CARGO

CARGO/(nie)materialność. Katalog
CARGO/(im)materiality. The Catalogue
CARGO/(非)物质图录

Piotr Cichocki, Weronika Plińska

Tłumaczenie/translation:
na angielski/English: Piotr Cichocki, Karolina Frank, Katarzyna Król, Patrycja Pendrakowska, Weronika Plińska
na chiński/Chinese: Patrycja Pendrakowska
Korekta tekstu chińskiego: 张素娟, Chang, Su-chuan

Redakcja polska/Polish editing and proofreading: Aleksandra Kozuń, Maria Małanicz-Przybylska

Redakcja angielska/English editing and proofreading: Karolina Frank

Redakcja/Edition: Piotr Cichocki, Weronika Plińska

Opracowanie graficzne/Book design: Aleksandra Kozuń

Projekt okładki/Cover design: Dang Thuy Duong

Katalog wystawy CARGO/(nie)materialność, która odbyła się wiosną 2015 roku

w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego i w Galerii 18A.

Wydawca/Publisher:
Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie
ul. Solec 24 Warszawa
tel. 22 629 67 24

Warszawa 2016

ISBN 978-83-65160-02-7
CARGO/(NIE)MATERIALNOSĆ
CARGO/(IM)MATERIALITY
CARGO/(非)物质

KATALOG
THE CATALOGUE
图录

Piotr Cichocki, Weronika Plińska

SPIS TREŚCI/TABLE OF CONTENTS/目录:

polski: .............................................................9

English:..........................................................42

中文:..............................................................74
polski
 Podejmując w 2014 roku współpracę z wykła-
dowcami, studentami oraz osobami związanymi
z Instytutem Etnologii i Antropologii Kulturowej
Uniwersytetu Warszawskiego, zdecydowaliśmy się
na pewien eksperyment. Jego polem stała się
przestrzeń Muzeum — tu młodzi antropolodzy
oraz artyści zrealizowali istotną część wystawy
i zarazem projektu badawczego „CARGO/(nie)
materialność”. Wybrane wspólnie przez uczestników
oraz pracowników Muzeum eksponaty i archiwalia
w ramach projektu znalazły się w nowym, dla samych
muzealników po części zaskakującym kontekście, jako
że kwestionowana w tytule materialność nam samym
wydaje się niepodważalną i kluczową cechą muzeal-
nych zbiorów. W projekcie „CARGO…” stały się one
jedynie pretekstem i punktem wyjścia do dyskusji
o kwestiach niematerialnych, a więc o ludzkim życiu
w obliczu konfliktu, wojny i, mniej dramatycznej, ale
ciągłej i nieuchronnej społeczno-politycznej zmiany.
Istotną cechą wystawy „CARGO/(nie)materialność”
było przenikanie się antropologicznych teorii i działań
artystycznych. Sztuka współczesna to, w moim prze-
konaniu, potrzebny dziś obszar eksperymentów, poli-
gon doświadczalny społeczeństwa. Padają na nim
różne strzały: trafne i chybione, ale do tego właśnie
służy: do prób, ćwiczebnych idei, bojowych interpre-
tacji. Przez chwilę te eksplozje — zarówno idei, jak
i bomb onirycznej gry wojennej, która była elemen-
tem wystawy — rozlegały się także pod naszym muze-
alnym dachem.
W ramach omawianego projektu równocześnie
odbywały się jeszcze dwie wystawy w innych prze-
strzeniach Warszawy; niniejsza publikacja jest zapisem
całego przedsięwzięcia, a także refleksji, jakie w trakcie
jego realizacji i funkcjonowania nasuwały się autorom.
dr Joanna Wasilewska
Dyrektorka Muzeum A zji i Pacy fiku w Warszawie
9
 WSTĘP
Idea społeczeństwa w rękach późniejszych „wyjaśniaczy społecznych” stała się jak
wielki statek kontenerowy, na którego pokład nie ma zgody na wejście żaden inspektor, co
pozwala badaczom społecznym przemycać dobra przez granice państw bez konieczności
poddania się kontroli publicznej. Czy CARGO jest pełne czy puste, zdrowe czy nadgniłe,
nieszkodliwe czy śmiertelne, właśnie zrobione czy dawno nieużywane?
(Latour 2010, s. 96)

Od samego początku wystawa interdyscyplinarna

Fragment instalacji Nhà w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie,
fot. Marek M. Berezowski
Teren graniczny pomiędzy antropologią kulturową
a sztuką współczesną, który zamieszkaliśmy w trak-
cie przygotowania i trwania wystawy „CARGO/(nie)
materialność”, jest na tyle słabo zaludniony, że cha-
rakter naszej wyprawy i osiedlenia wymaga dokład-
niejszej relacji. Być może szumnie można byłoby ją
określić mianem manifestu, jednak w istocie jest raczej
zapisem stosowanej przez nas metody pracy, wyzna-
czanych celów oraz podstaw teoretycznych.
„CARGO/(nie)materialność” była pomyślana jako wie-
lo stanowiskowe przedsięwzięcie łączące metodolo-
gie etnografii, designu i sztuki. Projekt wynikał z chęci
zorganizowania wystawy, która przełamie ekspozy-
cyjne konwencje etnograficznej reprezentacji. Prze-
myślenia i dyskusje zaprowadziły kuratorów do
konstatacji, że praca nad przygotowaniem takiej
wystawy powinna być zorganizowana w ramach
interdyscyplinarnego seminarium.
Z początkiem października 2014 roku grupę dys-
kusyjną zaczęli wspólnie prowadzić Weronika Pliń-
ska (Instytut Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszaw-
skiego) i Piotr Cichocki (Instytut Etnologii i Antropolo-
gii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego). W pra-
cach wzięli udział studenci etnologii (Julia Drąg, Mag-
dalena Karpińska, Małgorzata Panasiuk, Patrycja Pen-
drakowska, Marta Sałyga, Tamara Pola Sawko, Julia
Szawiel, Stefan Waliszewski, Jakub Walkowski, Patryk
Zakrzewski, Katarzyna Zarzycka) oraz kulturoznaw-
stwa (Karolina Frank i Joanna Owczarek).1

1 Później do grupy dołączyły także Teresa Kutkowska i Magdalena Światłoń z Wydziału Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

10
 W zdefiniowaniu koncepcji całego przedsięwzię-
cia, a szczególnie w tworzeniu poszczególnych prac,
od końca 2014 roku uczestniczyła także grupa arty-
stów, którzy w różnych formach brali udział w semi-
nariach, a przede wszystkim objęli swoją kuratelą
prace nad instalacjami. Marek M. Berezowski, Iza-
bela Chamczyk, Dang Thuy Duong, Daniel Rycharski,
a także Weronika Plińska oraz Piotr Cichocki stwo-
rzyli wraz ze studentami kilka grup roboczych wyod-
rębnionych ze względu na stosowaną metodologię,
które pracowały nad przygotowaniem poszczegól-
nych obiektów . Opisy efektów działań każdej z grup
2 3
znajdują się na kolejnych stronach niniejszej publika-
cji. Warto dodać, że zarówno podczas prac seminaryj-
nych, jak i tych prowadzonych w podgrupach, dążyli-
śmy — co mogę powiedzieć z perspektywy koordyna-
tora — do spłaszczenia hierarchii między uczestnikami
projektu, czyli do sytuacji, w której, jak ustalono na
pierwszym spotkaniu, „głos odpowiedzialnego przed
instytucjami koordynatora będzie jednym z wielu,
przy zastrzeżeniu, że, podobnie jak w procesie
współpracy a nienauczania, nie będziemy unikać
twórczych spięć i konfliktów”, co zostało jednogłośnie
zaaprobowane przez wszystkich.
W taki właśnie sposób wspólną pracę rozpo-
częliśmy od stworzenia koncepcji wystawy. Punktem
wyjścia stało się dla nas metaforycznie potraktowane
pojęcie „cargo”, pojawiające się często w antropologii
kulturowej za sprawą tak zwanych kultów cargo, czyli
synkretycznych praktyk religijnych z terenów Mela-
nezji. Kulty cargo, szeroko opisywane nawet poza
literaturą etnograficzną, a polegające między innymi
na plemiennej mimikrze systemu bankowego, lotnisk
czy zachodnich strojów, można rozumieć jako dyskur-
sywną i performatywną reinterpretację pochodzenia
2 Należy również wymienić dwoje artystów: Antona Nikołotowa oraz Aleksandrę Kozuń, którzy zdalnie wzięli udział w przygotowaniu ekspozycji.
3 Warto dodać, że całkowicie oddolny projekt, jakim była wystawa, wymagał od uczestników również wielu prac koordynacyjnych —
od reklamy przez zdobycie środków w ramach dofinansowań i zbiórek publicznych, po logistykę.
znaczenia i roli towarów sprowadzonych na nowy
grunt przez kolonistów. Profesor Wojciech Bęben
niejednokrotnie przytaczał mit podzielany przez jedno
z papuaskich plemion, w świetle którego "cargo"
(towary transportowane samolotem) to dar od
zagnionego dawno brata, które podstępnie prze-
chwycili biali. Odpowiednie praktyki religijne Papua-
sów miały przywrócić właściwy bieg przepływu
towarów.
Postanowiliśmy działać podobnie. Zamierzali-
śmy dokonać reinterpretacji określonego rodzaju
obiektów oraz ich relacji z ludźmi. Chodziło nam
przede wszystkim o rzeczy i przestrzenie bliskie
ciału, których działanie bywa zauważalne w niewiel-
kim stopniu. Interesowały nas zarówno przedmioty
użytku codziennego (np. grzebienie, fajki, parafernalia
do praktyk religijnych), jak i wymykające się wszelkim
kategoriom rzeczy efemeryczne (śmieci, papierosy).
Zwróciliśmy uwagę także na przestrzenie powszednich
doświadczeń (mieszkania, sklepy spożywcze). Podą-
żając za myślami Ulfa Hannerza (2006), Bruna Latoura
(2010) i Sherry Turkle (2008) wyszliśmy z założenia,
że interakcje z owymi przedmiotami i miejscami
stanowią czynniki konstytuujące ludzkie tożsamości,
ale również formy wspólnotowości politycznych i
społecznych. Jak wskazywała Turkle, zwykłe sposoby
zauważania tego rodzaju rzeczy (jej analiza doty-
czyła urządzeń technicznych) i opowiadania o nich
niemal zawsze przyjmują formę powtarzania stereo-
typowo przyjętych oficjalnych narracji — przede
wszystkim tych reklamowych i medialnych (2008).
Tymczasem etnograficzne i artystyczne spojrzenie
oraz słuchanie powinny dążyć do zrozumienia sposo-
bów, w jakie rzeczy uczestniczą w wewnętrznym życiu
używających ich ludzi (2008).
11
 Za Brunonem Latourem (2010) postanowiliśmy sko-
rzystać z takich strategii pokazywania przedmiotów
(lub jak chciałby Latour: powodowania, by przedmioty
przemówiły) i opowiadania o nich, które pozwolą na
zauważenie ich sprawczej roli w konstytuowaniu się
ludzkich wspólnot i tożsamości. Sięgnęliśmy po relacje
i obiekty historyczne upamiętniające momenty kry-
zysu, w których objawiała się mediacyjna rola przed-
miotów (tamże). Współdziałaliśmy z pracownikami
Muzeum Azji i Pacyfiku, którzy udostępnili nam do
opracowania i zaprezentowania eksponaty pocho-
dzące z okresu wojen w Wietnamie i w Afganistanie.
Grupa studentów biorących udział w projekcie praco-
wała w Muzeum, dokonując wyboru zdjęć, przegląda-
jąc dokumentacje eksponatów oraz archiwalne zapi-
ski z Wietnamu z lat 70. XX wieku autorstwa malarza
Janusza Eysymonta. Pod okiem kustosz Magdaleny
Ginter-Frołow studenci zapoznawali się także ze spe-
cyfiką tworzenia muzealnych wystaw. Przeprowadzili-
śmy również badania etnograficzne podczas których
badacze przyjęli role laików tropiących zastosowa-
nia przedmiotów codziennego użytku (tamże). Wresz-

Performans Daniela Rycharskiego z udziałem Dang Thuy Duong podczas Nocy Muzeów w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie,
kadr z filmu Teresy Kutkowskiej i Magdaleny Światłoń Cargo/(nie)materialność (2015)

12
cie odwołaliśmy się do literatury science fiction, kon-
struując własną dystopijną fikcję. Taka wielowymia-
rowa metoda pracy pomogła nam ukonstytuować trzy
odniesienia czasowe i trzy przestrzenie, w których
tematycznie i formalnie umiejscowiliśmy obiekty pre-
zentowane na wystawie „CARGO/(nie)materialność”.
Część ekspozycji w Muzeum Azji i Pacyfiku zbudo-
waliśmy wokół muzealnych obiektów pochodzących
Badania poprzedzające powstanie wystawy Szara strefa prowadzone na warszawskim targowisku Olimpia, kadr z filmu Teresy Kutkowskiej i Magdaleny
z drugiej połowy XX wieku, przywiezionych z Wiet-
namu i Afganistanu. Wykorzystaliśmy także prywatne
zdjęcia i etnograficzne relacje ilustrujące zderzanie się
codzienności z nowoczesnymi zmianami, rozpatrywa-
nymi w kontekście indywidualnych biografii i kon-
fliktów zbrojnych. Dwie instalacje, w których zawar-
liśmy różnorodne obiekty, przygotowane zostały
we współpracy z artystą Danielem Rycharskim oraz
z dizajnerką i artystką wietnamskiego pochodzenia
Dang Thuy Duong.
Część wystawy zatytułowana „Szara strefa”
umiejscowiona została w Instytucie Etnologii i Antro-
pologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego.
Zaprezentowaliśmy na niej etnograficzne instalacje,
Światłoń Cargo/(nie)materialność (2015)
zdjęcia i materiały multimedialne. „Szara strefa” to gest
oporu wobec dominacji rynku, reprezentowany przez
przedmioty takie jak maszyna do skręcania papie-
rosów, cukierki spoza strefy Schengen, czy „obiekty
znalezione” po zamknięciu niedzielnego targowiska.
W tej części wystawy, oprócz studentów IEiAK UW,
13

wzięli udział: Marek M. Berezowski, Anton Nikołotow
i Weronika Plińska.
Ekspozycja w Galerii 18A zanurzała widza w dys-
topijnym terenie badań życia codziennego umiejsco-
wionym w bliżej nieokreślonej przyszłości. Zwiedza-
jący wcielali się w etnografów badających mieszka-
nie futurystycznego człowieka. Ekspozycja opierała
się na spekulatywnej koncepcji uwikłania ludzkiego
doświadczenia w (nie)materialność. W przygotowaniu
ekspozycji wzięli udział artystka Izabela Chamczyk​
oraz antropolog i muzyk Piotr Cichocki. Ekspozy-
Cyfrowy kościół w Galerii 18A w Warszawie, fot. Marek M. Berezowski
cja z czasem została wzbogacona przez grupę mala-
rzy z kręgu street art, którzy dodali wizualną warstwę
interpretacji tematu zmediatyzowanej przyszłości.
Jak wynika z powyższego opisu, niemal roczna
praca nad realizacją wystawy była cyklem dyskusji,
prowokacji i konfrontacji, prowadzących od antro-
pologicznej teorii, przez etnograficzne badania, aż do
z(de)materializowania obiektów.
Innowacyjne w zakresie formalnym i teoretycz-
nym podejście do materialności podczas przygoto-
wań do ekspozycji poszerzyliśmy o istotny aspekt
14
interakcyjny. Nie walczyliśmy z prawem obiektów Dziękujemy wszystkim osobom, które wsparły
do zmiany i przeistoczeń w trakcie trwania wystawy. czy wręcz umożliwiły zaistnienie wystawy. Należą do
Tym samym musieliśmy zrzec się roli twórców, jako nich: prof. dr hab. Anna Malewska-Szałygin, dyrek-
tych nadających i hegemonizujących potencjalne zna- tor Muzeum Azji i Pacyfiku dr Joanna Wasilewska,
czenia oraz praktyki wykorzystywania elementów Jarek Wojtach, Justyna Jasionowska, Magdalena Gin-
ekspozycji. Dopuściliśmy do współtworzenia przy- ter-Frołow, Monika Strzechowska, Zofia Rojek, Jacek
padkowość oraz negocjacj wielu aktorów zaanga- Żukowski, Ewa Jaczewska, Wirgiliusz Wieczorek,
żowanych w działania (Cage 2010). Instalacje były Nguyen Thi Thanh, Nguyen Hung Son, Ngo Hoang
niszczone przez artystów i widzów, a później odbudo- Minh, dyrektor Teatru Powszechnego w Warszawie
wywane ("Nha”, „Pokój” w Muzeum Azji i Pacyfiku), Paweł Łysak, Karolina Kubik, Marcin Suliński, Bartosz
fragmenty prac dopisywano lub zamazywano Świętek, Joanna Bligier, Tomasz Czuwara i pracow-
(„5102”, „Cyfrowy kościół” z Galerii 18A). nicy „Fundacji Otwarty Dialog”.
Oprócz empirycznych badań etnograficznych Piotr Cichocki
ważną częścią naszych działań było bezpośrednie
zaangażowanie w fizyczny proces tworzenia ekspo-
zycji. Dążyliśmy do przełamania tendencji wystę-
pujących niekiedy w sztuce współczesnej, polegają-
cych na odizolowaniu pracy koncepcyjnej od tej
angażującej własną cielesność. Sprzeciwiliśmy się
koncepcji artysty jako menadżera koordynującego
fizyczny akt powstawania pracy, dążąc do poszerzenia
interakcji z materialnością. Tym zanegowaliśmy różnicę
pomiędzy wyidealizowaną pracą intelektualną a proza-
icznym działaniem wykonawczo-fizycznym, odwołując
się przy tym do zdefiniowanych przez etnografów,
pozornie banalnych, a w istocie pełnych znaczenia,
zwykłych praktyk przesyconych polityką codzienno-
ści (Herzfeld 2010). Właśnie te polityki, realizujące się
w powszednich interakcjach z (nie)materialnościami,
wyznaczyły drogi, które, zarówno poprzez interesu-
jącą nas problematykę, jak i poprzez przyjętą metodę
działań, przywiodły nas na teren pogranicza dwóch
dziedzin: antropologii i sztuki.

