Braille Mat Kilavuzu

BRAILLE
MATEMATiK
KILAVUZU
ANKARA
2017
Genel Müdürlüğümüz çalışmalarına 20 yıl boyunca önemli katkılar sunan
Eğitim Uzmanı
Mustafa Galip DUZCU anısına...

BRAILLE
MATEMATiK
KILAVUZU
Editör
Turgut BAĞRIAÇIK
Yazarlar
Matematik
Gülhan TUTGUN
Mustafa Kemal YAKIN
Şafak Can ÖZTÜRK
Özel Eğitim
Adil TÜRK
Celal ÖZBEK
İsmail ÇELİK
Mahmut HAMARAT
Metin GÖKÇE
Recep GÜR
Görsel Tasarım
Bilge ALİUSTA
Binnur AYDINYURT
Dilek ASLAN
Murat Yusuf TARIM
Son Okuma
Rüveyda ŞEN
Dizi No: 92
Genel Yayın No: 6581
ISBN: 978-975-11-4474-4
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ ..............................................................................................................................VII
GİRİŞ ..................................................................................................................................IX
1. BÖLÜM
BRAILLE MATEMATİKTE TEMEL KAVRAMLAR
1.1 Rakam İşareti ve Rakamlar .......................................................................................... 2
1.2. Sayılar ve İşlemler Öğrenme Alanı .............................................................................. 3
1.3. Ölçme Öğrenme Alanı ................................................................................................ 24
1.4. Geometri Öğrenme Alanı ........................................................................................... 29
2. BÖLÜM
KÜPTAŞ KASA VE KULLANIMI
2.1. Küptaş Kasayı Tanıyalım ............................................................................................ 36
2.2. Küptaş ile Rakamların Yazılışı ................................................................................... 37
2.3. Küptaş ile Sayıların Yazılışı ........................................................................................ 39
2.4. Küptaş Kasada İşlemler............................................................................................. 40
3. BÖLÜM
ABAKÜS VE KULLANIMI
3.1. Abaküsü Tanıyalım ..................................................................................................... 45
3.2. Abaküste Rakamların Yazılması ................................................................................ 46
3.3. Abaküste Sayıların Yazılması ..................................................................................... 48
3.4. Abaküste Dört İşlem .................................................................................................. 50

4. BÖLÜM
ZEKÂ OYUNLARI
4.1.Katamino ................................................................................................................... 162
4.2. Şekilometri ............................................................................................................... 163
4.3. Tangram ................................................................................................................... 164
4.4. Can Ali ile Dört İşlem Matematik Oyunu ................................................................. 175
4.5. Gooblet ..................................................................................................................... 166
4.6. Manyetik Çubuklar ................................................................................................... 167
4.7. Satranç ..................................................................................................................... 167
4.8. Domino ..................................................................................................................... 168
DİZİN ............................................................................................................................... 169

SUNUŞ
Özel eğitim hizmetlerinde temel ilke; bireysel gereksinimlere yönelik düzenleme, uyar-
lama ve çeşitlendirmelerin yapıldığı eğitim-öğretim ortamları ve materyalleri aracılığı ile
eğitim hizmetlerinin özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilere akranlarıyla eşit fırsatlarda su-
nulmasıdır.
Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin yetersizlik tür ve derecelerine göre bilgiyi edinme
yolları farklılık gösterebilmektedir. Görme engelli öğrencilerin matematik dersinin içe-
riği diğer okulların içeriğinden farklılaşmamakta ancak derslerde kullanılan materyaller
farklılık göstermektedir. Problem çözme, iletişim becerileri, eleştirel düşünme, sorgula-
ma gibi insanların tüm hayatı boyunca kullanacağı temel becerilerin gelişmesinde önemli
rol oynayan matematik dersinde görme engelli öğrencilerin de başarılı olabilmesi uygun
materyaller ve öğretim yöntemleri kullanarak mümkün olmaktadır.
Görme engelli öğrencilerin matematik alanında başarılı olmalarında öğrencilerin ilgi ve

yeteneklerini geliştirerek onları hayata ve üst öğrenime hazırlayan öğretmenlerin bilgili
ve deneyimli olması önemli rol oynar. Bu kapsamda özel eğitim hizmetlerinin niteliğinin
artırılması ve görme yetersizliği olan bireylerin sunulan eğitim hizmetlerinden en üst dü-
zeyde yararlanabilmelerinin sağlanması amacıyla Braille Matematik Öğretmen Kılavuzu
hazırlanarak öğretmenlerimizin kullanımına sunulmuştur. Hazırlanan bu kılavuz ile öğret-
menlerimizin küptaş kasa ve abaküs kullanımında karşılaştıkları sıkıntıların giderilmesini
ve okullarımızda uygulama birliği sağlanmasını hedefliyoruz.
Görme engelli öğrencilerimize hizmet veren öğretmenlerimize rehberlik etmesi amacıy-

la hazırlanan Braille Matematik Öğretmen Kılavuzu’nun hazırlanmasında katkısı bulunan
komisyon üyelerine teşekkürlerimi sunar öğretmenlerimize faydalı olmasını dilerim.
Celil GÜNGÖR
Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri
Genel Müdürü
GİRİŞ
Matematik öğretiminin temel amacı; öğrencilere günlük yaşamlarındaki niceliksel

problemleri çözmek için temel becerileri kazandırmaktır. İlköğretim düzeyindeki
pek çok öğrencinin işlemleri kazanmada ve matematiği günlük yaşam problemlerine
uyarlamada güçlük yaşadığı bilinmektedir. Söz konusu güçlük, akademik başarısı
düşük olan öğrenciler için daha ağır ve yaygındır. Bunun en önemli nedeni, matematik
becerilerinin yüksek düzeyde hiyerarşik bir düzen göstermesidir. Öğrencinin bir
matematik becerisini kazanması büyük ölçüde önceden öğrendiği matematik
becerilerine bağlıdır.
Öğretim programları genel olarak matematiği merkeze alacak şekilde hazırlanmakta

ve matematik ilköğretim ve ortaöğretim seviyesinde zorunlu ders olarak verilmektedir.
Matematik dersi genel olarak görme engelli öğrencilerin üstesinden gelemeyeceği
bir ders olarak görülmektedir. Bu durum görme engelli öğrencilerin matematik
becerilerini öğrenemeyecekleri anlamına gelmemelidir. Eğitim ortamlarında ve
öğretim materyallerinde gerekli uyarlamalar yaparak, öğrencilere yeterli oranda
yaşantı sağlayarak görme engelli öğrencilerin de akranları gibi matematik becerilerini
öğrenmelerinde bir engel bulunmamaktadır.
Görme engelliler, görme yetersizliğinden etkilenme düzeyine göre birbirinden

farklılık gösterebilirler. Görme duyusu hiç olmayan (total) ya da sınırlı düzeyde görme
duyusuna sahip olan (az gören) öğrencilerin eğitimlerinde görme yetersizliğinden
etkilenme durumlarına göre (işlevsel görme) kabartma yazılı veya seslendirilmiş
kitaplara, ses kayıt cihazlarına, dokunsal materyallere, gözlük, büyüteç gibi araç
gereçlere, büyük puntolu yazılara, aydınlatmaya, kontrast materyallere ve çevre
düzenlemelerine ihtiyaç duyulabilmektedir.
Ülkemizde görme engelliler okullarının açılması ile birlikte Braille yazı sistemi görme
engelliler okullarında kullanılmaya başlanmıştır. Braille yazı sistemi 1829 yılında
Louis Braille tarafından icat edilen ve altı noktanın kombinasyonlarından oluşan
bir sistemdir. Louis Braille tarafından icat edilen Braille yazı sistemi 1951 yılında
Türkçeye uyarlanmış buna bağlı olarak Braille matematik işaretlerinin uyarlanmasına
geçilmiştir. Sonra ki süreçte ise 1961, 1971 ve 1991 yıllarında yayımlanan kılavuzlarla
Braille Matematik Sisteminin işleyişi düzenlenmiştir. Ancak en son yayımlanan
kılavuzdan bu yana geçen 26 yıl boyunca herhangi bir düzenleme yapılmamıştır.
Oysaki değişen Dünya şartları ve teknolojik gelişmeler ışığında diğer ülkelerde 5 yılda
bir değişiklik yapılmaktadır. Görme engelliler için matematik öğretiminde Braille
matematik sisteminin tam anlamıyla bilinmemesi ve bu alanda standardizasyon
olmaması eğitimde bazı güçlüklere neden olmaktadır.
Braille yazı sisteminde standardizasyon sağlanması önemli olduğu kadar, aynı öneme
sahip olan başka bir konu ise, görme engelli öğrencilere matematik öğretimidir.
Matematiği belli bir tanıma sığdırmak oldukça güçtür. Ancak matematiğin evrensel
bir dili vardır, bir disiplindir, bir düşünce tarzıdır, mantık ve beyin fonksiyonlarının
çalışmasına katkı sağlar. Matematik birçok bilim dalının temel taşıdır. Bu nedenle
birçok bilim dalının kapısı matematik ile aralanır. Matematik, insanların yaşamlarında
karşılaştıkları olaylara karşı, araştırma yapmaya, düşünmeye ve incelemeye sevk
eder. Matematik, insanların dikkatli olmasına, düzene girmesine, problemleri
incelemesine ve mantıklı düşünmesine olanak sağlar. Matematik her insanın
yaşamında var olmalıdır ve her insanın öğrenmesi gerekli olan bir bilim dalıdır.
Görme engelli öğrencilere matematik öğretiminde eğitimciler çeşitli zorluklarla

karşılaşabilmektedir. Bu zorluklardan biri Braille matematik kaynaklarının son derece
sınırlı olmasıdır. Ayrıca bazı Braille matematik sembollerinin artık kullanılmadığı ve
güncellenmesi gerektiği, görme engellilerin eğitiminde kullanılan küptaş ve abaküs
kullanımının da bir standardı bulunmadığı görülmektedir. Bahsedilen sorunlardan
dolayı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından bu kılavuz
hazırlanmıştır.
Hazırlanan Braille Matematik Kılavuzu 4 bölümden oluşmaktadır.
Braille matematik temel kavramlarının bulunduğu birinci bölümde; rakam işaretinden

başlayarak 1-8.sınıf matematik öğretim programındaki kazanımların Braille yazımları
örneklerle birlikte yer almaktadır.
Kılavuzun ikinci bölümünde; matematik dersinde tüm işlemlerin yapılmasına olanak

tanıyan adeta görme engelli öğrencinin matematik defteri gibi kullandığı küptaş kasa
ve kullanımı ayrıntısıyla yer almaktadır.
Üçüncü bölümde; küptaş kasada yapılan işlemlerin daha pratik halde yapıldığı
ve öğrencinin zihinden işlem yapma becerisini geliştiren abaküs kullanımı
bulunmaktadır.
Dördüncü bölümde ise öğretmenler tarafından matematik dersini etkin ve eğlenceli

hale getirecek zekâ oyunlarının önerilerle birlikte uygulanması bulunmaktadır.
Böylece zekâ oyunları sayesinde öğrencinin matematik dersini sevmesi ve zihin
aktivitelerini hızlandırması amaçlanmaktadır.
Hazırlanan ‘’Braille Matematik Kılavuzu’’ ile
• Görme engelli öğrencilerin etkili ve verimli bir şekilde matematik öğrenmesini

sağlamak,
• Alanda çalışan öğretmenler için başucu kaynağı olması,

• Küptaş ve kasası ile abaküsün kullanımına ilişkin standardizasyon sağlamak,
• Kaynaştırma yoluyla eğitimini sürdüren görme engelli öğrencisi bulunan matematik

öğretmenlerine yardımcı olmak,
• Braille yazılı matematik öğretimini sağlamak,
• Braille basılı matematik kitaplarının kullanımını sağlamak hedeflenmektedir.
Bu bağlamda Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü olarak Braille

Matematik Öğretiminde birlikteliği sağlamak ve görme engellilerin eğitimine katkı
sağlamak amacıyla bu kılavuzun hazırlanması çalışmalarını tamamlayarak siz değerli
öğretmenlerimize hediye ediyoruz.
Görme Engellilere Matematik Öğretimi ile İlgili Öneriler
• Görme engelli öğrencisi olan öğretmenler mutlaka Braille okuma yazma öğrenerek
görme engelli öğrenciye model olmalıdır.
• Öğretmenler, görme engelli öğrencilere kavram öğretirken, nesnelerin benzerlik ve

farklılıklarını çocuklara söylemeli ve dokunsal yaşantı sağlayarak öğretim yapmalıdır.
• Matematik öğretimi sırasında anlatılan konu görselliğe dayanıyorsa görme engelli

öğrenciler için dokunsal materyaller kullanmalıdır.
• Geometri alanında yer alan şekilli ve çizimli sorular betimlenmedir.
• Ders anlatımı sırasında “bu, şu, orada, şurada” gibi ifadeler, görme engelli öğrenciler
açısından bir anlam taşımamaktadır. Bu ifadeler yerine anlatılmak istenen nesne,
konum vs. açıkça belirtilmelidir. Mesela tahtada çarpma işlemi yapan bir öğretmen
“şununla şunu çarptım” yerine “3 ile 5‘ i çarptım” demelidir.
1. BÖLÜM
1
1.1 RAKAM İŞARETİ VE RAKAMLAR

1.1.1. Rakam İşareti ( L) (3,4,5,6)
Braille yazıda rakamlar ile harfleri birbirinden ayırabilmek için rakam işareti kullanılır.
Rakam işaretinin gösterimi aşağıdaki gibidir.
L(3,4,5,6)
1.1.2. Rakamlar
Braille alfabesindeki a, b, c, d, e, f, g, h, i, j harflerinin baş tarafına boşluk kullanmadan
rakam işareti konularak sırasıyla 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0 rakamları elde edilir.
Tablo 1: Harflerin Braille Yazılışı Tablo 2: Rakamların Braille Yazılışı

Harfler Braille Yazılışı Rakamlar Braille Yazılışı
a a 1 La
b b 2 Lb
c c 3 Lc
d d 4 Ld
e e 5 Le
2
f f 6 Lf
g g 7 Lg
h h 8 Lh
i i 9 Li
j j 0 Lj
Açıklama: Aynı kutuda gösterilen Braille sembollerin nokta numaraları virgül ile, ayrı
kutularda gösterilen Braille sembollerin nokta numaraları tire ile ayrılmıştır.
Örnek: 7 rakamının yazılışı Lg şeklindedir. Nokta numaraları (3,4,5,6-1,2,4,5) ile gös-

terilir.
1.2. SAYILAR VE İŞLEMLER ÖĞRENME ALANI

1.2.1. Sayıların Yazılışı
Birden fazla basamaklı sayılar yazılırken önce rakam işareti konulup sayı değerleri boşluk
verilmeden yazılır. Örnekler Tablo 3’te verilmiştir.
Tablo 3: Sayıların Yazılışı
Sayılar Braille Yazılışı Nokta Numaraları

5 L5 (3,4,5,6-1,5)
26 L26 (3,4,5,6-1,2-1,2,4)
174 L174 (3,4,5,6-1-1,2,4,5-1,4,5)
3908 L3908 (3,4,5,6-1,4-2,4-2,4,5-1,2,5)
3
1.2.2. Bölük İşareti ( ’)(3)
Yazılan sayı üç basamaktan fazla ise sağdan itibaren üçer üçer ayrılıp aralarına boşluk
bırakılmadan bölük işareti ( ’) 3. nokta yazılır. Bu işaret belirli bir yılı gösteren sayılarda
kullanılmaz. Örnekler Tablo 4’te verilmiştir.
Tablo 4: Bölük İşareti Kullanımı
Sayılar Braille Yazılışı Nokta Gösterimi

7.536.408 L7’536’408 (3,4,5,6-1,2,4,5-3-1,5-1,4-1,2,4-3-1,4,5-2,4,5-
1,2,5)
1.923 (sayısı) L1’923 (3,4,5,6-1-3-2,4-1,2-1,4)
1923 (yılı) L1923 (3,4,5,6-1-2,4-1,2-1,4)
1.2.3. Bağ İşareti ( -) (3,6)

Aralarında bir bağlantı bulunan iki sayının arasında bağ işareti kullanılır. Aralarında bağ
işareti bulunan sayılardan yalnızca birinci sayının başına rakam işareti kullanılır. Sayıların
arasında boşluk bırakılmadan bağ işareti yazılır.
Bağ işareti belirli bir zaman ifade etmek istenildiğinde rakam işareti ile başlanılır, boşluk
bırakılmadan sayılar yazılır. Zaman ifadelerinin arasında bağ işareti kullanılır.
Örnekler Tablo 5’te verilmiştir.
Tablo 5: Bağ İşareti Kullanımı

2017 – 2018 L2017-2018 (3,4,5,6-1,2-2,4,5-1-1,2,4,5-3,6-1,2-2,4,5-1-
1,2,5)
100 – 150 L100-150 (3,4,5,6-1-2,4,5-2,4,5-3,6-1-1,5-2,4,5)
29.10.1923 L29-10-1923 (3,4,5,6-1,2-2,4-3,6-1-2,4,5-3,6-1-2,4-1,2-
1,4)
1.2.4. Virgül ( ,) (2)

Braille matematikte sayıların arasına virgül olarak ( ,) (2) nokta kullanılır. Tablo 6’da
örnek kullanımlar gösterilmiştir.
Tablo 6: Virgül Kullanımı
Örnek Braille Yazılışı Nokta Numaraları

