăcán,ărènăhayădậpăthìăsauăkhiăti năthôăđ căcác bậcăngoài
c aătr c,ăti năhànhăgiaăcôngăthôăm tăl ăbằngăkhoan,ăsauăđóăgiaăcôngătinhăbằngăkhoét,
doaăho căti nătrong.ăKhiăđưăgiaăcôngătinhăxongăl ,ădùngăl ănàyăđ ăđịnhăvịăchoăgia công
tinhăm tăngoài.
- N uăphôiăđúcăđưăcóăl ăs năthìădùngăchínhăl ăthôăđóălàmăchuẩnăđ ăgiaăcông thô
m tăngoàiăc aătr c.ăSauăđó,ădùngăm tăngoàiăđ ăđịnhăvịăgiaăcôngăl .ăR iăl iădùngăm tăl ă
vừaăgiaăcôngăxongăđ ăđịnhăvịăgiaăcôngătinhăm tăngoài.ăRiêngăv iătr căchínhămáyăcắtă
kimălo iăthìăl iădùngăm tăngoàiătinhănàyăđ ăđịnhăvịăchoăquáătrìnhămàiăl ăcônă ăđầuătr c.
f) Khoan lỗ vuông góc v i đ ng tâm tr c
Đ ă khoană l ă lo iă nàyă th ngădùngă máyă khoan,ă ki uă máyă vàă cáchă địnhă vịă ph
thu căvàoăhìnhăd ngătr căvàăcôngăd ngăc aăl .
Thôngăth ng,ăchiăti tăđ căđịnhăvịătrênăhaiăkh iăV,ădùngăthêmăm tăch tătỳ đ
h năch ăchuy năđ ngăchi uătr c.ăNgoàiăra,ăcũngăcóăth ăđịnhăvịătrênăhaiămũiătâmăc ng.
Khiăgiaăcôngăcácăl ănghiêngăv iăđ ngătâmătr căm tăgócăthìăvi căđịnhăvịăvẫnăth ,ăch
khácălàătaăđi uăch nhăđ ăđịnhăvịăsaoăchoăl ăgiaăcôngăphùăh păv iăh ngăch yăc aădao.
Hình 8.29. Sơ đồ định vị khi khoan lỗ vuông góc với đường tâm trục.
1. Khối V; 2. Chi tiết gia công

g) Gia công tinh l n cuối

Đ iăv iăcácătr căcóăđ ăchínhăxácăthôngăth ngăthìăch ăcầnămàiătinhălàăđ .ăTuyă
nhiên,ăđ iăv iăcácătr c cóăyêuăcầuăđ ăchínhăxácăcaoănh tr căchínhămáyăcắt kimălo i,ă
tr căkhuỷuăthìăsauăkhiămàiătinhăcácăc ătr căph iăquaăgiaăcôngătinhălầnăcu iăbằngăđánhă
bóng,ămàiăkhônăho cămàiăsiêuătinhăxác.
h) Ki m tra
Đ iăv iăcácăchiăti tăd ngătr c,ăth ngăph iăki m tra kích th c,ăđ ănhámăb ăm tă
b ăm t,ăhìnhădángăhìnhăhọcăcácăb ăm t.
- Ki mătraăkíchăth căbaoăg măkíchăth căđ ngăkính,ăchi uădàiăcácăbậcătr c,ă
kíchăth căthen,ăthenăhoa,ărenătrênătr c...ăCóăth ădùngăth căc păn uăyêuăcầuădungăsai
>ă 0,0βă mm;ă n uă dungă saiă nhỏă hơnă cóă th ă dùngă panme,ă calip,ă đ ngă h ă so,ă d ngă c ă
quangăhọc,ăđ ăgáăchuyênădùng.
- Ki mătraăhìnhădángăhìnhăhọcăc aăcácăc ătr căđ căthựcăhi nănh ăđ ngăh ăso.
Chiăti tă đ căgáătrênă mũiătâmă máyăti năhayă đ ăgáăchuyênădùng.ă Ki mătraă ăm tăti tă
di năđánh giáăđ căđ ôvan,ăđaăc nh;ăki mătraă ănhi uăti tădi nădọcătr căsuyăraăđ ăcôn.
- Ki mătraăvịătríăt ơngăquanăgiữaăcácăb ăm tăbaoăg m:
+ăĐ ădaoăđ ngăgiữaăcácăc ătr căđ că ki mătraăbằngăcáchăđ tătr călênăkh iăV,ă
cònăđầuăđoăc aăđ ngăh ăthìătỳăvàoăc ătr căcần đo.ăHi uăs ăc aăhaiăch ăs ăl nănhấtăvàă
nhỏănhấtăc aăđ ngăh ăsauăkhiăquayătr căđiăm tăvòngălàătrịăs ădaoăđ ngăđó.
+ăĐ ăsongăsongăgiữaăđ nh,ăchânăvàăm tăbênăc aăcácăthen,ăthenăhoaăsoăv iăđ ngă
tâmăc aăcácăc ăđ ăcũngăđ căki mătraăbằngăđ ngăh ăso.ăChiăti tăcũngăđ căđ tălên hai
kh iă V,ă dùngă đ ngă h ă soă ràă trênă đ nh,ă chân,ă m t bênă c aă then,ă thenă hoaă sẽă đ că đ ă
songăsongăsoăv iăđ ngătâmăcácăc ăđ .
+ Ki mătraăđ ăđ ngătâmăc aăcácăc ătr cănh ăđ ăgáămangăđ ngăh ăsoăquayăquanhă
m tăbậcătr cătrongăkhiăđóămũiătìăc aăđ ngăh ătìăvàoăbậcătr căcầnăki mătra.
Hình 8.30. Sơ đồ kiểm tra độ đồng tâm giữa hai cổ trục:

1. Trục ; 2. Đồ gá ; 3. Đồng hồ so

8.4 Qui trình công ngh gia công các chi ti t d ng b c

B călàăchiăti tăđ cădùngăr ngărưiătrongăngànhăch ăt oămáy.ăĐóălàănhữngăchiăti tă
hìnhă ngă tròn,ă thànhă mỏng,ă m tă đầuă cóă vaiă ho că khôngă cóă vai,ă m tă trongă cóă th ă tr ă
ho căcôn;ăb căcóăth ănguyênăho căxẻărưnh,ăm tălàmăvi căc aăb căcóărưnhădầu,ătrênăb că
cóăl ăngangăđ ătraădầu.ă
V ăm tăk tăcấuăcóăth ăchiaăcácăchiăti tăd ngăb căraăcácălo iănh ăsau:
- Lo i b cătrơnăkhôngăcóăg (Hình 8.31a).

- Lo i b c có g ho c m t bích (Hình 8.31b, Hình 8.31c, Hình 8.31d).
- Lo i b c có l hình côn (Hình 8.31d).
- Lo i b c có xẻ rãnh.
- Lo i b c có thêm l p h p kim ch ng mòn.
- Lo i b c mỏng có xẻ rãnh.
Hình 8.31. Các dạng kết cấu bạc

N uădựaăvàoămáyăđ ăgiaăcôngăcácănguyênăcông chínhăc aăb c,ăcóăth ăchiaăb că
ra thànhă6ănhómătheoăđ ngăkínhăg m:ăd iăβ5ămm; 25 ÷ 32 mm; 32 ÷ 40 mm; 40 ÷
50 mm; 50 ÷ 65 mm; 65 ÷ 100 mm.
Đ cătr ngăquanătrọngăv ăkíchăth căc aăb călàătỷăs ăgiữaăchi uădàiăvàăđ ngă
kínhăngoàiăl nănhấtăc aăchiăti t.ăTỷăs ănàyăth ngănằmătrongăkho ngă0,5ă÷ 3,5.
Khiăch ăt oăchiăti tăd ngăb c,ăyêuăcầuăkỹăthuậtăquanătrọngănhấtălàăđ ăđ ngătâm
giữaăm tăngoàiăvàăm tăl ,ăcũngănh ăđ ăvuôngăgóc giữaăm tăđầuăvàăđ ngătâm.ăC ăth
làăph iăđ măb oăcácăđi uăki năsau:
- Đ ăchínhăxácăv ăkíchăth căc aăb ăm tăngoàiăđ tăcấpă7ă÷ 10.
- Đ ăchínhăxácăv ăkíchăth căc aăb ăm tăl ăđ tăcấpă7,ăđôiăkhiăcấpă10,ăn uăl b că
cầnălắpăghépăchínhăxácăcóăth ăyêuăcầuăcấpă5.
- Đ ădàyăc aăthànhăb căchoăphépăsaiălêchătrongăkho ngă0,0γă÷ 0,15 mm.

- Đ ăđ ngătâmăgiữaăm tăngoàiăvàăm tăl tùyătừngăđi uăki nălàmăvi căc aăb cămàă

quiăđịnhăc ăth , thôngăth ngă>ă0,15ămm.
- Đ ăkhôngăvuôngăgócăgiữaăm tăđầuăvàăđ ngătâmăl ăkho ngă0,1ă÷ 0,2 mm/ 100
mmă bánă kính.ă N uă làă lo iă b că chịuă t iă trọngă dọcă tr că thìă đ ă khôngă vuôngă gócă này
kho ngă0,0βă÷ 0,03 mm/ 100 mm bán kính.
- Đ ănhámăb ăm t:
+ăV iăm tăngoàiăcầnăđ tăRa = 2,5.
+ăV iăm tăl ,ătùyătheoăyêuăcầuămàăchoăRa = 2,5 ÷ 0,63; có khi Ra = 0,32.
+ V iăm tăđầuăRz = 40 ÷ 10,ăcóăkhiăcầnăRa = 2,5 ÷ 1,25.
8.4.2 V t li u và phôi
Vậtăli uăth ngădùngăđ ăch ăt oăcácăchiăti tăd ngăb călàăthép,ăđ ngăthau,ăđ ngă
đỏ,ăgangăvàăcácăh păkimăđ căbi tăkhác.ăNgoàiăraăcònădùngăchấtădẻoăvàăg măs ăđ ăch ă
t oăm tăs ăb căđ căbi t.
Vi căchọnăphôiăđ ăch ăt oăchiăti tăd ngăb căph ăthu căvàoăđi uăki nălàmăvi c,ă
hìnhăd ngăvàăs năl ng,ăc ăth nh ăsau:
- V iăb căcóăđ ngăkínhăl ă<ăβ0ămmăth ngădùngăthépăthanhăđịnhăhìnhăvàăthép
thanhăcánănóngăho călàăphôiăđúcăđ căv iăvậtăli uălàăh păkim đ ng,ăgang.
- V iăb căcóăđ ngăkínhăl ă>ăβ0ămmăth ngădùngăphôiă ngăho căphôiăcóăl ăđúcă
s n.ăThôngăth ngăđúcătrongăkhuônăcát,ălàmăkhuôn bằngătay;ăkhiăs năl ngăl năcóăth ă
dùngăđúcălyătâm,ăđúcătrongăkhuônăkimălo i,ăđúcăápălực...
- Đ iăv iăb căcóăthànhămỏngăvàăxẻărưnh,ăth ngăng iătaălàmăbằngăđ ngăthau
ho căđ ngăđỏăho cădùngăđ ngăláăcu năl i.
- V iăcácălo iăb cărấtănhỏ,ănhẹănh ătrongăđ ngăh ,ăvậtăd ngăgiaăđình,ăng iăta
th ngădùngăchấtădẻoăđ ălàmăbằngăcáchăépăl i,ăn u làmăbằngăs ăthìăépăl i,ăsauăđóăthiêu
k t.
8.4.3 Tính công ngh trong k t c u của b c

Khiăgiaăcôngăcácăchiăti tăd ngăb cătr căh tăcầnăchúăýăđ năđ cătr ngăquanătrọng
làă tỷă s ă giữaă chi uă dàiă vàă đ ngă kínhă ngoàiă l nănhấtă c aă chiă ti t.ă Tỷă s ă nàyă th ngă
nằm trongăkho ngă0,5ă÷ 3,5.
Cầnăph iăl uăýăđ năkíchăth căl ăc aăb căvìăv iăcùngăm tăđ ngăkính,ăvi căgia
côngăl ăsẽăkhóăhơnăgiaăcôngătr c.

Ngoàiăra,ăb ădàyăc aăb căcũngăkhôngăđ cămỏngăquáăđ ătránhăbi năd ngăkhiăgiaă

côngăvàănhi tăluy n.
8.4.4 Qui trình công ngh khi gia công b c

a) Chu n định vị
Đ ă đ mă b oă đ căhaiă đi uă ki nă kỹă thuậtă cơă b nă c aă b că làă đ ă đ ngă tâmă giữaă
m tăngoàiăvàăm tătrong,ăđ ăvuôngăgócăgiữaăm tăđầuăvàăđ ngătâmăl ,ăcóăth ădùngăm tă
trongăcácăph ơngăphápăgiaăcôngăsau:
- Giaăcôngăm tăngoài,ăm tăl ,ăm tăđầuătrongăm tălầnăgá.
Ph ơngăánăgiaăcôngănàyăcóăth ăthựcăhi năkhiăch ăt oăcácăb cătừăphôiăthanhăho că
phôi ngă v iă vi că cắtă đ tă ă b că cu iă cùng,ă lúcă đóă chiă ti tă đ că địnhă vịă bằngă m tă
ngoàiăvàăm tăm tăđầu.ăPh ơngăphápănàyăđ cădùngătrongăs năxuấtăđơnăchi c.
Hình 8.32. Gia công các mặt chính của bạc trong một lần gá.
- Giaăcôngăm tăngoài,ăm tăl ,ăm tăđầuătrongăhaiălầnăgá.
ălầnăgáăđầuătiên,ăchiăti tăđ căđịnhăvịăbằngăm tăngoàiăvàăm tăm tăđầuăđ ăgia
côngăm tăl ăvàăm tăđầuăkia.
Sauăđó,ăđịnhăvịăchiăti tăbằngăm tăl vàăm tăđầuăđưăđ căgiaăcôngăđ ăgiaăcôngă
m tăngoàiăvàăm tăđầuăcònăl i.
1. 2.
Hình 8.33. Gia công các mặt chính của bạc sau hai lần gá.
1. Gia công mặt trong và một mặt đầu.
2. Gia công mặt ngoài và một mặt đầu.
- Giaăcôngătấtăc ăcácăm tăchínhăsauăbaălầnăgáăđ t ho căsauăbaănguyênăcôngătrongă
đóăcóăm tălầnăđịnhăvịăvàoăl ăđ ăgiaăcôngătinhăm tăngoài.

1. 2. 3.
Hình 8.34. Gia công các mặt chính sau ba lần gá.
1. Gia công một phần mặt ngoài và một mặt đầu, gia công thô mặt trong.
2. Gia công nốt phần mặt ngoài và mặt đầu còn lại, gia công tinh mặt trong.
3. Gia công tinh mặt ngoài
Nh ăvậy,ăv iăvi căđịnhăvịăvàoăm tăl ăb căđ ăgiaăcôngăm tăngoàiăcóă uăđi măhơnă
so v iăđịnhăvịăm tăngoàiăđ ăgiaăcôngăl ăvìăn uăđịnhăvịăbằngăm tăl ,ăcóăth ădùngătr căgáă
đàn h iăthìăsaiăs ăgáăđ tăho căkhôngăcóă(n uădùngăch ngătâm)ăho cărấtănhỏă(n uăkẹpă
tr căgáălênămâmăc p);ăngoàiăra,ăkhiădùngăl ătâmălàmăchuẩnăđ ăgiaăcôngăm tăngoàiăthìă
đ ăl chătâmăgiữaăl ăvàăm tăngoàiăđ călo iăbỏ.
b) Trình tự gia công các b mặt.
Khiălậpătrìnhătựăcácănguyênăcôngăđ ăgiaăcông cácăb ăm tăvàămáyăgiaăcôngăcầnă
dựaăvàoăhìnhădángăc aăphôiăvàăs năl ng.ăTuyănhiên,ătrìnhătựăgiaăcôngăcácăb ăm tăc aă
b căth ngănh ăsau:
- Giaăcôngăcácăm tăchínhăc aăb că(m tăngoài,ăm tătrong,ăm tăđầu).
- Khoanăcácăl ăph .
- Giaăcôngăcácăm tăđịnhăhình.
- Nhi tăluy n.
- Giaăcôngătinhăcácăl ,ăcácăm tăngoài.
- Đánhăbóngăcácăm tăyêuăcầuăcóăđ ăbóngăcao.
- Ki mătra.
8.4.5 Bi n pháp thực hi n các nguyên công

a) Gia công các mặt chính của b c
Bi năphápăgiaăcôngăcácăm tăchínhăc aăb căph ăthu cărấtănhi uăvàoăd ngăphôiăvàă
s năl ng c aăb c.
* Các b c ch t o từ phôi thanh
- N uăs năl ngăít,ăcóăth ăti năhànhăgiaăcôngătrênămáyăti năv nănĕngătrongăm tă
lầnăgáăquaăcácăb c:ăxénăm tăđầu,ăkhoanăm i,ăkhoanăl ,ăti nătrong,ăti năngoài,ăcắtăđ t.

- N uăs năl ngănhi u,ăvi căgiaăcôngăcácăm tăchínhăc aăb căđ căthựcăhi nătrênă
máyărơvônveătựăđ ngăm tătr căho cănhi uătr cătrongăm tălầnăgáăquaăcácăb c:ăxénăm tă
đầu,ăkhoanăl ,ăti năm tăngoài,ăvátămép,ădoaăthôăvàăcắtăđ t.
* Các b c ch t o từ phôi ống
Bi năphápăgiaăcôngăb cătừăphôiă ngăcũngăgi ngăphôiăthanhăch ăkhácălàăkhôngăcóă
nguyênăcôngăkhoanăl ăvàăthayăbằngăkhoétăvàădoaăl .
* Các b c ch t o từ phôi đúc hoặc rèn từng chi c
- N uăs năl ngăít,ăv iăchiăti tăc ăl năvàăvừaăthìăthựcăhi năgiaăcôngătrênă máyă
ti năc t,ăti năđ ng;ăv iăchiăti tăc ănhỏăcóăth ăgiaăcôngătrênămáyăti năv nănĕngăthôngă
th ng.
- N uăs năl ngănhi u,ăv iăchiăti tăc ănhỏăvàăvừa thìăgiaăcôngătrênămáyăti năm tă
tr cănhi uădaoăhayămáyăti nănhi uătr cănhi uădao.
Chú ý:
•ăĐ iăv iăcácăb căcóăthànhămỏng,ăkém c ngăvữngăkhiăgiaăcôngăcácăm tăchính,
vi căđịnhăvịăkhôngăkhácăgìăv iăcácălo iăb cănóiătrênănh ngălựcăkẹpăph iătheoăph ơngă
h ngătr căđ ătránhăgâyăbi năd ngăh ngăkínhătrong và sau khi gia công.
•ăV iănhữngăb căcóăk tăcấuăđ căbi tăcầnăph iăcóăbi năphápăthíchăh pănh :ăb că
cóăl ăcônăthìăđ căkhoét,ădoaăbằngădaoăhìnhăcôn;ăb căcóăm tăl p h păkimăch ngămòn
thìăsauăkhiăgiaăcôngătinhăl ăsẽăti năhànhăđúcăl păh păkimăđóălênăm tăl ,ăsauăđóăph iăgiaă
côngătinhăl iăl păh păkim...
b) Gia công các lỗ ph
Cácăl ăph ătrênăb căth ngălàăcácăl ătraădầu,ăl ăcóărenăđ ăkẹpăch tăv iăcácăchi
ti tăkhác.ăĐ ăgiaăcôngăcácăl ănày,ăb căth ngăđ căđịnhăvịăbằngăm tăngoàiăvàăm tăđầu
ho căm tătrongăvàăm tăđầu.
- N uăs năl ngăít,ăl ăđ căkhoanătrênămáyăkhoanăđ ngăv iăđ ăgáăcóăb c dẫnă
h ngăho căkhoanătheoădấu.
- N uăs năl ngănhi u,ăcóăth ădùngămáyăkhoanăcóăđầuărơvônveăho căđầu khoan
nhi uătr căđ ăgiaăcôngătấtăc ăcácăl ăcùngăm tălúc;ăv iăchiăti tăc ăvừaăcóăth ăgia công
trênămáyăt ăh p.
c) Gia công thô và tinh các mặt định hình trong và ngoài
Những m tăđịnhăhìnhănàyăg mărưnhăthen,ărưnhădầu,ărĕngăkhía,ărưnhăthenătrong.

