kunstwerken_ouvrages d’art
focus_point de mire
Harp, Citer, Luit:
drie tuikabelbruggen
getekend S. Calatrava
Hoofdweg West- en Oostzijde, Haarlemmermeer (NL) De metamorfose van de gemeente Haarlemmer-
Plaats_Localisation meer, juist ten zuiden van Amsterdam, krijgt door
Gemeente Haarlemmermeer (NL) de bouw van grote nieuwe woonwijken (17.000
Opdrachtgever_Maître d’ouvrage
nieuwe woningen) en de daarmee samenhangende
Santiago Calatrava, Zürich (CH)
infrastructuur steeds meer vorm en inhoud. Ook an-
Architect_Architecte
dere ontwikkelingen zoals de aanleg van de vijfde
Santiago Calatrava, Zürich (CH)
Studiebureau_Bureau d’études baan van Schiphol, de Floriade en de aanleg van di-
verse bedrijfsterreinen dragen bij aan deze gedaan-
Victor Buyck Steel Construction, Eeklo (BE)
Staalbouwer_Constructeur métallique teverwisseling. De gemeente Haarlemmermeer is
v.o.f. Dekker-VOBI-van der Horst, Krabbendam (NL) de 21ste eeuw ingegaan als een gemeente die zich
Algemene aanemer_Entrepreneur général kenmerkt door verandering, uitdaging en ambities.
Tensoteci, Milano (IT)
Tuikabels_Haubans De gemeente heeft daarbij besloten dat deze
veranderingen en ambities zich vooral dienen te
Tekst_Texte: prof. ir. Wim HOECKMAN richten op kwaliteit in termen van duurzaamheid
Afg.-bestuurder_Adm. Délégué
_Victor Buyck Steel Construction, Eeklo en schoonheid. Daarbij zijn in haar notitie ‘Polder-
Docent_Professeur_Vrije Universiteit Brussel plaatsen’ een aantal markante punten in de ge-
Foto’s_Photos: Alan Karchmer, Gemeente Haarlemmermeer, meente aangegeven waar deze kwaliteit maximale
50
Wim Hoeckman
kansen kan hebben. De kruisingen over de Hoofd-
Aquarellen en tekeningen
_Aquarelles et dessins: Santiago Calatrava vaart bij Toolenburg, de nieuwe Bennebroekerweg
en de noordelijke randweg bij Nieuw-Vennep be-
de harp_la harpe
horen hiertoe en dienen dus als nieuwe toegangs-
poorten en zeer opvallende landmarks. De bruggen
geven de (overigens onbevaarbare) Hoofdvaart, de
historische ruggengraat van de polder, een sterke
visuele uitstraling.
Op 13 juli 1999 besloot de gemeente Haarlemmer-
meer om de Spaanse architect Santiago Calatrava
opdracht te geven om (schets)ontwerpen te maken
voor drie bruggen over de Hoofdvaart, die daar-
bij duidelijk als kunstwerken dienden te worden
opgevat. In zijn streven om de bruggen te laten
functioneren als een logo, als een symbool van de
gemeente Haarlemmermeer, waarin de inwoners
zich kunnen herkennen, is hij zeker geslaagd. Dit
geldt overigens niet alleen voor de eigen inwoners,
maar de bruggen hebben ook nationaal en interna-
tionaal hun uitstraling niet gemist.
In december 2001 werd uiteindelijk van start
gegaan met de realisering van deze bruggen. De
oplevering vond plaats begin 2004, de officiële
inhuldiging door koningin Beatrix op 1 juli 2004.
© Alan Karchmer
Op 21 september 2005 werden de bruggen vereerd
met de ECCS Steel Design Award.
