Een journalistiek nieuwsbericht heeft een typische structuur.

De vragen wie, wat,

waar, wanneer, en hoe krijgen voorrang. In een krantenbericht wordt al in de
eerste zin gezegd wat er precies aan de hand is. Pas later komen de details.

Ook voor de redactie zelf is deze schrijfstijl nuttig. Een goed geschreven
nieuwsbericht is 'oprolbaar': doordat het belangrijkste bovenaan staat, kan de
eindredacteur het inkorten van onder naar boven, als dat nodig is.

Een voorbeeld:

Russische trein ontspoort

na bomexplosie

In Rusland is maandagavond een trein ontspoord tussen Moskou en Sint-

Petersburg. Hierbij raakten 60 mensen gewond, onder wie twintig ernstig. Volgens
de Russische Spoorwegen is het ongeval veroorzaakt door een zelfgemaakte bom.

'Negen wagons ontspoorden, maar sloegen niet over de kop', zei de woordvoerster
van de spoorwegmaatschappij op televisie. De trein was op het moment van het
ongeval 500 kilometer ten noorden van Moskou, in de buurt van het dorp Malaya
Vishera. Een anonieme bron van de politie zei tegen het Russische persbureau
Interfax, dat er onder de negende wagon van de trein een krater gevonden is van
anderhalve meter doorsnee, veroorzaakt door een explosie. Daardoor werden de
rails vernield en ontspoorde de trein. Op het moment van het ongeval reed de trein
met een snelheid van 180 kilometer per uur. De trein was op weg van Moskou naar
Sint-Petersburg. Er waren ongeveer 250 passagiers aan boord. Volgens het
persbureau Interfax is de toestand van drie mensen kritiek. Het treinverkeer tussen
Moskou en Sint-Petersburg ligt voorlopig stil. De spoorlijn tussen Sint-Petersburg
en Moskou is een van de drukste van Rusland.

De lezer die het niet nodig vindt alle details van het bericht te vernemen, krijgt in
---de eerste alinea de essentie:
-er is een trein ontspoord
-dat gebeurde maandagavond in Rusland, tussen Moskou en Sint-Petersburg
-er waren veel gewonden
-waarschijnlijk was het een bomaanslag

In de tweede en derde alinea wordt verteld hoe het ongeval gebeurde:

de precieze plaats van het ongeval
de precieze oorzaak van het ongeval

In de laatste alinea worden de gevolgen toegelicht:

voor de passagiers

voor het treinverkeer

De eenkolommer is de moeder van de journalistiek. Het is de kortste en meest

zakelijke vorm van nieuwsverstrekking. Een goede eenkolommer schrijven is niet
gemakkelijk omdat in zeer weinig woorden alle informatie moet staan die de lezer
nodig heeft om het nieuws te begrijpen. Het is minder een kwestie van inspiratie of
kunst, dan wel van ambacht.
Nog een voorbeeld:
-Blinde chauffeur
-opnieuw betrapt

TALLINN - Een blinde man uit Estland is betrapt achter het stuur van een auto. Het
is al de tweede keer dat de politie de man van de weg plukt. Hij riskeert nu een
celstraf.

De politie arresteerde de 20-jarige man vorige week al een keer. 'De man was dit
keer dronken. Drie passagiers gaven hem instructies', vertelde politiewoordvoerster
Marge Kohtla. De politie wil dat de rechtbank de blinde man veroordeelt tot een
celstraf van 30 dagen en zijn wagen in beslag neemt.

De eerste zin van het bericht vat samen wat er gebeurd is:
-Een blinde man uit Estland is betrapt op achter het stuur van een auto.
-De rest zijn details, verklaringen en omstandigheden.

1 De eerste zinnen
Begin met het nieuws
-De eerste zin van een journalistiek bericht zegt in een notendop waar het over
gaat. Open dus nooit met een constatering die je gisteren al had kunnen doen.

De eerste zin is gewoonlijk gesteld in de voltooid tegenwoordige tijd, soms in

de tegenwoordige tijd.
voorbeeld:
-Israël heeft woensdag opnieuw een aanval uitgevoerd op de Gazastrook.
-De Post wil met satelliettechniek nagaan waar de huizen in België staan en hoe
zwaar de rondes van de postbodes zijn.
Wat is zo mooi aan deze openingszinnen? In de eerste plaats dat ze 'compleet' zijn.
Ze bevatten alle informatie die nodig is om de boodschap te begrijpen: personen en
instellingen worden geïdentificeerd, als het nodig is wordt het feit gelokaliseerd en
gesitueerd in de tijd. En verder niets.

