‫بندرونه‬

‫لومړی د اقینې یا اګین بندر‪:‬‬

‫دا بندر د اندخوي د ښار څخه ‪ 35‬کیلو مټره واټن لري چې له ترکمنستان هیواد سره یو ډیر مهم سوداګریز بندر دی چې له‬
‫دې الرې افغانستان اسیایي او اورپایي هیوادونو سره سوداګریزه راکړه ورکړه کوي‪.‬له ترکمنستان سره په کال ‪ 1887‬کې‬
‫سرحد ټاکل شوی دی‪.‬که په تاریخې لحاظ اسیایي هیوادونو او اورپایي هېوادونو سوداګریزو اړیکو ته نظر وکړو نو د‬
‫وریښمو یوه الر له همدې مسیر څخه تیری ده چې د بارتر سیستم له مخې اموال تبادله کیدل چې هلته د کمیساری په جوړیدو‬
‫سره ګومرکي اموال تبادله او د بخار په نامه یاد و‪ .‬خو کله چې په روسیه کې اوښتون رامینځته شو نو د دواړو خواوو پرمخ‬
‫وتړل شه خو په کال ‪ 1371‬لیږدیز کې یو ځل بیا له ترکمنستان سره دا الر پرانستیل شوه خو اوسمهال د ګومرک تر څنګ‬
‫یو شمیر ن ورې ادارو او شرکتونو خپلې څانګې پرانیستي او له دې بندر څخه وارداتي توکي عبار ت دي له ‪ :‬خوراکي مواد‪،‬‬
‫نفتي مواد‪ ،‬طبی دواوې ‪ ،‬عراده جات او هغه هیوادونه چې ایران‪ ،‬چین‪ ،‬ترکیه‪ ،‬امارات متحده عرب‪ ،‬آلمان ‪ ،‬روسیه ‪،‬‬
‫اندونیزیا‪ ،‬مالیزیا‪ ،‬کوریا‪ ،‬جاپان و ترکمنستان واردیږي‪ .‬په همدې ډول صادرات عبارت دي له ‪ :‬کرنیز او حیواني‬
‫محصوالت ‪،‬قالینې‪،‬قره قول پوستکي‪ ،‬پسونو کولمې‪ ،‬کنجد‪ ،‬شیرین بویه ‪ ،‬اوستوق‪ ،‬ممیز‪ ،‬چهار مغز او بادام د هیواد د‬
‫سوداګرو له خوا ایران‪ ،‬ترکیه‪ ،‬فنلند‪ ،‬روسیه او عربستان صادریږي‪.‬خو د ژمي په موسم کې ډیری وخت ستونزې لري خو د‬
‫اوړي په موسم کې ترې هر وخت ګټه پورته کیدای شي‪.‬‬

‫دویم حیراتان بندر‪:‬‬

‫دا بندر د افغانستان او ازبکستان ترمنځ د بلخ والیت په شمال کې پروت دی چې د هیواد له مهمو بندرونو څخه ګڼل‬
‫کیږي‪.‬چې د دواړو هیوادونو ترمنځ سرحد د امو سیند جوړ وي ټول ټال ‪ 137‬کیلو متره سرحد دی او په کال ‪ 1982‬کې د‬
‫دواړو هیوادونو ترمنځ د دوستي پل د شوروري اتحاد په وسیله جوړ شو چې افغانستان یې له مرکزي اسیا ‪،‬روسیې او چین‬
‫سره وتړه‪ .‬شوروي اتحاد په کال ‪ 1983‬څخه ‪ 1984‬کال پورې یو څلویښت زریزه ښارګوټې هم جوړ کړو دا الر په تیرو‬
 ‫جنګونو کې امن ترینه الر وه د حیراتو کچه له بحر څخه ‪ 300‬متره ده چې هوا یې ګرمه او لقمه په نامه کبان په کې پیدا‬
‫کیږي چې د هیواد له مهمو بندرونو څخه ګنل کیږي ‪.‬په دې وروسیتو کې چې زموږ اړیکې له پاکستان سره په نسبي ډول‬
‫خرابې شوي نو له دې بندر څخه ډیر کار اخیستل کیږي دا بندر ددې ترڅنګ چې ریل لیکه هم لري چې دا دویمه لیکه ‪15‬‬
‫کیلو متره د ازبکستان له ترمز څخه د حیراتانو پورې اضافه کول او بیا وروسته دامو د سیند پورې په مدې ډول د دوستې تر‬
‫پول پورې ادامه پیدا کوي‪ .‬چین هیواد څخه لومړی سوداګریزه محوله هم د اوسپنې لیکې د حیراتان بندر څخه صورت‬
‫ترسره شول چې د هیواد لپاره ډیره مهمه مسله ده‪ .‬چې په هیواد کې د بیکاری او امینت په تامین کې مهم واقعې شي‪.‬‬

‫دریم د ای خانم بندر‪:‬‬

‫دا بندر په تخار والیت کې دی افغانستان له تاجکستان سره نښلوي‪،‬دا بندر د طالبانو سره د جنګ په وخت کې شمال ټلوالۍ له‬
‫خوا تاسیس شوی و خو تراوسه د هیواد له مهمو بندرونو څخه نه ګنل کیږي‪ ،‬چې بنسټیزه ستونزه یې دا ده چې دا بندر پل نه‬
‫لري ددې تر څنګ د تګ راتګ الرې هم مناسبه نه ده سړکونه هم نه دی جوړ خو کله چې سوداګر وغواړي نو خپل توکي د‬
‫بیړیو له الرې د امو له سیند څخه بلې غاړې ته وړي او یا یې هم راوړي له همدې کبله عواید هم ډیر کم دی ‪،‬خو اوسمهال دا‬
‫بندر له سقوط سره مخ دی چې د هیواد شمال ختیزو بندرونو څخه ګڼل کیږي ددې بندر په رغولو سره به د هیواد اړیکې له‬
‫منځنۍ اسیا سره نورې هم پیاوړې شي‪.‬‬