Harpe, Cithare, Luth:
trois ponts haubanés
signés S. Calatrava
La métamorphose de Haarlemmermeer, l’une des
plus grandes communes des Pays-Bas située juste
au sud d’Amsterdam, prend de plus en plus forme
avec la construction de vastes quartiers d’habita-
tion (17.000 nouveaux logements) et de leurs in-
frastructures. D’autres développements contribuent
aussi à cette mutation, comme la construction de
la cinquième piste d’atterrissage de Schiphol, la
Floriade et l’implantation de diverses entreprises.
L’entité de Haarlemmermeer est entrée dans le
XXIe siècle sous le signe du changement, du défi et
des ambitions.
La commune a décidé que ces évolutions et ces
aspirations devaient accorder une attention toute
particulière aux questions de durabilité et d’esthé-
tique. Son rapport ‘Polderplaatsen’ désigne une
série de sites marquants propices à l’éclosion de
ces qualités, notamment les franchissements du
Hoofdvaart (le canal central non navigable) dans
le quartier Toolenburg, la nouvelle route Benne-
broekerweg et le périphérique septentrional de
Nieuw-Vennep. Autant de nouvelles portes urbai-
nes devenues d’incontournables points de repère.
Les ponts confèrent un important impact visuel au
Hoofdvaart, épine dorsale historique du polder.
Le 13 juillet 1999, la commune de Haarlemmer-
meer confie à l’architecte espagnol Santiago
Calatrava la mission d’avant-projet pour trois
ponts sur le Hoofdvaart avec le souhait clair qu’ils
soient conçus comme oeuvres d’art. Aujourd’hui
on peut constater que le concepteur a incontes-
tablement réussi à répondre à ces aspirations. Ses
oeuvres constituent les logo et symbole de la com-
mune dans lesquels les habitants peuvent aussi se
reconnaître. Au-delà du cadre local, les ponts ont
également connu un retentissement national et
international.
En décembre 2001, la réalisation de ces ouvrages
a finalement débuté. La réception a eu lieu début
2004 suivie de l’ouverture officielle par la reine
Beatrix le 1er juillet 2004. Le 21 septembre 2005,
les ponts ont remporté le Prix européen de la
construction métallique du CECM.
de citer_la cithare
51

© Gemeente Haarlemmermeer
 Architectuur
In het vlakke polderlandschap vallen de drie tuibruggen
onmiddellijk op door hun schuin geplaatste pylonen,
die als immense speren de bodem zijn ingepriemd. De
brugdekken zijn aan deze pylonen opgehangen d.m.v.
tuikabels, die een speels geometrisch lijnenspel volgen.
De voorste kabels lopen telkens waaiervormig vanuit de
pyloon naar het brugdek. Voor de achterste kabels heeft
Calatrava ervoor gekozen de kabels zo te schikken dat
er voor het oog een hyperbolische omhullende ontstaat.
Aldus ontstaan vormen die een sterke overeenkomst
vertonen met snaarinstrumenten, zodat het geen ver-
wondering opwekt dat als namen voor deze drie brug-
gen uiteindelijk gekozen is voor Harp, Citer en Luit.
Calatrava heeft zich bij het ontwerp o.m. gebaseerd op
het liedje van Jacques Brel ‘Le plat pays’, waarin o.m.
verwezen wordt naar de katedralen die in het landschap
oprijzen. Tevens staan de pylonen symbool voor de
noeste arbeid die ca. 150 jaar geleden verricht werd
52
Architecture
Dans le paysage plat du polder, les trois ponts à
haubans attirent immédiatement le regard par leurs
pylônes inclinés, plantés comme d’immenses javelots.
Les tabliers y sont suspendus au moyen de haubans
qui tissent un jeu lyrique de lignes géométriques. Les
câbles avant se déploient en éventail à partir des
pylônes. Calatrava a choisi une disposition originale
pour les câbles à l’arrière des pylônes de façon à créer
des hyperboles enveloppantes, induisant ainsi une forte
ressemblance avec des instruments à cordes. Rien de
surprenant donc que ces ponts se nomment: la Harpe,
la Cithare, le Luth.
