Συστάσεις.

Σκοπός της εργασίας μου είναι να αποδώσω την ετοιμολογία και ρίζα των
τοπωνυμίων της περιοχής μου.
Λίγα λόγια για τις μετονομασίες : Από το 1833 – 1909 μετονομάστηκαν 34 τοπων.
Κυρίως σε επαρχίες. Το 1909 συστήνεται επιτροπή με βασιλικό διάταγμα, για την
μελέτη των τοπωνυμίων και την αντικατάστασή τους, όσων θυμίζουν κάτι ξενικό, με
ελληνικά. Από την δημιουργία της επιτροπής - 1919 θα εξελληνιστούν 135
τοπωνύμια. Από Το 1920 - 1930 μετονομάστηκαν 2439 τοπων. Η επιχείρηση
αντικατάστασης θα συνεχιστεί μέχρι τις αρχές δεκαετίας 1970.
Η πλειοψηφία των σλαβ. τοπων. έχει κατάληξη –οβο, -οβα, -ιτσα, -ιστα και το θέμα
τους έχει να κάνει τις περισσότερες φορές με ποτάμια, λίμνες, βουνά και δέντρα.

Η πρώτη σλαβική παρουσία στην περιοχή γίνεται Στις αρχές του 7ου αι. επιδρομές
Δρουγουβιτών και εγκατάστασή τους στα Πιέρια, το Βέρμιο ώστε να είναι
απομονωμένοι απ’ τους αυτόχθονες και κοντά στην αποξηραμένη πλέον λίμνη των
Γιαννιτσών.
986 ή 989 – 991 Ο Τσάρος Σαμουήλ θα κατακτήσει την περιοχή της Βέροιας μέχρι
1001 όπου ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος θα την ανακαταλάβει.
Τέλη 12ου μια νέα σλαβική απειλή από τα αδέρφια Πέτρο & Ασάν. Το Βυζάντιο τους
δολοφονεί (1196) όμως Τις επιδρομές συνεχίζει ο έτερος αδερφός Ιωαννίτζης ή
Καλογιάννης ή Σκυλογιάννης. Η πόλη της Βέροιας θα περάσει στα χέρια του στις
αρχές του 13ου αι. Το διάστημα αυτό θα μεταφέρει Βεροιείς στον Δούναβη, οι
οποίοι μετά τον θάνατό του θα επιστέψουν (1207).
Το 1343 εμφανίζεται στην περιοχή νέο σλαβικό φύλο. Ο Σέρβος κράλης Στέφανος
Δουσάν θα καταλάβει την πόλη. Μέχρι την ανακατάληψη της πόλη από τον
αυτοκράτορα Καντακουζηνό (τέλη 1349) ο Δουσάν θα οχυρώσει την πόλη. Θα χτίσει
πύργους και τείχη. Για αυτό το οχυρωματικό έργο μας δίνει πληροφορίες ο ίδιος ο
αυτοκράτορας.
Τελευταία σλαβική παρουσία στην περιοχή του σέρβου ηγεμόνα Ραδοσλάβου
Χλάπεν ή Χλαπένου. Η κατάκτηση έγινε μετά το 1355. Δεν γνωρίζουμε πόσο
διήρκησε, ξέρουμε όμως από έγγραφο, πως το 1375 βρίσκονταν σε Βυζαντινά χέρια.