‫څلورم شیر خان بندر‪:‬‬

‫دا بندر د هیواد په شمال ختیز کې دی چې د افغانستان او تاجکستان ترمنځ پروت دی د شیر خان بندر او تاجکستان ترمنځ د‬
‫امو لوی سیند پروت دی چې د پنچ پل په وسیله ټړلی دی‪ .‬شیر محمد ناشر د خروټو د قوم یو لوی خان او قومی مشر و چې‬
‫د افغانستان په تاریخ کې د شیر خان په نامه مشهور دی‪ .‬له هغې وروسته چې بچه سقاو د نادر خان له السه ماتې خوري نو‬
‫د شیر خان په مشري ځواک یې د شمال په لوري حرکت کوي تو څو یاغیان وځپي او شیر خان د تاجکستان تر پولو ځان‬
‫رسوي‪ .‬نادر خان د ثبات لپار فرمان ورکوي ترڅو شیر خان هملته دایمې اووسي‪ .‬شیر خان په کال ‪ 1309‬هجري شمسي په‬
‫کندوز کې والي مقرر شو چې وروسته لوی ځمکوال او پر ځواک شخص وګڼل شو‪ .‬د شیرخان زوی غالم سورو ناشر په‬
‫قندوز کې شیرخان بندر‪ ،‬د پنبو له دانو څخه د غوړیو جوړولو فابریکه یا سپین زر شرکت‪،‬سپین زر هوټل او موزې تاسیس‬
‫کړی‪ .‬شیرخان د محمد ظاهر شاه بابا د کاکا هاشم خان له خوا ووژل شو‪.‬‬

‫چې دې د دواړو هیوادونو د خلکو ترمنځ ډیرې اسانتیاوې رامینځته کړي چې هر ورځ ډیر خلک سوداکر او سوداګریز‬
‫توکي سره تبادله کیږي‪.‬‬

‫پینځم تورغونډۍ بندر‪:‬‬

‫دا بندر افغانستان له ایران ‪،‬ترکمنستان او قزقستان سره تړي ‪،‬دا بندر د ملت بابا محمد ظاهر شاه له خوا په لومړنۍ بڼه جوړ‬
‫شو چې د هیواد په هرات والیت کې موقعیت لري ازبکستان سره اوسمهال ډیری سوداګري د اقینې بندر له الرې صورت‬
‫نیسي چې په دې وروستیو کې د تورغنډۍ بندر د ظرفیت د لوړونې لپاره هم الرښونه شوی ده د هیواد لپاره ډیر مهم‬
‫سوداګریز بندر دی چې افغانستان د ترکمنستان له الرې اذربایجان او د هغې الرې اروپا سره تړل کیږي چې د الجوردو‬
‫الر یې هم بولي‪.‬‬

‫د ترکمنستان له سرهتیاب څخه د تور غونډی تر ښاره د لسو کیلو مترو په اندازه د شوروي اتحاد له خوا جوړه شوی وه‪.‬او‬
‫تر کال ‪ 2007‬پورې هماغې پاتې وه‪ .‬له تور غندی څخه تر هرات تر هوایي ډګره د اوسپنې د لیکې تخنکي او اقتصادي‬
‫سروي پیل شوی چې ‪ 200‬کیلو متره دی او پیسې د اسیا پرمختایي بانک ورکوي کانادایي شرکت مخ ته وړي‪.‬‬

‫شپږم اسالم قلعه بندر‪:‬‬

‫دا سیمه د کافر قلعه په نامه هم یادیږي چې د افغانستان غربي والیت په هرات کې موقعیت لري او سرحد له ایران هیواد سره‬
‫دی دا یو رسمي سرحد دی چې د ایران د تایباد له سیمې افغانستان ته راداخلیږي اسالم قلعه د کوهسان ولسوالۍ کې موقعیت‬
‫لري چې د اسالم قلعه د لویې الر په وسیله د هرات والیت له ښار سره تړل کیږي او د افغانستان او ایران تر منځ سود اګري‬
‫هم له همدې الرې ترسره کیږي دا بندر د افغانستان او ایران ترمنځ وجود لري چې ډیری خلک له همدې بندر په وسیله تګ‬
‫راتګ کوي اسالم قلعه کوچنۍ کلي لري چې د کالته تاجیک ها او کالت پربز او قدوس اباد یادیږي ‪،‬قدوس اباد یو ښارګوتې‬
‫دی چې هرات ته د راتګ لیکه جوړوي‪ .‬چې د کهسان په ولسوالۍ پورې اړه لري چې هوایې هم مناسبه ده‪.‬‬

‫اووم بندر ابونصر فراهی‪:‬‬

‫دا بندر افغانستان له ایران سره نښلوي ‪ ،‬ټول مساحت یې زر متره مربع دی او د ‪ 4001‬زره متره مربع په کې بنسټونه جوړ‬
‫دي چې ‪ 5/8‬میلیارده ریالو باندې د ایران حکومت له لوري جوړ او هر کال ‪ 100‬میلونه افغانۍ عاید لري‪.‬‬