15
Część 1
PRZESZŁOŚĆ
Miejsce ekspozycji:
Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie
Fot. Dang Thuy Duong
NHÀ
Piotr Cichocki, Dang Thuy Duong, Karolina Frank,
Teresa Kutkowska, Patrycja Pendrakowska,
Daniel Rycharski, Magdalena Światłoń,
Katarzyna Zarzycka
„Nhà” (dom/ojczyzna) można rozumieć jako
powtórzenie gestu budowania. W ekspozycji odtwo-
rzona została przestrzeń codziennych doświadczeń
Fot. Dang Thuy Duong
obywateli Socjalistycznej Republiki Wietnamu, ale
również proces budowania podmiotowości politycz-
nej dekolonizującego się państwa. Pokazaliśmy tym
samym paralelę między indywidualnym bytem a poli-
tyczną symboliką, nawiązując jednocześnie do klu-
czowej roli zamieszkiwania w tworzeniu podmioto-
wości, „bycia-w-świecie” (Benedyktowicz i Benedyk-
towicz 1990, Heidegger 1977) oraz do poetyckich
i propagandowych metafor łączących pojęcie domu
16

z koncepcją ojczyzny (jak w wierszu Władysława Bro-
niewskiego „Bagnet na broń”: „Kiedy przyjdą podpa-
lić dom, ten w którym mieszkasz, Polskę”). Intere-
sowała nas łączność między przestrzeniami domo-
wymi i obiektami codziennego użytku, a terytoriami
nowoczesnego państwa, w ramach którego tworzą
się warunki formowania lub niszczenia materialno-
ści. Ściany i wspomnienia podlegają procesowi ciągłej
rekonstrukcji i dekonstrukcji. Broń, wojny, technologie,
tłumy, migracje — wszystkie te rzeczy raz formują,
a kiedyindziej „zgniatają” rodzinne wnętrza.
Instalacja „Nhà” to wspólny gest wielu zaangażowa-
nych w proces jej powstawania ludzi. Daniel Rycharski
korzystał z nielicznych materiałów architektonicznych
w niemy sposób wyrażających narracje wykluczonych
w procesie kolonizacyjnym. Pani Nguyen Thi Thanh
Fot. Dang Thuy Duong
wspominała budowę domu „drugiej klasy” w Hanoi
sprzed trzydziestu lat. Jej córka – Dang Thuy Duong
— odtworzyła zaś proces budowy w pomieszcze-
niach muzealnych. Materialny proces powstawania
tej pracy był jej, nadającą znaczenie, integralną
częścią. Cegły, których używała artystka, zostały
zaprojektowane w nawiązaniu do nurtu arte povera
i przygotowane oraz złożone przez grupę twórców.
Wietnam lat osiemdziesiątych cieszył się względ-
nym pokojem, wtedy też następowała odbudowa kraju
ze zniszczeń wojennych. Obok ocalałych tradycyjnych
domów w rejonie Phố cổ i bogato zdobionych budyn-
ków kolonialnych, takich jak Teatr Wielki czy Pałac
Prezydencki w Hanoi, zaczęły powstawać budynki
w duchu architektury modernistycznej (Logan 2000).
Pod hasłem i w imię odbudowy kraju, miasta wypeł-
17
niały się blokami mieszkalnym i funkcjonalistycznymi
budynkami użyteczności publicznej. Zgodnie z ide-
ologią modernizmu podkreślano użytkowe zadanie
nowego budownictwa, czego wynikiem była surowość
form architektonicznych. Beton stopniowo wypierał
tradycyjną cegłę. Ten projekt rozwoju był jednocze-
śnie silnie ideologicznie skorelowany i infrastruktural-
nie kontrastujący ze skromnymi możliwościami ekono-
micznymi zwykłych ludzi.
Dom Pani Nguyen Thi Thanh, zbudowany bez
profesjonalnego projektu w 1986 roku, był niesy-
metryczny, pozbawiony ozdób, z otwartym planem
i płaskim dachem. Stanowił jednocześnie odwołanie do
modernizmu, jak i taktyczne nieposłuszeństwo wobec
modernistycznego zawłaszczenia. Budowniczy,
posługując się podobnymi do oficjalnych formami
i materiałami, uzależnieni od możliwości dostępu do
budulca i kalkulacji kosztów, nie wznosili tym razem
żadnego publicznego gmachu, lecz prywatne domo-
stwo, które przez lata nasiąkało osobistymi wspo-
mnieniami.
fot. Dang Thuy Duong
18
EKSPONATY WCHODZĄCE W SKŁAD
INSTALACJI:

Grzebień metalowy
Grzebyk wycięty z blachy aluminiowej, pochodzą-
cej z zestrzelonego myśliwca amerykańskiego pod-
czas wojny w Wietnamie. Wygrawerowane są na
nim: para gołębi i motyw samolotu. „Cái răng cái
tóc là góc con người” („Włosy i zęby to ważna
część człowieka”).
Socjalistyczna Republika Wietnamu, 1964-1975.
Dar Pani Wandy Moniki Jelonkiewicz nr inw. MAP
20514
fot. Dang Thuy Duong

Wazoniki ceramiczne
Wazoniki ceramiczne z blachą srebrną i miedzianą.
Metalowe oprawy szyjek są wykonane z metalu
imitującego łuski z broni maszynowej. Używane na
kwiaty ofiarne w ołtarzykach domowych.
Północny Wietnam, połowa XX wieku.
Dar Pani Haliny Eysymont nr inw. MAP 20653 and
MAP 20652
fot. Marek M. Berezowski

Zdjęcia
Zdjęcia pochodzą z trzech kolekcji: 1. ofiarowanej
Muzeum Azji i Pacyfiku przez panią Halinę Eysymont,
będącej spuścizną malarza Janusza Eysymonta,
2. prywatnej kolekcji pani Nguyen Thi Thanh i
3. prywatnej kolekcji pana Nguyen Hung Son.
Przedstawiają one życie codzienne w Wietnamie
w latach 70. i 80. XX wieku. Odrębnym materiałem
wizualnym jest kopia pozwolenia na handel
złomem udzielonego pani Nguyen Thi Thanh.
fot. Marek M. Berezowski

19

W latach osiemdziesiątych pracowała ona jako dyrek-
torka przedszkola; obrót złomem zapewnił jej możli-
wość zdobycia dodatkowych środków finansowych.
Praktyka handlu złomem w bezpośredni sposób łączy
się ze znaczeniami obiektów wytworzonych z powo-
jennych, metalowych szczątków.
Filmy i dźwięk
Piotr Cichocki, Dang Thuy Duong, Karolina Frank,
Teresa Kutkowska, Magdalena Światłoń,
Katarzyna Zarzycka
"Filmy i dźwięk" to praca będąca transmisją wspo-
mnień wydobywających się z etnograficznych rozmów.
fot. Marek M. Berezowski
Wspomnienia te dotyczą budowy domów i zamieszki-
wania. Opowieści stanowią jedynie echo doświadczeń
wewnętrznych i zewnętrznych migracji, dążeń w kie-
runku awansu społecznego. O domach opowiadali: pan
Nguyen Hung Son, pan Ngo Hoang Minh oraz pani
Nguyen Thi Thanh.
Twórcy wystawy zebrali ich narracje na ich pod-
stawie przygotowali projekt ekspozycji. Opowieści o
przestrzeniach życia codziennego pozwoliły zaproj-
ektować formę całej instalacji i skonstruować miejsce,
w którym wspomnienia dają możliwość zetknięciasię z
przeszłością. Dzięki rozmowom „Nhà” było jednocze-
śnie domem i pudełkiem pełnym wspomnień, z któ-
rych część zmaterializowała się w postaci ekspozycji.
20
 POKÓJ
Piotr Cichocki, Dang Thuy Duong,
Karolina Frank, Joanna Owczarek

„Pokój” to anonimowa przestrzeń zamieszkana

przez gracza i konsumenta mediów. Rozkład obiektów w
jej wnętrzu został uwarunkowany metodą dialektyczną
i polegał na zestawieniu przeciwności, odsłaniających
mechanizmy politycznych i międzykulturowych relacji.
Główną oś wyznaczały telewizor i fotel, które poprzez
fabułę gry i filmu, pozornie kontrolowanych przez fot. Dang Thuy Duong

odbiorcę, budowały obraz świata oraz innych kultur —

ustalania poprzez hegemoniczną przemoc oraz miej-
w tym przypadku Afganistanu. Wygodny fotel zachę-
sce gracza zajmującego centralną pozycję w swoim
cał do przybrania komfortowej pozycji, utrudniającej
uniwersum. Praca nawiązywała zarazem do innych
jednak zauważenie obiektów umieszczonych z tyłu,
wątków rozsianych w pozostałych częściach
za nim. W przeciwieństwie do zdematerializowanych
wystawy (jak choćby do imienia Boga ukrytego w
komunikatów medialnych, muzealne obiekty sugero-
instalacji „Cyfrowy kościół”).
wały niewypowiedzianą historię materialnych połą-
czeń warunkujących codzienne życie nie filmowych, PRACE I EKSPONATY WCHODZĄCE
lecz prawdziwych mieszkańców Afganistanu. Oni W SKŁAD INSTALACJI:
właśnie opowiadali o dwóch materialnych substan-
cjach naznaczających współczesną historię kraju — o Fajka
oil i słomie makowej. Staraliśmy się tym samym uka-
4

Fajka do palenia opium zwana czilim, wyko-

zać infrastrukturalne więzi, dzięki którym dokonuje się
międzykulturowe spotkanie. Te wirtualne połączenia
(filmy, wiadomości, fotografie, narracje) determinowały
opinie i doświadczenia gracza, a materialne substan-
cje (metal, ropa, słoma makowa) wciąż kształtują egzy-
stencję mieszkańców Afganistanu, reprezentowanych
w grze przez drugoplanowe postaci — boty.
Całość instalacji nawiązywała do teologii islam-
skiej poprzez odwołania do dwóch imion Boga —
„Pokój” (As-Salaam) i „Upokarzający” (Al-Mudhill).
Odnosiła się ona także do stanu politycznego — jego
nana z drewna, taśmy klejącej, pleksi, nici i łuski
naboju kalibru 26 mm z wyposażenia artyle-
rii przeciwlotniczej. (Afganistan, początek XXI w.,
nr inw. MAP 20328)
Instrument rhodziak
(autor: Czorszanbi)
Dwustrunowy instrument smyczkowy wyko-
nany z wykorzystaniem blachy żelaznej po pojem-
niku z olejem roślinnym USAID, czyli Amerykańskiej

4 Bazujemy na anglojęzycznej wieloznaczności tego słowa łączącej spożywczy “oil” (po którym puszka posłużyła do stworzenia
instrumentu) z substancją, która wyznacza energetyczny i ekonomiczny porządek współczesnego świata.
21

Agencji ds. Rozwoju Międzynarodowego, wspierają-
cej państwa rozwijające się i wprowadzające reformy
demokratyczne. Instrument stylem nawiązuje do tra-
dycyjnych form chordofonów, które obecnie wyko-
nuje się powszechnie z puszek i gotowych półfabry-
katów. Afganistan, Korytarz Wachański, wieś Iszmerg,
wykonawca: Czorszanbi (Afganistan, 2010 rok, nr inw.
MAP 20327)
Fajka czilim i instrument rhodziak, fot. Marek M. Berezowski
Oil
Piotr Cichocki, Joanna Owczarek
Instalacja muzyczna składa się z przetworzo-
nych fragmentów nagrania utworu „Bangicha” na
ghichak solo w wykonaniu Baby Nur Mohammada
(z płyty „Afghanistan: A Journey to an Unknown Musi-
cal World”, Network, 1994), które połączone zostały
z informacjami o spadających cenach ropy oraz
pobycie oddziałów armii Stanów Zjednoczonych w
Afganistanie (wiadomości pochodziły z kanałów:
„Bloomberg Business”, „Fox News”, „Newsy World”).
22
AL-MUDHILL
Piotr Cichocki, Karolina Frank, Joanna Owczarek

„Al-Mudhill” to jednocześnie gra i sen docierające

do widza za pośrednictwem zakłóconych i zniszczo-
nych przekazów medialnych. Instalacja zachęcała do
spojrzenia na świat oczami Rambo Al-Mudhilla („Upo-
karzającego”) posiadającego cielesne supermoce,
absolutną przenikliwość oraz umiejętności kulturowe
wyższe niż lokalni mieszkańcy. Akt jego łaski stawał się Klatka z filmu
dla ułaskawionego aktem ostatecznej hańby i określe-
nia nowych kolonialnych relacji władzy. Kolejne misje Kolaż zawierał fragmenty niskiej jakości kopii
bohatera dawały mu okazję do niszczenia latających filmu „Rambo III” w reżyserii Petera MacDonalda
ptaków. Rola zwycięzcy nie oznaczała jednak zrozu- z 1988 roku, a także filmów z kanałów youtube zmiesz-
mienia pokonanych, a gra nie opowiadała o kulturze czonych przez użytkowników o nickach Gabor Takacs
Afganistanu, lecz ukazywała moment politycznej i Talbot1939, prezentujących gry „Rambo: The Video
kolizji z perspektywy hegemona. Game” i „Rambo III – Genesis”

