Monografia jest rezultatem badań nad zarządzaniem przedsiębiorstwem Jarema Batorski

w sytuacji kryzysowej z punktu widzenia organizacyjnego uczenia się. Pod-

jęte badania umożliwiły poszukiwanie niestandardowych sposobów i me-

INSTRUMENTY
tod zarządzania przedsiębiorstwem w sytuacji kryzysowej. W procesie ba-

dawczym uprawomocniono analizy jakościowe jako współistotne z ana-

ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
lizami ilościowymi. Pozwoliło to na aplikację zarządzania wiedzą i orga-

nizacyjnego uczenia się do przestrzeni biznesu turystycznego, sformuło-

W PRZEDSIĘBIORSTWIE
wanie i wykorzystanie metodyki paradoksów sytuacji kryzysowej w anali-

zie przedsiębiorstw turystycznych, identyfikację modeli zarządzania w sytu-

acjach trudnych, a także zaproponowanie metodyki tworzenia potencjału

do zarządzania kryzysowego oraz kreowania modeli biznesu przedsiębior- TURYSTYCZNYM

stwa uczącego się w kryzysie.

PERSPEKTYWA
ORGANIZACYJNEGO
UCZENIA SIĘ

www.wuj.pl
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Batorski_wybrana.indd 1 2013-01-14 11:30:01

 INSTRUMENTY
ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
W PRZEDSIĘBIORSTWIE
TURYSTYCZNYM
PERSPEKTYWA
ORGANIZACYJNEGO
UCZENIA SIĘ

Batorski_str.indd 1 2013-01-10 11:27:15

 Jarema Batorski

INSTRUMENTY
ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
W PRZEDSIĘBIORSTWIE
TURYSTYCZNYM
PERSPEKTYWA
ORGANIZACYJNEGO
UCZENIA SIĘ

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Batorski_str.indd 2 2013-01-10 11:27:15

Publikacja finansowana przez Uniwersytet Jagielloński ze środków Katedry Zarządzania
w Turystyce Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej

RECENZENCI
prof. dr hab. Kazimierz Perechuda
prof. dr hab. Małgorzata Bednarczyk

PROJEKT OKŁADKI
Agnieszka Winciorek

© Copyright by Jarema Batorski & Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Wydanie I, Kraków 2013
All rights reserved

Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany
i rozpowszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych,
mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany
w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy.

ISBN 978-83-233-3464-4

www.wuj.pl

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków
tel. 12-631-18-80, tel./fax 12-631-18-83
Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98
tel. kom. 506-006-674, e-mail: sprzedaz@wuj.pl
Konto: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325
 1.1. Podejścia do zarządzania w kryzysie

Spis treści

Wstęp ................................................................................................................................ 7

1. Zarządzanie organizacją w kryzysie ......................................................................... 11

1.1. Podejścia do zarządzania w kryzysie ............................................................... 11
1.2. Instrumenty zarządzania w sytuacji kryzysowej organizacji ....................... 23
1.3. Zarządzanie kryzysowe w polskich przedsiębiorstwach .............................. 31

2. Koncepcja organizacyjnego uczenia się ................................................................... 39

2.1. Pojęcie organizacyjnego uczenia się ................................................................ 39
2.2. Organizacyjne uczenie się jako dzielenie się założeniami ............................ 46
2.3. Procesy uczenia się i zarządzania wiedzą w polskich przedsiębiorstwach
turystycznych ...................................................................................................... 51

3. Paradoksy sytuacji kryzysowej i organizacyjnego uczenia się.

Założenia badawcze .................................................................................................... 63
3.1. Istniejący stan wiedzy w zakresie tematu badań ............................................ 63
3.2. Metodyka badań ................................................................................................ 69

4. Polski rynek turystyczny a globalny kryzys gospodarczy ...................................... 75

4.1. Kryzys gospodarczy a branża turystyczna ...................................................... 75
4.2. Polski rynek turystyczny w okresie dekoniunktury ...................................... 77

5. Analiza przypadków: uczenie się dla kryzysu czy kryzys dla uczenia się? .......... 83
5.1. Przypadek Rainbow Tours ................................................................................ 83
5.2. Przypadek PLL LOT ......................................................................................... 86
5.3. Przypadek uprowadzenia statku morskiego ................................................... 88
5.4. Podsumowanie ................................................................................................... 94