2,3 (iki tam onda L2,3 (3,4,5,6-1,2-2-1,4)
üç)
2,4,6,8 (örüntü) LL2,4,6,L8 (3,4,5,6-3,4,5,6-1,2-2-1,4,5-2-1,2,4-2-3,4,5,6-
1,2,5)
1.2.5. Çift Rakam İşareti ( LL) (3,4,5,6 – 3,4,5,6)

Aralarında işlem veya değer işareti bulunmayan üç veya daha fazla sayı ardı ardına veya
alt alta yazıldığı zaman ilk sayının başına çift rakam işareti konulup en son sayının başına
da tek rakam işareti konularak arada kalan diğer sayılara rakam işareti konulmaz. Sayılar
arasına virgül konularak yazılır. Çift rakam işareti ve noktanın kullanımı ile ilgili örnekler
Tablo 7’de verilmiştir.
Tablo 7: Çift Rakam İşareti ve Virgül Kullanımı
Örnek Braille Gösterimi Nokta Gösterimi

1,4,7,10,13 (örüntü) LL1,4,7,10,L13 (3,4,5,6 – 3,4,5,6-1-2-1,4,5-2-
1,2,4,5-2-1-2,4,5-2-1-3,4,5,6-1,4)
7,3 (yedi tam onda L7,3 (3,4,5,6-1,2,4,5-2-1,4)
üç)
725 LL725 (3,4,5,6-3,4,5,6-1,2,4,5-1,2-1,5)
314 314 (1,4-1-1,4,5)
236 236 (1,2-1,4-1,2,4)
24 L24 (3,4,5,6-1,2-1,4,5)
(alt alta sayılar)
5
1.2.6.Sıra Sayıları
Yanlarına nokta konularak veya –inci, -üncü ekleri yazılarak gösterilen sıra sayıları Braille
yazıda normal rakamların nokta değerlerinin birer artırılması (yani rakam işaretine göre
alttan yazılması) ile gösterilir. Örnekler Tablo 8’de verilmiştir.
Tablo 8: Sıra Sayılarının Yazılışı

12. (12’nci) L,; (3,4,5,6-2-2,3)
456. (456’ncı) L.N! (3,4,5,6-2,5,6-2,6-2,3,5)
1239. (1239’uncu) L,;:* (3,4,5,6-2-2,3-2,5-3,5)
1.2.7. Roma Rakamları

Roma rakamlarını ifade eden harflerin baş tarafına büyük harf işareti olan altıncı nokta
( ^)(6) konularak roma rakamları elde edilir. Ancak roma rakamındaki ‘I’ harfi yerine i
harfi kullanılır. Tablo 9’da gösterilmiştir.
Tablo 9: Roma Rakamları
Sayı Roma Rakamı Braille Karşılığı Nokta Gösterimi

1 I î (6 – 2,4)
5 V ^v (6 – 1,2,3,6)
10 X ^x (6 – 1,3,4,6)
50 L ^l (6 – 1,2,3)
100 C ^c (6 – 1,4)
500 D ^d (6 – 1,4,5)
1000 M ^m (6 – 1,3,4)
9 IX îx (6 – 2,4 – 1,3,4,6)
16 XVI ^xvi (6 – 1,3,4,6 – 1,2,3,6 - 2,4 )
6
1.2.8. Harf İşaretleri

Sayılar arasındaki harflerin önüne boşluk bırakılmadan harf işareti (tek küçük harf (\)
(5,6)), (tek büyük harf (\^)(5,6-6)) konulur.
Sayıların yazımında kullanılan her harfin önüne harf işareti yazılmalıdır.
Aşağıdaki sayılar beş basamaklı sayılardır. Bu nedenle her birinin başına harfle başlasa
bile rakam işareti yazılır.
Tablo 10: Harf İşaretleri
Sayılar Braille Gösterimi Nokta Gösterimi

23ab4 L23\a\b4 (3,4,5,6-1,2-1,4-5,6-1-5,6,-1,2-1,4,5)
65abc L65\a\b\c (3,4,5,6-1,2,4-1,5-5,6-1-5,6-1,2-5,6-1,4)
AB123 L\â\^b123 (3,4,5,6-5,6-6-1-5,6-6-1,2-1-1,2-1,4)
4b123 L4\b123 (3,4,5,6-1,4,5-5,6-1,2-1-1,2-1,4)
1.2.9. Matematikte Kullanılan Semboller

Matematikte kullanılan işaretler Braille yazıda da kullanılırlar. İşaretlerden önce ve sonra
boşluk bırakılmaz.
1.2.9.1. İşlem İşaretleri

İşlem işaretleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo 11: İşlem İşaretleri
İşaretler İşaret Braille sembol Nokta Gösterimi

Artı + \N (5,6 – 2,6)
Eksi - \M (5,6 – 3,6)
Çarpma x \? (5,6 – 2,3,6)
Bölme ÷ \K (5,6 – 2,5)
Eşittir = \} (5,6 – 2,3,5,6)
Skaler çarpma • \’ (5,6 – 3)
Artı eksi ± \NM (5,6-2,6-3,6)
7
Yukarıda verilen işlem işaretlerine uygun işlem örnekleri Tablo 12’de gösterilmiştir.
Tablo 12: İşlem Örnekleri
İşlemler Braille yazılışı

15+8=23 L15\NL8\}L23
27 – 12=15 L27\ML12\}L15
13x4=52 L13\?L4\}L52
130÷5=26 L130\KL5\}L26
4•5=20 L4\’L5\}L20
±5 \NML5
8+7-5 #8\N#7\M#5
Tablo 13’teki örnekte görüldüğü gibi alt alta yapılan işlemlerde işlem çizgisi (2,5) kullanı-
lır.
İşlemlerde önce işlem işareti kullanılır.
Alt alta iki sayıyla işlem yapılırken her ikisine de rakam işareti koyulur.
Üç veya daha fazla sayıyla işlem sadece alt alta yapılırken ilk sayının başına çift rakam
işareti son sayının başına da tek rakam işareti konulur.
Tablo 13: Alt Alta İşlem Örnekleri
Alt Alta İşlemler Braille Yazılışı

38 \NL38
+ 25 L25
KKKKK
63
L63
725 \NLL725
314 314
236 236
+ 24 L24
1299 KKKKKKK
L1299
8 1.2.9.2. Karşılaştırma işaretleri
Karşılaştırma işaretleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo 14: Karşılaştırma işaretleri
İşaret Braille Sembol Nokta Gösterimi

Küçük < ’O (3 – 2,4,6)
Büyük > ’o (3 – 1,3,5)
Küçük eşit ≤ ’O} (3 – 2,4,6 – 2,3,5,6)
Büyük eşit ≥ ’o} (3 – 1,3,5 – 2,3,5,6)
Eşittir = \} (5,6 – 2,3,5,6)
Eşit değildir ≠ @} (5 – 2,3,5,6)
Denklik / ’} (3 – 2,3,5,6)
Denk değildir a @’} (5 – 3 – 2,3,5,6)
Tablo 15: Karşılaştırma İfadesi Örnekler
Karşılaştırma İfadesi Braille Yazımı

1≤|a|<10 L1’O}l\a|’OL10
4≠5 L4@}L5
1.2.9.3. Küme Sembolleri

Küme işaretleri aşağıda gösterilmiştir.
Tablo 16: Küme işaretleri
İşaret Braille Sembol Nokta Gösterimi

Küme V’... ^X
{…} (1,2,3,5,6–3…6–2,3,4,5,6)
parantezi (… yerine elemanlar yazılır.)
(5,6 – 6 – 1 – 5,6 – 2,3,5,6 –
1,2,3,5,6 – 3 – 3,4,5,6 – 1 –
Küme parantezi \â\}V’L1,L2,\x,\
A={1,2,x,y} 2 – 3,4,5,6 – 1,2 – 2 – 5,6 –
örneği y^X
1,3,4,6 – 2 – 5,6 – 1,3,4,5,6
– 6 – 2,3,4,5,6)
(1,2,3,5,6 – 3 – 6 –
Boş küme Ø veya { } V’^X
2,3,4,5,6)
’I
Evrensel küme belirlenen en
Evrensel
E büyük küme olduğundan diğer (3 – 3,5)
küme
kümelerin harf ifadelerinden farklı
olarak (3 – 3,5) ile gösterilir.
Doğal sayılar N \^n (5,6 – 6 – 1,3,4,5)
Sayma sayıları S \^s (5,6 – 6 – 2,3,4)
Tam sayılar Z \^z (5,6 – 6 – 1,3,5,6)
9
Pozitif tam + (5,6 – 6 –1,3,5,6 – 3,4,6 –
Z \^zG\N
sayılar 5,6 – 2,6 )
Negatif tam – (5,6 – 6 – 1,3,5,6 – 3,4,6 –
Z \^zG\M
sayılar 5,6 – 3,6 )
Rasyonel
Q \^q (5,6 – 6 – 1,2,3,4,5)
sayılar
İrrasyonel ı (5,6 – 6 – 3,5) veya (5 –5,6 –
I veya Q \^* veya @\^q
sayılar 6 – 1,2,3,4,5)
Gerçek (reel)
R \^r (5,6 – 6 –1,2,3,5)
sayılar
Alt küme ’? (3 – 2,3,6)
Kapsar ’f (3 – 1,2,4)
Elemanıdır A ’e (3 – 1,5)
(5,6 – 2,3,4 – 1,2,6 – 5,6 – 6
Eleman sayısı s(A)=7 \sH\âA\}L7 – 1 -3,4,5 – 5,6 – 2,3,5,6 –
3,4,5,6 – 1,2,4,5)
Birleşim C ’+ (3 – 2,3,4,6)
Kesişim B ’w (3 – 2,4,5,6)
Fark \ ’C (3 – 1,6)
ı
Tümleyen A @\â (A’nın tümleyeni) (5 – 5,6 – 6 – 1)
1.2.9.4. Gruplandırma İşaretleri (Parantezler)

Braille yazıda gruplandırma işaretleri ile kendilerinden sonra ve önce gelen kelime, rakam
ve işaretler arasında boşluk bırakılmadan yazılır. Aşağıdaki Tablo 17’de küçükten büyüğe
doğru sıralanmış olan parantezler Tablo 17’de ise örnek gösterimler verilmiştir.
Tablo 17:Gruplandırma İşaretleri
Gruplandırma Sembol Braille Yazılışı Nokta Gösterimi

işaretleri
Parantez (……) H... A (1,2,6 ……… 3,4,5)
Köşeli parantez [……] O... o (2,4,6 ……… 1,3,5)
Küme parantezi {……} V’... ^X (1,2,3,5,6 - 3 ….. 6 - 2,3,4,5,6)
Dış parantez (…….) F... F (1,2,3,4,5,6….1,2,3,4,5,6)
Gruplama işaretlerinin kullanıldığı örnekler Tablo 18’de verilmiştir.

Tablo 18: Örnekler
Örnek Braille Yazılışı

(1,2,3,4) HLL1,2,3,L4A
10 [1,2,3,4] OLL1,2,3,L4o
{1,2,3,4} V’LL1,2,3,L4^X
(1,2,3,4) FLL1,2,3,L4F
({[(1,2,3,4)]}) FV’OHLL1,2,3,L4Ao^XF
1.2.10. Tam Sayılar

Negatif-pozitif sayıların yazımında önce negatif-pozitif işaret sonra rakam işareti daha
sonra sayı yazılır. Örnekler Tablo 19’da gösterilmiştir.
Tablo 19: Tam Sayılar
Tam Sayı Braille Karşılığı Nokta Gösterimi

-5 \ML5 (5,6-3,6 - 3,4,5,6- 1,5)
0 L0 (3,4,5,6- 2,4,5)
+9 \NL9 (5,6- 2,6- 3,4,5,6- 2,4)
7 L7 (3,4,5,6-1,2,4,5)
1.2.11. Mutlak Değer

Mutlak değer yazılırken mutlak değer açma sembolü ( l) (1,2,3) kapatma sembolü ( |)
(4,5,6) kullanılır. Mutlak değeri belirtilecek sayı veya harf mutlak değer işareti arasına alı-
nır. Önce mutlak değer açma işareti konulur. Sonra boşluk bırakılmadan sayı, harf veya
işlem yazılır. En sona boşluk bırakılmadan mutlak değer kapatma işareti konulur.
Tablo 20: Mutlak Değer Örnekleri
Sayılar Braille Yazılışı

|-7|=7 l\ML7|\}L7
|3-9| lL3\ML9|
|a| l\a|
I4+I-5II lL4\Nl\ML5||
I5+Ix+3I+xI+3=7 lL5\Nl\x\NL3|\N\x|\NL3\}L7
1.2.12. Kesirler
Kesir çizgisi ( /) (3,4)
Braille yazıda kesirler altı farklı şekilde yazılır.

11
1.2.12.1 Kesirlerin Yazılışı

a) Pay ve paydası sayı olan kesirlerde;
Önce rakam işareti yazılır. Boşluk bırakılmadan payı gösteren sayı yazılır. Kesir çizgisi kul-
lanılmadan paydadaki sayı sıra sayıları gibi yazılır.
Tablo 21: Kesirler
Kesirler Braille Yazılışı Nokta Gösterimi

3 L3N (3,4,5,6-1,3-2,6)
5
12 L12} (3,4,5,6,-1-1,2-2,3,5,6)
7
26 L26.; (3,4,5,6-1,2-1,2,4-2,5,6-2,3)
42
b) Payı sayı, paydası harf olan kesirlerde;

Rakam işareti kullanılarak pay yazılır. Sonra kesir çizgisi ( /)(3,4) konulur. Harf işareti
kullanılarak payda yazılır.
Tablo 22: Kesir Gösterimi

2 L2/\k (3,4,5,6-1,2-3,4-5,6-1,3)
k
34 L34/\^m (3,4,5,6-1,4-1,4,5-3,4-5,6-6-1,3,4)
M
c) Payı harf, paydası sayı olan kesirlerde;

Harf işareti kullanılarak pay yazılır. Sonra kesir çizgisi ( /)(3,4) konulur. Rakam işareti
kullanılarak payda yazılır.
12 Kesirler Braille Yazılışı Nokta Gösterimi

r
7 \r/L7 (5,6-1,2,3,5-3,4-3,4,5,6-1,2,4,5)
\^y/L52 (5,6-6-1,3,4,5,6-3,4-3,4,5,6-1,5-1,2)
d)Pay ve paydası harf olan kesirlerde;
Harf işareti kullanılarak pay yazılır. Sonra kesir çizgisi ( /)(3,4) konulur. Harf işareti kulla-
nılarak payda yazılır.

x (5,6-1,3,4,6-3,4-5,6-1,3,4,5,6)
y \x/\y
a (5,6-1-3,4-5,6-6-1)
A \a/\â
e) Pay veya paydası birden fazla terimli olan kesirlerde;
Pay ve paydayı meydana getiren terimler gruplama işaretleri içine alınarak yukarıdaki ku-
rallara göre yazılır.
Kesirler Braille Yazılışı

a–b
c+d H\a\-\bA/H\c\N\dA
3
x+7 L3/H\x\NL7A
12 – x
25 HL12\-\xA/L25
6. (8 – x)
4 OL6\’HL8\-\xAo/L4
L3/HL5?A
1
2
3+x L1/OL2/HL3\N\xAo
2
5 +a HL2NA\N\a
1
1+ 1 L1\NV’L1/OL1\NHL1;Ao^X
1+ 2 13
2 b
ax3 HL2/\aA\?H\b/L3A
f) Tam sayılı kesirlerin yazılışı;

Tam sayılı kesirlerde tamsayının başına rakam işareti konulur. Kesir kısmı için boşluk bı-
rakılmadan araya bağ işareti ( -) (3,6) konularak tekrar rakam işareti kullanılmadan pay
ve payda yazılır. Eğer harf varsa öncesinde harf işareti kullanılır.
Tablo 26: Tam Sayılı Kesirlerin Gösterimi
Kesirler Braille Yazılışı

3 L1-3)
17
x
–3 4 \ML3-\x/L4
1 L5-1/L9\a
5 9a
y
xz \x-\y/\z
1.2.12.2. Kesirlerde Genişletme

Kesirlerde genişletme işlemi pay ve paydanın aynı sayı ile çarpılmasıdır. Braille yazıda
genişletme Tablo 27’de gösterilmiştir.
Tablo 27: Kesirlerde Genişletme Örnekleri
Genişletme İşlemi Braille Yazılışı

3
7 kesrinin 4 ile genişletilmesi
HL3}A\’HL4.A\}L12;?
a3
7
k . a 4 k = 12
4 28
1.2.13. Ondalık Gösterimler

a) Ondalık Gösterim ( ,)(2)
Ondalık gösterimlerde önce rakam işareti sonra ondalık gösterimdeki tam kısım daha
14
sonra ondalık gösterim işareti ( ,)(2) yazılarak boşluk bırakılmadan kesir kısmı yazılır.
Ondalık gösterimlere örnekler Tablo 28’de gösterilmiştir.
Tablo 28: Ondalık Gösterim Örnekleri
Ondalık Gösterim Braille Yazımı

3,5 L3,5
0,043 L0,043
-54,76 \ML54,76
3,4 + 52,17 = 55,57 L3,4\NL52,17\}L55,57
7,3+(-0,2)=7,1 L7,3\NH\-L0,2A\}L7,1
b) Devirli Ondalık Gösterim ( @)(5)

Devirli ondalık gösterimlerin Braille yazılışında devreden kısmın öncesine beşinci nokta
( @)(5) yazılarak boşluk bırakılmadan devreden kısım yazılır.
Tablo 29: Devirli Ondalık Gösterim Örnekleri
Devirli Ondalık Sayı Braille Yazılışı

L0,@6
4, 237 L4,23@7
0, 235 L0,2@35
–5, 234 \ML5,@234
2, 56 a L2,56@\a
3, 5 a7 L3,5@\a7
15
1.2.14. Oran – Orantı

İki sayının birbirine oranı gösterilirken kesirlerin yazımındaki kurallar geçerlidir.
Tablo 30: Oran Orantı Örnekleri
Oran Orantı Braille Yazılışı

7 L7*
7’nin 9’a oranı; 9
3 9 L3N\}L9,N
5 = 15
a 12 \a/L4\}L12,P
4 = 16
1.2.15. Yüzde Sembolü – Binde Sembolü

Yüzde sembolü (%) Braille yazılırken sayının önüne rakam işaretinden önce yüzde işareti
( y) (1,3,4,5,6) boşluk bırakılmadan yazılır.
Binde sembolü (‰) Braille yazılırken sayının önüne rakam işaretinden önce binde işareti
( b) (1,2) boşluk bırakılmadan yazılır. Tablo 31’de örnekler gösterilmiştir.
Tablo 31: Yüzde ve Binde Gösterimler
Yüzde-Binde Gösterim Braille Yazılışı

%45 yL45
%0,4 yL0,4
‰5 bL5
‰452 bL452
1.2.16. Üslü İfadeler

Rakam işareti kullanılarak taban yazılır. Üssü belirtmek için ( G) (3,4,6) kullanılır. İfadeler
arasında boşluk bırakılmaz. Üslü ifadelerin yazımında aşağıdaki kurallar uygulanır.
16 a) Üslü ifadelerde üsse yazılan doğal sayılar üs işaretinden sonra boşluk bırakılmadan sıra
sayıları gibi alttan yazılır.
Tablo 32: Üslü İfade Örneği
Üslü İfadeler Braille Yazılışı

5
3 L3GN
x2 \xG;
b) Üsse yazılan sayılar ondalıklı sayı ise üs işaretinden sonra rakam işareti konulur, boşluk
bırakılmadan sayılar yazılır.
Üslü İfade Braille Yazılışı

2,3
5 L5GL2,3
c) Üsse yazılan harflerin başına üs işaretinden sonra boşluk bırakılmadan harf işareti ko-
nulur, sonra harfler yazılır.

a
7 L7G\a
d) Üsse yazılan ifadelerde + veya - işareti varsa rakam işareti kullanılır.