Pour son concept, Calatrava s’est inspiré entre autres
de la chanson de Jacques Brel ‘Le plat pays’, où ‘les ca-
thédrales se dressent comme uniques montagnes’. Les
pylônes symbolisent aussi le travail laborieux effectué
il y a environ 150 ans lors de l’assèchement du polder.
© Alan Karchmer
de luit_le luth
bij het droogleggen van de Haarlemmermeerpolder. Ze
verwijzen dus rechtstreeks naar het land dat zich uit
het water heeft opgericht, waarbij hun schuine stand
teruggaat naar de molenwieken in de landschapsschil-
derijen van de 17de-eeuwse Hollandse meesters.
De architectonische vormgeving heeft voor sterke
uiteenlopende beoordelingen gezorgd. Fred Fed-
des (S&RO-02.2004) stelt dat ‘de Haarlemmermeer
geprezen zij voor de verzetsdaad tegen het cultureel
miserabilisme en de veraldisering van het landschap.
Dit is beschaving’. In elk geval weerspiegelen de kunst-
werken de huidige stand der techniek en ontsnapt
Haarlemmermeer aan de middelmaat.
De drie bruggen onderscheiden zich naar overspanning
en algemene constructieve vormgeving. Bij elke brug is
nochtans één symmetrie-as ingebouwd.
Ils font directement référence au pays qui a émergé
de l’eau. Leur position inclinée rappelle les ailes des
moulins qui figurent dans les peintures paysagères des
maîtres hollandais du XVIIe siècle.
La composition architecturale a soulevé de vives criti-
ques. Fred Feddes (S&RO-02.2004) écrit notamment
que ‘Haarlemmermeer doit être félicitée pour l’acte de
résistance contre le misérabilisme culturel et la globa-
lisation du paysage. C’est un acte de civilisation’. Quoi
qu’il en soit, ces ouvrages d’art reflètent la technique
contemporaine et sur ce point, Haarlemmermeer a
échappé au compromis et à la demi mesure.
Les trois ponts se distinguent sur le plan de la portée
et de la conception générale. Chacun respecte néan-
moins un axe de symétrie.
53
© Gemeente Haarlemmermeer
de luit_le luth
© Gemeente Haarlemmermeer
de luit_le luth
 De Harp
De Harp (Nieuw-Vennep) is de brug met de grootste
overspanning (142,83 m). Deze brug overspant de
Hoofdweg West, de Hoofdvaart en de Hoofdweg Oost.
In elke rijrichting is er één rijvak en een afgeschermd
vak voor voetgangers en fietsers. Het wegdek bestaat,
voor elke rijrichting, uit een gesloten kokerligger waar-
bij de onderflens gekromd is. De voet- en fietspaden
steunen hierop af middels uitkragende dwarsdragers
(‘edge ribs’). De uiteinden van deze dwarsdragers zijn
met elkaar verbonden door een doorlopend buisprofiel
(‘edge tube’). Op de bovenflens van het stalen wegdek
is een betonplaat gestort. Beide kokerliggers zijn met
elkaar verbonden d.m.v. koppelliggers (‘central ribs’).
De totale breedte van de brug komt daardoor op
18,84 m tot 20,23 m. In het voorste deel van de brug
liggen de tuikabels, die alle in één vertikaal vlak liggen,
in de langsas van de brug en sluiten aan op de kop-
pelliggers. In het achterste gedeelte sluiten de kabels
aan op de randbuizen, zodat twee vlakken kabels
ontstaan. De 83,94 m lange, schuin geplaatste pyloon
54 (helling: 49,25°) steunt af op het wegdek. De vertikale
component van de drukkracht wordt naar de fundering
afgeleid middels een kegelvormige, eveneens stalen,
centrale steun. Deze steun is onderaan opgelegd
op een stalen taats, die in de fundering is ingestort.
Tenslotte zijn de wegdekken op beide landhoofden
opgelegd via pendelconstructies omdat, bij bepaalde
belastingscombinaties, opheffende reactiekrachten
kunnen ontstaan.
