Toán Cao Cấp 1 - Slides

Noäi dung moân hoïc Ñaïi soá tuyeán tính
Chöông I: Ma traän
1 Ma traän vaø caùc pheùp toaùn treân ma traän.
2 Ñònh thöùc.
3 Haïng cuûa ma traän.
4 Ma traän nghòch ñaûo.
Chöông II: Heä phöông trình tuyeán tính
1 Heä phöông trình tuyeán tính toång quaùt.
2 Heä Cramer.
3 Phöông phaùp Gauss.
4 Heä phöông trình tuyeán tính thuaàn nhaát.
Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
phungngoc.nguyen@gmail.comWebsite:
I SOÁ TUYEÁN TÍNH nguyenngocphung.wordpress.com)
10-10-2010 2 / 31
Chöông III: Khoâng gian vectô nhieàu chieàu
1 Vectô n-chieàu, khoâng gian vectô n-chieàu, khoâng gian Euclide.
2 Söï phuï thuoäc tuyeán tính, ñoäc laäp tuyeán tính.
3 Haïng cuûa heä vectô.
4 Khoâng gian con: cô sôû vaø soá chieàu.
5 Toïa ñoä trong khoâng gian Rn .
Chöông IV: Daïng toaøn phöông
1 Pheùp bieán ñoåi tuyeán tính.
2 Trò rieâng, vectô rieâng. Cheùo hoùa ma traän.
3 Daïng toaøn phöông.

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 3 / 31
1 Ma traän
Caùc khaùi nieäm
Caùc pheùp toaùn treân ma traän
Pheùp chuyeån vò
Pheùp coäng ma traän vôùi ma traän
Pheùp nhaân ma traän vôùi moät soá
Pheùp nhaân ma traän vôùi ma traän
Caùc tính chaát

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 4 / 31
Ma traän Caùc khaùi nieäm
Caùc khaùi nieäm
Ñònh nghóa
Ma traän caáp m × n laø moät baûng soá bao goàm m doøng vaø n coät .
Ma traän A caáp m × n, kí hieäu A = (aij )m×n vôùi i = 1, m, j = 1, n

 
a11 ... a1j ... a1n
 .. .. .. 
 . . . 
 
 ai1
A= ... aij ... ain 
 ← doøng thöù i
 . .. ..
 ..

. . 
am1 ... amj ... amn m×n
↑
coät thöù j

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 5 / 31
Caùc khaùi nieäm
Ví duï:  
0 1 2 3
A= 4 5 6 7 
8 9 10 11
A laø ma traän coù 3 doøng vaø 4 coät

A laø ma traän thöïc caáp 3 × 4
Caùc phaàn töû cuûa ma traän A laø:
a11 = 0, a12 = 1, a13 = 2, a14 = 3
a21 = 4, a22 = 5, a23 = 6, a24 = 7
a31 = 8, a32 = 9, a33 = 10, a34 = 11

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 6 / 31
Caùc khaùi nieäm
Ñònh nghóa
Ma traän khoâng laø ma traän coù caùc phaàn töû ñeàu baèng khoâng, (aij = 0, ∀i, j), kí
hieäu laø 0m×n .
Ñònh nghóa
Cho A = (aij )m×n .
Khi m=1 ta ñöôïc ma traän doøng A = (a11 a12 · · · a1n )
 
a11
 a21 
Khi n=1 ta ñöôïc ma traän coät A =  .
 
 ..


am1

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 7 / 31
Caùc khaùi nieäm
Ñònh nghóa
Ma traän vuoâng caáp n laø ma traän coù n doøng vaø n coät.
Caùc phaàn töû aii laäp thaønh ñöôøng cheùo chính.

Caùc phaàn töû aij vôùi i + j = n + 1 laäp thaønh ñöôøng cheùo phuïï.
Ví duï :  
0 1 2 3
 4 5 6 7 
A=  8 9 10 11 

12 13 14 15 4×4

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 8 / 31
Caùc khaùi nieäm
Ñònh nghóa
Ma traän vuoâng A = (aij )nxn ñöôïc goïi laø ma traän tam giaùc treân ⇔ Caùc phaàn töû
naèm phía döôùi ñöôøng cheùo chính ñeàu baèng 0 ⇔ aij = 0, ∀i > j.
Ví duï :  
2 1 −3
A= 0 0 0 
0 0 1

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 9 / 31
Caùc khaùi nieäm
Ñònh nghóa
Ma traän vuoâng A = (aij )nxn ñöôïc goïi laø ma traän tam giaùc döôùi ⇔ Caùc phaàn töû
naèm phía treân ñöôøng cheùo chính ñeàu baèng 0⇔ aij = 0, ∀i < j.
Ví duï :  
2 0 0
A =  −1 0 0 
3 0 3

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 10 / 31
Caùc khaùi nieäm
Ñònh nghóa
Ma traän vuoâng A ñöôïc goïi laø ma traän cheùo ⇔ Caùc phaàn töû khoâng naèm treân
ñöôøng cheùo chính ñeàu baèng 0⇔ aij = 0, ∀i 6= j
 
1 0 0
Ví duï: A =  0 0 0 
0 0 −3
Ñònh nghóa
Ma traän cheùo coù caùc phaàn töû naèm treân ñöôøng cheùo chính ñeàu baèng 1 ñöôïc goïi laø
ma traän ñôn vò⇔ aij = 0, ∀i 6= j vaø aii = 1, ∀i.
Ma traän ñôn vò caáp n ñöôïc kí hieäu laø In .
 
1 0 0
1 0
Ví duï: I2 = I3 =  0 1 0 
0 1
0 0 1

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 11 / 31
Caùc khaùi nieäm
Ma traän baäc thang theo doøng laø ma traän thoûa 2 ñieàu kieän
1. Caùc doøng khoâng (neáu coù) phaûi naèm ôû döôùi cuøng.
2. Phaàn töû khaùc khoâng ñaàu tieân cuûa doøng treân (neáu coù) phaûi naèm ôû coät beân traùi
phaàn töû khaùc khoâng ñaàu tieân cuûa doøng döôùi (neáu coù).
Ví duï
Cho bieát caùc ma traä
n sau coù phaûi laø ma traän baäc thang theo doøng hay khoâng?
1 0 2
A =  0 2 −1 
0 0 0

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 12 / 31
Caùc khaùi nieäm
Ma traän baäc thang theo doøng laø ma traän thoûa 2 ñieàu kieän
1. Caùc doøng khoâng (neáu coù) phaûi naèm ôû döôùi cuøng.
2. Phaàn töû khaùc khoâng ñaàu tieân cuûa doøng treân (neáu coù) phaûi naèm ôû coät beân traùi
phaàn töû khaùc khoâng ñaàu tieân cuûa doøng döôùi (neáu coù).
Ví duï
Cho bieát caùc ma traä
n sau coù phaûi laø ma traän baäc thang theo doøng hay khoâng?
1 0 2
A =  0 2 −1  ⇒ A laø ma traän baäc thang theo doøng.
0 0 0

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 13 / 31
Caùc khaùi nieäm
 
1 0 2 3
 0 2 −1 1 
A=
 0 0

0 0 
0 0 1 1

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 14 / 31
Caùc khaùi nieäm
 
1 0 2 3
 0 2 −1 1 
A=  ⇒ A khoâng laø ma traän baäc thang theo doøng.
 0 0 0 0 
0 0 1 1

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 15 / 31
Caùc khaùi nieäm
 
1 0 2
 0 2 −1 
A=
 0

−1 1 
0 0 1

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 16 / 31
Caùc khaùi nieäm
 
1 0 2
 0 2 −1 
 0 −1 1 
0 0 1

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 17 / 31
Caùc khaùi nieäm
 
1 0 2 3 −1
 0 2 −1 1 0 
A=
 0 0

1 0 3 
0 6 0 1 1

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 18 / 31
Caùc khaùi nieäm
 
1 0 2 3 −1
 0 2 −1 1 0 
 0 0 1 0 3 
0 6 0 1 1

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 19 / 31
Caùc khaùi nieäm
Ñònh nghóa
Ma traän ñoái xöùng laø ma traän vuoâng thoûa aij = aji , ∀i, j = 1, n.
Ví duï :  
−1 1 0
A= 1 2 5 
0 5 0

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 20 / 31
Caùc khaùi nieäm
Ñònh nghóa

A vaø B cuøng caáp.
A=B⇔
aij = bij , ∀i, j.
   
1 −2 x − 1 1 −2 3
Ví duï: Cho A =  −3 0 1  vaø B =  −3 0 1 
4 1 5 4 y+1 5

x−1 =3 x =4
A=B⇔ ⇔
y+1 =1 y =0

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 21 / 31
Ma traän Caùc pheùp toaùn treân ma traän
Pheùp chuyeån vò
Ñònh nghóa (Ma traän chuyeån vò)

Ma traän chuyeån vò cuûa A = (aij )m×n , kí hieäu laø AT = (aji )n×m , coù ñöôïc baèng caùch
ñoåi doøng cuûa ma traän A thaønh coät hoaëc ñoåi coät thaønh doøng.
Ví duï :  
2 4 3
 
2 −1 3 1
 −1 0 1 
A= 4 0 9 2  T
A = 
3 1 −2 0 3×4  3 9 −2 
1 2 0 4×3

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 22 / 31
Pheùp coäng ma traän vôùi ma traän
Ñònh nghóa (Toång cuûa hai ma traän)

Cho A = (aij )m×n vaø B = (bij )m×n . C = A + B = (cij )m×n ⇔ cij = aij + bij , ∀i, j.
   
2 1 −1 1 0 1
Ví duï : Cho A =  1 −2 0  vaø B =  −3 4 0 
1 0 −1 0 3 2
 
3 1 0
Khi ñoù ma traän A + B =  − 2 2 0 
1 3 1

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 23 / 31
Tích ma traän vôùi moät soá
Ñònh nghóa (Tích cuûa ma traän vôùi moät soá)

Cho A = (aij )m×n , k ∈ R. C = k.A = (cij )m×n ⇔ cij = k.aij , ∀i, j.
Ví duï:
 
2 0 −1  
A =  −2 1 0  4 0 −2
1 0 −1 3×3 ⇒ 2A =  − 4 2 0 
2 0 −2 3×3

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 24 / 31
Ñònh nghóa (Tích ma traän vôùi ma traän)

C = A.B toàn taïi ⇔ A = (aij )m×p vaø B = (bij )p×n . Khi ñoù C = (cij )m×n vôùi
cij = ai1 b1j + ai2 b2j + ... + aip bpj , ∀i, j.
  
 ∗ b1j ∗ ..

∗ ∗ ∗ ∗  ∗ b2j ∗   . 
AB =  ai1 ai2 ··· aip   ..  =  ... cij ... 
  
 ∗ . ∗  ..

∗ ∗ ∗ ∗
∗ bpj ∗ .