Het is beter informatie uit te stellen naar de tweede of derde zin. Je krijgt dan
bijvoorbeeld deze openingszin:

Slachtoffers van de naziterreur krijgen binnenkort een vergoeding van een fonds
dat daarvoor wordt opgericht. Dat verklaarde premier Guy Verhofstadt gisteren op
een toespraak in Mechelen. Daar werd in de voormalige Dossin-kazerne de dag van
de Joodse martelaar gehouden.

De tweede zin kun je gebruiken om duidelijk te maken waarom het bericht in de

krant staat of om de bron te vermelden. Je moet, met andere woorden, de relevantie
van het bericht duidelijk maken.

We kijken even naar een mislukt voorbeeld:

De auteur gaat ervan uit dat de lezer met belangstelling verder zal lezen na zijn
eerste zin. Waarschijnlijk ten onrechte, want in de openingszin staat maar weinig
dat het grote publiek moet weten. Een heel ander verhaal krijgen we als de tweede
zin het belang van het nieuws aangeeft:

Elf milieuactivisten hebben een ludieke actie gevoerd in het duinengebied Ter Yde
in Koksijde. Ze beweren dat de duinen doodgaan als de intercommunale IWVA er
water blijft winnen. Als artsen verkleed onderzochten de actievoerders van de vzw
Natuurreservaten en de Bond Beter Leefmilieu de ondergrond. Ze stelden een
gevaarlijke daling van het vochtgehalte vast en drenkten de bodem met emmers
water en een immense trechter.

Volgens de milieubewegingen is de waterwinning illegaal. De Vlaamse regering

heeft verzet aangetekend tegen de vergunning. Vandaag, woensdag, spreekt de
rechter zich in kort geding uit over de zaak.

De tweede zin kun je ook gebruiken om de bron van het bericht weer te geven. Doe
dat alleen als die bronvermelding relevant is voor het belang van het bericht,
bijvoorbeeld als een betrouwbare bron een vermoeden bevestigt, als een opponent
een belastend feit openbaar maakt, of als de feiten blijken uit een pas
bekendgemaakte studie of een uitgelekt verslag.
Dit is veel beter:
-Artsen tegen genetische
-sollicitatietests

Twee bedrijfsartsen, verbonden aan het Centrum voor Menselijke Erfelijkheid van
de KU Leuven, zijn verheugd over het wetsvoorstel dat genetische tests bij
aanwerving verbiedt. Volgens hen bestaan er nog geen betrouwbare tests.

Vanaf de derde zin concentreer je je op het 'hoe' en het 'waarom' van de

gebeurtenis. Daarvoor kun je nog een of twee verhaallijnen trekken, bijvoorbeeld
naar de omstandigheden, de gevolgen, de betekenis van het nieuwe feit, de
oorzaken ervan, een reactie van betrokkenen. Let erop dat alle zinnen binnen een
alinea verband hebben met elkaar. Dat verband is het duidelijkst als de eerste zin
van een alinea zo kort mogelijk een nieuwe vaststelling weergeeft. In twee of drie
zinnen wordt die vaststelling onderbouwd.

Een voorbeeld, uit een reportage over volwassenen in het tweedekansonderwijs:

Monique komt uit een gezin met 21 kinderen. De hoeveelste ze was in de rij, weet
ze niet meer. De meesten van haar broers en zussen zijn in instellingen geplaatst, en
ze heeft er geen contact meer mee. Vader dronk en sloeg de kinderen. 'Daarom kan
ik niet goed tellen', zegt Monique. 'Ik heb zoveel kloppen op mijn kop gekregen.'

Op haar twaalfde werd ze van school gehaald. Haar ouders vonden dat het tijd was
om in het grote gezin te helpen. Ze had geen enkel diploma. Op haar vijftiende is ze
thuis vertrokken om ergens als inwonende dienstbode te werken.

En nu ze zestig is, wil ze eindelijk leren rekenen. 'Ze gaan u daar belachelijk
maken', had haar man gezegd. 'Ge moet niet gaan.' Maar de sociaal assistente die
Monique begeleidt, had erop aangedrongen dat ze toch naar de basiseducatie zou
gaan.

De meeste volwassenen die zich aanmelden bij de centra voor basiseducatie, komen
om te leren lezen en schrijven. Volgens Kathy De Winter van het Vlaams
Ondersteuningscentrum voor de Basiseducatie (VOCB) is het veel moeilijker om
mensen te motiveren om naar de rekenles te komen. 'Waarschijnlijk valt het minder
snel op dat je niet kunt rekenen dan dat je niet kunt lezen. Maar het is minstens
even belangrijk om te kunnen functioneren in onze samenleving.'