6. Modele zarządzania w pensjonacie Villa Neve ........................................................ 97

6.1. Wprowadzenie .................................................................................................... 97
6.2. Postępowanie badawcze .................................................................................... 98
6.3. Wyniki badań ..................................................................................................... 99
6.4. Podsumowanie i rekomendacje ....................................................................... 103

5
1. Zarządzanie
Spis treści organizacją w kryzysie

7. Zarządzanie kryzysowe w polskich przedsiębiorstwach turystycznych.

Charakterystyka badań ilościowych ......................................................................... 107
7.1. Podstawy metodyczne badań ........................................................................... 107
7.2. Wyniki badań ..................................................................................................... 113
7.3. Podsumowanie ................................................................................................... 126

8. Instrumenty zarządzania w sytuacji kryzysowej przedsiębiorstwa

turystycznego: propozycje metodologiczne ............................................................ 129
8.1. Budowa zdolności do zarządzania kryzysowego ........................................... 129
8.2. Projektowanie modelu biznesu przedsiębiorstwa uczącego się
w kryzysie ............................................................................................................ 134

Zakończenie ..................................................................................................................... 139

Spis rysunków .................................................................................................................. 143

Spis tablic .......................................................................................................................... 145

Literatura .......................................................................................................................... 147

Załączniki ........................................................................................................................ 159

Załącznik 1 ................................................................................................................ 159
Załącznik 2 ................................................................................................................ 162
Załącznik 3 ................................................................................................................ 166
Załącznik 4 ................................................................................................................ 175

Summary .......................................................................................................................... 177

6
 1.1. Podejścia do zarządzania w kryzysie

Wstęp

Według danych Euromonitor International w 2009 roku nastąpiło gwałtowne za-

łamanie na rynku turystyki przyjazdowej do Polski – było ono jednym z najgwał-
towniejszych na tle wszystkich krajów europejskich (Travel and Tourism… 2010).
Załamanie wynikało nie tylko z globalnego kryzysu gospodarczego, ale także z in-
nych okoliczności: wyższych cen biletów lotniczych oraz ograniczeń dotyczących
odwiedzających z krajów spoza Unii Europejskiej. Negatywne skutki tych zjawisk
dotknęły przedsiębiorstwa należące do wszystkich branż związanych z turystyką,
w szczególności podmioty biznesu hotelarskiego i gastronomicznego.
Wraz z ożywieniem gospodarczym i zwiększającym się przyjazdowym ruchem
turystycznym do Polski podmioty funkcjonujące w branży hotelarskiej aż do po-
łowy 2008 roku planowały znaczące inwestycje. Plany zostały poddane rewizji,
w wyniku której wiele z nich zarzucono, a część rozpoczętych inwestycji wstrzy-
mano (Travel and Tourism… 2010).
Przyjmuje się, iż turystyka jest jednym z sektorów najbardziej wrażliwych na
wahania gospodarcze. Branża turystyczno-hotelarska na świecie dotkliwie odczuła
skutki kryzysu gospodarczego; także w Polsce właściciele wielkich sieci weryfiko-
wali plany inwestycyjne. Obniżona aktywność turystyczna związana z kryzysem
gospodarczym oznacza problemy dla biur turystycznych i innych firm związanych
z rynkiem turystycznym.
W sytuacji kryzysowej przedsiębiorstwa turystycznego szczególnego znacze-
nia nabiera zarządzanie wiedzą – jeden z czynników gospodarki turystycznej
opartej na wiedzy (GTOW). Studium literatury przedmiotu pozwala twierdzić, że
podstawowym czynnikiem efektywności GTOW jest poziom konkurencyjności
przedsiębiorstw turystycznych, budujących swój potencjał konkurencyjny na
podstawie zarządzania wiedzą, innowacyjności i zastosowania zaawansowanych
technologii informacyjnych we współdziałaniu w sieciach lokalnych, regionalnych
i globalnych. Konkurencyjne otoczenie skłania do zwiększania tempa procesów
innowacji. Powszechnie się przyjmuje, iż trwałym źródłem przewagi konkuren-
cyjnej jest wiedza, jaką dysponują wszyscy pracownicy przedsiębiorstwa. Budowa