‫عواید این بندر ساالنه بیشتر از ‪ 100‬ملیون افغانی است‪.‬‬

‫اتم د نیمروز د وریښمو د پل بندر‪:‬‬

‫دا بندر د نیمروز په والیت کې موقعیت لري ددې بندر له الرې ایراني اموال نفت‪،‬کیمیاوي سرې‪ ،‬ګچ‪ ،‬سمنټ‪ ،‬اوسپنیز‬
‫ګاډر‪ ،‬خوارکي مواد‪،‬لبنیات او نور واردیږي‪ .‬چې بندر عباس څخه ‪ 1500‬کیلو متره واټن لري‪.‬‬

‫نهم سپین بولدک ‪:‬‬

‫دا بندر د قندهار والیت په سویل کې پروت دی چې له کویټې سره قندهار نښلوي چې هغې خوا ته یې چمن بولي او دی خوا‬
‫ته یې سپین بولدک بولي‪ .‬په کال ‪ 1891‬کې برطانیه استعماری حکومت غوښتل چې د هندوستان اوسپنۍ الر را داخله کړي‬
‫خو د سیاسي الملونو له وجې بریالي نه شول‪.‬‬

‫لسم بندر غالم خان ‪:‬‬

‫دا بندر د خوست والیت کې موقعیت لري دا بندر د ټرانزیټ ټول معیارونه پوره کړي دی چې خو رسمی ډول ټرانزیټ شوی‬
‫نه دی‪ .‬دا بندر د نورو بندرونو په نسبت لنډه واټن لري‪.‬‬

‫یوولسم تور خم بندر‪:‬‬

‫تور هغه سیمه ده چې لر او بر پښتانه سره د ډیورنډ په نا منلی کرښی سره بیلوي چې ننګرهار والیت له پیښور والیت سره‬
‫تړي چې ددې دواړه خواوو خلک پښتانه دی چې هر ورځ ترې زرګونه خلک تګ راتګ کوي په دې بندر کې دوه الرې‬
‫شتون لري یو قانوني الر ده او بله غیرې قانوني چې غیری قانوني الر د اوښانو په الر یادیږي چې مسافر او سوداګر له‬
‫دواړو الرو کار اخلي چې ډیری وخت ویزې یا پاسپورت ته اړتیا نه لیدل کیږي چې وروستي د نښلولو ټکی هغې خوا ته د‬
‫خیبر تنګی او دی خوا ته شمشاد غر جوړ وي ‪ .‬هوا یې ګرمه ده په اوړې کې خو په ژمي کي متعدله د تګ راتګ لپاره ډیره‬
‫مناسبه چې د بحر له سطحې څخه ‪ 1066‬متره لوړ دی‪.‬دا بندر ننګرهار والیت ختیز ته پروت دی چې د هیواد له مهمو‬
‫بندرونو څخه ګڼل کیږي دا چې افغانستان په وچې پورې تړلې هیواد دی نو دا بندر اقتصادي هم ډیر زیات مهم دی ځکه دا‬
‫بندر د هیواد مرکزي او شمالي سیمو ته تر ټولو نژدي دی‪.‬په همدې ډول یو شمیر غیرې رسمې الرې هم شته چې په کنړ‬
‫والیت کې ‪،‬په همدې ډول په پکتیا کې د انګور اډه او په همدې ډول برمل ولسوالۍ او یو شمیر نورې الرې هم شته چې‬
‫رسمې بڼې نه لري‪.‬‬

‫سیمه ییز بندرونه ‪:‬‬

‫واګه بندر‪:‬‬
 ‫دا بندر د پاکستان په پنجاب کې موقعیت لري چې هم سړک او هم د ریل ټرانزیټ لري چې دا د پاکستان د الهور او د‬
‫هندوستان ارمیتسر سره نښلول شوي دي دا بندر ‪ 24‬کیلو متره له الهوره او ‪ 32‬کیلو متره له ارمیتسر څخه واټن لري دا‬
‫چې دې ته ولې واګه وایي هلته د یوه کوچني کلي نوم واګه ده‪.‬او دا بندر په ‪ 1947‬کال کې کله چې هندوستان په پاکستان‬
‫سره بیل شول دا بندر مینځته راغلو‪.‬‬

‫چاه بهار بندر‪:‬‬

‫چاه بهار بندر د ایران هیواد په بلوچستان ایاالت کې موقعیت لري ‪ ،‬چا بهار بندر ‪ 14‬زره هکتار مساحت لري چې په شمال‬
‫کې منځنۍ اسیا او افغانستان ‪ ،‬ختی ز کې پاکستان او سهیل کې د هند سمندرګي سره تړلی دی‪ .‬په لویه پیمانه د لویو بیړیو‬
‫چلونې وړتیا لري اوسمهال په دې بندر کې ډیره پانګونه ترسره کیږي چې په دې بندر کې به د بیړیو چلولو لپاره ځایونه‪،‬‬
‫هوایي ډګر‪ ،‬منځنۍ اسیا پورې د ریل لیکه جوړه شي‪ .‬دا بندر د منځنۍ اسیا هیوادونه‬
‫(افغانستان‪ ،‬ترکمنستان‪ ،‬ازبکستان‪ ،‬تاجیکستان‪ ،‬قرقیزستان او قزاقستان) چې وچې پورې تړلي دي ډیر ارزښت لري او‬
‫دا هیوادونه به تر ټول لنډه الر ازادو اوبو ته پیدا کړي‪ .‬د اقتصادي موقعیت تر څنګ دا سیمه ډیره تاریخې او طبیعي هم ده‬
‫چې دد ې ښار هوا تل پسرلنۍ او معتدله وي نو ځکه ورته چاه بهار هم وایي‪.‬‬