© Alan Karchmer
de harp_la harpe
La Harpe
La Harpe, à Nieuw-Vennep, est le pont avec la plus
grande portée soit 142,83 m. Il enjambe la grande
route Ouest, le canal Hoofdvaart et la grande route Est.
Pour chaque direction de circulation sont prévues une
bande de roulage et une voie séparée pour piétons et
cyclistes. Le tablier est constitué, pour chaque direc-
tion, d’une poutre principale en caisson d’acier fermé
avec une semelle inférieure courbée (comme une aile
d’avion). Les trottoirs et les pistes cyclables y prennent
appui à l’aide d’entretoises en porte-à-faux. Les extré-
mités de ces éléments sont reliées par un tube continu.
Sur les semelles supérieures des tabliers est posée
une dalle de béton. Les deux poutres en caisson sont
reliées avec des entretoises centrales. La largeur totale
du pont atteint ainsi de 18,84 m à 20,23 m. Dans
la travée principale, les haubans sont placés en plan
vertical dans l’axe longitudinal de l’ouvrage et sont
ancrés dans les entretoises centrales. Dans la travée
arrière, les câbles sont ancrés dans le tube d’extrémité
longitudinale et constituent de la sorte deux nappes
spatiales. Le pylône incliné à 49,25° et d’une longueur
de 83,94 m s’appuie sur le tablier. La composante verti-
cale de l’effort normal est transférée à la fondation par
une structure centrale conique en acier. Cette structure
repose sur un appui métallique à grain noyé dans la
fondation. Enfin, les tabliers sont appuyés sur les deux
culées de rive à l’aide d’une construction pendulaire
pour éviter un soulèvement d’appui éventuel dans cer-
taines combinaisons de charges.
© Wim Hoeckman © Wim Hoeckman
55
56

© Alan Karchmer

de citer_la cithare
De Citer
De Citer (Bennebroek) is een combinatie van twee
bruggen. Enerzijds valt de fly-over met zijn 148,80 m
overspanning onmiddellijk op. Deze brug, die qua
concept vergelijkbaar is aan de Harp, ligt parallel aan
de Hoofdvaart en overspant de nieuwgebouwde Ben-
nebroekerweg. Deze fly-over (die een sterke helling
vertoont) is bedoeld voor lokaal verkeer, vandaar dat
er maar één rijvak voorzien is voor beide richtingen.
De overmeten breedte bedraagt dan ook slechts
6,46 m. Stoplichten aan beide kanten van de brug
regelen het verkeer. Fietsers (en voetgangers) mogen
steeds van beide kanten over de brug.
Loodrecht ingeplant op de fly-over ligt de laaggele-
gen hoofdbrug. Deze brug ligt maar net boven het
water van de Hoofdvaart en overspant 20,10 m. In
beide rijrichtingen kunnen hier drie rijvakken voorzien
worden (i.v.m. voorsorteren) alsmede een pechstrook,
wat de totale breedte op 36,90 m brengt. Voor elke
rijrichting is een kokervormig wegdek ontworpen.
Beide zijn opnieuw verbonden door koppelliggers. De
61,86 m lange pyloon (helling: 59°) steunt af op een
centrale pijler, die eveneens de fly-over ondersteunt.
Zowel het wegdek als de pyloon steunen op een ex-
centrische wijze op deze steun af. De hoofdbrug dient
als tegengewicht voor de fly-over. De tuikabels die de
fly-over dragen lopen waaiervormig uit vanaf de py-
loon en sluiten aan op de randbuis van het wegdek.
De achterste kabels sluiten aan op de koppelkokers
van de hoofdbrug.