7
Wstęp

efektywnej GTOW to duże wyzwanie w praktyce zarządzania zarówno dla sektora

publicznego, jak i małych oraz średnich przedsiębiorstw turystycznych nie tylko
w Polsce, ale również w obrębie europejskiego obszaru gospodarczego.
Przedsiębiorstwa turystyczne w Polsce funkcjonowały w trudnych warunkach
obniżonego popytu. Obecnie, w okresie kolejnej dekoniunktury, pytanie o skutecz-
ne zarządzanie kryzysowe pozostaje wciąż aktualne. Wydaje się przy tym, że deko-
niunktura ekonomiczna jest dobrym okresem wprowadzania zmian w systemach
zarządzania i pełniejszego ich oparcia na regułach i wzorcach organizacyjnego
uczenia się w przedsiębiorstwach, zwłaszcza turystycznych.
Organizacyjne uczenie się jest związane z problemami adaptacji, przetrwania
i konkurencyjności przedsiębiorstw w warunkach nieciągłych zmian otoczenia.
Dla turystyki te zmiany są charakterystyczne w odniesieniu do dostawców, a także
zachowań klientów. Kierunki podróży turystów są stale dostosowywane do zmie-
niających się warunków dzięki tworzeniu i wykorzystywaniu wiedzy, na przykład
przez wprowadzanie mierników bezpieczeństwa po atakach terrorystycznych
w USA 11 września 2001 roku (Cooper 2006).
Studium literatury przedmiotu pozwala podkreślić znaczenie organizacyjnego
uczenia się w wielu obszarach zarządzania przedsiębiorstwem. Wskazuje się na
przykład zarówno na znaczenie kryzysu organizacji dla uczenia się, jak i na wagę
uczenia się w przedsiębiorstwie dotkniętym kryzysem. Ten paradygmat został także
potwierdzony na etapie przedprojektowych badań własnych autora.
Skuteczne funkcjonowanie przedsiębiorstwa w sytuacji gwałtownych zmian
w otoczeniu i piętrzenia się trudności w samym przedsiębiorstwie wymaga po-
siadania przez kadrę kierowniczą wiedzy oraz umiejętności pozwalających na
kształtowanie nowych, konkurencyjnych zachowań na rynku. Działanie każdej
organizacji w kryzysie charakteryzują jednak paradoksy, co powoduje koniecz-
ność równoczesnego uwzględniania wielu wymiarów zarządzania. Przyjmuje się,
że umiejętność przezwyciężania paradoksów, jaką dysponuje kadra menedżerska,
tworzy przesłankę powodzenia w gospodarce opartej na wiedzy. Dlatego spojrzenie
na problemy funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstwa przez pryzmat organiza-
cyjnego uczenia się i paradoksu stanowi źródło jego żywotności.
Kryzysy gospodarcze mogą wpływać na powstawanie sytuacji kryzysowych
w przedsiębiorstwach. Takie sytuacje są jednak wywoływane przez liczne i zróż-
nicowane czynniki kryzysogenne, zarówno o charakterze endogenicznym, jak
i egzogenicznym. Jednocześnie kryzysy przedsiębiorstw mają istotne znaczenie dla
kształtowania się koniunktury gospodarczej. Doświadczenia polskich firm w zakre-
sie zarządzania w warunkach kryzysowych są negatywne. Zwiększenie zdolności
do zarządzania w kryzysie przez polskie przedsiębiorstwa turystyczne może być
uznane za warunek sprzyjający długofalowemu rozwojowi gospodarczemu i spo-
łecznemu, w tym rozwojowi turystyki. Realna pomoc menedżerom borykającym się