- Rưnhăthen:ăN uăs năxuấtănhỏ,ăđơnăchi căthìăgiaăcôngătrênămáyăxọc;ăn u s nă

xuấtălo tăl năthìăgiaăcôngătrênămáyăchu t. Rưnhăthenăm tăngoàiăđ căgiaăcôngăbằngădaoă
phay ngón trên máy phay đ ngăho cădaoăphayăđƿaătrênămáyăphayăngangănh ăđ iăv iă
chiăti tăd ngătr c.
- Rưnhă dầuă ho că m tă địnhă hìnhă ă m tă trong:ă th ngă đ că giaă côngă bằng
ph ơngăphápăchépăhình.ăNh ăgiaăcôngărưnhădầuă ăm tăl ăb căbằngăti năchépăhình;ărưnh
địnhăhìnhătrênăm tăngoàiăb cănh ărưnhăcamăthùngăđ căgiaăcôngăbằngăti năchépăhình
ho căphayăchépăhình.
- Rĕngăkhíaătrênăb căhayăbánhărĕngăli năb c:ăđ căgiaăcôngăbằngăph ơng pháp
phay,ăbào,ăxọc.
d) Gia công tinh các b mặt sau nhi t luy n
Cácă b ă m tă chínhă xácă c aă b că sauă khiă nhi t luy nă cầnă ph iă giaă côngă tinhă l i
(th ngă làă cácă m tă trong,ă cóă khiă làă m tă ngoài).ă Đ ă đ mă b oă đ ă đ ngă tâmă giữaă m t
trongăvàăm tăngoàiăcầnălấyăm tănàyălàmăđịnhăvịăđ ăgiaăcôngăm tăkia.
Vi căgiaăcôngătinhăcácăb ăm tăth ngăthựcăhi nătrênămáyămài.ăĐ iăv iăchiăti t
cóăđ ngăkínhăl năkhóăgiaăcôngătrênămáyămàiăthìăph iădùngădaoăh păkimăc ngăho c
daoăkimăc ơngăđ ăti nămỏngătrênămáyăti năc t,ăti năđ ngăv iăcácăđ ăgáăthíchăh p.
N uăb ăm tăb căcầnăđ ănh năbóngăvàăchínhăxácăcaoăhơnăthìăcóăth ădùngăph ơng
pháp mài khôn ho cămàiănghi năđ ăgiaăcôngătinhălầnăcu i.
e) Ki m tra
Khiăgiaăcôngăcácăchiăti tăd ngăb căth ngăph iăki mătraăcácăy uăt ănh ăđ ng
kínhăngoài,ăđ ngăkínhătrong,ăchi uădàyăthànhăb c,ăđ ănhámăb ăm t,ăđ ăđ ngătâmăgiữa
m tăngoàiăvàăm tătrong,ăđ ăvuôngăgócăgiữaăm tăđầuăvàăđ ngătâmăl ...
- Ki mă traă cácă y uă t ă kíchă th că nh ă đ ngă kínhă trong,ă đ ngă kínhă ngoài,
chi uădàyăthànhăb căbằngăcácăd ngăc ăđoăv nănĕngănh ăth căc p,ăcalip...;ăki mătraăv
đ ănhámăb ăm tăbằngăcáchăsoăsánhăv iămẫu.
- Ki mătraăđ ăđ ngătâmăgiữaăcácăb ăm t:ăth ngădùngăđ ngăh ăsoăvàăđ ăgá ki mă
traăgi ngănh ăsơăđ ăki mătraăcácăbậcătrênăchiăti tăd ngătr c.
- Ki mătraăđ ăvuôngăgócăgiữaăm tăđầuăvàăđ ngătâmăl :ăcóăth ădùngăđ ng h ăsoă
(nh ăđ iăv iăchiăti tăd ngătr c)ăho cădùngăth căđoăgóc.
8.5 Gia công bánh răng

Bánhărĕng,ăbánhăvítălàănhữngăchiăti tădùngăđ ătruy nălựcăvàătruy năchuy năđ ngă

nh ăĕnăkh pămàătaăthấyătrongănhi uălo iămáy.ăSửăd ngăbánhărĕngăcóăth ătruy năđ că
chuy năđ ngăquayăgiữaăcácătr căsongăsongănhau,ăchéoănhauăho căvuôngăgócăv iănhau.
Hình 8.36. Các bộ truyền bánh răng

a) Bộ truyền bánh răng trụ răng thẳng ăn khớp ngoài.
b)Bộ truyền bánh răng trụ răng thẳng ăn khớp trong.
c) Bộ truyền bánh răng trụ răng nghiêng ăn khớp ngoài.
d) Bộ truyền bánh răng côn răng thẳng.
e) Bộ truyền bánh răng trụ răng xoắn.
f) Bộ truyền trục vít – bánh vít.
8.5.1 Phân lo i bánh răng
- Dựa vào d ng truy năđ ng:
+ Bánhărĕngătr dùngăđ truy n chuy năđ ng giữa các tr c song song, g m: bánh
rĕngătr rĕngăthẳngăvàărĕngănghiêngă(hìnhă8.37 a, b, c, d, e).
+ Bánhă rĕngă cônă dùngă đ truy n chuy nă đ ng giữa hai tr c không song song
th ng là vuông góc nhau, bao g măbánhărĕngăcônărĕngăthẳng,ărĕngănghiêngăvàărĕngă
xoắn (hình 8.37 g, h, i).
+ Bánhăvítăĕnăkh p v i tr căvítăđ truy năđ ng giữa hai tr c vuông góc có t s
truy n l n (hình 8.37 f).
+ Thanhărĕngăĕnăkh p v iăbánhărĕngălàăchiă ti tădùngăđ truy n từ chuy năđ ng
quay sang chuy năđ ng tịnh ti năvàăng c l i (hình 8.37j).

- Dựa theo ki uăĕnăkh p có các lo iăbánhărĕngăĕnăkh pătrongăvàăĕnăkh p ngoài.

- Dựaăvàoăđ c tính công ngh ,ăbánhărĕngăđ c chia làm các lo iăsau:ăcóămayơăvàă
khôngăcóămayơ,ăl trơnăvàăl thenăhoa;ăbánhărĕngăbậc (hình 8.37e);ăbánhărĕngăli n tr c
(hình 8.37i).
Hình 8.37. Một số loại kết cấu bánh răng

8.5.2 Độ chính xác
Đ ăchínhăxácăc aăbánhărĕng,ăbánhăvítăđ căđánhăgiáătheoătiêuăchuẩnăNhàăn că
TCVN,ătiêuăchuẩnănàyăquyăđịnhă1βăcấpăchínhăxácăkhácănhauătừă1ă÷ 1β,ătrongăđóăcấpă1ă
làăchínhăxácănhất,ăcấpă1βălàăkémăchínhăxácănhất.ăThôngăth ng,ătrongăthựcăt ăch ădùng
cácăcấpăchínhăxácăγă÷ 11.
Đ ăchínhăxácăc aăbánhărĕng,ăbánhăvítăđ căđ cătr ngăbằngăcácăch ătiêuăsauăđây:
- Độ chính xác truy n động:ăđ ăchínhăxácănàyăđ căđánhăgiáăbằngăsaiăs ăgócă
quayăc aăbánhărĕng,ăbánhăvítăsauăm tăvòng.ăSaiăs ănàyălàădoăsaiăs ăc aăh ăth ngăcôngă
ngh ăgâyăra. Đ ăchínhăxácănàyărấtăquanătrọngăđ iăv iăcácătruy năđ ngăcóătínhăđ năgócă
quayănh ătruy năđ ngăphânăđ ăc aăcácămáyăcắtărĕngăho căcácăcơăcấuăđoăđ mă...
- Độ ổn định khi lƠm vi c:ăđ ă năđịnhăkhiălàmăvi căđ căđánhăgiáăbằngăsaiăs ă
chuăkỳăt călàăgiáătrịătrungăbìnhăc aăsaiăs ătruy năđ ngăbằngătỷăs ăgiữaăsaiăl chăl nănhấtă
vàăs ărĕngăbánhărĕng.ă Đ ă năđịnhăkhiălàmăvi căđ cătr ngăchoăđ ă năđịnhăc aăt căđ ă
quayăc aăb ătruy năđ ngătrongăm tăvòngăquayăc aăbánhărĕngăho căbánhăvít.ăDaoăđ ngă

c aă t că đ ă quayă sẽă gâyă raă t iă trọngă đ ng,ă rungă đ ngă vàă ti ngă nă c aă b ă truy n.ă Đ ă
chínhăxácănàyărấtăquanătrọngăđ iăv iăb ătruy nălựcălàmăvi căv iăt căđ ăl n.
- Độ chính xác ti p xúc:ăđ ăchínhăxácăti păxúcăđ căđánhăgiáăbằng v tăti păxúcă
(di nătíchăvàăhìnhădáng)ăc aăprôfinărĕngătheoăchi uădài,ăchi u caoăvàăđ căbi uădiễnă
bằngăphầnătrĕmă(%).
- Độ chính xác khe hở c nh răng:ăkheăh ăc nhărĕng làăkheăh ăgiữaăcácăc nhă
rĕngătrongăb ătruy nă(bánhărĕngăcàngăl năthìăkheăh c nhărĕng càngăl n).ăKheăh ăc nhă
rĕng đ căxácăđịnhăkhôngăph iăbằngăm căđ ăchínhăxácăc aăb ătruy nămàăbằngăcôngă
d ngăvàăđi uăki năsửăd ngăc aănó.ăVíăd ,ăv iăcácăb ătruy năcóătínhăđ năgócăquayăcầnă
cóăkheăh ăc nhărĕng nhỏ,ăcònăv iăcácăbánhărĕngătrongăcácăturbinăt căđ ăcaoăl iăcầnăcóă
kheăh ăc nhărĕng l n.
Xuấtăphátătừăđó,ăng iătaăquyăđịnhă4ăcấpăkheăh ăc nhărĕng c aăb ătruy nănh ă
sau:
+ăKheăh ăbằngă0.
+ăKheăh ănhỏ.
+ăKheăh ătrungăbình.
+ Kheăh ăl n.
Trongăđó,ăb ătruy năcóăkheăh ătrungăbìnhăđ căsửăd ngăr ngărưiănhất.
8.5.3 V t li u ch t o bánh răng

Vi căchọnăvậtăli uăđ ăch ăt oăbánhărĕngăph ăthu căvàoăđi uăki nălàmăvi căc aă
chúng.
- Cácăbánhărĕngătruy nălựcăth ngăđ căch ăt oăbằngăthépăh păkimăCrômănh ă
15Cr, 15CrA, 20CrA, 40Cr, 45Cr; Crôm - Niken và Crôm - Môlipdenă nh ă 40CrNi,ă
35CrMoA, 18CrMnTi.
- Cácăbánhărĕngăchịuăt iătrọngătrungăbìnhăvàănhỏăđ căch ăt oăbằng thép cacbon
nh ăC40,ăC45ăvàăgang.
- Cácă bánhă rĕngă làmă vi că v iăt că đ ă caoă màă khôngă gâyă ti ngă nă đ călàmă từă
chấtădẻo,ăv iăép,ădaăép.
- Ngàyănayăng iătaăcóăth ăch ăt oăbánhărĕngătừăvậtăli uăkimălo iăb t.
8.5.4 Phôi bánh răng
Chọnăph ơngăphápăch ăt oăphôiăph ăthu căvàoăhìnhădángăvàăkíchăth căc aăchiă
ti t,ăvậtăli uăvàăcôngăd ngăc aănó,ăs năl ngăhàngănĕmăcùngăcácăy uăt ăkhác.

- Trongăs năxuấtăl n,ăphôiăbánhărĕngăthépăth ngălàăphôiărèn.

- Trongăs năxuấtănhỏ,ăđơnăchi căng iătaăth ngădùngăphôiăthanh.
- Bánhărĕng,ăbánhăvítăcóăkíchăth căquáăl n,ăphôiăđ căch ăt oăbằngăph ơngă
phápăđúc.ăNhữngăbánhărĕng,ăbánhăvítăcóăđ ngăkínhăl ă>ăβ5ămmăvàăchi uădàiăl ănhỏă
hơnăhaiălầnăđ ngăkínhăthìăng iătaăt oăl ăkhiărènăho căđúc.
- V iăbánhărĕngăđ căch ăt oătừăkimălo iăb tăthìăphôiăchínhălàăkimălo iăb t.
8.5.5 Nhi t luy n bánh răng
Doăyêuăcầuălàmăvi c,ărĕngăbánhărĕngăph iăcóăđ ăc ngăvàăđ ăb n,ăcònălõiăbánhă
rĕngăthìăyêuăcầuăph iădẻo,ădaiăđ ăđ măb oăđ ăb nău năc a rĕngăkhiăchịuăt iăvaăđập,ăvìă
vậyăcầnăph iăcóăch ăđ ănhi tăluy năthíchăh p.
- Đ iăv iăthépăítăcacbonăsauăkhiăcắtărĕngăng iătaăph iăthấmăcacbon.
- Đ iăv iăcácăbánhărĕngăcóăyêuăcầuăchịuămònăcao,ăng iătaăph iăthấmănitơ.ă
- Tr căkhiăgiaăcông,ăphôiăbánhărĕngăth ngăđ căth ngăhóaăho cătôiăc iăthi nă
đ ătĕngăcơătínhăcắtăgọt.ăCầnăđ tăđ ăc ngătừăββ0ă÷ăβ80ăHB.
- Sauăkhiăcắtărĕng,ăbánhărĕngăđ cănhi tăluy năbằngănhi uăph ơngăphápăkhácă
nhau. V iăbánhărĕngăcóămôđunăvàăkíchăth cănhỏăth ngăđ cătôiăth ătích. Tuy nhiên,
ph ơngăphápănàyălàmătĕngăđ ăb nănh ngăl iălàmăgi măđ ădẻo,ădaiăc aălõiărĕngănênăbâyă
gi ăth ngădùngăthấmăthan,ăthấmănitơ,ăthấmăxyanuaăthayăchoătôiăth ătích.
V iăbánhărĕngăcóămôđunăvàăkíchăth căl năth ngădùngătôiăcaoătần. Tuy nhiên,
tôi caoătầnăcóăgiáăthànhărấtăcaoănênăth ngăch ădùngătrongăs năxuấtăhàngălo tăl n,ăhàng
kh i.ă
8.5.6 Yêu c u kỹ thu t ch t o bánh răng
Ngoàiă cácă yêuă cầuă v ă đ ă chínhă xácă khiă cắtă rĕng,ă quyă trìnhă côngă ngh ă ch ă t oă
bánhărĕngăcầnăđ măb oănhữngăyêuăcầuăkỹăthuậtăsauăđây:
- Đ ă khôngă đ ngă tâmă giữaă m tă l ă vàă đ ngătrònă cơăs ă(vòngă chia)ă nằmă trongă
kho ngă0,05ă÷ 0,1 mm.
- Đ ăkhôngăvuôngăgócăgiữaăm tăđầuăvàătâmăl ănằmătrongăkho ngă0,01ă ÷ 0,015
mmătrênă100ămmăđ ngăkính.
- M tăl ăvàăcácăc ătr căc aătr cărĕngăđ căgiaăcôngăđ tăđ ăchínhăxácăcấpă7,ăđ ă
nhámăb ăm tăRa = 1,25 ÷ 0,63.
- Cácăb ăm tăkhácăđ căgiaăcôngăđ tăcấpăchínhăxácă8ă÷ 10,ăđ ănhámăb ăm tăRz =
40 ÷ 10.

- Sauănhi tăluy năđ tăđ ăc ngă55ă÷ 60ăHRC,ăchi uăsâu thấmăcacbon là 1 ÷ 2 mm;

cácăb ăm tăkhôngăgiaăcôngăđ ăc ngăth ngăđ tă180ă÷ 280 HB.
8.5.7 Tính công ngh trong k t c u
Khiăthi tăk ăbánhărĕngăph iăchúăýăđ năk tăcấuăb ăm tănh :
- Hìnhădángăl ăph iăđơnăgi năvìăn uăph căt pătaăph iădùngămáyăRơvônveăho că
máyăbánătựăđ ngăđ ăgiaăcông,ăsẽăkhôngăkinhăt .
- M tăngoàiăc aăbánhărĕngăph iăđơnăgi n,ăbánhărĕngăcóătínhăcôngăngh ăcaoănhấtă
làăkhiăhìnhădángăm tăngoàiăphẳng,ăkhôngăcóămayơ.
- N uăbánhărĕngăcầnăcóămayơăthìănênăđ ămayơănằmăv ăm tăphíaălúcăđóătaăcóăth ă
gáăđ căhaiăchiăti tăcùngăm tălúcăđ ăgiaăcông,ătĕngăđ cănĕngăsuất.
- B ădàyăc aăm tăbênăph iăđ ăđ ătránhăbi năd ngăkhiănhi tăluy n.
- Hìnhădáng,ăkíchăth căcácărưnhă(n uăcó)ăph iăthuậnăti năchoăvi căthoátădao.
- K tăcấuăbánhărĕngăph iăt oăđi uăki năchoăvi căgiaăcôngăbằngănhi uădaoăcùngă
m tălúc.
- Cácăbánhărĕngăbậcănênăcóăcùngăm tămôđunăđ ăthuậnăti năchoăvi căgiaăcông,ă
gi măđ căth iăgianăthayădao,ătĕngănĕngăsuất.
8.5.8 Chu n định vị khi gia công bánh răng
Tùyă theoă k tă cấu,ă s nă l ngă vàă đ ă chínhă xácă yêuă cầuă màă taă chọnă chuẩnă choă
thíchăh p:
- Khiăgiaăcôngăbánhărĕngăr i,ădùălàăbánhărĕngătr ,ăcôn,ăbánhăvítăthìăchuẩnătinhă
th ngănhấtălàăm tăl .ăNgoàiăl ăra,ăng iătaăcònăchọnăthêmăm tăđầuălàmăchuẩn,ălúcăđóă
m tăl ăvàăm tăđầuăph iăgiaăcôngătrongăm tălầnăgáăđ ăđ măb oăđ ăvuôngăgócăgiữaăm tă
đầuăvàătâmăl .
a) b)
Hình 8.38. Sử dụng mặt lỗ kết hợp mặt đầu làm chuẩn tinh
a) Sử dụng chốt trụ ngắn định vị 2 bậc tự do, mặt đầu định vị 3 bậc tự do
b) Sử dụng chốt trụ dài định vị 4 bậc tự do, chốt tỳ mặt đầu định vị 1 bậc tự do.

Trongăs năxuấtăđơnăchi căvàălo tănhỏ,ă ănguyênă

côngăđầuătiênăng iătaăth ngădùngăm tăm tăđầuăvàăm tă
ngoàiăc aăbánhărĕngălàmăchuẩnăthô.ăSauăkhiănhi tăluy n,ă
khiăcầnămàiăl iăl ăng iătaăph iădùngăvànhărĕngăđ ăđịnhă
vịăbằngăvòngălĕn.ăNh ăvậy,ătrongănhữngătr ngăh păgiaă
côngăbánhărĕngăcóăl ,ăchuẩnăđịnhăvịăcóăth ălàătấtăc ăcácă
b ăm t. Hình 8.39. Sơ đồ định vị
sau khi nhiệt luyện
- Đ iăv iăcácălo iărĕngăli nătr c,ăchuẩnălắpărápălàăb ăm tăc ătr c.ăVìăvậy,ăphôiă

c aăcácălo iăbánhărĕngănàyăđ căgiaăcôngănh ăcácătr căbậcăvàăchuẩnăđịnh vịăcóăth ălàă
m tăđầu,ăc ătr căvàăhaiăl ătâm.
8.5.9 Qui trình công ngh tr c khi c t răng

G măcácănguyênăcôngănh ăsau:
- Giaăcôngăthôăm tăl .
- Giaăcôngătinhăm tăl .
- Giaăcôngăthôăm tăngoài.
- Giaăcôngătinhăm tăngoài.
Ngoàiă ra,ă n uă cầnă cònă cóă thêmă cácă nguyênă côngă nh ă khoană l ,ă phayă rưnhă then,ă
thenăhoaătrênătr cărĕngăho călàmăren...
- Khiăs năl ngănhỏ,ăvi căgiaăcôngăphôiătr căkhiăcắtărĕngăđ căthựcăhi nătrênă
máy ti n.ăL ăbánhărĕngăcầnăph iădoaăvìăyêuăcầuăph iăcóăđ ăchínhăxácăcao.
- Trongăs năxuấtăhàngălo tăl năvàăhàngăkh i,ăth ngădùngăph ơngăphápăchu tă
đ ăgiaăcôngăl ,ăk ăc ăl ăcóărưnhăthen,ăthenăhoa.ăTrongătr ngăh pănày,ătr căkhiăchu tă
th ngăđ căkhoanăho căkhoétătrênămáyăkhoanăđ ng;ăcácănguyênăcôngăkhácăch ăđ că
giaăcôngăsauăkhiăchu tăl ăb iăvìăph ơngăphápăchu tăcóăth ăđ tăđ căđ ăchínhăxácăkíchă
th cărấtăcaoănh ngăđ ăchínhăxácăv ăvịătríăt ơngăquanăc aăm tăl ăv iăm tăkhácăl iăkháă
thấp.
Các m tăngoàiăđ căgiaăcôngătrênămáyăti năbánătựăđ ngăho cătrênădâyăchuy nătựă
đ ng.
- Trongăs năxuấtăđơnăchi căvàălo tănhỏ,ăth ngăgiaăcôngăchuẩnăbịătr căkhiăcắtă
rĕngătrênăcácămáyăti năvàăcácămáyărơvônve.