Breek de draad niet af door binnen een alinea aan een nieuwe verhaallijn te
beginnen. Dat gebeurt hier na het citaat.
Amina, een vrouw van rond de vijftig, haalt een gloednieuwe paarse pennenzak
boven. Het prijskaartje hangt er nog aan. Een potlood, een kanjer van een slijper en
een gom worden op de bank gelegd. Amina wil in geen geval op de foto. 'Weet je
hoeveel moeite het me heeft gekost om deze stap te doen en naar school te komen?
Ik ben in Marokko tot mijn twaalfde naar school geweest, ik kan alleen Arabisch
lezen.' De Vlaamse minister van Onderwijs, Frank Vandenbroucke (SP.A),heeft in
2005 een plan geletterdheid opgesteld. Daarin wil hij dat de beroepsopleidingen,
bedrijven en instellingen als de VDAB nauw samenwerken om laaggeletterden op
te sporen en door te verwijzen naar de centra voor basiseducatie. Want het zijn lang
niet alleen migranten van de eerste generatie die te weinig basisvaardigheden
hebben.

De lengte van de eenkolommer hangt af van de opmaak van de pagina. Een

nieuwsbericht moet zo geschreven zijn dat de eindredacteur kan schrappen. Hij zal
daarmee beginnen aan de onderkant van de tekst. Zorg ervoor dat de eerste zin die
voor schrappen in aanmerking komt, de laatste van je stukje is.Kijk hoe dat in het
volgende stukje kan:
Basisregels

van het eenkolomsbericht

1. Hoe belangrijker de informatie, hoe vroeger ze komt in de tekst.

2. De eerste zin is 'rond': alle informatie om hem te begrijpen staat in deze zin.

3. Uit de eerste zin blijkt wat er gebeurd is - uiterlijk uit de tweede blijkt het belang
van het feit.

4. Daarna wordt (indien nodig) de bron vermeld.

5. Elke redelijke vraag van de lezer wordt onmiddellijk beantwoord.

6. Er komen geen 'losse eindjes' voor in de tekst: geen aanzet tot een aspect, dat dan
niet uitgewerkt wordt.

7. De tekst is zo kort dat er niets in te schrappen valt zonder dat er informatie

verloren gaat.

8. Bij voorkeur verwijst de laatste zin naar een mogelijk vervolg - of hij geeft een
onverwacht ander perspectief aan het feit.

De inleiding
-Vang een lezer met drie zinnen
-Drie zinnen. Daarmee moet een journalist de lezer interesseren voor wat hij te
vertellen heeft. Het is een kwestie van kiezen.

De inleiding, vaak de 'lead' genoemd, is de pakkende eerste alinea van een bericht
dat langer is dan een eenkolommer.

De functie van de inleiding is:

de essentie van het bericht weergeven: de lezer moet in één oogopslag weten waar
het stuk over gaat.

de aandacht vangen en het belang van het bericht voor de lezer aangeven.

een verwachtingspatroon scheppen bij de lezer: hij moet weten welk soort tekst
zal volgen

De inleiding moet kort en krachtig zijn. Bij voorkeur is een inleiding niet langer
dan drie zinnen
voorbeeld:
Viert moeder (nog eens)

BRUSSEL - Voor wie op weg was het te vergeten: morgen is het Moederdag.
De tweede keer dit jaar. Waarom hebben de Antwerpenaars een eigen datum
in het leven geroepen?

Zelfs mannen weten niet waarom. Ze kennen alleen de stress om tijdig een
presentje klaar te hebben, de opluchting als het er is, en dat bodemloze gevoel als
ze het vergaten. Liefde is: een attentie op Moederdag.

De tweede Moederdag van het jaar zou een daad van mildheid kunnen zijn, een
herkansing voor wie het in mei vergat. Een soort tweede zit. Geparkeerd op het
heiligenevenement Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart, op 15 augustus, zou men er
een religieuze oorsprong achter vermoeden. Niets van dit alles. Moederdag is zo
Amerikaans als Halloween en de Big Mac. En Antwerps, natuurlijk.

(volgt een analysestuk over de oorsprong van Moederdag en de manier waarop dit
feest gevierd wordt)

Wat is interessant aan deze inleiding?

1. Ze is kort.

2. Al in de eerste zin weten we waar het artikel over zal gaan: Moederdag.

3. In de derde en de vierde zin wordt de vraag opgeroepen: waarom hebben we

tweemaal per jaar Moederdag?

4. Deze inleiding kun je los van de tekst (en los van de kop) begrijpen. Maar ze
maakt je wel nieuwsgierig naar de rest van het verhaal.

5. De lezer verwacht na de inleiding een analyserend stuk, niet een verslag van
feiten die zopas zijn gebeurd, niet een humoristisch of een argumenterend artikel.