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 25 / 31

Ví duï :  
1 1 2

2 1 4
Cho A = B= 3 0 1 
4 1 0 2×3
2 4 3 3×3
Toàn taïi hay khoâng ma traän C = AB?
Giaûi.
c11 c12 c13
Ta coù C = vôùi
c21 c22 c23 2×3
 
1
c11 = 2 1 4 ×  3  = 2.1 + 1.3 + 4.2 = 13
2
 
1
c12 = 2 1 4 ×  0  = 2.1 + 1.0 + 4.4 = 18
4
 
2
c13 = 2 1 4 ×  1  = 2.2 + 1.1 + 4.3 = 17
3

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 26 / 31
Töông töï ta coù c21 = 7, c22 = 4,

c23 = 9
13 18 17
Vaäy C = A.B =
7 4 9

2 −1 1
Ví duï : Tìm ma traän X thoûa AX = B, bieát A = vôùi B =
2 1 3

a
Giaûi: Ñaët X = , ta coù
b

2 −1 a 1 2a − b 1
AX = B ⇔ = ⇔ =
2 1 b 3 2a + b 3

2a − b =1 a=1 1
⇔ ⇔ . Vaäy X=
2a + b =3 b=1 1

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 27 / 31
Ma traän Caùc tính chaát
Caùc tính chaát
Tính chaát
A+B=B+A k.(lA) = (kl).A

A+0=A k(A + B) = kA + kB
A+B+C = (A+B)+C = A+(B+C) (k + l)A = kA + lA

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 28 / 31
Caùc tính chaát
Tính chaát
ABC = (AB)C = A(BC) (kA)B = A(kB) = k(AB)

A(B ± C) = AB ± AC (A + B)T = AT + BT
(B ± C)A = BA ± CA (A.B)T = BT .AT
Im .Am×n = Am×n = Am×n .In (kA)T = kAT

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 29 / 31
Caùc tính chaát
Chuù yù :
AB toàn taïi khoâng theå suy ra BA toàn taïi
AB vaø BA cuøng toàn taïi khoâng theå suy ra AB = BA
A.B = 0 khoâng theå suy ra A = 0 hoaëc B = 0
AB = CB khoâng theå suy ra A = C
Cho A = (aij )nxn . Kí hieäu A2 = A.A, . . . , An = A.A . . A.A}, n ∈ N
| .{z
n
Quy öôùc A0 = In .

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 30 / 31
Ña thöùc cuûa ma traän
Baøi toaùn : Cho ma traän A = (aij )nxn . Xaùc ñònh f(A), bieát
f(x) = an xn + an−1 xn−1 + ... + a1 x + a0 .
Ta coù
f(A) = an An + an−1 An−1 + ... + a1 A + a0 In
Ví duï : Xaùc ñònh f(A), bieát

−1 0
A= , f(x) = x2 − 2x + 3
1 −2
Giaûi. Ta coù: f(A)= A2 − 2A +3I2

2 −1 0 −1 0 1 0
Tính ñöôïc A = × = . Ta coù:
1 −2 1 −2 −3 4

2 0 3 0 6 0
−2A = vaø 3I2 = Vaäy: f(A) =
−2 4 0 3 −5 11

TOAÙ969
N CAO
057Email:
CAÁP - ÑAÏ
10-10-2010 31 / 31
1 Ma traän con
Ma traän con caáp k
Ma traän con töông öùng vôùi moät phaàn töû
2 Ñònh thöùc
Tính ñònh thöùc baèng ñònh nghóa
Tính ñònh thöùc baèng caùc pheùp bieán ñoåi sô caáp
Caùc tính chaát

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
phungngoc.nguyen@gmail.com)
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 1 / 31
Ma traän con Ma traän con caáp k
Ñònh nghóa (Ma traän con caáp k)

Cho A = (aij )m×n . Ma traän con caáp k cuûa A laø ma traän coù ñöôïc baèng caùch laáy
giao cuûa k doøng, k coät baát kyø cuûa A (k ≤ m, k ≤ n). Kí hieäu A{m1 ,...,mk ; n1 ,...,nk }
Ví duï  
0 1 2 3
Cho A =  4 5 6 7 
8 9 10 11
Khi ñoù A{1,2; 1,2} =

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ

giao cuûa k doøng, k coät baát kyø cuûa A (k ≤ m, k ≤ n). Kí hieäu A{m1 ,...,mk ; n1 ,...,nk }
Ví duï  
0 1 2 3
Cho A =  4 5 6 7 
8 9 10 11
Khi ñoù A{1,2; 1,2} =

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ

giao cuûa k doøng, k coät baát kyø cuûa A (k ≤ m, k ≤ n). Kí hieäu Am1 ,...,mk ; n1 ,...,nk
Ví duï  
0 1 2 3
Cho A =  4 5 6 7 
8 9 10 11

0 1
Khi ñoù A{1,2; 1,2} = , . . . , A{1,3; 2,4} =
4 5

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ

giao cuûa k doøng, k coät baát kyø cuûa A (k ≤ m, k ≤ n). Kí hieäu Am1 ,...,mk ; n1 ,...,nk
Ví duï  
0 1 3 2
Cho A =  4 5 7  6
8 9 11 10

0 1 1 3
Khi ñoù A{1,2; 1,2} = , . . . , A{1,3; 2,4} = ,...
4 5 9 11
Soá ma traän con caáp k cuûa A = (aij )m×n laø Ckm .Ckn .

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ma traän con Ma traän con töông öùng vôùi moät phaàn töû
Ñònh nghóa (Ma traän con töông öùng vôùi moät phaàn töû)
Cho A = (aij )n×n . Ma traän con töông öùng vôùi phaàn töû aij cuûa A, kí hieäu laø Mij , coù
ñöôïc baèng caùch boû ñi doøng i vaø coät j cuûa A.
 
0 1 2
Ví duï: Cho A =  3 4 5 . Khi ñoù
6 7 8
M11 =

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ñònh nghóa
 
0 1 2
Ví duï: Cho A =  3 4 5  . Khi ñoù
6 7 8

4 5
M11 = , . . . , M23 =
7 8

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ñònh nghóa
 
0 1 2
6 7 8

4 5 0 1
M11 = , . . . , M23 = ,...
7 8 6 7

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ñònh nghóa
 
0 1 2
6 7 8

4 5 0 1 0 1
M11 = , . . . , M23 = , . . . , M33 = ,...
7 8 6 7 3 4
Soá ma traän con töông öùng vôùi moät phaàn töû cuûa A = (aij )n×n laø n2 .

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ñònh thöùc Tính ñònh thöùc baèng ñònh nghóa
Ñònh thöùc
Ñònh nghóa (Ñònh thöùc)

 
a11 ··· a1n
Cho A = (aij )n×n = 
 .. .. .. . Ñònh thöùc cuûa A, kí hieäu laø detA hay
. . . 
an1 ··· ann
|A|, ñöôïc xaùc ñònh bôûi
n = 1 : detA = det(a11 ) = a11
n≥2:
|A| = (−1)1+1 a11 |M11 | + (−1)1+2 a12 |M12 | + · · · + (−1)1+n a1n |M1n |
Ví duï:
a b
a. Cho A =
c d
Ta coù |A| = (−1)1+1 ad + (−1)1+2 bc = ad − bc

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 10 / 31
Ñònh thöùc
Ví duï:
2 −1
b. Cho A =
3 −2
Ta coù |A| = 2(−2) − (−1)3 =  −1
a11 a12 a13
c. Cho A =  a21 a22 a23 
a31 a32 a33
Ta coù
a22 a23 a21 a23 a21 a22
|A| = (−1)1+1 a11 +(−1)1+2 a12 +(−1)1+3 a13
a32 a33 a31 a33 a31 a32
= a11 a22 a33 + a12 a23 a31 + a21 a32 a13 −a13 a22 a31 − a12 a21 a33 − a23 a32 a11

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 11 / 31
Ñònh thöùc
 
a11 a12 a13
Vaäy vôùi A =  a21 a22 a23 
a31 a32 a33
|A| = a11 a22 a33 + · · ·

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 12 / 31
Ñònh thöùc
 
a11 a12 a13
a31 a32 a33
|A| = a11 a22 a33 +a12 a23 a31 + · · ·

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 13 / 31
Ñònh thöùc
 
a11 a12 a13
a31 a32 a33
|A| = a11 a22 a33 + a12 a23 a31 +a21 a32 a13 + · · ·

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 14 / 31
Ñònh thöùc
 
a11 a12 a13
a31 a32 a33
|A| = a11 a22 a33 + a12 a23 a31 + a21 a32 a13 −a13 a22 a31 + · · ·

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 15 / 31
Ñònh thöùc
 
a11 a12 a13
a31 a32 a33
|A| = a11 a22 a33 + a12 a23 a31 + a21 a32 a13 −a13 a22 a31 −a12 a21 a33 + · · ·

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 16 / 31
Ñònh thöùc
 
a11 a12 a13
a31 a32 a33
|A| = a11 a22 a33 + a12 a23 a31 + a21 a32 a13 −a13 a22 a31 − a12 a21 a33 −a23 a32 a11

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 17 / 31
Ñònh thöùc
 
a11 a12 a13
a31 a32 a33
|A| = a11 a22 a33 + a12 a23 a31 + a21 a32 a13 −a13 a22 a31 − a12 a21 a33 − a23 a32 a11

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 18 / 31
Ñònh thöùc
 
1 0 −1
Tính detA vôùi A =  2 1 3 
−1 2 1
detA=1+0-4-1-0-6=-10.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 19 / 31
Ñònh thöùc Tính ñònh thöùc baèng caùc pheùp bieán ñoåi sô caáp
Caùc pheùp bieán ñoåi sô caáp
Ñònh nghóa
Coù 3 pheùp bieán ñoåi sô caáp nhö sau
1 P1: Hoaùn vò 2 doøng/coät.
2 P2: Nhaân moät doøng/coät vôùi moät soá k 6= 0.
3 P3: Nhaân moät doøng/coät vôùi moät soá k roài coäng vaøo moät doøng/coät khaùc.
Ví duï:    
1 2 3 4 5 6
d1 ↔d2
Cho A =  4 5 6  →  1 2 3 
7 8 9 7 8 9

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 20 / 31
Caùc pheùp bieán ñoåi sô caáp
Ví duï:    
1 2 3 2 4 6
d1 =2d1
Cho A =  4 5 6  →  4 5 6 
7 8 9 7 8 9
   
1 2 3 9 12 15
d1 =d1 +2d2
Cho A =  4 5 6  →  4 5 6 
7 8 9 7 8 9

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 21 / 31
Ñònh lyù
1 P1: Hoaùn vò 2 doøng/coät laøm ñònh thöùc ñoåi daáu.
2 P2: Nhaân moät doøng/coät vôùi moät soá k 6= 0 laøm ñònh thöùc bieán ñoåi gaáp k laàn.
3 P3: Nhaân moät doøng/coät vôùi moät soá k roài coäng vaøo moät doøng/coät khaùc khoâng
laøm ñònh thöùc thay ñoåi.
Ví duï  
1 0 −3
Cho A =  2 1 1 . Ta coù |A| = − 12 − 3 − 2 = −17
−1 2 0
   
1 0 −3 2 1 1
d1 ↔d2
a. A =  2 1 1  →  1 0 −3  = B
−1 2 0 −1 2 0
⇒ |B| = 17

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 22 / 31
   
1 0 −3 2 0 −6
d1 =2d1
b. A =  2 1 1  →  2 1 1 =C
−1 2 0 −1 2 0
⇒ |C| = − 34   
1 0 −3 5 2 −1
d1 =d1 +2d2
c. A =  2 1 1  →  2 1 1 =D
−1 2 0 −1 2 0
⇒ |D| = − 17

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 23 / 31
Ñònh lyù
Ta coù theå tính ñònh thöùc baèng caùch khai trieån baát kyø doøng/coät naøo.
d
|A| =i (−1)i+1 ai1 |Mi1 | + (−1)i+2 ai2 |Mi2 | + · · · + (−1)i+n ain |Min |
cj
|A| = (−1)1+j a1j |M1j | + (−1)2+j a2j |M2j | + · · · + (−1)n+j anj |Mnj |
 
1 0 −3 1
 −2 1 1 0 
Ví duï: Cho A =   1 2 −1 3 . Tính det(A).