La Cithare
La Cithare, à Bennebroek, est une combinaison de deux
ponts. Le premier qui saute aux yeux est le fly-over d’une
portée de 148,80 m. Ce pont, comparable à la Harpe en
ce qui concerne le concept, est implanté parallèlement
au canal Hoofvaart et enjambe la nouvelle route qui
mène au village de Bennebroek. Il présente une forte
pente et est destiné à la circulation locale. Il en découle
une bande de circulation unique pour les deux directions
et une largeur totale limitée à 6,46 m. Des feux de
signalisation placés aux deux extrémités du pont règlent
le trafic mais les cyclistes (et les piétons) peuvent tou-
jours effectuer la traversée dans les deux sens. Implanté
perpendiculairement au fly-over, le pont principal se
trouve à peine à un mètre au-dessus de l’eau du canal
Hoofdvaart et enjambe une distance de 20,10 m. Dans
les deux sens, trois bandes de circulation peuvent être
© Wim Hoeckman
prévues ainsi qu’une bande d’arrêt d’urgence. La largeur
totale est de 36,90 m. Les deux tabliers métalliques en
caisson (un pour chaque sens de circulation) sont reliés
ici aussi par des entretoises centrales. Le pylône d’une
longueur de 61,86 m (incliné à 59°) s’appuie sur un 57
pilier central en acier qui soutient également le fly-over.
Les deux structures reposent sur ce pilier de manière
excentrique. Le pont principal sert aussi de contrepoids
au fly-over. Les haubans qui portent ce dernier sont
placés en éventail à partir du pylône et se raccordent sur
le tube d’extrémité longitudinal du tablier. Les haubans
situés à l’arrière sont ancrés dans les entretoises centra-
les du pont principal.
© Alan Karchmer
de citer_la cithare
 De Luit
Het wegdek van de Luit (Toolenburg) verschilt van
beide andere bruggen. In planzicht omvat deze brug
twee wegdekken van elk 26,25 m overspanning, één
voor elke richting. Aangezien deze brug deel uitmaakt
van een groter rond punt, zijn beide wegdekken dan
ook horizontaal gekromd.
Het primaire dragende element is een rechte buis
waarop aan beide zijden I-vormige dwarsdragers
uitkragen. Op deze dwarsdragers is een betonplaat
gestort. De voorste kabels, die de wegdekken dragen,
verlopen opnieuw waaiervormig en sluiten aan op de
binnenste randbuis ervan. De achterste kabels zijn ver-
ankerd in een hoefijzervromig landhoofd. De pyloon is
48 m lang en onder 50° ingeplant.
de luit_le luth
58
Le Luth
Le Luth, à Toolenburg, se distingue des deux ponts
précédents par le tablier. Vu en plan, ce pont comporte
deux tabliers d’une portée de 26,25 m, un pour cha-
que sens de circulation. Étant donné que l’ouvrage
fait partie d’un large rond-point, les deux ponts sont
courbés dans le plan horizontal.
L’élément porteur primaire est un tuyau droit sur lequel
des entretoises reposent en porte-à-faux. Sur ces en-
tretoises est coulée une dalle de béton. Les haubans
principaux qui portent les tabliers sont placés de nou-
veau en éventail et sont ancrés sur le tube d’extrémité
longitudinale intérieure. Les haubans à l’arrière sont
ancrés dans une culée en forme de fer à cheval. Le
pylône de 48 m de long est incliné à 50°.
© Alan Karchmer
Constructief
Pylonen
Elke pyloon is een sigaarvormige constructie met een
cirkelvormige doorsnede. De diameter verandert over
de lengte. Deze bereikt een maximum nabij het midden
van de pyloon. Aan het bovenste uiteinde eindigt elke
pyloon op een punt. De grootste pyloon, die van de
Harp, heeft een diameter van 2 m in het midden. Elke
pyloon is opgebouwd uit conische segmenten van zo’n
2,5m lengte elk, die alle stomp aan elkaar zijn gelast.