- Cácăbánhărĕngăcóăđ ngăkínhă> 500ămmăth ngăđ căgiaăcôngăchuẩnăbịătr că

khiăcắtărĕngătrênămáyăti năđ ng.
8.5.10 Các ph ng pháp gia công răng của bánh răng

8.5.10.1 Gia công bánh răng tr
Bánhărĕngălàăchiăti tăquanătrọng,ăcóăđ ăb năvàătu iăthọăcao.ăThôngăth ng,ărĕngă
c aăbánhărĕngăcóăbiênăd ngălàăđ ngăthânăkhai.
V ănguyênălýăt oărĕng,ăcóăth ăchiaăthànhăhaiăph ơngăphápăgiaăcôngălàăph ơngă
phápăđịnhăhìnhăvàăph ơngăphápăbaoăhình.
a) Gia công theo ph ng pháp định hình
Khái ni m:
Giaă côngă bánhă rĕngă theoă ph ơngă phápă định hình làă ph ơngă phápă cắt rĕngă màă
d ng c cắt có biên d ngăl i cắtălàărưnhărĕng.ăQuáătrìnhăcắtărĕngăkhôngăliênăt c, khi
cắt thì cắt từngărưnhărĕngăm t,ăsauăđóăphânăđ đ gia công ti părưnhărĕngăkhác.
Các ph ng pháp:
(1) Phay định hình
B n chất:
Giaă côngă bánhă rĕngă theoă ph ơngă pháp địnhă hìnhă làă ph ơngă phápă cắtă rĕngă màă
d ng c cắt có biên d ngăl i cắtălàărưnhărĕng.ăQuáătrìnhăcắtărĕngăkhôngăliênăt c, khi
cắt thì cắt từngărưnhărĕngăm t,ăsauăđóăphânăđ đ gia công ti părưnhărĕngăkhác.
Có th giaăcôngăbánhărĕngătr theoăph ơngăphápăđịnh hình bằngăcácăph ơngăphápă
gia công cắt gọtăsauăđây:ă
 Phay răng thẳng:
a) Daăphayăđƿaămodun b) Dao phay ngón modun
Hình 8.40. Gia công bánh răng trụ bằng dao phay định hình

Trìnhătựăthựcăhi n:
 Chiă ti tă đ că gáă vàoă ă phână đ ,ă daoă đ că gáă saoă choă đ ng kính ngoài (dao
phayăđƿaămodul)ăho căm tăđầuă(daoăphayăngónămodul)ătrùngăv iăđ ngăsinhăcaoănhấtă
c aăchiăti t.ăSauăđó,ăđi uăch nhădaoă ăđ ăcaoăsaoăchoărưnhărĕngăcóăchi uăsâuătheoăyêuă
cầu.ăTi năhànhăgiaăcông.
 Giaăcôngăxongăm tărĕngăthìădùngăđầuăphânăđ ăđ ăquayăchiăti tăm tăgócăγ600/Z
r iăti păt căgiaăcôngărưnhăti pătheo.
 Phay răng nghiêng:
Hình 8.41. Sơ đồ gia công bánh răng trụ răng nghiêng

Trìnhătựăthựcăhi n:
 Gáădaoăvàăphânăđ ăgi ngărĕngăthẳng.
 Quayăbànămáyăđiăm tăgócă ăphùăh păv iăgócănghiêngăc aărĕng.
 Thựcăhi năđ ngăb ăch yădaoăc aăbànămáyăvàăchuy năđ ngăquayăc aăđầuăphână
đ .
 Rĕngăchữ V:
Ph ơngăphápăđịnhăhìnhăcũngăcóăth ăgiaăcôngăbánhărĕngătr ăđịnhăhìnhăchữăVăliênă
t căcóăgócănhọn.ăCắtălo iărĕngăliênăt căgócăvêătrònănàyăđ căthựcăhi năbằngădaoăphayă
ngón trênă máyă phayă v nă nĕngă cóă cơă cấuă phână đ ă vàă đ oă chi uă quayă c aă bánhă rĕngă
trongăquáătrìnhăch yădaoădọcăho căgiaăcôngătrênămáyăbánătựăđ ngăchuyênădùng.
Hình 8.42. Phay bánh răng trụ chữ V bằng dao phay ngón

 Đặc đi m của phay định hình:
- Đ tăđ ăchínhăxácăthấpă(cấpă7,8).
- Nĕngăsuấtăthấpănh ngăt ơngăđ iăđơnăgi n.
- Th ngălàăs năxuấtăbánhărĕngăchoăb ătruy năt căđ ăthấpă(<ă5m/s).
- Daoă ph iă cóă biênă d ngă c aă rưnhă rĕng,ă tuyă nhiênă đ ă đ mă b oă tínhă kinhă t ă daoă
phayăđịnhăhìnhăđ căs năxuấtătheoăb ă8,ă15ăho căβ6ădaoăcùng modulăvàăgócăĕnă
kh p.
B ng 8.2: Bộ dao phay v i 8 dao
Dao phay số 1 2 3 4 5 6 7 8
Choăt ngăs ărĕng 12-13 14-16 17-20 21-25 26-34 35-54 55-134 134-170
(2) BƠo định hình

Gi iăthi u:
Bàoărĕngăđịnhăhìnhăđ căthựcăhi nătrênămáyăbàoărĕngăv iădaoăđịnhăhìnhăcũngăcóă
profinăgi ngăprofinărưnhărĕngăho cădaoăthôngăth ngăv iăd ng.ăKhiăgiaăcôngăcácărưnhă
rĕngăthìăcũngădùngăđầuăphânăđ ăchoătừngărĕng.
Đ căđi m:
- ệtăđ cădùngăvìănĕngăsuấtăvàăđ ăchínhăxácăthấp.
- Ch y uădùngăđ ăgiaăcôngăthôăcácăbánhărĕngăĕnăkh păngoàiăvàătrongăcóămodulă
l n.
(3) Chuốt định hình

Gi iăthi u:
Daoăchu tăcóăprofinăgi ngăv iăprofinăc aărưnhărĕng.ăPh ơngăpháp nàyăđ cădùngă
trongăs năxuấtăhàngălo tăho căhàngăkh iăvìăcóănĕngăsuấtăvàăđ ăchínhăxácăcao.
Đ căđi m:
- D ngă c ă cắtă làă m tă b ă daoă địnhă hìnhă v iă từngă nấcă đ că lắpă vàoă đầuă chu t.ă
L ngănângăc aăm iăl iăcắtăph ăthu căvàoăchi uădàyăphoiăcắtăSz,ălo iăvậtăli uăbánhă
rĕngăvàăt căđ ăcắtăv.
- Nĕngăsuấtăvàăđ ăchínhăxácăcao.
- Tu iăthọăvàătu iăb năc aădaoăl n.ă
- Chiă phíă d ngă c ă rấtă l nă nênă ch ă dùngă choă s nă xuấtă lo tă l n,ă hàngă kh i,ă bánhă
rĕngăcóămodulăl năvàăbánhărĕngăkhôngăgiaăcôngănhi t,ăkhôngămài.

Hình 8.43. Chuốt định hình

b) Gia công theo ph ng pháp bao hình:
Khái ni m:
Giaă côngă bánhă rĕngă theoă ph ơngă phápă baoă hìnhă làă ppă cắtă rĕngă màă d ngă c ă cắtă
khôngăcầnăcóăbiênăd ngăl iăcắtălàărưnhărĕng.ăQuáătrìnhăcắtărĕngădiễnăraăliênăt c,ăkhiă
cắtăd ngăc ăcắtăsẽălĕnăt ơngăđ iătrênăvànhăc aăbánhărĕngăgiaăcôngăvàăkhiăđóăquỹătíchă
cácăhìnhăbaoăc aăd ngăc ăcắt làăprofinăthânăkhaiăc aăbánhărĕngăgiaăcông.
Hình 8.44. Các vị trí của lưỡi cắt trên bánh răng
gia công bằng phương pháp bao hình
Các ph ng pháp:
(1) Phay lăn răng:
D ngăc ăđ ăphayălĕnărĕngălàădaoăphayălĕnăd ngătr căvítăthânăkhaiămàăprofinăc aă
nóă ămắtăphápătuy năN-Nălàăthanhărĕngăcơăb n.
Hình 8.45. Sơ đồ phay lăn răng Hình 8.46. Dao phay lăn trục vít

 Rĕngăthẳng:
Chuy năđ ngăbaoăhìnhăđ căthựcăhi nătrênănguyênălýăĕnăkh păgiữaădaoăvàăphôi.
 Đóălàăchuy năđ ngăquayăc aădaoăvàăphôi,ăđ ngăth iădaoăcònăchuy năđ ngătịnhă

ti nădọcătr căc aăphôiănhằmăcắtăh tăchi uădàyăc aăbánhărĕng.
 Khiăphôiăquayă1/zăvòngăthìădaoăquayă1/kăvòngăă(z:ăs ărĕngăbánhărĕngăcầnăcắt;ăk:ă
s ăđầuăm iăc aădao)
 Khiă phayă bánhă rĕngă thẳng,ă tr că daoă ph iă đ t nghiêngă m tăgócă đúngă bằngă gócă
nângăc aăđ ngăxoắnăvítătrênătr căchiaăc aădao.
Hình 8.47. a) Gá dao nghiêng hướng phải b) Gá dao nghiêng hướng trái
Lưu ý: Hầu h tăcácămáyăphayălĕnăđ u làm vi c bằngăph ơngăphápăphayănghịch
(b) vì cắtăêm,ăítăgâyăvaăđập, ít làm v dao.
Hình 8.48. Sơ đồ cắt khi phay lăn răng.

a) Phay thuận; b) Phay nghịch
 Rĕngănghiêng:
Bánhărĕngănghiêngăphayăbằngăph ơngăphápăphayălĕnăt ơngătự nh ăđ i v iărĕngă
thẳng.ăNh ngăđ đ m b oăchoăđo n xoắn vít c a dao vùng cắt trùng v i ph ơngărĕngă
chi ti t ga công ph i gá tr c dao làm v i m tăđầu chi ti t m t góc sao cho:
�= ±
V iă :ăgócănghiêngătrênăvòngăchiaăc aărĕngăbánhărĕngăgiaăcông
:ăăgócănângă ăvòngăchiaăc aădao.

Dấuă“+”ăkhiădaoăvàăchiăti tăng căchi uănghiêng.

Dấuă“-“ăkhiădaoăvàăchoăti tăcùngăchi uănghiêng.
Hình 8.49. Sơ đồ gá đặt dao gia công bánh răng nghiêng

Lưu ý: Vìă h ng ch y dao Sd song song v i tr c c a chi ti tă nênă khiă phayă lĕnă
bánhărĕngănghiêng,ăphôiăph i có chuy năđ ng quay b sungăđ h ng c aărĕngădaoălĕnă
trùng v iăh ngărĕngăgiaăcông.ăChuy năđ ngănàyăđ c thực hi n nh b truy n vi sai
đưăđ c thi t k trong xích truy năđ ng c a máy.
Hình 8.50. Chuyển động quay bổ sung

Rõăràngălà,ăkhiăphayălĕnăbánhărĕngăthẳng dao tịnh ti n m tăđo n Si sẽ gia công
đ căđo nărĕngătừ 1 đ n β.ăDoăđó,ăgiaăcôngă bánhărĕngănghiêngăthìătaăph i cho thêm
phôi chuy năđ ng quay sao cho v i Si đóădaoăsẽ cắt từ 1 đ n β’.
 Đ căđi m c aăphayălĕnărĕng:
- PP này có tính v nă nĕngă cao,ă sử d ng m tă daoă đ gia công nhi u lo i
bánhărĕngăcóăs rĕngăkhácănhau.
- Nĕngăsuất gia công cao.

- Đ chính xác gia công thấpăhơnăsoăv i xọcărĕng.

- Cần kho ng thoát dao l n nên không th gia công các lo iăbánhărĕngăbậc.
- Dao ph c t p, khó ch t o.
(2) X c răng:
- Xọc răng bằng dao xọc dạng bánh răng:
Ph ơngăphápănàyăcóăth giaăcôngăbánhărĕngăthẳng,ărĕngănghiêng,ăbánhărĕngăbậc
mà kho ng cách giữa các bậc nhỏ vàăđ c bi tăđ s n xuấtăbánhărĕngăĕnăkh p trong.
Hình 8.51. Sơ đồ xọc răng trụ răng thẳng

 B n chất:
- D ng c cắt là m tăbánhărĕngămàăm tăđầuăđ c t o thành m tătr c còn
các m t bên t o thành các m t sau c aăl i cắt. Trong quá trình gia công, d ng c cắt
chuy năđ ngătheoăh ng dọc tr c c aăbánhărĕngăvàăcùngăv i chi ti t có chuy năđ ng
c ng b c.
- Xọcărĕngădựa trên nguyên tắc chuy năđ ngăt ơngăh giữa dao và chi ti t.
 Kh nĕng:
- Giaăcôngăbánhărĕngătr rĕngăthẳng.
- Giaăcôngăbánhărĕngătr rĕngănghiêng.
Hình 8.52. Sơ đồ xọc răng nghiêng

- Xọc răng bằng dao xọc dạng thanh răng:

 B n chất:
- Ph ơngăphápănàyădựa trên nguyên tắcăĕnăkh p c aăbánhărĕngăvàăthanhă
rĕng.
- Dao có d ngăthanhărĕngăv i profin hình thang thực hi n chuy năđ ng cắt
theoă h ng vuông góc v i m tă đầu c aă bánhă rĕngă giaă công.ă Chuy nă đ ng bao hình
đ c thực hi n b iăbánhărĕngăgiaăcôngăgáătrênăbànăquay,ăđ ng th i dịch chuy n tâm
dọcătheoăph ơngăc a dao. Vì chi u dài c aăthanhărĕngăth ng từ γ÷8ărĕngănênănóăch
cắt cùng lúc m t s rĕngăc aăbánhărĕngăvàăvi c gia công ch ti n hành trên m t cung
nhỏ.
Sơ đồ:
Hình 8.53. Sơ đồ xọc răng bằng dao dạng thanh răng.

Lúcăđầuăbànămáyămangăvậtăgiaăcôngăch yădao ngangăti nădầnăt iăd ngăc ăđ tă
chi uăsâuărưnhărĕng.ăSauăđóăgiaăcôngărĕngăbắtăđầuă ăvịătríăbiênăc aăO1. Khi gia công
xongăm tăphầnărĕng,ădaoăraăkhỏiăv iăsựăĕnăkh păv iăvậtăgiaăcông,ălúcăđóăvậtă ăvịătríăO 3,
chuy năđ ngăSăc aăbànămáyăđ cădừngăvàăchuy năđ ngălĕnăcũngădừng.ăBánhărĕngăgiaă
côngădiăchuy nătừăO3 đ năO4 vàănh ătr căvítăbànămáyădiăchuy năvậtăgiaăcôngăđ năvịătríă
O5.ăQuayăc păbánhărĕngăphânăđ ăđiăm tăs ăb cănhấtăđịnhăvàăchuăkỳăđ căl păl iăchoă
tấtăc ăcácărĕngăđ căgiaăcông.
 Kh nĕng:
- Gia công bánh rĕngăthẳng.
- Giaăcôngăbánhărĕngănghiêng.
- Giaăcôngăbánhărĕngăchữ V.

 Đ căđi m c a xọcărĕngă(d ngăbánhărĕngăvàăthanhărĕng):

- Đ tăđ chínhăxácăt ơngăđ i cao do dao dễ ch t oăchínhăxác.ăĐ bóng b m t
t tăvìăphôiăđ c cắt liên t c theo chi u dài c aărĕng.
- Là ph ơngăphápăduyănhất có th giaăcôngăbánhărĕngăcóăkho ng cách bậc nhỏ,
bánhărĕngătrong.
- Nĕngăsuất không cao.
- Khi cắtărĕngănghiêngăthìădaoăkhóăch t o và cần có b c dẫn chuyên dùng.
c) Vê, vát đ u răng
ănhữngăbánhărĕngăcầnădiătr tăđ ăthayăđ iăt ăs ătruy n,ăđầuărĕngăth ngăđ că

vêătrònăhayăvátănhọn,ăvátăc nhăchoădễăraăvàoăkh p.
a) b) c) d)
Hình 8.54. Các dạng đầu răng
Cácăd ngăm tăđầuărĕngăđ căgiaăcôngănh ăhìnhătrên:
- Vêătrònăđầuărĕng (hình a) dùngăkhiăbánhărĕngăvừaăquayăvừaădiătr t.
- Vátănhọnăđầuărĕngă(hình b) dùngăkhiăbánhărĕngăkhôngăquayămàădiătr t.
- Vátă c nhă haiă phíaă (hình c) dùngă khiă bánhă rĕngă quayă v iă t că đ ă thấpă màă diă
tr t.
- Vátăc nhăm tăphíaă(hình d) th ngădùngăv iăbánhărĕngătr ărĕngănghiêng.
Vi căgiaăcôngăđầuărĕngăcóăth ăđ căgiaăcôngăbằngăcácăcáchăsau:
- Phương pháp thủ công:ădùngădũaătayăđ ăgiaăcôngăđầuărĕng.ăPh ơngăpháp này
đơnăgi n,ănĕngăsuấtăthấp,ăđ ăchínhăxácăkhôngăcao,ăkhôngăđ ngăđ uăgiữaăcácărĕng.
- Dùng máy chuyên dùng với dao phay ngón (định hình hoặc hình côn):
Khiăcắt,ăcácălo iădaoănàyăcóăchuy n đ ngătheoăm tăcungătrònă1800 cắtătừăc nhă
bên này sang c nhăbênăkiaăc aăm tăđầuărĕng, bánhărĕngăđ căgiaăcôngăthìăđ ngăyên.ă
Cắt xongăm tărĕng,ădaoăđ cănângălên,ăsauăkhiăphânăđ ăxong,ădaoătr ăl iăvịătríălàmăvi c
đ ăcắt rĕngăti pătheo.ăPh ơngăphápănàyăcắtăkhôngăliênăt cănênănĕngăsuấtăthấp.
- Dùng máy chuyên dùng với dao phay định hình chuyên dùng. Ph ơngăphápă
nàyăchoănĕngăsuấtăcao,ăkhiăcắtăc ădaoăvàăchiăti tăđ uăchuy năđ ng.

d) Các ph ng pháp gia công tinh bánh răng tr .

Cóăth ăchiaăgiaăcôngătinhăbánhărĕngăraălàmăhaiălo i:
- Lo iă1:ăGiaăcôngăkhôngăcóăphoiănh ăph ơngăphápăch yăràăbánhărĕng.
- Lo iăβ:ăGiaăcôngăcóăphoiănh ăcàărĕng,ămàiărĕng,ănghi nărĕng,ăkhônărĕng.
(1) Ch y rƠ bánh răng
Ph ơngă phápă ch yă ràă bánhă rĕngă đ că thựcă hi nă khiă haiă bánhă rĕngă giaă côngă ĕn
kh păv iăm tăho căbaăbánhărĕngămẫuăđưăđ cătôiăcóăđ ăc ngăvàăchínhăxácăcaoăhơn.
Trongăquáătrìnhăgiaăcông,ănh ăápălựcăPăc aăbánhărĕngămẫuătácăd ngălênăbánh rĕngă
gia côngămàăcácănhấpănhôătrênăb ăm tărĕngăc aănóăbịănénăxu ngăvàăđ călàăphẳng.
Bánhărĕngăcầnăch yăràă1ăquayădoăbánhărĕngămẫuăβătácăđ ngăvàătruy năchuy nă
đ ngă choă haiă bánhă rĕngă mẫuă γ. Đ ă ch yă ràă đ uă cầnă ph iă quayă theoă hai chi uă v iă s ă
vòngăquayăgi ngănhauătừă3÷25ăvòng.ăÁpălựcăPăchọnă5ă÷ă10ăatm.ăTh iăgianăch yăràă10ă
÷ăγ0ăgiâyăv iăbánhărĕngăcóămă=ăβ÷5.ăPh ơngăphápănàyăth ngăđ ăgiaăcôngăbánhărĕngă
khôngănhi tăluy n.
Hình 8.55. Sơ đồ chạy rà bánh răng trụ bằng 3 bánh răng mẫu
(2) CƠ răng
Càărĕngălàăph ơngăphápă giaăcôngătinhăbánhă rĕngăchoănhữngă bánhărĕngăkhông
c ngălắmănh ăcácăbánhărĕngăkhôngătôiăho căsauăkhiăđưăquaăxêmentităhoá,ătr căkhiătôi.
Càărĕngăcóăth ăgiaăcôngăđ căbánhărĕngăthẳng,ărĕngănghiêng,ărĕngătrongăhayăngoài.
Daoăcàărĕngăcóăd ngăbánhărĕngăho c thanhărĕng,ătrênăprôfinăc aăcácărĕngăng iă
taăxẻăcácărưnhăsongăsongăv i m tăđầuărĕngăđ ăt oăraăcácăl iăcắt.ăDaoăcàărĕngăđ cătôi
c ng,ăchoăĕnăkh păkhôngăcóăkheăh ăv iăbánhărĕngăgiaăcông.
Quáă trìnhă cắtă x yă raă khiă daoă càă tr tă vàă lĕnă trênă m t rĕngă c aă bánhă rĕngă giaă
công.ăĐ ăcàăbánhărĕngătr ărĕng thẳngăthìădaoăcàăph iăcóărĕngănghiêngă150 khi cà thép
và 100 khiăcàăgang.ăNg căl iăkhiăcàăbánhărĕngătr ărĕngăd ngăbánhărĕng nghiêng thì

daoă càă ph iă cóă rĕngă thẳngă ho că rĕngă nghiêngă nh ngă ph iă khácă v iă gócă nghiêng trên
bánhărĕngăgiaăcông.
Càărĕngăchoăphépăsửaăsaiăs ăhìnhădángăvàănângăcaoăđ ănh năbóngăb ăm tă(cóăth
đ tăRa = 0,63 ÷ 0,16);ăgiaăcôngăđ căcácăbánhărĕngăcóăđ ngăkínhă6ă÷ 1β00ămmăv i
môđunătừămă=ă0,01ă÷ 12 mm.
 Các lo i dao cƠ răng:
- Càărĕngăbằngădaoăcàăd ngăbánhărĕng:
Ph ơngăphápănàyăđ căsửăd ngăph ăbi năvìănóăcóăth ăcàăđ cănhữngăbánhărĕng
cóăkíchăth căbấtăkỳ,ăc ăbánhărĕngătrongăvàăngoài,ănóăcònăsửaăđ căsaiăs ăb cărĕng.
Đ ăt oăsựăcắtăgọtăt tăcho daoăcà,ătr cădaoăcàăvàătr c chiăti tăph iăđ căđ tăchéo
nhauăm tăgócăϕă=ă5ă÷ 150, nh ăvậyăhi năt ngătr t khôngăch ăx yăraătheoăbiên d ngă
màătheoăc ăh ng rĕng.ăChínhăthànhăphầnăvận t cătr tătheoăh ngărĕng làm cho các
l iăcắtăc oălên b ăm tărĕngăchiăti tătáchăraăm tăl păphoiămỏng.
Khiăgiaăcông,ăch ăcóădaoănhậnăđ căchuy năđ ngătừăđ ngăcơ,ăcònăchiăti tă(đ c
gáă trênă haiă mũiă tâm)ă quayă theoă dao.ă Đ ă càă đ că c ă haiă phíaă c aă rĕng,ă chuy nă đ ng
quayăc aăbánhăcàăph iăđ căđ iăchi uăthuậnănghịch.ăChiăti tăgiaăcôngăcóăchuy năđ ng
ch yădaoătịnhăti năquaăl iăđ ăcắtăh tăchi uădàiărưnhărĕngăvàăsauăm iăhànhătrìnhăcònăcó
chuy năđ ngăti năthẳngăđ ngăđ nădaoăcàăđ ăcắtăh tăchi uăsâuăcắt.
Hình 8.56. Cà răng bằng dao cà dạng bánh răng

- Càărĕngăbằngădaoăcàăd ngăthanhărĕng:
Daoăcàăd ngăthanhărĕngăđ căghépătừănhi uăm nhărĕngăl iăv iănhau.ăDùngădao cà
thanhă rĕngă rĕngă thẳngă cóă th ă càă đ că rĕngă c aă bánhă rĕngă thẳng,ă bánhă rĕngă nghiêng
theoă h ngă ph iă ho că tráiă m tă gócă <ă γ00.ă Khiă cầnă càă bánhă rĕngă nghiêngă cóă góc
nghiêng > 300 thìăph iădùngădaoăcàăthanhărĕngăcóărĕngănghiêng.