–3
10 L10G\ML3
+3
10 L10G\NL3
17
e) Üsse yazılan ifadelerde hem harf hem sayı varsa harf ve rakam işareti kullanılır.
Üslü ifadelerin yazımında bazı işlemlerde karışıklık olmaması için parantez kullanılmalı-
dır.

2a
3 L3GL2\a
5–3a L5G\-L3\a
4
2 +3 HL2G.A\NL3
5+a
4 L4GHL5\N\aA
f) Tabanında parantezli ve parantezsiz negatif sayı olan üslü ifadelerin yazımında Tablo
37’deki gibi yazılır.

4
(–3) H\-L3AG.
5
–2 \-L2GN
4 2
–3 +5 H\-L3G.A\NHL5G;A
g) Üslü ifadelerin farklı tür yazılışları Tablo 38’de gösterilmiştir.
Tablo 38: Üslü İfade Örnekleri

18
4
2 (3 ) L2GHL3G.A
3 4 3·4
(2 ) = 2 HL2GKAG.\}L2GHL3\’L4A
4
a2k HL2KAG.
3
–5
a3k HL3.AG\-L5
4
3,12·107 L3,12\’L10G}
–3
432,56·10 L432,56\’L10G\-L3
3 L3/L4G;
42
n m n+m
a ·a = a \aG\n\’\aG\m\}\aGH\n\N\mA
k k k
(a·b) = a ·b H\a\’\bAG\k\}\aG\k\’\bG\k
k
` a j = ak
k
H\a/\bAG\k\}\aG\k/\bG\k
b b
–k k
a k =a 3 k
2 HL2KAG\-\k\}HL3;AG\k
3 2
xm \xG\m/\xG\n\}\xGH\m\-\nA
= x m–n
xn
1.2.17. En Büyük Ortak Bölen ( EBOB) – En Küçük Ortak Kat (EKOK)

İki veya daha fazla sayının En Büyük Ortak Böleni ve En Küçük Ortak Katını bulurken
Braille yazıya dönüştürülmesi Tablo 39’da gösterilmiştir. En Büyük Ortak Böleni bulurken
ortak bölenleri işaretlemek için yanına ( ’) (3) nokta yazılarak belirtilir. Asal bölenleri
ayırmak için işlem çizgisi olarak l (1,2,3) noktası kullanılır.
Tablo 39: 18 ve 24 sayılarının EBOB ve EKOK’unun Braille yazılışı
EBOB-EKOK Braille Yazılışı

18 24 2. L18 L24 lL2’
9 12 2 L9 L12 lL2
9 6 2 L9 L6 lL2
9 3 3. L9 L3 lL3’
3 1 3 L3 L1 lL3
1 1 L1 L1 l
19
Yanına ( ’) (3) nokta yazılan rakamların çarpımı ile EBOB, tüm rakamların çarpımı ile ise
EKOK bulunur. Yazılışı Tablo 40’daki gibidir.
Tablo 40: EBOB-EKOK
EBOB-EKOK Braille Yazılışı

EBOB(18,24)=2.3=6 ^êbobHL18,L24A\}L2\’L3\}L6
EKOK(18,24) ^êkokHL18,L24A\}
=2.2.2.3.3=23.32=72
L2\’L2\’L2\’L3\’L3\}L2GK\’L3G;\}
L72
1.2.18. Kareköklü İfadeler ( S)(1,4,6)

Kök işareti olan ( √) sembolünün Braille yazımı ( S)(1,4,6) noktalarıdır.
Kareköklü ifadenin Braille yazımında önce karekök işareti ( S) yazılır. Rakam işareti veya
harf işareti boşluk bırakılmadan yazılır.
Kareköklü ifadelerin içerisinde parantez kullanılmazsa kök içerisinde sadece bir terim
vardır.
Tablo 41: Kareköklü İfade
Karaköklü ifade Braille Yazımı

25 = 5 SL25\}L5
Braille yazımında aynı karekök içerisinde birden fazla terim varsa (toplama, çıkarma,
çarpma, bölme, üslü ifade vs.) mutlaka parantez kullanılmalıdır.
Tablo 42: Kareköklü İfade
Kareköklü İfade Braille Yazımı

20
20–4 SHL20\ML4A
20 – 4 SL20\ML4
20 – 4 SL20\MSL4
5 SHL5;!A
26
Kat sayılı kareköklü ifadelerde rakam işareti veya harf işareti ile katsayı yazılır. Sonra kare-
kök işareti ( S) yazılarak tekrar kök içindeki ifade rakam işareti veya harf işareti ile boşluk
bırakılmadan yazılır. Tablo 43’de örnekler gösterilmiştir.
Tablo 43: Katsayılı Kareköklü İfadeler
Katsayılı Kareköklü İfadeler Braille Yazımı

6 13 L6SL13
3 6+x L3SHL6\N\xA
x 5 \xSL5
4 x L4S\x
Kareköklü ifadelerle işlemlerin yazılışında aynı karekök içerisinde birden fazla terim var-
sa (toplama, çıkarma, çarpma, bölme, üslü ifade vs.) mutlaka parantez kullanılmalıdır.
İşlemlerin yazımına ilişkin örnekler Tablo 44’de gösterilmiştir.
Tablo 44: Kareköklü İfadelerde İşlemlerin Yazımı
Kareköklü Braille Yazımı Braille Yazımda

İfadelerde Parantez Kullanımı
İşlemlerin Yazımı
3 2+ 8 L3SL2\NSL8 Yok
48 – 2 3 SL48\-L2SL3 Yok
7 5.4 9 L7SL5\’L4SL9 Yok

72
SL72/L3 Yok
3
98 Var
11 61 L11SHL98!,A
Yok (Karekök içerisinde
4 23 yok ancak pay ve paydayı
HL4SL23A/SL92 ayırmak için parantez
92
kullanılmıştır.)
1 1 Var
9 + 16 SHL1I\NL1,!A
2, 56 + 0, 09 Yok 21
SL2,56\NSL0,09
6+ 9 SHL6\NSL9A Var
61 – 2 169 SHL61\ML2SL169A Var
Yok (Karekök içerisinde
8 +3 2 yok ancak pay ve paydayı
HSL8\NL3SL2A/SL50 ayırmak için parantez
50
kullanılmıştır.)
26 2 SHL26G;A Var
^ 15 h
2 Yok (Sorudaki parantez
HSL15AG; kullanılmıştır.)
2c 2 SHL2\cG;A Var
Farklı dereceden köklü ifadeler
Köklü ifadenin derecesi kök işaretinden sonra alttan yazılır, daha sonra rakam işareti ko-
nularak kök içindeki sayı yazılır.
Kökün derecesi harfli ifade ise kök işaretinden sonra dereceyi belirleyen ifade yazılır. Son-
rasında ayırma işareti ( R) (1,2,4,5,6) kullanılarak kök içerisindeki ifade yazılır.
Tablo 45: Farklı Dereceden Köklü İfadeler
Köklü İfade Braille Yazımı

3
7 SKL7
4
2+a S.HL2\N\aA
2
n
^5 + xh S\nRHL5\N\xAG;
1.2.19. Cebirsel İfadeler ve Denklemlerin Yazılışı

Matematikte kullanılan tek küçük harflerin önüne boşluk bırakılmadan \ (5,6) sembolü
kullanılır.
Cebirsel ifadelerin yazımında katsayı ve bilinmeyen arasına çarpma işareti kullanılmaz.

22
Tablo 46: Cebirsel İfadelere Örnekler 1
Cebirsel İfadeler Braille Yazılışı

x \x
2x L2\x
-3a \-L3\a
x+2 \x\NL2
3x+1 L3\x\NL1
4x – 2 L4\x\-L2
Birden fazla bilinmeyen olan ifadelerde her bilinmeyenin başına harf işareti konulur.

x+y \x\N\y
2x+3y L2\x\NL3\y
3x+a-2b+4 L3\x\N\a\-L2\b\NL4
Aralarında işlem işareti olmayan harfli ifadeler yazılırken her harfin başına harf işareti
konulur.

3xy+2x L3\x\y\NL2\x
2xy – 3ab L2\x\y\-L3\a\b
Denklemler
Denklemlerin yazılışı aşağıda gösterilmiştir.
Tablo 49: Denklemlerin Yazılışı
Denklemler Braille Yazılışı

x+5=8 \x\NL5\}L8
2x – 10 = 6 L2\x\-L10\}L6
3.(x+2)=45 L3\’H\x\NL2A\}L45 23
5(x-1) + 6(x – 2) = 30 L5H\x\-L1A\NL6H\x\-L2A\}L30
1.2.20 Kombinasyon, Permütasyon, Faktöriyel İşaretleri
Kombinasyon Braille Yazılışı

C(5,2) \^cH5,2A
Permütasyon Braille Yazılışı
P(7,3) \^pH7,3A
Faktöriyel Braille Yazılışı
5! L5&
1.3. ÖLÇME ÖĞRENME ALANI

1.3.1. ÖLÇÜLERİN YAZILIŞI
Matematikte kullanılan birim işaretleri Braille yazıda ölçü işareti \ (5,6) ile kullanılır.
Önce rakam işaretiyle birlikte sayı yazılır. Ardından boşluk bırakmadan ölçü işareti \ ve
ölçü birimi yazılır. Ölçü birimlerinin Braille karşılıkları ve örnekler aşağıdadır.
1.3.1.1. Uzunluk Ölçüleri

Uzunluk ölçüsü temel birimi metredir. Uzunluk ölçülerinin başlarına ölçü işareti ( \)(5,6)
konularak uzunluk ölçü birimleri yazılır.
Tablo 50: Uzunluk Ölçüleri
Birimler İşaret Braille yazılışı Noktalar

Kilometre km \km (5,6-1,3-1,3,4)
Hektometre hm \hm (5,6-1,2,5-1,3,4)
Dekametre dam \dam (5,6-1,4,5-1-1,3,4)
24 Metre m \m (5,6-1,3,4)
Desimetre dm \dm (5,6-1,4,5-1,3,4)
Santimetre cm \cm (5,6-1,4-1,3,4)
Milimetre mm \mm (5,6-1,3,4-1,3,4)
Uzunluk ölçülerinin kullanımına örnekler Tablo 51’de gösterilmiştir.
Tablo 51: Uzunluk Ölçüleri Örnekleri
Örnekler Braille Yazılışı

3m L3\m
147 km L147\km
13,8 cm L13,8\cm
0,005 mm L0,005\mm
45 hm - 36 dam L45\hm\ML36\dam
3,7 dm + 1,2 mm L3,7\dm\NL1,2\mm
1.3.1.2. Alan Ölçüleri

Alan ölçülerinin temel birimi m2’dir. Alan ölçülerinin yazımında da ölçülerin genel yazılış
kuralı geçerlidir. Birimin üstüne yazılan “2” (kare) sayısı rakam işareti kullanılmadan, sıra
Tablo 52: Alan Ölçüleri
Birimler İşaret Braille sembol Noktalar

2
Kilometrekare km \km; (5,6-1,3-1,3,4-2,3)
2
Hektometrekare hm \hm; (5,6-1,2,5-1,3,4-2,3)
2
Dekametrekare dam \dam; (5,6-1,4,5-1-1,3,4-2,3)
Metrekare m2 \m; (5,6-1,3,4-2,3)
Desimetrekare dm2 \dm; (5,6-1,4,5-1,3,4-2,3)
2
Santimetrekare cm \cm; (5,6-1,4-1,3,4-2,3)
2
Milimetrekare mm \mm; (5,6-1,3,4-1,3,4-2,3)
25
Alan ölçülerinin kullanımına ilişkin örnekler Tablo 53’de gösterilmiştir.
Tablo 53: Alan Ölçülerine Örnekler

2
125 m L125\m;
2
785000 km L785000\km;
1,2 hm2 L1,2\hm;
2
0,25 mm L0,25\mm;
2 2
38 hm + 36 dam L38\hm;\NL36\dam;
1.3.1.3. Arazi Ölçüleri

Arazi ölçü birimi ar’dır.
Tablo 54: Arazi Ölçüleri

Ar a \a (5,6-1)
Dekar daa \daa (5,6-1,4,5-1-1)
Hektar ha \ha (5,6-1,2,5-1)
Tablo 55: Arazi Ölçülerine Örnekler

100 ha L100\ha
3,8 daa L3,8\daa
12 a + 15 a – 3 a L12\a\NL15\a\ML3\a
26
1.3.1.4. Hacim Ölçüleri

Hacim ölçülerinin temel birimi m3 tür. Hacim ölçülerinin yazımında ölçülerin genel yazılış
kuralı geçerlidir. Birimin üstüne yazılan “3” (küp) sayısı rakam işareti kullanılmadan, sıra
Tablo 56: Hacim Ölçüleri

3
Kilometreküp km \kmK (5,6-1,3-1,3,4-2,5)
3
Hektometreküp hm \hmK (5,6-1,2,5-1,3,4-2,5)
Dekametreküp dam3 \damK (5,6-1,4,5-1-1,3,4-2,5)
3
Metreküp m \mK (5,6-1,3,4-2,5)
3
Desimetreküp dm \dmK (5,6-1,4,5-1,3,4-2,5)
3
Santimetreküp cm \cmK (5,6-1,4-1,3,4-2,5)
Milimetreküp mm3 \mmK (5,6-1,3,4-1,3,4-2,5)
Tablo 57: Hacim Ölçülerine Örnekler

3
20 m L20\mK
3
145 dm L145\dmK
1,2 cm3 L1,2\cmK
3 3
0,25 mm + 1,75 cm L0,25\mmK\NL1,75\cmK
1.3.1.5. Sıvı ölçüleri

Sıvı ölçüleri temel birimi litredir.
Tablo 58: Sıvı Ölçüleri
Birimler İşaret Braille Sembol Noktalar

Kilolitre kL \kl (5,6-1,3-1,2,3)
Hektolitre hL \hl (5,6-1,2,5-1,2,3) 27
Dekalitre daL \dal (5,6-1,4,5-1-1,2,3)
Litre L \l (5,6-1,2,3)
Desilitre dL \dl (5,6-1,4,5-1,2,3)
Santilitre cL \cl (5,6-1,4-1,2,3)
Mililitre mL \ml (5,6-1,3,4-1,2,3)
Tablo 59: Sıvı Ölçülerine Örnekler

600 L L600\l
330 mL L330\ml
0,5 cL L0,5\cl
34 L- 5,5 dL L34\l\ML5,5\dl
1.3.1.6. Kütle Ölçüleri

Kütle ölçüsü temel birimi gramdır.
Tablo 60: Kütle Ölçüleri

Ton t \t (5,6-2,3,4,5)
Kilogram kg \kg (5,6-1,3-1,2,4,5)
Hektogram hg \hg (5,6-1,2,5-1,2,4,5)
Dekagram dag \dag (5,6-1,4,5-1-1,2,4,5)
Gram g \g (5,6-1,2,4,5)
Desigram dg \dg (5,6-1,4,5-1,2,4,5)
Santigram cg \cg (5,6-1,4-1,2,4,5)
Miligram mg \mg (5,6-1,3,4-1,2,4,5)
Tablo 61: Kütle Ölçü Birimleri