Klatka z fimu

23
Część 2
TERAŹNIEJSZOŚĆ
- SZARA STREFA
Miejsce ekspozycji:
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego
Szara strefa, fot. Marek M. Berezowski
Część wystawy o nazwie „Szara strefa” umiej-
scowiona została w korytarzu nieczynnego bufetu
w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uni-
wersytetu Warszawskiego, w kamienicy znajdującej się
w bezpośrednim sąsiedztwie ważnych budynków
administracji publicznej. Korytarz, w którym pokaza-
liśmy „Szarą strefę”, w przeszłości pełnił funkcję woj-
skowej stołówki; obecnie znajduje się tam szatnia.
W ramach wystawy, we współpracy z Weroniką
Plińską — doktorantką z Instytutu Kultury Polskiej Uni-
wersytetu Warszawskiego, oraz z Markiem M. Bere-
zowskim — fotografem i antropologiem, doktorantem
z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uni-
wersytetu Warszawskiego, studentki i studenci przy-
gotowali ekspozycję, której celem było postawienie
pytań bez udzielania jednoznacznych odpowiedzi.
Bezpośrednią inspiracją dla powstania ekspo-
zycji było wymykające się możliwościom konkretnej
oceny zjawisko „szarej strefy” (Knudsen i Frederiks-
sen 2015), początkowo rozumianej przez nas jako gest
oporu wobec dominacji rynku. Na wystawie ów opór
reprezentowany był przez „nieposłuszne obiekty”
(Flood i Grindon 2014) takie jak maszyna do ręcznego
skręcania papierosów, cukierki spoza strefy Schen-
gen, „potencjalny” towar wyciągnięty ze śmietnika,
czy podróżująca przez Polskę kuloodporna kamizelka.
„Nieposłusznych obiektów”, artefaktów używanych
podczas protestów przeciwko dominacji globalnego
24
kapitalizmu, nie łączą żadne określone cechy formalne
czy konstrukcyjne, nie różnią się one od zwykłych
towarów. Znalezione lub przechwycone, przystoso-
wane i użyte do kontestacji, nie raz miały już doko-
nać zmiany sytuacji określonych podmiotów (Flood
i Grindon 2014).
Olimpia, fot. Marek M. Berezowski
Instalacja pod nazwą „Maszyna do skręcania
papierosów” to rezultat badań przeprowadzonych
w budkach papierosowych na warszawskich osiedlach
przez Julię Szawiel i Patryka Zakrzewskiego. Przez
pewien czas, zamiast sprzedaży papierosów, tytoniu,
czy gliz, oferowano tam samą usługę skręcania. Praca
wykonana wspólnie z Markiem M. Berezowskim pre-
zentowała dokumentację fotograficzną znikających
błyskawicznie sklepików.
„Kamizelka kuloodporna i cukierek z Doniecka”
to plakat stworzony przez Marka M. Berezowskiego
razem z Weroniką Plińską, przedstawiający kamizelkę
kuloodporną kupioną na Ukrainie w ramach dzia-
łań pomocowych z Polski prowadzonych przez fun-
dację Otwarty Dialog. Na plakacie kamizelka zesta-
wiona została z cukierkiem z nieczynnej fabryki
w Doniecku, który trafił do Polski, drogą bagażowego
handlu. Realizacja tego eksponatu odbyła się we
współpracy z Małgorzatą Panasiuk i dzięki pomocy
fundacji Otwarty Dialog.
Praca pod tytułem „Olimpia”, autorstwa Wero-
niki Plińskiej i Marka M. Berezowskiego, komentowała
podejmowane wciąż próby skutecznego oczyszcze-
nia terenu Warszawy z nienowoczesnych i nieupo-
rządkowanych targowisk, traktowanych jak miej-
sca brudne i chaotyczne, a więc zagrażające harmo-
nijnemu rozwojowi. Częścią instalacji był film Magda-
leny Światłoń i Teresy Kutkowskiej pod tym samym
tytułem („Olimpia”).
Wystawę komentowały efemeryczne działania
w sieci podejmujące temat wszechobecności doświad-
czania „szarej strefy” w życiu współczesnej internautki.
Te eksperymentalne interwencje przygotowane
przez Julię Drąg i Tamarę Polę Sawko nosiły tytuł
„Szara strefa w internecie”. Wystawę dopełniły dwie
prace Marka M. Berezowskiego: „AWK wraca do domu”
i wykonany wspólnie z Patrykiem Zakrzewskim
i Oskarem Lubińskim „Raj podatkowy”.
25
 Gościnnie zaprezentowaliśmy także „Dzień z życia
sprzedawcy” i „Rynek: gorący i ciepły”, których auto-
rem jest Anton Nikołotow, artysta i antropolog, absol-
went Central Saint Martins na Uniwersytecie Arty-
stycznym w Londynie, doktorant w Berlin Graduate
School Muslim Cultures and Societies. Obie prace to
efekt badań terenowych prowadzonych przez autora
na jednym z podmoskiewskich targowisk. Pierwsza
z nich stanowiła intymny zapis codzienności emigran-
tów-kupców z Azji Centralnej, której dźwiękowy pejzaż
poprzecinany został komunikatami przechwyconymi z
krótkofalówek ochrony. Druga z prac prezentowała
wykonane w podczerwieni fotografie bazaru, kontra-
stujące zimną materię targowiska z ciałami „czynników
ludzkich” zredukowanymi do roli barwnych, ciepłych
plam.
Na wystawie udało się zgromadzić określoną
klasę przedmiotów reprezentujących tylko tę „szarą
strefę”, która jest uchwytna, namacalna i w zasa-
dzie jawna. Mimo iż jej przedmioty znikają szybko,
są jednak odnajdywane — w szczelinach przepisów
i w lukach prawnych uregulowań. Zawsze już tylko
ledwie obecne, wciąż jednak udają się pochwycić
i zamknąć w szklanej gablotce. Zupełnie inaczej jest z tą
szarą strefą, do której zbadania nie mamy dostępu, tą,
która korzysta z przywileju bycia niewidoczną. Dobra,
którymi się tam obraca, mają postać niematerialną,
a ich brak na wystawie odzwierciedlał bolesność nara-
stających podziałów społecznych: między tymi, którzy
posiadają kapitał i pomnażają go w sposób niejawny,
a tymi, którzy kontestują przemoc związaną z prakty-
kami silniejszych. Całkowity brak reprezentacji niewi-
docznej „szarej strefy” związanej z działaniami posia-
daczy "wielkiego kapitału" to jeden z najważniejszych
wniosków, jakie można wysnuć z naszej wystawy.
Budki papierosowe, fot. Marek M. Berezowski
Wystawa „Szara strefa” powstała jako wyraz
inspiracji etnograficznym konceptualizmem — eks-
perymentalną metodologią opracowaną przez Niko-
łaja Ssorina-Czajkowa (Ssorin-Czajkow 2013, Plińska
2012). Zaznaczona jedynie umownie w przestrzeni
korytarza i pozbawiona z góry narzuconej narra-
cji ekspozycja nie była więc czymś, co miało służyć
wyłącznie do oglądania, stwarzała raczej kontekst
sprzyjający rozmowie — pozostawała otwarta: na
krytykę, komentarz i osobistą refleksję. Co ważne,
przy okazji wystawy, przez dwa miesiące korytarz
obok nieczynnego bufetu stał się również tymcza-
sową przestrzenią spotkania z tymi pracownikami
Uniwersytetu Warszawskiego, których codzienna,
fizyczna praca przy konserwacji powierzchni, obiek-
tów, instalacji i urządzeń umożliwia codzienne funk-
cjonowanie instytucji.
Weronika Plińska
26
MASZYNA DO SKRĘCANIA
PAPIEROSÓW
Julia Szawiel, Patryk Zakrzewski
Akcyza na używki takie jak tytoń i alkohol to spu-
ścizna Napoleona Bonaparte, który zauważył, że za
pewne towary konsumenci są skłonni przepłacać.
Obecnie w Polsce ok. 85 % ceny papierosów stanowią
podatki. Wprost proporcjonalnie do każdej podwyżki
cen papierosów rośnie też zjawisko szarej strefy biz-
nesu nikotynowego, na którą składają się takie prak-
tyki jak przemyt gotowych produktów, zakładanie
drobnych, półoficjalnych manufaktur tytoniowych czy
— ujawniane przez organy ścigania — funkcjonowanie
nielegalnych fabryk papierosów.
Jednym z przejawów tego zjawiska, korzystają-
cym z istniejącej do niedawna luki prawnej, był wysyp
budek i sklepików z maszynami do skręcania papiero-
sów, które pojawiły się na polskich bazarach i w osie-
dlach. Organy kontrolujące sprzedaż produktów tyto-
niowych zorientowały się jednak, że sprzedaż samej
usługi skręcania stwarza możliwość omijania akcyzy,
Maszyna do skręcania papierosów, fot. Marek M. Berezowski
Maszyna do skręcania papierosów, fot. Marek M. Berezowski
co zresztą odzwierciedlała już sama cena papierosów
— mniej więcej dwukrotnie niższa niż w obiegu oficjal-
nym. W styczniu 2015 roku wprowadzono więc zakaz
komercyjnego używania maszyn do skręcania papiero-
sów podgroźbą kary do trzech lat pozbawienia wolności.
Małą skręcarkę otrzymaliśmy od sprzedawczyni
w jednym z ostatnich w Warszawie nielegalnych punk-
tów sprzedaży tanich papierosów. Stwierdziła ona,
że skoro prawo się zmieniło i od stycznia 2015 roku
maszyn nie będzie można używać w celach komer-
cyjnych, skręcarka już się nie przyda. Kiedy jednak w
innym sklepiku próbowaliśmy wypożyczyć maszynę
większych rozmiarów, okazało się, że właściciel już ją
sprzedał. Być może ostateczny los tego szczególnego
wynalazku nie jest więc przesądzony.
OLIMPIA
Weronika Plińska, Marek M. Berezowski
Pretekstem do stworzenia pracy stała się likwi-
dacja targowiska „Jarmark Europa” w centrum War-
szawy, które w 2012 roku zamieniono na wyludniony
i otoczony pustym terenem parkingów Stadion Naro-
dowy (Góralska, Patzer i Winkowska 2015). Drugim
27
źródłem refleksji były rozmowy przeprowadzone z
kupcami z targowiska „Olimpia”, znajdującego się na
obrzeżach stadionu Wolskiego Robotniczego Klubu
Sportowego. Handlarze skarżyli się na nieuzasad-
nione, wygórowane opłaty za jeden metr kwadra-
towy „handlu naręcznego”, polegającego na rozkłada-
niu towarów bezpośrednio na ziemi.
Jednocześnie intencją pracy „Olimpia” było
skłonienie do namysłu nad istotą zmiany społecz-
nej, jaka dokonuje się za pośrednictwem obiekty-
wizacji w postaci dóbr codziennego użytku (Mil-
ler 2005). Zdjęcia zrobione przez Weronikę Pliń-
ską powstały na terenie posprzątanego targowiska
„Olimpia” w dniu, w którym bazar się nie odbywał.
Autorka zwróciła uwagę na drobne pozostałości po
towarach wciąż pokrywające teren i potraktowała
je jak materialne wskaźniki działania kupców,
klientów, personelu sprzątającego, administracji
stadionu/targowiska i przypadkowych przechodniów.
Etnograficzne przyglądanie się obrzeżom stadionu
pozwoliło jej dostrzec te widzialne ślady splątanej
sieci społecznych interakcji (por. Gell 1998). Na
wystawie fotografie drobnych pozostałości niegdy-
siejszych dóbr codziennego użytku wyeksponowano
w ramie dekoracyjnej wyprodukowanej przez firmę
IKEA, która jest obecnie popularnym w Warszawie
dostarczycielem wyposażenia domów, firm i lokali.
OLIMPIA
Teresa Kutkowska, Magdalena Światłoń (1’33 min)
Film Magdaleny Światłoń i Teresy Kutkowskiej
oddawał dynamikę naprzemiennych aktów sprzątania
i przeszukiwania terenu targowiska „Olimpia” w War-
szawie już po godzinach pracy bazaru.
DZIEŃ Z ŻYCIA SPRZEDAWCY
Anton Nikolotov
(8 min)
Praca ma charakter work-in-progress i jest efek-
tem długotrwałego uczestnictwa autora w życiu emi-
grantów: kupców i sprzedawców na jednym z pół-
oficjalnych moskiewskich bazarów. Stanowiła ona
skondensowany ośmiominutowy zapis, na który zło-
żyły się fragmenty wybrane spośród godzin nagrań
Olimpia, kadr z filmu Teresy Kutkowskiej i Magdaleny Światłoń
sporządzonych w terenie, gdzie autor zarejestrował
zarówno dźwięki towarzyszące pracy, jak i odpoczyn-
kowi sprzedawców oraz komunikaty przechwycone
z krótkofalówek ochrony targowiska. Celem projektu
była dokumentacja pejzaży dźwiękowych i dźwięko-
wych atmosfer bazaru, doświadczanych przez związa-
nych z nim ludzi. Projekt zmierzał jednak do zaprezen-
towania również takich dźwiękowych mikropraktyk,
które zwracają się ku innym, odległym światom, jak na
przykład wspólne słuchanie bollywoodzkich piosenek
miłosnych, żarty z klientów i z przechodniów, zasy-
pianie podczas słuchania recytacji koranicznej sury
„Ya Sin”, czy palenie haszyszu. Jego ostateczną wersję
stworzy zmontowane nagranie opracowane wspólnie
28
z różnymi pracownikami bazaru zawierające również
dyskusje i wywiady na temat specyfiki samego
dźwięku i jego znaczenia w ich życiu codziennym.

RYNEK: „GORĄCY” I „CIEPŁY”

Anton Nikołotow

Instalacja fotograficzna podejmowała temat ter-

mograficznego obrazowania w podczerwieni, które
ma szerokie zastosowanie w działaniach wojen-
nych, w łowiectwie, w medycynie oraz w pożarnic- Rynek „gorący” i „ciepły”, fot. Marek M. Berezowski

twie i ochronie bezpieczeństwa. Proces zamiany ludzi

i przestrzeni związanych z nieoficjalnym rynkiem
w obszary promieniującego „mięsa” i nieruchomej,
zimnej materii, pokazał miejsca związane z konsump-
cją widziane za pośrednictwem technologii używa-
nych do pilnowania i kontroli.
KAMIZELKA KULOODPORNA
I CUKIEREK Z DONIECKA
Marek M. Berezowski, Weronika Plińska
Plakat zaprezentowany na wystawie przedsta-
wia dwa „ruchome” przedmioty materialne, w różny
sposób kwestionujące logikę stawiania granic ( — któ-
rych celem jest zakreślenie i arbitralne odseparo-
wanie jakiegoś fragmentu rzeczywistości od innego).
Jak wiadomo, granica państwowa — definiowana jako
„powierzchnia pionowa, przechodząca przez linię gra-
niczną, oddzielającą terytorium, podziemie i obszar
powietrzny jednego państwa od innych państw lub
obszarów niczyich” (Wikipedia) - służy interesom
instytucji państwowych i kontroli. Drobny przygra-
niczny handel, mały przemyt, zawód „mrówki” gra-
nicznej, czy „turystki handlowej” to sposoby radzenia
sobie z restrykcyjnością granic państwowych i
wykorzystania ich ekonomicznego potencjału.
Nie tak dawno temu fundacja Otwarty Dialog z sie-
dzibą w Warszawie zaangażowała się w pomoc ukra-
ińskim uczestnikom protestów na Majdanie, które roz-
poczęły się w 2013 roku. Po krwawych zajściach, w
wyniku których śmierć poniosło około setki demon-
strantów, 22 lutego 2014 roku władzę przejęła opo-
zycja, a premier Wiktor Janukowycz uciekł do Rosji.
Radość ze zwycięstwa dość szybko przesłonił jed-
nak wybuch konfliktu zbrojnego w Donbasie. Fun-
dacja Otwarty Dialog starała się wówczas przekazać
kamizelki kuloodporne żołnierzom. Jednak restrykcje
dotyczące obrotu kamizelkami ściągnęły kłopoty na
wolontariuszy fundacji, którzy nie zdołali przewieźć
ładunku poza granice Polski (m. in. wszczęto przeciwko
nim postępowania karne i zarekwirowano kamizelki).
Stało się tak, gdyż polskie prawo pozwala na prze-
wożenie przez granicę tylko pojedynczych kamizelek
(z czasem wywalczona została opcja pięciu sztuk na
osobę). Z braku możliwości zorganizowania legal-

29

nego transportu, wolontariusze fundacji musieli więc
początkowo uciekać się do metod podobnych do
tych, jakimi posługują się przygraniczne „mrówki”,
które wielokrotnie przekraczają granice i kupują towar
w handlu detalicznym. Kamizelkę zestawiliśmy na plaka-
cie z ukraińskim cukierkiem pochodzącym z Doniecka.
Fabryka cukierków „AWK” (АВК), która go wyprodu-
kowała, została zamknięta w wyniku działań zbrojnych
prowadzonych w Donbasie. Wyprodukowane cukierki
wciąż jednak pozostają w sprzedaży w jednym z przy-
granicznych miasteczek na południowym Podlasiu.
Wędrując ze Wchodu na Zachód, trafiały do Polski,
z której nie udało się wyjechać kamizelkom.
Obecnie fundacja ma już pozwolenie, by za pie-
niądze zebrane w Polsce kupować kamizelki kulood-
Kamizelka kuloodporna i cukierek z Doniecka, fot. Marek M. Berezowski
porne i dostarczać je żołnierzom oraz wolontariuszom
w Donbasie. Ich zakup dokonywany jest bezpośred-
nio na Ukrainie.
AWK WRACA DO DOMU
Marek M. Berezowski (1’34 min)
Wideo „AWK wraca do domu” nawiązuje do pla-
katu „Kamizelka kuloodporna i cukierek z Doniecka”.
„AWK” to nazwa znanej fabryki słodyczy, z której
pochodzi umieszczony na plakacie cukierek. Słody-
cze z ogarniętego wojną Donbasu przewieziono do
Polski i tutaj je sprzedano. Cukierki wyruszyły jednak
w podróż powrotną: przez Kijów zabrano je do
Obwodu Donieckiego, a tam, w ramach transakcji
30
z ukraińskimi pogranicznikami, wymieniono na wielka-
nocne ciasto. Tym samym cukierki pomogły w przejeź-
dzie przez ostatni błokpost w drodze na linię frontu.
SZARA STREFA W INTERNECIE
Julia Drąg, Tamara Sawko
To eksponat tajemniczy, raczej happening niż
fizyczny obiekt. Można go interpretować jako arty-
styczną odpowiedź na irytujący problem okienek
wirusów wyskakujących w przeglądarce interneto-
wej, które przeszkadzają użytkownikowi komputera
AWK wraca do domu, kadr z filmu Marka M. Berezowskiego
w codziennej pracy-zabawie. Ale, sprowokowany
ruchem sieciowego przechodnia, ten efemeryczny
eksponat w formie wideo mierzy się z problemem
nielegalności w sieci…
PODKŁADKA
Julia Drąg, Tamara Sawko
„Podkładka” jest obiektem, który pojawia się
w miejscu dla niego nieprzeznaczonym. Niczym pod-
rzucone przez kukułkę jajo, próbuje wtopić się w oto-
czenie. To nietypowa podkładka pod myszkę kompu-
terową, na której wydrukowana została grafika przed-
stawiająca popularny portal aukcyjny. Licytowane tam
przedmioty to często rzeczy z pogranicza legalności,
takie jak chińskie podróbki popularnych ubrań, urzą-
dzenie mające chronić przed podsłuchem, tanie roz-
lewane perfumy, czy kaktusy, będące silnie odurzają-
cym narkotykiem. Co ważne, ten eksponat może peł-
nić rolę użytkową, jeśli tylko zwiedzający się na to
zdecyduje.
RAJ PODATKOWY
Marek M. Berezowski, Oskar Lubiński,
Patryk Zakrzewski
(1’30 min)
„Szara strefa” w potocznym rozumieniu tego
słowa może kojarzyć się z bazarowymi interesami,
pracą „mrówek” i przemytników na granicach, podra-
bianymi towarami oferowanymi w internecie, drugim
obiegiem towarów. Chociaż w dużej mierze niejawne,
przedstawione powyżej sytuacje są mniej lub bardziej
dostępne, widzialne, znajome.
Tymczasem świat ludzi naprawdę bogatych jest
przestrzenią niedostępną, zamkniętą za wysokimi
murami, ukrytą na zagranicznych kontach, zarezerwo-
waną dla posiadaczy złotych kart klubowych. Zarówno
dla bogaczy jak i wielkich korporacji raje podatkowe
stają się szansą na uniknięcie płacenia podatków, a
tym samym umożliwiają dalsze bogacenie się.
Wideo zatytułowane „Raj podatkowy” przed-
stawia próbę powieszenia "kontrowersyjnego" pla-
katu przy budynku Ministerstwa Gospodarki sąsia-
dującego z Instytutem Etnologii i Antropologii Kul-
turowej w Warszawie. Plakat, jak łatwo się domyślić,
31
 Raj podatkowy, fot. Marek M. Berezowski

wyraża sprzeciw wobec nieuczciwych praktyk finan-

sowych, z których korzystają najbogatsi. Streetartowy
opór przeciwko rajom podatkowym musiał oczywiście
być skazany na porażkę, tak samo jak los plakatu na
elewacji budynku. Być może dzięki plakatowi, choćby
przez krótką chwilę, problem stał się jednak bardziej
widoczny dla przeciętnego przechodnia?