Daoă càă thanhă rĕngă đ că kẹpă trênă bàn máyă cóă chuy nă đ ngă tịnhă ti nă quaă l i,ă
bánh rĕngăgiaăcôngăđ călắpătựădoătrênătr căvàăĕnăkh păv iădaoăd iăm tăápălựcănênănóă
sẽ quayăthuậnănghịchătheoăsựăđiăl iăc aădao.
Ngoàiă cácă chuy nă đ ngă trên,ă chiă ti t giaă côngă cònă ph iă ch yă daoă Să đ ă cắtă h t
chi uădàyărĕngăvàăsauăm iăhànhătrìnhăkép,ădaoăti năm tăl ngăSk đ ălấyăh tăl ngăd
cầnăcắt.
Daoăcàăd ngăthanhărĕngătuyăcóăđ ăb năl nănh ngăítăđ cădùngăvìădaoăkhóăch ă
t oăchínhăxácăvàăđắtăti năsoăv iădaoăcàăd ngăbánhărĕng.
Hình 8.57. Cà bằng dao cà dạng thanh răng.

 Các ph ng pháp cƠ răng:
- Càărĕngătheoăph ơngăphápăch yădaoăsongăsong:
Hình 8.58. Phương pháp tiến dao song song

Ph ơngăphápănày,ăbánhărĕngăgiaăcôngăsẽădịchăchuy năsongăsongătheoătr căc a
nó.ăSauăm iăhànhătrình,ăbánhărĕngăcóăch yădaoăh ngăkínhăt iăbánhăcà. Đ ănângăcaoă
đ ă bóngă c aă m tă rĕng,ă khiă giaă công gầnă xongă khôngă cầnă ch yă daoă h ngă kínhă nữa.ă
Ti tădi nătrungăbìnhăc aăbánhăcàăcầnăph iăch yăra khỏiămépăngoàiăc aăbánhărĕngăgiaă

côngăđ ăthựcăhi năsửa đúng.ăVìăvậy,ăchi uădàiăhànhătrìnhăc aăbànămáyăcầnăph iăbằngă

b ăr ngăc aăbánhărĕngăc ngăthêmăm tămôđunănữa.
Càătheoăph ơngăphápănàyătuyăch ăcầnădaoămỏngănh ngăhànhătrìnhăđiăl iăph iădài
vàăs hànhătrìnhăph iănhi uănênănĕngăsuấtăgiaăcôngăthấp.
- Càărĕngătheoăph ơngăphápăch yădaoăvuôngăgóc:
Hình 8.59. Phương pháp tiến dao vuông góc

Ph ơngăphápănày,ăbánhărĕngăgiaăcôngăsẽădịchăchuy năvuôngăgócăv iătr căc aă
dao.ăQuáătrìnhăcắtăhoànăthànhăsauăm tăhànhătrìnhăkép c aăbànămáyăvàăkhôngăcóăch yă
daoăh ngăkính.
- Càărĕngătheoăph ơngăphápăch yădaoăti pătuy n:
Hình 8.60. Phương pháp chạy dao tiếp tuyến

Ph ơngăphápănày,ăbánhărĕngăgiaăcôngăsẽădịchăchuy năvuôngăgócăv iătr căc a
nó.ăKho ngăcáchăgiữaătr cădaoăvàătr căchiăti tăkhôngăthayăđ i.ăQuáătrìnhăcắtăđ căhoànă
thành sau m tăhànhătrình képăc aăbànămáyăvàăkhôngăcóăch yădaoăh ngăkính.ăChi uă
r ngăc aădaoăyêuăcầuăph iăl năhơnăsoăv i chi uăr ngăc aăbánhărĕngăcầnăgiaăcông.ăĐ ă
càăh tăcácăv t ărưnhăvàăs năc aărĕngăthìăbánhăcàăcầnăph iăcóădịch chuy nănhỏătheoă
chi uătr căc aănó.ăPh ơngăphápănàyăth ngădùngăđ ăgiaăcôngăbánhărĕngăcóăvànhăhẹp,ă
vành kín.
- Càărĕngătheoăph ơngăphápăch yădaoătheoăđ ngăchéo:
Ph ơngă phápă nàyă ch yă daoă theoă đ ngă chéoă t oă thànhă m tă gócă v iă tr că c a
bánhărĕngăgiaăcông.ă uăđi măc aăph ơngăphápănàyălàăchi uădàiăhành trìnhălàmăvi că
ngắn,ă nângă caoă nĕngă suấtă (đi uă hoàă đ c haiă ph ơngă phápă càă songă songă vàă vuôngă
góc).ăHơnănữa,ăđi măgiaoănhauăc aăhaiătr căliênăt căthayăđ iătrongăquá trình gia công

nênăđ ămònăc aăbánhăcàătheoăchi uădài rĕngăđ uăđ năhơn,ănângăcaoăđ cătu iăb năc aă
bánhăcà.ăCàătheoăph ơngăphápănàyăcóăđ ănh năb ăm tăc aărĕngăthấpăhơnăm tăítăsoăv i
ph ơngăphápăcàăsongăsongăv iăcùngăm tăch ăđ ăcắt.
Hình 8.61. Phương pháp chạy dao chéo

 Đặc đi m c n chú ý khi cƠ răng:
- Daoăcàăph iăcóăs ărĕngăl năhơnănhi uăsoăv iăs ărĕngăc aăchiăti tăvàăkhông nên
bằngăb iăs ăc aăs ărĕngăchiăti tăgiaăcôngăđ ăkhỏiăinădậpătheoăchuăkỳăcácăsaiăs ăc c b ă
c aădaoălênăchi ti tămàăsẽăphânăb ăđ uăchoătấtăc ăcácărĕng.
- K tăcấuăc aădaoăcàărĕngăcóăcácărưnhăthoátăphoiăvàăchínhăcácărưnhăthoát phoi
nàyăsẽăt oăthànhăl iăcắtăc oălênăb ăm tăchiăti tăđ ătáchăphoi.ăDaoăcàăcóăhaiăd ng rãnh
thoátăphoiănh ăsau:
Hình 8.62. Rãnh thoát phoi trên dao cà

Lo iărưnhăthoátăphoiă(a)ăcóăgóc tr că ăhaiăbênă ăhaiăbênăkhácănhauăvà khác 0.
Lo iărưnhăthoátăphoiă(b)ăt tăhơnăvì t oăraăđ căl iăcắtămàă ăhaiăbênă ăhai bên
đ uăcóăgócătr căbằngănhauăvà bằngă0.
- Đ ă cóă th ă càă đ că rĕngă thìă tr că c aă daoă càă vàă tr că c aă bánhă rĕngă giaă công
ph iăt oă v iănhauă m tăgócă ă=ă ct ±ă d ( ct vàă d làăgócănghiêngă c aărĕngăchiăti tăvà
rĕngădaoăcàă ăvòngăchia)ălúcăđóăm iăcóăsựătr tăc aărĕngădaoăcàătrênărĕngăgiaăcông.
Khiăgócă màătĕngăthìăchi uădàiătr tăquaăm tărĕngăvàăt căđ ăcắtăsẽătĕngănh ngăđ ng
th iătácăd ngădẫnăh ngăc aăchuy năđ ngăt ơngăđ iăcácărĕngăc aădaoăcàăvàăbánhărĕng
bịăcàăsẽăgi măđi,ănh ăvậyăcôngătácăc aădaoăcàăkhôngăđ căđ uăđ năvàăđ ăbóngăb ăm t
rĕngăcàăsẽăgi măđi.ăN uăgi măgócă thìăđ ăbóngăb ăm tăcaoănh ngănĕngăsuấtăl iăthấp.
(3) MƠi răng

Màiărĕngălàăph ơngăphápăgiaăcôngătinhăbánhărĕngăcóăkh ănĕngăđ tăđ ăchínhăxác

cấpă4ă÷ 6;ăđ ănhámăb ăm tăđ tătừăRa = 1,25 ÷ 0,γβ;ăth ngădùngăchoăcácăbánhărĕngăsau
khiănhi tăluy năcóămôđunămă=ăβă÷ 10 mm.
Màiărĕngăcóănĕngăsuấtărấtăthấpăvàăgiáăthànhăcaoănênăch ădùngăkhiăcầnăthi tănh
giaă côngă nhữngă d ngă c ă cắtă bánhă rĕng,ă cácă bánhă rĕngă mẫu,ă bánhă rĕngă trongă máyă có
yêuăcầuăkỹăthuậtăcao...
Màiărĕngăđ căthựcăhi nătheoăhaiănguyênălýăcơăb n:ăđịnhăhìnhăvàăbaoăhình.
 MƠi răng theo ph ng pháp định hình:
Màiă rĕngă theoă ph ơngă phápă địnhă hìnhă đ că thựcă hi nă nh ă đáă màiă cóă prôfin
gi ngănh ăprôfinărưnhărĕng.ăTrongăquáătrìnhăgiaăcông,ăđáămàiăthựcăhi năchuy năđ ng
cắtăquayătròn,ăngoàiăra đáăcònăcóăthêmăchuy năđ ngădọcătheoătr căc aăbánhărĕngăđ ăcắt
h tăchi uădàyărĕng.ăCắtătừărĕngănàyăsangărĕngăkhácănh ăsựăphânăđ ăchiăti tăgiaăcông.
Cácăchuy năđ ngăgiaăcôngăt ơngătựănh ăkhiăphayărĕngăđịnhăhình.
Hình 8.63. Sơ đồ mài răng bằng đá mài định hình

a) Mài định hình một mặt bên của răng.
b) Mài định hình hai mặt bên bằng một đá.
c) Mài định hình hai mặt bên của hai răng bằng hai đá.
Màiăm tăm tăbênărĕngă(a)ăchoănĕngăsuấtăthấp.ăMàiăhaiăm tăbênărĕngăbằngăm t
daoă(b)ăthìăd ngăprôfinăđáăph ăthu căvào môđun,ăt ngăs ărĕngăvàăgócăĕnăkh p;ăph ơng
phápănàyăcóăđ ăchínhăxácăthấp.ăMàiăhaiăm tăbênărĕngăbằngăhaiădaoă(c)ăchoăđ ăchính
xácăcaoăvàăhi uăqu ăhơn.ăHaiăđáămàiăđ căđ tăcáchănhauăm tăkho ngăL,ăgiáătrịăLăph
thu căvàoăt ngăs ărĕng.
Khiămàiăđịnhăhình,ătấtăc ăcácăsaiăs ăhìnhăd ngăc aăđáătừăbanăđầuăcũngănh ăbị mài
mònătrongăquáătrìnhămàiăsẽătrựcăti păgâyăraăsaiăs ăchoăvậtămài.ăVìăvậy,ăđáămàiăcần đ că
sửaă chínhă xácă theoă d ngăho că bằngă b ă phậnă sửaă đáă tựă đ ngă sauăkhiă giaă công xong
m tă rĕng. Khi mài xong m tă rĕng,ă đáă lùiă raă xaă cònă vậtă giaă côngă đ căphână đ ă sangă
rưnhăkhác,ămũiăkimăc ơngăsửaăđáătheoăd ng.

Khiămàiăđịnhăhình,ăth ngăchọnăt căđ ăquayăc aăđáăvă=ăγ0ă÷ γ5ă(m/ăs);ăt căđ

ti nă đáă vt = 8 ÷ 16ă (m/ă ph).ă L ngă d ă kho ngă ză =ă 0,βă ÷ 0,3 (mm) và chia làm 3, 4
b c.
uăđi măc aăph ơngăphápămàiăđịnhăhìnhălàăcóăth ămàiăđ căbánhărĕngăngoàiăvàă
bánhă rĕngă trong,ă nh ngă nh căđi mă làă ph iă cóă nhi uă d ngăchépă hình,ă đƿaă phână đ ,ă
đi uăch nhămáyăt ơngăđ iăph căt p,ăđ ăchínhăxácăvàănĕngăsuấtăkhôngăcao.
 MƠi răng theo ph ng pháp bao hình:

Màiă rĕngă theoă ph ơngă phápă baoă hìnhă đ tă đ ă chínhă xácă caoă hơnă vàă ngă d ng
r ngărưiăhơnăsoăv iămàiăđịnhăhình.ăPh ơngăphápănàyădựaătheoănguyênălýăĕnăkh păc a
thanhărĕngăv iăbánhărĕngămàăthanhărĕngăcóăcùngămôđunăvàăgócăĕnăkh păv iăbánhărĕng
giaăcông.ăKhiămàiărĕngăbaoăhìnhăth ngădùngăcácălo iăđáănh ăsau:
- Mài răng bằng đá có prôfin hình thang của một răng thanh răng:
V iă ki uă đáă màiă này,ă m tă làmă vi că c aă đáă cóă hìnhă côn.ă Đáă màiă ti pă xúcă v i
bánhărĕngăgiaăcôngăch ă ăm tăđi m.
Hình 8.64. Mài răng bằng đá có profin hình thang

Theoăph ơngăphápănày,ăcóăth ămàiăbằngăm tăđáăcóăprôfinăhìnhăthangă c aăm tă
rĕngăthanhărĕng ho căcũngăcóăth ădùngăhaiăđáăđƿaăđ tănghiêngăm tăgócăsaoăchoăhaiăm tă
cônăc aăhaiăđáăt oăraăprôfin hìnhăthangăc aăm tărĕng.
- Mài răng bằng hai đá đĩa nghiêng góc bằng góc ăn khớp:
Haiăđáămàiăđƿaăđ căđ tăm tăgócăbằngăgócăĕnăkh păsaoăchoăđáăt oăraăv iăm t
bênăc aărĕngăm tăthanhărĕngăt ngăt ngămàăbánhărĕngăgiaăcôngăđ călĕnătheoăthanh
rĕngănày. Đáăcóăm tăcônăvàăvìăth ăch ămàiăđ căbằngămépăc aăm tăđầu.ăM tălàmăvi că
c a đáălàăm tăphẳngănênăti păxúcăgiữaăđáăvàăm tărĕngăbánhărĕngălàăti păxúcăđ ng.

Hình 8.65.Mài răng bằng hai đá đĩa nghiêng một góc bằng góc ăn khớp
- Mài răng bằng hai đá đĩa có trục quay vuông góc với trục bánh răng:
Haiă đáă màiă đƿaă đ că đ tă songă songă vàă cóă tr că quayă vuôngă gócă v iă tr că bánhă
rĕngăgiaăcôngă.
Hình 8.66. Mài răng bằng hai đá đĩa có trục quay

vuông góc với trục bánh răng gia công
V iă cácă ph ơngă phápă màiă baoă hìnhă bằngă đáă màiă hìnhă cônă vàă đáă màiă đƿa nh ă
trên cầnăcóăcácăchuy năđ ngăsau:ăchuy năđ ngăquayăc aăđáămàiăv;ăchuy năđ ng điăl iă
tịnhăti năc aăbánhărĕngăgiaăcôngăhayă ămàiătheoăh ngăvuôngăgócăv iătr căbánh rĕngă
phùăh păv iăsựăquayăc aăbánhărĕng;ăchuy năđ ngăt ơngăđ iăc aăđáădọcătheoăbánh rĕngă
Sd;ăsựăquayăc aăbánhărĕngăđiăm tăb căsauăkhiăk tăthúcăgiaăcôngăm tărĕng.
8.5.10.2 Gia công bánh răng côn

Rĕngă c aă bánhă rĕngă cônă đ că giaă côngă bằngă ph ơngă phápă bào,ă phayă ho că
chu t…ăGiaăcôngărĕngăcônăđ căthựcăhi nătheoăph ơngăphápăđịnhăhìnhăho căbaoăhình.ă
+ăPhânălo iăbánhărĕngăcôn:
- Theoă h ngă rĕng:ă rĕngă thẳng,ă rĕngă nghiêng,ă vàă rĕngă cong,ă riêngă bánhă
rĕngăcônărĕngăcongăđ căchiaăthànhărĕngăcongăcungătròn,ărĕngăcongăthânăkhaiăvàărĕngă
cong epicicloid.
- Theo chi uăcaoărĕng:ăcácălo iăbánhărĕngăcônăcóăchi uăcaoăđ u ho c thay
đ i tùyătheoătínhănĕngăc a chúng.

- Bánhărĕngăcônăli n tr c,ăbánhărĕngăcônăd ngăđƿaăcóăl ,…
Hình 8.67. Các dạng chiều cao răng của bánh răng côn
a) Gia công bánh răng côn thẳng
(1) Ph ng pháp định hình
 Phay răng
Bánhă rĕngă thẳngă vàă rĕngă nghiêngă đ că phayă bằngă daoă phayă địnhă hìnhă v iă
ph ơngăphápăphânăđ ,ăthựcăhi nătrênămáyăphayăv nănĕngăcóă ăphânăđ .ăD ngăc ălàădaoă
phayăđịnhăhìnhăđƿaăhayăngón.ăBánhărĕngăgiaăcôngăđ căgáăvàoă ăchiaăđ ăvàănghiêngăđiă
m tă gócă phùă h pă v i gócă cônă ă chână rĕngă .ă M iă m tă rưnhă rĕngă đ că phayă quaă γă
b c:
-B că 1:ă phayă phầnă vậtă li uă 1ă c aă
rưnhă rĕng,ă chi uă r ngă c aă phầnă nàyă t iă đaă
bằngăchi uăr ngăđầuănhỏăc aărưnhărĕng.
-B căβ:ăquayăbánhărĕngăđiăm tăgócă
φăv ăm tăphía,ăsauăđóăphayăphầnăvậtăli u 2
trênărưnhărĕng.
-B căγ:ăquayăbánhărĕngăđiăm tăgócă
φă v ă phíaă ng că l i,ă sauă đóă phayă phầnă vậtă
li uăcònăl i. Hình 8.68. Phay răng bánh răng côn
bằng dao phay định hình
Góc nghiêng  c aă ăchiaăđ ăxácăđịnhă
cĕnăc ăvàoăgócăcônăchânărĕngăchoătrênăb năvẽ.ăGócăxoayăφăc aăbánhărĕngăsuyăraătừătínhă
toánăhìnhăhọcătheoăhìnhăvẽ:
� −�
�. � =
�
Trongăđóă:ă b1 làă chi uă r ngă rưnhă rĕngă ă phíaă đầuă toă đ că đoă trênă cátă tuy nă
c aăcônăchiaă(mm).
b2 làăchi uăr ngărưnhărĕngă ăphíaăđầuănhỏăđ căđoătrênăcátătuy nă
c aăcônăchiaă(mm).
Lălàăchi uădàiărĕng.

 BƠo răng theo d ỡng

Rĕngăc aăbánhărĕngăthẳngăcóăđ ngăkínhăl năvàămodunăl năđ căs năxuấtătheoă
ph ơngăphápăbàoătheoăd ng.ăTrênăbánhărĕngăcônărĕngăthẳngăkíchăth căc aărĕngătĕngă
dầnăđ uătheoăh ngătừăđ nhănênărĕngăc aătấtăc ănhữngăbánhărĕngăcônăv iăt ngăs ărĕngă
nh ănhauăcóăthôngăs ăhìnhăhọcăt ơngătựănhau.ăChoănênăd ngăt ơngăđ ơngăm tăthână
khaiă c aă m tă bênă rĕngă sẽă dùngă chungă choă tấtă c ă cácă bánhă cônă cóă t ngă s ă rĕngă nh ă
nhau.ăSơăđ ăthựcăhi nănh ăsau:
Hình 8.69. Sơ đồ bào bánh răng côn theo dưỡng

(2) Ph ng pháp bao hình
T ơngătựănh ă ăbánhă rĕngătr ,ăkhiăgiaăcôngă bánhărĕngăcônătheoăph ơngăphápă
baoăhìnhăthìărĕngăđ căt oănên b iăsựălĕnăc aăcônăchiaăbánhărĕngătheoăm tăphẳngăchiaă
c aăbánhădẹtăsinh.ăBánhădẹt sinhăđ căcoiălàăbánhărĕngăcônăcóăgócăđ nhăc aăcônăchiaălàă
1800.ăPrôfinărĕngăđ căt o nênăbằngăsựălĕnăt ơngăđ iăc aăd ngăc ăcắtăvàăbánhărĕngăgiaă
công.
D ngăc ăcắtăcóăl iăcắtăd ngăhìnhă thang,ăthực hi năchuy năđ ngăđ năđ nhăđiăl iă
theoăh ngăcônăchiaăc aăbánhărĕng.ăD ngăc ăcắtăđ c gáătrênăm tăđầuădaoămàădầuădaoă
nàyăph iăthựcăhi năchuy năđ ngăĕnăkh păv iăbánhărĕngăgiaăcông.
 Phay bánh răng côn bằng hai dao phay đĩa:
Ph ơngăphápănàyăcóăquáătrìnhăcắtăđ căthựcăhi năbằngăhaiădaoăphayăđƿaănh ngă
nghiêngă v ă haiă phíaă vàă cùngă nằmă trongă m tă rưnhă rĕngă giaă công.ă Daoă cóă đ ngăkínhă
l n,ăd ngărĕngăchắp,ăm tăbênălàăc nhăc aăhìnhăthangăgi ngăd ngărĕngăc aăthanhărĕng.ă
Cácă m nhă l iă cắtă c aă daoă nàyă nằmă xenă giữa cácă m nhă l iă cắtă c aă daoă kia.ă Tr că
chínhăc aăhaiădaoăphayăđƿaăđ căđ tătrên m tăđầuăc aăm tăbànătr tăquayămàăs ăvòngă

quay nd c aănóăliênăh ăv iăs vòng quay nc c aăbánhărĕng, t oănên chuy năđ ngălĕnă
giữaăl iăcắtăvàăm tăbên c aăbánhărĕngăgiaăcông.
Các dao phay thựcă hi nă chuy nă đ ngă quayă đ ă cắtă vàă cóă thêmă chuy nă đ ngă
thẳngăđ ngăđ ăcắtăh tăchi uăr ngărĕngă(n uăđ ngăkínhăc aă daoăl năhơnănhi uăchi u
r ngăbánhărĕngăthìăch ăcầnăchuy năđ ngăcắtăv).ăSau khiăgiaăcôngăxongăm tărưnh,ăbànă
quayămangădaoăphayăđƿa quayăđ năvị tríăbanăđầu, vậtăgiaăcôngăđ căquayăđiăm tăb că
bằng d ngăc ăchiaăđ ăvàăchuăkỳălàmăvi căđ căl păl i.ă
Hình 8.70. Phay bánh răng côn răng thẳng bằng hai dao phay đĩa
 Gia công bánh răng côn bằng ph ng pháp bƠo bao hình.
Bàoă rĕngă baoă hìnhă th ngă đ că sửă d ngă đ ă giaă côngă cácă bánhă rĕngă cônă có
môđunănhỏ. Ph ơngăphápănàyăcóătínhăv nănĕngăcao,ăđ măb oăchấtăl ngăgiaăcôngăbằngă
d ng c ăđơnăgi n,ărẻăti n.ăTuyănhiên,ăvìănĕngăsuấtăthấp,ădoăđóănóăch ăđ cădùngătrongă
s n xuấtăđơnăchi căvàăhàngălo tănhỏ.
Trong quá trìnhăcắt,ăbánhărĕngăgiaăcôngăvàăbánhădẹtăsinhăĕnăkh păv iănhau.ăCác
daoăbàoărĕngăthựcăchấtălàăm tărĕngăc aăbánhădẹtăsinh,ăcònăl iăcắtăthẳngăc aădaoălàăcácă
phíaăc aăcácărĕngăk ănhauăc aăbánhădẹtăsinh.
Dao thựcăhi năchuy năđ ngăcắtăđiăl iăvătrongăh ngăđ năđ nhăbánhărĕngăcônăvàă
trùngăv iăđ ngăcônăchânărĕng,ăđ ngăth iăđ căquayăv iăđầuădaoăxungăquanhătr căc aă
nóăv iăs ăvòngăquayănd.ăBánhărĕngăcônăgiaăcôngăđ căgáătrênătr căchínhăc aămáyămàă
tr căchínhănàyăđ căđi uăch nhă ăvịătríăphùăh păv iăgócăđ nhăc aăbánhărĕngăgiaăcông.ă
Nh ăchuy năđ ngăquayăĕnăkh păc aăđầuădaoănd vàăvậtăgiaăcôngănc,ăcácăl iăcắtăc aădaoă
t oănênăm tăbênăc aărĕngăgiaăcôngăbằngăcácălátăcắtăbaoă ăd ngăthânăkhai.