5t L5\t
28
250 kg L250\kg
3,5 g L3,5\g
48 hg- 0,7 dag+ 2 mg L48\hg\ML0,7\dag\NL2\mg
1.3.1.7. Zaman Ölçüleri

Tablo 62: Zaman Ölçüleri

Saat sa \sa (5,6-2,3,4-1)
Dakika dk \dk (5,6-1,4,5-1,3)
Saniye sn \sn (5,6-2,3,4-1,3,4,5)
Tablo 63: Zaman Ölçülerine Örnekler

5 sa L5\sa
120 dk L120\dk
78 sn L78\sn
2 sa - 5 dk + 3 sn L2\sa\ML5\dk\NL3\sn
1.3.1.8. Belirli Bir Zamanın Yazılışı

Belirli bir zaman ifade edilmek istenildiğinde rakam işareti ile başlanır, boşluk bırakılma-
dan sayılar yazılır. Zaman ifadelerinin arasına bağ işareti ( M)(3,6) yazılır.
Tablo 64: Zaman Ölçülerine Örnekler 29
Zamanlar Braille Yazılışı

11.34 L11M34
29.11.2016 L29M11M2016
Zaman ifadelerinin sonuna getirilen ekler Braille yazıdaki gibi yazılır.
Tablo 65: Zaman Ölçülerine Örnekler
Zamanlar Braille Yazılışı

11.34’te L11M34’te
29.11.2016’da L29M11M2016’da
1.3.1.9. Sıcaklık Ölçüleri

Sıcaklık ölçüleri yazılırken sıcaklık değerinden sonra boşluk bırakılmadan (0) derece işare-
ti ( Y)(3,5,6) ve boşluk bırakılmadan sıcaklık birimi yazılır.
Tablo 66: Sıcaklık Ölçüleri
Birimler Braille sembol Noktalar

Celsius Derece 0C Y^c (3,5,6-6-1,3)
Fahrenhayt Derece 0F Y^f (3,5,6-6-1,2,4)
Tablo 67: Sıcaklık Ölçülerine Örnekler
Sıcaklık Ölçüsü Braille Yazılışı

34 0C L34Y^c
-5 0C \ML5Y^c
273 0F L273Y^f
30
1.3.1.10. Para Birimleri
En çok kullanılan para birimleri Tablo 68’de gösterilmiştir. Para birimleri sayı ile yazıldı-
ğında boşluk bırakılmadan yazılır.
Tablo 68: Para Birimleri

Türk Lirası TL \tl (5,6-2,3,4,5-1,2,3)
Kuruş Kr \kr (5,6-1,3-1,2,3,5)
Dolar $ \d (5,6-1,4,5)
Euro (Avro) € \e (5,6-1,5)
Sterlin £ \s (5,6-2,3,4)
1.4. GEOMETRİ ÖĞRENME ALANI

1.4.1. TEMEL GEOMETRİK KAVRAMLAR
Temel geometrik kavramlar Braille yazıda gösterilirken geometri işareti ( | ) (4,5,6) kulla-
nılarak terimlerin Braille sembolleri yazılır.
Tablo 69’da temel geometrik kavramların gösterimleri bulunmaktadır.
Tablo 69: Temel Geometrik Kavramlar
Terimler Sembol Braille yazılışı Noktalar
Doğru AB veya AB |\âb (4,5,6-5,6-6-1-1,2)
(4,5,6-1,2,3,4,6-5,6-6-1-
Doğru Parçası AB veya [AB] |&\âby 1,2-1,3,4,5,6)
(4,5,6-1,2,3,4,6-5,6-6-1-
AB veya [AB |&\âb 1,2)
Işın
(4,5,6-5,6-6-1-1,2-
AB veya AB] |\âby 1,3,4,5,6)
31
Doğru Parçasının AB
Uzunluğu l\âb| (1,2,3-5,6-6-1-1,2-4,5,6)
(4,5,6-5,6-6-1-1,2-2,3,6-
Diklik AB ACD |\âb?\^cd 5,6-6-1,4-1,4,5)
(4,5,6-5,6-6-1-1,2-3,4-3,4-
Paralellik AB ⁄⁄ CD |\âb//\^cd 5,6-6-1,4-1,4,5)
1.4.2. AÇILAR
Açılar isimlendirilirken geometri işaretiyle birlikte açı işareti ( |O ) yazılarak aralık veril-
meden açıyı temsil eden harfler yazılır.
Açının ölçüsünü yazarken ise açı isimlendirildikten sonra sayısal değerin yanına boşluk
bırakılmadan derece işareti ( Y ) yazılır.
Tablo 70: Açılar
TERİMLER SEMBOL Braille Sembol Noktalar

%
Açı ABC |O\âbc (4,5,6-2,4,6-5,6-6-1-1,2-1,4)
% (1,2,6-4,5,6-2,4,6-5,6-6-1,-1,2-
Açısal Bölge ^ ABC h H|O\âbcA 1,4-3,4,5)
(5,6-2,3,4-1,2,6-4,5,6-2,4,6-
%
sÂBC h = 75°
\sH|O\âb 5,6-6-1-1,2-1,4-3,4,5-5,6-
Açının Ölçüsü
cA\}L75Y 2,3,5,6-3,4,5,6-1,2,4,5-1,5-
3,5,6)
32
1.4.3. GEOMETRİK ŞEKİLLER

Geometrik şekiller yazılırken geometri işaretiyle ( |) birlikte şekillerin Braille sembolü
yazılarak şekil isimlendirilir.
Aşağıdaki Tablo 71’de geometrik şekllerin yazımları verilmiştir.
Tablo 71: Geometrik Şekiller
TERİMLER SEMBOL Braille Sembol Noktalar

& (4,5,6-1,2,5,6-1,2,4,5-
Üçgen ABC |Ug\âbc 5,6-6-1-1,2-1,4)
(4,5,6-1,6-1,2,5,6-
&h
Çevre Ç ÂBC |CUg\âbc 1,2,4,5-5,6-6-1-1,2-
1,4)
(4,5,6-1-1,2,5,6-
&h
Alan A ÂBC |aUg\âbc 1,2,4,5-5,6-6-1-1,2-
1,4)
(4,5,6-1,2,5,6-1,2,4,5-
& & 5,6-6-1-1,2-1,4-4,6-
Eşlik ABC DEF |Ug\âbc_>Ug\^ def 2,3,5,6-1,2,5,6-1,2,4,5-
5,6-6-1,4,5-1,5-1,2,4)
(4,5,6-1,2,5,6-1,2,4,5-
& & 5,6-6-1-1,2-1,4-3-3,6-
Benzerlik ABC DEF |Ug\âbc’MUg\^def 1,2,5,6-1,2,4,5-5,6-6- 33
1,4,5-1,5-1,2,4)
Yay İşareti w |D (4,5,6-1,2,4,6)
AB Yayı
w
AB |D\âb
(4,5,6-1,2,4,6-5,6-6-
1-1,2)
(1,2,3-1,2,4,6-5,6-6-1-
Yay Uzunluğu lD\âbc| 1,2-1,4-4,5,6)
(5,6-2,3,4-1,2,6-4,5,6-
1,2,4,6-5,6-6-1-1,2-
Yayın Ölçüsü w
s(ABC)=75° \sH|D\âbA\}L75Y 3,4,5-5,6-2,3,5,6-
3,4,5,6-1,2,4,5-1,5-
3,5,6)
Çap R \^r (5,6-6-1,2,3,5)
Yarıçap r \r (5,6-1,2,3,5)
Yükseklik h \h (5,6-1,2,5)
Eğim |m Ölçü işareti olan metre ile
m karışmaması için geometri (4,5,6-1,3,4)
sembolü kullanılır.
Hacim V \^v (5,6-6-1,2,3,6)
2. BÖLÜM
35
2. KÜPTAŞ KASA VE KULLANIMI

Küptaş kasa öğretimine öğrenci braille sembolleri ayırt edebilir duruma geldikten sonra
başlanabilir.
2.1. Küptaş Kasayı Tanıyalım

Görme engellilerin matematik öğretimi için tasarlanmış, üzerinde kare şeklinde çukurlar
bulunan, enine 15 ve boyuna 20 adet toplam 300 kutucuktan oluşan dikdörtgen şeklindeki
araca kasa; üzerinde kabartma (Braille) rakamlar bulunan küplere ise küptaş denir.
Şekil 2.1.a
36
Küptaş kasa yaygın olarak şekildeki gibi paralel tutularak kullanılır ancak dik olarak ta
kullanılabilir.
Küptaş kasada sayıların yazımı ve işlemlerin yapılışı gören öğrencilerin kareli defteri kul-
lanması gibidir.
Küptaş kasada işlem yapılırken eldeli kısmı yazmak için üstten bir satır; basamak kaydır-
ma gerektiren işlemlerde satır sola kaydığı için ise soldan iki sütun boş bırakılır. Üç veya
daha fazla basamaklı işlemlerde gerektiği kadar boş kutucuk bırakılmalıdır.
Şekil 2.1.b.
2.2. Küptaş ile Rakamların Yazılışı

Küptaşın 6 yüzeyi vardır ve bu yüzeylerde farklı Braille semboller yer alır. Bu sembollerin
küptaş kasaya yerleştirilişine göre sayılar ve işlem işaretleri oluşur. Bu sembolleri kulla-
narak istenen sayıları yazmak ve işlemleri yapmak mümkündür. Küptaşta Braille alfabe-
nin 3. ve 6. noktalar yoktur, 1. 2. 4. ve 5. noktaları vardır. Küptaşta noktaların yerleri şekil
1’deki gibidir.
Şekil 2.2. Küptaş nokta yerleri 37

Küptaşta rakamlar yazılırken Braille alfabede sırasıyla a, b, c, d, e, f, g, h, i, j harfleri sıra-

sıyla 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0 rakamlarını ifade eder. Küptaş ile rakamların küptaş kasadaki
yazılışı Tablo 72’de gösterildiği gibidir.
Tablo 72: Küptaş İle Rakamların Küptaş Kasadaki Yazılışı
Rakam Açıklama Sembol

1 Tek noktalı tarafı ile (1) olacak şekilde yazılır.
Noktaları aynı kenarda bulunan iki noktalı ta-

2 rafı ile (1, 2) olacak şekilde yazılır.
Noktaları aynı kenarda bulunan iki noktalı ta-
3 rafı ile (1, 4) olacak şekilde yazılır.
Üç noktalı tarafı ile (1, 4, 5) olacak şekilde ya-
4 zılır.
Çapraz iki noktalı tarafı ile (1, 5) olacak şekilde
5 yazılır.
6 zılır.
Dört noktalı tarafı ile (1, 2, 4, 5) olacak şekilde
7 yazılır.
8 zılır.
38 Çapraz iki noktalı tarafı ile (2, 4) olacak şekilde
9 yazılır.
0 zılır.
Toplama (+) Çizgi sol tarafta olacak şekilde yazılır.
Çıkarma (-) Çizgi üst tarafta olacak şekilde yazılır.
Çarpma (x) Çizgi sağ tarafta olacak şekilde yazılır.
Bölme (÷) ve Kesir Çizgi alt tarafta olacak şekilde yazılır.

Çizgisi ( / )
Ondalık sayı Tek noktalı tarafı ile (2) olacak şekilde yazılır.
virgülü (,)
Bölük işareti (.) Tek noktalı tarafı ile (5) olacak şekilde yazılır.
Çizgi alt tarafta olacak şekilde yan yana iki

Eşittir (=) tane küptaşla yazılır.
Skaler çarpım (.) Tek noktalı tarafı ile (4) olacak şekilde yazılır.
Çizgi alt tarafta olacak şekilde yan yana en az

İşlem çizgisi (---) üç tane küptaşla yazılır.
Küçük parantez Çizgi sol tarafta olacak şekilde yan yana iki
açma ( tane küptaşla yazılır.
Küçük parantez Çizgi sağ tarafta olacak şekilde yan yana iki
kapama ) tane küptaşla yazılır.
Köşeli parantez Çizgi üst tarafta olacak şekilde yan yana iki
açma-kapama [ ] tane küptaşla yazılır.
2.3. Küptaş ile Sayıların Yazılışı

Küptaş kasada sayılar yazılırken aralarında boşluk bırakılmaz. küptaş kasada sayıların
yazılışı Tablo 73’te gösterilmiştir.
Tablo 73: Küptaş Kasada Sayıların Yazılışı
Sayı Küptaş kasada yazılışı

12
376
39
9625
80672
1.345.678
0,3
7,18
2
6
13
7
2.4. Küptaş Kasada İşlemler

Küptaş kasada yan yana yapılan işlemlerde işlem işareti, işlem yapılacak sayıların arasına
yazılır. Alt alta yapılan işlemlerde ise işlem işareti sadece ilk sayının başına yazılır.
2.4.1. Küptaş Kasada Toplama İşlemi

Küptaş kasada toplama işlemi yan yana veya alt alta yazılarak yapılabilir. Yanyana yapılan
işlemlerde toplama işareti işlem yapılacak sayıların arasına, alt alta yapılan işlemler-
de kasanın sol üst köşesine yazılır.
Tablo 74: Toplama işlemine örnek
İşlem Küptaş kasada yazılışı

4+2=6
2
+ 4
6
40
2.4.2. Küptaş Kasada Çıkarma İşlemi

Küptaş kasada çıkarma işlemi yan yana veya alt alta yazılarak yapılabilir. Yanyana yapılan
işlemlerde çıkarma işareti işlem yapılacak sayıların arasına, alt alta yapılan işlemler-
de kasanın sol üst köşesine yazılır.
Tablo 75: Küptaş Kasada Çıkarma İşlemi

12-7=5
12
– 7
5
2.4.3. Küptaş Kasada Çarpma İşlemi

Küptaş kasada çarpma işlemi yan yana veya alt alta yazılarak yapılabilir. Yanyana yapılan
işlemlerde çarpma işareti işlem yapılacak sayıların arasına, alt alta yapılan işlemlerde
kasanın sol üst köşesine yazılır.
Çarpma işleminde işlem basamağı 2 ve daha fazla olan işlemlerde en başa çarpma işareti
kullanıldıktan sonra toplama basamağında toplama işlemi işareti kullanılmaz.
Tablo 76: Küptaş Kasada Çarpma İşlemi

3x4=12
3
x 4
12
41
32
x 14
128
+ 32
448
2.4.4. Küptaş Kasada Bölme İşlemi

Küptaş kasada bölme işlemi yan yana veya alt alta yazılarak yapılabilir. Yanyana yapılan
işlemlerde bölme işareti işlem yapılacak sayıların arasına, alt alta yapılan işlemlerde
kasanın sol üst köşesine yazılır.
Bölme işleminde bölme işareti hem bölünen hem bölen sayının başına kullanıldıktan son-
ra çıkarma basamağında çıkarma işlemi işareti kullanılmaz. Bölme işleminde yürütme
yapılması gerekiyorsa virgül (,) yerine ikinci nokta ( ) kullanılır.
Tablo 77: Küptaş Kasada Bölme İşlemi

21÷7=3
21 7
– 21 3
00
42
2.4.5. Küptaş Kasada Kesirli Ifadeler ile İşlemler
Küptaş kasada kesirli ifade yazılırken bölme sembolü kullanılır. Ayrıca işlem işaretle-
rinin de kesirlerin arasında kullanılması karmaşıklığı önler.
Tablo 78: Küptaş Kasada kesirli ifadeler ile işlemler
3+2=5
7 7 7
3–2=1
7 7 7
Öneri: İşlemler öğrenildikten sonra zaman kaybını önlemek için işlem çizgisi
yerine boşluk kullanılabilir.
3. BÖLÜM
43
ABAKÜSÜN TARİHÇESİ
Abaküs kelimesi eski Yunanca kökenlidir. Eski Yunanlılar, Romalılar, Mısırlılar, Hintliler,
Çinliler ve Japonlar, hesap yaparken abaküs kullanırlardı.
Abaküs, binlerce yıldır insanoğlu tarafından sayı sayma ve hesap yapmada kullanılmak-
tadır. Bu aracın; ne zaman, kimin tarafından ve nasıl bulunduğu bilinmemektedir. Ancak,
bundan beş, altı bin yıl önce Mezopotamya’da kullanıldığından söz edilir.
Mezopotamya’dan sonra bu araç ticaret yoluyla Roma’ya, oradan da bütün Avrupa’ya yayı-
lır. Batı dünyasında abaküs, yakın zamana kadar, yalnız sayı saymakta kullanılırken Orta-
doğu ve özellikle Japonya’daki işyerlerinde hesap yapmakta kullanılır. Ayrıca Japon okul-
larında ders aracı olarak yararlanılır.
Abaküs 1960 yıllarında A.B.D Kentacky eyaletinin eğitim dairesi körler servisi müdürü Tim
Cranmer tarafından yeni bir düşünceyle görme engellilerin yararına sunulmuştur. Bon-
cukların kolayca hareket etmesi görme engellilerin abaküs kullanımını zorlaştırıyordu.
Yeni uyarlama sayesinde boncuklar, ancak elle çekildiği zaman hareket eder hale getiril-
miştir.
Bu sayede abaküsün yeni uygulanış biçimi görme engelliler arasında hızla yayılmıştır.
Dünyanın belli başlı görme engelliler okullarında abaküsle matematik eğitimine başlan-
mıştır. Uygulamalar, bu aracın görme engelliler için yararlı bir matematik aracı olduğu
44 düşüncesini doğurmuştur.
Görme engellilerde abaküs kullanımı temelde çocuğun zekâ kapasitesinin, algılama hızı
ve öğrenme gücünün artması dolayısıyla beynin yeni uyaranlara uyumunu güçlendirir. Ay-
rıca özgüven, hızlı refleks, güçlü bellek, yaratıcılık, analitik düşünce,odaklanma ve dikkat,
işitme ve anlama becerileri ve hesaplama becerileri gelişir. Abaküs çalışması esnasında,
çocuklar parmakları ile boncukları kaydırarak hesap yaparken, dokunma duyusu ve el-be-
yin koordinasyonunda beyindeki koordinasyon hızlanır.
Abaküs kullanımında ön koşul beceriler
◊ Öğrencinin küçük kas gelişiminin akranları ile aynı düzeyde olması.
◊ Yön kavramını bilmesi (sağ-sol-yukarı-aşağı vb.).
◊ Rakam ve sayı kavramlarını öğrenmiş olması.
◊ Basamak kavramını bilmesi.
◊ Zihinden ekleme çıkarma işlemlerini yapabilmesi.