‫د نړۍ له دریو د لیږد رالیږد الرو څخه دوه یې د ایران څخه تیریږي او چابهار به د ختیز او لویدیز ‪ ،‬سهیلي الر وي‪ .‬ایران‬
‫اوسمهال د اوبو له الرې سوداګري کې کمزوری دی یوازې د عباس بندر له الرې سوداګري ترسره کوی‪.‬‬

‫د چاه بهار ازاد سوداګریز زون ایران ته هغه موقې په الس ورکوي چې ایران غواړي د منځنۍ اسیا او سهیلي اسیا او د‬
‫فارس د خلیج ترمنځ د سوداګرۍ او ټرانزیټ مرکز شي ‪.‬چاه بهار د ‪ 2.5‬میلونه ټن کلنې وړتیا لري او ایران غواړي چې دا‬
‫ظرفیت ‪ 12.5‬ته لوړ کړي ‪،‬ایران تر دې مهال ‪ 340‬میلونه ډالره پانګونه په چابهار بندر کې کړې ده یوازې ایران نه ‪،‬‬
‫ایران نور هیوادونه هم هڅوي تر څو په دې برخه کې پانګونه وکړي لکه افغانستان او تاجکستان‪ ،‬څو سړکونه جوړ کړي ‪،‬‬
‫پایپ الی ونو جوړ کړي‪ ،‬ریل لیکې جوړې کړي په همدې ډول ایران غواړي د هرات ریل پټلې تر منځنۍ اسیاپورې وغځوي‬
‫له بلې خوا ایران هوکړه کړې چې د قرغیز برخه چې د ایران‪،‬افغانستان‪ ،‬تاجکستان ‪،‬قرغیزستان او چین سړک دی تمویل‬
‫کړي او په تاجکستان کې د انزوب تونل هم تمویل کړی دی چې تاجکستان او چین ته الر ده او د ګران هیواد له شمال او‬
‫لویدیز څخه تیریږي‪.‬‬

‫ایران هڅه کوي چې د چاه بهار ارزښت لوړ کړي افغانستان له منځنۍ اسیا سره ونښلوي چې دا ډیره ارزانه الر هم ده‪ .‬په‬
‫کال ‪ 2013‬زیږدیز کې د ایران سفیر د افغانستان په اړه وویل کله چې چابهار بندر په کار پیل وکړو نو افغانستان به د‬
‫منځنۍ اسیا له ‪ 14‬هیوادونو سره ونښلول شي‪ .‬ایران وار د مخه د چا بهار او افغانستان تر سرحده سړک جوړ کړی دی ‪،‬چې‬
‫دا سړک د زرنج دالرام سړک سره وصل دی او د کندهار او هرات له عموم سړک سره یو ځای کیږي‪ .‬چې له دځایه څخه‬
‫به د هیواد نورو برخو ته توکي لیږدول کیږي‪.‬‬

‫چاه بهار د هندوستان لپاره هم ډیر مهم دی ځکه هندوستان غواړي له افغانستان او منځنۍ اسیا سره اړیکې ولري او د اړیکې‬
‫الپسې پراخې کړي د دبندر له الرې هندوستان له افغانستان سره نښلول کیږي ‪ ،‬دا بندر د نیول شوي بلوچستان ګوادر سره‬
‫ډیر نژدې پروت دی چې څه کم سل کیلو متره واټن لري چیرته چې چین غواړي ‪ 46‬میلیارد (دا مقدار ډیر دقیق نه دی )‬
‫پانګونه وکړي چې چا بهار به دا پروژه کم ارزښته کړي ‪،‬پاکستان او چین د هندوستان لپاره ډیر مهم سیاالن دي او هند به د‬
‫د بندر له الرې وکولی شي چې دواړه هیوادونه د هند په سمندر او خلیچ کې وڅاري ‪ ،‬د پاکستان په نشتون کې هند د چا بهار‬
‫له الرې افغانستان‪ ،‬منځنۍ اسیا او روسې ته الر پیدا کړي ‪ ،‬منځنۍ اسیا ته د هند الس رسی پیدا شي‪ ،‬په همدې ډول د چین‬
‫سریلنکا‪ ،‬بنګالدیش او مالدیف کې هم پانګونه کړی چې د چین رول په سیمه کې څرګندوي او هند غواړي چې د چین رول‬
‫راکم کړي چاه بهار یې بدیل دی ‪ ،‬د هند لپاره د ازادې سوداګرۍ زون حالص شي لویدیزې اسیا ته الر پیدا کوي په همدې‬
‫ډول به د صادراتو په برخه کې هم پرمختګ وکړي ‪ ،‬د ټرانسپورټ لګښت به یې هم راکم شي او د اومه تیل او تازې میوې‬
‫به ارزانه وارد ک ړي‪ ،‬له اروپا سره سوداګري ‪ ،‬اوس مهال هندوستان له سرې بحیرې ‪ ،‬سویس کانال او مدیترنۍ څخه ترسره‬
‫کوي خو د چابهار له الرې ورته دریش یا څلویښت سلنه کم لګښت لري‪ .‬په همدې ډول هند غواړي په مرکزي اسیا کې د‬
‫بیمې ‪ ،‬بانکوالۍ‪ ،‬مخابرات‪ ،‬ټکنالوژې ‪،‬کرنه او درملو په برخه کې پانګونه وکړي او د هند لپاره ډیر مهم سکتور د تیلو او‬
‫ګازو دی ځکه چې هند د انرژې له قلت سره مخ دی دا تر اوسه نه دي شوي چې یوه سبب د مخامخ الرې نه شتون و چې چا‬
‫بهار سره به دا ستونزه هم ختمه شي په عربو سمندرګي د چین شتون د پاکستان د تقویت د ګوادر بند له الرې به هم د هند تر‬
‫څار الندې وي‪.‬‬

