Tom I.

Jesień

Krewniaczka Kłębów – Agata wyrusza w świat na żebry. Na polu należącym do Macieja

Boryny trwają prace (wykop ziemniaków). Do poganiającej najemników Hanki nadbiega
Józka. Przerażona dziewczyna informuje bratową, że krowa ojca jest chora. Okazuje się, że
borowy przegnał zwierzę z „dworskich zagajników”. Nadjeżdża Maciej. Zły gospodarz
postanawia dorżnąć zdychającą krowę. Zapowiada również, że będzie się z dworem
procesować o odszkodowanie. Wdowiec rozważa możliwość ponownego ożenku. Mężczyzna
udaje się do sądu na rozprawę. Skarży go dziewczyna, która niegdyś pracowała u Boryny.
Zarzuca gospodarzowi, że nie zapłacił jej za pracę i wygnał z ich dzieckiem. W sądzie bohater
spotyka Dominikową, z którą to wraca do wsi. Podczas jazdy Maciej rozmyśla o małżeństwie
z córką swej towarzyszki – Jagną. Do dobrodzieja przychodzi Kuba (parobek Boryny), by
podarować mu upolowane kuropatwy. Ośmielony zapłatą, którą otrzymał od księdza, w
trakcie mszy kieruje się na przód kościoła (miejsce zarezerwowane dla gospodarzy), czym
wzbudza powszechne oburzenie. W trakcie niedzielnego obiadu w chałupie Boryny wybucha
konflikt. Antek ma poczucie krzywdy. Ciężko pracuje na ziemi ojca. Chciałby, aby Maciej
oddał mu część majątku. W karczmie Żyd Jankiel namawia Kubę, by dla niego polował.
Mieszkańcy wsi udają się na jarmark do Tymowa. Antek wraz z żoną Hanką oraz siostrą Józką
sprzedają wieprze i pszenicę. Tymczasem Maciej udaje się do pisarza, by móc spisać skargę
na dwór. Wypatrzywszy Jagnę, towarzyszy jej podczas zakupów i daje młódce prezent –
chustkę i jedwabną wstążkę. Do Dominowej przychodzi Jambroży, by rozeznać stanowisko
kobiety w sprawie swatów Jagny z Boryną. W domu Macieja zbiera się gromada na wspólne
obieranie kapusty. Jagna ma nadzieję, że spotka tam Antka. Po wspólnej pracy, Antoś
odprowadza kobietę. Wójt i sołtys przychodzą do Dominikowej w sprawie zamążpójścia
młódki. Boryna zostaje oficjalnie przyjęty. W trakcie rozmów na temat ożenku poruszana jest
kwestia zapisu ziemi dla przyszłej panny młodej. W karczmie odbywają się zrękowiny.
Miejscowi chłopi są wzburzeni postępowaniem dziedzica, który decyduje w sprawie lasu. W
Dzień Zaduszny Kuba wspomina swoje dzieciństwo i rodzinę. W domu Borynów dochodzi do
kłótni. Niezadowolenie Antka, który domagał się przyznania ziemi, spotęgowane jest
zazdrością o Jagusię. Między mężczyznami dochodzi do bójki, w wyniku której Antek, wraz z
rodziną, zostaje wyrzucony z gospodarstwa ojca. Przepędzeni udają się do ubogiej chaty
Bylicy (ojca Hanki). W domu Paczesiów trwają przygotowania do wesela. Wszyscy zwracają
uwagę na urodę panny młodej i wystawność wesela. Gdy w chałupie trwa huczna zabawa, w
stajni cierpi Kuba. Kłusujący parobek został zraniony przez borowego. Ani Jagustynka, ani
Jambroży nie są w stanie mu pomóc. Ten ostatni wyjaśnia, że jedynym ratunkiem dla Kuby
jest amputacja nogi. Proponuje zorganizowanie przejazdu do szpitala. Parobek nie chce się
zgodzić. Postanawia sam sobie odrąbać nogę. Wykrwawiony umiera.
Tom II. Zima.