Hình 8.71. Bào bao hình bánh răng côn.

1. Trục chính. 2. Bánh răng gia công. 3. Đầu dao
b) Gia công bánh côn răng cong
Bánhărĕngăcônărĕngăcongăđ căsửăd ngă nhi uăvìănhữngătínhăchấtăn iătr iănh
kh ănĕngătruy nămômenăxoắnăl n,ătruy năđ ngăêm,ăítă n,ăh ăs ătrùngăkh păcao,ăcóăth
đ tăđ cătỷăs ătruy năl năv iăkhôngăgianăt ơngăđ iăbé.ăTuyănhiên,ăbánhărĕngăcônărĕng
congăl iăcóălựcăchi uătr căl nă(hơnăbánhărĕngăcônărĕngăthẳng).
V ă m tă ch ă t oă bánhă rĕngă cônă rĕngă congă đòiă hỏiă ph iă cóă thi tă bịă ph că t p
chuyênădùngănh ngădoăcóăth ăcắtăđ căliênăt cănênănĕngăsuấtăđ tăđ căcao.
Cĕnăc ăvàoăđ ng congăh ngărĕngătrênăm tănónăchiaăc aăbánhădẹtăsinhăcóăth ă
chiaăbánhăcônărĕngăcongălàmăγălo i:
- Rĕngăcônăd ngăcung trònă(cònăgọiălàărĕngăh ăGleason).ăLo iănàyăcóăchi uăcaoă
rĕngăthayăđ i.
- Rĕngăcung epixicloid,ăhayăsẽăđ căbánhărĕngăcônăd ng epixicloidă(cònăgọiălàă
rĕngăh ăMammano).ăLo iănàyăcóăchi uăcaoărĕngăkhôngăđ i.
- Rĕngă cung thână khai,ă hayă sẽă đ căbánhă rĕngă cônă d ngă cung thân khai (còn
gọiălàărĕngăh ăKlingelnberg).
M iălo iărĕngătrênăsẽăcóăph ơngăphápăgiaăcôngăthíchăh p.
(1) Gia công bánh răng dạng cung tròn
Hi nănay,ălo iăbánhărĕngăcônăd ngăcungătrònăđ căsửăd ngăph ăbi n.ăGiaăcông
lo iă nàyă đ că thựcă hi nă trênă máyă Gleasonă bằngă ph ơngă phápă baoă hìnhă v iă đầuă dao
phay.ăNguyênălýălàmăvi căc aămáyădựaătrênăsựăĕnăkh pă(hayălĕn)ăgiữaăbánhădẹtăsinh
v iăbánhărĕngăgiaăcông.
Khiă giaă công,ă đầuă daoă g mă nhi uă daoă cóă d ngă hìnhă thangă đ că lắpă trênă m t
vòngă tròn,ă th ngă đ că b ă tríă m tă l iă cắtă phíaă ngoài,ă m tă l iă cắtă trongă liênă ti pă
nhau. Cácăl iăcắtăđóngăvaiătròăm tărĕngăc aăbánhădẹtăsinhă ăvịătríăcắt.

Hình 8.72. Phay bánh răng côn răng cung tròn trên máy “Gleason”
Chiăti tăđ călắpătrênătr căchínhămáyăvàăđ nhănónăchiaăc aăchiăti tăđ căgáăđ t
trùngăv iăđ nhăc aăbánhădẹtăsinh.
Chuy năđ ngăquayăc aăđầuădaoăvàăs ădaoătrênăđó khôngăbịăràngăbu căb iăm tătỷ
s ătruy nănàoăc ămàăch ăph ăthu căvàoăcácăy uăt ăcắtăgọt.
Tr călúcăbắtăđầuălàmăvi c, vậtăđ cădịchăchuy năh ngăkính đ ălấyăchi uăsâuă
rưnhărĕng.ăNgoài chuy năđ ngăquayăquanhătr căc aămìnhăđ ăt oăvậnăt căcắt,ăđầuădao
cònăđ c quayăcùngăv iăđƿaăgá thựcăhi năchuy năđ ngăĕnăkh păc aăbánhădẹtăsinhăv iă
chiăti tăgia công.ăM tăphẳngăđầuărĕngăc aădao ph iăti păxúcăv iăm tănónăchân rĕngăc aă
chiă ti tă vàă lĕnă khôngă tr t trênă nhau,ă choă nênă giữaă chuy n đ ngă lắcă l ă c aă đầuă máyă
(chuy n đ ngăĕnăkh păc aăbánhădẹtăsinh) v iăchuy năđ ngăc aăchiăti tăph i tho ămưnă
tỷăs ătruy năthíchăh p.
D ngărĕngăcungătrònălàălo iăbánhărĕngăcônăduyănhấtăcóăth ăti năhànhămàiăbiên
d ngăđ c.ăNguyênălýăgiaăcôngăkhiămàiăcũngăgi ngănh ăkhiăcắtărĕng.
(2) Gia công bánh răng dạng epixicloid
Giaăcôngărĕngăcônăd ngăepixicloidăđ căti năhànhătrênămáyăOerlikonăv iănĕng
suấtăcaoăvìăk tăcấuămáyăvàăđầuădaoăchoăphépăgiaăcôngăliênăt căvàăđ ngăth iătrênătấtăc
cácărĕngăbằngăsựălĕnăc aădaoăvàăchiăti tăgiaăcôngănh ăkhiăphayălĕnărĕngăbánhărĕngătr .
Vìăđ ngăepixicloidălàăđ ngăđ căt oănênătừ m tăđi mătrênăm tăvòngătrònălĕnă
khôngătr tătrên m tăđ ngăcong,ădoăđóăđ ăgiaăcôngărĕngăcóăd ng đ ngăepixicloidăthìă
vi căgáăđ tăgi ngănh ăgiaăcông rĕngăd ngăcungătrònăch ăkhácă ăvi căb ătríăcácăl i cắtă
trênăđầuădaoăquay.

Hình 8.73. Sơ đồ bố trí dao để gia công dạng răng epixicloid

Cácă l iă cắtă đ că b ă tríă trênă đầuă daoă (làă m tă đƿa phẳng)ă theoă d ngă đ ngă
Archimede,ă ngă v iă m t đ ngă Archimedeă làă m tă daoă (từă γă ÷ 5ă l iă cắt)ă t o thành
m tărĕngăthanhărĕng.ăCóăth ădùngăm tădưyădao ho cănhi uădưyădaoă(th ngătừăβă÷ 9
dãy).
Khiăgiaăcông,ăd ngăc ăcắtăvàăbánhărĕngăgiaăcôngăph iăthựcăhi năsựăĕnăkh păc a
bánhărĕngăcônăv iăbánhădẹtăsinhăt ngăt ng.
Hình 8.74a. Sơ đồ nguyên lý tạo hướng răng Hình 8.74b. Gia công răng epicicloid
Cũngăgi ngănh ăph ơngăphápăgiaăcôngăd ngăcungătròn,ăbánhădẹtăsinhăđ căthay
bằngăđƿaăgáăquayăv iăt căđ ănd màătrênăđóăcóăđ tăđầuădaoăphayăquayăv iăt căđ ăvăv i
tâmăquayăl chăsoăv iătâmăc aăđƿaăgá.
Prôfinărĕngăc aăbánhădẹtăsinhăchínhălàăprôfinărĕngădao,ănóăcóăd ngăhìnhăthang
vàăm tăbênăc aărĕngăt oăraăđ ngăxycloidăkéoădài. Gócăc aăcônăchiaăcũngăt ơngătựănh ă
gócăcônăc aăchânărĕngăvàăđ nhărĕng,ăcó nghƿaălàăv iăph ơngăphápănàyăsẽăt oăraărĕngăcóă
chi uăcaoăkhôngăđ i.
Trong quá trình gia công,ăngoàiăchuy năđ ngăĕnăkh p,ăđầuădaoăkhôngăquayăđ c
lậpănh ăkhiăcắtărĕngăd ngăcungătrònămàăcóăm iăliênăh ăv iăchuy năđ ngăquayăc aăbánh
rĕngăgiaăcôngăquaăxíchăphânăđ .
(3) Gia công bánh răng dạng thân khai

Giaă côngă bánhă rĕngă cônă cóă rĕngă d ngă thână khaiă đ că thựcă hi nă trênă máy
Klingelbergăbằngăm tădaoăphayălĕnăđ căbi t.
Daoăphayălĕnăcóăd ngăcôn,ărĕngăc aădaoăđ căphânăb ătrênăđ ngăxoắnăvítăcôn
màăb căc aănóătrênăđ ngăcônăchiaălàăkhôngăđ i.ăRưnhăthoátăphoiăt oănênăm tătr c
c aădao,ăm tăbênăvàăđ nhărĕng đ cămàiăt oăthànhăgócăsauănh ădaoăphayălĕnătr căvít.
Tuyăb căc aădaoăkhôngăđ iănh ngăgócănângăc aărenăl iăthayăđ i,ădoăđóăm tăgia
côngăkhôngăcóăbiênăd ngăthânăkhaiăsu tăc ăchi uădàiăbánhărĕngămàăbiênăd ngăthựcăt
cóăd ngăpaloid.ăVìăth ,ălo iăbánhărĕngănàyăcònăđ căgọiălàăbánhărĕngăcônăpaloid.
Hình 8.75. Sơ đồ gia công bánh răng côn răng dạng thân khai
Ph ơngă phápă nàyă dựaă trênă nguyênă lýă ĕnă kh pă c aă d ngă c ă vàă bánhă dẹtă sinh
t ngăt ngămàăbánhănàyăt oănênăv iăđƿaăgáălắcăl ăc aămáy.
Daoăđ căgáătrênăđƿaăgáămàătr căquayăc aănóătrùngăv iătr căquayăc aăbánhădẹt
sinh.ă Tr că c aă bánhă rĕngă giaă côngă vàă bánhă dẹtă sinhă t ngăt ngăcắtă nhauă trongă m t
phẳngăchiaăc aăbánhădẹtăsinh.ăĐ ngăsinhănónăchiaăc aădaoănằmătrênăm tăphẳngăchia
c aă bánhă dẹtă sinh.ă Daoă lĕnă trênă bánh dẹtă sinhă vàă thựcă hi nă thêmă chuy nă đ ngă quay
cùngăđƿaăgáăxungăquanhătr căc aănó.
Đ ăl iăcắtăt oănênăhìnhăbaoălênăbánhărĕngăgiaăcông,ăgiáămangăđầuădaoăcònăph i
mangăchuy năđ ngăquayăchậmătừăvịătríăbắtăđầuăđ năvịătríăk tăthúcăv iăm tăgócăquayăgọi
là góc bao hình.
V iăm iătrịăs ămôđunăphápătuy năvàăv iăm iăgócăĕnăkh p,ăkhiăgiaăcôngăcầnăcó
m tădaoăphayăriêng.ăNh ăvậy,ăkhiăgiaăcôngăm tăc păbánhărĕngăcônărĕngăthânăkhaiăĕn
kh păv iănhauăcầnăph iăcóăhaiădao,ăm tădaoăxoắnăph iăđ ăcắtăbánhărĕngăxoắnătráiăvà
m tădaoăxoắnătráiăđ ăcắtăbánhărĕngăxoắnăph i. Rĕngăc aăb ătruy nă đ căs năxuấtăcóă
chi uădàyăbằngănhau,ăph ơngăphápălàmăvi călàăliênăt c.
8.5.11 Ki m tra bánh răng

Tùyă theoă đi uă ki nă sửă d ngă vàă nhi mă v ă chínhă c aă bánhă rĕngă khiă làmă vi c,ă
ng iătaăcóăth ăki mătraăbánhărĕngătheoăcácăyêuăcầuăsauăđây:
a) Độ chính xác động h c
Đ ă chínhă xácă đ ngă họcă đ că ki mă traă khiă bánhă rĕngă cóă yêuă cầuă truy nă đ ngă
chínhăxácănh ăcácăbánhărĕngătrongămáyăđo,ămáyăgiaăcôngăchínhăxác,ăđầuăphânăđ .
Đ ăchínhăxácăđ ngăhọcăbaoăg măcácăch ătiêuăsauăđây:
- Sai s đ ng học.
- Sai s tíchălũyăb c vòng.
- Đ đ o vòng chia.
- Sai l ch chi u dài kho ng pháp tuy n chung.
- Sai l ch kho ngăcáchătâmăkhiăbánhărĕngăquayăm t vòng.
b) Độ ổn định khi lƠm vi c
Đ ă năđịnhăkhiălàmăvi căđ căki mătraăkhiăbánhărĕngălàmăvi că ăt căđ ăcaoăvàă
nóăbaoăg măcácăch ătiêuăsauăđây:
- Sai s chu kỳ.
- Sai l chăb căcơăs .
- Sai s b c vòng.
- Sai s profin.
- Sai l ch kho ngăcáchătâmăkhiăquayăđiăm tărĕng.
c) Độ chính xác ti p xúc
Đ ăchínhăxácăti păxúcăđ căki mătraăkhiăbánhărĕngălàmăvi căv iătrọngăt iăl n.ă
Nóăbaoăg măcácăch ătiêuăsauăđây:
- Di n tích ti p xúc.
- Sai l chăph ơngăc aărĕng.
d) Khe hở mặt bên
Kheăh ăm tăbênăđ căki mătraăkhiăbánhărĕngălàmăvi căc ăhaiăchi u.ăBaoăg mă
m tăs ăch ătiêuăsau:
- Ki mătraăđ đ o vòng chia.
- Ki m tra sai l ch profin.
- Ki m tra sai l ch kho ng pháp tuy n chung.
- Ki m tra v t ti p xúc.
- Ki m tra t ng h păĕnăkh p hai bên.

- Ki m tra sai s tíchălũyăb c vòng.

1. Trìnhă bàyă tínhă côngă ngh ă trongă k tă cấuă c aă chiă ti tă d ngă h p,ă tr c,ă càng,ă b c,ă
bánhărĕng ?
2. Trình bày vậtă li uă vàă phôiă đ ă ch ă t o chiă ti tă d ngă h p,ă tr c,ă càng,ă b c,ă bánhă
rĕng?
3. Trình bày quiătrìnhăcôngăngh ăgiaăcôngăchiăti tăd ngăh p ?
4. Trìnhăbàyăquiătrìnhăcôngăngh ăgiaăcôngăchiăti tăd ngăcàng ?
5. Trìnhăbàyăquiătrìnhăcôngăngh ăgiaăcôngăchiăti tăd ng b c ?
6. Trìnhăbàyăquiătrìnhăcôngăngh ăgiaăcôngăchiăti tăd ngătr c ?
7. Trìnhăbàyăchuẩnăđịnhăvịăkhiăgiaăcôngăbánhărĕng ?
8. Trìnhăbàyăcácăph ơngăphápăgiaăcôngărĕngăc aăbánhărĕng ?

CH NG 9 : CÔNG NGH L P RÁP

M c đích:
Trang bị cho sinh viên những kiến thức cơ bản về công nghệ lắp ráp, các
phương pháp lắp ráp, các hình thức tổ chức lắp ráp. Từ đó sinh viên biết cách thiết kế
qui trình công nghệ lắp ráp.
9.1 Khái ni m v công ngh l p ráp

9.1.1 Vai trò của công ngh l p ráp
Cácăchiăti tăsauăkhiăgiaăcôngăđ tăyêuăcầuăv ăchấtăl ngăsẽăđ călắpăthànhăm tă
s nă phẩmă hoànă ch nhă (m tă b ă phậnă máyă hayă m tă thi tă bị).ă Quáă trìnhă lắpă rápă làă giaiă
đo năcu iăcùngăc aăm tăquáătrìnhăs năxuất,ănóăquy tăđịnhăs năphẩmătheoăthi tăk ,ăkh ă
nĕngălàmăvi că năđịnhăvàătu iăthọăc aăs năphẩm.
Quáătrìnhălắpărápălàăm tăquáătrìnhălaoăđ ngăkƿăthuậtăph căt p.ăM căđ ăph căt pă
cũngănh ăkh iăl ngălắpărápătùyăthu căvàoăđ ăchínhăxác,ătu iăb năc aăs năphẩmăyêuă
cầuăvàăquáătrìnhăcôngăngh ăgiaăcôngăcơ.
Giaăcôngăcơăcácăchiăti tămáyăcóăđ ăchínhăxác,ăthìăvi călắpărápăcàngăchínhăxácăvàă
càngănhanh,ăgi măđ căth iăgianăsửaăchữa,ăđi uăch nh.ăM iăquanăh ăgiữaăkh iăl ngă
giaăcôngăvàălắpărápănh ăsau:
- Trongăs năxuấtăhàngăkh i,ăkh iăl ngălaoăđ ngălắpărápăchi mă10ă÷ă15%ăkh iă
l ngăgiaăcôngăcơ.
- Trongăs năxuấtăhàngălo t,ăkh iăl ngălaoăđ ngălắpărápăchi măβ0ă÷ăγ5%ăkh iă
- Trongăs năxuấtăđơnăchi c,ăkh iăl ngălaoăđ ngălắpărápăchi măγ0ă÷ă45%ăkh iă
M căkhác,ăkh iăl ngălaoăđ ngălắpărápăcũngăcóăm iăquanăh ămậtăthi tăv iăquáă
trìnhăthi tăk ăs năphẩm.ăKh iăl ngăcôngăvi călắpărápăph iăđ măb oănhữngăyêuăcầuăkỹă
thuậtă khiă nghi mă thuă doă b nă thi tă k ă đ ă raă ph iă đ tă yêuă cầuă c aă cácă m iă ghép,ă cácă
chu iăkíchăth călắpăráp;ăđ tăchínhăxácăv ătruy năđ ng.ăB iăvậyăkhiăcóăb năthi tăk ăs nă
phẩm h pălýăv ăk tăcấuăvàăsựăhìnhăthànhăchu iăkíchăth căthìăgi măđ căkh iăl ngă
laoăđ ngălắpăráp.
Nh ăvậyăkh iăl ngălaoăđ ngălắpărápăcóă nhăh ngăđ năgiáăthànhăvàăhi uăqu ă
kinhăt ăc aăquáătrìnhăch ăt oăs năphẩm.
9.1.2 Nhi m v của công ngh l p ráp

Nhi măv ăchung c aăcôngăngh ălắpărápălàăcĕnăc ăvàoăyêuăcầuăkỹăthuậtăc aăb n

vẽălắpămàănghiênăc uăđ ătìmăcácăbi năphápăv ăt ăch căvàăkỹăthuậtălàmăsaoăđ ăthi tăk
quyătrìnhăcôngăngh ălắpărápăđ tăhaiăyêuăcầu:
- Đ măb oătínhănĕngăkỹăthuậtăc aăs năphẩmătheoăyêuăcầuănghi măthu.
- Nângăcaoănĕngăsuấtălắpăráp,ăh ăgiáăthànhăs năphẩm.
Đ ăđ tăđ cănhữngăyêuăcầuănóiătrênăcầnăph iăgi iăquy tăcácănhi măv ăsau:
- Nghiênăc uăkỹăyêuăcầuăkỹăthuậtăc aăs năphẩm.
- Phână bi tă đ ă chínhă xácă c aă cácă m iă lắpă vàă đ că tínhă làmă vi că c aă chúngă đ
trong quáătrìnhălắpăsaiăl chăkhôngăv tăquáăgi iăh năchoăphép.
- Nắmăvữngănguyênălýăhìnhăthànhăchu iăkíchăth călắpăráp,ătừăđóăcóăbi n pháp
côngăngh ălắp,ăki mătra,ăđi uăch nhăvàăc oăsửaănhằmătho ămưnă yêuăcầuăkỹăthuật c aă
s năphẩm.
- Cầnăthựcăhi năquyătrìnhăcôngăngh ălắpătheoăm tătrìnhătựăh pălýă(tuầnătự hay
songăsong)ăthôngăquaăvi căthi tăk ăsơăđ ălắp.
- Nắmăvữngăcôngăngh ălắpăráp,ăsửăd ngăh pălýăcácătrangăbị,ăđ ăgá,ăd ngăc đoă
ki m,ăvậnăchuy n...ăđ ănângăcaoănĕngăsuấtăvàăchấtăl ngălắpăráp.
9.2 Các ph ng pháp l p ráp
9.2.1 Phân lo i các mối l p
Trongăcôngăngh ălắpăráp,ăy uăt ăđ căquanătâmăđầuătiênălàăthựcăhi năcácăm iă
lắpăghép.ăDựaăvàoăđ cătínhăc aănó,ăng iătaăphânăm iălắpăthànhăhaiălo iăchính:
Hình 9.1 Sơ đồ phân loại các mối lắp ghép

a) Mối lắp cố định: làăm iălắpămàăvịătríăt ơngăđ iăgiữaăcácăchiăti tăkhôngăđ i.ăM iă

lắpăc ăđịnhăđ căphânăthànhăhaiălo iănh ăsau:
+ăM iălắpăc ăđịnhătháoăđ c:ănh ăm iălắpăren,ăthen,ăchêm,ăch t...
+ăM iălắpăc ăđịnhăkhôngătháoăđ c:ălàăcácăm iălắpănh ăđinhătán,ăhàn,ăép nóng,
épăngu iăvàădán.ăCácăm iălắpănàyăth ngăg pătrongăvỏătàuăthuỷ,ămáyăbay,ăcầu...
b) Mối lắp di động: làăm iălắpămàăcácăchiăti tăcóăkh ănĕngăchuy năđ ngăt ơngăđ iă
v iănhau.ăM iălắpădiăđ ngăcũngăđ căphânăthànhăhaiălo iănh ăsau:
+ă M iă lắpă diă đ ngă tháoă đ c:ă nh ă kh pă xoay,ă kh pă tr t,ă kh pă lĕn,ă piston -
xylanh...
+ăM iălắpădiăđ ng khôngătháoăđ c:ănh ăkh păxoắn,ă ăbiăđ ăch n...
9.2.2 Khái ni m v độ chính xác l p ráp