‫په همدې ډول زموږ لپاره هم ډیرې ګټې لري زموږ لپاره د پاکستان بدیل دی ‪ ،‬په همدې ډول له هندوستان سره زموږ‬
‫نښلیدل‪ ،‬د افغانستان له الرې د هندوستان او منځنې اسیا اړیکې ‪،‬په هیواد کې د لویو الرو جوړول( زرنج دالرام تر چا‬
‫بهاره‪،‬شمال ‪،‬لوید یز کې سړکونه)‪ ،‬د ریل لیکو( چاه بهار څخه تر بامیانو ‪ 900‬کیلو متره ریل لیکه) جوړول او دې ورته د‬
‫هیواد د سوداګرو ته اسانتیاوې ‪،‬صادراتو او وارداتو په برخه کې ستونزې له منځه تللو او یو شمیر نورې ګټې دي چې موږ‬
‫له دې الرې ترالسه کوو‪.‬‬

‫نو له پورتنیو څرګندونو څخه دا سې معلومیږی چې چا بهار بندر یوازې د هیواد لپاره په سوداګریزه برخه کې نه بلکې په‬
‫اقتصادي لحاظ هم ډیر ارزښت لري ددې بندر په فعالیدو سره به د هیواد اقتصاد ارزښت الپسې لوړ شي موږ په مخامخ د‬
‫هندوستان سره اړیکې ولرو چې د نړۍ اووم لوی اقتصاد لرونکی هیواد دی له بلې خوا به پاکستان اړخ ته کړی وي هغه‬
‫تکیه چې موږ پرې د لسیزو راهسي لرله راکمه‪ .‬هیواد به مو د سیمې او نړۍ له لویو هیوادونو سره وتړل شي چې دا به د‬
‫هیواد په سیاسي ‪ ،‬اقتصادي او ټولینز حالت کې ژور بدلون راولي‪.‬‬

‫ګوادر بندر ‪:‬‬

‫دا بندر د بلوچستان کې موقعیت لری چې دا ب ندر د عربو په سمندر کې موقعیت لري چې د کویټې له ښار څخه ‪ 728‬کیلو‬
‫متره واټن لري‪ 700.‬کیلوټره له کراچۍ څخه او ‪ 72‬کیلو مټره د ایران له چاه بهار سره واټن لري د فارس خلیچ په ختیز ته‬
‫پروت دی چې عمان ته مخامخ دی چې له کال ‪ 1783‬څخه تر ‪ 1958‬پورې پرې واک درلود‪ .‬خو په کال ‪ 1954‬کال کې د‬
‫امریکا ځمکه پیژندونکو ددې بندر سټراتیژیک ارزښت په وپیژنده چې د عمان تر واک الندې و‪.‬خو په کال ‪ 2007‬کې د‬
‫پاکستان واک دار پرویز مشرف له خوا ددې بندر لومړني چارې ‪ 248‬میلونو ډالرو پیل شوی‪.‬خو په کال ‪ 2015‬زیږدیز کې‬
‫پاکستان او چین په دی اړه د چی ن پاکستان دهیلیز جوړ کړو چې په هغې کې ګوادر باندې هم کار وشي او ورغول شي چې دا‬
‫پروژه میلیاردونو ډالرو په اندازه ده‪.‬ګوادر څخه تر چمن پورې ‪ 825‬کیلو متره دی‪.‬د ګوادر بندر افغانستان ته د کراچۍ بندر‬
‫په پرتله ډیر نږدی دی‬

‫په سټراتیژیک لحاظ ګوادر بندر د کراچۍ له بندر څخه ډیر واټن لري چې د هند او پاکستان په جنګ کې کراچی بندر هم د‬
‫هندي ځواکونو لخوا ویشتل شوی و چې د لنډ وخت لپاره یې د کراچی بندر کړنې شنډې کړې وې‪.‬ګوادر بندر په بلوچستان‬
‫کې موقعیت لري چې سیاستي ستونزه هم لري ځکه بلوڅ ازادي غوښتونکي یې مخالف دي او څو ځلې په چېنایي انجنیران‬
‫بریدونه هم کړي دي چې کار په موقتی ډول له خنډ سره هم مخ و‪.‬دا یوه لویه پروژه ده له بله اړخه د بلوڅ د هوکړې نه‬
‫شتون دا بندر نړیوال کیدل یو ستونزمن کار دی ددې تر څنګ په دی برخه کې داوسپنۍ الرې او صنعتي وړتیا او لږ‬
‫پرمختللی سیمه ده‪.‬په همدې ډول د افغانستان سویل کې د دبندر او سویلي اسیا ته الر او په همدې ډول زمینه یې نه ده‬
‫مساعده‪ .‬په همدې ډول که اسیا پراختیایي بانک یوه ارزونه کړې ده چې که دا بندر جوړ شي نو د ازبکستان او ترکمنستان‬
‫لپاره هم ګټور دی‪.‬‬