Sytuacja rodziny Antka jest bardzo zła. Hanka jest nieszczęśliwa nie tylko z powodu
konieczności sprzedaży krowy, utraty pozycji społecznej, lecz także dlatego, że Antek odtrąca
ją, a także nie podejmuje żadnej pracy. Mężczyzna wciąż myśli o swej macosze. Hanka, która
sama podjęła pracę przy oprzędzaniu wełny, załatwia mężowi zajęcie w tartaku. Tam też
dochodzi do bójki między Mateuszem a Antkiem, który bardzo porywczo zareagował na
przechwałki mężczyzny, dotyczące zażyłej znajomości z Jagną. W domu Boryny trwają
intensywne przygotowana do Wigilii, która obchodzona jest bardzo uroczyście. Do
świętujących przychodzi Jagustynka, której dzieci nie zaprosiły na wieczerzę. Podczas
pasterki przy Jagnie klęka Antek. Mężczyzna prosi macochę, by się z nim ukradkiem
spotykała. Chłopi zaczynają się coraz bardziej denerwować sprawą lasu. Maciej oczekuje na
zaproszenie do rozmowy z dziedzicem. Do chaty Borynów przychodzi nieznajomy i wypytuje
o Kubę. Jagna powracająca ze spotkania z Antkiem, gubi na śniegu zapaskę, czym wzbudza
podejrzenia męża. W święto Trzech Króli mieszkańcy wsi bawią się w karczmie. Tam też
gospodarze rozprawiają na temat wyrębu lasu. Antek godzi się z Mateuszem i porywa do
tańca Jagusię. Para poddaje się emocjom, nie zważając na otoczenie. Zabawa pasierba i
macochy wzbudza liczne komentarze. Przerywa ją stary Boryna. Mężczyzna zmienia swój
stosunek do ślubnej. Kontroluje każdy krok żony, przestaje traktować ją pobłażliwie. Jagna
początkowo pokornie znosi zmianę stosunku męża, jednak po czasie, podburzana przez
Jagustynkę, staje się krnąbrna. Maciej choruje. Jagna, dzięki pomocy Jagustynki, spotyka się
potajemnie z Antkiem. Stara kobieta podjudza również Borynę, którego ostrzega przed
Antkiem (może podpalić gospodarstwo ojca). Zdana na siebie, poniżona przez męża Hanka
martwi się o byt rodziny. Zmarzniętą i wycieńczoną kobietę, niosącą chrust na opał, spotyka
Boryna. Mężczyzna dziwi się przemianie synowej, okazuje jej życzliwość i deklaruje pomoc.
W tym samym czasie w domu Kłębów zbierają się mieszkańcy wsi. Kobiety drą pierze.
Pracującym towarzyszy zabawa (chodzenie z niedźwiedziem). Antek i Jagusia chyłkiem
wymykają się z wieczornicy. Kochanków, którzy ukryli się w brogu, śledził Boryna.
Rozwścieczony podpala siano. Następnego dnia cała wieś rozprawia o pożarze. Lipczanie
chcą ukarania Antka. Uważają bowiem, że to on, zgodnie z groźbami, spowodował pożar
niebezpieczny dla całej wsi. Kobiety nie mają wątpliwości co do bezwstydności Jagny, której
zapaska została odnaleziona w popiele. Hanka, która przeżyła kolejne upokorzenie, wbrew
zakazowi męża, udaje się do starego Boryny. Jagna przebywa w chałupie matki. Między
małżonkami dochodzi do pozornego porozumienia. Boryna całkiem zmienia nastawienie do
wiarołomnej żony, którą traktuje jak wyrobnicę. Nie zważa już również na schadzki
kochanków. Jagna spotyka się z Antkiem ze strachu przed gniewem mężczyzny. Obwinia
Antka o swoją niedolę. Pijący młody Boryna, od którego odwrócili się wszyscy mieszkańcy
wsi, zostaje wypomniany przez dobrodzieja z ambony. Przyczyn swojej niedoli upatruje w
uczuciu do Jagny. Romans zostaje przerwany. Drwale dworu wycinają las. Mieszkańcy Lipiec
chcą ich przepędzić. Dochodzi do zaciętej bójki. W trakcie jej trwania, Antek celuje w głowę
swego ojca. W ostatniej chwili opamiętuje się. Maciej, podczas walki z borowym, zostaje
poważnie ranny. Przerażony, zrozpaczony i żądny zemsty Antek zabija borowego.
Tom III. Wiosna.