Cũngănh ăquáătrìnhăgiaăcôngăcơ,ăquáătrìnhălắpărápăcũngăcóăkh ănĕngăxuấtăhi n
cácăsaiăl chănh ăsaiăl chăv ăvịătríăcácăc mălắp,ăcácăchiăti tălắp,ăcácăm iălắpălàmăchúng
khôngătho ămưnăđ cănhữngăyêuăcầuăc aăb năvẽălắpăs năphẩm.
Đ măb oăđ ăchínhăxácălắpărápănghƿaălàăph iăđ tăđ căbaăyêuăcầuăsau:
a) Khiăcácăchiăti tămáyăđ căđemălắpăghépăv iănhau,ăgiữaăchúngăsẽăhình thành
m iălắpăc ăđịnhăhayădiăđ ng.ăTaăph iăđ măb oătínhăchấtăc aătừngăm iălắpăđó theo yêu
cầuăc aăthi tăk .
b) Cácăm iălắpăghépăliênăti păt oăthànhăchu iăkíchăth c,ăcóăth ălàăchu iăkích
th că đ ngă thẳng,ă chu iă kíchă th că m tă phẳng,ă chu iă kíchă th că khôngă giană hay
chu iăgócătuỳătheoăyêuăcầuăthi tăk ,ăđ ăkhiălàmăvi căcácăchiăti tăchịuălựcămàăvẫnăđ m
b oă m iăquanăh ăgiữaă cácăkhâuăv iănhau,ă khôngăthayăđ iăvịătríă t ơngăđ iăc aăchúng
nghƿaălàătínhănĕngăc aămáyăđ că năđịnh.
c) Sauăm tăth iăgianălàmăvi c,ă ăcácăm iălắpădiăd ng,ăcácăb ăm tăti păxúc giữaă
cácăchiăti tăsẽăbịămònălàmătĕngădầnăkheăh ,ăthayăđ iăvịătríăc aăcácăchiăti tăvàăb phậnă
máy.ăChoănên,ăcôngăngh ălắpărápăcầnătìmăcáchăgi măkheăh ăbanăđầuăvàăcóăkh nĕngă
hi uăch nhăvịătríăc aăchiăti tăvàăb ăphậnămáyăkhiăbịămàiămòn,ănhằmănângăcaoăth i gian
vàăhi uăqu ăsửăd ngăthi tăbị.
9.2.3 Các ph ng pháp l p ráp

Đ ăđ măb oăđ ăchínhăxácălắpărápătrongăcácănhàămáyăcơăkhí,ăth ngăsửăd ngăcácă
ph ơngăphápălắpărápăsauăđây:
- Ph ơngăphápălắp lẫn hoàn toàn.

- Ph ơngăphápălắp lẫn không hoàn toàn.

- Ph ơngăphápălắp chọn.
- Ph ơngăphápălắp sửa.
- Ph ơngăphápălắpăđi u ch nh.
Nhữngăph ơngăphápălắpărápănóiătrênăđ căápăd ngătùyătheoăd ngăs năxuấtăs nă
phẩm,ătínhăchấtăc aăchúngăvàăđ ăchínhăxácămàăxíănghi păcóăkh ănĕngăgiaăcôngăđ că
cũngănh ăcácătrangăthi tăbịăvàătrìnhăđ ăcôngănhânăph căv ăchoăquáătrìnhălắpărápăv.v…
a) Ph ng pháp l p l n hoƠn toƠn
N uătaălấyăbấtăc ăm tăchiăti tănàoăđóăđemălắpăvàoăvịătríăc aănóătrongăc măhay
s năphẩmălắpămàăkhôngăph iăsửaăchữa,ăđi uăch nhăvẫnăđ măb oămọiătínhăchấtălắpăráp
c aănóătheoăyêuăcầuăthi tăk ,ăthìătaăgọiăđóălàăph ơngăphápălắpălẫnăhoànătoàn.
Ph ơngă phápă nàyă đơnă gi n,ă cho nĕngă suấtă cao,ă khôngă đòiă hỏiă trìnhă đ ă côngă
nhân cao,ădễădàngăxâyădựngănhữngăđịnhăm căkỹăthuật,ăk ăho chălắpă năđịnh,ăcóăkh ă
nĕngătự đ ngăhoáăvàăcơăkhíăhoáăquáătrìnhălắp,ăthuậnăti năchoăquáătrìnhăsửaăchữaăthayă
th .
Tuyă nhiên,ă đ ă thựcă hi nă ph ơngă phápă nàyă hoànă toànă ph ă thu că vàoă đ ă chính
xácăgiaăcôngăcácăchiăti tălắp,ăs ăkhâuătrongăchu iăkíchăth călắpăvàădungăsai khâu khép
kínătrongăquáătrìnhălắp.
Dungăsaiăch ăt oăcácăkhâuăthànhăphầnăđ cătínhătheoăcôngăth c:
�∑
�� = (9-1)
−
Trongăđó:
TCT:ădungăsaiăch ăt oăc aăcácăkhâuăthànhăphần.
T∑:ădungăsaiăc aăkhâuăkhépăkín.
n :ăs ăkhâuătrongăchu iăkíchăth călắp.
Rõăràngăthấyărằng,ăkhiădungăsaiăc aăkhâuăkhépăkínăcaoă(TCT nhỏ)ăvàăs ăkhâu trong
chu iăkíchăth cănhi uăthìăvi căthựcăhi năph ơng phápănàyălàărấtăkhóăkhĕn,ăthậmăchí
khôngăthựcăhi năđ căho căcóăthựcăhi năđ căthìăgiáăthànhăcũngăsẽărấtăcao,ătỷăl ăph ă
phẩmăl năvìăđòiăhỏiăph iăch ăt oăcácăchiăti tărấtăchínhăxác.
Vìăvậy,ăph ơngăphápălắpălẫnăhoànătoànăch ăthích h păđ iăv iăd ngăs năxuấtăhàngă
lo tăl năvàăhàngăkh i,ăs năphẩmăđưăđ cătiêuăchuẩnăhoá.
b) Ph ng pháp l p l n không hoƠn toƠn

Thựcăchấtăc aăph ơngăphápă nàyălàăchoăphépăchúngătaăm ăr ngăph măviădungă

sai c aăcácăkhâuăthànhăphầnăđ ăch ăt oădễăhơn,ăsongăkhiălắpăthìătaăph iătìmăcáchăthựcă
hi n đ ăđ tăyêuăcầuăkỹăthuậtăc aăkhâuăkhépăkínănh ăthi tăk ăyêuăcầu.
Gi ăsử,ătaăcóăγăkhâuălắpăv iănhauătheoăyêuăcầuănh ăsau:
A1 + A2 + A∆ = 0.
Gi ăthi tă TA1 = TA2. Theoăph ơngăphápălắpălẫnăhoànătoànăthìătaăcó:
��∆ ��∆ ��∆
TA = TA = = = (9-2)
�− −
Nh ăvậy,ăkhiăTA∆ kháăbéăthìăvi căch t oăcácăkhâuăthànhăphầnăv iădung sai TA1,

TA2 làărấtăkhó,ănĕngăsuất thấp,ăgiáăthànhăch ăt oăcaoăvàăph phẩmăl n.
Hình 9.2 Ph ơngăphápălắpălẫnăhoànătoàn
Hình 9.3 Phương pháp lắp lẫn không hoàn toàn

N uătaădùngăph ơngăphápălắpălẫnăkhôngăhoànătoànăthìăchoăphép tĕngăTA1, TA2
lên thànhăT’A1,ăT’A2 vàăbâyăgi ăt oăkhâuăA1 và khâu A2 dễădàngăhơn.ă
Vậyăkhiălắpăph iăchịuăm tăs ăphầnătrĕmăph ăphẩmănhất địnhăvìăkíchăth căthựcă
th ngăphân b ătheoăquyăluậtătậpătrungănhi uăvàoătrungătâmădungăsaiănênăcóăm tăs ăchi
ti tă khôngă đúngă quyă cáchă vàă lắp khôngă vừa. S ă phầnă trĕmă ph ă phẩmă ph ă thu că vàoă
quy luậtă phână b ă c aă đ ngăcongă xácă suấtă vàă quană h ă giữaă s ă khâuă trongă chu i.ă S ă
khâu nhi uăthìăT’A∆ cóăth ăbùătrừăchoănhau mà khôngătĕngătỷăl ăphầnătrĕmăph ăphẩmă
cho các khâuătheoătỷăl .ă

ngăd ng:ăph ơngăphápănàyăth ng ápăd ngăchoăs năphẩmălắpăcóăđ ăchínhăxácă

caoăvàăs ăkhâuănhi u.
c) Ph ng pháp l p ch n
Ph ơngăphápănàyăchoăphépăm ăr ngădungăsaiăch ăt oăc aăcácăchiăti tălắp.ăSauă
đó,ădựaăvàoăkíchăth căc aăchúngăđ ăchọnălắp,ăsaoăchoăđ tăyêuăcầuăc aăkhâuăkhépăkín.ă
Cóăth ăti năhànhătheoăhaiăph ơngăphápăsau:
- Chọn lắp từng chi tiết
Taăđoăkíchăth căc aăm tăchiăti t,ăr iăcĕnăc ăvàoă yêuă cầuăc aă m iălắpăđ ăxácă
địnhăkheăh ăho căđ ădôiăcầnăthi t.ăTừăđó,ătaăđoăvàăchọnăraăchiăti tălắpăphùăh păv iăkíchă
th căđưăxácăđịnhă ătrên.
Nh căđi măc aăcáchănàyălàămấtănhi uăth i gianăđo,ătínhătoánăvàălựaăchọnăchi
ti tăphùăh păv iăm iălắp.ăVìăvậy,ănĕngăsuấtărấtăthấp,ăchiăphíălắpărápătĕng.
- Chọn lắp theo nhóm
Trongă quáă trìnhă lắpă ráp,ă taă ti nă hànhă phână nhómă cácă chi ti tă lắp.ă Sauă đóă thựcă
hi năquáătrìnhălắpărápăcácăchiăti tătheoănhómăt ơngă ng.
Víăd :ăKhiălắpăghépăpistonăv iăxylanhăc aăđ ngăcơăđ tătrong.ăV iădungăsai kích
th căxylanhă(l )ălàăTA,ăc aătr că(piston)ălàăTB,ăkhiălắpăph iăđ măb oăkheăh ălàă∆.
N uătaătĕngădungăsaiăch ăt oăchoăcácăchiăti tăbịăbaoăvàăchiăti tăbaoălênănălầnăthì:
T’A = n.TA; T’B = n.TB (9-3)
Hình 9.4 Sơ đồ phân nhóm khi lắp chọn

Sauăkhiăch ăt o,ătaăphânăcácăchiăti tăgiaăcôngăraănănhómăvàăthựcăhi năquáătrìnhă

lắpăráp cácăs năphẩmătheoănhómăsẽătho ămưnăyêuăcầu kỹăthuậtăc aăm iălắp.ăNh ăvậy,ă
vi călắp rápătrongătừngănhómăđ căthựcăhi nătheoăph ơngăphápălắpălẫnăhoànătoàn.
Cáchăchọnălắpătheoănhómăchoăkh ănĕngănângăcaoăđ cănĕngăsuấtăquáătrìnhăgia
công,ăgi măđ căgiáăthànhăch ăt oăs năphẩm.ăPh ơngăphápălắpăchọnănàyăth ngă ng
d ngă trongă côngă ngh ă ch ă t oă cácă b ă đôiă cóă yêuă cầuă dungă saiă c aă m iă lắpă khắtă khe
(nh ăb ăđôiăbơmăcaoăáp,ăvanătr tăthuỷălực...ăcóăkheăh ălàmăvi cătừă1ă÷ 3 µm).
Tuyănhiên,ăph ơngăphápăchọnălắpătheoănhómăcònăm tăs ăt năt iănh :
- Ph iăthêmăchiăphí choăvi căki mătraăvàăphânănhómăchiăti t,ăđ ngăth iăph i có
bi năphápăb oăqu năt t,ătránhănhầmălẫnăgiữaăcácănhóm.
- Th ngăs ăchiăti tătrongăm iănhómăc aăchiăti tăbaoăvàăbịăbaoăkhôngăbằng nhau
nênă x yă raă hi nă t ngă thừaă vàă thi uă cácă chiă ti tă lắpă c aă nhómă này hay nhóm khác.
Trongătr ngăh pănàyăph iătínhăđ năvi căđi uăch nhăđ ngăcongăphânăb ăđ ăcho các
đ ngă congă phână b ă đ ngă d ngă nhauă bằngă cáchă đi uă ch nhă máy. Ngoàiă vi că phână
nhómătheoăkíchăth călắp,ăđ iăv iăchiăti tăcóăchuy năđ ngătịnh ti năkh ăh iăv iăt căđ ă
caoă (piston,ă conă tr t,ă biên)ă cầnă ph iă phână nhómă theoă trọngă l ngă nhằmă tránhă hi nă
t ngămấtăcânăbằngătrongăquáătrìnhălàmăvi c,ăgi mărungăđ ng.
d) Ph ng pháp l p sửa
Đ ăgiaăcôngăcácăchiăti tă(khâuăthànhăphần)ăđ că
dễă dàngă nhằmă gi mă giáă thành ch ă t o,ă ng iă taă tĕngă
dungăsaiăcácăkhâuăthànhăphầnătừăT1, T2 ... Tn thànhăT’1,
T’2 ... T’n.
Vi căđ măb oădungăsaiăc aăkhâuăkhépăkínăT∆ sẽă
đ căthựcăhi nătrongăquáătrìnhălắpăráp, nghƿaălàăb tăđiă
l ngăthừaă ăm t khâuănàoăđóătrongăchu iăkíchăth c.
Hình 9.5 Lắp hệ thống dẫn
Khâuăđó gọiălàăkhâuăb iăth ng. hướng bằng cạo sửa
Víă d :ă Khiă lắpă h ă th ngă tr tădẫnă h ngă hayă cơă
cấuătựăđịnhătâmătaălắpăm tăs ăchiăti tăcơăb nă1,ăβ,ăγ…ăthỏaămưnăkheăh ăA ∆ ăm tădẫnă
h ng.ăLúcănàyătaăchọnăkhâuăA2 làmăkhâuăb iăth ng,ătrongăquáătrìnhălắpătaăc oăsửaă
khâuăb iăth ngăA2 đ ăthỏaăkheăh ăA∆.
Sửăd ngăph ơngăphápălắpăsửaăcầnăchúăýăm tăs ăđ cătínhăsau:

(1)ă Khôngă chọnă khâuă b iă th ngă làă khâuă chungă c aă

haiăchu iăkíchăth căliênăk t,ăb iălẽăkhiăsửaăchữaăchoăđ tăyêuă
cầuăc aăkíchăth cănàyăl iăcóăth ăpháăv ăđi uăki năc aăchu iă
kíchă th că kia.ă Hìnhă 9.6ă môă t ă chu iă kíchă th că cóă m tă
khâu chung là A2 = B3.ăN uăchọnănóălàmăkhâuăb iăth ngă Hình 9.6 Liên kết hai chuỗi
kích thước lắp A và B
choăthỏaămưnăchu iăAăthìăcóăth ălàmăsaiăl chăchu iăB.
(β)ăCầnăxácăđịnhăl ngăd ăsửaăchữaă ăkhâuăb iăth ngăm tăcáchăh pălý.ăN uăđ ă

l ngă d ă béă cóă th ă h tă kíchă th c,ă ng că l iă đ ă l ngă d ă quáă l nă thìă t nă côngă sửaă
chữa,ătĕngăphíăt n,ăgi mănĕngăsuấtălắpăráp.
Cáchătínhăl ngăd ,ăđi uăch nhă vịătríă c aătâmădung saiăkhâuăb iăth ngăđ că
th ăhi n nh ăsau:
N uătaăgọiăl ngăđi uăch nhălàă∆Kăvàăgi ăsửătaăcóăchu iăkíchăth călắpăráp là:
A1 + A∆ + A2 = 0, thìăđ măb oăđ căyêuăcầuăkỹăthuậtăc aăm iălắp.
V i: TA1, TA2 làădungăsaiăc aăkíchăth căA1, A2 banăđầu.
T’A1,ăT’A2 làădungăsaiăm ăr ngăc aăkíchăth căA1, A2.
∆A1,ă∆A2 làăto ăđ ătâmădungăsaiăc aăcácăkhâuăA1, A2.
∆’A1,ă∆’A2 làăto ăđ ătâmădungăsaiăm ăr ngăc aăcácăkhâuăA1, A2.
Khiăch ăt o,ătaăm ăr ng dungăsaiăđ ădễăgiaăcông,ănh ng khiălắpăph iăđ măb oă
dung sai khâu khépăkínăkhôngăđ i.ăVậy,ăta ph iăgiữăcậnătrênăho căd iămi n dung sai
đưăm ăr ngăc aăm t khâuălàăkhôngăđ iăvàăđi uăch nh cậnăd iăho cătrênăc aăkhâuăkia
saoăchoăm iălắpăvẫnăcóăkheăh A∆max khôngăđ i.ăL ngăđi u ch nhăđóălàă∆K. ăđây,ătaă
chọnăkhâuăA2 là khâuăb iăth ngăvàăgiữăcậnăd i c aăkhâuăA1 khôngăđ i,ăsauăđó đi uă
ch nhăcậnătrênăkhâuăA2.
Hình 9.7 Sơ đồ bố trí dung sai để tính ∆K

Vậyă∆Kăđ căxácăđịnhănh ăsau:

T′A T′A (9-4)
∆K = + ∆′A + A∆ + ∆′A + − A∆ ax
Trongăđó:
TA TA (9-5)
A∆ ax = + ∆A + A∆ + ∆A +
Suy ra ta có:
T′A∆ TA∆ (9-6)
∆K = ∆′A + ∆′A − ∆A + ∆A + −
Đ tă:ă TK =ăT’A∆ - TA∆

TK làăsaiăl chăgiữaădungăsaiăkhâuăkhépăkínăkhiăm ăr ngăvàădungăsaiăkhâuăkhépăkínăkhiă
ch aăm ăr ngăc aăcácăkhâuăthànhăphần.ăDoăđóătaăcó:
TK
∆K = ∆′A + ∆′A − ∆A + ∆A + (9-7)
Quaăđây,ătaăcóăth ăsuyăr ngăraălà:ăCácăto ăđ ătâmădungăsaiă ăcôngăth cătrênăcó

th ălàmăchoăgiáătrịăA∆ tĕngăho căgi m.ăN uănóălàmăchoăkhâuăkhépăkínătĕngăthìămang
dấuă (+)ă vàă làmă choă khâuă khépă kínă gi mă thìă mangă dấuă (-).ă Vậy,ă côngă th că xác định
l ngăđi uăch nhăsẽălà:
TK (9-8)
∆K = ∓∆′A ∓ ∆′A − ∓∆A ∓ ∆A +
Công th c trên là xét cho chu i 3 khâu, n u chu i có nhi u khâu thì công th
c t ng quát đ tính l ng đi u ch nh sẽ là:
− −
TK (9-9)
∆K = (∓ ∑ ∆′Ai ∓ ∑ ∆′Ai ) − (∓ ∑ ∆Ai ∓ ∑ ∆Ai ) +
i= i= + i= i= +
Trongăđó,ă m: s ăkhâuătĕng.
n:ăt ngăs ăkhâuăc aăchu i.
e) Ph ng pháp l p đi u chỉnh
Ph ơngăphápălắpăđi uăch nhăv ăcơăb năgi ngăph ơngăphápălắpăsửa,ănghƿaălàăđ
chínhăxácăc aăkhâuăkhépăkínăđ tăđ cănh ăthayăđ iăgiáătrịăc aăkhâuăb iăth ng. Nh ngă
đi măkhácănhauălàăph ơng phápănàyăkhôngăph iălấyăđiăm tăl păkimălo i c aăkhâuăb iă
th ngămàălàăđi uăch nhăvịătríăkhâuăb iăth ngăho căthayăđ iăkíchăth c khácănhauăc aă
khâuă b iă th ngă đ ă đ mă b oă đ ă chínhă xácă c aă khâuă khépă kín.ă Nh ă vậy, khâuă b iă
th ngăcóăth ăc ăđịnhănh ăb c,ăvòng đ m...ăhayăcóăth ădịchăchuy năđ cănh chêm,
b căđànăh i,ăn iătr căđànăh i,ăbánhăl chătâm,ăêcuăđi uăch nh...