Κόκκοβα, το. Σε απόσταση 25χλμ νοτίως της Βέροιας και σε υψόμετρο 760μ πάνω
από την επιφάνεια της θάλασσας στα Πιέρια όρη, βρίσκεται το χωριό Πολυδένδρι
το οποίο μετονομάστηκε στη 1/11/1926 (Πανδέκτης). Το χωρίο έχει σημαντικές
μεταβυζαντινές εκκλησίες με τοιχογραφίες, ενώ η παράδοση θέλει να πέρασε από
αυτό, μετά από κάλεσμα των προυχόντων, ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Στα τέλη του 19ου
αι. ήταν κεφαλοχώρι1. Το Ε.Λ.Σ μας παραπέμπει στον Къnčov ο οποίος αναφέρει
το χωρίο ως Kukova, πβ. σλοβεν. τοπων. Kukovo, βουλγ. (Σκοπίων) Kukovo. Ίσως
πρόκειται για περιοχή που εκχερσώθηκε με την απομάκρυνση κορμών δέντρων,
οπότε στην βάση αποτελεί το σλαβ. kyka ‘‘κορμοί δέντρων που ξεριζώθηκαν για να
δ
ι
α
ν
Κάτω
ο Σέλι, το. Η νέο ονομασία από τη 1/11/1926 (Πανδέκτης) είναι Κάτω Βέρμιο,
στην
ι γλώσσα όλων όμως διατηρείται ως Σέλι. Πρόκειται για το γνωστό χωριό που
λειτουργεί
γ το Εθνικό Χιονοδρομικό Κέντρο Σελίου, είναι το πρώτο οργανωμένο
χιονοδρομικό
ε κέντρο της Χώρας από το 1934, χρονιά που οργανώθηκαν οι πρώτοι
Πανελλήνιοι
ί Αγώνες Χιονοδρομίας. Ο οικισμός με περίπου 260 κατοίκους, βρίσκεται
25χλμ δυτικά της Βέροιας σε υψόμετρο 1450μ. γεγονός που το κατατάσσει στα
υψηλότερα
χ χωριά της Ελλάδας. Στο Ε.Λ.Σ βλέπουμε πως Σέλι < σλαβ., πβ. βουλγ. selo
‘‘χωριό’’
ώ ή ενδεχομένως βουλγ. seldo ‘‘διάσελο βουνού’’. Το ελλ. Σέλι ερμηνεύεται
από
ρ τον σλαβ. πληθ. sela, όπου η προφορά [sel’a] με ουρανωμένο l’ είναι αλβανική,
4
πβ.
ο Σέλιον, το .
ς
’
Γιάντσιστα,
’ η. Με αυτό το όνομα και μάλιστα ως παραλίμνιο χωριό (πριν γίνει η
αποξήρανση
. της λίμνης Γιαννιτσών) αναφέρεται στο βιβλίο Μυστικά του Βάλτου
της Πηνελόπης Δέλτα. Στη 1/11/1926 μετονομάζεται σε Γιάννισσα όπως βλέπουμε
στον
Π Πανδέκτη. Το 1938 μετά από κακοκαιρίες το κανάλι της Τάφρου 66 θα
φουσκώσει
β και θα πλημμυρίσει για άλλη μια φορά, οι κάτοικοι θα αναγκαστούν να
μετακινηθούν
. 2 χιλιόμετρα δυτικότερα στο μέρος που βρίσκεται το σημερινό χωριό
και φέρει το όνομα Άγιος Γεώργιος πιθανόν από την εκκλησία που βρίσκονταν εκεί
και
κ δεν καταστράφηκε από την πλημμύρα. Οι άνθρωποι που κατοικούσαν εκεί ήταν
όλοι
α ντόπιοι και μιλούσαν την Μακεδονική (Σλαβική) γλώσσα μέχρι το 1922 που
στο
ι χωριό εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες, κάποιοι γηραιότεροι μιλάνε και στις μέρες
μας τη Σλαβομακεδόνικη. Βρίσκεται 3χλμ βορειοδυτικά της Βέροιας και έχει
πληθυσμό
α περίπου 1700 κατοίκους. Το Ε.Λ.Σ παραβάλει το βουλγ. Τοπων. Jančišta
(Tetovo)
λ < βουλγ. κύρ. όν. Janko, Jančo (υποκορ. του Jani < Γιάννης) + επθμ. -išt- <
σλαβ.
β *it-jb, Zaimov. Η σημασία είναι ‘‘τόπος της οικογένειας του Γιάντσου’’. Πβ. το
χωριό
ά Jančište στον Κάτω Στρυμόνα. Οι τόποι χωρίς τα (Γιάνισα κλπ.) είναι λόγιοι
και 5
ν αποσκοπούν στον εξελληνισμό του τοπωνυμίου . Ο Ασημάκης παραθέτει τις

kΜπέτσα, Ολ., «Περιδιαβαίνοντας τον τόπο μας με συνοδοιπόρους ξένους περιηγητές του 19ου και 20ου
1

o
αιώνα», Χρονικά ιστορίας και πολιτισμού Ν. Ημαθίας 6 (2009) σ. 11.
2
Συμεωνίδης, Χ., Ετυμολογικό λεξικό, τ.1, σ. 713.
k
3
Ασημάκης, Στ., Τοπωνύμια, σ. 194, αρ. 27.7.
ëΣυμεωνίδης, Χ., Ετυμολογικό λεξικό, τ.2, σ.676. αρ. 7486 (Κάτω Σέλι) και Παπαδόπουλος, Ν.,
4

-
«Τοπωνύμια Σελίου Βέροιας», σ. 374.
a5
Συμεωνίδης, Χ., Ετυμολογικό λεξικό, τ. 1, σ. 422, αρ. 3896 (Γιάντσιστα).