8
 Wstęp

z kryzysami organizacji zależy od świadomości wagi zarządzania antykryzysowego,

przede wszystkim zaś problemów, którym muszą sprostać. Zarządzanie kryzysowe
w przedsiębiorstwie z punktu widzenia organizacyjnego uczenia się może stanowić
przedmiot badań – zarówno teoretycznych, jak i empirycznych.
U podstaw badań autora niniejszej pracy leży założenie, że organizacje nie tylko
zmieniają się wskutek sytuacji kryzysowych, ale też muszą być w czasie ich trwania
sprawnie zarządzane. Przedmiotem badań jest zarządzanie w sytuacji kryzysowej
przedsiębiorstwa z punktu widzenia organizacyjnego uczenia się, przy czym zarzą-
dzanie w sytuacji kryzysowej jest rozumiane procesowo. Ich głównym celem jest
zbadanie złożonych relacji pomiędzy zarządzaniem przedsiębiorstwem turystycz-
nym w sytuacji kryzysowej a organizacyjnym uczeniem się. Chodzi tu w szczegól-
ności o identyfikację procesów zarządzania w sytuacji kryzysowej przedsiębiorstwa
ze względu na organizacyjne uczenie się oraz określenie praktyk normalizacyjnych
z uwzględnieniem paradoksów. W badaniach autor przyjął następującą hipotezę:
Efekty wnoś ć zarządzania w sytuac ji kr yzys owej przedsiębior-
stwa zależy od jego zdolności do uczenia się poprzez kształto-
w a n i e p r a k t y k n o r m a l i z a c y j ny c h z u w z g l ę d n i e n i e m p a r a d o k s ó w
organizac yjnych.
Do kryzysu z punktu widzenia organizacji można zakwalifikować zdarzenia
lub sytuacje, które mają swoje źródła w specyfice danej organizacji, a najczęściej
wynikają z błędów w zarządzaniu, wadliwej struktury lub niedostosowania do
zmian w otoczeniu. Natomiast katastrofy są wydarzeniami w otoczeniu, nieprze-
widywalnymi i pozostającymi w zasadzie poza kontrolą organizacji. Podział na te
dwie kategorie (kryzys i katastrofa) nie zawsze jest przestrzegany, badacze propo-
nują też wiele ujęć, typologii czy klasyfikacji kryzysów, których wymiary i kryteria
przesądzają o specyfice treści działań antykryzysowych. Ponadto kryzysy wydają się
stopniowalne. Zaliczają się do sytuacji trudnych, co powoduje, że można podjąć
próbę określenia wymiarów sytuacji trudnej, służących ocenie nasilenia kryzysu.
Przyjętym założeniem jest twierdzenie, iż kryzysy obejmują zarówno całe organi-
zacje, jak i ich części; dotyczyć też mogą grup organizacji, określonego obszaru,
a także mają swój wymiar jednostkowy – ludzki.
W ramach badań autor przyjmuje perspektywę uwzględniającą z jednej strony
podejście funkcjonalne, z drugiej zaś interpretatywne. Zakłada, że paradygmat
funkcjonalny, wsparty dyrektywami metodologii ilościowej, nie musi wykluczać
podejścia interpretatywnego, w ramach którego punktem wyjścia jest jednostka,
a celem badań zrozumienie jej interpretacji otaczającego świata. Przyjmuje, że
różnorodność paradygmatów stwarza potencjalne szanse rozwoju nauk społecz-
nych, w tym nauk o zarządzaniu. Możliwym podejściem jest traktowanie ich jako
uzupełniających się, a nie alternatywnych. Jednoczesność paradygmatów może
stwarzać okazję wykorzystania synergii i różnorodności.

9
 3.1. Istniejący stan wiedzy w zakresie tematu badań

Literatura

Aggestam M. 2003, Re-thinking Knowledge Management: Managing Communication Models, (w:)