Từă yêuă cầuă c aă m iă lắp,ă taă cóă th ă tínhă raă giáă trịă ph iă đi uă ch nhă ă khâuă b i
th ngătheoădungăsaiăc aăcácăkhâuăthànhăphầnăđưăm ăr ngăvàădungăsaiăkhâu khép kín.
Ph ơngăphápăđi uăch nhăđ cădùngănhi uătrongătr ngăh păchu iăkíchăth căcó
nhi uăkhâu,ătrongăđóăkhâuăkhépăkínăđòiăhỏiăchínhăxácăcaoănh ngăkhiăch ăt oăcácăkhâu
thànhăphầnăthìăkhôngăcầnăcaoălắm.ăCu iăcùngăsaiăs ăcácăkhâuăđ căd năvàoăkhâuăb i
th ng.ăPh ơngăphápănàyăcóăkh ănĕngăph căh iăđ ăchínhăxácăc aăm iălắpăsauăth iăgian
làmăvi căvàăthuậnăti nătrongăsửaăchữaăthi tăbị.
9.3 Các hình thức l p ráp

 Cơăs đ xácăđịnh hình th c t ch c lắp ráp:
- D ngăs năxuất.
- Tínhăchấtăs năphẩm:ăph căt păhayăđơnăgi n,ăn ngăhayănhẹ.
- Đ ăchínhăxácăđ tăđ căc aăcácăchiăti tălắp.
- Tínhăchấtăm iălắpăvàăph ơngăphápălắp.
- Trọngăl ngăc aăs năphẩm.
 Cĕnăc vào tr ng thái và vị trí c aăđ iăt ng lắp,ăng i ta phân thành:

- Lắpărápăc ăđịnh.
- Lắpărápădiăđ ng.
- Lắpărápădâyăchuy n.
9.3.1 L p ráp cố định
Côngăvi călắpărápăđ căthựcăhi năt iăm tăhayăm tăs ăđịaăđi m.ăCácăchiăti t,ăb ă
phận,ăc m,…ăđ căvậnăchuy năđ năđịaăđi mălắp.ăLắpăc ăđịnhăđ căchiaăthành:ălắpăc ă
địnhătậpătrungăvàălắpăc ăđịnhăphânătán.
a) L p ráp cố định t p trung: đ iăt ngălắpăđ căhoànăthànhăliênăt căt iăm tăvịătríă
nhấtăđịnh,ădoăm tăhayăm tănhómăcôngănhânăthựcăhi n.ă
Đ căđi m:ăYêuăcầuăcóăm tăbằngălàmă vi căl n,ătrìnhăđ ătayă ngh ăth ăcao,ătínhă
v nănĕngăcao,ăchuăkìălắpărápăs năphẩmăl n.
ngăd ng:ălắpăcácă máyă h ngăn ngănh ămáyă cán,ămáyă hơiăn c…,ăcònăcóăth ă
dùngătrongăs năxuấtăđơnăchi c,ălo tănhỏ.
b) L p ráp cố định phơn tán: vi călắpăđ căthựcăhi nă ănhi uănơiăđ călậpăđ ălắpăcácă
b ăphận,ăc m,ănhóm,…ăsauăđóăm iăti năhànhălắpăthànhăs năphẩmă ăm tăđịaăđi mănhấtă
định.

Đ căđi m:ăsoăv iăhìnhăth călắpărápăc ăđịnhătậpătrungăthìălắpărápăc ăđịnhăphână

tánăcóănĕngăsuấtăcaoăhơn,ăkhôngăđòiăhỏiătayăngh ăvàătínhăv nănĕngăc aăcôngănhânălắpă
rápăcao,ădoăđóăh ăgiáăthànhăs năphẩm.
ngă d ng:ă th ngă dùngă trongă nhàă máyă cóă quyă môă s nă xuấtă trungă bình,ă v iă
nhữngăs năphẩmăph căt p.
9.3.2 L p ráp di động

Trongăhìnhăth călắpărápădiăđ ngăđ iăt ngălắpăđ cădiăchuy nătừăvịătríănàyăsang
vịătríăkhácăphùăh păv iăquyătrìnhăcôngăngh ălắpăráp.ăT iăm iăvịătríălắp,ăđ iăt ngăđ c
thựcăhi năm tăho căm tăs ănguyênăcôngănhấtăđịnh.
Theoătínhăchấtădiăđ ngăng iătaăphânăthànhăhaiălo i:ălắpărápădiăđ ngătựădoăvàălắpă
rápădiăđ ngăc ngăb c.
a) L p ráp di động tự do:ăđâyălàăhìnhăth căt ăch călắpărápămàăt iăm iăvịătríălắpăđ că
thựcă hi nă hoànă ch nh m tă nguyênă côngă lắpă rápă xácă định,ă sauă đóă đ iă t ngă lắpă m iă
đ cădiăchuy năt iăvịătrí lắpăti pătheoăc aăquyătrìnhăcôngăngh ălắpăch ăkhôngătheoănhịpă
c aăchuăkỳălắp.ăSựădi chuy năc aăđ iăt ngălắpăđ căthựcăhi năbằngăcácăph ơngăti nă
nh ăxeăđẩy,ăcầnătr c...
b) L p ráp di động c ỡng bức:ăđâyălàăhìnhăth căt ăch călắpărápămàăquáătrìnhădiăđ ngă
c aăđ iăt ngălắpăđ c đi uăkhi năth ngănhất,ăphùăh păv iănhịpăđ ăc aăchuăkỳălắpănh ă
cácăthi tăbịănh :ăbĕng chuy n,ăxíchăt i,ăxeăray,ăbànăquay...
Hình 9.8 Sơ đồ lắp ráp di động cưỡng bức liên tục

Theoăhìnhăth cădiăđ ng,ăng iătaăchiaălắpărápădiăđ ngăc ngăb căraăhaiăd ng: -
Lắpă rápă diă đ ngă c ngă b că liênă t c:ă đ iă t ngă lắpă đ că diă chuy nă liênă t c và công
nhânăthựcăhi năcácăthaoătácălắpătrongăkhiăđ iăt ngălắpăchuy năđ ngăliênăt c. B iăvậyă
trong hìnhăth cănày,ăcầnăph iăxácăđịnhăvậnăt căchuy năđ ngăc aăđ iăt ngălắp h pălýă

đ ăđ măb oăyêuăcầuăc aăchấtăl ngălắpăvàăhoànăthànhănguyênăcôngălắpăthỏa mãn chu

kỳălắp.
- Lắpărápădiăđ ngăc ngăb căgiánăđo n:ălàăhìnhăth călắpămàăđ iăt ngălắp đ că
dừngăl iă ăcác vịătríălắpăđ ăcôngănhânăthựcăhi năcácănguyênăcôngălắpărápătrong kho ngă
th iăgianăxácăđịnh,ăsauăđóăđ iăt ngălắpădiăchuy năđ năvịătríălắpăti pătheo.ăT ng th iă
gianădừngăl iă ăcácăvịătríălắpăvàădiăchuy năt ơngă ngăv iăth iăgianănhịpăs năxuất. Lắpă
rápădiăđ ngăc ngăb căliênăt căcóănĕngăsuấtăcaoăhơnănh ngăđ ăchínhăxácăl i thấpăhơnă
soă v iă lắpă rápă diă đ ngă c ngă b că giánă đo n vìă trongă quáă trìnhă lắpă vàă ki mă tra chấtă
l ngă bịă nhă h ngă b iă chấnă đ ngă c aă cơă cấuă vậnă chuy n.ă Doă đó,ă đ ă đ tă đ că đ
chínhă xácă vàă nĕngă suấtă lắpă rápă thìă dùngă hìnhă th că lắpă rápă diă đ ngă c ngă b că giánă
đo n.
9.3.3 L p ráp dây chuy n

Đặc đi m: Hìnhăth călắpărápădâyăchuy nălàăhìnhăth călắp,ătrongăđóăs năphẩmă
lắpăđ căthực hi năm tăcáchăliênăt căqua cácăvịătríălắpătrongăm tăkho ngăth iăgianăxácă
định.ă ăđây, cácăs năphẩmălắpădiăđ ngăc ngăb căgiánăđo năhayădiăđ ngăc ngăb că
liênăt c.
Lắpărápădâyăchuy nălàăcơăs ăti năt iătựăđ ngăhoáăquáătrìnhălắpăráp.
Đi u ki n đ thực hi n l p ráp dơy chuy n:
- Các chiăti tălắpă ph iă tho ă mưnă đi uăki nălắpălẫnăhoànătoàn,ălo iătrừăvi căsửaă
chữa,ăđi uăch nhăt iăcácăvịătríălắpăc aădâyăchuy n.
- Cầnă ph iă phână chiaă thànhă quáă trìnhă lắpă ráp thành các nguyên công sao cho
th iăgianăthựcăhi năgầnăbằngănhauăho căb iăs ăc aănhau,ăđ măb oăsựăđ ngăb ăc aăcácă
nguyênăcôngăvàănhịpăs năxuấtăđ ădâyăchuy nălàmăvi căliênăt căvàă năđịnh.
- Cầnăxácăđịnhăchínhăxácăs ăl ngăcôngănhânăcóătrìnhăđ ătayăngh ăphùăh păv iă
tínhăchấtălắpă ăcácăvịătríănguyênăcôngălắp,ălựaăchọnătrangăthi tăbị,ăđ ăgá,ăcácăd ngăc ă
phùăh păvàăcầnăthi tăchoăm iănguyênăcông.
- Ph iăđ măb oăcungăcấpăđầyăđ ăvàăkịpăth iăt iăch ălàmăvi căcácăchiăti t, c mă
hayăb ăphậnăph căv ăchoăquáătrìnhălắpărápăđ ădâyăchuy nălàmăvi căliênăt c.
Thi tăk ăquyătrìnhăcôngăngh ălắpărápătheoădâyăchuy nă đòiăhỏiăkh iăl ngătính
toánă l n,ă t ă m ă vàă chínhă xácă tùyă theoă quyă môă s nă xuất,ă m că đ ă ph că t pă c aă những
đ ngătácălắpăvàăđi uăki năcôngăngh ălắpăráp.
u đi m của công ngh l p ráp theo dơy chuy n:

- Côngă nhână lắpă rápă đ căchuyênă mônă hoáă cao,ă sửă d ngă h pă lý,ă doă đó,ă gi m
đ căth iăgianălắpăráp.
- M tăbằngălắpărápăgọn,ăm ăr ngăđ căkh ănĕngăc aăphânăx ng.
- Nângăcaoăđ cănĕngăsuất,ăgi măphíăt nănênăgiáăthànhăs năphẩmăh .
9.4 Thi t k qui trình công ngh l p ráp

9.4.1 Khái ni m vƠ định nghĩa
N iădungăc aăquyătrìnhăcôngăngh ălắpărápălàăxácăđịnhătrìnhătựăvàăph ơngăpháp
lắpărápăcácăchiăti tămáyăđ ăt oăthànhăs năphẩm,ătho ămưnăcácăđi uăki năkỹăthuậtăđ ăra
m tăcáchăkinhăt ănhất.
Quáă trìnhă lắpă rápă s nă phẩmă cũngă đ că chiaă thành cácă nguyênă công,ă b că vàă
đ ngătác:
a) Nguyên công lắp ráp:ă làă m tăphầnă c aă quáă trìnhă lắp,ă đ căhoànă thànhă đ i
v iăm tăb ăphậnăhayăs năphẩmăt iăm tăch ălàmăvi cănhấtăđịnhădoăm tăhayăm tănhómă
côngănhânăthựcăhi năm tăcáchăliênăt c. Víăd :ăLắpăbánhărĕng,ăbánhăđàălênătr căhayălắpă
ráp máy...
b) Bước lắp ráp:ă làă m tă phầnă c aă nguyênă công,ă đ căquyă địnhă b iă sựă không
thayăđ iăvịătríăd ngăc ălắp.
Víăd :ăLắpăbánhăđaiălênătr căg măcácăb căsau:
+ăC oăsửaăvàălắpăthenălênătr c.
+ăLắpăbánhăđai.
+ăLắpăvítăhưm.
c) Động tác:ălàăthaoătácăc aăcôngănhânăđ ăthựcăhi năcôngăvi călắpăráp.ăVíăd :ă
Lấyăchiăti tălắp,ăđ tăvàoăvịătríălắp,ăki mătraăchấtăl ngăm iălắp...
9.4.2 Những tài li u ban đ u đ thi t k quy trình công ngh l p ráp
Đ ăthi tăk ăquyătrìnhăcôngăngh ălắpăcầnăcóăcácătàiăli uăchínhăsau:
- B năvẽălắpăchungătoànăs năphẩmăhayăb ăphậnăv iăđầyăđ ăyêuăcầuăkỹăthuật.
- B năth ngăkêăchiăti tălắpăc aăb ăphậnăhayăs năphẩmăv iăđầyăđ ăs ăl ng,ăquy
cách,ăch ngălo iăc aăchúng.
- Thuy tă minhă v ă đ că tínhă c aă s nă phẩm,ă cácă yêuă cầuă kỹă thuậtă nghi mă thu,ă
nhữngăyêuăcầuăđ căbi tătrongălắpărápăsửăd ng.
- S năl ngăvàăm căđ ă năđịnhăc aăs năphẩm.
- Kh ănĕngăv ăthi tăbị,ăd ngăc ,ăđ ăgáălắp;ăkh ănĕngăkỹăthuậtăc aăxíănghi p.

9.4.3 Trình tự thi t k quy trình công ngh l p ráp

Thi tăk ăquyătrìnhăcôngăngh ălắpărápăcầnăthựcăhi năcácăcôngăvi cătheoătrìnhătự:
- Nghiênăc uăb năvẽălắpăchungăs năphẩm,ăki mătraătínhăcôngăngh ătrongălắpăráp.
Gi iăcácăchu iăkíchăth călắpărápăn uăcầnăsửaăđ iătínhăcôngăngh ăc aăk tăcấu.
- Chọnăph ơngăphápălắpăráp.
- Lậpăsơăđ ălắpăráp.
- Chọnăhìnhăth căt ăch călắpăráp,ălậpăquyătrìnhăcông ngh ălắpăráp.
- Xácăđịnhăn iădung,ăcôngăvi căchoătừngănguyênăcôngăvàăb călắpăráp.
- Xácăđịnhăđi uăki năkỹăthuậtăchoăcácăm iălắp,ăb ăphậnăhayăc mălắp.
- Chọnăd ngăc ,ăđ ăgá,ătrangăbịăchoăcácănguyênăcôngălắpărápăhayăki mătra.
- Xácăđịnhăch ătiêuăkỹăthuật,ăth iăgianăchoătừngănguyênăcông.ăTínhătoán và so
sánhăcácăph ơngăánălắpăv ăm tăkinhăt .
- Xácăđịnhăthi tăbịăvàăhìnhăth căvậnăchuy năquaăcácănguyênăcông.
- Xâyădựngănhữngătàiăli uăcầnăthi t:ăb năvẽ,ăsơăđ ălắp,ăth ngăkêăd ngăc , h ngă
dẫnăcáchălắp,ăki mătra...
9.4.4 L p s đồ l p ráp
M tăs năphẩmăcóănhi uăb ăphận,ăm iăb ăphậnăcóănhi uăc m,ăm iăc măcóăth ăcó
nhi uănhóm,ăm iănhómăg mănhi uăchiăti tăh păthành.ăTaăcóăth ăgọiăcácăphầnăchiaănhỏ
đóălàăm tăđơnăvịălắpă(cóăth ălàăb ăphận,ăc măhayănhóm). Trongăcácăchiăti tăc a m tă
đơnăvịălắp,ătaăchọnăm tăchiăti tămàătrongăquáătrìnhălắpăcácăchiăti tăkhácăsẽălắpălênănó.ă
Chiăti tănàyăgọiălàăchiăti tăcơăs .
Từăđây,ătaăti năhànhăxâyădựngăsơăđ ălắp.ăTrongăs ăcácăchiăti tăc aăm tăđơnăvị
lắp,ătaătìmăchiăti tăcơăs ,ăr iălắpăcácăchiăti t khácălênăchiăti tăcơăs ătheoăm tăth ătựăxác
định.ăNóiăchung,ăcácăchiăti tălắpăv iănhauăthànhănhóm,ăcácănhómălắpăv iănhauăthành
c m,ăcácăc mălắpăv iănhauăthànhăb ăphận,ăcácăb ăphậnălắpăv iănhauăthànhăs năphẩm.
Nh ngăcũngăcóăth ăcóănhữngăchiăti tălắpătrựcăti pălênăc m,ălênăb ăphậnăho căs nă
phẩm, cóănhữngănhómălắpătrựcăti pălênăb ăphậnăho căs năphẩm,ăcóănhữngăc mălắpătrựcă
ti pălênăs năphẩm...
Víăd :

Hình 9.9 Cụm cơ cấu cần lắp
Hình 9.10 Sơ đồ lắp

Khi lập sơ đồ lắp cần chú ý các vấn đề sau:
- M iăđơnăvịălắpăkhôngănênăchênhăl chăquá l năv ătrọngăl ng,ăkhuônăkh ,ăkích
th c,ăs ăl ngăchiăti t.ăLàmăđ cănh ăvậy,ăđịnhăm călaoăđ ngăc aăcácăđơnăvịălắpăsẽă
gầnăbằngănhau,ăt oăđi uăki nătĕngănĕngăsuấtăvàătínhăđ ngăb ăkhiălắpărápădâyăchuy n.
- Chọnăđơnăvịălắpăsaoăchoăkhiălắpărápăthuậnăti nănhất.ăS ăchiăti tălắpătrựcăti pă
lênăchiăti tăcơăs ăcàngăítăcàngăt t.ăThi tăk ăquyătrìnhălắpărápăh pălýăsẽătránhăđ căvi că
tháoăra,ălắpăvàoănhi uălầnătrongăquáătrìnhălắp.
- B ăphậnănàoăcầnăki mătraăkhiălắpărápănên táchăthànhăđơnăvị lắpăriêngăđ ăki mă
traădễădàngăvàăthuậnăti n.
9.5 Công ngh l p ráp một số mối l p đi n hình

9.5.1 L p các mối l p cố định tháo đ c
a) L p gu-giông (vít c y)
Yêuăcầu:ălắpăvítăcấyăph iăthẳng,ăkhôngăbịăcong,ănghiêngăvàăđ oătrongăkhi v n.
Tháoă vàă lắpă gugiôngă trongă s n xuấtă đơnă chi că cóă th ă dùngă haiă mũă că “công”ă
hưmă vàă dùngă cácă chìaă v nă tiêuă chuẩnă ho că v nă nĕng.ă Trongă s nă xuấtă l nănhằmă đ mă
b oă tháoă lắpă nhanhă chóngă cóă lựcă chínhă xác,ă ng iă taă sửă d ngă cácă chìaă v nă chuyênă
dùngăcóăcơăcấuăkẹpăki uăconălĕnăho căbánhăl chătâmăđ ătruy nălực.

b) L p bulông vƠ đai ốc
Yêuăcầu:ăph iăđ măb oăm tăphẳngăđaiă căhayăbulôngăápăsátăvàoăb ăm tăchiăti t,ă
ph iăkhít,ăkhôngăđ căkênh,ăh .
Khiăv nănhi uăbulôngătrênăm tămắtăphẳngălắp,ătaăph iăv nădầnătheoăm tăth ătựă
nhấtăđịnhăv iălựcăv năđ uănhauăđ ătránhăbi năd ngăkhôngăđ uăchiăti tălắp,ăđ măb oăti pă
xúcăđ uătrênămắtălắpăghép.ă
L uă ý:ă trongă quáă trìnhă sửă d ng,ă doă rungă đ ngă đaiă c,ă bulôngă th ngă bịă tháoă
lỏng.ăĐ ăphòngătháoălỏngăchúngătaăth ngăsửăd ngăcácăbi năphápăsau:ădùngăđ măvênh;ă
ch tăchẻ;ădùng đaiă căhưm;ăvítăchí.
Hình 9.11 Lắp ghép bằng bulông

a) Những dạng lắp ghép không đạt yêu cầu
b) Thứ tự siết đai ốc
Hình 9.12 Các dạng phòng tháo lỏng mũ ốc
9.5.2 L p các mối l p cố định không tháo đ c

a) L p chặt bằng ph ng pháp nung nóng v t bao
Khiănungănóngăvậtăbao,ădoăgiưnăn ăv ănhi t,ăkíchăth căc aăchúngătĕngălên.ăQuáă
trìnhălắpăkhôngăcầnălựcăép,ăcácănhấpănhôăkhôngăbịăsanăphẳng,ăb oăđ măm iălắpăch t,ă

đ ălựcăcĕngăcầnăthi t.ăPh ơngăphápănàyăth ngă ngăd ngăchoăcácăm iălắpăcóăđ ngă

kínhăl n,ăchi uădàiălắpănhỏ.
Nungănóngăvậtăbaoăcóăth ăthựcăhi nătrongălòăđi n,ălòătầnăs ăho călu cătrongădầuă
v.v…ăTrongăđi uăki năth ăcôngăcóăth ănungăbằngălòăthan.
Ph ơngăphápănungănóngăvậtăbaoăcóăm tăs ănh căđi măsau:
- Những chi ti t có hình d ng ph c t p khi nung nóng có th bị bi n d ng nhi t
gây cong, vênh, n t, r năv.v…
- Ngoàiăph ơngăphápălu c trong dầu,ăcácăph ơngăphápăkhácălàmăchoăb m t bị
oxy hóa dẫnăđ n gi m chấtăl ng b m t gia công.
b) L p chặt bằng ph ng pháp lƠm l nh v t bao
Ph ơngăphápălàmăl nhăvậtăbịăbaoăkhắcăph căđ cănhữngănh căđi măc aăquáă
trìnhănungănóngăvậtăbao.ăNh ngăph ơngăphápănàyă ph iăsửăd ngănhữngăthi tăbịăph că
t p,ăđắtăti nănênătĕngăchiăphíăc aăquáătrínhălắp.
Đ ălàmăl nhăchiăti t,ătaăsửăd ngăcácăph ơngăphápăsau:
- DùngăbĕngăCO2 khô có th làm l nh t i nhi tăđ (-700C) ÷(-800C).
- V i thi t bị đ c làm l nh bằng không khí lỏngăhayănitơălỏng có th h nhi t
t i (-2000C) ÷ (-2200C).
L uăýă:ăCầnătránhăsựăbi năd ngăc aăchiăti tădoălàmăl nhăt căth i.
c) L p chặt bằng ép nguội
Yêuăcầu:ăđịnhăh ngăchiăti tăt tăvàăxácăđịnhălựcăcầnăti tăchoăm iăghép.
+ăVấnăđ ădẫnăh ngăph iăđ măb oătâmăc aăchiăti tăbịăbaoăvàăchiăti tăbaoătrùngă
nhau,ăng iătaăcònăthựcăhi năvátăđầuătr căvàămépăl ăđ ăt oăsựăđịnhăh ngăbaoăđầuăchoă
cácăchiăti tălắpăghép.
Hình 9.13 Vát mép tạo dẫn hướng khi lắp bằng ép nguội
+ăCầnăxácăđịnhălựcăépăh pălýănhằmăđ măb oăquáătrìnhălắp,ăđ ngăth iăcóăcơăs ă
đ ăchọnătrangăthi tăbịăh pălý.ăLựcăépăcầnăthi tăđ căxácăđịnhătheoăcôngăth căsau:ă
P = fn.P.π.d.Lăăăăăăăă(N) (9-10)
Trongăđó:ăăfn – h ăs ămaăsátăgiữaăhaiăb ăm tălắp.

