ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ

Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

1669-1913: Τουρκοκρατία
9 Δεκεμβρίου 1898: ο εντολοδόχος των Μεγάλων Δυνάμεων πρίγκιπας Γεώργιος αναλαμβάνει τα
καθήκοντά του. Ο Γάλλος ναύαρχος Ποττιέ παραδίδει επισήμως στον πρίγκιπα Γεώργιο τη διοίκηση της
Κρήτης. Η Κρήτη τίθεται υπό διεθνή προστασία.
10 Δεκεμβρίου 1898: αναχώρηση των ξένων ναυάρχων από την Κρήτη. Έναρξη εργασιών οργάνωσης
του νέου πολιτικού σχήματος, της Κρητικής Πολιτείας.
(9) Ιανουάριος 1899: δημοσιεύεται το πρώτο σημαντικό διάταγμα «Περί συγκροτήσεως της Κρητικής
Συνελεύσεως».
Ιανουάριος 1899: Προκηρύσσονται εκλογές για την ανάδειξη πληρεξουσίων. Εκλέγονται 138 χριστιανοί
και 50 μουσουλμάνοι πληρεξούσιοι.
8 Φεβρουαρίου 1899: η Κρητική Βουλή αρχίζει τις εργασίες της.
Λίγες μέρες αργότερα (από την 8η Φεβρουαρίου 1899): ορκίζεται η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής
Πολιτείας – Υπουργός Δικαιοσύνης ορίζεται ο Ελ. Βενιζέλος.
1900: Ψηφίζεται ο οργανικός νόμος που λύνει ακανθώδη εκκλησιαστικά ζητήματα.
[1898-1900]: θετικό και αισιόδοξο κλίμα λειτουργίας του νέου καθεστώτος της Κρητικής Πολιτείας.
18 Μαρτίου 1901: ο Γεώργιος απολύει τον Βενιζέλο από το αξίωμα του υπουργού Δικαιοσύνης.
1903: οργάνωση του λεπροκομείου της Σπιναλόγκας.
[1904]: Σχηματισμός Ηνωμένης Αντιπολίτευσης.
Στο τέλος του 1904: λήγει η περίοδος της Γενικής Συνέλευσης και προκηρύσσονται εκλογές για την
ανάδειξη 64 βουλευτών [10 ακόμη θα διορίζονταν απευθείας από τον Πρίγκιπα].
26 Φεβρουαρίου 1905: η τριανδρία της αντιπολίτευσης Βενιζέλος, Φούμης, Μάνος και 15 άλλοι
επιφανείς πολιτευτές συντάσσουν και υπογράφουν προκήρυξη, με την οποία ζητούν μεταβολή του
Συντάγματος της Κρητικής Πολιτείας.
[14 Μαρτίου 1905: η ενωμένη αντιπολίτευση αφήνει σκόπιμα να διαρρεύσει η πληροφορία ότι πιθανή
ημέρα εξέγερσης θα ήταν η 14η Μαρτίου 1905]
10 Μαρτίου 1905: αιφνιδιαστική κήρυξη της επανάστασης στο Θέρισο. Στους δρόμους των Χανίων
βρέθηκαν τοιχοκολλημένες προκηρύξεις που κήρυτταν την κατάργηση της αρμοστείας […].
Μέσα σε λίγες μέρες (Μάρτιος 1905): ολόκληρη η κρητική ύπαιθρος βρίσκεται σε επαναστατικό
αναβρασμό.
25 Μαρτίου 1905: ο Βενιζέλος ως φυσικός αρχηγός ενημερώνει τον λαό και τους αντιπροσώπους των
Μεγάλων Δυνάμεων για τους λόγους και τους σκοπούς της επανάστασης.
Μάρτιος 1905: προθεσμία 36 ωρών από τον πρίγκιπα στους επαναστάτες να καταθέσουν τα όπλα.
Μάρτιος 1905: κήρυξη στρατιωτικού νόμου στην Κρήτη με τη συγκατάθεση των Μεγάλων Δυνάμεων.
Μάρτιος 1905: Ψηφίζεται ο νόμος «Περί ιδρύσεως σώματος δημοφρουρών» για στήριξη της έννομης
τάξης.
Μάρτιος 1905: Υπάρχουν δύο κυβερνήσεις, του Αρμοστή στα Χανιά και των επαναστατών στο Θέρισο.