W. Gasparski, J. Dąbrowski (red.), Creating Knowledge-Based Economy, WSPiZ, Warszawa.
Anderson L. 2006, Analytic Autoethnography, „Journal of Contemporary Ethnography” 35, nr 4.
Argyris C. 1989, Strategy Implementation: An Experience in Learning, „Organizational Dynamics”
18, nr 2.
Argyris Ch., Schön D.A. 1978, Organizational Learning: A Theory of Action Perspective, Addison
Wesley, Menlo Park (CA).
Argyris Ch., Schön D.A. 1996, Organizational Learning II: Theory, Method and Practice, Addison
Wesley, Reading (MA).
Arnold W. 1980, Crisis Communication, Gorsuch Scarisbrook, Dubuque (IO).
Bapuji H., Crossan M.M. 2004, From questions to answers: reviewing organizational learning research,
„Management Learning” 35, nr 4.
Bassett-Jones N. 2005, The Paradox of Diversity Management, Creativity and Innovation, „Diversity
Management, Creativity and Innovation” 14, nr 2.
Batorski J. 1999, Ocena zdolności przedsiębiorstwa do uczenia się, niepublikowana praca doktorska,
Akademia Ekonomiczna, Katowice (maszynopis).
Batorski J. 2000, Zdolność przedsiębiorstwa do uczenia się, „Humanizacja Pracy. Zarządzanie Zaso-
bami Ludzkimi”, nr 6.
Batorski J. 2001, Produktywne organizacyjne uczenie się, Zeszyty Naukowe nr 1 (9), WSB, Dąbrowa
Górnicza.
Batorski J. 2002, Organizacja efektywnie ucząca się, WSB, Dąbrowa Górnicza.
Batorski J. 2003, Organizacyjne uczenie się: proces przetwarzania informacji, „Nauka i Biznes”, nr 12.
Batorski J. 2006, Pozyskiwanie wiedzy przez małe i średnie przedsiębiorstwa działające na rynku
turystycznym, (w:) M. Bednarczyk (red.), Przedsiębiorczość w gospodarce turystycznej opartej na
wiedzy, Wydawnictwo UJ, Kraków.
Batorski J. 2007, Kryzys organizacyjny jako podstawa organizacyjnego uczenia się i zarządzania wiedzą
w przedsiębiorstwie, „Przegląd Organizacji”, nr 2.
Batorski J. 2008 a, Organizational Learning as a Base of Entrepreneurship, (w:) M. Bednarczyk (red.),
Entrepreneurship in Tourism and Sport Business, Fundacja dla UJ, Kraków.
Batorski J. 2008 b, Organizacyjne uczenie się w sytuacji kryzysu, (w:) A. Glińska-Neweś (red.), Za-
rządzanie organizacjami w gospodarce opartej na wiedzy. Zasobowe podstawy funkcjonowania
i rozwoju organizacji, TNOiK Dom Organizatora, Toruń.
Batorski J. 2008 c, Organizacyjne uczenie się w sytuacji kryzysowej przedsiębiorstwa, (w:) Z. Janowska (red.),
Dysfunkcje i patologie w sferze zarządzania zasobami ludzkimi, t. 2, Uniwersytet Łódzki, Łódź.
Batorski J. 2010 a, Research of Crisis Management in a Tourist Enterprise: Methodological Assumptions,
(w:) Š. Hittmár i in., Knowledge Base for Management – Theory and Practice, EDIS – University
of Zilina, Zilina.

147
Literatura

Batorski J. 2010 b, Research of Organizational Crisis Management in a Tourist Enterprise: A Meth-