3.1. Abaküsü Tanıyalım

Abaküs; dikey çubuklar üzerinde boncuk dizileri bulunan dikdörtgen çerçeveli bir araçtır.
Şekil 3.1a: Abaküs
Şekil 3.1a’da görüldüğü gibi iki bölümden oluşur. Orta çubuk, boncuk dizilerini iki bölüme
ayırır.
Abaküs sıra üzerine konulduğunda veya ele alındığında orta çubuğun üzerinde tekli bon-
cuklar, altında dörtlü boncuklar bulunur.
45
Abaküs tekli boncuklar üstte olacak şekilde tutulur.
Abaküsün sağ tarafındaki ilk çubuk birler basamağıdır. Basamaklar sola doğru onlar, yüz-
ler binler... basamakları olarak devam eder.
Orta çubuk üzerindeki noktalar ve alttaki noktalar sayı basamaklarını, dikey çizgiler ise
sayı bölüklerini gösterir. Dikey çizgiler aynı zamanda kesir çizgisi ve ondalık sayılardaki
virgülü göstermek için de kullanılır. (Şekil 3.1b).
Şekil 3.1b: Abaküs Bölümleri
6D\ÕEDVDPDNODUÕ
2UWDdXEXN
6D\ÕE|ONOHUඈNHVඈUoඈ]JඈVඈ
YHRQGDOÕNYඈUJO
3.2. Abaküste Rakamların Yazılması

Abaküste; orta çubuğun üst tarafında tekli, alt kısmında dörtlü olmak üzere beşli boncuk
dizileri bulunur. Dörtlü boncukların her biri basamak değerine göre birlik, tekli boncuklar
ise 5’in basamak değerine karşılık gelir.
Abaküste tekli boncukların üste, dörtlü boncukların alta dayalı bulunmasına “Başlangıç
Durumu ” denir. Şekil 3.2’de başlangıç durumu gösterilmiştir.
Şekil 3.2. Başlangıç Durumu
46 Abaküsü başlangıç durumuna getirdikten sonra rakamların yazılması bölümüne geçebili-

riz. Abaküste rakamlara aşağıda gösterildiği gibi ok yönünde boncukların çekilmesi ya da
itilmesiyle yazılır.
Tablo 79: Rakamların yazılışı
1’in yazılması: Abaküs başlangıç durumundayken basamaktaki

dörtlü boncuktan bir boncuk orta çubuğa kadar itilir.
Sayıları silmek için abaküs başlangıç durumuna getirilir.
2’nin yazılması: Abaküs başlangıç durumundayken basmaktaki

dörtlü boncuktan iki boncuk orta çubuğa kadar itilir.
3’ün yazılması: Abaküs başlangıç durumundayken basamaktaki

dörtlü boncuktan üç boncuk orta çubuğa kadar itilir.

4’ün yazılması: Abaküs başlangıç durumundayken basamaktaki

dörtlü boncukların tamamı orta çubuğa kadar itilir.
5’in yazılması: Abaküs başlangıç durumundayken basamaktaki

boncuklardan orta çubuğun üstündeki tekli boncuk orta çubuğa
kadar çekilir.
6’nın yazılması: Abaküs başlangıç durumundayken basamaktaki

boncuklardan orta çubuğun üstündeki tekli boncuk orta çubuğa ka-
dar çekilir. Sonra aynı basamaktaki dörtlü boncuklardan bir boncuk
orta çubuğa kadar itilir.

7’nin yazılması: Abaküs başlangıç durumundayken basamaktaki
dar çekilir. Sonra aynı basamaktaki dörtlü boncuklardan iki boncuk

8’in yazılması: Abaküs başlangıç durumundayken basamaktaki 47
dar çekilir. Sonra aynı basamaktaki dörtlü boncuklardan üç boncuk

9’un yazılması: Abaküs başlangıç durumundayken basamaktaki
boncuklardan orta çubuğun üstündeki tekli boncuk orta çubuğa
kadar çekilir. Sonra aynı basamaktaki dörtlü boncukların tamamı

0’ın yazılması: Yazılacak basamaktaki dört boncuk alta, üstteki tek
boncuk ise üste dayalı olacak şekilde yazılır.
3.3. Abaküste Sayıların Yazılması

Daha önce belirtildiği gibi abaküste de sayılar, basamakları ile yazılır. Sağdaki ilk basamak
birler basamağıdır. Basamaklar sola doğru onlar, yüzler, binler... olarak devam eder. Ör-
nekler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tablo 80: Abaküste sayıların yazılışı
10 sayısının yazılışı: Abaküsün onlar basamağına

1, birler basamağına 0 yazılır. Böylece 10 sayısı
yazılmış olur.
10
yazılmış olur.
48
17
yazılmış olur.
48
yazılmış olur.
99
508 sayısının yazılışı: Abaküsün yüzler basama-

ğına 5, onlar basamağına 0, birler basamağına 8,
yazılır. Böylece 508 sayısı yazılmış olur.
5 08
645 sayısının yazılışı: Abaküsün yüzler basama-
ğına 6, onlar basamağına 4, birler basamağına 5,
yazılır. Böylece 645 sayısı yazılmış olur.
6 45
1071 sayısının yazılışı: Abaküsün binler basama-
ğına1, yüzler basamağına 0, onlar basamağına 7,
birler basamağına 1, yazılır. Böylece 1071 sayısı
yazılmış olur.
49
1 0 71
1923 sayısının yazılışı: Abaküsün binler absama-
ğına 1, yüzler basamağına 9, onlar basamağına 2,
birler basamağına 3, yazılır. Böylece 1923 sayısı
yazılmış olur.
1 9 23
180 306 259 sayısının yazılışı: Abaküsün yüz
milyonlar basamağına 1, on milyonlar basamağına
8, milyonlar basamağına 0, yüz binler basamağına
3, on binler basamağına 0, binler basamağına 6,
yüzler basamağına 2, onlar basamağına 5, birler
basamağına 9 yazılır.
Böylece 180 306 259 sayısı yazılmış olur.

1 80 30 6 25 9
3.4. Abaküste Dört İşlem

3.4.1. Toplama İşlemi
Abaküste toplama işlemi yapılırken büyük sayının sağ tarafa, küçük sayının büyük basa-
mağı sol tarafa dayalı olarak yazılması işlemlerde kolaylık sağlar.
Kural: Abaküste toplama işlemi yapılırken küçük sayının en büyük basa-

mağından başlanır.
Örneğin 63+123 işlemi yapılırken abaküsün sağına 123 yazılır, abaküsün soluna sola dayalı
olarak 63 yazılır. Toplama işlemine onlar basamağından başlanır.
50

Abaküste toplama işlemi sırasıyla 5’lik veya 10’luğa tamamlamadan, 5’liğe tamamlayarak
ve 10’luğa tamamlayarak toplama işlemi şeklinde verilir.
3.4.1.1. 5’lik ve 10’luk Tamamlamadan Toplama İşlemi
ÖRNEK
1+1
Sağa birler basamağına 1 yazılır. En sola 1 yazılır.
Sağ tarafta toplama işlemi yapılır. Soldaki 1 ile sağdaki 1’i toplamak için sağdaki 1’e 1
boncuk daha eklenir.
Soldaki 1 silinir ve işlem sonlandırılır. Cevap aşağıdaki gibi 2 bulunur.
51
ÖRNEK
1+2 veya 2+1
Sağ tarafta toplama işlemi yapılır. Soldaki 1 ile sağdaki 2’yi toplamak için sağdaki 2’ye 1
boncuk eklenir.
52

ÖRNEK
1+6 veya 6+1
Sağ tarafta toplama işlemi yapılır. Soldaki 1 ile sağdaki 6’yı toplamak için sağdaki 6’ya 1
boncuk eklenir.
53

ÖRNEK
2+5 veya 5+2
Sağ tarafta toplama işlemi yapılır. Soldaki 2 ile sağdaki 5’i toplamak için sağdaki 5’e 2
boncuk eklenir.
54

ÖRNEK
2+6 veya 6+2
Sağ tarafta toplama işlemi yapılır. Soldaki 2 ile sağdaki 6’yı toplamak için sağdaki 6’ya 2
boncuk eklenir.
55

ÖRNEK
35+4 veya 4+35
Sağa 35 yazılır. En sola 4 yazılır.
Sağ tarafta toplama işlemi yapılır. Soldaki 4 ile sağdaki 35’i toplamak için birler basama-
ğındaki 5’e 4 boncuk eklenir.
56

ÖRNEK
32+12 veya 12+32
Sağ tarafta toplama işlemi yapılır. Soldaki 12 ile sağdaki 32’yi toplamak için 30’a 10 ekle-
nir.
57
Soldaki 10 silinir.
Birler basamağındaki 2’ye 2 boncuk eklenir.
58
ÖRNEK
561+35 veya 35+561
Sağ tarafta toplama işlemi yapılır. Soldaki 35 ile sağdaki 561’i toplamak için onlar basama-
ğından başlanır. 60’a 30 eklenir.
59
Soldaki 30 silinir.
Birler basamağındaki 1’e 5 eklenir.
60
3.4.1.2. 5’liğe ve 10’luğa Tamamlayarak Toplama İşlemi

5’liğe ve 10’luğa tamamlama toplama işleminde çok önemlidir. Bu nedenle öncesinde
5’liğe tamamlama ardından 10’luğa tamamlama çalışmaları yapılır.
Sayılar 5’liğe tamamlama 10’luğa tamamlama

1 eklemek için 5 eklenir 4 silinir 10 eklenir 9 silinir
5 eklemek için 10 eklenir 5 silinir
3+4 işleminin örnek anlatımı:
Öğretmen : Sağa 4’ü, En sola 3’ü yazıyoruz. 4’e 3 boncuk ekleyebiliyor muyuz?
Öğrenci : Aşağıda 3 boncuk olmadığı için ekleyemeyiz.
Öğretmen :O halde yukarıdan 5 ekleyelim. Kaç ekledik?
Öğrenci : 5 ekledik.
Öğretmen : Kaç eklememiz gerekiyordu?
Öğrenci : 3 eklememiz gerekiyordu.
Öğretmen : Kaç fazla ekledik.
Öğrenci : 2 fazla ekledik.
Öğretmen : O halde 2 fazlalığı eksiltip, soldaki 3’ü silerek cevabı bulalım. 61
Öğrenci : Cevabı 7 buldum.
ÖRNEK
3+4 veya 4+3
Sağa 4 yazılır, en sola 3 yazılır.

Sağ tarafa 4’ün üzerine 3 eklenemeyeceği için yukarıdan 5 eklenir.
5 eklendiğinde 2 fazla eklenmiş olacağından 2 fazlalık geri silinir.
62
Soldaki 3 silinerek işlem sonlandırılır. Cevap aşağıdaki gibi 7 bulunur.

ÖRNEK
42+3
Sağ tarafa 2’nin üzerine 3 eklenemeyeceği için yukarıdan 5 eklenir.
63

Soldaki 3 sayısı silinerek işlem sonlandırılır. Cevap aşağıdaki gibi 45 bulunur.
ÖRNEK
32+24
Sağa 32, sola 24 yazılır.
64
Sağ tarafa 30’un üzerine 20 eklenemeyeceği için yukarıdan 50 eklenir.

Soldaki 20 silinerek sonraki basamağa geçilir.
65
2’nin üzerine 4 eklenemeyeceği için 5 eklenir.

5 eklendiğinde 1 fazla eklenmiş olacağından 1 fazlalık silinir.
66
ÖRNEK
4+7 veya 7+4

Sağ tarafa 7’nin üzerine 4 eklenemeyeceği için bir sonraki basamağa 10 eklenir.
67

ÖRNEK
48+27 veya 27+48
40’ın üzerine 20 eklenemeyeceği için 50 eklenir.
68
30 çıkarılır.
Soldaki 20 silinir.
Sağdaki 8’in üzerine 7 eklenemeyeceği için bir onluk eklenip.
69
3 fazlalık silinir
ÖRNEK
27+16 veya 16+27
Sağa 27, sola 16 yazılır
70
20’nin üzerine 10 eklenir

Soldaki 10 silinir.
7’nin üzerine 6 eklenemeyeceği için 10 eklenip,
71
4 silinmesi gerekir. 4 silinemeyeceği için 5 silinip 1 eklenir.

ÖRNEK
68+76 veya 68+76
72
70’in üzerine 60 eklenemeyeceği için 100 eklenip 40 silinmesi gerekir.

40 da silinemeyeceği için 50 silinip 10 eklenir.
Soldaki 60 silinir.
73
6’nın üzerine 8 eklenemeyeceği için 10 eklenip 2 silinmesi gerekir.

Ancak 2 silinemeyeceği için5 silinip 3 eklenir.
Soldaki 8 sayısı silinip işlem sonlandırılır. Cevap aşağıdaki gibi 144 bulunur.
74
ÖRNEK
997+4 veya 4+997
Sağa 997 yazılır, sola 4 yazılır.

Birler basamağına 4, onlar basamağına 10 ve 50 eklenemeyeceği, yüzler basamağına 100

ve 500 eklenemeyeceği için binler basamağına 1000 eklenip
996 silinir.
75

3.4.2. Çıkarma İşlemi
Çıkarma işlemi toplama işleminin tersidir. Abaküste çıkarma işlemi yapılırken eksilen
sayı sağ tarafa, çıkan sayının büyük basamağı sol tarafa dayalı olarak yazılır.
Abaküste çıkarma işlemi yapılırken küçük sayının en büyük basamağından başlanır.
Abaküste çıkarma işlemi sırasıyla 5’lik ve 10’luk bozmayı gerektirmeyen ve 5’lik ve 10’luk
bozarak çıkarma işlemi şeklinde verilir.
3.4.2.1. 5’lik ve 10’luk Bozmayı Gerektirmeyen Çıkarma İşlemi

5’lik ve 10’luk bozmayı gerektirmeyen çıkarma işlemleri aşağıdaki gibi yapılır.
ÖRNEK
9-3
76
Sağdan 3 çıkarılır. Solda yazdığımız 3 silinerek işlem sonlandırılır. Cevap aşağıdaki gibi 6
bulunur.
ÖRNEK
17 - 5
Sağdan 5 çıkarılır. Solda yazdığımız 5 silinerek işlem sonlandırılır. Cevap aşağıdaki gibi
12 bulunur.
77
3.4.2.2. 5’lik ve 10’luk Bozmayı Gerektiren Çıkarma İşlemi

5’lik ve 10’luk bozma toplama ve çıkarma işlemlerinde çok önemlidir. Bu nedenle öncesin-
de 5’lik ve 10’luk bozma çalışmaları yapılmalıdır.
Sayılar 5’lik bozma 10’luk bozma

1 çıkarmak için 5 çıkarılır 4 eklenir 10 çıkarılır 9 eklenir
5 çıkarmak için 10 çıkarılır 5 eklenir
6 – 2 işleminin örnek anlatımı:
78
Öğretmen : Sağa 6’yı, sola 2’yi yazıyoruz. 6’dan 2 çıkarabiliyor muyuz?
Öğrenci : Aşağıda 2 boncuk olmadığı için çıkaramayız.
Öğretmen : O halde yukarıdan 5 çıkaralım. Kaç çıkardık?
Öğrenci : 5 çıkardık.
Öğretmen : Kaç çıkarmamız gerekiyordu?
Öğrenci : 2 çıkarmamız gerekiyordu.
Öğretmen : Kaç fazla çıkardık?
Öğrenci : 3 fazla çıkardık.
Öğretmen : O halde 3 fazlalığı tekrar ekleyip soldaki 2’yi silerek cevabı bulalım.
Öğrenci : Cevabı 4 buldum.