Deze lengte is zo gekozen dat de afwijking tussen
de beoogde en de werkelijke vorm minder dan 2 mm
bedraagt, wat niet waarneembaar is. Calatrava had
voor de aansluiting van de diverse kabels inwendige
verstijvingen voorzien, die de vorm hebben van een
Mercedes-ster. Gezien de uiterst krappe afmetingen
van de pyloon werd in het uitvoeringsstadium, op
aangeven van de staalbouwer, gekozen voor één en-
kele centrale plaat, die in de as van de brug ligt. Alle
tuikabels sluiten op deze plaat aan. Het is deze plaat
die tenslotte de krachten afgeeft aan de pyloonwand.
De pyloonwand bestaat uit platen tot 100 mm dik met
een inwendige kromtestraal van slechts 400 mm.
Wegdekken
De kokervormige wegdekken van Harp en Citer be-
staan uit een vlakke wegdekplaat, die verstijfd is met
T-vormige langsliggers. De onderflens is gekromd en in
bepaalde (aan druk onderworpen) zones eveneens ver-
stijfd. Deze kokers zijn voorzien van dwarsverstijvingen
resp. alle 2,07 en 2,40 m in volle plaat. In de delen die
pal boven de onderliggende weg liggen is deze tussen-
afstand tot 0,69 m teruggebracht (wegens de mogelijke
aanrijbelasting). Aan de kanten van het fietspad vertrek-
ken vanaf de kokers en ter plaatse van de dwarsverstij-
vingen I-vormige dwarsbalken. Het wegdek is voorzien
van stiftdeuvels die ervoor zorgen dat een gemengde
staal-beton doorsnede ontstaat.
Aspects structuraux
Pylônes
Chaque pylône est une construction de section circu-
laire en forme de cigare (ou de javelot) dont le dia-
mètre varie selon la longueur. Il atteint son maximum
vers le milieu du pylône qui se termine en pointe à son
sommet. Le plus grand pylône, celui de la Harpe, a un
diamètre médian de 2 m. Chaque pylône est réalisé par
mécano soudage à partir de segments coniques, me-
surant chacun environ 2,5 m de long. Cette longueur
a été choisie de façon à ce que la différence entre la
courbe longitudinale théorique (en arc de cercle) et la
courbe obtenue (polygonale) soit inférieure à 2 mm et
reste imperceptible. Calatrava avait prévu des raidis-
seurs internes en forme d’étoile à trois branches pour
le raccordement des divers câbles. Vu les dimensions
extrêmement étroites du pylône, il a été décidé au
stade de l’exécution et sur indication du constructeur
métallique, d’utiliser une tôle centrale unique. Tous les
haubans se raccordent sur cette tôle qui finalement
transfère les efforts aux parois des pylônes. Ces parois 59
sont constituées de tôles atteignant 100 mm d’épais-
seur et courbés sur un rayon de 400 mm.
Tabliers
Les tabliers en forme de caisson de la Harpe et de la
Cithare sont composés d’une tôle plate qui porte la
chaussée et qui est renforcée de raidisseurs longitu-
© Wim Hoeckman
dinaux en forme de T inversé. Les semelles inférieures
sont courbées et raidies par endroits (dans les zones
de compression). Tous les 2,07 m (Harpe) et
2,40 m (Cithare) ces poutres caissons sont raidies de harp_la harpe
transversalement avec des diaphragmes en tôle
pleine. Cet écartement est réduit à 0,69 m au-dessus
du franchissement des routes, vu le risque des char-
ges de collision de voitures. Les tabliers sont munis
de goujons afin de garantir le comportement mixte
acier-béton.
de harp_la harpe
© Alan Karchmer
 Tuikabels
de citer_la cithare
De Harp, Citer en Luit tellen respectievelijk 39, 60 en 43
tuikabels. Het zijn volledig-gesloten kabels in diameter 20
mm tot 85 mm. Aan beide uiteinden zijn verankeringen
voorzien in de vorm van sockets. De aansluiting aan de
pyloon gebeurt middels een socket met gaffel (gat en
pin) verbinding. Deze gaffel sluit aan op een in de pyloon
ingebouwde plaat. Onderaan sluit elke kabel aan het
wegdek aan met een regelbare cilindrische socket met
uitwendige schroefdraad. Daarbij wordt de kabel doorheen
een beschermings- en geleidingsbuis geleid, waarbij de
kracht afgedragen wordt d.m.v. een op de schroefdraad
gedraaide moer. Tussen de kabel en de geleidingsbuis zijn
neopreenvullingen aangebracht die de demping dermate
verhogen dat het optreden van kabeltrillingen doeltreffend
verhinderd worden.