odological Proposal, (w:) E. Lechman (red.), Management Aspects, t. 3, Gdańsk University of
Technology, Gdańsk.
Batorski J. 2010 c, Zarządzanie kryzysem organizacyjnym w przedsiębiorstwie turystycznym. Założe-
nia badawcze, (w:) J. Skalik (red.), Zmiana warunkiem sukcesu. Odnowa przedsiębiorstw – czego
nauczył nas kryzys?, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 128, Wy-
dawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
Batorski J. 2011 a, Fragmentation of crisis management in an enterprise, „Serbian Journal of Manage-
ment” 6, nr 2.
Batorski J. 2011 b, Fragmentation of Organizational Crisis Management, „Современный Научный
Вестник” [Sowriemiennyj Naucznyj Wiestnik] 98, nr 16.
Batorski J. 2011 c, Zarządzanie w sytuacji kryzysowej przedsiębiorstwa turystycznego jako organizacyjne
uczenie się, (w:) J. Skalik, A. Barabasz (red.), Współczesne przeobrażenia procesów zarządczych
przedsiębiorstwa, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 217, Wydaw-
nictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
Batorski J. 2011 d, Ocena zarządzania wiedzą w polskich przedsiębiorstwach turystycznych, (w:)
J. Czech-Rogosz, J. Pietrucha, R. Żelazny (red.), Wybrane aspekty przemian strukturalnych, Wy-
dawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.
Batorski J. 2011 e, Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwach turystycznych, (w:) M. Bednarczyk (red.), Za-
rządzanie konkurencyjnością biznesu turystycznego w regionach, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa.
Batorski J. 2012 a, Organizacyjne uczenie się w kryzysie. Przypadek aktu piractwa morskiego, Zeszyty
Naukowe Kolegium Gospodarki Światowej 35, Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej,
Warszawa.
Batorski J. 2012 b, Zarządzanie kryzysowe a zdolność do uczenia się polskich przedsiębiorstw turystycz-
nych. Referat przygotowany na Międzynarodowe Sympozjum Naukowe „Zarządzanie turystyką
w sytuacji kryzysowej: innowacje, edukacja, marka”, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 30.05.2012.
Batorski J., Lentner A. 2010, Zaufanie jako czynnik przewagi konkurencyjnej w hotelarstwie, „Acta
Scientiarum Polonorum”, seria „Oeconomia” 9, z. 4.
Bednarczyk M. 1996, Otoczenie i przedsiębiorczość w zarządzaniu strategicznym organizacją gospodar-
czą, Zeszyty Naukowe 128, seria specjalna: Monografie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej
w Krakowie, Kraków.
Bednarczyk M. 2006, Przedsiębiorczość w turystyce szansą rozwoju lokalnego w Polsce, (w:) G. Go-
łembski (red.), Turystyka w ujęciu podmiotowym i przestrzennym. Człowiek – przestrzeń – przed-
siębiorstwo, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.
Bednarczyk M. 2010, Ku przyszłości polskiej turystyki – potencjał konkurencyjności sektora turystycz-
nego, „Acta Scientiarum Polonorum”, seria „Oeconomia” 9, z. 4.
Bednarczyk M. (red.) 2010, Przedsiębiorczość w gospodarce turystycznej opartej na wiedzy. Raport
merytoryczny, Kraków (niepublikowane).
Bednarczyk M. 2011 a, Czynniki konkurencyjności biznesu turystycznego w regionach – podstawy me-
todyczne badań, (w:) M. Bednarczyk (red.), Zarządzanie konkurencyjnością biznesu turystycznego
w regionach, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa.
Bednarczyk M. 2011 b, Syntetyczny obraz rynku turystycznego w Polsce, (w:) M. Bednarczyk (red.),
Zarządzanie konkurencyjnością biznesu turystycznego w regionach, Wydawnictwo CeDeWu,
Warszawa.
Bensimon E.M. 2005, Closing the Achievement Gap in Higher Education: An Organizational Learning
Perspective, „New Directions for Higher Education” 131, Fall.
Berniker E., McNabb D.E. 2006, Dialectical Inquiry: A Structured Qualitative Research Method, „The
Qualitative Report” 11, nr 4.
Birkland T.A. 2009, Disasters, Lessons Learned, and Fantasy Documents, „Journal of Contingencies
and Crisis Management” 17, nr 3.