ÖRNEK
78 – 34
70’ten 30 orta çubuğun altında çıkarılamayacağı için 50’lik çıkarılıp
79
20 eklenir.
Soldaki 30 silinir.
Sağdaki 8’den 4 orta çubuğun altında çıkarılamayacağı için 5 çıkarılıp
80
1 eklenir.
Soldaki 4 silinerek sonuç aşağıdaki gibi 44 bulunur.
ÖRNEK
26 – 9
Sağa 26 yazılır, sola 9 yazılır.
81
6’dan 9 çıkmayacağı için onlar basamağından 1 onluk çıkarılıp,

1 eklenir.
82
ÖRNEK
13 – 6

3’ten 6 çıkamayacağı için onluk çıkarılıp 4 eklenmesi gerekir.
4 eklenemeyeceği için 5 eklenir.
83
1 çıkarılır.
ÖRNEK
62 – 49
84
60’tan 40 orta çubuğun altında çıkmayacağı için 50 çıkarılıp

10 eklenir.
Soldaki 40 silinir.
85
2’den 9 çıkmayacağı için 10 çıkarılıp

1 eklenir.
86
ÖRNEK
816–648

800’den 600 çıkarılır.
Soldaki 600 silinir.
87
10’dan 40 çıkmayacağı için 50 çıkarılması gerekir. 50 de çıkarılamayacağı için 100 çıkarı-

lıp,
60 eklenir.
Soldaki 40 silinir.
88
6’dan 8 çıkmayacağı için 10 çıkarılıp

2 eklenir.
89
ÖRNEK
1000– 592
0’dan 500 çıkmayacağı için 1000 çıkarılır.
500 eklenir.
90

0’dan 90 çıkmayacağı için 100 çıkarılıp 10 eklenmesi gerekir. 100 de çıkarılamayacağı için
500 çıkarılıp
410 eklenir.
91
Soldaki 90 silinir.
8 eklenir.
92

ÖRNEK
2023- 608
93
400 eklenir.
20’den 0 çıkarılır. 3’ten 8 çıkmayacağı için 10 çıkarılıp
94
2 eklenmesi gerekir. Orta çubuğun altında 2 eklenemeyeceği için 5 eklenip

3 silinir.
95
3.4.3. Çarpma İşlemi

Abaküste çarpma işlemine başlamadan önce toplama ve çıkama işlemlerinin çok iyi kav-
ranılmış olması ve çarpım tablosunun bilinmesi gerekir. Çarpma işleminin kuralları şöy-
ledir:
Kural 1: Abaküste büyük sayı abaküsün en soluna yazılır.
Kural 2: Abaküste küçük sayıyı yazmak için önce büyük sayının kaç basamaklı olduğuna
bakılır. Büyük sayı kaç basamaklı ise, büyük sayının bir basamak fazlası abaküsün sa-
ğından boş bırakılarak küçük sayı yazılır.
Kural 3: Çarpma işlemine sağdaki sayının en küçük basamağından, soldaki sayının en

büyük basamağından başlanır. Sağ el işlem bitene kadar en son yazılan sayının üzerinde
durmalıdır.
Kural 4: Sayılar birbirleriyle çarpıldığında çarpım (sonuç) tek basamaklı ise başına sıfır
eklenerek (01,02,03……09) şeklinde 2 basamaklı sayı olarak yazılır.
ÖRNEK
96 4x2=08
Sola 4 yazılır, sağa iki basamak boş bırakılarak 2 yazılır (Kural 2).
4 kere 2, 08 olarak yazılır (Kural 4). Ardından 4 ve 2 silinip sonuç aşağıdaki gibi 8 bulunur.
ÖRNEK
4x8
Sola 8, sağa iki boşluk bırakılarak 4 yazılır (Kural 2).
97
8 ile 4 çarpılır, 4’ün hemen sağından başlanılarak 32 yazılır.

Çarpanlar silinerek işlem sonlandırılır. Cevap aşağıdaki gibi 32 bulunur.
ÖRNEK
32x14
Sola 32, sağa 14 sayısı üç basamak boş bırakılarak (Kural 2) yazılır.
98
Önce 4 ile 3 çarpılır, 4’ün hemen sağına 12 yazılır. Sağ el 12’nin 2’si üzerinde durur (Kural
3).
4 ile 2 çarpılır, sağ elin olduğu yerden (2 üzerinden) başlanılarak 08 yazılır (Kural 4).
14’ün 4’ü çarpıldığı için silinir. Orada boşluk oluşur.
99
1 ile 3 çarpılır, boşluğun olduğu yerden başlanılarak 03 yazılır (Kural 4). Sağ el 4’ün üze-
rinde durur.
1 ile 2 çarpılır, sağ elin olduğu yerden (4 üzerinden) başlanılarak 02 yazılır (Kural 4).
100
ÖRNEK
7x24
Sola 24, sağa üç boşluk bırakılarak 7 yazılır.

7 ile 2 çarpılır, 7’nin hemen sağından başlanılarak 14 yazılır.
Sağ el 14’ün 4’ü üzerinde durur. 7 ile 4 çarpılır, elin olduğu yerden başlanılarak 28 yazılma-
lıdır. Ancak 20 yazılamadığı için 50 eklenir.
101
30 silinir.
Sonraki basamağa 8 yazılır.
102
ÖRNEK
83x76
Sola 83, sağa 76 sayısı üç basamak boş bırakılarak yazılır.

Önce 6 ile 8 çarpılır, 6’nın hemen sağına 48 yazılır.
Sağ el 48’in 8’i üzerinde durur. Sonra 6 ile 3 çarpılır, elin olduğu yere 10, hemen sağına 8
eklenir.
103
76’nın 6’sı silinir.

7 ile 8 çarpılır, hemen 7’nin sağından 56 yazılmalıdır. 50 yazılır
Ancak 6 yazılamadığı için 10 eklenir,
104
4 silinir.
Sağ el 4 silinen yerde durur. 7 ile 3 çarpılır. Sağ elin olduğu yerden başlanılarak 21 yazıl-
malıdır. 20 yazılır.
Ancak 1 yazılamadığı için 10 eklenir,
105
9 çıkarılır.
ÖRNEK
54x208
Sola 208, sağa 4 boşluk bırakılarak 54 yazılır (Kural 2).
106
4 ile 2 çarpılır, 4’ün hemen sağına 08 yazılır.

Sağ el 8’in üzerinde durur. 4 ile 0 çarpılır (00). Sağ elin durduğu yerden başlanılarak 00
yazılır. Sağ el en son yazılan sıfırın üzerinde durur. 4 ile 8 çarpılır (32) sağ elin olduğu yere
32 yazılır.
Çarpanlardan 54’ün 4’ü silinir.
107
5 ile 2 çarpılır (10). 5’in hemen sağından başlanılarak 10 yazılır.

Sağ el 10’un 0’ı üzerinde durur. 5 ile 0 çarpılır (00). Sağ elin olduğu yerden başlanılarak 00
yazılır. Sağ el son yazılan yerde durur. 5 ile 8 çarpılır (40). Sağ elin olduğu yerden başlanı-
larak 40 yazılmalıdır. Ancak 40 yazılamadığı için 100 yazılır.
60 silinir.
108
Hemen sağındaki basamağa 0 yazılır. Çarpanlar silinerek işlem sonlandırılır. Cevap aşağı-
daki gibi 11232 bulunur.
ÖRNEK
307x429
429 sola, 307 sağa dört boşluk bırakılarak yazılır.
7 ile 4 çarpılır, 7’nin hemen sağından 28 yazılır.
109
Sağ el 8’in üzerinde durur. 7 ile 2 çarpılır sağ elin durduğu yerden başlanılarak 14 yazılır.
Sağ el 4’ün üzerinde durur. 7 ile 9 çarpılır sağ elin durduğu yerden başlanılarak 63 yazıl-
malıdır. Ancak 60 yazılamadığı için 100 ve 500 de eklenemediği için 1000 eklenir.
940 silinir.
110
Hemen sağına 63’ün 3’ü eklenir. Böylece 63 eklenmiş olur.

Çarpanlardan 307’nin 7’si silinir.
0 çarpma işleminde yutan eleman olduğu için işlem yapılmadan diğer basamağa geçilir. 3
ile 4 çarpılır 3’ün hemen sağından başlanılarak 12 yazılır.
111
Sağ el 2’nin üzerinde durur. 3 ile 2 çarpılır, sağ elin durduğu yerden başlanılarak 06 yazı-
lır.
Sağ el 6 yazılan yerde durur. 3 ile 9 çarpılır, sağ elin durduğu yerden başlanılarak 27 eklen-
melidir. Ancak 20 eklenemediği için 100 eklenir.
80 silinir,
112
hemen sağına 27’ni 7’si eklenir.

3.4.4. Bölme İşlemi

Bölme işlemine başlamadan önce toplama, çıkarma ve çarpma işlemlerinin çok iyi bilin-
mesi gerekir.
Bölme işlemi kalansız, kalanlı ve yürütmeli bölme işlemi şeklinde verilir. Bölen sayı kaç
basamaklı ise o kadar basamak içerisinde aranır. Örneğin348’i 12’ye bölerken ilk olarak
3’ün içerisinde değil, 34’ün içerisinde 12 aranır.
Kural 1: Bölünen sayı sağa, bölen sayı sola yazılır. 113

Kural 2: Bölme işleminde eğer aranan sayıda bölen sayı var ise bir basamak atlanıp
sonuç yazılır.
Kural 3: Bölme işleminde eğer aranan sayıda bölen sayı yoksa sonuç aranan sayının
hemen solundan yazılır.
Kural 4: Bölme işlemi sonrasında bölen sayının basamak sayısından 1 fazlası sağ taraf-
tan kapatılarak sonuç okunur.
3.4.4.1. Kalansız Bölme İşlemi

Kalansız bölme işlemi aşağıdaki örneklerle anlatılmıştır.
ÖRNEK
8:2
8’ in içinde 2, 4 defa vardır. 8’in soluna bir boşluk bırakılarak (Kural 2) 4 yazılır.
114
4 ile 2 çarpılır, 4’ün hemen sağından 08 silinir.

Bölen silinir, bölen bir basamaklı olduğu için sağdan iki basamak kapatılarak (Kural 4)
sonuç okunur. Cevap aşağıdaki gibi 4 bulunur.
ÖRNEK
78:6
115
7’nin içinde 6, 1 defa vardır. 78’in 7’sinin soluna bir boşluk bırakılarak (Kural 2) 1 yazılır.
1 ile 6 çarpılır, 1’in hemen sağından 06 silinir 1 kalır.
1’in içinde 6 olmadığı için 18’in içinde aranır. 18’in içinde 6, 3 defa olduğu için (Kural 3) 1’in
hemen solundan 3 yazılır.
116
3 ile 6 çarpılır 18 hemen son yazdığımız 3’ün sağından silinir.

sonuç okunur. Cevap yukarıdaki gibi 13 bulunur.
ÖRNEK
918:9
117
9’un içinde 9, 1 defa vardır. 918’in 9’unun soluna bir boşluk bırakılarak (Kural 2) 1 yazılır.
1 ile 9 çarpılır, 1’in hemen sağından 09 silinir.
1’in içinde 9 olmadığı için 18’in içinde aranır. 18’in içinde 9, 2 defa olduğu için (Kural 3) 1’in
hemen solundan 2 yazılır.
118
2 ile 9 çarpılır. Hemen son yazdığımız 2’nin sağından 18 silinir.

ÖRNEK
96:12
119
96’nın içinde 12, 8 defa vardır. 96’nın 9’unun soluna bir boşluk bırakılarak (Kural 2) 8 ya-
zılır.
8 ile 12 sırasıyla çarpılır. 8x1=08 silinir.
Sağ el son işlem yapılan yerde durur. 8 ile 2 çarpılır, 8’in hemen sağından 16 silinir.
120
Bölen silinir, bölen iki basamaklı olduğu için sağdan üç basamak kapatılarak (Kural 4)
ÖRNEK
846:18
84’ün içinde 18, 4 defa vardır. 84’ün soluna bir boşluk bırakılarak 4 yazılır.
121
4 ile 18 sırasıyla çarpılır. 4x1=04, 4’ün hemen sağından silinmelidir. Ancak 4 silinemediği
için 5 silinip,
1 eklenir.
Sağ el son işlem yapılan yerde durur. 4x8=32 sağ elin olduğu yerden başlanılarak 32 sili-
nir.
122
12’nin içinde 18 olmadığı için 126’nın içinde aranır. 126’nın içinde 18, 7 defa olduğu için
(Kural 3) 1’in hemen solundan 7 yazılır.
7 ile 18 sırasıyla çarpılır. 7x1=07, 7’nin hemen sağından 07 silinmelidir. Ancak silinemediği
için 10 silinip,
3 eklenmelidir. 3 de eklenemediği için 5 eklenip
123
2 silinir.
Sağ el son işlem yapılan yerde durur. 7x8=56 sağ elin olduğu yerden başlanılarak 56 sili-
nir.
Bölen silinir, bölen iki basamaklı olduğu için sağdan üç basamak kapatılarak (Kural 4)
124
3.4.4.2. Kalanlı Bölme İşlemi

Bazı bölme işlemlerinde bölünen sayı tam bölünemez. Bu bölme işlemlerine kalanlı böl-
me işlemi denir. Bölme işlemi sonunda bölünemeyen sayıya kalan denir.
Bu bölme işlemlerinde son basamak ya da basamaklara gelindiğinde içinde bölen ara-

nan sayı bölenden küçük olduğu için bölme işlemi yapılamaz ve işlem sonlandırılır. Bölme
işlemi sonrasında bölen sayının basamak sayısından bir fazlası sağ taraftan kapatılarak
bölüm bulunur. Kapatılan kısımdaki sayı ise kalan sayıdır.
ÖRNEK
308:23
Sağa 308, en sola 23 yazılır.
30’un içinde 23, 1 defa vardır. 30’un soluna bir boşluk bırakılarak 1 yazılır (Kural 2).
125
1 ile 23 sırasıyla çarpılır 1x2= 02, 1’in hemen sağından 02 silinir. Sağ el son işlem yapılan
yerde durur.
1x3=03 sağ elin olduğu yerden başlanılarak 03 silinmelidir. 3 silinemediği için 10 silinip 7
eklenir. Sayı 78 olur.
78’in içinde 23, 3 defa vardır. Bir boşluk bırakılarak 3 yazılır (Kural 2).
126
3 ile 23 sırasıyla çarpılır. 3 ile 2 çarpılır 3x2=06 silinir.

3x3=09 silinmelidir. Fakat 9 silinemediği için 10 silinip 1 eklenir.
İşlem sonlandırılır. Bölen sayı silinir. Son basamak kapatılır bölüm elde edilir. Kapatılan
kısımdaki sayı kalan sayıdır. Cevap aşağıdaki gibi 13 bulunur ve kalan 9 dur.
127
3.4.4.3. Yürütmeli Bölme İşlemi

Kalanlı bölme işleminde işleme devam etmek için yürütmeli bölme işlemi yapılır. Örnekler
aşağıdaki gibidir.
ÖRNEK
14:5
14 sağa, 5 en sola yazılır.
128
1’in içinde 5 yoktur. 14’ün içinde 5, 2 defa vardır. 14’ün soluna boşluk bırakılmadan 2 yazı-
lır(Kural 3).
2 ile 5 çarpılır, 2x5=10, 2’nin hemen sağından 10 silinir 4 kalır. Bölüm 2, kalan 4’tür.
4’ün içinde 5 olmadığı için bölüm ve kalan birer basamak sola kaydırılarak yazılır. Yani
2040 olarak yazılır.
129
4’ün içinde 5 olmadığı için hemen yanından yazılır (Kural 3). 40’ın içinde 5, 8 defa vardır. 8
sayısı 40’ın soluna yazılır.
8x5=40, 8’in sağından silinir. Bölen sayı silinerek işlem sonlandırılır. Son iki basamak ka-
patılarak yürütme sonucu 2,8 olarak okunur.
Not: Bir kez kaydırma yapıldığı için virgülden sonra bir basamak olacak şekilde okunur.
ÖRNEK
37:4
37 sağa, 4 en sola yazılır.
130
3’ün içinde 4 yoktur. 37’nin içinde 4, 9 defa vardır. 37’nin soluna boşluk bırakılmadan 9
yazılır(Kural 3).
9x4=36 hemen sağından silinir. Bölüm 9 kalan 1 bulunur.
1’in içinde 4 olmadığı için bölüm ve kalan birer basamak sola kaydırılarak yazılır. Yani 9010
olarak yazılır.
131
1’in içinde 4 olmadığı için Kural 3 gereği hemen solundan yazılır.10’un içinde 4, 2 defa var-
dır. 2, 10’un hemen soluna yazılır.
2x4=08, 2’nin hemen sağından 08 silinmelidir. 08 silinemediği için 10 silip 2 eklenir.
2’nin içinde 4 yoktur. Bu nedenle birer basamak daha sola kaydırılır. 92020 olarak yazılır.
132
2’nin içinde 4 olmadığı için Kural 3 gereği hemen solundan yazılır. 20 içinde 4, 5 defa vardır.
20’nin hemen soluna 5 yazılır.
5x4=20 sayısı 5’in hemen sağından silinir. Bölen bir basamaklı olduğu için son iki basamak
kapatılarak yürütme sonucu 9,25 olarak okunur.
Not: İki kez kaydırma yapıldığı için virgülden sonra iki basamak olacak şekilde okunur.
2.4.5. Abaküste Ondalıklı Gösterim

Abaküste orta çubuğun üzerinde nokta ve dikey çizgiler bulunur. Dikey çizgiler, ondalık
gösterimde kullanılan virgülü temsil eder. Ondalık gösterim, abaküsteki bu çizgiler yardı-
mıyla yazılır ve okunur.
Çizginin solundaki ilk basamak yani binler basamağı tam sayının birler basamağı olarak
kullanılır. Sola doğru tamsayının basamakları büyür. Çizginin sağında kalan, abaküsteki 133
yüzler basamağı ondalık gösterimlerde onda birler basamağını, onlar basamağı yüzde bir-
ler basamağını, birler basamağı ise binde birler basamağını gösterir.
6D\ÕEDVDPDNODUÕ
2UWDdXEXN
6D\ÕE|ONOHUඈNHVඈUoඈ]JඈVඈ
YHRQGDOÕNYඈUJO
Eğer virgülden sonraki basamak sayısı 3’ten fazla ise orta çubuktaki sağdan ikinci dikey
çizgi virgülü temsil eder. Bu durumda abaküsteki milyonlar basamağı tam sayının birler
basamağı olarak kullanılır. Sola doğru tam sayının basamakları büyür. Normaldeki yüz
binler basamağı ondalık gösterimde onda birler basamağını, bir sonraki ise yüzde birler
basamağını vb. gösterir.
ÖRNEKLER
1,2
1, 2
2,63
2, 6 3
134
27,408
2 7, 4 0 8
3.4.5.1. Ondalık Gösterimde Toplama İşlemi
ÖRNEK
4,2 +3,7= ?
Abaküse 4,2 sayısı 4200 olarak yazılır. 3,7 sayısı da 3700 olarak üzerine eklenir. Sonuç 7900
olup 7,9 olarak okunur.
ÖRNEK 135
3,54 + 7,8=?
Abaküse 3,54 sayısı 3540 olarak yazılır. 7,8 sayısı da 7800 olarak üzerine eklenir. Sonuç
11340 olup 11,34 olarak okunur.
3.4.5.2. Ondalık Gösterimde Çıkarma İşlemi
ÖRNEK
12,3 – 4,73=?
Abaküse 12,3 sayısı 12300 olarak yazılır. 4,73 sayısı da 4730 olarak yazılarak çıkarma işle-
mi yapılır. Sonuç 7570 olup 7,57 olarak okunur.
3.4.5.3. Ondalık Gösterimde Çarpma İşlemi

Ondalık sayılarda virgül yokmuş gibi çarpma işlemi yapılır. Çarpanlarda virgülden sonraki
toplam basamak sayısı kadar sonucun sağından o kadar basamak ayrılarak virgül koyu-
136 lur.
ÖRNEK
2,15x4,1
Sola 215, sağa 4 basamak boş bırakılarak 41 yazılır.