12 Μαρτίου 1905: η κυβέρνηση Θ. Δηλιγιάννη καταδικάζει το κίνημα στο Θέρισο στους εκπροσώπους
του αθηναϊκού τύπου με σκληρές δηλώσεις.
Μάρτιος 1905: ρωσικό πολεμικό πλοίο κανονιοβολεί επανειλημμένα τις θέσεις των επαναστατών στο
Θέρισο, χωρίς κανένα αποτέλεσμα.
21 Μαρτίου 1905: ο παλαίμαχος πολιτικός Ιωάννης Σφακιανάκης σε πάνδημο συλλαλητήριο στο
Ηράκλειο καταδικάζει την απαράδεκτη ξένη ανάμειξη και καλεί τον λαό σε καθολική συμπαράσταση
προς τους επαναστάτες.
Μάρτιος 1905: οργανώνεται η «Προσωρινή Κυβέρνησις της Κρήτης» στο Θέρισο με πρόεδρο τον Ελ.
Βενιζέλο και υπουργούς τους Κ. Φούμη και Κ. Μάνο.
2 Ιουλίου 1905: οι Προστάτιδες Δυνάμεις αποστέλλουν αυστηρό τελεσίγραφο προς τους επαναστάτες.
Οι Γενικοί Πρόξενοι που υπογράφουν τη διακοίνωση καθιστούν σαφές ότι δεν μπορούν να μεταβάλουν
το πολιτικό καθεστώς του νησιού. Διαβεβαιώνουν ότι θα επιφέρουν ουσιώδεις εσωτερικές
μεταρρυθμίσεις, που θα βελτίωναν θεαματικά την κατάσταση, υπό τον ρητό όρο ότι εντός 15 ημερών οι
επαναστάτες όφειλαν να καταθέσουν τα όπλα ακόμα με παράλληλη χορήγηση γενικής αμνηστίας.
Όλο το καλοκαίρι του 1905: σκληρές διαπραγματεύσεις.
2 Νοεμβρίου 1905: υπογράφεται η τελική συμφωνία για τον τερματισμό της επανάστασης του Θερίσου
από τον Ελ. Βενιζέλο στο μοναστήρι των Μουρνιών Κυδωνίας. Εξασφαλίζεται γενική αμνηστία και οι
Μεγάλες Δυνάμεις δεσμεύονται να επεξεργαστούν έναν χάρτη νέων παραχωρήσεων στον κρητικό λαό,
αρνούμενες πάντως να επιτρέψουν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Φεβρουάριος 1906: Διεθνής Επιτροπή έρχεται στην Κρήτη και αναλαμβάνει να εξετάσει την κατάσταση
και τους όρους λειτουργίας του αρμοστειακού καθεστώτος και να υποβάλει σχετική έκθεση.
1906: Νέα ρύθμιση του Κρητικού Ζητήματος. Θρίαμβος της πολιτικής του Ελ. Βενιζέλου.
1906: Συγκρότηση Β΄ Συντακτικής Συνέλευσης για εκπόνηση νέου Συντάγματος. Έκδοση Ενωτικού
Ψηφίσματος μέσα σε ατμόσφαιρα συμφιλίωσης και εθνικής έξαρσης.
14 Αυγούστου 1906: με νέα απόφαση οι Δυνάμεις παραχωρούν στον βασιλιά των Ελλήνων Γεώργιο Α΄
το δικαίωμα να διορίζει εκείνος τον Ύπατο Αρμοστή της Κρήτης. Το νησί είναι ιδιότυπη ελληνική
επαρχία.
12 Σεπτεμβρίου 1906: ο πρίγκιπας Γεώργιος υποβάλλει την παραίτησή του από τη θέση του Ύπατου
Αρμοστή και αναχωρεί από την Κρήτη.
Σεπτέμβριος 1906: ο βασιλιάς της Ελλάδος Γεώργιος Α΄ υποδεικνύει ως νέο Ύπατο Αρμοστή τον
Αλέξανδρο Ζαΐμη.
1906: το Κρητικό Ζήτημα είχε εισέλθει στη φάση της οριστικής του επίλυσης.
18 Σεπτεμβρίου 1906: ο Αλέξανδρος Ζαΐμης αναλαμβάνει Ύπατος Αρμοστής Κρήτης.