‫بندر قاسم خان بندر‪:‬‬

‫دا بندر د سندستان د بن قاسم ښارګوټي د مالیار ولسوالۍ په شمال کې پروت دی چې په کال ‪ 1973‬د اګست د میاشتې په ‪25‬‬
‫نېټه د وخت لومړني وزیر ذولفقار علي بوټو په وسیله پرانیستل شو د جوړیدو انګیزه هم په سیمه کې د اوسپنۍ کمپنۍ نښلول‬
‫و چې لومړني موخه یې د اسانتیا وو رامینځته کول او په همدې ډ ول د پاکستان د اوسپني میل ته د وارداتو راتګ و ددې تر‬
‫څنګ د وارداتو تخلیه ځای رامینځته کړي ‪ .‬ددې بندر جغرافیاوي موقعیت له مخې ډیرمهمو الرو سره تړلې ده د ملي الرې‬
‫څخه یوازې ‪ 15‬کیلو متره ‪ 22‬کیلو متره تر هوایي ډګره واټن لري ‪،‬په همدې ډول ریل لیکې ته هم ډیر نژدی دی چې د‬
‫کراچی ښار کې ختیز لوري ‪ 35‬کیلو متری کې پروت دی چې د پاکستان ‪ ٪35‬سلنه کارګو له همدې الرې ترسره کیږي چې‬
‫د عربو د سمندر په سواحلو کې موقعیت لري چې د کراچی له قاسم بندر د پاکستان له ډیر بوختو له بنادرو څخه ګڼل کیږي‬
‫چې د پاکستان ‪90‬سلنه بهرنۍ سوداګري له همدې الرې ترسره کیږي‪.‬ددې بندر ټول مساحت (‪ )km2 49‬دی‪ .‬چې ډیری‬
 ‫صنعتي زونونه په کې شتون لري چې د پاکستان ‪ 80‬سلنه موټرو صنعتونو همدلته دي چې دوه صنعتي زونو نو ته مخامخ‬
‫اوبه ورکوي‪.‬قاسم بندر او تورخم تر منځ واټن ‪ 1390.8‬کیلو متره دی‪ 1390.‬کیلو متره تر تورخمه‪.‬‬

‫کرا چی بندر ‪:‬دا بندر د سویلي اسیا له مهمو بندرونو څخه ګنل کیږي چې ډیر بوخت بندر هم دی د هیواد ‪ 60‬سلنه کارګو له‬
‫همدې الرې ترسره کیږي ‪ 25‬میلونه ټونه هر کال وړتیا لري‪.‬او د سند ایاالت په کراچۍ ښار د کامري او صدر د ښارګوټو‬
‫په منځ کې موقعیت لري چې کاروباري سیمو او ص نعتي سیمو ته نژدي دی ‪ .‬جغرافیاوي موقعیت یې ډیر مهمو الرو چې‬
‫هوموز تنګي ته هم نژدی دی‪ .‬د کراچۍ او تورخم ترمنځ الر ‪ 1406‬کیلو متره ده ‪.‬‬

‫بندر عباس ‪:‬په کال ‪ 1622‬زیږدیز کې شاه عباس د ایراني سردار امام قلی خان په مرسته ددې بندر څخه د پرتګالیانو الس‬
‫لنډ کړو چې له همدې کبله ویاړ د بندر د ګمبرون څخه یې نو په عباس بندر واوښت‪ .‬په اوسني وخت کې بندر عباس ښار‬
‫هرمزګان استان مرکز د ایران له مهمو ستراتیژیکو او سوداګریزو سیمو څخه ګنل کیږي چې د خلیج فارس او د عمان سره‬
‫نژدې موقعیت لري چې اوسمهال د ایران له پرمختللو سیمو څخه ګنل کیږی‪ .‬دایران له لویو بندرونو څخه ګڼل کیږي چې د‬
‫بندر عباس واټن له تهران څخه ‪ 1287‬او له اصفهان څخه ‪ 931‬کیلو متره دی‪.‬دا سیمه په ځانګړو شرایطو له کبله له هر‬
‫وخت له ایران څخه د ډیرو میلمنو کوربه وي‪ .‬بندر عباس او اسالم قلعه ترمنځ واټن ‪ 1390‬کیلومتره الر ده ‪.‬‬

‫اخیستنې‬

‫‪1.‬‬
‫وحدت احمد شاه‪،‬د افغانستان لنډه پيژندنه‪،‬دانش کتاب پلورنځی‪ 1396،‬ل ‪،‬کابل ‪1.‬‬
‫افغانستان‬
‫ارشاد اورنګزيب‪،‬افغانستان پيژندنه‪،‬دانش خپرندويه ټولنه‪ 1395،‬ل کابل افغانستان ‪2.‬‬
‫رحيمي بروجردی ډکتر علير رضا‪،‬همګرايي اقتصادی ترتيبات تجاری منطقه ای و ‪3.‬‬
‫بازارهای مشترک‪.‬‬
‫د مالونو د حمل او نقل قانون‪ 1388،‬ل ‪4. .‬‬
‫سرک حلقوي‪،‬د افغانستان د تحليلګرانو شبکه ‪،‬کابل افغانستان‪5. AAN،1394 ،‬‬
‫‪6. A modern silk road strategy,S.Frederck starrr and Anndrew‬‬
‫‪C.Kuchins with Stephen Benson,Johannes Linn,Thomas‬‬
‫‪sanderosn, Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies‬‬
‫& ‪Program In Cooperation with the Center for Strategic‬‬
‫© ‪International Studies,‬‬ ‫‪Central Asia-Caucasus‬‬
‫‪Institute & Silk Road Studies Program – A Joint Transatlantic‬‬
‫‪Research and Policy Center Johns Hopkins University-SAIS,‬‬
‫‪1619 Massachusetts Ave. NW, Washington, D.C. 20036, Institute‬‬
‫‪for Security and Development Policy, V. Finnbodav. 2,‬‬
‫‪Stockholm-Nacka 13130, Sweden ,www.silkroadstudies.org‬‬
‫‪7. India S role in south Asia trade and investment integration,Rajiv‬‬
‫‪kumar and Manjeeta singh,2009,Asin development Bank.‬‬
• Understanding china s Belt and road initiative, peter Cai,March
2017,lowy institute for international ,policy.