32
Część 3

PRZYSZŁOŚĆ
Miejsce ekspozycji:
Galeria 18A w Warszawie

Przekraczając drzwi zaaranżowanego na wysta-

wie mieszkania, zwiedzający wcielał się w rolę etno-
grafa badającego sposoby egzystencji człowieka przy-
szłości oraz jego interakcji z obiektami codziennego
użytku. Tym samym przestrzeń tej części ekspozycji
określiliśmy jako fragment terenu badań spekulatyw-
nej etnografii (można nazwać go również skansenem
inscenizującym warunki życia w 5102 roku).
Wykorzystując metodologię sztuki site-specific,
dostosowując ją do przestrzeni mieszkania pod adre-
sem Nowogrodzka 18A/1, skoncentrowaliśmy się na
inscenizacji, która nabierała znaczenia i formy pod
wpływem aktywności zwiedzającego. Opuszczone,
zaniedbane wnętrze pozwoliło nam skonstruować
rodzaj dystopii — wizji przyszłości, w której material-
ność zostaje zdegradowana, ograniczeniu ulega rola
niewirtualnych technologii, rośnie zaś znaczenie nie-
materialnych mediatorów, modyfikujących granice
indywidualnej i grupowej tożsamości.
W tej wizji przyszłości ludzka egzystencja jest
postępująco dematerializowana. Fizyczne potrzeby
Prace streetartowe Bez tytułu, Simpson, fot. Dang Thuy Duong

33
człowieka oraz dbałość o nie zostają ograniczone
do minimum i zastąpione pragnieniami wirtualnymi.
W przyszłości emocjonalność i duchowość zmedia-
tyzują się, a ich użytkownicy zdefiniują je jako część
swoich technologicznych ciał i osobowości.5
Całość ekspozycji była swoistą instalacyjną
refleksją powstałą na bazie antropologii technolo-
gii i internetu oraz popkulturowych dystopii z nurtu
science fiction.
Antropologia technologii i science ficton mają ze
sobą wiele wspólnego. Tim Boellstorff zauważa, że
metodą antropologii technologii jest analiza zmienia-
jących się definicji granic i istoty człowieczeństwa w
obliczu nasilających się interakcji z elektronicznymi
mediami (2010). Autor ten odwołuje się przy tym do
koncepcji Philipa K. Dicka, o którym więcej za moment.
Podobne zainteresowanie spekulatywną
wyobraźnią, rozumianą jako źródło wiedzy na temat
roli przedmiotów, wykazuje również Bruno Latour
(2010). Sherry Turkle postrzega zaś rozwijające się
szybko technologie jako projektujące „zarówno nasze
intymne relacje jak i samotności” (2008, s. 29).
Kulturowe teksty z nurtu science fiction, w szcze-
gólności te Philipa K. Dicka, Jacka Dukaja i Stanisława
Lema (a także Davida Cronenberga), zdają się pokazy-
wać podobne problemy. Odnosząc się do związków
między antropologią i sztuką, przedstawiliśmy dwie
instalacje będące swobodnymi wariacjami na temat
motywów zaczerpniętych m. in. z powieści Blade
Runner. Czy androidy marzą o elektrycznych owcach
(Dick 2011) oraz filmów Videodrom i eXistenZ Davida
Cronenberga.
Pomysł instalacji „5102” narodził się w trakcie
dyskusji nad fragmentem książki Dicka, przedstawiają-
5 Przy zakreśleniu takiego pejzażu zainspirowaliśmy się filmem “eXistenZ” Davida Cronenberga (1999),
przedstawiającego społeczeństwo przyszłości, którego otoczenie materialne zostało zdegradowane i zaniedbane,
a rozwój przeniósł się w sferę wirtualną.
cym poranny dialog głównego bohatera z cierpiącą na
zaprogramowaną depresję żoną:
„ — Jeżeli zaprogramujesz odpowiednio silny
impuls, będziesz zadowolona, że się obudziłaś. Na
tym polega cała sprawa. Przy ustawieniu programu na
pozycję C, impuls odblokowuje świadomość. Wiem to
po sobie. - Przyjaźnie, bowiem czuł się życzliwie uspo-
sobiony do całego świata (jego program ustawiony był
na D), poklepał jej nagie, nieopalone ramię” (2011, s. 4).
Instalacja „Cyfrowy kościół” w sposób mniej
bezpośredni odwoływał się do opisu technologicz-
nego sakramentu „zespolenia z Mercerem” z tej samej
książki:
„Czas, by ująć uchwyty, powiedział do siebie
i przeszedł przez salon do czarnej skrzynki empatycz-
nej. Gdy włączył ją, z zasilacza wydobył się charakte-
rystyczny, słaby zapach jonów ujemnych. (…) Nabrał
więc głęboko powietrza w płuca, by się uspokoić
i ujął oba uchwyty. Obraz ustalił się. Zobaczył natych-
miast znajomy krajobraz, brunatne, nagie wzniesienie
z kępkami wyschniętych na pieprz traw sterczących
ukośnie w blade, pozbawione słońca niebo. Pojedyn-
cza postać, mniej więcej o ludzkich kształtach, brnęła
pod górę; stary człowiek odziany w wyszarzałą, bez-
kształtną szatę, okrycie tak nędzne, jakby urwane
z wrogiej pustki nieba. (…) Nastąpiło fizyczne zespo-
lenie, podobnie jak umysłowa i duchowa identyfikacja
z Wilburem Mercerem. Podobnie działo się ze wszyst-
kimi, którzy trzymali uchwyty czy to tutaj na Ziemi,
czy też na którejś ze skolonizowanych planet. Czuł
ich, łączył w sobie bełkot ich myśli, słyszał w swym
mózgu hałas ich wielu pojedynczych istnień” (tamże,
s. 15-16).
34
 W odróżnieniu od twórców science fiction, nie
zależało nam jednak na przedstawieniu fabuły, a raczej
na wytworzeniu kontekstów potencjalnych doświad-
czeń codziennego życia w przyszłości.
Warto zaznaczyć, że ekspozycja w Galerii 18A
przybrała bardzo dynamiczną formę. Dwukrotnie
zmienione zostało oświetlenie części „5102”, tak by
przesuwać stopniowo akcent na indywidualne aktyw-
ności zwiedzających sterujących światłem. Prace stu-
dentów na późniejszym etapie uzupełnili streetar-
towcy — Anna Koźbiel, Adam Walas, Simpson i SC
Szyman — muralami i instalacją, które dopełniły wizje
przyszłości. Jeśli „5102” prezentowało prywatne prze-
strzenie doświadczania, prace artystów zmierzały do
zainscenizowania języka wizualnego zmediatyzowa-
nych przestrzeni publicznych przyszłości i przedsta-
wiały spekulatywne ikonografie odnoszące się do
przyszłych społecznych fenomenów: skomercjalizo-
wanej seksualności (Adam Walas), zerwania z fizycz-
nością (Simpson), kontrolowanego doświadczenia reli-
gijnego (Anna Koźbiel) i estetycznego (SC Szyman).
Piotr Cichocki
Cyfrowy kościół, fot. Marek M. Berezowski
CYFROWY KOŚCIÓŁ
Piotr Cichocki, Katarzyna Król, Jakub Walkowski
Obok instalacji umieszczona została “instrukcja
obsługi” zmediatyzowanego rytuału religijnego:
I. Wysłuchaj wskazówek z pierwszego
głośnika
II. Podejdź do słuchawek z nabożną czcią
i wsłuchaj się w dźwięk
III. Odbierz błogosławieństwo z drugiego
głośnika
Pokój, w którym umieściliśmy instalację, nazwa-
liśmy kapliczką używaną przez mieszkańca do kon-
taktu z transcendencją. Często analizowana przez
antropologów materialność (taka jak ołtarze czy reli-
kwie) nie była gwarantem rytuału, jawiła się tu raczej
jako przestrzeń efemeryczna, a główne role w dozna-
niach transcendentalnych przejmowały dźwięki i tech-
nologie mediujące, które wpływały na przyjmują-
cego sakrament. Transcendencja wyrastać miała jed-
nak w innym kierunku i za pomocą innych środków,
niż można by przypuszczać na podstawie dzisiejszych
fenomenologii religii.
Zaprezentowaliśmy technologiczno-biologiczny
projekt wykorzystujący binaural beats - psychoaku-
styczny efekt, który ma wywoływać medytacyjne
lub transowe stany emocjonalne i psychicznie sty-
mulować słuchaczy. Już dziś binaural beats, nazwane
cyfrowymi narkotykami, stały się nielegalne w nie-
których krajach Półwyspu Arabskiego, co wydaje się
wskazywać, że ich działanie dotyczy sfer doświadcze-
nia zarezerwowanych obecnie dla stanów religijnych.
Fale dźwiękowe binaural beats mają bezpośrednio
35
wpływać na umysł i ciało człowieka, zatem przyjmują
rolę potężnego aktora modelującego doświadczenie
ludzkie. Przedstawiliśmy wizję, w której technologie
zajęły centralną rolę w budowaniu kulturowych i reli-
gijnych praktyk oraz wyobrażeń.
„Cyfrowy kościół” skłaniał do zastanowienia
się, czy istnieje uniwersalna częstotliwość dźwięku
doświadczenia religijnego? Czy media i technologie
będą tworzyć naszą duchowość i przeżycia transcen-
dentalne?
Układ przestrzenny instalacji, rozplanowany
w niewielkiej sali i determinujący ruch zwiedzających,
zainspirowany został teorią Alfreda Gella, opisującego
pułapki łowieckie jako obiekty sztuki, w ramach któ-
rych rozwija się społeczno-materialny dramat rywali-
zujących antagonistów (np. łowcy i zwierzyny) (1996).
„Cyfrowy kościół”, jak wiele innych współczesnych
instalacji, chwytał zwiedzającego w pułapkę, prowa-
dząc go od niewiedzy, poprzez zmianę stanu świado-
mości, do oczyszczenia.
Wszystkie powyższe elementy były jednocześnie
symulacją i stymulacją technologiczną, będącą futury-
5102, fot. Marek M. Berezowski
styczną wizją religijności rozumianej jako doświadcze-
nie ucieleśnione (Csordas 2002), w tym przypadku na
sposób zmediatyzowany i połowicznie wirtualny.
5102
Izabela Chamczyk, Magdalena Karpińska, Marta
Sałyga, Stefan Waliszewski
„5102” była instalacją inscenizującą przestrzeń
mieszkalną przyszłości.
Zamieszkująca to wnętrze osoba zdobywa
informacje o swoich uczuciach, manipulując kolorem
światła, które umożliwia codzienne doświadczenie
5102, fot. Dang Thuy Duong
a zarazem je formatuje. Nakreśliliśmy w ten sposób
wizję świata, w którym stany emocjonalne ( - i wiedza
na ich temat), będą powszechnie dostępne dzięki
skomercjalizowanym mediom. Ile skatalogujemy uczuć
w 5102 roku? Emocje/afekty staną się przedmiotami
handlu detalicznego, a ich zasób uzależni się od majęt-
ności klienta. Kolor i charakter światła decydowały o
tym, jaką wiadomość widział mieszkaniec/zwiedzający
36
a tym samym do jakiego uczucia otrzymywał stymula-
cje-uczucia niekoniecznie zrozumiałego dla nas, żyją-
cych w 2015 roku.
Jeśli teraz, kupując przedmiot, zyskujesz styl życia,
filozofię, status, to co będzie można nabyć w szóstym
millenium? Być może właśnie emocje: mieszkaniec/
zwiedzający dostawał je spakowane i skategoryzo-
wane, musiał je tylko zobaczyć.
Plakaty znajdujące się na ścianach pokoju zawie-
rały idiomatyczne emocjonalne/afektywne komuni-
katy przygotowane przez studentów, którzy pod kie-
runkiem artystki Izabeli Chamczyk zastosowali intu-
Above us only sky, fot. Piotr Cichocki

fot. Dang Thuy Duong

37
icyjne metody ich produkowania (takie jak rysowanie
z zamkniętymi oczami czy lewą ręką). Plakaty wyko-
nano z użyciem tylko dwóch kolorów — zielonego
i czerwonego, co spowodowało, że w wyniku zmienia-
jącej się iluminacji (zielonej i czerwonej) poszczególne
elementy plakatów znikały lub pojawiały się.

ABOVE US ONLY SKY

PROJEKT OPAKOWAŃ I ULOTEK INFORMACYJNYCH

Anna Koźbiel

Odwrót od instytucjonalizacji religii może nastą-

pić szybciej, niż się spodziewamy. Religijność zostanie
zredukowana do osobistego doświadczenia ducho-
wego, które — jak wiele innych doświadczeń osobi-
stych — stanie się dostępne od ręki dzięki rozwinię-
tej technologii. Środki pomagające osiągnąć określony
stan świadomości będą szeroko dostępne.
Czy ich dostępność, popularność, refundacja etc.
uzależnią się od aktualnie panujących opcji politycz-
nych? Czy będą dzielić się na ekskluzywne, przezna-
czone dla bogatych obywateli i tanie zamienniki dla
biedoty?
fot. Dang Thuy Duong

PRACE STREETARTOWE nologia pozwalająca na naginanie limitów ludzkiego

BEZ TYTUŁU
Simpson, SC Szyman, Adam Walas
Zróżnicowane prace kilku autorów wpisały się
narracyjnie w całość wystawy poprzez próbę nakre-
ślenia wizji przyszłych modyfikacji ludzkiej cielesności,
sensualności i społeczeństwa. Adam Walas przedsta-
wił futurystyczną seksualność, w którą wkracza tech-
ciała w zależności od uwolnionej od tabu sfery fan-
tazji. Simpson pokazał możliwe rekontekstualizacje
powiązań pomiędzy ciałem a duchowością człowieka,
między jego wnętrzem a zewnętrzem, które mają w
dalekiej przyszłości ulec znaczącym modyfikacjom. SC
Szyman zaprezentował niepokojące ornamenty, przy-
wodzące na myśl zdobienia futurystycznych domów,
jak i wkraczające w te domostwa reklamy. Wszyscy

38
 fot. Piotr Cichocki

artyści zastosowali efekt połączenia kolorów zielo-

nego i czerwonego, pozwalający na ukrywanie i poja-
wianie się określonych warstw prac w zależności od
stale zmieniającego się oświetlenia we wnętrzu gale-
rii. W ostatnim okresie trwania wystawy prace oświe-
tlali sami zwiedzający, którzy otrzymywali przy wej-
ściu latarki z dwoma kolorami.

39
BIBLIOGRAFIA:

Benedyktowicz, Danuta i Zbigniew Benedyktowicz

1990, Symbolika domu w tradycji ludowej, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, t. 44, z. 4, s. 3-16.

Boellstroff, Tom
2010, Coming of Age in Second Life: An Anthropologist Explores the Virtually Human, Princeton: Princeton Univer-
sity Press.

Cage, John
2010, Kompozycja jako proces: niezdeterminowanie, przeł. S. Wieczorek [w:] Kultura dźwięku. Teksty o muzyce
nowoczesnej, red. C. Cox, D. Warner, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, s. 227-240.

Csordas, Thomas J.
2002, Body, Meaning, Healing, London, New York: Palgrave Macmillan.

Dick, Philip K.
2011, Blade Runner. Czy androidy marzą o elektrycznych owcach?, przeł. S. Kędzierski, Warszawa: Rebis.

Flood, Catherine i Gavin Grindon

2014, Introduction [w:] Disobedient Objects, London: V&A Publishing, s. 6–44.

Gell, Alfred
1996, Vogel’s Net: Traps as Artworks and Artworks as Traps, „Journal of Material Culture”, vol. 1, nr. 15, s. 15–38.
1998, Art and Agency. An Anthropological Theory, Oxford, New York: University Press.

Góralska, Magdalena, Helena Patzer i Małgorzata Winkowska

2015, The Stadium as a Witness. A Story of a Changing Monument, „Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej”, nr
9, tekst dostępny online: http://pismowidok.org/index.php/one/article/view/271/542 [dostęp: 19.01.2016].

Hannerz, Ulf
2006, Powiązania transnarodowe, przeł. K. Franek, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

40
Heidegger, Martin
1977, Budować, mieszkać, myśleć, przeł. K. Michalski [w:] Budować, mieszkać, myśleć, Eseje wybrane, War-
szawa: Czytelnik, s. 316 - 334.

Herzfeld, Michael
2011, Zażyłość kulturowa. Poetyka społeczna w państwie narodowym, przeł. M. Buchowski, Kraków:
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Knudsen, Ida Harboe i Martin Demant Frederikssen

2015, Introduction: What is a Grey Zone and Why is Eastern Europe One [w:] Ethnographies of Grey Zones in
Eastern Europe: Relations, Borders and Invisibilities, London, New York: Anthem Press, s. 1-22.

Latour, Bruno
2010, Splatając na nowo to, co społeczne, przeł. A. Derra, K. Arbiszewski, Kraków: Wydawnictwo
Universitas.

Logan, William Stewart

2000, Hanoi: Biography of a city, Sydney: UNSW Press.

Miller, Daniel
2005, Materiality: An Introduction [w:] Materiality, Durham, London: Duke University Press, s. 1-51.

Plińska, Weronika
2012, Ethnographic Conceptualism: Performing Methodological Experiments. Instytut Sztuki
Courtaulda w Londynie (omówienie), „Rocznik Antropologii Historii”, nr 1, s. 388-392.

Ssorin-Czajkow, Nikołaj
2013, Ethnographic Conceptualism: An Introduction, „Laboratorium” nr 5(2), tekst dostępny online:
http://www.soclabo.org/index.php/laboratorium/article/view/336/864 [dostęp: 19.01.2016].

Turkle, Sherry
2008, Inner History [w:] Inner History of Devices, red. S. Turkle, Cambridge, MIT Press, s. 2-32.

41
English
 INTRODUCTION
The idea of a society has become in the hands of later-day ‘social explainers’ like
a big container ship which no inspector is permitted to board and which allows social
scientists to smuggle goods across national borders without having to submit to public
inspection. Is the CARGO empty or full, healthy or rotten, innocuous or deadly, newly
made or long disused?
(p. 68, Latour 2005)

From its very beginnings CARGO/(im)materiality

Installation "Nhà" in Asia Pacific Museum in Warsaw.
Photo by Marek M. Brezowski
The liminal ground between the cultural
anthropology and modern art is relatively low populated,
so our exploration and eventually inhabitation of
that area, which happened during the work on the
exhibition entitled CARGO/(im)materiality asks for a
more elaborate refelction. The reflection is perhaps
too less for a manifest but more a detailed description
of our methodology, aims and theoretical basis.
(with an extended title: The interdisciplinary
exhibition) was designed as multi position venture,
combining cultural anthropology, design, ethnography,
museum and contemporary art methodologies. The
project emerged from a blurry plan of an exhibition
to breach the visual and performative conventions
of the ethnographic representation. Reflections
and discussions among the initiators of the project
effected with conclusion that the work on the
exhibition should be organised as an interdisciplinary
seminar.
From October 2014 the seminar group consisted
of curators Weronika Plińska (IKP UW) and Piotr
Cichocki (IEiAK UW), and students Julia Drąg,
Magdalena Karpińska, Małgorzata Panasiuk, Patrycja
Pendrakowska, Marta Sałyga, Tamara Pola Sawko, Julia
Szawiel, Stefan Waliszewski, Jakub Walkowski, Patryk
Zakrzewski, Katarzyna Zarzycka from IEiAK UW with
Karolina Frank, Joanna Owczarek from IKP UW1.