−3 1 1 0

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 24 / 31
 
1 0 −3 1
 −2 1 1 0 
Caùch 1: A = 
 1

2 −1 3 
−3 1 1 0
−2 1 1 1 0 −3
c
⇒ |A| =4 (−1)1+4 .1. 1 2 −1 + (−1)3+4 .3. −2 1 1 =
−3 1 1 −3 1 1
− (−4 + 3 + 1 + 6 − 1 − 2) − 3(1 + 6 − 9 − 1) = 6

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 25 / 31
 
1 0 −3 1
 −2 1 1 0 
Caùch 2: A = 
 1 2

−1 3 
−3 1 1 0
1 0 −3 1
−2 1 1
d3 =d3 +(−3)d1 −2 1 1 0 c
Ta coù |A| = =4 (−1)1+4 .1. −2 2 8 =
−2 2 8 0
−3 1 1
−3 1 1 0
−( − 4 − 24 − 2 + 6 + 2 + 16) = 6

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 26 / 31
Ñònh thöùc Caùc tính chaát
Caùc tính chaát cuûa ñònh thöùc
Tính chaát (1)

|AT | = |A|
Tính chaát (2)

Ma traän coù doøng/coät khoâng thì ñònh thöùc baèng 0.
Tính chaát (3)

Ma traän coù hai doøng/coät tæ leä nhau thì ñònh thöùc baèng 0.
Tính chaát (4)

Cho A = (aij )n×n . Khi ñoù |kA| = kn |A|

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 27 / 31
Tính chaát (5)

Ñònh thöùc cuûa ma traän tam giaùc baèng tích cuûa caùc phaàn töû naèm treân ñöôøng cheùo
chính.
⇒ Ñònh thöùc cuûa ma traän cheùo baèng tích cuûa caùc phaàn töû naèm treân ñöôøng cheùo
chính.
Ví duï
−2 1 1 3
0 2 8 −5
= (−2).2.1.3 = −12
0 0 1 2
0 0 0 3
2 0 0 0
0 3 0 0
= 2.3.1.5 = 30
0 0 1 0
0 0 0 5

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 28 / 31
Tính chaát (6)

Cho A, B laø hai ma traän vuoâng cuøng caáp. Khi ñoù
|AB| = |A|.|B|
|An | = |A|n
Tính chaát (7)

Neáu caùc phaàn töû cuûa moät doøng/coät laø toång cuûa 2 soá haïng thì ñònh thöùc coù theå
phaân tích thaønh hai ñònh thöùc töông öùng trong ñoù caùc doøng/coät coøn laïi khoâng
thay ñoåi.
∗ ∗ ∗ ∗
ai1 + bi1 ai2 + bi2 ... ain + bin =
∗ ∗ ∗ ∗
∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗
ai1 ai2 ... ain + bi1 bi2 ... bin
∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 29 / 31
Ví duï
a1 b1 c1 a1 + b1 x a1 x + b1 c1
Cho bieát a2 b2 c2 = 3. Tính P = a2 + b2 x a2 x + b2 c2 .
a3 b3 c3 a3 + b3 x a3 x + b3 c3
a1 a1 x + b1 c1 b1 x a 1 x + b1 c 1
Ta coù P = a2 a2 x + b2 c2 + b2 x a2 x + b2 c2 =
a3 a3 x + b3 c3 b3 x a 3 x + b3 c 3
a1 a1 x c1 a1 b1 c1 b1 x a 1 x c 1 b1 x b1 c1
a2 a2 x c2 + a2 b2 c2 + b2 x a2 x c2 + b2 x b2 c2
a3 a3 x c3 a3 b3 c3 b3 x a 3 x c 3 b3 x b3 c3

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 30 / 31
a1 b1 c1 b1 a1 c1 a1 b1 c1
= 0+ a2 b2 c2 +x2 b2 a2 c2 +0 = (1−x2 ) a2 b2 c2 = 3(1−x2 ).
a3 b3 c3 b3 a3 c3 a3 b3 c3

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 31 / 31
1 Ma traän nghòch ñaûo
Ñònh nghóa
Tìm ma traän nghòch ñaûo baèng ma traän phaàn buø ñaïi soá
Tìm ma traän nghòch ñaûo baèng caùc pheùp bieán ñoåi sô caáp
Tính chaát
Giaûi phöông trình ma traän

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ma traän nghòch ñaûo Ñònh nghóa
Ma traän nghòch ñaûo
Ñònh nghóa
Ma traän nghòch ñaûo cuûa A = (aij )n×n laø A−1 thoûa AA−1 = A−1 A = In . Khi ñoù A
ñöôïc goïi laø ma traän khaû nghòch.
Ñeå chöùng minh B laø ma traän nghòch ñaûo cuûa A ta caàn chöùng toû AB = In .
Ñònh nghóa
A = (aij )n×n suy bieán ⇔ |A| = 0.
Ñònh lyù
6 0.
A = (aij )n×n khaû nghòch ⇔ A khoâng suy bieán ⇔ |A| =

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ma traän nghòch ñaûo Ñònh nghóa
Ma traän nghòch ñaûo
Ví duï
Cho bieát caùc ma traän sau coù
 khaû nghòch hay khoâ
 ng?
2 −3 −1
1 3
A= B =  −3 5 0 
−2 6
1 −2 1
Ta coù |A| = 12 6= 0 neân A khaû nghòch.
Ta coù |B| = 10 + 0 − 6 + 5 − 9 − 0 = 0 neân B khoâng khaû nghòch.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ma traän nghòch ñaûo Tìm ma traän nghòch ñaûo baèng ma traän phaàn buø ñaïi soá
Ñònh lyù
i+j
Cho A =   Aij = (−1) |Mij | ñöôïc goïi laø phaàn buø ñaïi soá cuûa aij
(aij )n×n khaû nghòch,
A11 · · · A1n
vaø Ap = 
 .. . . ..  ñöôïc goïi laø ma traän phaàn buø ñaïi soá cuûa A. Khi ñoù
. . . 
An1 · · · Ann
1 T
A−1 = A
|A| p
Ví duï
a b
a. Cho A = vôùi |A| = ad − bc 6= 0
c d

+d −c −1 1 d −b
Ta coù: Ap = ⇒A =
−b +a ad − bc −c a

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ

3 −2
b. Xaùc ñònh ma traän nghòch ñaûo cuûa A =
1 1
Ta coù |A| = 5 6= 0 neân A khaû nghòch.
1 2
 
5 5 

1 1 2

Vaäy A−1 = = 
 
5 −1 3

 1 3 
−
5 5

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
 
1 −2 0
c. Tìm ma traän nghòch ñaûo cuûa A =  1 −1 2 
2 −3 3
1 6= 0 neân A khaû nghòch.
Ta coù |A| =  
−1 2 1 2 1 −1
 + −3 3 − +
 2 3 2 −3 

 
 
 −2 0 1 0 1 −2 
Ta coù Ap =  − −3 3 + − 
 2 3 2 −3 

 
 
 −2 0 1 0 1 −2 
+ − +
−1 2 1 2 1 −1
 
3 1 −1
= 6 3 −1 
−4 −2 1

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Töø ñoù, ta ñöôïc    

3 6 −4 3 6 −4
1 T 1
A−1 = A = 1 3 −2  =  1 3 −2 
|A| p 1
−1 −1 1 −1 −1 1

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ma traän nghòch ñaûo Tìm ma traän nghòch ñaûo baèng caùc pheùp bieán ñoåi sô caáp
Ñònh lyù
Cho A = (aij )n×n khaû nghòch, xeùt ma traän môû roäng (A|In ). Baèng caùc pheùp bieán
ñoåi sô caáp treân doøng ñöa ma traän A veà ma traän In , khi ñoù ma traän In seõ bieán
thaønh A−1 .
bieán ñoåi sô caáp

(A|In ) −→ (In |A−1 )
treân doøng
Ví duï  
1 −2 0
Tìm ma traän nghòch ñaûo cuûa A =  1 −1 2 
2 −3 3
Ta coù    
1 −2 0 1 0 0 1 −2 0 1 0 0
d =d2 −d1
(A|I3 ) =  1 −1 2 0 1 0  2 −→  0 1 2 −1 1 0 
d3 =d3 +(−2)d1
2 −3 3 0 0 1 0 1 3 −2 0 1

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ma traän nghòch ñaûo Tìm ma traän nghòch ñaûo baèng caùc pheùp bieán ñoåi sô caáp
 
1 −2 0 1 0 0
 0 1 2 −1 1 0 
0 1 3 −2 0 1
 
1 0 4 −1 2 0
d1 =d1 +2d2
−→  0 1 2 −1 1 0 
d3 =d3 −d2
0 0 1 −1 −1 1
 
1 0 0 3 6 −4
d1 =d1 −4d3
−→  0 1 0 1 3 −2 
d2 =d2 −2d3
0 0 1 −1 −1 1
 
3 6 −4
Vaäy A−1 =  1 3 −2 
−1 −1 1

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ma traän nghòch ñaûo Tính chaát
Tính chaát cuûa ma traän nghòch ñaûo
Tính chaát (1)

(A−1 )−1 = A
Tính chaát (2)

1
|A−1 | =
|A|
Ví duï:  
1 −2 0
Cho A =  1 −1 2 . Tính |A−1 |.
2 −3 3
1
Ta coù: AA−1 = I3 ⇒ |AA−1 | = |I3 | ⇒ |A||A−1 | = 1 ⇒ |A−1 | = = 1, vì |A| = 1.
|A|

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 10 / 13
Ma traän nghòch ñaûo Tính chaát
Tính chaát cuûa ma traän nghòch ñaûo
Tính chaát (3)

Cho A = (aij )n×n khaû nghòch. Khi ñoù |Ap | = |A|n−1
Tính chaát (4)

Cho A,B vuoâng cuøng caáp, khoâng suy bieán. Khi ñoù (AB)−1 = B−1 A−1
Chöùng minh
(AB)(B−1 A−1 ) = A(BB−1 )A−1 = AIA−1 = I.
Tính chaát (5)

(AT )−1 = (A−1 )T
Chöùng minh
(AT )(A−1 )T = (A−1 A)T = IT = I.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 11 / 13
Ma traän nghòch ñaûo Giaûi phöông trình ma traän
Cho A = (aij )n×n vaø B = (bij )m×m

1 AX = C ⇔ A−1 AX = A−1 C ⇔ In X = A−1 C ⇔ X = A−1 C
2 XA = C ⇔ XAA−1 = CA−1 ⇔ XIn = CA−1 ⇔ X = CA−1
3 AXB = C ⇔ A−1 AXBB−1 = A−1 CB−1 ⇔ In XIm = A−1 CB−1 ⇔ X = A−1 CB−1
Ví duï
a.
Tìm ma traä
n X thoûa phöông
trình
1 1 1 2
X. =
2 3 3 5
−1
1 2 1 1 1 2 1 3 −1
Ta coù X = . = .
3 5 2 3 3 5 1 −2 1

1 2 3 −1 −1 1
= . = .
3 5 −2 1 −1 2

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 12 / 13
Ma traän nghòch ñaûo Giaûi phöông trình ma traän
Ví duï    
1 2 −1 1 −1 1
b. Cho A =  2 5 1  vaø B =  2 1 −3 
−3 −7 1 −2 1 1
Tìm ma traän X thoûa phöông trình AX = B.