148
 Literatura

Boje D., Tyler J.A. 2009, Story and Narrative Noticing: Workaholism Autoethnographies, „Journal of
Business Ethics” 84.
Booth S. 1993, Crisis Management Strategy, Competition and Changes in Modern Enterprises, Rout-
ledge, London.
Bratnicki M. 1982, Organizacyjne uczenie się w warunkach kryzysu, „Problemy Postępu Technicz-
nego”, nr 6.
Bratnicki M. 1983, Proces uczenia się w kierowaniu doskonaleniem organizacji, UMCS, Lublin.
Bratnicki M. 1984, Metafora uczenia się w badaniu niesprawności organizacji, „Problemy Organi-
zacji”, nr 3/4.
Bratnicki M. 1993, Doskonalenie procesu zarządzania w przedsiębiorstwie. Podejście zintegrowane,
Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Katowice.
Bratnicki M. 1998, Transformacja przedsiębiorstwa, Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Katowice.
Bratnicki M. 2000, Podstawy współczesnego myślenia o zarządzaniu, WSB, Dąbrowa Górnicza.
Bratnicki M. 2001, Dylematy i pułapki współczesnego zarządzania, Wydawnictwo Gnome,
Katowice.
Bratnicki M. 2003, Informacja w przedsiębiorczej organizacji, „Nauka i Biznes”, nr 12.
Bratnicki M. 2006, The Dialectics of Organizational Entrepreneurship, The Karol Adamiecki University
of Economics, Katowice.
Bratnicki M., Batorski J. 1999, Czy polskie przedsiębiorstwo jest w stanie przetrwać restrukturyzację?,
(w:) Skutki restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstw w Polsce w dekadzie lat dziewięćdzie-
siątych, Uniwersytet Gdański, Sopot.
Bratnicki M., Kryś R., Stachowicz J. 1988, Kultura organizacyjna przedsiębiorstwa. Studium kształto-
wania procesu zmian zarządzania, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa
– Kraków – Łódź.
Breen J., Bergin-Seers S., Jago L., Carlsen J. 2005, Small and Medium Tourism Enterprises. The Iden-
tification of Good Practice, CRC for Sustainable Tourism Pty Ltd, Gold Coast.
Burgoyne J.G. 1995, Feeding Minds to Grow the Business, „People Management”, 21 September.
Burnett J.J. 1998, A strategic approach to managing crises, „Public Relations Review” 24, nr 4.
Burrell G., Morgan G. 1979, Sociological Paradigms and Organizational Analysis, Heinemann,
London.
Caplan G. 1961, An Approach to Community Mental Health, Grunne & Stratton, New York.
Caplan G. 1970, Theory and practice of mental health consultation, Basic Books, New York.
Castaneda D.I., Rios M. F. 2007, From Individual Learning to Organizational Learning, „The Electronic
Journal of Knowledge Management” 5, nr 4.
Chmielewski P. 2003, Semantyka kryzysu, „Problemy Zarządzania”, nr 2.
Clarke C.J., Varma S. 2004, Strategic risk management: the new competitive edge, „Long Range Plan-
ning” 32, nr 4.
Cohen M.D., Sproull L.S. 1991, Editor’s Introduction, „Organization Science”, nr 2.
Conner D.R. 1998, Leading at the Age of Chaos. How to Create the Nimble Organization, Jon Wiley
& Sons, New York.
Cooper C. 2006, Knowledge Management and Tourism, „Annals of Tourism Research” 33, nr 1.
Crichton M.T., Ramsay C.G., Kelly T. 2009, Enhancing Organizational Resilience Through Emergency
Planning: Learnings from Cross-Sectoral Lessons, „Journal of Contingencies and Crisis Manage-
ment” 17, nr 1.
Crossan M., Berdrow I. 2003, Organizational learning and strategic renewal, „Strategic Management
Journal” 24.
Crossan M.M., Lane H., White R. 1999, An organizational learning framework: from intuition to
institution, „Academy of Management Review” 29, nr 3.
Cunningham S.J., Jones M. 2005, Autoethnography: a tool for practice and education, Proceedings of
the 6th ACM SIGCHI New Zealand Chapter’s International Conference on Computer-Human