Th ngăăăăăfn = 0,06 – 0,ββăv iăthép

fn = 0,06 – 0,16ăv iăgang.
P – ápălựcăriêngătrênăb ăm tăti păxúc,
d–đ ngăkínhălắpăghép,
L – chi uădàiălắpăghép.
d) L p chặt bằng đinh tán
K tă cấuă đinhă tánă th ngă dùngă choă cácă m iă lắpă ghépă chịuă t iă trọngă l n,ă rungă
đ ngă m nhă nh ă cácă k tă cấuă khungă giànă trongă ngànhă xâyă dựng,ă giànă cầuă trongă côngă
nghi păđóngătàu,ămáyăbayăv.v…ăTùyătheoăvậtăli uăvàăđ ngăkínhăc aăđinhătánăcóăth ă
thựcăhi năbằngăcách tánăngu i hay tán nóng.
9.5.3 L p các mối l p di động
a) L p ráp ổ tr t li n
M iăghépă ătr tăli năcóănhữngăyêuăcầuăsau:
- Đ ng kính ngoài c a lắp ch t v i vỏ h p.
- Đ ng kính trong lắp lỏng v i c tr c.
Khiălắpăb călênăh păcóăth ănungănóngăvậtăbao,ălàmăl nhăvậtăbịăbaoă hayălắpăép.ă
M iălắpă ălênăthânăh păth ngă yêuăcầuă đ ădôiălắpăghépăkhôngăl n,ăthôngăth ngăsửă
d ngăph ơngăphápăépăngu i.ăKhiăépăb căph iăđịnhăh ngăt tăđ ătránhăbi năd ng.
Hình 9.14 Các kiểu định hướng khi lắp ghép ổ trượt liền
1- Thân đồ gá; 2- Chốt định vị; 3- Bạc cần lắp
4- Giá đỡ bạc; 5- Lò xo; 6- Chi tiết được lắp bạc vào

b) L p ổ tr t bộ đôi
Lắpărápăcácălo iă ătr tăb ăđôiăcầnăquanătâmăt iăđ ăc ngăvữngăc aă .ăĐi uăđóă
đ căth ăhi năquaăt ăs ăK.
K = S/D (9-11)
Trongăđó:ă S – đ ădàyăthànhăb c
D–đ ngăkínhăngoàiăc aăb c
V iă K = 0,065 – 0,095 gọiălàăb cădày
K = 0,025 – 0,045 gọiălàăb cămỏng.
Khiălắpăb căcầnăt oăraă ngăsuấtăcầnăthi tă ăm tăngoàiăti păxúcăv iăthânăh păb oă
đ m ti păxúcăđ uăvàăkhôngădịchăchuy nătrongăquáătrìnhălàmăvi c.ăĐ ngăth iăt oăkh ă
nĕngătruy nănhi tăt t,ăgi măbi năd ng,ătĕngătu iăthọăc aăb c.
Hình 9.15 Sơ đồ kiểm tra ∆h

Đ ăđ tăđ cănhữngăy uăt ătrên,ăkhiăápăhaiănửaăb călênăl ălắpăghépăcầnăcóăđ dôi
theo chi u cao c a nửa b călàă∆hăvàăđ căxácăđịnh theo bi u th c sau:
�� − ��
∆h = � = (9-12)
Trongăđóă:ă db – đ ngăkínhăngoàiăc aăb c,

de - đ ngăkínhăl ăc aăh p,
i - đ ădôiăcầnăthi tăc aăm iălắp
c) L p ổ lăn
Đ ălắpă ălĕnăth ngăsửăd ngăhaiăcách lắp:
- Vòng trong lắp ch t v i tr c còn vòng ngoài lắp lỏng v i thân h p.

- Vòng trong lắp lỏng v i tr c còn vòng ngoài lắp ch t v i vỏ nhằmă đ m b o

trong quá trình làm vi c không bị kẹt do giãn n vì nhi t trong quá trình làm vi c,
vòng trong lắp ch t v i tr c.ăĐ thực hi n quá trình lắp ráp, ta thực hi n nung nóng
vòng bi (lu c trong dầu nhi tăđ 65-1000C). Ti p theo ép bi vào tr c và cần ph i
thực hi n dẫnăh ng t t và lựcăépăđ u.
Hình 9.16 Một số dụng cụ lắp ổ bi

Đ iăv iă ăbiăcônăkhiălắpăcầnătáchăthànhăhaiăthànhăphần:ăvòngătrongăcùngăv iăcácă
conălĕnăvàăvòngăcáchălắpăvàoătr c.ăVòngăngoàiălắpăvàoăl ătrênăthânăh p.ăTaăđi uăch nhă
kheăh ăh ngăkínhăc aă ănhằmăb oăđ măkeăh ălàmăvi căbằngăcáchădịchăchuy năh ngă
tr căm tătrongăhaiăvòngăc aă ăm tăl ngălàăC.
Kheăh ăh ngăkínhăeăđ căxácăđịnhăbằngăbi uăth căsau:
eă=ăβC.tg
λă=ăβC.sin
Trongăđó:ă C–l ngădịchăchuy nădọcătr c
ă– kheăh ătheoăđ ngăápălực.
d) L p ổ bi kim
Hình 9.17 Lắp ổ kim

a) Lắp bi vào ổ; b) Lắp trục vào ổ

Vi că lắpă ă biă kimă khácă v iălắpă ă biă th ngă làă ph iă ch ă t oă tr că ph ă (hayă b că

ph )ăcóăđ ngăkínhălắpăghépănhỏăhơnătr căkho ngă(0,1ă-0,2)mm.
Cácăviênăbiăđ căx păvàoătr ngătháiălàmăvi căv iăvòngăngoàiăvàătr căph ,ăđ ăhaiă
đầuăbằngăcácăvòngăch n.ăSauăđóăđ aătr căcầnălắpăvàoăđ ăđẩyănhẹătr căph ăraăkhỏiă ăbi.
Sauăkhiălắpă ăvàoăvịătríăxácăđịnh,ăcầnăti năhànhăki mătraăcácăyêuăcầuăsau:
- quay êm, nhẹ nhàng, không có ti ng n.
- Ki m tra khe h h ngăkínhăvàăh ng tr c.
Hình 9.18 Sơ đồ kiểm tra khe hở và độ đảo mặt đầu của ổ lăn
9.5.4 L p ráp bộ truy n bánh răng

a) L p ráp bộ truy n bánh răng thẳng
Doăyêuăcầuălàmăvi cămàăm iălắpăbánhărĕngătrênătr căcóăth ălàălắpălỏngăhayălắpă
ch t.ăThựcăhi năm iălắpăch tăbằngăcácăcáchănh :ănungănóngăvậtăbao,ălàmăl nhăvậtăbịă
baoăhayăépăngu i.
Sauă khiă lắpă rápă bánhă rĕngă cầnă ph iă ki mă traă chấtă l ngăc aă c mă lắpă theoă cácă
thôngăs ăsau:
- Ki mătraăđ đ oăh ngăkínhăvàăh ng tr c.
- Ki m tra khe h bánhă rĕngă vàă thànhă h pă saoă choă đ m b o an toàn trong quá
trình làm vi c.
- Ki m tra khe h m tărĕng.
- Ki mătraăđi u ki năĕnăkh p nhẹ và êm.
- Ki m tra vị tríăĕnăkh p c a m tărĕng.
b) L p bộ truy n bánh răng côn

Bánhărĕngăcônălắpălênătr căth ngăsửăd ngăm iălắpăch t.ătruy nămomenăxoắnăcóă

th ă thôngă quaă thenă hayă h ăápă lựcă đ ă dôiă lắpă t oă nên.ă M tă s ă bánhă rĕngă cônă cóă kíchă
th căbéăth ngăch ăt oăli nătr c.ăQuáătrìnhălắpărápăđ căthựcăhi nănh ăb ătruy năbánhă
rĕngătr ăđưătrìnhăbàyă ătrên.
Ngoàiăraă khiălắpăb ătruy năbánhărĕngăcôn,ăph iăchúăýăđi uăch nhăsựăĕnăkh păc aă
chúngăsaoăchoăb oăđ măkheăh ălàmăvi căgi ngănh ăcácăb ătruy năbánhărĕngătr .
c) L p bộ truy n tr c vít ậ bánh vít
Lắpăb ătruy năbánhăvít,ătr căvítăcầnăph iăđ măb oăcácăđi uăki năĕnăkh păgi ngănh ăcácă
b ătruy năbánhărĕngănh ăđ măb oăv tăĕnăkh păđúng,ătruy năđ ngărenăvàăkheăh ălàmă
vi căđúng.ă
Ki mă traă kheă h ăĕnă kh păc aă b ă truy nă bánhă vít,ătr că vítăbằngă cáchă giữă bánhă vítăc ă
địnhăvàăquayătr căvít.ăCĕnăc ăvàoăgócăquayăφăc aătr căvítăsẽătínhătoánăđ căkheăh ăc aă
m tăcắtărĕngătheoăcôngăth căsau:
, C
φ=
�. . � �. � �
Trongăđó:ă Cn – kheăh ălàmăvi că(µm),
q = D/m
D–đ ngăkínhăvòngăĕnăkh păc aătr căvít,
m – môđun,
λă– gócănângătr căvítătgλă=ăZ/qă,
Z – s ărĕngăbánhăvít,
αdnă– gócăĕnăkh păc aăthanhărĕngăkhíaărĕngăthẳngăĕnăkh păv iătr căvítă
thânăkhaiă ăti tădi năthẳngăgócăv iăđ ngăxoắnăvít.
9.6 Ki m tra ch t l ng l p ráp

9.6.1 Ki m tra ch t l ng mối l p
a) Ki m tra trực ti p không dùng d ng c c khí:ă nhìn,ă nghe…ă Nóă cóă nĕngă suấtă
caoănh ngăt năt iăm tăs ănh căđi măsau:
- Đ ăchínhăxácăthấpăvàăchấtăl ngăki mătraăkhôngăđ u.
- Chấtăl ngăm iălắpăph ăthu cărấtănhi uăvàoătrìnhăđ ăvàăkinhănghi măc aăcôngă
nhânălắpăráp.
- K tăqu ămangătínhăđịnhătính,ăkhôngăchoătaăgiáătrịăđịnhăl ng.

Vậyă nênă ph ơngă phápă nàyă ch ă ápă d ngă choă d ngă s nă xuấtă nhỏ,ă choă cácă s nă
phẩmăyêuăcầuăchấtăl ngăthấp.
b) Ki m tra c khí
Đâyălàăph ơngăphápăki mătraăcóăsửăd ngăcácăd ngăc ăcơăkhí,ăđoăl ngăhayăđ ă
gáăđ ăđánhăgiáăchấtăl ngăm iă lắp.ăNhữngăph ơngăti năki mătraă th ngădùngălàăcácă
d ngăc ăv nănĕng,ăth căpanme,ăđ ngăh ăso,ăcĕnămẫu,ătr căki m,ăth c,ăd ngămẫuă
v.v…
Ph ơngăphápănàyăth ngădùngăchoăs năxuấtăhàngălo t.
c) Ki m tra tự động
Vi că ki mă traă chấtă l ngă lắpă rápă đ că tựă đ ngă hóaă nh ă cácă thi tă bịă chuyênă
dùng.ăPh ơngăphápănàyăđ tăđ ăchínhăxácăvàănĕngăsuấtăcaoăvàăth ngăsửăd ngătrongălắpă
rápădâyăchuy n.
9.6.2 Cân bằng máy

Nguyênălýăcânăbằngămáyăđưăđ cătrìnhăbày kƿătrongăgiáoătrìnhăcơăhọcămáy.
Trongătậpăbàiăgi ngănàyăch ătrìnhăbàyăkháiăquátăv ăhaiăph ơngăphápăcânăbằngăsauăđây:
a) Cơn bằng tĩnh
Ph ơngăphápănàyăápăd ngăchoăcácăchiăti tăquayăcóăt ăl ăl/Dă<ă1.
l – chi uădàiăvàăD- đ ngăkínhăvậtăquay.
Hình 9.19 Sơ đồ cân bằng tĩnh

1- Chi tiết; 2- Trục gá; 3- Giá đỡ

Trongă đi uă ki nă s nă xuấtă nhỏă cóă th ă cână bằngă tƿnhă v iă m tă thi tă bịă đơnă gi nă
g măhaiăgiáăđ ăsongăsongăv iănhauătrongăm tăphẳngăngang.ăGáăchiăti tălênătr căgáăvàă
đ tălênăhaiăl iăđ ăc aăgiáăr iălĕnănhẹăchiăti tăđ ăxácăđịnhătrọngătâmăc aăvật.
N uăvậtăkhôngăcânăbằngăthìătrọngătâmăluônănằmă ăvịătríăthấpănhất.ăTừăđấy,ătaăsẽă
b tăkh iăl ngă ăphầnăd iăhayă thêmăkh iăl ngă ăphầnăđ iădi năquaătâmăquayăchoă
đ năkhiăvậtăđ tăcânăbằng.
b) Cơn bằng động
Ph ơngăphápăcân bằngăđ ngăcóăkh ănĕngăkhắcăph căđ căc ăhaiăd ngămấtăcână
bằngădoălựcăliătâmăvàăngẫuălực,ăb iăvậyănóăthayăth ăchoăc ăph ơngăphápăcânăbằngătƿnh.
Hi nă nay,ă ng iă taă đưă ch ă t oă raă nhi uă lo iă máyă khácă nhauă đ ă thựcă hi nă cână
bằngăđ ngăchiăti tăquay.ăM tătrongănhữngănguyênălýăđóăđ cătrìnhăbàyătrongăhìnhăsau:
Hình 9.20 Sơ đồ nguyên lí cân bằng động

1- Đối trọng; 2- Giá đỡ đàn hồi; 3- Chi tiết cân bằng
4- Khớp nối trục; 5- Bộ truyền vô cấp
Chiăti tăcânăbằngăγăđ căđ tătrênăhaiăgiáăđ ăđànăh iăβ.ăĐ iătrọngă1ăcóăth ădịchă
chuy năh ngătr căvàăh ngăkính.ăNh ăb ătruy năđ ngăvôăcấpă5ăkéoăchiăti tăquay,ăcóă
th ăđ tăt iăs ăvòngăquayăc ngăh ng.ăCĕnăc ăvàoăvịătríăc aăđ iătrọngăkhiăquayăv iăs ă
vòngăquayăc ngăh ngănăđ ăthêmăhayăb tăđiăm tăphầnătrọngăl ngăc aăchiăti tăcần cân
bằng.
9.6.3 Ki m tra ch t l ng s n ph m
Thôngăth ngăcóăγănhómăthôngăs ăcầnăki mătra:ăki mătraăcácăthôngăs ăhìnhăhọc,ă
ki mătraăcácăthôngăs ăđ ngăhọc,ăki mătraăcácăthôngăs ăđ ngălựcăhọc.
a) Ki m tra các thông số hình h c:ălàăvi căki mătraăchínhăxácăv ăvịă tríăt ơngăquană
giữaăcácăchiăti tăvàăb ăphậnămáy.

Víăd :ăđ iăv iămáyăti n,ăcầnăph iăki mătraăđ ăchínhăxácăhìnhăhọcănh ăđ ăsongă

songăc aă bĕngă máy,ăđ ăsongăsongăc aătr că chínhăv iăbĕngă máyătheoăhaiăph ơng,ăđ ă
trùngătâmăc aă ăsauăv iătr căchínhăv.v…
b) Ki m tra động h c:ă ki mă traă đ ă chínhă xácă c aă từngă b ă phậnă hayă c aă toànă máyă
trongăđi uăki năkhôngăt i,ăđ ngăth iăthựcăhi năch yăràăcácăb ăm t.
c) Ki m tra động lực h c:ălàăsựăki mătraălàmăvi căcóăt iăc aăthi tăbịătrongăđi uăki nă
làmăvi căc aăchúngăđ iăv iăcôngăsuấtătoànăphầnătrongăkho ngăth iăgianămàăđi uăki năkƿă
thuậtăđưăquiăđịnh.
N uăs năphẩmălàăcácălo iăđ ngăcơănh :ăđ ngăcơăđi n,ămáyăphátăđi n,ăđ ngăcơă
nhi t,ămáyăhơiătuabinăv.v…ăthìăcũngăph iăthửănghi măv iăcácăd ngănĕngăl ngăvàăcôngă
suấtăt ơngă ng.
Trong quá trìnhăthửănghi m,ătaăph iăđoăcácăthôngăs ăv :ălực,ăcôngăsuất,ăl ngă
tiêuăhaoănhiênăli u,ănhi tăđ ăphátăsinhăvàăbi năd ngă ănhữngăb ăphậnăquanătrọng.ăQuană
sátăquáătrìnhălàmăvi căc aăcácăchiăti tămáy,ăđánhăgiáăv ărungăđ ngăvàăti ngă n.
1. Trình bày vaiătròăvàănhi măv ăc aăcôngăngh ălắpăráp?
2. Trình bày cácăph ơngăphápălắpăráp?
3. Trình bày cácăhìnhăth călắpăráp ?
4. Trìnhăbàyătrìnhătựăthi tăk ăquiătrìnhăcôngăngh ălắpăráp ?

TẨI LI U THAM KH O
1. B môn Công ngh ch t oămáy,ăTr ngăĐ i học Bách Khoa Hà N i. Công nghệ chế
tạo máy, tập I,II. Nhà xuất b n Khoa học và Kỹ thuật, Hà N i 1998.
2. Nguyễn Trọng Bình, Nguyễn Th Đ t, TrầnăVĕnăĐịch, Nguyễn Vi t Ti p, Trần Xuân
Vi t. Công nghệ chế tạo máy. Nhà xuất b n Khoa học và Kỹ thuật, Hà N i 2008.
3. PGS.TS. Ph măĐĕngăPh c. Công nghệ chế tạo máy. Nhà xuất b năĐàăN ng.
4. L uăĐ c Bình. Bài giảng Công nghệ chế tạo máy.ăĐ i họcăBáchăKhoaăĐàăN ng.
5. Đ ngăVũăGiao,ăLêăVĕnăTi n, NguyễnăĐắc L c,…,ăCông nghệ chế tạo máy, tập 1,2. Nhà xuất
b năĐHăvàăTCCN.
6. GS.TS. TrầnăVĕnăĐịch. Đồ gá. NXB KH & KT, 2009.
7. Rajender Singh. Introduction to basic manufacturing processes and workshop
technology. New age international publishers, 2006.
8. H.N. Gupta, R.C. Gupta, Arun Mittal. Manufacturing processes. New age
international publishers, 2009.

Cong Nghe ctm2 7073

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cong Nghe ctm2 7073

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Đại học Phạm Văn Đồng

BÀI GIẢNG CÔNG NGHỆ CHẾ TẠO MÁY 2

ThS. Tr ng Quang Dũng

ThS. Tr ng Quang Dũng

CÔNG NGH CH T O MÁY 2

Qu ng Ngưi, tháng 11/2016

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang i

8.2.3 Tínhăcôngăngh ătrongăk tăcấuăc aăcàng ..................................................... 33

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang ii

9.2 Các ph ng pháp l p ráp.............................................................................. 89

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang iii

Quảng Ngãi, tháng 11/2016

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 1

CH NG 7 : TIểU CHU N HÓA QUI TRÌNH CÔNG NGH

7.1 Khái ni m chung

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 2

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 3

D NG chi ti t Ví d : tr c, càng, D NG chi ti t

LO I chi ti t Ví d : b đôi chính LO I chi ti t

KI U chi ti t Ví d : piston bơm

C chi ti t Ví d : piston D12 C chi ti t

7.2.3 H thống phân lo i

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 4

- Phân lo i theo đ c đi m k t cấu và đ c đi m công ngh .

7.3 Công ngh đi n hình

7.3.2 C sở của công ngh đi n hình

7.3.3 Tác d ng của công ngh đi n hình

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 5

2. Phân tích, lựa chọn trong t ng ki u m t m t t ng đ i di n (đi n hình).

7.3.5 Yêu c u của quy trình công ngh đi n hình

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 6

th sử d ng chung m t lo i thi t bị công ngh . Thôngăth ng thì đ i t ng s n xuất

Hình 7.3. Bánh răng

Th tự B n vẽ bán N i dung Máy D ng c

2 Chu t rĕng Máy chu t Dao chu t

3 Ti n thô m t Máy ti n Dao tiêu chuẩn

6 Cắt rĕng Máy cắt rĕng Dao cắt tiêu

7 Càărĕng,ămàiă Máy chuyên Daoătiêuăchuẩn

8 Khoan l ngay Máy khoan bàn Mũi khoan

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 7

7.4 Công ngh nhóm

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 8

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 9

Ch ng lo i chi ti t đ c phân thành các

Máy tự Máy Máy Máy Máy Máy

Phân chia các lo i chi ti t thành các

Khối 1: Khối 2: Khối 3:

Các nhóm v i ti n Các nhóm v i các Các nhóm v i ti n

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 10

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 11

Nguyên tắc phân nhóm:

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 12

(2) Đ gá, d ng c v.v…ădùngă các nguyên công nhóm ph i đ m b o gia

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 13

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 14

7.5 Công ngh tổ h p

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 15

theo chu kỳ. Đ có th s n xuất theo dây chuy n đ t hi u qu kinh t - kỹ thuật t t

Hình 7.9. Sơ đồ tổng quát về tiến trình công nghệ tổ

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 16

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 17

CH NG 8 : CÔNG NGH GIA CÔNG CHI TI T ĐI N HÌNH

KhoaăKỹăThuậtă– CôngăNgh Trang 18