41’in 1’i ile 215’in 2’si çarpılır, 1’in hemen sağına 02 yazılır. Sağ el yazılan 2’nin üzerinde
durur.
41’in 1’i ile 215’in 1’i çarpılır, sağ elin durduğu yerden başlanılarak 01 yazılır. Sağ el son
yazılan 1’in üzerinde durur.
137
41’in 1’i ile 215’in 5’i çarpılır, sağ elin durduğu yerden başlanılarak 05 yazılır.
Çarpanlardan 41’in 1’i silinir.
4 ile 215’in 2’si çarpılır, 4’ün hemen sağına 08 yazılır. Sağ el son yazılan 8’in üzerinde du-
rur.
138
4 ile 215’in 1’i çarpılır, sağ elin durduğu yerden başlanılarak 04 yazılmalıdır. Ancak 4 ekle-
nemediği için 5 eklenip, 1 silinir. Sağ el son yazılan yerde durur.
4 ile 215’in 5’i çarpılır, sağ elin durduğu yerden başlanılarak 20 yazılır.
Çarpanlar silinerek işlem sonlandırılır. Sonuç 8815 bulunur.
139
2,15 ve 4,1’de virgülden sonra toplamda 3 basamak olduğu için bulunan sonuçta virgülden
sonrasına 3 basamak bırakılır. 2,15x4,1=8,815 bulunur.
3.4.5.4. Ondalık Gösterimde Bölme İşlemi

Ondalık sayıların bölme işlemi iki aşamada yapılır.
1- Bölen ve bölünen sayıların ondalık kısmındaki basamak sayıları 0 eklenerek eşitlenir.

(2,7 ve 1,283 sayılarının ondalık kısmındaki basamak sayılarını eşitlemek için 2,700 ve
1,283 yazılır.)
2- Virgül yokmuş gibi bölme işlemi yapılır. (2700 ve 1283 yazılarak işlem yapılır.)
ÖRNEK
6,12:0,5
6,12 sayısı 612 olarak yazılır.
0,5 sayısı ise ondalık kısmındaki basamak sayılarının eşit olması için 0,50 olarak düşünü-
lüp 50 yazılır.
Sağa 612, sola 50 yazılarak abaküste bölme işlemi yapılır.
140
61’in içinde 50, 1 defa vardır. 61’in soluna bir boşluk bırakılarak 1 yazılır (bölme kural 2).
1 ile 50 çarpılır 1x50= 50, 1’in hemen sağından 50 silinir. 11 kalır. Sayı 112 olur.
11’in içinde 50, yoktur. 112’de 50 sayısı 2 defa vardır. Boşluk bırakılmadan 112’nin hemen
soluna 2 yazılır (Kural 3).
141
2 ile 50 sırasıyla çarpılır. 2 ile 5 çarpılır 2x5=10 silinir. 12 kalır. 2 ile 0 çarpılır 0 silinir. Kalan
12’dir. (Sırasıyla çarpmak yerine 2 ile 50 çarpılıp 100 silinebilir.)
Yürütmeli bölme yapmak için basamaklar bir kez sola kaydırılır.
120’nin içinde 50sayısı 2 defa vardır. 12’nin hemen sağına 2 yazılır.
142
2 ile 50 sırasıyla çarpılır. 2x5=10 2’nin hemen sağından silinir(önce 1 yanından 0 silinir).
2x0=0 sağ elin durduğu yerden silinir. 20 kalır.
20’nin içinde 50 olmadığı için basamaklar bir kez daha sola kaydırılır.
200’ün içinde 50 sayısı 4 defa vardır. 2’nin hemen soluna 4 yazılır.
143
4x50=200 silinir.
Bölen sayı iki basamaklı olduğu için sondan 3 basamak kapatılarak sonuç 1224 bulunur.
İki kez kaydırma yapıldığı için virgülden sonraya iki basamak bırakılır. Sonuç 12,24 olarak
okunur.
3.4.6. Abaküste Kesirlerin Yazılması

Abaküste kesir yazılırken işlemlerde kolaylık olması ve pay-paydayı ayırt etmek amacıyla
pay ve payda arasında iki boşluk bırakılır.

3.4.6.1. Kesirlerle İşlemler

3.4.6.1.1. Kesirlerle Toplama İşlemi
ÖRNEK
144 2/9 + 5/9
Kesirlerden biri abaküsün sağına (2/9) diğeri (5/9) soluna, yukarıdaki kurala uygun olarak
yazılır.
Solda yazılan kesrin payı, sağdaki kesrin payına eklenir.
Soldaki kesir silinir. Paydalar eşit olduğu için aynen kalır. İşlem sonlandırılarak 7/9 bulu-
nur.
145
3.4.6.1.2. Kesirlerle Çıkarma İşlemi

Eksilen kesir abaküsün sağına, çıkan kesir abaküsün soluna yazılır. Eksilen kesrin payın-
dan çıkan kesrin payı silinir. Payda aynen kalır.
ÖRNEK
9/13 - 2/13
Eksilen 9/13 abaküsün sağına, çıkan 2/13 abaküsün soluna yazılır.
Çıkan 2/13’un payı olan 2, eksilen 9/13’ün payı olan 9’dan çıkarılır.
146
Soldaki kesir silinir. Paydalar eşit olduğu için aynen kalır. İşlem sonlandırılarak 7/13 bu-
lunur.
Not: Paydaları eşit olmayan kesirlerle toplama çıkarma işlemi yapılırken önce payda-
lar eşitlenir. Paydaları eşitlemek için kesirler genişletilir. Daha sonra işlem yapılır.
ÖRNEK
4/9+3/7
4/9 abaküsün sağ tarafına, 3/7 abaküsün sol tarafına yazılır.
9 ve 7’nin ortak katı 63’tür. Paydaları 63 olacak şekilde kesirler genişletilir. 147
4/9 kesri 7 ile genişletilerek 28/63 kesri elde edilir.
Böylece her iki kesrin paydaları eşitlenmiş olur.
Sonra paydaları eşit kesirler gibi toplama yapılır. Bunun için soldaki genişletilmiş kesrin
payı olan 27, sağdaki genişletilmiş kesrin payı 28’e eklenir. Payda aynen kalır. İşlem son-
landırılarak sonuç 55/63 bulunur. Mümkünse sadeleştirme yapılabilir.
148
ÖRNEK
3/5 – 2/7
Eksilen 3/5 kesri abaküsün sağına, çıkan 2/7 kesri abaküsün soluna kurala uygun olarak
yazılır.
Paydalar ortak katları 35 olacak şekilde genişletme yapılarak eşitlenir
2/7 kesri 5 ile genişletilerek 10/35 kesri elde edilir. Böylece her iki kesrin paydaları eşit-
lenmiş olur. 149
Sonra, paydaları eşit kesirlerle çıkarma işlemi uygulanır, bunun için soldaki genişletilmiş
kesrin payı olan 10, sağ taraftaki genişletilmiş kesrin payı olan 21’den çıkarılır. Soldaki
kesir silinir, işlem sonlandırılarak 11/35 olduğu görülür. Mümkünse sadeleştirme yapılır.
3.4.6.1.3. Kesirlerle Çarpma İşlemi

Kesirler, daha önce öğrenildiği şekilde abaküsün sağına ve soluna yazılır. Payların çarpımı
paya, paydaların çarpımı paydaya kesir yazım kurallarına göre yazılır.
ÖRNEK
2/7 x 4/9
150 2/7 abaküsün sağına, 4/9 abaküsün soluna yazılır.
Paylar çarpılır; 2x4=8. Sağ taraftaki kesrin payı silinerek 8 yazılır. Soldaki kesrin payı sili-
nir.
Sonra paydalar çarpılır; 7x9=63. Sağ taraftaki kesrin paydası silinerek 63 yazılır. Soldaki
payda, 9 silinir.
151
Payda 2 basamaklı olduğu için pay bir basamak sola kaydırılır. Sonucun 8/63 olduğu gö-
rülür.
3.4.6.1.4. Kesirlerde Bölme İşlemi

Kesirler abaküste daha önce öğrenildiği şekilde yazılır. Bölünen kesir sağ tarafta aynen
kalır. Bölen kesir ise ters çevrilerek sol tarafa yazılır ve çarpma işlemi yapılır.
ÖRNEK
4/5:7/9
4/5 bölüneni abaküsün sağ tarafına, 7/9 böleni sol tarafına yazılır.
Ancak 7/9 yukarıda belirtildiği gibi ters çevrilerek,9/7 şeklinde tekrar yazılır.
152
Paylar çarpılır, 9x4=36. Sağ taraftaki kesrin payı silinerek 36 yazılır. Soldaki kesrin payı
silinir.
Sıra paydaların çarpılmasına gelir. 7x5=35. Sağ taraftaki kesrin paydası silinir ve yerine 35
yazılır. Soldaki kesrin paydası silinir.
153
Pay ile payda arasında bir boşluk olduğu için pay bir basamak sola kaydırılır. Sonuç olarak
36/35 kesri elde edilir.
3.4.7. Tam Sayılı Kesirler

Tam kısım ile kesir arasına iki boşluk bırakılarak yazılır. İşlemlerde kolaylık sağlamasa
ıiçin tam sayılı kesirler bileşik kesre çevrilebilir.
ÖRNEK 1 2 kesrini gösterelim.

3
3.4.8. Abaküste Bir Sayıyı Çarpanlarına Ayırma

Abaküsle bir sayıyı asal çarpanlarına ayırmak için çarpanlara ayrılacak sayı sağa sayılır.
Abaküsün’ün soluna asal bölenler sırasıyla boşluk bırakılmadan yazılır. Ancak asal bölen
154 iki basamaklı ise belirtilmelidir.
ÖRNEK
84 sayısını asal çarpanlarına ayıralım.
Sağa 84 yazılır. Abaküsün soluna 84’ün asal bölenleri sırasıyla boşluk bırakılmadan yazı-
lacaktır.
84 sayısı, 2’ye bölünür. En sola 2 yazılır, 84 silinir 42 yazılır.
42 sayısı, 2’ye bölünür. En soldaki 2’nin yanına 2 yazılır, 42 silinir 21 yazılır.
155
21 sayısı, 2’ye bölünemediği için bir sonraki asal sayı olan 3’e bölünür. Sola 3 yazılır, 21
silinir 7 yazılır.
7 sayısı, asal sayı olan 3’e ve 5’e bölünemediği için bir sonraki asal sayı olan 7’ye bölünür.
Sola 7 yazılır, sağdaki 7 silinir 1 yazılır. İşlem sonlandırılır.
84’ün asal bölenleri 2,3 ve 7’dir.

2
84=2x2x3x7 veya 84=2 x3x7 şeklinde gösterilir.
3.4.9. Abaküste Ebob Ekok Bulma

Abaküsün sağına aralarında bir boşluk bırakılarak sayılar yazılır.
Ortak bölenler orta çubuğa tam değdirilmeden, asal bölenler ise orta çubuğa değdirilerek
156 yazılacaktır.
Aşağıdaki örnekte abaküste EBOB ve EKOK’un nasıl bulunacağı açıklanmıştır.
ÖRNEK
20 ve 30 Sayılarının EBOB ve EKOK’unun bulalım.
Abaküsün en soluna 20 ve 30’un asal çarpanları arada boşluk bırakılmadan yazılacaktır.
20 ve 30 sayıları en küçük asal sayı olan 2’ye bölünür, abaküsün soluna her iki sayıyı da
bölebildiği için orta çubuğa tam değdirilmeden 2 yazılır.
20 silinir 10 yazılır, 30 silinir 15 yazılır.
Sayılar kontrol edilir. Yine 2’ye bölünebilen sayı olduğu için sol tarafa bir kez daha 2 yazılır.
Fakat sadece 10’u tam böldüğü için orta çubuğa değdirilir.
157
10 silinir 5 yazılır. 15’e dokunulmaz.

5 ve 15 sayıları 2’ye bölünemediği için sonraki asal sayı olan 3’e bölünen sayı var mı diye
bakılır. Sadece 15 sayısı 3’e bölündüğü için sol tarafa orta çubuğa değdirilerek 3 yazılır ve
15 sayısı 3’e bölünür.
15 silinir 5 yazılır. 5’e dokunulmaz.
158
Abaküsün sağında 5 ve 5 sayıları kalmıştır. Her ikisi de sonraki asal sayı olan 5’e bölüne-
bildiği için sola orta çubuğa değdirilmeden 5 yazılır.
5 ve 5 sayısı 5’e bölünür 1 ve 1 yazılır.
159
Her iki sayıda 1 olduğu için işlem bitmiştir.
EBOB için soldaki orta çubuğa tam değdirilmeden yazılan asal sayılar çarpılır.
EBOB(20,30)=2x5=10 bulunur.
EKOK için soldaki orta çubuğa değen ve değmeyen tüm asal sayılar çarpılır.
EKOK(20,30)=2x2x3x5=60 bulunur.
4. BÖLÜM
161
ZEKÂ OYUNLARI
ZEKA OYUNLARI
4. ZEKÂ OYUNLARI
Zekâ Oyunları ile ilgili yapılan araştırmalar zekâ oyunlarının zekâ gelişimine katkısını is-
patlamış ve zekâ oyunlarına ilginin artmasını sağlamıştır.
Zekâ oyunları aynı zamanda görme engellilerin yoğun olarak kullandıkları dokunma du-
yusu, küçük kas becerilerinin gelişimini de sağlar. Aynı zamanda oyun olarak matematiği
sevdirmeye katkıda bulunur.
Az gören ve total görme engelli öğrencilerin oynayabilecekleri zekâ oyunlarından bazıları

şunlardır.
4.1.Katamino
162
Zeka oyunlarından tanıtılacak ilk oyun olan katamino çocukların geometri-

nin temel kavramlarını anlamasına yardımcı olan bir inşa oyunudur. Çok sa-
yıdaki soruların zorluk seviyeleri çok kolaydan çok zora değişmektedir.
Tek kişinin oynayabileceği bir bulmaca olduğu gibi iki kişi arasın-
da oynanan bir strateji oyunu olarak da oynanabilir. Katamino her yaş-
tan oyuncuların çok severek oynadığı farklı seviyeleri olan sıra dışı bir oyundur.
Birçok uluslararası ödül ile tanınmış olan oyunun özellikle okullar tarafından yoğun olarak
kullanılması eğitsel yönü ile kabul gördüğünün kanıtıdır.
Oyun kutusunun içinde 12 adet pentamino (5 küp içeren şekil), 5 küçük kırmızı parça ve 3
küçük kahverengi parça, 1 oyun alanı, 1 adet oyun alanındaki seçilmiş bölgeyi diğer böl-
geden ayıran kayan parça ve oyun yönergeleri vardır. Pentaminoların her iki yüzü de kul-
lanılabilir.
Az gören öğrencilerin rahatlıkla oynayabileceği, total görme engelliler için de oyunu yar-
dımcı birinin kurması durumunda oynayabileceği bir zekâ oyunudur.
ZEKA OYUNLARI
4.2. Şekilometri
Başka bir zeka oyunu olan şekilometri 10 adet mavi oyun parçası, 10 adet yeşil oyun parça-
sı, çözümlerde içeren 50 adet görev kartıyla oynanan şekilometri öğrencilerin bir problemi
anlamlandırma, çözüm yolunu planlama, ilerlemeyi değerlendirme ve gerekiyorsa yakla-
şımlarını değiştirme gibi zorluklarla sabırla baş etme becerileri sınanmaktadır.
Şekilometri özellikle az gören ve görme engelli öğrencilerin uzamsal, soyut ve sayısal akıl
yürütme becerilerini geliştirmelerine yardımcı olacaktır. Oynadıkça, öğrenciler, parça-bü-
tün ilişkisi gibi anahtar matematiksel kavramları yapılandıracak ve bu önemli beceriler
onlara öğretim yaşamları boyunca yardımcı olmaya devam edecektir. 163
Bu oyun öğrencileri; mantık yürütme ve strateji geliştirme yaklaşımlarını sözel olarak ifa-
de etmeleri konusunda cesaretlendirecek mükemmel bir araçtır. Bir problemi yüksek ses-
le dillendirmek, düşünme ve öğrendikleri kavramları daha iyi anlamlandırma konusunda
öğrencilere, daha bilinçli olmaları için yardımcı olacaktır.
Kolaydan zora doğru sıralanmış 50 farklı görev kartı öğrencilere oynarken özgüvenlerini
geliştirmeleri için önemli bir çeşitlilik sağlar. Eğlenin ve öğrencilerinizle oynarken Şekilo-
metri’yi kullanma konusunda yaratıcı olun.
Oyunun amacı mavi parçaları ve yeşil parçaları bir araya getirerek iki özdeş (eş/ birbirinin
aynısı) şekil elde etmektir.
Bu oyunu oynatırken problemleri birlikte çözmeleri için öğrencileri eşleyebilir ya da grup-
lara ayırabilirsiniz. Öğrencileri, oyun esnasında ve sonrasında fikirleri hakkında konuşma-
ları için teşvik edin. Aşağıda onlara sormak isteyebileceğiniz bazı sorular bulunmaktadır.
• Problemleri çözmek için hangi stratejileri kullandın?