Do wsi powraca żebraczka Agata. Dziwi się, że wiosną, gdy na polu tyle roboty, nikt nie
pracuje. Kobieta zostaje poinformowana, że wszyscy mężczyźni zostali aresztowani i od
trzech tygodni siedzą w kryminale. Wśród nielicznych mężczyzn, którzy pozostali we wsi jest
między innymi ciężko ranny Boryna oraz wójt, z którym romansuje Jagna. W chacie Boryny
gospodarzy Hanka. Przychodzi Roch z wiadomościami o Antku. Przekazuje również
dyspozycje od więźnia, któremu grozi największa kara (za morderstwo). Maciej, który
chwilowo odzyskał przytomność, informuje synową, gdzie są ukryte pieniądze. Nakazuje
Hance wykorzystanie ich, by pomóc Antkowi. Wichura niszczy dach chałupy Weroniki (siostry
Hanki). Trwają przygotowania do świąt. W Wielkanoc kobiety udają się do aresztowanych
mężczyzn. Ponieważ Antek z dystansem traktował żonę, Hanka jest po tej wizycie bardzo
smutna. Jagna jest zafascynowana Jasiem, który uczy się, by zostać księdzem. Wybucha
pożar. Pali się dworski folwark. Mieszkańcy Lipiec czują satysfakcję. Hanka rodzi syna –
Rocha. Ponieważ samotne kobiety nie nadążają z wiosennymi obowiązkami i robotą, czują
ogromną radość, gdy Roch informuje je, że mieszkańcy sąsiadujących wsi przyjdą z pomocą.
Po wsi roznosi się wieść, ze mężczyźni rychło powrócą do domów. Hanka obawia się, że mąż,
któremu grozi większa kara za zabójstwo, nie powróci z innymi chłopami. Jej obawy okazują
się zasadne. Grunty na Podlesiu są mierzone przez Niemców. Roch angażuje się w sprawę
zwolnienia Antka. Pijany wójt zostaje przyłapany z Jagną w lesie. Para spała w zaroślach.
Trwają przygotowania związane z Bożym Ciałem (strojenie ołtarzy). Chłopi radzą się, co
zrobić, by Niemcy nie osiedli się na Podlesiu. Rozważają kwestię pogodzenia się z dziedzicem,
który miałby nadać ziemię w zamian za las. Jagna ma przeciwko sobie całą wieś. Istnieje
możliwość wypuszczenia Antka za poręczeniem. Żona więźnia decyduje się na wpłacenie
kaucji. Dominikowa kłóci się z synem. Nie wyraża zgody na małżeństwo Szymka z Nastką
(Nastka pochodzi z rodziny nie posiadającej wielkich gruntów). Konflikt kończy się poważnym
urazem kobiety (oparzenie) i wypędzeniem syna z chałupy. Sianokosy. Boryna, odzyskawszy
przytomność, udaje się na pole, gdzie wykonuje gesty typowe dla siejącego rolnika. Borynie
ukazuje się Bóg, który wzywa swego parobka. Mężczyzna umiera.
Tom IV. Lato.