1 With the time the group was extended to Teresa Kutkowska and Magdalena Światłoń - students from Faculty of Art,
Pedagogical University of Cracow

43
 Just after the establishment of the seminar a group
of artists joined the joined the project, taking part in
both definition of the concept of CARGO and in work
on the exhibited objects and installations, the latter
as curators. Marek M. Berezowski, Izabela Chamczyk,
Dang Thuy Duong, Daniel Rycharski, Weronika Plińska
and Piotr Cichocki became coordinators of workgroups
dedicated to a preparation of particular objects with
use of certain methodologies . The following pages
2
bring the descirptions of the effects of workgroups’
actions. During the project we aimed to flat the
hierarchy of students — professionals, taking as the
motto the sentence enunciated and accepted during
the first meeting: „an opinion of official coordinator will
be equal to any other participant’s voice, nonethless
we won’t avoid conflicts or frictions, since we’re in the
process of cooperation, not an education”.
The above mentioned arrangments became
a basis for the further work. The theoretical point
of departure was a metaphore of cargo, the notion
present in the field of anthropology since the early
descriptions of synkretic religious practices from
Melanesia, widely known as „cargo cults”. The notion of
cargo became used outside the academia but originaly
designated practices like mimicry of banking system,
airfields or western clothings. We relate to them as
to discursive and performative reinterpretation of
the provenance, the meaning and the role of western
commodities. For example W. Bęben commented
on myth of one of Papua New Guinea groups, who
defined cargo as gifts from a long missing brother. The
gifts were believed to be stolen by deceitful colonists
and religius practices had an obvious aim to bring back
the appropiate circulation of goods.
2 As the CARGO was initiated as a bottom up project, it demanded from all its participants a lot of overall coordinative work. It stretched from
public relations and avdertisment through the administration of crowd funding campain to logistics.
We decided to act similarly. Our aim was to
reinterpret certain kinds of objects and their relations
within the social world. We were interested especially
in the objects and material structures, that work close
to the human body, however their actions remain
unnoticeable because of being „blindly obvious”.
We include to this category objects of everyday life
(like combs, pipes, everyday religious paraphernalia),
objects from in-between categories and/or ephemera
(trash, cigarettes) and spaces of everyday experience
(households, grocery stores). After Ulf Hannerz
(2006), Bruno Latour (2010) and Sherry Turkle
(2008) we assumed that interactions with those kind
of objects are agents in process of construction of
social identities, various forms of social and political
communities. Following the argument previously made
by Sherry Turkle the usual acknowledgement of these
objects and the mere narration on them (in her writings
the technological object takes the central role) relies
on repetition of officlal advertising campaings, the
media slogans, „the corporate line” (2008). However,
the ethnographic and artistic gaze and — most of all
— careful listening should concentrate on the ways in
which they take part in inner life of the users.
According to Bruno Latour we decided to use
certain tactics of the representation of the objects
(or as Latour wrote occasions of momentary visibility
(p. 80)) and narratives on them, that let us show their
active roles in constituence of social communities and
identities. We have used the historical narratvies and
objects that referred to the states of crisis in which
the objects appeared as trigerring mediators (p. 81).
We have cooperated with The Asia Pacific Museum
in Warsaw, which institution proposed several objects
from Vietnam and Afghan wartime.
44
 We have conducted ethnographic fieldwork,
using the methodology of being ignorant and clumsy
users of everyday life objects (p. 80). Finally we have
referred to science-fiction genre, the counterfactual
history, by constructing a dystopian fiction (p. 82).
The method let us set the three temporal and spatial
realms in which we placed by the form and by the
subjects all pieces of the CARGO exhibition.
First part of the exhibition was placed in The
Asia Pacific Museum in Warsaw. Group of students
cooperated with Museum on archives of photos,
documents and diaries of artist — traveller Janusz
Eysymont. They also studied the specific of museum
Performance by Daniel Rycharski featuring Dang Thuy Duong in Asia Pacific Museum in Warsaw. Shot from the film “Cargo/(im)materiality”
and exhibition work from custodian Magdalena
Ginter-Frołow. It started from the historical objects
made in Vietnam and Afganistan, the private photos’
collection and material from ethnographic research on
the everyday life and its collision with the process of
modernisation in the context of individual biographies
and armed conflicts. The two installations that included
various of pieces were prepared in cooperation with
artist Daniel Rycharski, artist and designer Dang Thuy
Duong and artists/anthropologist Piotr Cichocki.
The second part entitled specifically as „The
Grey Zone” was placed in the Institute of Ethnology
and Cultural Anthropology UW. It consisted on
directed by Teresa Kutkowska and Magdalena Światłoń (2015)
45
ethnographic installations, photographs andother mul-
timedia. „The Grey Zone” was a subversive gesture
against the market hegemony. A certain parts of the
exhibition were objects like the machine for rolling ciga-
rettes, one candy from Donetsk, Ukraine and former
commodities found back in stock at one of the Warsaw
flea markets. Among the contributors of the Grey
Zone were Marek M. Berezowski, Anton Nikolotov and
Weronika Plińska along with students from IEiAK UW.
The third part placed in Gallery 18A immersed
the visitors in dystopian fieldwork taking place
in unspecified future. The visitor personates an
Fieldwork conducted at the Warsaw flea market Olympia which preceded opening of “The Grey Zone” exhibition. Shot from the film “Cargo/(im)mate-
ethnographer researching the dwelling of a futuristic
human. The exposition was based on the speculative
conception of entanglement of human experience
and technical (im)materiality. This part of CARGO
was prepared by two groups of students coordinated
by visual artist Izabela Chamczyk and again Piotr
Cichocki. With the passing of time the exposition
became enriched by group of street-art painters
(Anna Koźbiel, Adam Walas, Simpson and SC Szyman),
who added their visual interpretations on the notions
of mediated futures.
Almost a year of work on the exhibition was
a series of seminars, provocations and confrontations
leading from anthropological theories, through
ethnographic research to construction of the (im)
material objects.
riality” directed by Teresa Kutkowska and Magdalena Światłoń (2015).
If the one important aspect of the exhibition was
the innovative formal and theoretical approach to the
question of the materiality, last but not least issue was an
interactive character of the project. We hadn’t refused
46
 “Digital church” presented in Galeria 18a in Warsaw. Photo by Marek M. Berezowski
the objects the right to changes and during the
exhibition, which meant that we had alsorelin-
quished the role of creators. The role might
traditionally imply the signification and the hegemony
over the potential meanings and the practices of use,
however, we tended to collaborate with a contingency
(Cage 2010) and to negotiate with various actors
involved in the action. The installation were destroyed
by the artists and vistors, then rebuilded (Nha, Peace/
Room from The Asia Pacific Museum). Some fragments
of the works were added and other whited out
("5102" and "The Digital Church" from Gallery 18A).
Apart from the empirical ethnographic fieldwork,
implying the participation in the material spaces,
we have also engaged in the physical process of
construction of the exhibition, as a significant part
of the process. We have striven to overcome the
sometimes visible tendencies of izolation between
the conceptual and material work on the piece of
art. We have objected to the coneption of an artist
47
as a manager, who only coordinates the development
of her/his work. Instead we insisted on the widening
of interaction with materiality, by the negation of
the duality between the idealized intellectual work
and the mundane, everyday physical labour. By that
we have also reffered to the ethnographic definition
of seemingly trivial, however meaningful practices of
everyday life saturated with politics of mundane
(Herzfeld 2010).
Those politics, realized by everyday interactions
with various (im)materialities, designated the ways
that drove us by the object and the method of our
study to the liminal ground between the disciplines.
We would like to acknowledge the persons who
supported the materialization of CARGO exhibition:
prof. Anna Malewska Szałygin from the University of
Warsaw, the director of Asia Pacific Museum dr Joanna
Wasilewska, Jarek Wojtach, Justyna Jasionowska,
Magdalena Ginter-Frołow (Asia Pacific Museum),
Monika Strzechowska (Asia Pacific Museum), Zofia
Rojek, Jacek Żukowski, Ewa Jaczewska, Wirgiliusz
Wieczorek (Asia Pacific Museum), Nguyen Thi Thanh,
Nguyen Hung Son, Ngo Hoang Minh, the director of
Teatr Powszechny in Warsaw Paweł Łysak, Karolina
Kubik, Marcin Suliński, Bartosz Świętek, Joanna Bligier,
Tomasz Czuwara and the Open Dialog Foundation.
Piotr Cichocki
48
Part 1
PAST
Exhibition space:
Asia Pacific Museum in Warsaw
Photo by Dang Thuy Duong
NHÀ
Piotr Cichocki, Dang Thuy Duong,
Karolina Frank, Teresa Kutkowska,
Patrycja Pendrakowska, Daniel Rycharski,
Magdalena Światłoń, Katarzyna Zarzycka
Nhà may be understood as a repetition of the
building gesture. It restores the space of everyday life
experiences by citizens from the Socialist Republic
Photo by Dang Thuy Duong
of Vietnam, as well as the construction process
of political subjectivity within the decolonized
state. Through it we present a parallel between the
individual being and the political symbols. At the same
time we refer to a key role of dwelling in creating the
subjectivity of ‘being-in-the-world’ (Benedyktowicz
D., Benedyktowicz Z. 1990, Heidegger 1977) along
with poetic and propaganda metaphors connecting
the notion of home with the fatherland (as in the
49

poem ‘Bayonet on a gun’ – ‘When they come to burn
your home, where you live – Poland’).
We were interested in the connection between
domestic spaces, objects of everyday life and the
territory of the modern state in which the framework
for the conditions of formation and destruction
is created.
Walls and memories undergo the cycle of
continuous reconstruction and destruction. Modern
policies and technologies, weaponry, crowds and
migrations shape and crush families and households.
This installation is a collaborative gesture of many
contributors, engaged in the process of construction:
Daniel Rycharski uses modest (povera) building
materials silently narrating the stories of those
excluded in the process of colonialism.
Photo by Dang Thuy Duong
Mrs. Nguyen Thi Thanh recalls the construction
of her second-class house in Hanoi 30 years ago. Her
daughter Dang Thuy Duong repeated the construction
of the house in the space of the museum.
The material process of creation is an integral
part of the work’s meanings. The bricks were designed
in reference to the movement of ‘arte povera’. They
were prepared and assembled by the group of
contributors (including the above mentioned and
anthropologists Karolina Frank, Joanna Owczarek,
Patrycja Pendrakowska, Weronika Plińska, Katarzyna
Zarzycka and Piotr Cichocki).
Vietnam during 1980s enjoyed relative peace and
started recovering from the structural damage caused
by the war. In the Hanoi’s Phố cổ region, modern
architecture started to appear next to the traditional
50

houses and richly decorated colonial buildings, such as
the Grand Theatre or the Presidential Palace (Logan
2000). Cities filled up with apartment blocks and
public utility buildings as part of the program of the
restoration of the country. The ideology of modernism
led to a new type of architecture specifically designed
for basic utility, which expressed itself in the
construction of raw buildings. Concrete was gradually
replacing the traditional brick. This development
project was simultaneously strongly correlated and
contrasted with the modest economical possibilities
of an ordinary person.
Photo by Marek M. Berezowski
The original house of Mrs. Nguyen Thi Thanh
from 1986 was built unofficially. It was asymmetrical,
lacked decoration, had an open plan and a flat
roof. At the same time it was a reference to the
prevalent modernism and a tactical disobedience
towards the official appropriation. The builders of
Mrs. Nguyen’s house used materials and methods
of construction very similar to the one from the
official buildings. However over the years and in
contrast to public buildings, her house filled up
with personal memories.
51
EXHIBITS:

Metal comb
The comb is cut out of an aluminum sheet which
originated from a fighter aircraft from the United
States Air Force. "Cái răng cái tóc là góc con người"
("Hair and teeth are the main part of a human
being").
Vietnam, 1964-1975.
A gift of Wanda Monika Jelonkiewicz
catalogue no. MAP 20514
Photo by Dang Thuy Duong

Vases
Ceramic vases with silver and copper sheet. The
metal integuments of the bottles’ necks are shaped
from a machine gun shells. They held sacrificial
flowers in house altars.
Vietnam, second half of XX century.
A gift of Halina Eysymont catalogue no. MAP 20653
and MAP 20652
Photo by Marek M. Berezowski

Photos
Photos come from three collections: the archive
offered to Asia Pacific Museum by Mr. Janusz
Eysymont (1), the private collections of Mrs.
Nguyen Thi Thanh (2) and Mr. Nguyen Hung Son
(3). They illustrate everyday life in Vietnam in 70‘s
and 80‘s of the 20th century. Additional visual
material is Mrs. Nguyen Thi Thanh’s copy of license
for scrap metal trade (in the 1980s she received)
Photo by Marek M. Berezowski

52
the opportunity to earn supplementary income as
the principal of a kindergarten), which corresponds
with the character of the other objects, created from
military metal wreckage.
Film and sounds
Piotr Cichocki, Dang Thuy Duong, Karolina Frank,
Teresa Kutkowska, Magdalena Światłoń,
Katarzyna Zarzycka
The work transmits memories, emerging from
the ethnographic talk. The recollections concern
building houses and dwelling in them. The stories
are only an echo of internal experiences and
external migrations, as well as the pursuit of social
advancement. Mr. Nguyen Son, Mr. Ngo Minh and
Mrs. Thi Nguyen told stories about homes. Curators
gathered narrations and use it as an inspiration for
the project of the exhibition. Narrations about the
spaces of everyday life helped to design the form
of the whole installation and construct the place
(Nhà), where memories encounter with the past. As
an effect of discussions Nhà may be understood as
both the house and the box full of memories, some
of which materialized in the display.
Photo by Dang Thuy Duong
53
POKÓJ
Piotr Cichocki, Dang Thuy Duong,
Karolina Frank, Joanna Owczarek
Room/Peace (Pokój) is a geographically undefined
space inhabited by the player and the media
consumer. The arrangement of objects inside the
room relates to the dialectical method and sets
oppositions side by side revealing the mechanics of
political and intercultural relations. The main axis of
the room is designated by television and armchair,
the tools for constructing the image of the world
and various cultures, like Afghanistan, through
the storyline of both the game and film, which are
only seemingly controlled by their players. The
cozy armchair encourages to sit down comfortably,
but on the other hand makes it more difficult to
notice the objects placed behind the armchair on
a perpendicular axis. In contrast to dematerialized
media, the objects suggest the unspoken history of
Photo by Dang Thuy Duong
3 We connected the meaning of oil as a canned good, which constituted the basis for the instrument, and as a substance that
designates the energetic and economical order of the contemporary world. Afghanistan, beginning of the 21st century,
catalogue number MAP 2032
material connections that condition everyday life of
real inhabitants of Afghanistan, different from the
stories of the fictional characters. They embody
the stories of two material substances essential to
the contemporary history of the country — oil3 and
poppy straw. Through them we are representing
infrastructural links and ties, whereby an intercultural
meeting takes place. The virtual ties (films, messages,
photographies, narrations) determine opinions and
experiences of the player, and the material ties
(metal, oil, poppy straw) form the existence of the
inhabitants of Afghanistan, represented in the game
by tangential figures — bots. The installation alludes
also to the Muslim theology and refers to two names
of God: ’Peace’ (As-Salaam) and ‘Abaser’ (Al-Mudhill).
At the same time they refer to the political situation
established through a hegemonic power and safe
position of the player, who occupies the central point
of his universe. Moreover they are linked with other
motifs, which are scattered through other parts of
the exhibition (for example the name of God hidden
in the installation ‘Digital church’).
EXHIBITS:
Pipe
Opium pipe “chilim”, made of wood, adhesive tape,
plexiglass, thread and a cartridge shell caliber 26 mm
from anti-aircraft artillery. (Afghanistan, beginning of
the 21st century, catalogue number MAP 2032)
54
 Opium pipe “chilim” and musical instrument called “rhodziak”. Photo by Marek M. Berezowski

Musical instrument rhodziak Oil

Piotr Cichocki, Joanna Owczarek
Two-stringed bowed instrument made from
a tin can previously containing vegetable oil from
Musical installation consists of processed
USAID. The United States Agency for International
fragments of: Baba Nur Mohammad, Bangicha,
Development is an organization supporting developing
Ghichak solo (from a CD Afghanistan: A Journey to
countries, which introduce democratic reforms. The
an Unknown Musical World, Network, 1994) and
instrument is called a rhodziak in the dari language. Its
information about the dropping prices of oil and the
style is linked to traditional forms. (Afghanistan, 2010,
presence of USA army in Afghanistan from channels:
catalogue number MAP 20327)
Bloomberg Business, Fox News, Newsy World.