12 5 7
Ta coù |A| = 1, A−1 =  −5 −2 −3  ⇒ X = A−1 B =
1 1 1
     
12 5 7 1 −1 1 8 0 4
=  −5 −2 −3  .  2 1 −3  =  −3 0 −2 .
1 1 1 −2 1 1 1 1 −1

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 13 / 13
1 Ñònh thöùc con
2 Haïng cuûa ma traän

Ñònh nghóa
Tìm haïng cuûa ma traän baèng caùc pheùp bieán ñoåi sô caáp

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ñònh thöùc con
Tính ñònh thöùc döïa vaøo ñònh thöùc con
Ñònh nghóa (Ñònh thöùc con)

Ñònh thöùc cuûa ma traän con caáp k cuûa A = (aij )n×n ñöôïc goïi laø ñònh thöùc con caáp
k cuûa A.
Ñònh thöùc cuûa A coù theå ñöôïc tính thoâng qua coâng thöùc sau
X
|A| = (−1)i1 +···+ik +j1 +···+jk |A{i1 ,...,ik ;j1 ,...,jk } |.|A{i1 ,...,ik ;j1 ,...,jk } |
1≤j1 <j2 <...<jk ≤n
trong ñoù A{i1 ,...,ik ;j1 ,...,jk } laø ma traän con cuûa A coù ñöôïc baèng caùch boû ñi k doøng
i1 , . . . , ik vaø boû ñi k coät j1 , . . . , jk .
Coâng thöùc naøy coøn ñöôïc goïi laø khai trieån ñònh thöùc theo k doøng i1 , . . . , ik .

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ñònh thöùc con
Ví duï 1
Tính ñònh thöùc cuûa ma traä
n
1 1 0 0
 −1 2 0 0 
A=  baèng caùch khai trieån theo caùc doøng 1, 2.
 0 0 3 2 
0 0 −1 1
Ta coù P
|A| = (−1)1+2+j1 +j2 |A{1,2;j1 ,j2 } |.|A{1,2;j1 ,j2 } |
1≤j1 <j2 ≤4
1 1 3 2
|A| = (−1){1+2+1+2} |A{1,2;1,2} |.|A{1,2;1,2} | = .
−1 2 −1 1
= 3.5 = 15

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ñònh thöùc con
Toångquaùt, xeùt A = (aij )n×n 

Bk×k O
A= 
O C(n−k)×(n−k)
Baèng caùch Pkhai trieån ñònh thöùc theo k doøng ñaàu tieân ta ñöôïc:
|A| = (−1)1+···+k+j1 +···+jk |A{1,...,k;j1 ,...,jk } |.|A{1,...,k;j1 ,...,jk } |
1≤j1 <...<jk ≤n
|A| = (−1)1+···+k+1+···+k |A{1,··· ,k;1,··· ,k} |.|A{1,··· ,k;1,··· ,k} |

= (−1)2(1+···+k) |B||C| = |B||C|.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ñònh thöùc con
Ví duï 2
Tính ñònh thöùc cuûa ma traä
n
0 0 1 1
 0 0 −1 2 
A=  baèng caùch khai trieån theo caùc doøng 1, 2.
 3 2 0 0 
−1 1 0 0
Ta coù P
|A| = (−1)1+2+j1 +j2 |A{1,2;j1 ,j2 } |.|A{1,2;j1 ,j2 } |
1≤j1 <j2 ≤4
|A| = (−1){1+2+3+4} |A{1,2;3,4} |.|A{1,2;3,4} |

1 1 3 2
= (−1)10 . = 3.5 = 15
−1 2 −1 1

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ñònh thöùc con
Toångquaùt, xeùt A = (aij )n×n 

O Bk×k
A= 
C(n−k)×(n−k) O
Baèng caùch khai trieån ñònh thöùc theo k doøng ñaàu tieân ta ñöôïc:
(−1)1+···+k+j1 +···+jk |A{1,...,k;j1 ,...,jk } |.|A{1,...,k;j1 ,...,jk } |

P
|A| =
1≤j1 <...<jk ≤n
|A| = (−1)1+···+k+(n−k+1)+···+n |A{1,··· ,k;n−k+1,··· ,n} |.|A{1,··· ,k;n−k+1,··· ,n} |

= (−1)k(n+1) |B||C|

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ñònh thöùc con
Ví duï 3
Tính ñònh thöùc
0 0 1 1 −1
0 0 −1 2 0
|A| = 0 0 0 −3 2
3 2 0 0 0
−1 1 0 0 0
Khai trieånPñònh thöùc theo doøng 1,2,3 ta ñöôïc
|A| = (−1)1+2+3+j1 +j2 +j3 |A{1,2,3;j1 ,j2 ,j3 } |.|A{1,2,3;j1 ,j2 ,j3 } |
1≤j1 <j2 ≤5
|A| = (−1){1+2+3+3+4+5} |A{1,2,3;3,4,5} |.|A{1,2,3;3,4,5} |
1 1 −1
3 2
= (−1)18 −1 2 0 . = 2.5 = 10
−1 1
0 −3 2

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Haïng cuûa ma traän Ñònh nghóa
Haïng cuûa ma traän
Ñònh nghóa
Haïng cuûa A = (aij )m×n , ñöôïc kí hieäu laø rank(A), laø caáp cao nhaát cuûa ma traän con
cuûa A sao cho toàn taïi moät ma traän con caáp ñoù coù ñònh thöùc khaùc khoâng.
Löu yù:
rankA ≤ min{m; n}
Ví duï 4
1 2 3
Cho A =
2 4 5
Ta coù rank(A) ≤ 2 vaø toàn taïi ñònh thöùc con caáp 2:
2 3
A{1,2;2,3} = = −2 6= 0 neân rankA = 2.
4 5

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Haïng cuûa ma traän Tìm haïng cuûa ma traän baèng caùc pheùp bieán ñoåi sô caáp
Ñònh lyù
1 Caùc pheùp bieán ñoåi sô caáp khoâng laøm thay ñoåi haïng cuûa ma traän.
2 Ma traän baäc thang theo doøng coù haïng baèng soá doøng khaùc khoâng cuûa noù.
Trong thöïc haønh ta bieán ñoåi A → B, vôùi B laø ma traän BTTD. Theo ñònh lyù
treân ta deã daøng xaùc ñònh rankA.
Ví duï 5  
1 1 0 −2
Xaùc ñònh haïng cuûa A =  1 −2 −1 0 
−2 1 1 2

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ñònh lyù
Ví duï 5  
1 1 0 −2
−2 1 1 2

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 10 / 14
Ñònh lyù
Ví duï 5  
1 1 0 −2
−2 1 1 2
   
1 1 0 −2 1 1 0 −2
d =d2 −d1 d =d3 +d2
Ta coù A 2 −→  0 −3 −1 2  3 −→  0 −3 −1 2  = B.
d3 =d3 +2d1
0 3 1 −2 0 0 0 0
Ta coù rankA = rankB = 2.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 11 / 14
Ví duï 6 

2 −1 0 1
Xaùc ñònh haïng cuûa A =  3 1 −1 0 
−2 1 2 −1
 
2 −1 0 1
d =2d2 −3d1
Ta coù A 2 −→  0 5 −2 −3  = B
d3 =d3 +d1
0 0 2 0
Ta coù rankA = rankB = 3.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 12 / 14
Ví duï 7  
3 1 1 4
 a 4 10 1 
Bieän luaän theo a haïng cuûa A =   1 7 17 3 

2 2 4 3
   
3 1 1 4 4 1 1 3
d2 ↔d4  2 2 4 3  c1 ↔c4  3 2 4 2 
Ta coù A −→   1 7 17 3  −→  3 7 17
  
1 
a 4 10 1 1 4 10 a
   
1 4 1 3 d2 =d2 +(−2)d1 1 4 1 3
c1 ↔c2  2 3 4 2  d3 =d3 +(−7)d1  0 −5 2 −4 
−→   7 3 17 1  d4 =d−→
 
 0 −25 10

4 +(−4)d1 −20 
4 1 10 a 0 −15 6 a − 12

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 13 / 14
   
1 4 1 3 1 4 1 3
 0 −5 2 −4  0 −5 2 −4 
 d3 =d−→
3 +(−5)d2

  
 0 −25 10 −20  d4 =d4 +(−3)d2  0 0 0 0 
0 −15 6 a − 12 0 0 0 a
 
1 4 1 3
d3 ↔d4  0 −5 2 −4 
−→   0
=B
0 0 a 
0 0 0 0

2 , neáu a = 0
Ta coù rankA = rankB = .
3 , neáu a 6= 0

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 14 / 14
1 Heä phöông trình tuyeán tính
Caùc khaùi nieäm
Ñònh lyù Croneker Capelli

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 1/5
Heä phöông trình tuyeán tính Caùc khaùi nieäm
Ñònh nghóa
Heä
 phöông trình tuyeán tính goàm m phöông trình, n aån coù daïng

 a11 x1 + a12 x2 + · · · + a1n xn = b1
 a21 x1 + a22 x2 + · · · + a2n xn = b2

.. (1)


 .
am1 x1 + am2 x2 + · · · + amn xn = bm

     
a11 · · · a1n x1 b1
Ma traän A =  ... .. ..  , X =  ..  , B =  ..  laàn löôït ñöôïc

. .   .   . 
am1 · · · amn xn bm
goïi laø ma traän heä soá aån, ma traän bieán soá vaø ma traän heä soá töï do cuûa (1).
Ta ñònh nghóa ma traän taát caû caùc heä soá cuûa (1) laø A = (A|B).

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Heä phöông trình tuyeán tính Caùc khaùi nieäm
Bieåu dieãn döôù

i daïng phöông
 trình ma traän cuûa (1) laø AX=B.
a1j
Ma traän Aj =  ...  ñöôïc goïi laø vector coät thöù j cuûa A.
 
amj
Khi ñoù bieåu dieãn döôùi daïng phöông trình vector cuûa (1) laø A1 x1 + · · · + An xn = B.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Heä phöông trình tuyeán tính Ñònh lyù Croneker Capelli
Ñònh lyù (Croneker Capelli)

1 Heä (1) voâ nghieäm ⇔ rankA < rank(A)
2 Heä (1) coù nghieäm ⇔ rankA = rank(A)
Heä (1) coù nghieäm duy nhaát ⇔ rankA = rank(A) = n
Heä (1) coù voâ soá nghieäm ⇔ rankA = rank(A) < n

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Heä phöông trình tuyeán tính Ñònh lyù Croneker Capelli
Ví duï
Bieä
 n luaän theo m soá nghieäm cuûa heä phöông trình sau
 x + 2y + z = 2
−x + y − 2z = 1
2x + y + 3z = m

Ta coù ma traäncaùc heä soá cuûa heä phöông
 trình:
 
1 2 1 2 1 2 1 2
A = (A|B) =  −1 1 −2 1  −→  0 3 −1 3  −→
2 1 3 m 0 −3 1 m−4
 
1 2 1 2
 0 3 −1 3 
0 0 0 m−1
Neáu m = 1 : rank(A) = 2 = rank(A) < 3 ⇒ Hpttt coù voâ soá nghieäm.
Neáu m 6= 1 : rank(A) = 2 < rank(A) = 3 ⇒ Hpttt voâ nghieäm.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
1 Ñònh nghóa
2 Caùc phöông phaùp giaûi heä Cramer

Phöông phaùp ma traän nghòch ñaûo
Phöông phaùp ñònh thöùc

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ñònh nghóa
Heä Cramer
Ñònh nghóa
Heä Cramer laø heä phöông trình tuyeán tính thoûa
1 Soá phöông trình baèng soá aån: m = n.
2 6 0.
Ma traän caùc heä soá aån coù ñònh thöùc khaùc khoâng: |A| =
Heä Cramer luoân coù nghieäm duy nhaát.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Caùc phöông phaùp giaûi heä Cramer Phöông phaùp ma traän nghòch ñaûo
Phöông phaùp ma traän nghòch ñaûo