Na uroczysty pogrzeb Macieja schodzą się nie tylko mieszkańcy wsi, ale uczestniczy w nim
także dziedzic, z którym to Lipczanie rozmawiają na temat ugody (chłopi pozostają nieufni).
Wszyscy wypowiadają się o zmarłym z wielkim szacunkiem i uznaniem. W Lipcach odbywa
się odpust. Niemcy wyjeżdżają. Zostają ogłoszone zapowiedzi Szymka z Nastką. Jagna coraz
bardziej jest zauroczona Jasiem. Podjęta zostaje dyskusja na temat podziału majątku, który
pozostawił Boryna (spadek zostanie podzielony, gdy Antek wróci do domu). W wyniku
kolejnych kłótni i swarów Hanka wyrzuca z gospodarstwa młodą wdowę. Jagna udaje się do
matki. Do wsi powraca Antek. Mężczyzna jest pełny podziwu dla żony, która bardzo dobrze
gospodarzyła. Lipczanie upatrują w Antku nowego przywódcę społeczności. Mimo że
mężczyzna postanowił zmienić swoje zachowanie, spotyka się z Jagną. Ostatecznie jednak
między byłymi kochankami dochodzi do kłótni i definitywnego rozstania. Młody Boryna
rozważa możliwość wyjazdu za granicę (do Ameryki). Hanka zapewnia męża, że nawet gdyby
został aresztowany i osadzony, to ona będzie na niego czekać. Deklaruje również, że
zaopiekuje się gospodarstwem. Mimo sprzeciwu Dominikowej, Szymek i Nastka pobierają
się. Młodym, ciężko pracującym solidarnie pomagają Lipczanie. We wsi odbywa się narada,
na której poruszana jest kwestia budowy rosyjskiej szkoły. Niektórzy chłopi sprzeciwiają się
pomysłowi, bowiem to oni musieliby ponosić koszty utrzymania nowej instytucji. Inni,
bardziej światli, chcą szkoły jednak nie rosyjskiej, a polskiej. Okazuje się, że wynik głosowania
był przesądzony, bowiem naczelnik już wcześniej dał zlecenie i podjął w tej sprawie decyzję.
Młoda wdowa cieszy się z przyjazdu Jasia. Jej zachowanie budzi coraz większe oburzenie. Jaś
odwiedza umierająca Agatę. We wsi ponownie pojawiają się żandarmi, którzy szukają Rocha.
Miejscowi ukrywają poszukiwanego. Mężczyzna opuszcza Lipce. Śmierć Agaty wstrząsa
Jasiem. Pocieszająca młodego kleryka Jagusia zostaje wyrzucona z domu przez matkę
chłopaka. Organiścina, ku zaskoczeniu Jasia, krytykuje zachowanie wdowy. Spotkanie kleryka
z Jagną przerywa matka chłopca. Jasio udaje się na pielgrzymkę do Częstochowy. Młoda
wdowa bardzo przeżywa jego wyjazd, czuje się bowiem samotna. Wójt zostaje aresztowany.
Sprzeniewierzył około pięciu tysięcy złotych. Organiścina umiejętnie ukierunkowuje
wzburzenie społeczności, wskazując na Jagnę jako źródło wszelkiego nieszczęścia (znaczna
część sprzeniewierzonych pieniędzy miała być przeznaczona przez wójta na prezenty dla
Jagny). Społeczność postanawia wypędzić nierządnicę. Antek, który mógłby okiełznać
rozwścieczoną gromadę, opowiada się za decyzją ogółu. Jagusia może liczyć jedynie na
pomoc matki, brata i Mateusza. Wdowa zostaje rzucona na wóz gnoju i wywieziona poza
granicę wsi.
 CHŁOPI
Geneza
Władysław Reymont pisał „Chłopów” w latach 1899 – 1909. Pierwowzorem dla miejsca akcji
stała się prawdziwa wieś Lipce. W 1924 roku powieść ta została odznaczona Literacką
Nagrodą Nobla.
Czas i miejsce akcji
Akcja powieści rozgrywa się we wsi Lipce, na Kujawach, w okolicach Łodzi. Wspomina się
najbliższe miasto Tymów oraz Warszawę, dokąd Kozłowa jeździ, żeby adoptować dzieci z
sierocińca. Jeśli chodzi o czas akcji, nie jest on dokładnie określony. Wiadomo, że wydarzenia