55

AL-MUDHILL
Piotr Cichocki, Karolina Frank,
Joanna Owczarek
Al-Mudhill is simultaneously a game and a dream
that reach the viewer through distorted and destroyed
media transmission. We see the world through the eyes
Screen Shot
Screen Shot
of Rambo the Al-Mudhill (Humiliator), who possesses
physical superpowers, an absolute acuity and higher
cultural competencies than the local inhabitants. His
pardon is an act of ultimate dishonor to the pardoned
and the definition of new colonial power relations.
The subsequent missions of the hero allow him to
destroy flying metal birds. The role of the conqueror
does not imply an understanding of the defeated. The
game also does not tell the viewer anything about
the ‘culture of Afghanistan’, but it rather shows the
moment of a cultural collision from the perspective of
the hegemon.
(The collage consists of low quality fragments of
a copy of Rambo III (director Peter MacDonald, 1988)
taken from youtube videos from the channels of
Gabor Takacs and Talbot 1939 presenting the games
Rambo: “The videogame” and “Rambo III — Genesis”).
56
Part 2
PRESENT
- THE GREY ZONE
Exhibition space:
Institute of Ethnology and Cultural Anthropology, University of Warsaw
“The Grey Zone” by Marek M. Berezowski
The aim of the Cargo/(im)materiality exhibition was
to trace the enmeshed nexus of social relationships
involving both human and non-human agents
mediated by material objects (Gell 1998: 7). One part
of the exhibition called The Grey Zone was located at
the lower corridor of the Institute of Ethnology and
Cultural Anthropology, University of Warsaw, in the
nearest vicinity of the most prominent government
buildings. In the past, the corridor used to serve
as a military canteen, and then it was rearranged
for a student buffet (in 2014 already closed) and
a cloakroom.
The final shape of the exhibition illustrated
some of the findings drawing from the collectively
undertaken research on the so-called East European
grey zones (Knudsen and Frederikssen 2015).
The phenomenon in question was approached
as a metaphor of collective resistance against the
domination of global market economy. The authors
applied various measures to select their collection of
disobedient objects. The term, which originally refers
to the activist art, was proposed by Catherine Flood
and Gavin Grindon to name the artifacts that ordinary
people always used to exert counterpower (Flood and
Grindon 2014: 9). What inspired the authors was the
fact that boundaries between the disobedient objects
and ordinary commodities are often arbitrary and fluid.
According to Flood and Grindon who wrote about
disobedient objects, it is by chance only that some of
57
them have been found, appropriated and used during
protests against the global domination of capitalism.
One of the disobedient objects presented at
the exhibition was a device used for rolling home-
made cigarettes. With the rising number of tobacco
stalls, Polish petty manufacturers started using similar
machines to offer a service of rolling the cigarettes
“Olympia”. Photo by Marek M. Berezowski
instead of selling factory-made products. The artifact
was exhibited as an objectification of the ambivalent
and semi-official cigarette-making business located
somewhere at the margins of the global tobacco
industry. The making of an installation called Machine
for rolling cigarettes was preceded by ethnographic
fieldwork conducted by Julia Szawiel and Patryk
Zakrzewski who visited a number of tobacco stalls
located in different parts of Warsaw. The work was
prepared in collaboration with anthropologist and
documentary photographer Marek M. Berezowski.
Another work presented at the exhibition,
a poster entitled “Bulletproof Vest and Candy from
Donetsk”, was made together by Marek M. Berezowski
and Weronika Plińska who depicted a Ukrainian
bulletproof vest sponsored by a Warsaw NGO called
the Open Dialog Foundation. Polish law did not allow
for transporting a number of vests to Ukraine so the
organization struggled to organize humanitarian aid.
The vest was depicted together with candy from the
Ukrainian region of Donetsk where military activity
took place. Despite the fact that the factory was shut
down, the candies were still unofficially being sold in
Eastern Poland. The poster was created in cooperation
with Małgorzata Panasiuk and thanks to the courtesy
of the Open Dialog Foundation.
What could be described as former commodities
— the already discarded tats and domestic goods
— was found back in stock at one of the Warsaw
flea markets located at the outskirts of a socialist
stadium. The work entitled “Olympia” was created
by Weronika Plińska and Marek M. Berezowski in
response to the policy of “clearing” the capital city
of Warsaw from its “remote”, “dirty” and “chaotic”
bazaars. A short documentary entitled “Olympia”
by Magdalena Światłoń and Teresa Kutkowska
presented the complementing acts of cleaning and
searching through the area after the Sunday flea
market was over.
58
 The exhibition also presented selected works
of Anton Nikolotov, artist and anthropologist, the
Central Saint Martins’ graduate and a PhD student
of the Berlin Graduate School of Muslim Cultures
and Societies. These were the result of the author’s
long-term fieldwork conducted at one of the sub-
Moscow urban markets in 2014 and 2015. The sound
installation entitled A day of a vendor recorded
everyday life of migrant vendors intersected with
sounds of the security radio communication. Another
work of Nikolotov, “Market: hot and warm” presented
a collection of infrared photographs which contrasted
the cold materiality of the market stalls with bright
traces of warmth emitted by human bodies. Finally,
the exhibition included experimental intervention
prepared jointly by Julia Drąg and Tamara Sawko on
the topic of cyber grey zones and two works by Marek
M. Berezowski (“AVK returns home” and “Tax haven”
prepared in cooperation with Patryk Zakrzewski and
Oskar Lubiński).
The exhibition was preceded by ethnographic
research on the artifacts which all belonged to the
physical, tangible and thus visible Eastern European
grey zones. The authors did not address the unofficial
economic practices granted with the privilege of
staying invisible. It was the lack of such representation
that served to address the question of the rising
class and economic division represented by the
gap between those who can multiply the capital
in a clandestine way and the petty manufacturers,
smugglers and vendors whose semi-official economic
practices express the disobedience.
Tobacco stalls. Photo by Marek M. Berezowski
The exhibition was inspired by the
methodological approach called ethnographic
conceptualism proposed by Nikolai Ssorin-Chaikov
(Ssorin-Chaikov 2013, Plińska 2012). Its main goal
was therefore to open up a space for discussion. What
remains crucial is that while being located at the lower
corridor of the Institute of Ethnology and Cultural
Anthropology, The Grey Zone was co-hosted by
those University of Warsaw employees whose daily,
physical labor of cleaning the surfaces and maintaining
devices and installations guarantees daily functioning
of the institution.
Weronika Plińska
59
MACHINE FOR ROLLING
CIGARETTES
Julia Szawiel, Patryk Zakrzewski
Excise for stimulants like tobacco and alcohol is
the legacy of Napoleon, who realized that for some
consumer goods people are willing to overpay. Today,
in Poland, around 85% of the price of cigarettes
consists of taxes. Proportionally to each tax increase,
the phenomenon of the grey zone tobacco business
also grows in scale. The semi-official economic
activities include smuggling cigarettes from abroad
and establishing petty tobacco manufactures. In the
recent years, law enforcement also reported on single
cases of illegal cigarette factories.
One of the examples of this phenomenon, which
took advantage of the gap existing in legal regulations
until recently, was the inundation of booths and
stalls with machines for rolling cigarettes. The stalls
appeared both in Polish bazaars and in housing
estates. The price of cigarettes rolled “on the spot”
was nearly two times lower than that of those in the
official circulation. However, the officials responsible
“Machine for rolling cigarettes”. Photo by Marek M. Berezowski
“Machine for rolling cigaretes”. Photo by Marek M. Berezowski
for controlling the sale of tobacco products soon
realized that offering solely the “service of rolling
cigarettes” gives the shopkeepers an opportunity to
elude excise. That is why, in January 2015, a ban for
the commercial usage of machines for rolling cigarettes
was introduced under the penalty of three years of
imprisonment.
We received a small cigarette rolling machine
from a saleswoman from one of the last stalls offering
cheap cigarettes in Warsaw. The lady said that since
the law has changed and from January 2015 the
machines cannot be used for commercial purposes,
she will no longer need the device. However, when
we tried to rent some bigger machine at another shop,
it turned out that it had already been sold. Perhaps
the ultimate fate of this particular invention is not yet
preordained…
OLYMPIA
Weronika Plińska, Marek M. Berezowski
This photo-object was made in response to the
public policy of “clearing” the capital city of Warsaw
from its “messy” bazaars. The work was initially inspired
60
by a shutdown of the „Jarmark Europa” — an open-
air market located at the semi-neglected, socialist,
national stadium located near the center of Warsaw
(Góralska, Patzer and Winkowska 2015). Before the
Euro 2012 football championship, the stadium was
rebuilt and the whole area drastically transformed into
a depopulated territory surrounded by unused parking
lots. In 2014, the authors conducted interviews with
vendors who worked at the Sunday flea market called
“Olympia” located at the outskirts of another socialist
stadium of the Worker’s Sport Club in the Wola district.
The interviewees complained about being constantly
charged with double fees for using square meters of
the stadium outskirts to improvise their stalls. What
they considered unjustified, enhanced the uncertainty
regarding the future of their business.
The work entitled “Olympia” intended to reflect
on social change objectified by common goods (Miller
2005). Photographs presented at the exhibition were
taken by Weronika Plińska on the day when the
stadium outskirts were already “cleared” from what
used to be a Sunday “messy” bazaar. Nevertheless,
the author spotted tiny remains of commodities
still covering the ground – the indexes of past
activities performed by traders, customers, cleaners,
administrators and random passers-by (Gell 1998: 13).
The ethnographic investigation revealed the visible
traces of this enmeshed network of social relations.
To highlight the social change, the barely visible
pieces of the already discarded domestic goods were
exposed in a decorative frame made by IKEA, which
is nowadays the most popular supplier of house and
company equipment in Warsaw.
OLYMPIA
Teresa Kutkowska, Magdalena Światłoń
(1’33 min)
“Olympia”, a shot from the short film made by Teresa Kutkowska
and Magdalena Światłoń
A short documentary made by Magdalena
Światłoń and Teresa Kutkowska presents the
complementing acts of cleaning and searching through
the area after the Sunday flea market had ended.
A DAY OF A VENDOR
Anton Nikolotov
(8 min)
This sound composition is the result of
a collaboration with the migrant traders and vendors
from a semi-formal market in Moscow. It compresses
into eight minutes hours of field recording material
including the sounds of work and leisure, as well as
the radio communications of the security guards. The
project documents the soundscapes and background
atmospheres of the places occupied by the precarious
workers. It also registers the instances when certain
sonic micro-practices point away, towards utopian
61
worlds elsewhere. Sometimes such moments can
involve singing Bollywood love songs, making fun of
the customers, falling asleep while listening to the
Quranic recitations of the Ya-Sin Surah or smoking
hashish.

MARKET “HOT” AND “WARM”

Anton Nikolotov

The thermo-graphic, infrared imaging is widely

used in warfare, hunting, medicine, firefighting and Market “hot” and “warm”. Photo by Marek M. Berezowski

security. This technology is playfully employed in

this piece to create impressionist portraits and
panoramas of some of the migrant workers and
customers at an informal market in Moscow.
Instead of being an instrument of surveillance and
control, the tool is appropriated to become the
technology of anonymous aesthetic.
BULLETPROOF VEST AND
CANDY FROM DONETSK:
Marek M. Berezowski, Weronika Plińska
The reason why the boundaries are being set
is to arbitrarily isolate one aspect of reality from
another one. In popular imagery, the national border
is often described as a vertical line which separates
the territories of two countries (Wikipedia). Border
regimes, introduced by nation states and transnational
organizations, usually serve the purpose of sustaining
and naturalizing the boundaries. From this point
of view, the phenomenon of trader tourism can be
seen as a strategy of coping with the restrictions.
The activities of travelling traders enhance both the
economic and the subversive potential of the border
zones by transforming them into grey zones. To give
an example: after one of the Ukrainian factories
producing candies, the AWK (АВК) in Donetsk, was
closed in 2015, due to the military actions taking
place in the region, the candies remained in stock in
one of the Polish borderland towns: they travelled
from the East to the West transported by a local
travelling trader in her private luggage.
The Open Dialog Foundation with headquarters
in Warsaw provided aid for t-he Majdan protesters in
Ukraine. After bloody disturbances, during which one
hundred of the demonstrators were killed, on the 22nd
of February 2014 the political opposition took over
and president Yanukovych fled to Russia. However,
the joy of their victory was soon overshadowed by
the Donbas armed conflict. Open Dialog Foundation
continued organizing aid for Ukraine by passing
bulletproof vests along to the soldiers. However,
the restrictions concerning the turnover of vests
caused many troubles to the Foundation, including

62
 “Bulletproof vest and candy from Donetsk”. Photo by Marek M. Berezowski
vest confiscation and criminal charges against its
volunteers. Polish law allows a person to carry only
single pieces of bulletproof vests across the border
– with time it was secured to five pieces per person.
The restrictions resulted in the necessity of applying
“coping strategies” similar to that of the travelling
traders. Nowadays, the Open Dialog Foundation
collects money in Poland to equip soldiers and
volunteers in Donbas and it buys bulletproof vests
directly in Ukraine. The photograph was made in
cooperation with Małgorzata Panasiuk and thanks to
the courtesy of the Open Dialog Foundation.
AVK RETURNS HOME
Marek M. Berezowski
(1’ 34 min)
The video AVK returns home bears reference to
the poster and exhibit entitled Bulletproof vest and
candy from Donetsk. AVK is the name of a well-known
candy factory in Donetsk where the sweet shown on
the poster (together with the bullet-proof vest) was
produced. The AVK sweets from war-ridden Donbas
were brought across the border into Poland and sold
there. The sweets, however, were taken back on
a journey to the Donetsk Oblast via Kiev. There they
63
were exchanged for Easter cake with Ukrainian border
guards thus opening the way to the front line through
the last blokpost.
GREY ZONE ONLINE
Julia Drąg ,Tamara Sawko
A happening rather than a physical object, the
video was introduced as an artistic response to the
problem of pop-up windows opening in the web
browsers and to the viruses disturbing computer
users in their everyday work and leisure. Activated
by the movement of a random passer-by, the
ephemeral exhibit dealt with the problem of online
illegality…
Shot from the film “AVK returns home” made by Marek M. Berezowski (2015)
PAD
Julia Drąg ,Tamara Sawko
Pad is a material object which appears where
it was not intended to be. Like a chick planted by
a cuckoo, it blends with the surroundings… The Pad
is an unusual computer mouse pad covered with
graphics taken from a very peculiar, yet popular
auction portal. The bizarre collection of bargains
available there included Chinese counterfeits of
popular clothes, devices designed to protect from
wiretapping, cheap perfumes and the cactus (peyote)
which is a highly intoxicating drug. It is important to
note that the Pad is usable! And whether to use it or
not, is up to the user…
64

TAX HAVEN
Marek M. Berezowski, Oskar Lubiński,
Patryk Zakrzewski
(1’30)
Most often, the grey market is associated
with street vendors, informal cross-border traders,
smugglers, counterfeit goods sold on-line and trading
in illegal goods. Though many of these activities are
hidden, grey market services are by and large easily
available, commonplace and observable.
At the same time, the world of the truly rich is
off-limits, concealed behind high walls, protected by
“Tax haven”. Photo by Marek M. Berezowski
deposits on secret foreign bank accounts, reserved
for exclusive club card holders. For them and the big
corporations there are tax havens that help to avoid
taxes and further multiply their wealth.
The video shows an attempt at hanging a poster
on the side of the Ministry of Economy building in
Warsaw which is adjacent to that of the Institute
of Ethnology and Cultural Anthropology. Street art
resistance to tax havens is, of course, doomed to
failure, just as the fate of the poster on the side of
the building is sealed. Will the problem become more
apparent to the average passerby because of the
poster, if only for a short while?
65
Part 3

THE FUTURE
Exhibition space:
Gallery 18A, Warsaw

Entering the flat, a viewer becomes an

ethnographer researching manners of existence and
interaction with everyday life objects of the future
human. Thereby, we described this part of exhibition
as an excerpt of the research area of the speculative
ethnography (which can be also understood as
an open-air ethnographic museum staging living
conditions in 5102 done in for example 6000).
By using methodology of site-specific art, adjusted
to the space of the flat at Nowogrodzka 18A/1, we
had focused on the staging, which would gain meaning
and form, within an interaction with the visitor.
The forsaken, uninhabited in years apartment
enabled us to construct the dystopia of degraded
materiality. It shows limitation of the role of non-
virtual technology and a raising role of non-material
mediators, which modifies boundaries between
individual and group identity.
Human existence will be progressively
dematerialised, physical needs and careness about
them kept to a minimum, they will be replaced instead
„Untitled graffitis” by Simpson. Photo by Dang Thuy Duong

66
by virtual needs. Human sensibility and spirituality will
be mediatised and will be defined by its users as parts
of their technologic bodies and personalities
The complete exposure can be seen as an
installation-reflection based on the anthropology
of the technology and the Internet, as well as pop-
cultural dystopias from the science fiction genre.
Moreover, those two areas are not completely
disjunctive. Tom Boellstorf points, that the
anthropology of technology often analyses the
changing definitions of the boundaries and the
essence of humanity in the face of increasing or even
permanent interactions with electronic media (2010).
He refers to Phillip K. Dick, about whom we will write
more in a moment.
Similar interest in speculative imagination as
a knowledge resource about the role of things is
underlined also by Bruno Latour (2010), Sherry Turkle
in turn, sees technology to be “as much an architect of
our intimacies as our solitudes” (p. 29, 2008).
The science-fiction genre, especially works
of Phillip K. Dick, Jacek Dukaj, Stanisław Lem and
movies by David Cronenberg apply to similar issues.
As the reference to the relations of literature and
anthropology we presented two installations that
were loose variations on the themes taken from “Blade
Runner. Do androids dream of electric sheep” (Dick
2011) and films like “Videodrome” and “eXistenZ” by
David Cronenberg.
The project of “5102” installation was born
within the discussion inspired by the excerpt of
“Blade Runner” book. The fragment describes an early
morning dialogue of the protagonist with his wife
suffering from programmed depression:
“— If you set the surge up high enough, you’ll be
glad you’re awake; that’s the whole point. At setting
C it overcomes the threshold barring consciousness,
as it does for me.” Friendlily, because he felt well-
disposed toward the world his setting had been at D
— he patted her bare, pate shoulder. (p. 4)
“Digita church” installation refers less directly to
technological description of the “fusion with Mercerer”
sacrament from the same book:
Time to grasp the handles, he said to himself, and
crossed the living room to the black empathy box.
When he turned it on the usual faint smell of negative
ions surged from the power supply(…). So, taking
a deep breath to steady himself, he grasped the twin
handles.
The visual image congealed; he saw at once
a famous landscape, the old, brown, barren ascent,
with tufts of dried-out bonelike weeds poking
slantedly into a dim and sunless sky. One single figure,
more or less human in form, toiled its way up the
hillside: an elderly man wearing a dull, featureless robe,
covering as meager as if it had been snatched from
the hostile emptiness of the sky. (…) physical merging
— accompanied by mental and spiritual identification
— with Wilbur Mercer had reoccurred. As it did for
everyone who at this moment clutched the handles,
either here on Earth or on one of the colony planets.
He experienced them, the others, incorporated the
babble of their thoughts, heard in his own brain the
noise of their many individual existences. (p. 15-16)
Unlike the science fiction authors, we did not aim
to show the story line, rather, we wanted to create
contexts of the speculative future everyday life
experiences.
67
 It is worth pointing out, that exposition in the
Gallery 18A took very dynamic form. Lightning in the
5102 has been changed twice, gradually moving the
emphasis on individual activities of viewers controlling
illuminations. The works of CARGO seminar group
were later complemented by street-art artists — Anna
Koźbiel, Adam Walas, Simpson and SC Szyman. They
presented graffitis and installations also referring to
the vision of the future.
When 5102 presented private spaces of
experience, the latter artists’ works tended toward
staging visual language of the mediatized future
public spaces and showed speculative iconographies
of the futuristic social phenomena: a commercialised
sexuality (Adam Walas), a breakaway from corporeality
(Simpson), a controlled religious experience (Anna
Koźbiel) and an aesthetic experience (Szyman SC).
Piotr Cichocki
DIGITAL CHURCH
Piotr Cichocki, Katarzyna Król,
Jakub Walkowski
At the entrance to the installation we placed
“operating manual” of the mediatized religious ritual:
I. Listen to the indicators from the first
loudspeaker
II. Come over to the headphones with devotional
worship and listen intently to the sound
III. Receive a blessing form the second
loudspeaker
The Room with installation is placed was called
“the chapel”. It might be used by the inhabitant to stay
in contact with transcendence. The materiality (such
as altars and relics often analysed by anthropologists)
is not a necessity to make the ritual happen, it is
ephemeral, and the main roles are played by sounds
and mediating technologies, which influence recipient
of the sacrament. The transcendency is about to
develop in a different directions and by different
means than might be predicted by contemporary
phenomenologies of religion.
“Digital church”. Photo by Marek M. Berezowski
We represent the techno-biological project, using
binaural beats, a psycho- acoustic effect claimed to
induce desirable mental states by their direct physical
stimuli. By some the binaural beats are definedd as
digital drugs, distributed on-line and that’s how they
became illegal in some countries of Arab Peninsula
(Saudi Arabia, Oman) or became moral panic in
Lebanon, which might indicate that their influence
concerns spheres of experience restricted to the
sphere of a religion. Sound waves of binaural beats
68
claim to directly influence a mind and body and by
that take the role of the powerful actor modelling
a human experience. We present the vision in which
the technology occupies a central role in building
cultural and religious practices and imaginaries.
Is there an universal sound frequency of the
religious experience? Will media and technology
create the human spirituality and transcendental
experiences?
“5102”, Photo by Marek M. Berezowski
The spatial arrangement of the installation, laid
out in the small room and determining visitors’ moves
was inspired by the Alfred Gell’s theory who described
hunting traps as art objects, within which develops
the socio-material drama of competing antagonists
(for example of the hunter and animal) (1996). Similarly
the viewer is caught into a trap of the digital church as
well as by other contemporary installations. The digital
church leads the visitor from ignorance, through the
change of the state of consciousness, to purification.
The work refers simultaneously to the
technological simulation and stimuli, understood as
futuristic mode of embodied experience of religion
(Csordas 2002) in this case in a mediated and semi-
virtual way.
“5102”. Photo by Dang Thuy Duong
5102
Izabela Chamczyk, Magdalena Karpińska,
Marta Sałyga, Stefan Waliszewski
5102 is a staging of the future living space. The
dweller of this interior consumes information about
his/her emotions/affects by manipulating colour of the
light, which simultaneously enables and formats the
everyday experiences. We sketch a vision of the world,
in which the emotional states and self-understanding
will be available through commercialised media.
How many feelings will there be in 5102? Emotions
will become objects of the retail trade, their set will
depend on a client’s wealth. According to the colour
of light (green or red) and the illuminance, the dweller
sees different informations and experiences different
feelings, not necessarily comprehensible for us of 2015.
If now one gains lifestyle, philosophy, status by
buying things, what is possible to be bought in the
69
sixth millennium? Perhaps emotions/affects — the
dweller gets them packed and categorised, dosing
them just by the look.
The posters exhibited on the walls include
idiomatic emotional/affective statements, prepared by
students working under the direction of artist Izabela
Chamczyk. The students used an intuitive methods
of production, such as drawing with eyes closed and
with the left hand. The images were postered with
only two colours used (green and red). It interacted
with illumination fluctuating between green and red,
which made an effect of appearing and disappearing
particular part of posters in the light.