• Strengths and Challenges of China s one belt, one road, initiative,feb

2016, centre for geopolitics and security in realism studies.

• Regional economic integration in central Asia and south

Asia,Montague lord,15 May 2015

• Afghanistan S Cross-border trade with Pakistan and iran and the

responsibility for conflict-sensitive employment ,Elke
Grawert/BICC,Rabia Nusrat/international Alert and Zulfigar Ali
Shah/united Nations university,2017

• Afghanistan transport sector master plan update (2017-2036),Asian

Development Bank.

• The Afghanistan National Railway: A Plan of Opportunity, Lawrence J.

Pleis, Richard Lliteras, David A. Wood,Matthew D. Bain, and Steven J.
Hendrickson

• Regional economic intergration in central asia and south asia

,Montegaue lord,2015
‫د افغانستان مهم سوداګریز بندرونه‬

‫د افغانستان مهم سوداګریز بندرونه‬

‫لومړۍ برخه‬

‫لومړی د اقین یا اګین بندر؛ دا بندر د اندخوی له ښاره ‪ 35‬کیلومټره واټن لري چې له ترکمنستان هېواد سره یو ډېر مهم سوداګریز بندر دی او‬
‫له دې الرې د افغانستان اسیایي او اورپایي هېوادونو سره سوداګریزه راکړه ورکړه کوي‪ .‬له ترکمنستان سره په ‪ 1887‬کال کې سرحد ټاکل‬
‫شوی دی‪.‬‬

‫که په تاریخې لحاظ اسیایي هېوادونو او اورپایي هېوادونو سوداګریزو اړیکو ته نظر وکړو نو د ورېښمو یوه الر له همدې مسیره تېره شوې‬
‫چې د بارتر سیسټم له مخې مالونه تبادله کېدل چې هلته د کمساري پر جوړېدو سره ګومرکي مالونه تبادله او د بخار په نامه موجود ول‪ ،‬خو‬
‫کله چې په روسیه کې بدلون راغی؛ نو د دواړو خواوو پر مخ وتړل شوه خو په کال ‪ 1371‬ه ش کې یو ځل بیا له ترکمنستان سره دا الر‬
‫پرانستیل شوه‪ ،‬اوس مهال د ګومرک تر څنګ یو شمېر نورې ادارې او شرکتونو خپلې څانګې پرانیستې او له دې بندره وارداتي توکي دا دي؛‬
‫خوراکي مواد‪ ،‬نفتي مواد‪ ،‬طبی دواوې‪ ،‬عرادهجات او هغه هېوادونه چې ایران‪ ،‬چین‪ ،‬ترکیه‪ ،‬امارات‪ ،‬المان‪ ،‬روسیه‪ ،‬اندونیزیا‪ ،‬مالیزیا‪،‬‬
‫کوریا‪ ،‬جاپان او ترکمنستان ته واردېږي‪.‬‬

‫دغه صادرات لکه؛ کرنی ز او حیواني محصوالت‪ ،‬قالینې‪ ،‬قره قول پوستکي‪ ،‬پسونو کولمې‪ ،‬کنجد‪ ،‬شیرین بویه‪ ،‬اوستوق‪ ،‬ممیز‪ ،‬چهار مغز او‬
‫بادام‪ ،‬د هېواد د سوداګرو له خوا ایران‪ ،‬ترکیې‪ ،‬فنلنډ‪ ،‬روسیې او عربستان ته صادرېږي‪ ،‬خو د ژمي په موسم کې ډېر وخت ستونزې لري‪،‬‬
‫مګر د اوړي په موسم کې تر هر وخت ګټور وي‪.‬‬

‫حیراتان بندر‬

‫دا د افغانستان او ازبکستان تر منځ د بلخ والیت په شمال کې پروت دی چې د هېواد له مهمو بندرونو ګڼل کېږي‪ ،‬دغه بندر د دواړو هېوادونو‬
‫تر منځ سرحد د امو سیند جوړ وي ټول ټال ‪ 137‬کیلومټره سرحد دی او په کال ‪ 1982‬کې د دواړو هېوادونو تر منځ د دوستي پل د شوروري‬
 ‫اتحاد په وسیله جوړ شو چې افغانستان یې له مرکزي اسیا ‪ ،‬روسیې او چین سره وتاړه‪ ،‬شوروي اتحاد په کال ‪ 1983‬ـ ‪ 1984‬کال پورې یو‬
‫څلوېښت زریزه ښارګوټې هم جوړ کړو دا الر په تېرو جنګونو کې خوندي الر بلل کېده‪.‬‬

‫د حیراتو سطحه له بحره ‪ 300‬مټره ده چې هو ا یې ګرمه او لقمه په نامه کبان پکې پیدا کېږي چې د هېواد له مهمو بندرونو یو دی‪ .‬په دې‬
‫وروستیو کې چې زموږ اړیکې له پاکستان سره نسبتا ً خرابې شوې؛ نو له دې بندره ډېر کار اخیستل کېږي دا بندر د دې تر څنګ چې ریللیکه‬
‫هم لري‪ ،‬دا دویمه لیکه ‪ 15‬کیلومټره د ازبکستان له ترمزه د حیراتانو پورې اږدول او بیا وروسته دامو د سیند پورې په همدې ډول د دوستي‬
‫تر پول پورې تړاو پیدا کوي‪.‬‬

‫چین هېواد لومړی سوداګریزه محوله هم د اوسپنې لیکې د حیراتان له بندره وارد کړل چې د هېواد لپاره ډېره مهمه مساله ده‪ .‬له بل لوري په‬
‫هېواد کې د بېکاری او امینت په تامین کې مهم رول لري‪.‬‬