Fabricage en montage
© Alan Karchmer
Een van de grote uitdagingen voor de staalbouwer ligt in
de ingewikkelde geometrische vormen van de wegdekken
60 en pylonen. De niet-alledaagse vormen en afmetingen van
de wegdekken maken bijv. een praktische bouwplaatsvoeg
niet mogelijk. Voor de wegdekken heeft de staalbouwer er
tenslotte voor gekozen om de wegdekken in volle breedte
te fabriceren en aan te voeren. Aangezien de grootste
© Wim Hoeckman
breedte van de te vervoeren stukken 9,70 m bedraagt en
de stukken vanuit België dienden te worden aangevoerd
was dit geen evidente keuze. Uiteindelijk is beslist om de
de harp_la harpe
de citer_la cithare
Haubans
La Harpe, la Cithare et le Luth sont équipés respec-
tivement de 39, 60 et 43 haubans. Ceux-ci sont du
type ‘câble clos’ et leur diamètre varie de 20 à 85
mm. Aux deux extrémités sont prévus des ancrages
en forme de douilles. Le raccordement au pylône
est réalisé par une douille en fourche (trou et che-
ville) connectée à un raidisseur incorporé dans le
pylône.
Chaque câble est ancré au tablier par une douille
cylindrique réglable avec un filetage extérieur. Entre
le câble et le tube d’ancrage, des amortisseurs en
néoprène sont installés afin d’augmenter l’amortis-
sement structurel des haubans et empêcher effica-
cement des vibrations de câble.
Fabrication et montage
L’un des plus grands défis pour le constructeur métalli-
que a été de réaliser les formes géométriques comple-
xes des tabliers et des pylônes. Plus particulièrement,
les profils et les dimensions exceptionnels des tabliers
ont empêché de prévoir un joint de chantier longitu-
dinal pratique. Le constructeur a choisi finalement de
fabriquer et de transporter les tabliers en largeur com-
plète. La plus grande largeur des éléments à déplacer
étant de 9,70 m, il n’était pas évident de les acheminer
à partir de leur lieu de production en Belgique. Il a été

stukken in moten tot 20 m over water aan te voeren tot
een speciaal daarvoor gebouwde loskade in Leymuiden,
zo’n 20 km van de bouwplaats vandaan. Het laatste traject
werd ’s nachts met uitzonderlijk vervoer uitgevoerd waarbij
de reisweg zorgvuldig moest worden gekozen en hier en
daar een verkeersbord of pergola tijdelijk diende te worden
verwijderd. De pylonen werden over de weg aangevoerd in
zo lang mogelijke stukken.
De eigenlijke montage gebeurde met (opbouw)kranen.
Omdat de aangevoerde stukken enkel aan de westkant
van de Hoofdvaart konden worden geleverd, diende, met
name voor de Harp, een beroep te worden gedaan op een
800 tons kraan om aldus de stukken over de Hoofdvaart
heen te kunnen tillen. Alle aangevoerde stukken werden
op tijdelijke hulpondersteuningen gemonteerd. Wegens de
aanwezigheid van veen in de ondergrond werden die op
paalfunderingen (stalen buis) gefundeerd.
Spanprocedure
Zoals bij elke tuibrug dient de spanprocedure, d.w.z.
de volgorde van aanbrengen en/of aanspannen van de
kabels, minutieus te worden opgesteld en uitgewerkt.