“Above us only sky”. Photo by Piotr Cichocki

“Above us only sky”. Photo by Dang Thuy Duong

70
ABOVE US ONLY SK Y
A DESIGN OF PACK AGES AND PACK AGE

Anna Koźbiel

The institutionalization of a religion may end

sooner than we expect. The religion itself may be
reduced to an individual spiritual experience, that
will become accessiblee off-the-shelf as a mediated
product, just like many experiences are becoming
more available nowadays. Means to experience the
particular religious state of mind will be sold bt the
retail trade.
Will their availability, purchases rates,
reimbursements be related on current politics? Is
there going to be a price discrimination with religious
medicaments for the wealthy establishment and
ersatz for the the impoverished?

UNTITLED GR AFFITIS
Simpson, SC Szyman, Adam Walas

The group of painters authorised the cycle of

varied works seen as an elaboration of the “5102”
narrative. The works represented modifications on
future human embodiment, sensuality and society.
Adam Walas presents futuristic sexuality, mediated
by the technology, which allows to overstep the
limits of human body in a realisation of detabooized
fantasy and perversion. Simpson suggests possible Photo by Dang Thuy Duong

recontextualization of a body-spirit and human

nature’s internality-externality relations. The works
suggest they may be extensively modificated. SC
Szyman presents disturbing ornaments, which

71
 Photo by Piotr Cichocki

connote both futuristic households decorations and

an advertisement penetrating hearths and homes.
All three artists used the effect of green-red
colours, effecting in disappearance and coming out of
the certain layers of the graffiti, according to changing
illumination. During the last part of the exposure
the visitors had an opportunity to use two-coloured
flashlights to control the illumination.

"Untitled graffitis" by Adam Walas. Photo by Piotr Cichocki

72
REFERENCES:

Benedyktowicz, Danuta i Zbigniew Benedyktowicz

1990, Symbolika domu w tradycji ludowej / Polska Sztuka Ludowa - Konteksty 1990 n.44, vol. 4.

Boellstroff, Tom
2010, Coming of Age in Second Life: An Anthropologist Explores the Virtually Human, Princeton: Princeton
University Press.

Cage, John
2010, Kompozycja jako proces: niezdeterminowanie, in: Kultura dźwięku. Teksty o muzyce nowo-czesnej, ed. by
C. Cox, D. Warner, Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.

Csordas, Thomas J.
2002, Body, Meaning, Healing, Londyn, Nowy Jork: Palgrave Macmillan.

Dick, Philip K.
2011, Blade Runner. Czy androidy marzą o elektrycznych owcach?, Warszawa: Rebis.

Flood, Catherine i Gavin Grindon

2014, “Introduction” in Flood and Grindon eds. Disobedient Objects, London: V&A Publishing.

Gell, Alfred
1996, Vogel’s Net : Traps as Artworks and Artworks as Traps, in: Journal of Material Culture, n. 1, vol 15.
1998, Art and Agency. An Anthropological Theory, Oxford and New York: University Press.

Góralska, Magdalena, Helena Patzer i Małgorzata Winkowska

2015, „The Stadium as a Witness. A Story of a Changing Monument”, View. Theories and Practices of Visual
Culture, issue 9, published online: http://pismowidok.org/index.php/one/article/view/271/542 accessed:
19.01.2016.

Hannerz, Ulf
2006, Połączenia transnarodowe, Kraków: Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

73
Heidegger, Martin
1977, Budować, mieszkać, myśleć, in: Eseje wybrane, wybrał, opracował i wstępem opatrzył K. Michalski,
Warszawa: Czytelnik.

Herzfeld, Michael
2011, Zażyłość kulturowa. Poetyka społeczna w państwie narodowym, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego.

Knudsen, Ida Harboe i Martin Demant Frederikssen

2015, “Introduction: What is a Grey Zone and Why is Eastern Europe One” in. Knudsen, Frederikssen eds.,
Ethnographies of Grey Zones in Eastern Europe: Relations, Borders and Invisibilities, London and New York:
Anthem Press.

Latour, Bruno
2005, Reassembling the Social: An Introduction to Actor-Network-Theory, New York, NY: Oxford
University Press.

Logan, William Stewart

2000, Hanoi: Biography of a city, Sydney: UNSW Press.

Miller, Daniel
2005, Materiality: An Introduction [w:] Materiality, Durham, London: Duke University Press.

Plińska, Weronika
2012, “Ethnographic Conceptualism: Performing Methodological Experiments. Instytut Sztuki
Courtaul-da w Londynie (omówienie)”, Rocznik Antropologii Historii, II 1 (2).

Ssorin-Czaikov, Nikolai
2013, “Ethnographic Conceptualism: An Introduction”, Laboratorium 5(2), published online: http://www.
soclabo.org/index.php/laboratorium/article/view/336/864 accessed: 19.01.2016.

Turkle, Sherry
2008, Inner History in. Inner History of Devices, ed. by Sherry Turkle, Cambridge: MIT Press.

74
中文
引言
「后来『社会现象解说员』手上的社会意见就像是一艘巨大的货柜船。然而任何
一个在甲板上的监察员都无法进入船内，这讓社会學家能跨境走私商品，却不用受到
公众的监督，而这些CARGO（貨物）是多是少、是好是坏，无害或致命，刚被製成或长
久未被利用？」

(Latour 2010, s。96)

兴趣要举办一个改变民族志概念表现方式的展览会。经
过反复的思考和讨论，我觉得要举办这样的展览应该要
透过举办每个展览准备的部分进行跨学科的演讲。

10月初Weronika Plińska（I K P）以共同领导人身

份加入我们的团队。 参加的学生有华沙大学民族及文
化人类学学院的：Julia Drąg, Magdalena Karpińska,
Małgorzata Panasiuk, Patrycja Pendrakowska, Marta
Sałyga, Tamara Pola Sawko, Julia Szawiel,, Stefan
Waliszewski, Jakub Walkowski, Patryk Zakrzewski,

Installation called "Nhà" in Asia Pacific Museum in Warsaw

Katarzyna Zarzycka，及华沙大学波兰文化学院的
Photo by Marek M. Berezowski Karolina Frank, Joanna Owczarek）。

在准备”CARGO／（非）物质“展览及展出时我们所居住 在观念的定义和各别的工作创作下从2014年末艺术
的文化人类学和现代艺术之间的界线是非常荒凉 的。 团体开始加入。他们用不同的方式参加了我们的演讲，
我们旅行和居住的特色需要更准确的关系。如果把它强 尤其是负责安装品的工作。Marek M。Berezowski,
调得 像宣言也许就太夸张，但是它反而是我们工作的方 Izabela Chamczyk, Dang Thuy Duong, Daniel
法，目标和理论基础的文字表现。 Rycharski，Weronika Plińska 和 Piotr Cichocki 跟一
些学生们成立了工作团队。
一开始”CARGO／（非）物质。跨学科的展览“ 是以多方
面的事件。跨学科的展览“ 是以多方面的事件 为题材。设 这些工作团队以准备不同的东西来分组。各个组负责的
计是根據人类学物品及博物馆研究中心的Piotr Cichocki 任务标示在下一页。值得一提的是在准备演讲和分组工
博 士于2014年中所写的字开始执行的。 他结合自己的 作时，大家都没有等级制度。在第一个聚会我說了：“我

76
 “Digital church” presented in Galeria 18a in Warsaw. Photo by Marek M. Berezowski

的话只是多数之一，但是我不会上逃避创意的紧张和冲 和人们之间的特定关系。我们想要表达的是邻近我们身
突”。团队同意了。 体不容易的行动很难被发现的物品和空间。最令我们

这样子我们从 展 览的工作观念 开始。我们从隐喻的 感性趣的每天日常使用的东西，例如梳子，烟斗，每日在

CARGO观念开始。这个概念常常在人类学的货物崇拜观 宗教方面使用的私人物品）。还有一些无法分项的（如

念中出现，就是所谓的美拉尼西亚融合主义具体化。它甚 垃圾和香烟）和每日接触的空间（如房子和商店）。我们

至在民族志文学外被广泛的描述。它主要是模仿部落的 以Ulf Hannerz (2006), Bruno Latour (2010) i Sherry

银行系统，飞机站和西方服饰。可以被理解为叙事和翻译 Turkle (2008) 为基础，和这些东西的接触构成人们的同

的发源，意义和殖民地的货物角色。Wojciech Bęben 教 类化，也构成政治和社会的共同体。就像Turkle告诉我

授描述一个巴布亚人部落的神话。这个神话定义货物为 们的，看这些东西的普通方法（她的分析包括技术的机

从很久以前消失的兄弟得到的礼物。这些礼物就是暗中被 器）和关于它们的描述。它们总是包括广告和媒体重复

白人藏起来的。宗教的实践在于回复货物正常的交流。 的刻板印象 （2008），这时民族志和艺术的视觉和听觉

应该参与人门生活使用的物品内在。
我们考虑类似的行动。我们打算再一次解释物品的种类

77
以Bruno Latour (2010)为基础我们决定利用这样的方 些时间和空间中所表达的主题和形式的物品。
法表现物品（或者如Latour想要的,让物品会说话）和讲 在亚洲与太平洋博物馆中展览的部分物品是我们根据
述这些东西，让我们了解这些在人们的共同体和同类化 20世纪下越南和阿富汗来的历史物品建立的：私人的照
的实践角色。我们利用关系和纪念危机时刻的历史物 片，民族志的报导。它们在个人的专记和战争的冲突中
品。在危机时刻表现物品的媒体角色 （115）。我们跟亚 表现日常的和新时代改变的撞击。两个装置品包含了不
洲与太平洋博物馆合作。他们让我们工作和展览越战和 同的国家，其中物品是由Daniel Rycharski艺术家，越
阿富汗战争时期的东西。我们进行了民族志的研究,研 南艺术设计师 Dang Thuy Duong 共同合作完成。
究期间我们使用了无知者的角色使用这些日常的物品 展览上一部分命名为”灰色地带“曾在华沙大学民族及
（114）。终于我们提交科学幻想的文学。我们建立自己 文化人类学学院展览过。它介绍了人类学的装置，照
反乌托邦的幻想 （116）。这个方法帮助了我们构成三个 片和多媒体。”灰色地带“是抵抗市场优先的表示，展示
时间和空间的参考。在展览CARGO中我们呈现了在这 的东西包括卷香烟的机器，申根区外的糖果，或在星期

Performance by Daniel Rycharski featuring Dang Thuy Duong in Asia Pacific Museum in Warsaw. Shot from the film “Cargo/(im)materiality”
directed by Teresa Kutkowska and Magdalena Światłoń (2015)

78
日市集后“被找到的东西”。在展览的这部分除了华沙大 而提高非物质技术的角色，走进并修饰个人和群体意识
学民族及文化人类学学院学生以外，还有 Marek M。 的边界。
Berezowski, Anton Nikolotov 和 Weronika Plińska。 将近完成展览的一年工作引发了周期性的针锋讨论和
18A号展览室的展览品让参观者感受未来世界的每日生 对质，从人类学的理论开始，民族志的研究，到物品的
活的反乌托邦空间。参观者成为研究公寓的民族志学研 （非）物质化。
究者。展览品是以推理观念纠结人类（非）物质经验为 形式化和理论化方面的物质新说法，让我们在准备展
依据。展览准备的人包括艺术家 Izabela Chamczyk,人 览时丰富了重要的交流观点。我们不争论在展期时间
类学者／音乐家 Piotr Cichocki 展览时因为街头艺术 物品的变化和转型。 这些态度让艺术家放弃自己的霸
家的加入让展览更丰富。他们加了媒体未来主题来诠释 权角色，他们放弃为作品下定义，容许偶然的共同发明
视觉部分。 （Cage 2010），并且许多受聘艺术家进行讨论。一些
通过使用定点方法论，我们调整了在Nowogrodzka 装置品被艺术家和参观者弄坏，然后又再一次修建（家”
18A/1的公寓空间，我們专注于展示效果，并赋予意像和 Nhà”和 房间 从亚洲与太平洋博物馆），一些作品也被
格式，以感染参观者。废弃凌乱的公寓使得我们能够建 增改或擦掉 (5102, Cyfrowy kościół, Galeria 18A)。
造出落败的物质主义社会形象和非虚拟技术的缺陷，从

Fieldwork conducted at the Warsaw flea market Olympia which preceded opening of “The Grey Zone” exhibition. Shot from the film
“Cargo/(im)materiality” directed by Teresa Kutkowska and Magdalena Światłoń (2015)

79
除了人类学的实证研究，也在于加入物质的空间，很重要
的活动是在制作展览品时直接密集的体力。我们打算打
破现代艺术上的倾向，就是说分开构想和物质的工作。
我们反对艺术家是经理人的观念。这样我们否定理论
活动和普通劳力完成工作的差别。我们宣示人类学者定
义每日饱和的政策的实践。就是在每日和（非）物质的
交流中体认这些政策。它们用可接受的行动方法和我们
感兴趣的问题论来表明道路，这些道路带领我们到各种
境界.

感谢支持实现展览的人：

Anna Malewska Szałygin 教授, Joanna Wasilewska

亚洲与太平洋博物馆馆长, Jarek Wojtach, Justyna
Jasionowska, Magdalena Ginter - Frołow, Zofia
Rojek, Jacek Żukowski, Ewa Jaczewska, Wergiliusz
Wieczorek, Nguyen Thi Thanh, Nguyen Hung Son,
Ngo Hoang Minh, Dyrektor Teatru Powszechnego
w Warszawie Paweł Łysak 华沙普通剧院院长,
Karolina Kubik, Marcin Suliński, Bartosz Świętek,
Joanna Bligier, Tomasz Czuwara 和 开放讨论基
金会。
Piotr Cichocki

80
 过去
展览地点：亚洲与太平洋博物馆

Photo by Dang Thuy Duong Photo by Dang Thuy Duong

NHÀ 宅其中一个关键角色在于创建主体性“存在感”（来自
Piotr Cichocki, Dang Thuy Duong, Karolina Frank, Benedyktowicz D。, Benedyktowicz Z。 1990, 海
Teresa Kutkowska, Patrycja Pendrakowska, Daniel 德格尔1977）， 以及和祖国这种家 的观念紧密联系
Rycharski, MagdalenaŚwiatłoń, Katarzyna Zarzycka
的诗化的隐喻宣传（正如在“步枪上的匕首”诗里所描述
的----“当他们来烧毁你生活的家园-波兰”）。我们感兴
家 ”Nhà” 是一种姿态建筑的重复。真正被重新创建的
趣的是内部空间和日常物品之间的联系，以及现代国家
是越南社会主义共和国人民的日常经历和去殖民主义
领土框架形成和破坏的条件。城墙和回忆正在经历这
化阶段构建其国家政治主体性的过程。由此我们联想
种持续的重建和毁灭的过程。现代政策，科学技术，大
到个人和政治用途标志之间的共生性。同时我们指住
众，移民和枪支影响着和冲刷着家庭。

81

这种装置是从事施工的许多人的一种协作姿态，Daniel
Rycharski用劣质的建筑材料静静地讲述着被殖民进
程排除在外的人们的故事。Nguyen Thi Thanh 夫人回
忆起30年前河内的劣次的房子。她的女儿 Dang Thuy
Duong 在博物馆里重新建造了这个房子。材料不断提升
的过程是建筑作品意义的重要部分。砖石被设计应用于
反贫穷运动。
20世纪80年代的越南有了相对的和平，开始渐渐从战争
的创伤中复苏过来。在 Phố cổ 区域，现在建筑开始在
传统的房屋和类似总统大剧院这样装饰得富丽堂皇的
殖民地建筑旁出现（洛根2000）。城市充斥着公寓群
和以
Photo by Dang Thuy Duong
国家重建为名义的公共设施建筑。现代主义精神产生了
一种新的建筑类型，特别应用于基础设施，在原始建筑
的构建中展现着自身魅力。混泥土逐渐代替了传统的砖
石。这一发展项目与一个普通人的适度经济可能性同步
紧密相连， 同时形成鲜明的对比。
Nguyen Thi Thanh 夫人在1986修建的房子就建造得不
是很正式。这房子不对称，有着开阔的平台和平整的屋
顶，缺少装潢。同时它也是对流行的现代主义和一种对
比例的巧妙打破。她的房屋建造者用了一种跟正式建筑
很类似的建筑风格。经年几何，和公共建筑相比，她的
房子充满了个人的回忆。
82
物品:
这个梳子是由一块来自于一架被击落的美国空军战
斗机的铝板裁剪而成。