rozgrywają się w ciągu 10 miesięcy – od września do czerwca i że jest to czas po powstaniu
styczniowym.
Najważniejsze motywy
Motyw wsi – akcja powieści rozgrywa się na wsi, przedstawionej jako model wszystkich
europejskich wiosek.
Motyw miłości i zdrady – jednym z ważniejszych wątków powieści są liczne romanse Jagny, a
przede wszystkim jej związek z Antkiem Boryną i małżeństwo z Maciejem Boryną.
Motyw rodziny – powieść przedstawia dzieje chłopskiej rodziny Borynów, najzamożniejszych
gospodarzy we wsi Lipce.
Problematyka
„Chłopi” Reymonta to wielka epopeja wsi. Autor przedstawił w powieści uniwersalny obraz
wiejskiej kultury, obyczajowości i tradycji. Reymont pokazał niejako „wieś wsi” – Lipce
stanowią ponadczasowy model każdej europejskiej wioski i jej charakterystycznych cech:
szacunku dla pracy, religii i wspólnoty. Efekt uniwersalizmu pisarz osiągnął wpisując świat
przedstawiony powieści w mityczny czas rytmu przyrody, wyznaczanego przez cztery pory
roku. Bohaterowie „Chłopów” to ludzie mocno związani z naturą i jej odwiecznymi prawami.
Niejednokrotnie przypominają oni mitycznych herosów uczestniczących w sakralnym rytuale
obcowania z ziemią.
Bohaterowie:
Maciej Boryna
Maciej Boryna to jeden z głównych bohaterów powieści. Jest on najzamożniejszym
gospodarzem we wsi Lipce, wdowcem wychowującym niepełnoletnią córkę Józię oraz ojcem
Antka, a także żony kowala i żołnierza Grzeli. W momencie gdy rozpoczyna się narracja
powieści, Boryna ma ponad sześćdziesiąt lat i myśli o znalezieniu sobie nowej żony. Jego
wybór pada na najpiękniejszą dziewczynę we wsi, Jagnę Dominikową.
Boryna jest człowiekiem dość próżnym, ponieważ nie zastanawia się nad prawdziwymi
uczuciami młodej dziewczyny, ale zakłada, że zamożność czyni z niego najlepszą partię.
Maciej jest zdziwiony niewiernością żony i kiedy nakrywa ją z kochankiem, wpada w wielką
furię. Szok Boryny potęguje fakt, iż rywalem okazuje się jego własny syn, Antek.
Boryna daje się poznać jako osoba porywcza i uparta. Jest najsilniejszym mężczyzną we wsi i
wszyscy liczą się z jego zdaniem. Bez wątpienia bohater posiada również twardy charakter –
wyrzuca Antka z domu, nie ugina się pod naciskami kowala i zawsze stawia na swoim. Z
drugiej strony daje się wodzić za nos młodej dziewczynie i ofiarowuje jej więcej ziemi niż
własnym dzieciom.
Warto zwrócić uwagę, że Boryna wykazuje wiele altruizmu. Pomimo kłótni z Antkiem,
pomaga Hance w trudnej sytuacji. W powieści bohater przypomina postać mityczną. Jego
zachowanie i historia przywodzą na myśl dzieje Menelaosa walczącego o Helenę. Ponadto
Boryna, niczym mityczny heros, przewodzi chłopom podczas bitwy o las, a jego śmierć jest
niezwykle patetyczna – umiera na polu, siejąc życiodajne ziarno.
Antek Boryna
Antek Boryna to syn Macieja Boryny i mąż Hanki. W jego osobowości przeważają raczej
cechy negatywne. Antek nie jest dobrym synem, ani ojcem czy mężem, nie sprawdza się w
żadnej z tych ról. Jego stosunek do własnego ojca jest ambiwalentny, Antek przede
wszystkim pragnie odziedziczyć jego majątek, a ponadto uwodzi żonę starego Boryny. Z
drugiej strony podczas bitwy o las w ostatniej chwili ratuje życie ojcu i zabija jednego z ludzi
dziedzica.