• Bu stratejinin her zaman işe yarayacağını düşünüyor musun? Neden evet? Neden ha-
yır?
• Bu özel stratejiyi denemenin işe yarayacağını nereden bildin?
• Ortağınla aynı stratejiyi mi kullandın?
ZEKA OYUNLARI
Bir problemi çözmek için farklı stratejileri duymak öğrencileriniz için daima bir kazançtır.
Şekilometri oynarken oluşan doğru düşünme şekli, okul hayatında ya da yaşamda karşıla-
şılan birçok başka problemin çözümüne uyarlanabilir.
Az gören öğrencilerin rahatlıkla oynayabileceği, total görme engelliler için de oyunu yar-
dımcı birinin kurması durumunda oynayabileceği bir zekâ oyunudur.
4.3. Tangram
164
Zeka oyunları deyince ilk akla gelen oyunlardan biri olan, 7 parça ve oyun alanlarından
oluşan Tangram oyunu az gören öğrencilerin rahatlıkla oynayabileceği, total görme engel-
liler için de oyunu yardımcı birinin kurması durumunda oynayabileceği bir zekâ oyunudur.
Tangram görme engelli öğrencilerin hayal gücü ve bir şeyi baştan oluşturma becerisi ço-
cukların üst düzey öğrenme kabiliyetini, görsel dikkat gelişimini, parça-bütün, şekil-zemin
ilişkisi becerilerini geliştirir.
Tangram hayal gücü, soyut düşünme, form ya da şekilleri görsel ve dokunsal anlama, sa-
bır, konsantrasyon ve dikkati geliştirme amaçlı eğitici bir oyundur.
Oyun alanlarından biri seçilir ve tangram parçalarıyla oyun alanındaki boşluk doldurulma-
ya çalışılır.
ZEKA OYUNLARI
4.4. Can Ali ile Dört İşlem Matematik Oyunu
Can Ali ile dört işlem matematik oyunu bireysel, gurup, takım halinde ve sınıfcak oynana-
bilen benzeri bulunmayan ilginç ve cazip çok versiyonlu bir metot ve materyaldir.
Kolaydan zora doğru pek çok farklı şekillerde konularla ilgili olarak pekiştireç olarak oy-
nanabilir. Örneğin; deste, düzine, sayı değeri toplama, en büyük sayı oluşturma, en küçük
sayı oluşturma, en büyük çift sayı oluşturma, çarpanları ve bölenleri uygulayarak öğretir.
Pratik zekâyı geliştiren, yaparak-yaşayarak ve uygulayarak öğreten eğitici, öğre-

tici ve hafıza geliştirici dinlendirici ve boş zamanları değerlendirici bir oyundur. 165
Kalem defter kullanmadan zihinden hesap yapmayı kolay hızlı ve kalıcı olarak zevkli bir
şekilde öğretir.
Çoklu zekâ kuramı, aklı kullanmayı, beyin fırtınası tekniğiyle pratik toplama çıkarma,
çarpma ,bölmeyi kolay, hızlı ve kalıcı eğlenceli bir şekilde farkında olmadan öğretir.
Kişisel gelişime katkı sağlayarak çocukların kendine güven duygusunu artırarak sosyal-
leşmeyi ve paylaşmayı öğretir. Az gören ve total görme engelli öğrenciler yardımsız kulla-
nabilir.
ZEKA OYUNLARI
4.5. Gooblet
Öğrenmesi oldukça kolay ,kısa süreli bir strateji oyunu olan Gooblet, az gören ve total
görme engellilerin rahatlıkla oynayabileceği bir zekâ oyunudur. Gobblet, Tic-Tac-Toe , 3
TAŞ,9 TAŞ gibi oyunlara farklı bir boyut kazandırmaktadır.
4 ahşap çubukla şekildeki gibi oyun olanı kurulur. Bir oyuncu mavi renkli, diğer oyuncu
166 turuncu renkli piyonları alır. Her oyuncu her defasında bir piyonu oyun alanındaki boş bir
yere koyabilir, yerini değiştirebilir veya başka bir piyonun üstüne koyabilir. Oyunun amacı
aynı renkteki 3 piyonu aynı sıraya dizebilmektir. İstenilen piyondan başlanılabilir. Kendi
piyonunuzun üstüne veya rakibin piyonunun üstüne piyon koyabilirsiniz.
Total görme engelli öğrencilerin oynamasını kolaylaştırmak için bir renkteki piyonların
saçları koparılabilir.
ZEKA OYUNLARI
4.6. Manyetik Çubuklar
İki ucunda mıknatıs bulunan çubuklar ve çubukları birbirine bağlayan demir bilyeler ,az
gören ve total görme engelli öğrencilerin hem geometri öğrenmelerine destek olabilecek
hem de hayal güçlerini kullanarak istedikleri yapıları oluşturabilecekleri bir materyaldir.
Öğrencilerinize bir örnek yapıyı vererek onlardan bu yapıyı kendilerinin yapmasını isteyin.
Kolaydan zora şekiller yaptırarak öğrencinizin geometrik zekasının gelişmesine katkı sağ-
lanabilir.
167
4.7. Satranç
Dünyada en çok oynanan zeka oyunlarından biri olan satranç, görme engelli öğrencile-
rinkolay oynayabileceği şekilde tasarlanmıştır. Siyah piyonların üstünde demir vardır ve
oyuncular taşların bu şekilde birbirinden ayırabilir. Ayrıca taşların altına çiviler çakılarak
sabit durmaları sağlanmıştır.
ZEKA OYUNLARI
4.8. Domino
Domino, 28 taşla oynanır. Tıpkı zar gibi, taşların değeri üzerlerine kabartılmış veya oyul-
muş noktalarla belirtilmiştir. Taşların numaralanışı şöyledir: 0-0, 0-1, 0-2, …0-6; 1-1,
1-2…1-6; 2-2, 2-3…2-6 vs. Elinde en büyük taş (6+6, 6+5, 4+2…) olan oyuna başlar, bu taşı
masanın üzerine koyar. Bu taş 4-2 olsun. Öbür oyuncu bir yanına 4, ya da 2 olan her hangi
bir taşını oynamakzorundadır. Bu taşın yerdekine uyan kenarını, yerdeki taşın yanına koyar.
168 Uyan taşı çıkmazsa ortadan bir taş çeker. Gene gelmezse bir daha çeker. Üçüncü defa çe-
kemez, sırası yanar. O oyuncu taşını koyduktan sonra öbürü iki kenardan birine uyacak taş
koymaya çalışır. Kim elindeki taşları daha önce bitirirse «Domino!» der, ötekilerin elindeki
taşların sayıları toplamı kadar sayı alır. Oyun bağlanırsa yani kimsede oynayacak taş çık-
mazsa, taşlar açılır, kimin elindeki sayı azsa oyunu o kazanmış olur.
DİZİN
DİZİN
Matematik İşaretleri Braille Karşılığı Sayfa No
Rakam İşareti L 2
1 La 2
2 Lb 2
3 Lc 2
4 Ld 2
5 Le 2
6 Lf 2
7 Lg 2
8 Lh 2
9 Li 2
0 Lj 2
Açı |O 32
Açının Ölçüsü \sH|OA 32
Açısal Bölge H|OA 32
Alan |a 33 169
Alt Küme ’? 9
Ar ;a 26
Artı \N 7
Avro (euro) \e 30
Bağ İşareti - 4
Benzerlik ’M 33
Birleşim ’+ 9
Boş Küme V’^X 9
Bölme \K 7
Bölük İşareti ’ 3
Büyük ’o 8
Büyük Eşit ’o} 8
Büyük Harf \^ 6
Celsius Derece Y^c 30
Çap \^r 33
DİZİN

Çarpma \? 7
Çevre |C 33
Çift Rakam İşareti LL 5
Dakika \dk 28
Dekagram \dag 28
Dekalitre \dal 27
Dekametre \dam 24
Dekametrekare \dam; 25
Dekametreküp ;damK 26
Dekar ;daa 26
Denk Değildir @’} 8
Denklik ’} 8
Desigram \dg 28
Desilitre \dl 27
Desimetre \dm 24
170 Desimetrekare \dm; 25

Desimetreküp ;dmK 26
Dış Parantez F’’’F 10
Diklik |? 31
Doğal Sayılar \^n 9
Doğru (AB doğrusu) |\âb 31
Doğru Parçası |&y 31
Doğru Parçasının Uzunluğu l| 31
Dolar \d 30
Eğim |m 33
Eksi \M 7
Eleman Sayısı \sHA 9
Elemanıdır ’e 9
Eşit Değildir @} 8
Eşittir \} 7
Eşlik |_> 33
Evrensel Küme ’I 9
DİZİN

Fahrenhayt Derece Y^f 30
Faktöriyel & 23
Fark ’C 9
Gerçek (Reel) Sayılar \^r 9
Gram \g 28
Hacim (V) \^v 33
Hektar ;ha 26
Hektogram \hg 28
Hektolitre \hl 27
Hektometre \hm 24
Hektometrekare \hm; 25
Hektometreküp ;hmK 26
Işın |& 31
İrrasyonel Sayılar (I veya Q’) \^* veya @\^q 9
Kapsar ’f 9
Kesir Çizgisi / 11 171
Kesişim ’w 9
Kilogram \kg 28
Kilolitre \kl 27
Kilometre \km 24
Kilometrekare \km; 25
Kilometreküp ;kmK 26
Kök İşareti S 20
Köşeli Parantez O’’’o 10
Kuruş \kr 30
Küçük ’O 8
Küçük Eşit ’O} 8
Küme Parantezi V’... ^X 9
Litre \l 27
Metre \m 24
Metrekare \m; 25
Metreküp ;mK 26
DİZİN

Miligram \mg 28
Mililitre \ml 27
Milimetre \mm 24
Milimetrekare \mm; 25
Milimetreküp ;mmK 26
Mutlak Değer l... | 11
Negatif Tam Sayılar \^zG\M 9
Ondalık Virgülü , 14
Oran İşareti / 15
Paralellik |// 31
Parantez H... A 10
Pozitif Tam Sayılar \^zG\N 9
Rasyonel Sayılar \^q 9
Roma Rakamı (C) ^c 6
Roma Rakamı (D) ^d 6
172 Roma Rakamı (I) Î 6

Roma Rakamı (IX) îx 6
Roma Rakamı (L) ^l 6
Roma Rakamı (M) ^m 6
Roma Rakamı (V) ^v 6
Roma Rakamı (X) ^x 6
Roma Rakamı (XI) ^xi 6
Saat \sa 28
Saniye \sn 28
Santigram \cg 28
Santilitre \cl 27
Santimetre \cm 24
Santimetrekare \cm; 25
Santimetreküp ;cmK 26
Sayma Sayıları \^s 9
Skaler Çarpma \’ 7
Sterlin \s 30
DİZİN

Tam Sayılar \^z 9
Tek Küçük Harf \ 6
Ton \t 28
Tümleyen (A’nın tümleyeni) @\â 9
Türk Lirası \tl 30
Üçgen |Ug 33
Üslü İfadeler G 16
Yarıçap \r 33
Yay İşareti |D 33
Yay Uzunluğu lD... | 33
Yayın Ölçüsü \sH|D... A 33
Yükseklik \h 33
Yüzde Sembolü (%) y 16
173
NOTLAR
DİZİN
NOTLAR
NOTLAR

Braille Mat Kilavuzu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Braille Mat Kilavuzu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BRAILLE

Mustafa Galip DUZCU anısına...

1.2. Sayılar ve İşlemler Öğrenme Alanı .............................................................................. 3

1.3. Ölçme Öğrenme Alanı ................................................................................................ 24

1.4. Geometri Öğrenme Alanı ........................................................................................... 29

2.2. Küptaş ile Rakamların Yazılışı ................................................................................... 37

2.3. Küptaş ile Sayıların Yazılışı ........................................................................................ 39

2.4. Küptaş Kasada İşlemler............................................................................................. 40

3.2. Abaküste Rakamların Yazılması ................................................................................ 46

3.3. Abaküste Sayıların Yazılması ..................................................................................... 48

3.4. Abaküste Dört İşlem .................................................................................................. 50

4.2. Şekilometri ............................................................................................................... 163

4.3. Tangram ................................................................................................................... 164

4.5. Gooblet ..................................................................................................................... 166

4.6. Manyetik Çubuklar ................................................................................................... 167

4.7. Satranç ..................................................................................................................... 167

4.8. Domino ..................................................................................................................... 168

DİZİN ............................................................................................................................... 169

Görme engelli öğrencilerin matematik alanında başarılı olmalarında öğrencilerin ilgi ve

Görme engelli öğrencilerimize hizmet veren öğretmenlerimize rehberlik etmesi amacıy-

Matematik öğretiminin temel amacı; öğrencilere günlük yaşamlarındaki niceliksel

Öğretim programları genel olarak matematiği merkeze alacak şekilde hazırlanmakta

Görme engelliler, görme yetersizliğinden etkilenme düzeyine göre birbirinden

Görme engelli öğrencilere matematik öğretiminde eğitimciler çeşitli zorluklarla

Hazırlanan Braille Matematik Kılavuzu 4 bölümden oluşmaktadır.

Braille matematik temel kavramlarının bulunduğu birinci bölümde; rakam işaretinden

Kılavuzun ikinci bölümünde; matematik dersinde tüm işlemlerin yapılmasına olanak

Dördüncü bölümde ise öğretmenler tarafından matematik dersini etkin ve eğlenceli

Hazırlanan ‘’Braille Matematik Kılavuzu’’ ile

• Görme engelli öğrencilerin etkili ve verimli bir şekilde matematik öğrenmesini

• Alanda çalışan öğretmenler için başucu kaynağı olması,

• Kaynaştırma yoluyla eğitimini sürdüren görme engelli öğrencisi bulunan matematik

• Braille yazılı matematik öğretimini sağlamak,

• Braille basılı matematik kitaplarının kullanımını sağlamak hedeflenmektedir.

Bu bağlamda Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü olarak Braille

Görme Engellilere Matematik Öğretimi ile İlgili Öneriler

• Öğretmenler, görme engelli öğrencilere kavram öğretirken, nesnelerin benzerlik ve

• Matematik öğretimi sırasında anlatılan konu görselliğe dayanıyorsa görme engelli

• Geometri alanında yer alan şekilli ve çizimli sorular betimlenmedir.

1.1 RAKAM İŞARETİ VE RAKAMLAR

Rakam işaretinin gösterimi aşağıdaki gibidir.

Tablo 1: Harflerin Braille Yazılışı Tablo 2: Rakamların Braille Yazılışı

Örnek: 7 rakamının yazılışı Lg şeklindedir. Nokta numaraları (3,4,5,6-1,2,4,5) ile gös-

1.2. SAYILAR VE İŞLEMLER ÖĞRENME ALANI

Tablo 3: Sayıların Yazılışı

Sayılar Braille Yazılışı Nokta Numaraları

Tablo 4: Bölük İşareti Kullanımı

Sayılar Braille Yazılışı Nokta Gösterimi

1.2.3. Bağ İşareti ( -) (3,6)

Örnekler Tablo 5’te verilmiştir.

Tablo 5: Bağ İşareti Kullanımı

Sayılar Braille Yazılışı Nokta Gösterimi

1.2.4. Virgül ( ,) (2)

Tablo 6: Virgül Kullanımı

Örnek Braille Yazılışı Nokta Numaraları

1.2.5. Çift Rakam İşareti ( LL) (3,4,5,6 – 3,4,5,6)

Tablo 7: Çift Rakam İşareti ve Virgül Kullanımı

Örnek Braille Gösterimi Nokta Gösterimi

Tablo 8: Sıra Sayılarının Yazılışı

Sayılar Braille Yazılışı Nokta Gösterimi

1.2.7. Roma Rakamları

Tablo 9: Roma Rakamları

Sayı Roma Rakamı Braille Karşılığı Nokta Gösterimi