Do |A| = 6 0 neân A khaû nghòch.
(1) ⇔ AX = B ⇔ X = A−1 B.
Ví duï 
 2x + y − z = 1
Giaûi heä phöông trình y + 3z = 3
2x + y + z = −1

2 1 −1
Ta coù |A| = 0 1 3 = 4 6= 0 neân heä ñaõ cho laø heä Cramer.
2 1 1
 
−2 −2 4
1
Ta tìm ñöôïc A−1 =  6 4 −6 .
4
−2 0 2
  
−2 −2 4 1
1
Töø ñoù ta ñöôïc X = A−1 B =  6 4 −6   3 
4
−2 0 2 −1
   
−12 −3
1
=  24  =  6 .
4
−4 −1
Vaä
Nguyeã y cheä
n Ngoï Phuïnphöông trình
g - Tröôøng ÑH Ngaâ n Haøngcoù nghieä
TPHCM m
(ÑT: 0989 duy
TOAÙ969
N CAO nhaá
057E-mail:
CAÁ tphungngoc.nguyen@gmail.com)
P - ÑAÏ I(x, y, z)
SOÁ TUYEÁ = (−3, 6, −1).
N TÍNH 10-10-2010 3/4
Caùc phöông phaùp giaûi heä Cramer Phöông phaùp ñònh thöùc
Phöông phaùp ñònh thöùc

Goïi D = |A| vaø Dj laø ñònh thöùc cuûa ma traän coù ñöôïc baèng caùch thay coät j cuûa A
Dj
baèng B. Khi ñoù Heä Cramer ⇔ xj = , j = 1..n.
D
Ví duï 
 2x + y − z = 1
Giaûi heä phöông trình y + 3z = 3
2x + y + z = −1

2 1 −1
Ta coù D = |A| = 0 1 3 = 4 6= 0 neân heä ñaõ cho laø heä Cramer.
2 1 1
1 1 −1 2 1 −1
D1 = 3 1 3 = − 12 D2 = 0 3 3 = 24
−1 1 1 2 −1 1
2 1 1
D3 = 0 1 3 = −4
2 1 −1
D1 D2 D3
Vaäy: Hpttt coù nghieäm duy nhaát (x, y, z) = ( , , ) = (−3; 6; −1).
D D D
TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
1 Caùc phöông phaùp giaûi heä phöông trình tuyeán tính toång quaùt
Phöông phaùp Gauss
Phöông phaùp Gauss-Jordan

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Caùc phöông phaùp giaûi heä phöông trình tuyeán tính toång quaùt Phöông phaùp Gauss
Phöông phaùp Gauss
Ñònh lyù
Caùc pheùp bieán ñoåi sô caáp treân doøng ñoái vôùi ma traän caùc heä soá A töông öùng bieán
heä phöông trình thaønh moät heä phöông trình töông ñöông vôùi noù.
Phöông phaùp:
Duøng caùc pheùp bieán ñoåi sô caáp treân doøng ñöa ma traän caùc heä soá A veà daïng baäc
thang theo doøng. Trong quaù trình bieán ñoåi löu yù:
Neáu coù 2 doøng tæ leä vôùi nhau thì boû ñi 1 doøng.
Neáu coù doøng khoâng thì boû ñi.
Neáu coù moät doøng coù daïng (0 · · · 0|a) vôùi a 6= 0 thì heä voâ nghieäm.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Caùc phöông phaùp giaûi heä phöông trình tuyeán tính toång quaùt Phöông phaùp Gauss
Ví duï 
x1 + 6x2 + 2x3 − 5x4 − 2x5 = −4

Giaûi heä phöông trình 2x1 + 12x2 + 6x3 − 18x4 − 5x5 = −5
3x1 + 18x2 + 8x3 − 23x4 − 6x5 = −2

 
1 6 2 −5 −2 −4
Ta coù A =  2 12 6 −18 −5 −5  −→
3 18 8 −23 −6 −2
   
1 6 2 −5 −2 −4 1 6 2 −5 −2 −4
 0 0 2 −8 −1 3  −→  0 0 2 −8 −1 3 
0 0 2 −8 0 10 0 0 0 0 1 7
Ta coù ñöôïc heä phöông trình töông ñöông 

 x1 + 6x2 + 2x3 − 5x4 − 2x5 = −4  x5 = 7
2x3 − 8x4 − x5 = 3 ⇔ x3 = 4x4 + 5
x5 = 7 x1 = −6x2 − 3x4
 
Vaäy taäp nghieäm cuûa heä laø {(−6a − 3b, a, 4b + 5, b, 7), a, b ∈ R}.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Caùc phöông phaùp giaûi heä phöông trình tuyeán tính toång quaùt Phöông phaùp Gauss-Jordan
Phöông phaùp Gauss-Jordan
Phöông phaùp:
Sau khi ñaõ ñöa ma traän caùc heä soá veà daïng baäc thang theo doøng theo phöông
phaùp Gauss, ta tieáp tuïc bieán ñoåi sô caáp theo doøng sao cho
Phaàn töû khaùc 0 ñaàu tieân cuûa moãi doøng laø phaàn töû khaùc 0 duy nhaát treân coät
töông öùng.
Caùc phaàn töû khaùc khoâng ñaàu tieân cuûa moãi doøng baèng 1.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ví duï 
x1 + 6x2 + 2x3 − 5x4 − 2x5 = −4

Giaûi heä phöông trình 2x1 + 12x2 + 6x3 − 18x4 − 5x5 = −5
3x1 + 18x2 + 8x3 − 23x4 − 6x5 = −2

Sau
 khi duø ng phöông phaù p Gauss
 bieá n ñoåi ta ñöôïc 
1 6 2 −5 −2 −4 1 6 2 −5 0 10
 0 0 2 −8 −1 3  −→  0 0 2 −8 0 10  −→
0 0 0 0 1 7 0 0 0 0 1 7
   
1 6 0 3 0 0 1 6 0 3 0 0
 0 0 2 −8 0 10  −→  0 0 1 −4 0 5 
0 0 0 0 1 7 0 0 0 0 1 7
Ta
 coù ñöôï c heä phöông trình töông
 ñöông
 x1 + 6x2 + 3x4 = 0  x1 = −6x2 − 3x4
x3 − 4x4 = 5 ⇔ x3 = 4x4 + 5
x5 = 7 x5 = 7
 
Vaäy nghieäm toång quaùt cuûa heä laø (−6a − 3b, a, 4b + 5, b, 7), a, b ∈ R.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ví duï 
 mx + y + z = 1
Giaûi vaø bieän luaän heä phöông trình x + my + z = 1
x + y + mz = 1

Caùch1: Gauss/Gauss-Jordan   
m 1 1 1 1 1 m 1
A =  1 m 1 1  −→  1 m 1 1  −→
1 1 m 1 m 1 1 1
   
1 1 m 1 1 1 m 1
 0 m−1 1−m 0  −→  0 m − 1 1−m 0 
0 1 − m 1 − m2 1 − m 0 0 2 − m − m2 1 − m
 
1 1 −2 1
Neáu m = −2 : A −→  0 −3 3 0  ⇒ Heä voâ nghieäm.
0 0 0 3

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ

Neáu m = 1 : A −→ 1 1 1 1 ⇒
Heä töông ñöông x + y + z = 1 ⇔ x = 1 − y − z
Vaäy nghieäm toång quaùt laø (1 − a − b, a, b), a, b ∈ R.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
 
1 1 m 1
Neáu m 6= 1 ∧ m 6= −2 : A −→  0 m − 1 1−m 0  −→
0 0 2 − m − m2 1 − m
1 1 m 1
   
1 1 m 1
 0 1 −1 0  −→  0 1 −1 0
 −→
 
1
0 0 2+m 1 0 0 1
m+2
 2   1
1 1 0 1 0 0
 m+2   m+2 

 0 1 0 1  
 −→  0 1 0 1 

 m+2    m+2 
1 1
  
0 0 1 0 0 1
m+2 m+2
1 1 1
⇒ Heä coù nghieäm duy nhaát (x, y, z) = ( , , ).
m+2 m+2 m+2

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Vaäy:
m=-2: Heä voâ nghieäm.
m=1: Heä coù voâ soá nghieäm daïng toång quaùt (1 − a − b, a, b), a, b ∈ R.
m 6= 1 ∧ m 6= −2: Heä coù nghieäm duy nhaát
1 1 1
(x, y, z) = ( , , ).
m+2 m+2 m+2

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Caùch 2: Cramer+Gauss/Gauss-Jordan
m 1 1
Ta coù D = |A| = 1 m 1 = m3 − 3m + 2 = (m − 1)2 (m + 2)
1 1 m
|A| = 0 ⇔ m = −2 ∨ m = 1
   
−2 1 1 1 1 1 −2 1
Neáu m = −2 : A =  1 −2 1 1  −→  0 −3 3 0 ⇒
1 1 −2 1 0 0 0 3
Heä voâ nghieäm.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 10 / 12
 
1 1 1 1
Neáu m = 1 : A =  1 1 1 1  −→ 1 1 1 1 ⇒ Heä töông
1 1 1 1
ñöông x + y + z = 1 ⇔ x = 1 − y − z
Vaäy heä coù voâ soá nghieäm, nghieäm toång quaùt laø (1 − a − b, a, b), a, b ∈ R.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 11 / 12
Neáu m 6= 1 ∧ m 6= −2 :
1 1 1
D1 = 1 m 1 = m2 − 2m + 1 = (m − 1)2
1 1 m
Töông töï ta tính ñöôïc
m 1 1
D2 = 1 1 1 = m2 − 2m + 1 = (m − 1)2 ,
1 1 m
m 1 1
D3 = 1 m 1 = m2 − 2m + 1 = (m − 1)2
1 1 1
1
⇒ Heä coù nghieäm duy nhaát x = y = z = .
m+2

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 12 / 12
1 Heä phöông trình tuyeán tính thuaàn nhaát

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Heä phöông trình tuyeán tính thuaàn nhaát
Ñònh nghóa
Hpttt coù ma traän heä soá töï do baèng 0 ñöôïc goïi laø hpttt thuaàn nhaát.


 a11 x1 + a12 x2 + · · · + a1n xn = 0
 a21 x1 + a22 x2 + · · · + a2n xn = 0

..


 .
am1 x1 + am2 x2 + · · · + amn xn = 0


TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Hpttt thuaàn nhaát luoân coù nghieäm (x1 , . . . , xn ) = (0, . . . , 0), ñöôïc goïi laø nghieäm 0
(nghieäm taàm thöôøng). Ta luoân coù rankA = rank(A) neân theo Croneker-Capelli
Neáu rankA=n thì hpttt thuaàn nhaát chæ coù nghieäm 0.
Neáu rankA < n thì hpttt thuaàn nhaát coù voâ soá nghieäm.
Trong tröôøng hôïp hpttt thuaàn nhaát coù soá phöông trình baèng soá aån
Neáu |A| =
6 0 thì hpttt thuaàn nhaát chæ coù nghieäm 0.
Neáu |A| = 0 thì hpttt thuaàn nhaát coù voâ soá nghieäm.
Löu yù
Khi giaûi hpttt thuaàn nhaát baèng phöông phaùp Gauss hoaëc Gauss-Jordan chæ caàn
bieán ñoåi treân doøng ñoái vôùi A (do B luoân baèng 0).