W stosunku do swojej żony Hanki Antek jest wyjątkowo nieuczciwy. Nieustannie zdradza ją z
Jagną, źle traktuje, a nawet bije. Mężczyzna w ogóle nie dostrzega poświęcenia małżonki i
zostawia jej całą troskę o prowadzenie gospodarstwa i wychowywanie dzieci. Nawet kiedy
Hanka jest w zaawansowanej ciąży, Antek nie interesuje się jej stanem i przysparza
przykrości. Jagna jest z kolei dla bohatera jedynie przedmiotem pożądania seksualnego.
Antek obmawia ją, a gdy cała wieś staje przeciwko dziewczynie, nie tylko jej nie broni, ale
przyłącza się do bezlitosnego osądu, wypowiadając znamienne słowa:
W gromadzie żyję, to i z gromadą trzymam! Chceta ją wypędzić, wypędź ta; a chce ta Se ją
posadzić na ołtarzu, posadźta! Zarówno mi jedno!”
Antek jest człowiekiem niedojrzałym, w swoim postępowaniu kieruje się jedynie emocjami.
Kiedy ma ochotę, romansuje z Jagną, innym razem wraca do żony. Pracuje również tylko
wtedy, gdy taki ma właśnie kaprys. Po wypędzeniu z domu przez ojca nie martwi się trudnym
losem rodziny i wyrusza w świat.
Hanka Borynowa
Hanka Borynowa, z domu Bylica, to żona Antka. Jest to jedna z najbardziej interesujących
postaci w powieści. Nie wiadomo bowiem, z jakiego powodu Antek ożenił się właśnie z nią,
nie była przecież ani urodziwą ani zamożną dziewczyną. Hanka podczas trudnych wydarzeń
przechodzi znaczącą przemianę. Początkowo jest dość pazerna i nie docenia tego, że wraz z
mężem cieszą się przychylnością teścia. Dopiero kiedy Boryna wyrzuca ich z domu i w oczy
rodziny zagląda prawdziwe ubóstwo, Hanka zmienia się.
Z kobiety uległej we wszystkim mężowi, staje się prawdziwą lwicą, walczącą o byt swojego
stadła. Mimo zaawansowanej ciąży Hanka bardzo ciężko pracuje, zbiera chrust w lesie,
przędzie wełnę dla organiściny, zajmuje się dzieckiem i całym gospodarstwem. Kiedy
przypadkowo spotyka starego Borynę, wypowiada znamienne słowa: „Bieda łacniej
przekuwa człowieka, niźli kowal żelazo”.
Trudną sytuację Hanki potęguje niewierność Antka, którą kobieta bardzo przeżywa. Wybacza
jednak mężowi, a potem również i Jagnie. Co więcej, broni kochanki Antka przed obmową
sąsiadów. Hanka jest kobietą niezwykle silną psychicznie. Dzięki niezłomnej postawie, udaje
jej się wrócić do domu Boryny i przejąć pieczę nad całym rodzinnym majątkiem. Kobieta
świetnie zarządza gospodarstwem, doskonale radzi sobie bez pomocy mężczyzn. Pomaga jej
w tym typowo chłopska oszczędność, a nawet wrodzone skąpstwo.
Hanka wykupuje Antka z więzienia i postanawia ratować swoje małżeństwo. Mimo że w
napadzie gniewu wyrzuca Jagnę z domu, przed pielgrzymką do Częstochowy przeprasza
Dominikową i jej córkę.
Jagna Borynowa
Jagna Borynowa, z domu Pacześ, to najpiękniejsza dziewczyna we wsi Lipce. W momencie
rozpoczęcia narracji powieści Jagna ma osiemnaście lat. Kobieta zachwyca swoją urodą
wszystkich mężczyzn, jest wysoka, nosi długie jasne warkocze, ma piękne modre oczy. Jagna
jest jednak przede wszystkim obiektem zainteresowania seksualnego. Żaden z jej licznych
kochanków, nie darzy jej prawdziwym uczuciem. Wyjątkiem jest Mateusz, który jako jedyny
ujmuje się za Jagną, kiedy cała wieś chce ją zlinczować.
Warto podkreślić, że Jagna jest osobą niezwykle wrażliwą i całkowicie wolną od chciwości.
Jak sama mówi, nie interesują ją „grunta, zapisy i pieniądze”. Za starego Borynę wychodzi,