‘
‘
κ
ε
εξής απόψεις: 1) από την αλβανική λέξη gjan(γκιάν) = λάσπη που μένει μετά την
πλημμύρα (γκιάνιστα > γιάνιστα), δεδομένου και την καταστροφή από πλημμύρα
που ήδη αναφέραμε και 2) από την τουρκική λέξη genç = νέος, που σημαίνει νέος
οικισμός, δεδομένης της μεταφοράς του χωριού σε άλλη θέση, θα μπορούσε κάτι
τ
έ
τ
Ρολόι,
ο το. Είναι μία ενιαία πλατεία αποτελούμενη από δυο μικρότερες που
συνενώθηκαν,
ι την πλατεία Ωρολογίου και την πλατεία Ρεκτιβάν. Ο Κωνσταντίνος
Ρεκτιβάν
ο ήταν Έλληνας νομομαθής και πολιτικός, βουλευτής, υπουργός, πρόεδρος
του Συμβουλίου της Επικρατείας, μέλος και πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών που
προς
ν τιμή του υπήρχε η πλατεία πριν την ενιαιοποίησή της με την πλατεία
Ωρολογίου
α που όλοι οι ντόπιοι αποκαλούν Ρολόι χωρίς να υπάρχει στις μέρες μας
κάποιο ρολόι. Το όνομα κατάγεται από ένα μεγάλο ρολόι Πύργο που έχτισε ο
Σέρβος
έ κράλης Στέφανος Δουσάν κατά την Σερβική κατοχή της Βέροιας (1343). Ήταν
δίπλα
χ στον πλάτανο και συναγωνίζονταν στο ύψος. Χτυπούσε τις ώρες με καμπάνα
και
ε πληροφορούσε τους κατοίκους όχι μόνο της Βέροιας αλλά και των γύρω
χωριών.
ι Ήταν ένα στολίδι της Βέροιας που δυστυχώς κατεδαφίστηκε το 19287.

γ
Μπίστριτσα,
ί η. Μπίστριτσα είναι η ιστορική ονομασία του ποταμού Αλιάκμονα. Ο
ποταμός
ν είναι ο μεγαλύτερος που πηγάζει σε ελληνικό έδαφος πηγάζοντας απ’ το
όρος
ε Γράμμο και εκβάλλοντας στον Θερμαϊκό κόλπο. Κατά τον μεσαίωνα ο
Αλιάκμων
ι ήταν πλωτός. Μέσου αυτού λέγεται πως το 50 ή 60 μ.Χ επισκέφτηκε την
Βέροια ο Απόστολος Παύλος, για να αποφύγει τους κινδύνους που διέτρεχε δια της
ξηράς οδού. Στα σλαβικά η σημασία της Μπίστριτσα (Бистрица) είναι
κ
‘‘γοργοπόταμος’’. Με την ίδια ονομασία συναντάμε ποταμούς σε όλο το βαλκανικό
α
χώρο. Στην ελλ. παραπόταμος του π. Αλιάκμονα, παραπόταμος του π. Σπερχειού,
ι
παραπόταμος του π. Στρυμόνα στη Βουλγαρία και την Ελλάδα. Ποταμούς και
παραπόταμους σε Αλβανία, Βοσνία Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Μαυροβούνιο,
σ
Ρουμανία, Σερβία, Σλοβενία. Οικισμούς συναντάμε επίσης σε όλα τα βαλκανικά
τ
κράτη. Στην Ελλάδα υπήρχε ο οικισμός Βίστριτσα στην Εύβοια μετονομασθείς
ο
σήμερα σε Νέα Σινασός. Λοιπούς οικισμούς συναντάμε σε Βοσνία Ερζεγοβίνη,
Βουλγαρία, Κροατία, Μαυροβούνιο, ΠΓΔΜ, Ρουμανία, Σερβία, Σλοβακία, Σλοβενία.
π
α
ρ
Μονή Παναγίας Δοβρά. Πρόκειται για μονή του 12ου αιώνα αφιερωμένη στην
ε
Κοίμηση της Θεοτόκου. Την ονομασία την οφείλει στο ομώνυμο χωριό το οποίο τον
λ
Μάρτιο του 1822 κατά την εξέγερση των Ελλήνων το κατέστρεψαν οι Τούρκοι, το
θ
ίδιο και την μονή. Κατά την περίοδο της επανάστασης υπήρξε ορμητήριο για τον
ό
ν
6
6
Ασημάκης, Στ., Τοπωνύμια, σ. 86, αρ. 27.5 και 1.β.1.11.
7
Σβαρνόπουλος, Στ., «Πατριδογνωσία της Βέροιας: Βεροιώτικα τοπωνύμια», Νιάουστα 28, (1984)
σσ. 95-97.
οπλαρχηγό Καρατάσο και άλλους αγωνιστές. Το 1844 ξαναχτίστηκε, από το 1995 και
έπειτα λειτουργεί ως ανδρώα κοινοβιακή μονή. Εντός αυτής σήμερα λειτουργεί
εκπαιδευτικό Κέντρο Βυζαντινών Τεχνών. Την βρίσκουμε 5,5χλμ. βορειοδυτικά της
πόλης. Η λέξη πιθανόν να προέρχεται από το πσλαβ. *dobrъ ‘‘καλός’’, και
παραλείπεται το *voda ‘‘νερό’’ στην σημασία του ‘‘καλό νερό’’ όπως βλέπουμε και
στο Ε.Λ.Σ πβ. Δοβρά, η (σημερινό Ασπράγγελοι)8.

8
Συμεωνίδης, Χ., Ετυμολογικό λεξικό, τ. 1, σ. 482, αρ, 4680-4681 (Δόβρα/Δοβρά).