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ví duï
Tìm
 m ñeå heä sau coù nghieäm khoâng taàm thöôøng
 mx − 3y + z = 0
2x + y + z = 0
3x + 2y − 2z = 0

m −3 1
2
Heä coù nghieäm khoâng taàm thöôøng ⇔ 1 1 =0⇔
3 2 −2
− 2m − 9 + 4 − 3 − 12 − 2m = 0 ⇔ − 4m − 20 = 0 ⇔ m = −5

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ví duï
Bieä
 n luaän theo m soá nghieäm cuûa heä sau

 x − 2y − z = 0
−x + y − z = 0


 3x − 5y − z = 0
2x − 3y + mz = 0

   
1 −2 −1 1 −2 −1
 −1 1 −1   0 −1 −2 
Ta coù A =   3 −5 −1  −→  0
   −→
1 2 
2 −3 m 0 1 m+2
   
1 −2 −1 1 −2 −1
 0 1 2  −→  0 1 2 
0 1 m+2 0 0 m
Vaäy:
Neáu m = 0: rank(A)=2 < 3 ⇒ Heä coù voâ soá nghieäm.
Neáu m 6= 0: rank(A)=3 ⇒ Heä chæ coù nghieäm taàm thöôøng.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ví duï
Giaûi hpttt thuaàn nhaát sau


 x−y+z−t=0
x + 2z − t = 0
x + y + 3z − t = 0

Ta coù   
1 −1 1 −1 1 −1 1 −1
1 −1 1 −1
A= 1 0 2 −1  −→  0 1 1 0  −→
0 1 1 0
1 1 3 −1 0 2 2 0

x−y+z−t=0 x = −2z + t
Hpttt ⇔ ⇔
y+z=0 y = −z
Vaäy nghieäm toång quaùt cuûa heä laø (−2a + b, −a, a, b), a, b ∈ R

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
1 Vectô n-chieàu
2 Khoâng gian vectô

Tích voâ höôùng
Caùc khaùi nieäm

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Vectô n-chieàu
Ñònh nghóa
Moät vectô n-chieàu x laø moät boä n soá thöïc coù thöù töï x = (x1 , x2 , . . . , xn ), xi ∈ R.
Vectô khoâng ñöôïc kí hieäu laø 0 = (0, 0, . . . , 0).
Cho 2 vectô x = (x1 , x2 , . . . , xn ), y = (y1 , y2 , . . . , yn )
Ñònh nghóa
x = y ⇔ xi = yi , ∀i ∈ {1..n}
Ñònh nghóa
x + y = (x1 + y1 , x2 + y2 , . . . , xn + yn )
Ñònh nghóa
kx = (kx1 , kx2 , . . . , kxn )

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Vectô n-chieàu
Toång quaùt, ta coù

ax + by = (ax1 + by1 , ax2 + by2 , . . . , axn + byn )
Ví duï
Cho 2 vectô x = (1, −2, 2), y = (−1, −3, 1), ta coù
x + y = (0, −5, 3), −2x = (−2, 4, −4)
2x − 3y = (2, −4, 4) + (3, 9, −3) = (5, 5, 1)

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Vectô n-chieàu
Tính chaát (1)

x+y=y+x
Tính chaát (2)

x + y + z = (x + y) + z = x + (y + z)
Tính chaát (3)

x+0=x
Tính chaát (4)

x + (−x) = 0

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Vectô n-chieàu
Tính chaát (5)

k(lx) = (kl)x
Tính chaát (6)

(k + l)x = kx + lx
Tính chaát (7)

k(x + y) = kx + ky
Tính chaát (8)

1.x = x

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Khoâng gian vectô
Ñònh nghóa (Khoâng gian vectô n-chieàu)

Taäp hôïp caùc vectô n-chieàu xaây döïng treân R ñöôïc trang bò 2 pheùp toaùn treân ñöôïc
goïi laø khoâng gian vectô Rn .
Ñònh nghóa (Khoâng gian Euclide n-chieàu)

Khoâng gian Euclide Rn laø khoâng gian vectô Rn ñöôïc trang bò theâm moät tích voâ
höôùng cuûa 2 vectô x = (x1 , x2 , . . . , xn ), y = (y1 , y2 , . . . , yn ) ñöôïc ñònh nghóa:
x.y = x1 .y1 + x2 .y2 + . . . + xn .yn

thoûa maõn caùc tính chaát sau

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Khoâng gian vectô Tích voâ höôùng
∀x, y, z ∈ Rn , ta coù
Tính chaát (1)

x.y = y.x
Tính chaát (2)

x. x ≥ 0
x. x = 0 ⇔ x = 0
Tính chaát (3)

(x + y).z = x.z + y.z
Tính chaát (4)

x.(ky) = (kx).y = k(x.y)

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Khoâng gian vectô Caùc khaùi nieäm
Trong Rn cho x = (x1 , x2 , . . . , xn ), y = (y1 , y2 , . . . , yn )
Ñònh nghóa
√ q
Ñoä daøi (Module) cuûa x: ||x|| = x.x = x21 + x22 + · · · + x2n
Ñònh nghóa (Tính tröïc giao)

x, y tröïc giao vôùi nhau ⇔ x.y = 0.
Heä vectô {u1 , u2 , . . . , um } laø heä tröïc giao ⇔ ∀1 ≤ i 6= j ≤ m : ui .uj = 0.
Ví duï
Trong R3 cho x = (3, −1, 2), y = (1, 1, m). Xaùc ñònh m ñeå x tröïc giao vôùi y.
Giaûi
x tröïc giao vôùi y ⇔ x.y = 0 ⇔ 3 − 1 + 2m = 0 ⇔ m = −1

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Khoâng gian vectô Caùc khaùi nieäm
Ñònh nghóa (Tính tröïc chuaån)

∀1 ≤ i 6= j ≤ m : ui .uj = 0.
Heä vectô {u1 , u2 , . . . , um } laø heä tröïc chuaån ⇔
∀1 ≤ i ≤ m : ||ui || = 1.
Ví duï
Trong R3 cho heä vectô {x = (1, 0, 0), y = (0, 1, 0), z = (0, 0, 1)}. Nhaän thaáy
x.y = x.z = y.z = 0 vaø ||x|| = ||y|| = ||z|| = 1
Vaäy: Heä {x, y, z} laø heä tröïc chuaån.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
1 Toå hôïp tuyeán tính
Ñònh nghóa
Lieân heä giöõa toå hôïp tuyeán tính vôùi heä phöông trình tuyeán tính
2 Söï phuï thuoäc tuyeán tính-ñoäc laäp tuyeán tính

Ñònh nghóa
Tính chaát

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
phungngoc.nguyen@gmail.comphungvl@yahoo.com)
Toå hôïp tuyeán tính Ñònh nghóa
Toå hôïp tuyeán tính
Trong Rn cho heä vectô H = {a1 , a2 , . . . , am }
Ñònh nghóa
Vectô b ñöôïc goïi laø moät toå hôïp tuyeán tính cuûa heä H
⇔ ∃xj ∈ R, j = 1, m : b = x1 a1 + x2 a2 + · · · + xm am .
Ví duï
Trong R2 cho heä vectô H = {a1 = (1, 1), a2 = (0, 1)}. Vectô b=(2,3) coù phaûi laø
moät toå hôïp tuyeán tính cuûa H hay khoâng? Bieåu dieãn b theo H neáu ñöôïc.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Toå hôïp tuyeán tính Ñònh nghóa
Giaûi
Giaû söû b = x1 a1 + x2 a2 , xi ∈ R.
b = x1 a1 + x2 a2 ⇔ (2, 3) = x1 (1, 1) + x2 (1, 0)
⇔ (2, 3) = (x1 , x1 ) + (x2 ,0) ⇔ (2, 3) = (x1 + x2 , x1 )
x1 + x2 = 2 x1 = 3
⇔ ⇔
x1 = 3 x2 = −1
Vaäy: b laø moät toå hôïp tuyeán tính cuûa H vaø b = 3a1 − a2 .

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Toå hôïp tuyeán tính Lieân heä giöõa toå hôïp tuyeán tính vôùi heä phöông trình tuyeán tính
Lieân heä giöõa toå hôïp tuyeán tính vôùi heä phöông trình tuyeán
tính
Cho heä veùctô {aj = (a1j , a2j , . . . , anj ), 1 ≤ j ≤ m} vaø b = (b1 , b2 , . . . , bn ). Moät
vectôñöôïc bieå
 u dieãntöôngöùng vôùi moät ma  traän coä
t
a1j b1 x1
 a2j   b2   x2 
aj =  .  , b =  .  vaø ta ñaët X =  . 
     
 ..   ..   .. 
anj bn xm
Khi ñoù b laø moät toå hôïp tuyeán tính cuûa heä H
⇔ ∃xj ∈ R, 1 ≤ j ≤ m : x1 a1 + x2 a2 + · · · + xm am = b.
⇔ AX = b coù nghieäm, vôùi A = (a1 a2 . . . am ).

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Toå hôïp tuyeán tính Lieân heä giöõa toå hôïp tuyeán tính vôùi heä phöông trình tuyeán tính
Ví duï
Trong R3 cho u = (1, −1, 2), v = (1, 1, −1), w = (−1, −3, 4). Cho bieát
x = (1, −3, 5) coù phaûi laø moät toå hôïp tuyeán tính cuûa {u,v,w} hay khoâng? Haõy chæ
ra moät caùch bieåu dieãn cuûa x theo u, v,w neáu coù.
Giaû söû x = au + bv + cw, a, b, c ∈ R.

 −3, 5) = (a, −a, 2a) + (b, b, −b) + (−c, −3c, 4c)
⇔ (1,
 a+b−c= 1
⇔ −a + b − 3c = −3
2a − b + 4c = 5

   
1 1 −1 1 1 1 −1 1
(A|B) =  −1 1 −3 −3  −→  0 2 −4 −2 
2 −1 4 5 0 −3 6 3

1 1 −1 1
−→
0 1 −2 −1

a+b−c= 1
Heä phöông trình ⇔ Choïn c=0 ta ñöôïc b=-1, a=2.
b − 2c = −1
Vaäy: x laø moät toå hôïp tuyeán tính cuûa u,v,w vaø moät caùch bieåu dieãn laø x = 2u − v.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Söï phuï thuoäc tuyeán tính-ñoäc laäp tuyeán tính Ñònh nghóa
Söï phuï thuoäc tuyeán tính-ñoäc laäp tuyeán tính
Trong Rn cho heä vectô H = {a1 , a2 , . . . , am }
Ñònh nghóa
Heä H laø heä phuï thuoäc tuyeán tính
⇔ Toàn taïi moät vectô aj ∈ H laø toå hôïp tuyeán tính cuûa caùc vectô coøn laïi.
⇔ Toàn taïi xj 6= 0 : x1 a1 + x2 a2 + · · · + xm am = 0.
⇔ AX=0 coù voâ soá nghieäm.
Ngöôïc laïi: H laø heä ñoäc laäp tuyeán tính

⇔ x1 a1 + x2 a2 + · · · + xm am = 0 khi vaø chæ khi xj = 0, ∀j.
⇔ AX=0 coù nghieäm duy nhaát.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ví duï
Heä H = {a1 = (1, 1, 1, 1), a2 = (1, −1, −1, 1), a3 = (1, −1, 1, −1),
a4 = (1, 1, −1, −1)} trong R4 coù ñoäc laäp tuyeán tính hay khoâng?
Giaûi
Giaû söû
 x1 a1 + x2 a2 + x3 a3 + x4 a4 =0, xi ∈ R ⇔ AX = 0 
1 1 1 1 1 1 1 1
 1 −1 −1 1   0 −2 −2 0 
A=  −→  
 1 −1 1 −1   0 −2 0 −2 
1 1 −1 −1 0 0 −2 −2
   