ponieważ taka jest wola jej matki, a nie ze względu na jego majątek. W kłótni dziewczyna
rzuca Hance pod nogi swój zapis morgów. Jagnę interesuje natomiast sztuka – zasłuchuje się
w dźwięk kościelnych organów, płacze przy opowieściach Rocha, posiada talent plastyczny –
potrafi wykonywać wspaniałe wycinanki czy pięknie krasić jajka. Wiadomo również, że Jagna
lubi się stroić i przywiązuje wagę do obowiązującej mody.
Jagna zdecydowanie wyróżnia się na tle innych mieszkańców wsi. Nie wyznaje bowiem
obowiązujących w Lipcach wartości – zamiast rozumem kieruje się przede wszystkim własną
zmysłowością. W ramionach Antka i wójta szuka fizycznej rozkoszy. Co więcej, nie uważa, że
czyni coś złego, wręcz przeciwnie sama czuje się pokrzywdzona.
Potrzeby duchowej więzi zaspokaja jej związek z Jasiem, synem organisty. Jagna musi jednak
za swoje platoniczne uczucie zapłacić najwyższą cenę. Organiścina chcąc zemścić się na
dziewczynie, doprowadza wieś do wykonania na niej samosądu. Jagna staje się kozłem
ofiarnym – poniżona i pobita zostaje wywieziona z Lipiec na gnoju, w wyniku czego popada w
obłęd.
Pozostałe postaci
W „Chłopach” pojawia się ponad 90 bohaterów. Oprócz członków rodziny Borynów do
ważniejszych należą:
Bylica – ojciec Hanki; po spaleniu domu i popadnięciu w wielką biedę decyduje się na
wyruszenie w świat na żebry
Dominikowa – matka Jagny, Szymka i Jędrzycha, kobieta namawia córkę do małżeństwa z
Maciejem Boryną, nie zgadza się natomiast na związek Szymka z ubogą Nastką. Po
wypędzeniu Jagny z Lipiec zamieszkuje wraz z nią w małej chatce Szymka.
Kuba Socha – parobek Borynów, w czasie powstania uratował życie bratu dziedzica. Kuba
chcąc upolować sarnę dla karczmarza, zostaje postrzelony i umiera od ran podczas wesela
Boryny z Jagną.
Kowal – zięć Macieja Boryny, nieustannie zabiega o zapis majątku dla swojej żony.
Mateusz – kawaler zakochany bez wzajemności w Jagnie; jako jedyny broni jej przed linczem
wsi.
Wójt – żonaty mężczyzna piastujący najważniejszy urząd w Lipcach; w czasie romansu z
Jagną defrauduje sporą sumę pieniędzy, co staje się pretekstem do samosądu nad
dziewczyną.
Jasio – syn organistów, młody i wrażliwy chłopak, który w przyszłości, z woli matki, ma zostać
księdzem; zakochuje się w nim Jagna. Przyłapany z dziewczyną przez matkę zostaje wysłany
na pielgrzymkę do Częstochowy.
Plan wydarzeń

1. Postanowienie Boryny o ożenku z Jagną Dominikową

2. Nieporozumienia Macieja z synem Antkiem i jego żoną

3. Romans Jagny z Antkiem

4. Bójka Boryny i Antka z powodu Jagny i wypędzenie Antka z domu

5. Wesele Boryny i Jagny

6. Śmierć parobka Kuby podczas zabawy weselnej

7. Kontynuacja romansu Antka z Jagną

8. Odkrycie niewierności męża przez Hankę

9. Nakrycie Jagny i Antka przez Borynę

10. Pomoc Boryny dla synowej Hanki

11. Bitwa chłopów z dziedzicem o las i poważne rany Boryny

12. Powrót Hanki do domu Boryny i jej opieka nad chorym teściem

13. Osadzenie chłopów w więzieniu

14. Samotne prowadzenie gospodarstwa przez Hankę i narodziny syna

15. Śmierć Boryny na polu

16. Powrót Antka do domu

17. Romans Jagny z wójtem

18. Rozstanie Antka z Jagną

19. Romans Jagny z Jasiem

20. Defraudacja pieniędzy przez wójta i obwinienie Jagny

21. Osąd nad Jagną i wygnanie dziewczyny ze wsi