Τα Κάλαντα αποτελούν δημοτικά ευχετικά και εγκωμιαστικά τραγούδια

που ψάλλονται εθιμικά κατ΄ έτος κυρίως την παραμονή μεγάλων

θρησκευτικών εορτών όπως των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς,
των Θεοφανίων, ακόμη και των Βαΐων, με εξαίρεση εκείνων της
Μεγάλης Παρασκευής που είναι κατανυκτικά.

Η ρίζα της λέξης κάλαντα προέρχεται από τη λατινική «calenda»,

που σημαίνει αρχή του μήνα και παραπέμπει στην Πρωτοχρονιά του
Ιανουαρίου, όταν δηλαδή ξεκίνησε να γιορτάζεται κατά τη Ρωμαϊκή
εποχή τον 2ο π.Χ. αιώνα, ενώ έως τότε εορταζόταν τον Μάρτιο.

Οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι σχετίζονται με τον ύμνο που έψαλλαν

τα παιδιά στην αρχαιότητα, κατά τη διάρκεια του εθίμου της
«Ειρεσιώνης», από τη λέξη είρος που σημαίνει μαλλί.
Η «Ειρεσιώνη» περιφερόταν στους δρόμους την έβδομη ημέρα του
Πυανεψίωνος μηνός, από 22 Σεπτεμβρίου έως 20 Οκτωβρίου. Σύμφωνα
με αυτό περιέφεραν ένα κλαδί ελιάς, η αγριελιάς στολισμένο με
γιρλάντες από λευκό και κόκκινο μαλλί και κρεμασμένους τους πρώτους
φθινοπωρινούς καρπούς όπως σύκα, καρύδια, αμύγδαλα κτλ. από
«αμφιθαλή» παιδιά, δηλαδή, κατάγονταν από τους ίδιους γονείς και
έψαλλαν στα σπίτια, παίρνοντας φιλοδώρημα από το νοικοκύρη, ενώ στη
συνέχεια πήγαιναν στα δικά τους για να την κρεμάσουν πάνω από την
εξώπορτα, καίγοντας την παλιά, που παρέμενε επί ένα χρόνο!
Στα Βυζαντινά χρόνια το έθιμο καταδικάστηκε ως ειδωλολατρικό και
απαγορεύτηκε η τέλεσή του. Ωστόσο, οι Έλληνες που ταξίδευαν πολύ, το
μετέδωσαν στους βόρειους λαούς, στολίζοντας τα δέντρα που φύονταν
στις περιοχές τους, όπως τα έλατα.
Αιώνες αργότερα, επανεισάχθηκε στην Ελλάδα από τους Βαυαρούς
που συνόδεψαν τον Όθωνα στη χώρα μας, ως δικό τους
χριστουγεννιάτικο έθιμο! Έτσι λοιπόν, η ελιά της αρχαίας ελληνικής
«Ειρεσιώνης» μετατράπηκε στο έλατο της νεότερης εποχής, το οποίο
πρωτοστολίστηκε το 1833 στα ανάκτορα του Ναυπλίου, βάζοντας στο
περιθώριο το σύμβολο της ναυτικής Ελλάδας, το καραβάκι, που είχε στο
μεταξύ επικρατήσει ως έθιμο.
Εκείνο που παρέμεινε, πάντως, αμετάβλητο κατά την διάρκεια των
αιώνων, είναι το φιλοδώρημα. Στις μέρες μας αποτελεί, κυρίως, ένα
συμβολικό χρηματικό ποσό, για το καλό του χρόνου ή για κάποιο σκοπό,
ενώ παλαιότερα προσφέρονταν φαγώσιμα όπως γλυκά, πίτες, αμύγδαλα,
καρύδια, ρόδια, κάτι που συμβαίνει ακόμη στην επαρχία.
Στα χριστουγεννιάτικα κάλαντα έχουν καταμετρηθεί περισσότερες
από τριάντα παραλλαγές μόνο στον Ελλαδικό χώρο. Σήμερα εκτός των
παραπάνω έχουν εισαχθεί και διάφορα αγγλοσαξωνικά
χριστουγεννιάτικα τραγούδια, μερικά των οποίων έχουν μεταγλωττιστεί
στην ελληνική που δυστυχώς τείνουν να υπερκαλύψουν τα παραδοσιακά.
Οι στίχοι των καλάντων εξιστορούν μυθοποιημένα τα ιστορικά
γεγονότα κι αναφέρονται σε μια σειρά από έθιμα και δοξασίες του λαού.
Οι καλαντιστές εύχονται μ΄ αυτό τον τρόπο υγεία, χαρά, ευτυχία, τύχη,
προκοπή και καλή σοδειά όσους επισκέπτονται.

Στην αποψινή μας παράσταση θα ακούσετε διάφορα,

αγγλοσαξωνικά Χριστουγεννιάτικα τραγούδια, ποιήματα και
παραδοσιακά κάλαντα, της Κρήτης, της Πελοποννήσου και της Χίου.

Καλή σας ακρόαση!