1 1 1 1 1 1 1 1
 0 −2 −2 0 
 −→  0 −2 −2 0 

−→   0

0 2 −2   0 0 2 −2 
0 0 −2 −2 0 0 0 −4
⇒ Heä phöông trình chæ coù nghieäm (0, 0, 0, 0).
Vaäy: Heä H laø heä ñoäc laäp tuyeán tính.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ví duï
Heä H = {a1 = (−1, 2, 1), a2 = (1, 1, −2), a3 = (0, 3, −1)} trong R3 ñoäc laäp hay
phuï thuoäc tuyeán tính? Neáu heä phuï thuoäc tuyeán tính haõy tìm moät phöông trình
bieåu dieãn söï phuï thuoäc ñoù.
Giaûi
Giaû söû
 x1 a1 + x2 a2 + x3a3 = 0, 
xi ∈ R ⇔ AX = 0 
−1 1 0 −1 1 0
−1 1 0
A=  2 1 3  −→  0 3 3  −→
0 1 1
1 −2 −1 0 −1 −1

−x1 + x2 = 0
Heä phöông trình ⇔
x2 + x3 = 0
Choïn x2 = 1 ⇒ x1 = 1, x3 = −1
Vaäy: Heä H laø heä phuï thuoäc tuyeán tính.
Moät phöông trình bieåu dieãn söï phuï thuoäc laø a1 + a2 − a3 = 0

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Söï phuï thuoäc tuyeán tính-ñoäc laäp tuyeán tính Tính chaát
Tính chaát (1)

Heä coù chöùa vectô khoâng laø heä phuï thuoäc tuyeán tính.
Tính chaát (2)

Heä coù chöùa 2 vectô tæ leä laø heä phuï thuoäc tuyeán tính.
Tính chaát (3)

Moät heä coù soá vectô nhieàu hôn soá chieàu cuûa caùc vectô laø heä phuï thuoäc tuyeán tính.
Tính chaát (4)

Heä vectô coù moät heä con phuï thuoäc tuyeán tính laø heä phuï thuoäc tuyeán tính.
Heä ñoäc laäp tuyeán tính thì moïi heä con cuûa noù ñeàu ñoäc laäp tuyeán tính.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
1 Haïng cuûa heä vector
Ñònh nghóa
Xaùc ñònh haïng cuûa heä vector
Tính chaát

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Haïng cuûa heä vector Ñònh nghóa
Haïng cuûa heä vector
Trong Rn cho heä vector H = {a1 , a2 , . . . , am }
Ñònh nghóa
Haïng cuûa H, kí hieäu laø rank(H), laø soá vector ñoäc laäp tuyeán tính toái ña cuûa heä.
Quy öôùc: Heä chæ coù vector khoâng coù haïng baèng 0.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Haïng cuûa heä vector Xaùc ñònh haïng cuûa heä vector
Ñònh lyù
 
a11 a12 ... a1n
 a21 a22 ... a2n 
Cho A =  .. .. ..
 
.. 
 . . . . 
am1 am2 . . . amn
Haïng cuûa A baèng haïng cuûa heä vector doøng/coät cuûa A.
Cuï theå, ñaët D = {(a11 , a12 , . . . , a1n ), (a21 , a22 , . . . , a2n ), . . . , (am1 , am2 , . . . , amn )} laø
heä vector doøng cuûa A,
vaø C = {(a11 , a21 , . . . , am1 ), (a12 , a22 , . . . , am2 ), . . . , (a1n , a2n , . . . , amn )} laø heä vector
coät cuûa A.
thì rankA=rankD=rankC.
Vì vaäy, khi ta caàn tìm haïng cuûa moät heä vector, ta tìm haïng cuûa ma traän doøng/coät
ñöôïc laäp töø nhöõng vector naøy.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Haïng cuûa heä vector Xaùc ñònh haïng cuûa heä vector
Ví duï
Trong R4 cho H = {u = (1, −2, 1, 0), v = (2, 3, 2, −1), w = (3, 1, 3, −1)}. Tìm
rankH.
Giaûi
uT
 
   
1 −2 1 0 1 −2 1 0
Ta coù A =  vT  =  2 3 2 −1  −→  0 7 0 −1 
T 3 1 3 −1 0 7 0 −1
 w 
1 −2 1 0
−→  0 7 0 −1  = B
0 0 0 0
Vaäy rankH = rankA = rankB = 2.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Haïng cuûa heä vector Tính chaát
Tính chaát (1)

Haïng cuûa heä baèng soá vector cuûa heä ⇔ Heä ñoäc laäp tuyeán tính.
Haïng cuûa heä nhoû hôn soá vector cuûa heä ⇔ Heä phuï thuoäc tuyeán tính.
Tính chaát (2)

Cho heä H coù soá vector baèng soá chieàu cuûa caùc vector (m=n):
rankH = n ⇔ detA 6= 0
rankH < n ⇔ detA = 0
Tính chaát (3)

Moïi heä con coù nhieàu hôn rankH vectô ñeàu laø heä phuï thuoäc tuyeán tính.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Haïng cuûa heä vector Tính chaát
Tính chaát (4)

Neáu rankH > 0 thì moïi vector cuûa heä H ñeàu laø moät toå hôïp tuyeán tính cuûa moät heä
ñoäc laäp tuyeán tính coù rankH vector.
Tính chaát (5)

Haïng cuûa heä vector khoâng ñoåi neáu ta theâm vaøo heä moät vector laø toå hôïp tuyeán
tính cuûa caùc vector cuûa heä.
Tính chaát (6)

Haïng cuûa heä vector khoâng ñoåi neáu ta bôùt ñi moät vector laø toå hôïp tuyeán tính cuûa
caùc vector coøn laïi cuûa heä.
Tính chaát (7)

Trong Rn cho 2 heä H = {a1 , a2 , . . . , am }, F = {b1 , b2 , . . . , bk }. Neáu
aj , ∀j ∈ {1..m} laø moät toå hôïp tuyeán tính cuûa heä F thì rankH ≤ rankF.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
1 Khoâng gian con
Ñònh nghóa
Cô sôû vaø soá chieàu cuûa khoâng gian con
Khoâng gian sinh
Khoâng gian nghieäm cuûa heä phöông trình tuyeán tính thuaàn nhaát

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Khoâng gian con Ñònh nghóa
Ñònh nghóa khoâng gian con
Cho taäp L ⊆ Rn
Ñònh nghóa
L laømoät khoâng gian con cuûa Rn
 L 6= ∅
⇔ ∀x, y ∈ L ⇒ x + y ∈ L
∀x ∈ L, ∀k ∈ R ⇒ kx ∈ L


0∈L
⇔
∀x, y ∈ L, ∀k ∈ R ⇒ x + ky ∈ L
Löu yù:
Neáu L laø moät khoâng gian con cuûa Rn thì 0 ∈ L.
Do ñoù neáu 0 ∈/ L thì L khoâng phaûi laø khoâng gian con cuûa Rn .

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Khoâng gian con Ñònh nghóa
Ñònh nghóa khoâng gian con
Ví duï
Cho bieát taäp naøo sau ñaây laø moät khoâng gian con cuûa R2 .
1 L1 = {x ∈ R2 : x = (a, 2 + 3a), a ∈ R}
2 L2 = {x ∈ R2 : x = (a, 3a), a ∈ R}
1 / L1 . Do ñoù L1 khoâng phaûi laø khoâng gian con cuûa R2 .

Nhaän thaáy 0 = (0, 0) ∈
2 Ta coù 0 = (0, 0) ∈ L2 . ∀x, y ∈ L2 , ∀k ∈ R.
Giaû söû x = (a, 3a), y = (b, 3b) ⇒ x + ky = (a + kb, 3a + 3kb) ∈ L2
⇒ L2 laø moät khoâng gian con cuûa R2 .

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Khoâng gian con Cô sôû vaø soá chieàu cuûa khoâng gian con
Cô sôû cuûa khoâng gian con
Ñònh nghóa
Heä H = {a1 , a2 , . . . , am } laø moät cô sôû cuûa khoâng gian con L cuûa Rn .
H laø heä ñoäc laäp tuyeán tính.
⇔
Moïi vector trong L ñeàu laø moät toå hôïp tuyeán tính cuûa H.
Löu yù:
1 Soá vector trong moät cô sôû cuûa L luoân nhoû hôn hoaëc baèng n.
2 Soá vector trong caùc cô sôû cuûa L luoân baèng nhau.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Soá chieàu cuûa khoâng gian con
Ñònh nghóa
Soá vector trong moät cô sôû cuûa khoâng gian L ñöôïc goïi laø soá chieàu cuûa L, kí hieäu laø
dimL.
Tính chaát (1)

Neáu dimL = r thì moïi heä vector coù r vector ñoäc laäp tuyeán tính cuûa L ñeàu laø cô sôû
cuûa L.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Cô sôû cuûa khoâng gian con
Tính chaát (2)

Trong Rn , moïi heä coù n vector ñoäc laäp tuyeán tính ñeàu laø cô sôû cuûa Rn .
Heä En = {e1 , e2 , . . . , en } vôùi e1 = (1, 0, . . . , 0), e2 = (0, 1, . . . , 0),. . .,

en = (0, 0, . . . , 1) ñöôïc goïi laø cô sôû chính taéc cuûa Rn .
Tính chaát (3)

Moãi vector trong L ñeàu laø moät toå hôïp tuyeán tính duy nhaát cuûa caùc vector trong
moät cô sôû cuûa L.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Cô sôû vaø soá chieàu cuûa khoâng gian con
Ví duï 1
Tìm moät cô sôû vaø soá chieàu cuûa L = {x ∈ R2 : x = (a, 3a), a ∈ R}.
Ta coù ∀x ∈ L : x = (a, 3a) = a(1, 3).

Nhaän thaáy moïi vector x ∈ L ñeàu laø toå hôïp tuyeán tính cuûa heä {(1,3)} ñoäc laäp tuyeán
tính neân {(1,3)} laø moät cô sôû cuûa L vaø dimL = 1.
Ví duï 2
Tìm moät cô sôû vaø soá chieàu cuûa L = {x ∈ R2 : x = (a + b, 2a − b), a, b ∈ R}.
Ta coù ∀x ∈ L : x = (a + b, 2a − b) = a(1, 2) + b(1, −1).