1907: οργανώνεται η πολιτοφυλακή της Κρήτης, ο πρώτος στρατός του νησιού.
1907: οι Μεγάλες Δυνάμεις αποφασίζουν να εκκενώσουν την Κρήτη μέσα σε έναν χρόνο με μόνη
εγγύηση την ασφάλεια των μουσουλμάνων.
21 Μαΐου 1908: η Κρητική Βουλή αποστέλλει ευχαριστήριο Ψήφισμα προς τις Μεγάλες Δυνάμεις που
αποτελεί την επίσημη πολιτική πράξη χειραφέτησης της Κρήτης από την προστασία των Μεγάλων
Δυνάμεων.
24 Σεπτεμβρίου 1908: Η κρητική βουλή εκδίδει επίσημο ψήφισμα ένωσης με την Ελλάδα.
1909: Υψώνεται η ελληνική σημαία στο φρούριο του Φιρκά, οι Μεγάλες Δυνάμεις απαιτούν την
υποστολή της, η προσωρινή διακομματική Κυβέρνηση της Κρήτης παραιτείται.
Μάρτιος 1910: διενεργούνται εκλογές και πλειοψηφεί το κόμμα του Ελευθερίου Βενιζέλου.
17 Μαΐου 1910: το κόμμα του Βενιζέλου σχηματίζει κυβέρνηση / αναλαμβάνει την προεδρία της
Κρητικής Κυβέρνησης.
Σεπτέμβριος 1910: ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος καλεί τον Βενιζέλο στην Αθήνα να αναλάβει την
πρωθυπουργία της Ελλάδας.
Τέλη 1911: αναταραχή στην Κρήτη μετά την άρνηση του Βενιζέλου να επιτρέψει την είσοδο Κρητών
βουλευτών στο ελληνικό Κοινοβούλιο.
3 Ιανουαρίου 1912: συγκροτείται στην Κρήτη Επαναστατική Συνέλευση και οργανώνονται ένοπλα
τμήματα.
Οκτώβριος 1912: έκρηξη βαλκανικών πολέμων. Ανοίγουν οι πύλες του ελληνικού Κοινοβουλίου για
τους Κρήτες βουλευτές.
Οκτώβριος 1912: ο Πρόεδρος της Βουλής αναγιγνώσκει Ψήφισμα για κοινό Κοινοβούλιο Ελλάδας
Κρήτης. Ο Βενιζέλος δεν προχωρεί περισσότερο για να μη διαταράξει τις σχέσεις του με τις ευρωπαϊκές
Δυνάμεις.
12 Οκτωβρίου 1912: ο Στέφανος Δραγούμης αναλαμβάνει καθήκοντα Γενικού Διοικητή στην Κρήτη.
14 Φεβρουαρίου 1913: αφαιρούνται από το φρούριο της σούδας οι σημαίες των Μεγάλων Δυνάμεων και
της Τουρκίας.
30 Μαΐου 1913: με το άρθρο 4 της Συνθήκης του Λονδίνου ο σουλτάνος παραιτείται από όλα τα
δικαιώματά του στην Κρήτη, την οποία παραχωρεί στις Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης.
14 Νοεμβρίου 1913: με ιδιαίτερη συνθήκη ειρήνης μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας ο σουλτάνος
παραιτείται από κάθε δικαίωμά του στην Κρήτη, η οποία έτσι εντάσσεται στην ελληνική επικράτεια ως
οργανικό και αναπόσπαστο τμήμα της. Οι Μεγάλες Δυνάμεις αποδέχονται σιωπηρά τη λύση αυτή,
δηλώνοντας ότι έλαβαν γνώση των ενεργειών της ελληνικής κυβέρνησης.
1 Δεκεμβρίου 1913: κηρύσσεται επίσημα η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, με την παρουσία του τότε
βασιλιά Κωνσταντίνου και του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου. Η ελληνική σημαία υψώνεται στο
ιστορικό φρούριο του Φιρκά. Στήνεται μαρμάρινη επιγραφή:

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΕΝ ΚΡΗΤΗ
1669-1913
ΗΤΟΙ, 267 ΕΤΗ, 7 ΜΗΝΕΣ, 7 ΗΜΕΡΑΙ
ΕΤΗ ΑΓΩΝΙΑΣ