越南，1964-75
Wanda Monika Jelonkiewicz 的礼品
号设备: 20514
Photo by Dang Thuy Duong

花瓶
这些瓷花瓶包含银色，铜色铁片。花瓶瓶颈处的金属
外皮渐渐程式化形成机枪弹壳的形状。它们是用于
住家祭坛的祭花。

越南，20世纪后半叶
Halina Eysymont 的礼品
号设备: MAP 20653 和 MAP 20652
Photo by Marek M. Berezowski

Photo by Marek M. Berezowski
照片
照片的来源有三处，分别是：亚洲与太平洋博物馆
Janusz Eysymont 先生的旅游珍藏, Nguyen Thi
Thanh 小姐和 Nguyen Hung Son 先生的的私人收
藏。这些照片说明越南在二十世纪70和80年代日常
生活方式。不同的视觉材料是 Nguyen Thi Thanh
小姐以前买卖废弃金属的贸易许可证的副本(在1980
年代她曾是幼儿园负责人，靠着这样的买卖她赚取
一些额外的钱)。这个展品符合了利用战时金属物品
再生的特点。

83
电影和声音
Piotr Cichocki, Dang Thuy Duong, Karolina
Frank, Teresa Kutkowska, Magdalena
Światłoń, Katarzyna Zarzycka
这部作品是根据回忆所制作，其中以人类学为主，探讨
房屋建筑以及居住模式。故事是在地经验及外来移民
的心声，诚如社会进步的进程， Mr。 Nguyen
Son, Mr。Ngo Minh and Mrs。Nguyen Thi Thanh 将
会告诉我们关于家园的故事。
展场的作者试图用铺陈的方式来准备这个展览，这个铺
陈有关于这个空间中的日常生活，透过这样的设计让人
将过往和回忆交织在一起。经过讨论后， Nhà同时将这
个房子和充满回忆的盒子放入展览中。
房间
房间／场所是一个由使用者或是媒体消费者所使用的
一个隐匿空间。 空间内部的物件摆放是透过演绎法以
Hung
及试误法来设置，于此透露出了其政治结构与跨文化的
关系。整个主轴是根据游戏和影片由电视和扶手椅来
进行分界，这只是表面上由他们操作者所控制的故事
情节，建构出一幅不同文化及世界的图像。以阿富汗为
Photo by Dang Thuy Duong
84
 Photo by Marek M. Berezowski

例，一张舒服的扶手椅能够给人一种舒适座位的感受， 用者的定位所建立，更甚而影射了其他的概念，像是展
进而让人忽略了其他的物件，像是在扶手椅后面放置在 览中零星呈现的部分（隐藏在数位教堂中的神的名字。
另一条主轴线上的物品，对比于抽象的媒体渲染，博物
馆中的装置连结行成了一种无法言喻的历史观，而这样 大烟管
的装置正真实呈现于阿富汗。他们阐述了两个东西的故
事，这是源自于这个国家近代的故事，罂粟子油和罂粟。 大烟管，Czilim由木头，胶带，玻璃，线以及26ｍｍ对空
透过基础的连结，这些虚拟物件（影片、讯息、照片及纪 机枪子弹的弹壳所组成。
录）透过一个为不足道的小东西- bots定义了使用者的 阿富汗, 21世纪初，号设备：20328
意见，经验以及实体（金属、油以及罂粟花）。 而这整
体的设备影射了穆斯林的理论以及两个神所拥有的名
号’Peace’ (As-Salaam) and 'Humilator' (Al-Mudhill)，
同时，这是他们根据政治情势，透过宰制权以及核心使

85
 Opium pipe “chilim” and musical instrument called “rhodziak” photographed by Marek M. Berezowski

乐器：rhodziak
(发明者：Czorszanbi)

由废弃的USAID油桶所切割出的铁片而制成的双弦弦
乐器。USAID就是美国的国际发展组织，是一个协助发
展中国家民主化的机构。这个乐器在达利语里被称为
rhodziak，它的造型源自于传统设计。
阿富汗，2010年
Nr inw。 MAP 20327

Photo by Dang Thuy Duong

86
Oil
Piotr Cichocki, Joanna Owczarek
音樂裝置包含有幾個录制的片段，其中有Baba Nur
Mohammad, Bangicha, Ghichak 独唱 (阿富汗光
盘: A Journey to an Unknown Musical World,
Network, 1994)， 以及石油价钱滑落，美軍駐阿富
汗的消息，从这些频道：Bloomberg Business, Fox
News, Newsy World 报导的消息。
AL-MUDHILL
Piotr Cichocki, Karolina Frank,
Joanna Owczarek
Al-Mudhill 是一个游戏，也是一个梦，透过被干扰和被破坏
的媒体转播来呈现。我们透过Rambo Al-Mudhill。 这位
圣人的视野来观察这个世界。 他所谓的恩典事实上像一
个很严重的污辱以及新殖民文化的表现。不断的英雄事迹
让他有机会去摧毁飞行中的鸟。这个征服者的角色并没有
让人更容易理解，同时也没有太多关于「阿富汗文化」的诠
释，但它成功地展现了两个霸权的冲突。
Screen Shot
87
现在
– 灰色地带
华沙大学民族及文化人类学学院

M。 Berezowski （华沙大学民族及文化人类学学院博
士生）和学生们，他们一起准备了这个展览，用来激发没
有回答的问题。
展览创立的直接动机是没有一个评价的灰色地带现象，
起初我们理解它是对霸权市场的抗议手势－ 在展览上
我们这个灰色地带被用不适当的物品标示，如卷香烟的
机器，申根区外的糖果，从垃圾桶拿出的潜在货品或在
波兰旅游的防弹背心。
名为“卷香烟的机器”的装制品是Julia Szawiel和 Patryk
Zakrzewski的研究结果。 他们研究了在华沙的住宅区
“The Grey Zone” by Marek M. Berezowski
卖香烟的小店。经过某些时间,取代卖香烟和尼古丁，他
”CARGO／（非）物质“ 这是一个人类学的展览，它的目 们进行卷香烟的服务。这个和 Marek M。 Berezowski
的是研究临近在社会动态中媒体物品的复杂社会关系。 合作的作品纪录这些小店快速的消失，和他们如何应对
展览的一部分称为灰色地带，它位于华沙大学民族及文 因法律改变而导致他们的行业被快速淘汰。
化人类学学院的一间没营业的餐厅的走廊。它也包含挂
”防 弹 背 心 和 顿 涅 茨 克 甜 点 “ 是 一 张 Marek M 。
衣间而且就紧邻在重要的公共行政大楼旁边。在我们展
Berezowski 和 Weronika Plińska 创作的海报，它介绍
示灰色地带的走廊就像过去的军事餐厅。
在乌克兰买的由波兰开放讨论基金会提供协助的防弹
展览的合作对象包括人类学家 Weronika Plińska（华沙 背心。防弹背心一起和从顿涅茨克一间不营业的工厂出
大学波兰文化学院博士生)，摄影师和人类学家Marek 来的糖果在同一张海报上。糖果被”后车厢贸易“带到了

88
波兰南部的波德拉。因为 Małgorzata Panusik 的合作 Tamara Sawko 所准备的试验性的干预。特邀的两个
和开放讨论基金会的帮助，使作品能够完成。名为“奥利 作品： “卖货者的一天 ”和 “市场： ”炎热“ 和 ”温暖“。
匹亚”的作品（作者：Weronika Plińska 和 Marek M。 它们的作者是 Anton Nikolotov （艺术家，人类学家，伦
Berezowski）评论尝试净化城市的效果，这些地方是指 敦艺术大学毕业生, Berlin Graduate School of Muslim
非现代化的和乱的市集。他们认为这些地方非常肮脏和 Cultures and Societies 的博士生）。作品的成果来自于
吵杂，所以它们阻碍和谐发展。Magdalena Światłoń 和 作者在莫斯科郊外的市集进行研究的结果。 作品的第
一部分是每日的移民者和商人的隐私和声音的记录。它
的声音氛围是警卫用短波联系工作的声音剪接。作品的
第二部分标示市集的热成像仪照片。这些照片对比冰冷
的市集和被浓缩到成温暖色系的人类活动的身体。不 适
当的物品被用来反对全球资本主义霸权，它们没有任何
正式的特点， 和一般货品没有两样。 被找到的或被抓
到的， 都被用来作为沉思， 几乎变成了主题的特定的
情况。
在展览上我们成功的收集了各种不同表达灰色地带的
东西。这个灰色地带是物理，可抓住的和清楚的。虽然
灰色地带的东西很快消失， 但是它们在法律漏洞被找
到了。每次几乎就快能抓住它，并且把它放在玻璃柜里。
这完全和灰色地带不同，我们無法研究它，因为灰色地
带是盲人利用的特权。在那边买卖的货物时非物质的。
它们的缺乏标示不同阶层的痛苦的上升。这个阶层的不
同：有资本的人用黑暗的方法累计越来越多的资本，而
没有的却经历这中情况的暴力。最重要的结论就是看不
见的灰色地带的人没有代表权。
灰色地带展览是由 Nikolai Ssorin-Chaikov 以民族概念
化动机的实验方法研究出的。这个展览品没有可以看的
东西，只是讨论的，所以它对批评，评论家和个人直觉反
应是开放的，因为它只在约定的走廊地带和没有加入的
“Olympia”. Photo by Marek M. Berezowski 意义。重要的是，因为展览的关系，两个月没营业的餐厅
的走廊，成为华沙大学员工见面讨论的空间。他们每日
Teresa Kutkowska 的电影 标示清洁和寻找的韵律。 费力地清洁保护地面，展览品，装置和器件，使得这个学
展览评论网路上的易逝的活动，它描述在现代网路使 院每日能正常运作。
用者生活中到处存在的灰色地带。这是 Julia Drąg 和

89
卷香烟的机器
Julia Szawiel, Patryk Zakrzewski
烟酒税从拿破仑时代开始。他发现消费者愿意对某些货
品付更多的钱。现在在波兰的香烟价钱有85%是税。每
一个提高价钱的比率都是尼古丁商业的灰色地带：从成
品的走私到建立小的和半官方工厂
，甚至是被稽查单位
发现的非法的香烟工厂。利用刚取消的法律出现了一个
现象，很多有卷香烟的机器的小店出现了。这些小店都
在波兰的市场和住宅区。监督买卖尼古丁的单位发现这
些卷香烟的服务会有逃漏税的可能，从香烟的价钱就可
反映出来－它们的价钱比官方的便宜两倍。从2015年1
月开始禁止使用卷香烟机器，违法者可处3年罚刑。从在
华沙最后的一间非法贩卖便香烟的小店我们得到了这个
小小的卷香烟的机器。她认为既然从2015年1月开始法
律改变了，机器不能用在商业方面，所以卷香烟机器不
再需要了。但是当我们在其它的商店试着借比较大的机
器时，店家已经把它们卖了。也许这样特别的发明还不
能预测它最后的命运。
奥利匹亚
Weronika Plińska, Marek M. Berezowski
这个作品评价尝试清洁城市中非现代和狼藉的市集, 效
果，这些地方被认为是肮脏及混乱的。人们觉得它们威
胁到发展的和谐性。其中的说辞包括两个，一是要清除
华沙市中心的“欧洲市集”，这个靠近国家体育馆的地方
在2012年变成了荒芜的，空的停车场。二是经过几个月
和在“奥利匹亚”市集（靠近沃拉工人运动俱乐部）做买
卖的商人们的谈话，他们投诉非法收取每平方米双倍的
地摊费。
同时这个作品的目的是要思考社会变迁的本质，这个本
质由日常生活使用的东西变成物质化媒介。由Weronika
Plińska 小姐做的照片是在这个“奥利匹亚”市集被清
Tobacco stalls. Photo by Marek M. Berezowski
洁干净，消失的那一天。作者特别注意到那些留在当地
的货品，她将它们视为是商人，顾客，清洁工，行政人
员，路人的活动的痕迹的证据。那些人类学的观察让
我们看到复杂的社会交流痕迹。展览上一些以前每天
生活使用的东西的小照片是装在 IKEA 公司生产的相
框里。IKEA是目前在在华沙很有名的家具公司。
卖货者的一天
Anton Nikolotov
(8 min)
作品的特质是半成品，是作者长时间参与移民者生活的
结果：商人和卖货者在一个非官方的莫斯科市场。将一
小时现场录制的录音凝缩成八分钟的录制品。这个录制
品的内容包含卖货着工作和休息时的声音。它也录进了
市场警卫用短波联系工作的声音。这个设计的目的是要
90
 “Machine for rolling cigarettes”. Photo by Marek M. Berezowski

记录声音的景色和和市场本身和它有关的人们的声音 莱坞的情歌，和顾客及路人开玩笑的声音，在听可兰经
氛围－他们休息和工作时的声音。这个设计也要表现声 的苏拉是睡着的声音，抽哈希什的声音。这个设计的最
音传到远方世界的微具体。有时候也可能是：一起听宝 后方式还会包含卖货着和其他市场工人一起工作的声
音，和对声音的完美及他们每日生活的意义进行讨论和
访问。

市场：”炎热“ 和 ”温暖“
Anton Nikolotov

红外线的热成像仪有广泛的军事，捕鱼业，医药，消防
和保护安全的作用。跟非官方的市场有关系的人和空间
的改变，在充满肉和不动的冷物质的空间，用直接的控
“Olympia”. Shot from the film made by Teresa Kutkowska
and Magdalena Światłoń 制和监督的技术来表现出跟消费有关系的地方。

91
防弹背心和顿涅茨克甜点 来到了东部。一个总部位于华沙的开放讨论基金会在乌
克兰给予了抗议活动援助。 经历过血腥的镇压行动后，
Marek M。Berezowski, Weronika Plińska
有约近一百名的示威抗议者遭到杀害，在2014年2月22

边界的设立是为了将现实的一部分从其他部分被隔离出 日的政治反对檔接管了当局，总统亚努科维奇逃往俄罗

来。在普通人的想法中，两国领土间的界线通常是一条 斯。然而，他们胜利的喜悦很快就因为顿巴斯武装冲突

垂直的直线（维基百科）。边界形式，这个由国家单位或 而蒙上了阴影。开放讨论基金会持续组织对乌克兰的援

跨国组织所认定的边界通常是以维持领土形状及自然 助，持续供应士兵防弹背心。但是，背心的数量限制问题

地貌为设立原则。根据这个观点，旅行商人的现象可以 让基金会遭遇到困难，其中包含有背心被没收以及志工

被认定为因应限制条件的变通策略。旅行商人的活动 所面临的刑事控诉， 波兰当地的法律限制一个人只能

同时活化了经济也让这些潜在的边境区域转化成灰色 携带一件防弹背心通过边境－随着时间的推移数量上限

地带。例如，有一间在乌克兰的糖果制造商，由于在该地 变更为5件。这些限制所导致的「应变策略」和旅行商人

区所发生的军事活动导致頓涅茨克的AWK(АВК)已在 的活动模式有着异曲同工之妙，开放讨论基金会在波兰

2015年关闭，而它所生产的糖果仍然存放于波兰边境的 当地募集资金让在顿巴斯的士兵及志工直接在乌克兰

一座小镇中，这些糖果在旅行商人的私人行李中从西部 购买防弹背心。

Shot from the film “AVK returns home” made by Marek M. Berezowski (2015)

92
 “Machine for rolling cigarettes”. Photo by Marek M. Berezowski

回归家庭
Marek M。Berezowski
(1’34 min)

“AVK回归家庭”的影片受到了”防弹背心和顿涅茨克甜
点”的海报和展示的影响。
AVK是一个家喻户晓的顿涅茨克糖果工厂品牌,他们的
糖果和防弹背心一起出现在海报上。 AVK甜点是在战
后从顿巴斯越过边界来到波兰。
然而，这个点心却因为一场旅行又从基辅重新被带到了
顿涅茨克州，在乌克兰边境，她们靠着这些糖果不仅让
Market “hot” and “warm”. Photo by Marek M. Berezowski
边防军对他们放行， 甚至还被邀请享用复活节蛋糕。

93
 “Bulletproof vest and candy from Donetsk”. Photo by Marek M. Berezowski
网路的灰色地带
Julia Drąg, Tamara Sawko
这是个神秘的展品。它的行为艺术超过物理性。这是对
在网路浏览器上发生出现窗口的问题时艺术的回答。它
还对在每天工作和游戏的电脑发生干扰使用者的病毒出
现时回答问题。但是对刺激网路活动过路者，这个瞬息”
展品”打算跟网路上非法的问题扛争。
垫
Julia Drąg, Tamara Sawko
“滑鼠垫”是一个表示不确定的地方的东西。就像小鸟被
布谷鸟扔掉，它”试着”消失在周遭。这个不寻常的电脑
滑鼠垫上印有有名上市的网路网站名。这个网站上常常
有非法议价的东西，如：中国制的有名的仿冒衣服，有防
窃听的装置，便宜的香水或似毒品般的仙人掌。这个产
品重要的地方在于有实用的价值。选择就在于使用者。
94
 “Tax haven”. Photo by Marek M. Berezowski

避税天堂 的会员卡，绝大多数的富人逃过了赋税。
在影片中可以看到位于华沙的经济部的海报，街头艺术
Marek M。Berezowski, Oskar Lubiński, 家透过涂鸦来讽刺这些避税天堂，但，这些行为似乎没
Patryk Zakrzewski 有太大的作用，这个问题是否会得到妥善的解决又或者
(1’30 min) 只是一个短暂的话题？

„通常，” 灰色地带”和街头商贩，非正式跨境商人，偷渡
贩子，伪造以及非法商品的贩售有关，由于这些行为的
掩盖，导致” 灰色地带” 的服务变得很普遍。
同时，在有钱人的世界中，所有的交易都隐藏在高墙下
的阴暗处，透过秘密海外帐户以及一些独家私人俱乐部

95
„Untitled graffitis” by Simpson. Photo by Dang Thuy Duong

96
97
“Digital church”. Photo by Marek M. Berezowski

98
 “5102”. Photo by Dang Thuy Duong

“5102”. Photo by Marek M. Berezowski

99
“Above us only sky”. Photo by Piotr Cichocki

100
 “Above us only sky”. Photo by Dang Thuy Duong

Simpon, SC Szyman, Adam Walas

Photo by Dang Thuy Duong

101
Photo by Piotr Cichocki

102