Kijk bij de voorbeelden uit deze krantenteksten hoe hetzelfde gegeven op twee
manieren werd uitgewerkt.
Jongeren roken minder,

drinken minder

en gebruiken minder drugs

In het schooljaar 2005-2006 is het aantal Vlaamse leerlingen dat rookt, drinkt
of cannabis gebruikt, gedaald tegenover de voorgaande zes schooljaren. Er
zijn vooral minder heel jonge gebruikers, zo blijkt uit een studie van de
Vereniging voor Alcohol- en andere Drugsproblemen vzw (VAD).

Vlaams minister van Welzijn en Volksgezondheid Inge Vervotte wil nog meer
middelen vrijmaken voor preventie.

In het schooljaar 2000-2001 dronk 79 procent van de 12- tot 14-jarigen ooit
alcohol, in 2005-2006 daalde dit tot 71 procent. Het recente alcoholgebruik, in het
jaar voor de peiling, daalde in diezelfde leeftijdsgroep van 54 procent naar 47
procent.

-Drugsgebruik onder

-jongeren neemt af

Het drugsgebruik onder middelbare scholieren neemt af. Vooral bij de

jongsten.

De Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD) onderzocht het

gebruik van alcohol, tabak en cannabis onder Vlaamse middelbare scholieren. In
2000 zei 54 procent van de jongeren tussen 12 en 14 jaar het afgelopen jaar alcohol
te hebben gedronken. Nu is dat nog 47 procent. Het tabaksgebruik onder jongeren
daalde in diezelfde periode van 34 tot 21 procent en ook het cannabisgebruik nam
af van 15,7 tot 8 procent.
Het skelet van een nieuwsbericht vind je door de klassieke vragen: wie, wat, waar,
wanneer, waarom en hoe? Je hoeft in de inleiding niet al die vragen te
beantwoorden. Het is een kwestie van kiezen: je geeft alleen de informatie die
nodig is om de essentie van het nieuws te begrijpen. De rest gaat naar de
broodtekst.

Het is een goed idee in de inleiding een citaat te verwerken. Dat werkt vooral goed
als mensen een grote rol zullen spelen in het artikel (bijvoorbeeld omdat ze worden
geïnterviewd). Maar dan moet het citaat kort zijn en meteen gevolgd worden door
een antwoord op de vraag wie dit zegt, waarover en in wat voor omstandigheden.

'Ik wil het koersverhaal schrijven, niet ondergaan.' Philippe Gilbert is zoals hij is.
Razend ambitieus. De kopman van Française des Jeux, vorig jaar winnaar in
Lokeren, denkt vooral aan de Ronde van Vlaanderen en de Hel.

Koppen

Een kop is kort, krachtig en concreet. Er gebeurt iets in, en dat wordt
uitgedrukt door een vervoegd werkwoord in de tegenwoordige tijd:

-Nederlandse student
-kraakt eeuwenoud
-wiskundeprobleem
-Politie bevrijdt kinderen uit illegaal adoptiehuis in
-Guatemala
-Justine Henin klopt ook
-Venus Williams

Koppen met te weinig actie doordat het

werkwoord ontbreekt:

Koppen boven nieuwsberichten horen volgens de journalistieke regels informatief

te zijn, maar het gebruik van commentariërende en emotionele koppen neemt toe.
Dat gebeurt voornamelijk op voorpagina's. Kijk naar de koppen van Vlaamse
kranten op 1 maart 2007, daags na de moord die een moeder pleegde op haar vijf
kinderen:

Als koppen kreten worden, verliezen ze gemakkelijk hun informatieve waarde

buiten de krant, bijvoorbeeld op websites. Kijk naar de website
Je kunt een kop tussen aanhalingstekens plaatsen, als die uitspraak anders op de
rekening van de krant komt. Wees zuinig met zulke koppen.
-Schap overbodige woorden: lidwoorden, de meeste voorzetsels, sommige
hulpwerkwoorden

Quotes

Een quote ('citaat') is een stukje tekst dat (bijna) letterlijk uit de broodtekst is
geplukt en in een grotere letter (of met andere grafische middelen) als een kort
kadertekstje wordt gebruikt.

De functie van een quote is dubbel:

-De quote trekt de aandacht van de lezer.
-De quote doorbreekt het grijze vlak van de broodtekst.
-De quote moet kort en prikkelend zijn.

Tussenkoppen
moet even direct zijn en in de tegenwoordige tijd.

3. Een foto met onderschrift is een compleet journalistiek document. Het geheel
moet te begrijpen zijn door iemand die de tekst niet leest. Maar als het de bedoeling
is de lezer uit te nodigen om de tekst te lezen, dan mag hij vragen oproepen die in
de tekst worden beantwoord. Te veel informatie in het onderschrift is dan
contraproductief.