Nhaän thaáy moïi vector x ∈ L ñeàu laø toå hôïp tuyeán tính cuûa heä {(1,2),(1,-1)} ñoäc laäp
tuyeán tính.
Neân {(1,2),(1,-1)} laø moät cô sôû cuûa L vaø dimL = 2.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Khoâng gian con Khoâng gian sinh
Ñònh nghóa khoâng gian sinh
Ñònh nghóa (Khoâng gian sinh)

Trong Rn cho heä H = {a1 , a2 , . . . , am }. Khoâng gian ñöôïc sinh ra bôûi H, ñöôïc kí
hieäu laø Span(H).
SpanH = {x ∈ Rn : x = x1 a1 + x2 a2 + · · · + xm am , ∀xi ∈ R}
Ñònh lyù
SpanH laø moät khoâng gian con cuûa Rn coù dim(SpanH) = rankH.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Caùc daïng toaùn
Baøi toaùn 1
Trong Rn cho heä H = {a1 , a2 , . . . , am }. Haõy tìm moät cô sôû vaø soá chieàu cuûa
SpanH.
Phöông phaùp giaûi

1 Laäp ma traän A coù heä vector doøng laø H.
2 Duøng caùc pheùp bieán ñoåi sô caáp treân doøng bieán ñoåi A veà daïng baäc thang theo
doøng B.
3 Heä caùc vector doøng khaùc khoâng cuûa B (hoaëc heä vector doøng cuûa A töông öùng)
laø moät cô sôû cuûa SpanH.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Caùc daïng toaùn
Ví duï 1
Trong R4 cho heä
H = {a1 = (−2, 4, −2, −4), a2 = (2, −5, −3, 1), a3 = (−1, 3, 4, 1)}. Haõy tìm moät
cô sôû vaø soá chieàu cuûa SpanH.
 T   
a3 −1 3 4 1
A =  aT2  =  2 −5 −3 1 
T −2 4 −2 −4
a
 1   
−1 3 4 1 −1 3 4 1
−→  2 −5 −3 1  −→  0 1 5 3 
0 −1 −5 −3 0 −1 −5 −3
 
−1 3 4 1
−→  0 1 5 3 
0 0 0 0
Vaäy: Moät cô sôû cuûa SpanH laø {(−1, 3, 4, 1), (0, 1, 5, 3)} (hoaëc {a3 , a2 }) vaø
dim(SpanH)=2.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 10 / 14
Caùc daïng toaùn
Baøi toaùn 2
Trong Rn cho heä H = {a1 , a2 , . . . , am }. Tìm ñieàu kieän ñeå x ∈ SpanH.
Phöông phaùp giaûi

x ∈ SpanH ⇔ x laø moät toå hôïp tuyeán tính cuûa H.
Neáu ta ñaõ coù F = {b1 , b2 , . . . , bk } (k < m) laø moät cô sôû cuûa SpanH, khi ñoù ta
coù theå giaûm thieåu khoái löôïng tính toaùn baèng caùch söû duïng
x ∈ SpanH ⇔ x laø moät toå hôïp tuyeán tính cuûa F.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 11 / 14
Caùc daïng toaùn
Ví duï 2
Trong R3 cho heä H = {a1 = (1, 2, −4), a2 = (2, −1, 1), a3 = (−3, −1, 3)}.
Tìm m ñeå b = (−1, 3, m) ∈ SpanH .
 
1 2 −3 −1
Xeùt A = a1 a2 a3 b = (A|b) =  2 −1 −1 3 
−4 1 3 m
   
1 2 −3 −1 1 2 −3 −1
−→  0 −5 5 5  −→  0 −1 1 1 
0 9 −9 m − 4 0 9 −9 m − 4
 
1 2 −3 −1
−→  0 −1 1 1 . Ta coù rankA = 2.
0 0 0 m+5
Neân b ∈ SpanH ⇔ rankA = 2 ⇔ m + 5 = 0 ⇔ m = −5.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 12 / 14
Khoâng gian con Khoâng gian nghieäm cuûa heä phöông trình tuyeán tính thuaàn nhaát
Khoâng gian nghieäm cuûa heä phöông trình tuyeán tính

thuaàn nhaát
Cho heä phöông trình tuyeán tính thuaàn nhaát AX = 0 coù khoâng gian nghieäm laø L.
Ñònh lyù
rankA = r ⇔ dimL = n − r.
Ñònh nghóa
Moãi cô sôû cuûa khoâng gian nghieäm L ñöôïc goïi laø moät heä nghieäm cô baûn cuûa heä.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 13 / 14
Khoâng gian con Khoâng gian nghieäm cuûa heä phöông trình tuyeán tính thuaàn nhaát
Khoâng gian nghieäm cuûa heä phöông trình tuyeán tính

thuaàn nhaát
Tìm khoâng gian nghieäm vaø moät heä nghieäm cô baûn cuûa heä

 x1 + 2x2 − x3 + x4 = 0
2x1 + 4x2 − 3x3 = 0
x1 + 2x2 + x3 + 5x4 = 0

 
1 2 −1 1
1 2 0 3
Ta coù A =  2 4 −3 0  −→
0 0 1 2
1 2 1 5

x1 + 2x2 + 3x4 = 0 x1 = −2x2 − 3x4
Heä ⇔ ⇔
x3 + 2x4 = 0 x3 = −2x4
Khoâng gian nghieäm cuûa heä laø L = {x = (−2a − 3b, a, −2b, b), a, b ∈ R}.
L = {x = a(−2, 1, 0, 0) + b(−3, 0, −2, 1), a, b ∈ R}
Vaäy: Moät heä nghieäm cô baûn cuûa heä laø {(−2, 1, 0, 0), (−3, 0, −2, 1)}.

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
I SOÁ TUYEÁN TÍNH 10-10-2010 14 / 14
1 Toïa ñoä trong khoâng gian n-chieàu
Toïa ñoä cuûa moät vectô ñoái vôùi moät cô sôû
Chuyeån ñoåi toïa ñoä giöõa caùc cô sôû

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Toïa ñoä trong khoâng gian n-chieàu Toïa ñoä cuûa moät vectô ñoái vôùi moät cô sôû
Ñònh nghóa
Cho H = {a1 , a2 , . . . , an } laø moät cô sôû cuûa Rn .
Khi ñoù (x1 , x2 , . . . , xn ) ñöôïc goïi laø toïa ñoä cuûa x ∈ Rn ñoái vôùi cô sôû H
⇔ x = x1 a1 + x2 a2 + . . . + xn an .
Kí hieäu:
x|H = (x1 , x2 , . . . , xn ).
Trong Rn :
x = (x1 , x2 , . . . , xn ) = x1 e1 + x2 e2 + · · · + xn en ⇒ x = x|En = (x1 , x2 , . . . , xn ).

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Toïa ñoä trong khoâng gian n-chieàu Toïa ñoä cuûa moät vectô ñoái vôùi moät cô sôû
Ví duï
a. Chöùng toû H = {a1 = (1, 2, 1), a2 = (1, 3, 1), a3 = (2, 3, −1)} laø moät cô sôû cuûa
R3 .
b. Cho x = (−2, 1, 7). Tìm x|H .
 T   
a1 1 2 1
a. Xeùt A =  aT2  =  1 3 1 
aT3 2 3 −1
1 2 1
⇒ |A| = 1 3 1 = − 3 + 4 + 3 − 6 + 2 − 3 = −3 6= 0
2 3 −1
Vaäy: H laø moät cô sôû cuûa R3 
 x1 + x2 + 2x3 = −2
b. Giaû söû x = x1 a1 + x2 a2 + x3 a3 ⇔ 2x1 + 3x2 + 3x3 = 1
x1 + x2 − x3 = 7

⇔ x|H = (x1 , x2 , x3 ) = (2, 2, −3).

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Toïa ñoä trong khoâng gian n-chieàu Chuyeån ñoåi toïa ñoä giöõa caùc cô sôû
Ñònh nghóa (Ma traän chuyeån)

Cho A = {a1 , a2 , . . . , an } vaø B = {b1 , b2 , . . . , bn } laø hai cô sôû cuûa Rn .
Ma traän chuyeån cô sôû töø A sang B ñöôïc kí hieäu laø P(A→B) , laø ma traän thoûa
x|A = P(A→B) x|B , ∀x ∈ Rn
Ñònh lyù (Caùch xaùc ñònh ma traän chuyeån)

Xaùc ñònh caùc toïa ñoä bi |A , 1 ≤ i ≤ n. Khi ñoù P(A→B) = (b1 |A b2 |A · · · bn |A ).
Tính chaát
Neáu P = P(A→B) thì
1 6 0.
|P| =
−1
2 P = P(B→A) .

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Ví duï
Cho E3 , A = {a1 = (1, 1, −1), a2 = (0, 1, 2), a3 = (0, 0, 1)} vaø
B = {b1 = (1, −1, 1), b2 = (2, 3, 1), b3 = (1, 2, 1)} laø caùc cô sôû cuûa R3 .
a. Tìm ma traän chuyeån cô sôû töø E3 sang A vaø ngöôïc laïi.
b. Tìm ma traän chuyeån cô sôû töø A sang B.
c. Cho bieát x|B = (−2, 1, 3). Haõy xaùc ñònh x|A vaø x|E3 .
Giaûi
a. Ta coù a1 |E3 =(1, 1, −1), E3 = (0, 1, 2), a3 |E3 = (0, 0, 1).
a2 |
1 0 0
Neân P(E3 →A) =  1 1 0 =P
−1 2 1
 
1 0 0
Töø ñoù ta ñöôïc P(A→E3 ) = P−1 =  −1 1 0 
3 −2 1

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ

 x1 = 1
b. Giaû söû b1 = x1 a1 + x2 a2 + x3 a3 ⇔ x1 + x2 = −1
−x1 + 2x2 + x3 = 1


 x1 = 1
⇔ x2 = −2 ⇔ b1 |A = (1, −2, 6).
x3 = 6

Töông töï ta ñöôïc b2 |A = (2, 1, 1), b3 |A = (1, 1, 0).
Vaäy:  
1 2 1
P(A→B) =  −2 1 1  .
6 1 0

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Coâng thöùc ñoåi toïa ñoä giöõa caùc cô sôû
c. Caùch 1:
Ta coù x|B= (−2, 1, 3). Maø
 x|A = P x|B .
(A→B) 
1 2 1 −2 3
⇒ x|A =  −2 1 1   1  =  8 
6 1 0 3 −11
Vaäy: x|A = (3, 8, −11).
    
1 0 0 3 3
Töông töï ta coù x|E3 = P(E3 →A) x|A =  1 1 0  8  =  11 .
−1 2 1 −11 2
Vaäy: x|E3 = (3, 11, 2).

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ
Caùch 2:
Ta coù x|B = (−2, 1, 3) ⇒ x = −2b1 + b2 + 3b3
= −2(1, −1, 1) + (2, 3, 1) + 3(1, 2, 1) = (3, 11, 2).
Vaäy: x|E3 = (3, 11, 2).

 x1 = 3
Giaû söû x = x1 a1 + x2 a2 + x3 a3 ⇔ x1 + x2 = 11
−x1 + 2x2 + x3 = 2


 x1 = 3
⇔ x2 = 8
x3 = −11

Vaäy: x|A = (3, 8, −11).

TOAÙ969
N CAO
057E-mail:
CAÁP - ÑAÏ

Toán Cao Cấp 1 - Slides

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Toán Cao Cấp 1 - Slides

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Noäi dung moân hoïc Ñaïi soá tuyeán tính

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

Ma traän A caáp m × n, kí hieäu A = (aij )m×n vôùi i = 1, m, j = 1, n

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

A laø ma traän coù 3 doøng vaø 4 coät

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

Caùc phaàn töû aii laäp thaønh ñöôøng cheùo chính.

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc khaùi nieäm

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Ñònh nghóa (Ma traän chuyeån vò)

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Pheùp coäng ma traän vôùi ma traän

Ñònh nghóa (Toång cuûa hai ma traän)

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Tích ma traän vôùi moät soá

Ñònh nghóa (Tích cuûa ma traän vôùi moät soá)

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Pheùp nhaân ma traän vôùi ma traän

Ñònh nghóa (Tích ma traän vôùi ma traän)

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Pheùp nhaân ma traän vôùi ma traän

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Pheùp nhaân ma traän vôùi ma traän

Töông töï ta coù c21 = 7, c22 = 4, 

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc tính chaát

A+B=B+A k.(lA) = (kl).A

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc tính chaát

ABC = (AB)C = A(BC) (kA)B = A(kB) = k(AB)

Nguyeãn Ngoïc Phuïng - Tröôøng ÑH Ngaân Haøng TPHCM (ÑT: 0989

Caùc tính chaát

Töông töï ta coù c21 = 7, c22 = 4,

Giaûi. Ta coù: f(A)= A2 − 2A +3I2