149
Literatura

Interaction: Making CHI Natural (Auckland, New Zealand, July 07–08, 2005), CHINZ ‘05, 94,
ACM, New York, DOI: http://doi.acm.org/10.1145/1073943.1073944.
Czerska M., Rutka R. 1997, Metoda diagnozowania zdolności przedsiębiorstwa do uczenia się, (w:)
Metody i techniki diagnozowania systemu zarządzania przedsiębiorstwem, Akademia Ekono-
miczna, Katowice.
Daft R.L., Weick K.E. 1984, Toward a Model of Organizations as Interpretation Systems, „The Academy
of Management Review” 9, nr 2.
Dautun C., Tixier J., Chapelain J., Fontaine F., Dusserre G. 2008, Crisis management: Improvement of
knowledge and development of a decision aid process, „Loss Prevention Bulletin” 201.
Davenport T.H., Prusak L. 1998, Working Knowledge: How Organizations Manage What They Know,
Harvard Business School Press, Boston.
Dawson P. 1994, Organizational Change: A Processual Approach, Paul Chapman, London.
De Wit B., Meyer R. 2007, Synteza strategii. Tworzenie przewagi konkurencyjnej przez analizowanie
paradoksów, PWE, Warszawa.
Deverell E. 2010, Crisis-induced learning in public sector organizations, Elanders Sverige,
Stockholm.
Dobrzańska-Socha B. 2010, Przeżywanie sytuacji kryzysowej w świetle teorii NLP, (w:) K. Popiołek,
A. Bańka (red.), Kryzysy, katastrofy, kataklizmy, Seria Książkowa Czasopisma Psychologicznego,
Stowarzyszenie Psychologia i Architektura, Poznań, 2010.
Dodgson M. 1993, Organizational Learning: A Review of Some Literature, „Organization Studies” 3,
nr 14.
Dwyer L., Edwards D., Mistilis N., Roman C., Scott N. 2009, Destination and enterprise management for
a tourism future, „Tourism Management” 30, s. 63–74, DOI: 10.1016/j.tourman.2008.04.002.
Dyduch W., Bratnicki M. 2010, Exploring, exploiting and effective? The dialectics of entrepreneurial
learning and performance in post-accession economy organizations (interactive paper), „Frontiers
of Entrepreneurship Research” 30, nr 12, art. 19, http://digitalknowledge.babson.edu/fer/vol30/
iss12/19 (04.01.2012).
Dyduch W. 2012, Współczesne dylematy zarządzania pomiarem efektywności organizacyjnej, http://
efektywnosc.konferencja.org (30.04.2012).
Dziedzic T., Łopaciński K., Saja A., Szegidewicz J. 2010, Polska gospodarka turystyczna w okresie świa-
towego kryzysu, Opracowanie wykonane na zlecenie Departamentu Turystyki Ministerstwa Sportu
i Turystyki, Warszawa, czerwiec, http://msport.gov.pl/prace-badawcze-turystyka (04.01.2012).
Dziedzic T., Łopaciński K., Saja A., Szegidewicz J. 2009, Wpływ światowego kryzysu gospodarczego
na stan i perspektywy rozwoju sektora turystyki w Polsce, Opracowanie wykonane na zlecenie
Departamentu Turystyki Ministerstwa Sportu i Turystyki, Warszawa, czerwiec, http://msport.
gov.pl/badania-rynku-turystycznego (04.01.2012).
Easterby-Smith M. 1997, Disciplines of Organizational Learning: Contributions and Critiques, „Hu-
man Relations” 50, nr 9.
Edwards A., Skinner J. 2009, Qualitative Research in Sport Management, Butterworth-Heinemann,
Oxford.
Eisner A.B. 2003, The Effects of Rapid Environmental Change on Competitive Strategies: An Organiza-
tional Learning Perspective, „Academy of Strategic Management Journal”, nr 2.
Elkjaer B. 2004, Organizational learning – The third way, „Management Learning” 35, nr 4.
Elliott D., Smith D. 2007, From “Mock Bureaucracy” to “Learning from Crisis” Within the UK’s Soccer
Industry, (w:) Ch. M. Pearson, Ch. Roux-Dufort, J.A. Clair (Eds.), International Handbook of
Organizational Crisis Management, Sage Publications, Inc., Los Angeles.
Elliott D., Smith D., McGuinnes M. 2000, Exploring the failure to learn: Crises and the barriers to
learning, „Review of Business” 21, nr 3–4.
Elliott D. 2009, The Failure of Organizational Learning from Crisis – A Matter of Life and Death?,
„Journal of Contingencies and Crisis Management” 17, nr 3.

150
REDAKTOR PROWADZĄCY
Dorota Węgierska

ADIUSTACJA JĘZYKOWO-STYLISTYCZNA
Wojciech Adamski

KOREKTA
Katarzyna Jagieła

SKŁAD I ŁAMANIE
Tomasz Pasteczka

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Redakcja: ul Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków
tel. 12-631-18-80, 12-631-18-82, fax 12-631-18-83
 Monografia jest rezultatem badań nad zarządzaniem przedsiębiorstwem Jarema Batorski
w sytuacji kryzysowej z punktu widzenia organizacyjnego uczenia się. Pod-

jęte badania umożliwiły poszukiwanie niestandardowych sposobów i me-

INSTRUMENTY
tod zarządzania przedsiębiorstwem w sytuacji kryzysowej. W procesie ba-

dawczym uprawomocniono analizy jakościowe jako współistotne z ana-

ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
lizami ilościowymi. Pozwoliło to na aplikację zarządzania wiedzą i orga-

nizacyjnego uczenia się do przestrzeni biznesu turystycznego, sformuło-

W PRZEDSIĘBIORSTWIE
wanie i wykorzystanie metodyki paradoksów sytuacji kryzysowej w anali-

zie przedsiębiorstw turystycznych, identyfikację modeli zarządzania w sytu-

acjach trudnych, a także zaproponowanie metodyki tworzenia potencjału

do zarządzania kryzysowego oraz kreowania modeli biznesu przedsiębior- TURYSTYCZNYM

stwa uczącego się w kryzysie.

PERSPEKTYWA
ORGANIZACYJNEGO
UCZENIA SIĘ

www.wuj.pl
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Batorski_wybrana.indd 1 2013-01-14 11:30:01