Ze bepaalt immers de uiteindelijke inwendige krachts-
en spanningsverdeling alsmede de geometrische vorm.
Het aanspannen gebeurde middels de geometrische
methode, d.w.z. vervormings- (d.i. verlengings-) ge-
stuurd. Het rekenwerk gebeurde middels een 3D re-
kenmodel (bv. ANSYS). De staalbouwer is erin geslaagd
om (behoudens enkele uitzonderingen) elke kabel in
principe slechts éénmaal aan te spannen.
De spanprocedure was mede bepalend voor de
bouwzegen van de brugdekken en de pylonen. De
bouwzegen van het brugdek waren niet alleen ver-
ticaal maar ook in torsie en zelfs horizontaal (zoals
bijv. voor de Citer).
Afwerking
Nadat de tuikabels van de bruggen waren aange-
spannen restte nog de uitvoering van de afwerking.
Het behoeft geen betoog dat bij dergelijke design-
bruggen daaraan de hoogste eisen gesteld zijn.
Als conserveringssysteem is gekozen voor een drie-
laagsverfsysteem.
De geleiderails en leuningen zijn opgebouwd uit
buizen en kabeltjes in RVS. Ze zijn uitnodigend naar
de voetganger toe gebogen. Tenslotte zorgt een mi-
nutieus uitgedachte verlichting voor een bijzonder
feeëriek nachtelijk spektakel.
de citer_la cithare
décidé finalement de les transporter en bateau jusqu’à
un quai de déchargement spécialement construit pour
cette opération à 20 km du chantier. La dernière partie
du trajet s’est faite de nuit par transport routier ex-
ceptionnel en empruntant un itinéraire soigneusement
étudié. Certains panneaux de signalisation et des per-
golas ont dû être enlevés temporairement. Les pylônes
ont été amenés par camion en éléments aussi longs
que possible (48 m pour le plus grand). Le montage
final s’est fait en utilisant des grues mobiles et à che-
nille. Etant donné que les éléments de tablier n’ont pu
être acheminés que du côté ouest du canal Hoofdvaart,
une grue sur chenilles d’une capacité de 800 tonnes a
été utilisée, notamment pour le montage de la Harpe.
Chaque élément a été élevé sur des tours provisoires
fondées sur des piles acier à cause de la présence de
tourbe dans le sous-sol.
Procédure de précontrainte
© Wim Hoeckman
Comme c’est le cas pour chaque pont haubané, une procé- 61
dure de précontrainte a dû être minutieusement élaborée.
Elle détermine en effet la distribution des efforts et des
contraintes internes finales ainsi que la forme géométri-
que. Les études pour la mise au point de cette procédure
ont été réalisées sur un modèle 3D (ANSYS). La mise en
précontrainte des haubans a été appliquée sur le site en
utilisant la méthode géométrique, c’est-à-dire en mesurant
l’élongation, et a été contrôlée en mesurant les efforts
dans les haubans. A quelques exceptions près, le construc-
teur métallique a réussi la précontrainte du pont en ne
tendant chaque câble qu’une seule fois. La procédure a
également été déterminante pour l’établissement des
contreflèches des tabliers et des pylônes. Dans le cas du ta-
blier, elles se situaient non seulement dans le plan vertical
mais aussi dans le plan horizontal et en torsion.
Finitions
Après l’installation de tous les haubans il restait à exécuter
les finitions. Il va de soi que les exigences posées pour ce
type de ponts architecturaux sont particulièrement sévères.
Comme protection anti-corrosion de la construction métal-
lique, un système à trois couches a été retenu. Les glissiè-
res de sécurité et les garde-corps se composent de tubes
et de câbles en inox. Aux extrémités des ponts, l’ensemble
se courbe de façon à inviter les piétons à traverser. Pour
© Wim Hoeckman
couronner le tout, un éclairage très soigné met en valeur
les trois architectures audacieuses en offrant une vision
nocturne spectaculaire et féerique.
de harp_la harpe