‫د ای خانم بندر‬

‫دا په تخار والیت کې دی افغانستان له تاجکستان سره نښلوي‪ ،‬دا بندر له طالبانو سره د جنګ پر مهال د شمال ټلوالې له خوا تاسیس شوی و خو‬
‫تر اوسه د هېواد له مهمو بندرونو بلل کېږي چې بنسټیزه ستونزه یې دا ده چې دا بندر پل نه لري‪ ،‬د دې تر څنګ د تګ راتګ الر یې هم مناسبه‬
‫نه ده‪ ،‬سړکونه هم نه دی جوړ‪ ،‬خو کله چې سوداګر وغواړي خپل توکي د بېړیو له الرې د امو له سینده بلې غاړې ته وړي او یا یې راوړي‪،‬‬
‫له همدې کبله یې عواید ډېر کم دي‪ ،‬بدبختانه اوس دا بندر له سقوط سره مخ دی چې د هېواد له شمال ختیځو بندرونو ګڼل کېږي‪ ،‬د دې بندر په‬
‫رغولو به د هېواد اړیکې له منځنۍ اسیا سره نورې هم پیاوړې شي‪.‬‬

‫شېرخان بندر‬

‫دا د هېواد په شمال ختیځ کې دی چې د افغانستان او تاجکستان تر منځ پروت دی د شېر خان بندر او تاجکستان تر منځ د امو لوی سیند دی چې‬
‫د پنچ پل په وسیله تړل شوی‪ .‬شېر محمد ناشر د خروټیو د قوم یو لوی خان او قومی مشر و چې د افغانستان په تاریخ کې د شېرخان په نوم‬
‫مشهور دی‪ .‬کله چې بچهسقاو د نادرخان له السه ماتې خوري؛ نو د شېرخان په مشري ځواک یې د شمال پر لور حرکت کوي‪ ،‬څو یاغیان‬
‫وځپي او شېرخان د تاجکستان تر پولو ځان رسوي‪.‬‬

‫نادر خان د ثبات لپار فرمان ورکوي چې شېرخان همالته دایمې واوسي‪ .‬شېرخان په کال ‪ 1309‬هجري شمسي په کندوز کې والي مقرر شو‬
‫چې وروسته لوی ځمکوال او ځواکمن وګڼل شو‪ .‬د شېرخان زوی غالم سرور ناشر په قندوز کې شېرخان بندر‪ ،‬د پنبو له دانو د غوړیو‬
‫جوړولو فابریکه یا سپین زر شرکت‪ ،‬سپین زر هوټل او موزې تاسیس کړې‪ ،‬شېرخان د محمد ظاهر شاه بابا د کاکا هاشم خان له خوا ووژل‬
‫شو‪.‬‬

‫دې بندر د دواړو هېوادونو تر منځ ډېرې اسانتیاوې راوستلې چې هر ورځ ډېر خلک سوداګر او سوداګریز توکي سره تبادله کېږي‪.‬‬

‫تورغونډۍ بندر‬

‫دا بندر افغانستان له ایران ‪ ،‬ترکمنستان او قزاقستان سره تړي چې د ملت بابا محمد ظاهر شاه له خوا په لومړنۍ بڼه جوړ شو چې د هرات په‬
‫لرغوني والیت کې موقعیت لري‪ ،‬ازبکستان سره اوس مهال ډېر سوداګریزې راکړې ورکړي د اقینې د بندر له الرې کوي‪ .‬په دې وروستیو‬
‫کې د تورغنډۍ بندر د ظرفیت د لوړونې لپاره هم الرښوونه شوې ده له بل لوري د هېواد لپاره ډېر مهم سوداګریز ارزشت لري چې افغانستان‬
‫د ترکمنستان له الرې اذربایجان او د هغې الرې اروپا سره تړي دا د الجوردو الر هم بولي‪.‬‬

‫له ترکمنستانه بیا سرهتیابه د تور غونډۍ تر ښاره د لسو کیلومټرو په اندازه د شوروي اتحاد له خوا جوړه شوی و‪ ،‬بیا تر ‪ 2007‬پورې‬
‫هماغسې پاتې وه‪ .‬له تور غونډۍ د هرات تر هوایي ډګره د اوسپنې د لیکې تخنیکي او اقتصادي سروې پیل شوې چې ‪ 200‬کیلومټره دی‪.‬‬
 ‫اسالمقلعه بندر‬

‫دا سیمه د کافر قلعه په نوم هم یادېږي‪ ،‬د ا فغانستان غربي والیت په هرات کې موقعیت لري او سرحد یې له ایران هېواد سره دی‪ ،‬دا یو رسمي‬
‫سرحد دی چې د ایران د تایباد له سیمې افغانستان ته را داخلېږي‪ ،‬اسالم قلعه د کوهستان په ولسوالي کې ده چې د اسالم قلعه د لویې الر په‬
‫وسیله د هرات والیت له ښار سره تړل کېږي‪ ،‬د افغانستان او ایران تر منځ سود اګري هم له همدې الرې کېږي‪.‬‬

‫دا بندر د افغانستان او ایران تر منځ موجود دی چې ډېر وګړي د همدې بندر په وسیله تګ راتګ کوي اسالمقلعه کوچینی کلي لري چې د‬
‫کالته‪ /‬تاجیک ها او قدوساباد په نوم یادېږي‪ ،‬قدوس اباد یو ښارګوټی دی چې هرات ته د راتګ لیکه جوړوي‪ ،‬همدارنګه د کوهستان په‬
‫ولسوالي پورې تړاو‪ ،‬هوا یې هم مناسبه ده‬