EDEBİYAT İÇİN KİTAP ANALİZLERİ

PANDOMİMA
İnsanları güldürmeyi, eğlendirmeyi kendine iş edinmiş Paskal, yalnız, kimsesiz
ve mutsuz bir tiyatro oyuncusudur. Eftalya adlı bir kıza aşıktır aşkı gizli bir
aşktır. Kız sonrasında birkaç hafta tiyatroya gelmez başkası ile evlenmiştir.
Eftalya tiyatroya kocası ile gelir bunu gören paskal ertesi gğn evinde asılı
şekilde bulunur bunu gören insanlar onun ölü taklidi yaptığını sanarlar ama
paskal gerçekten ölmüştür

Kişiler

Öykünün başkahramanı Paskal, 33 yaşında, insanları güldürmeyi kendine

meslek edinmiş bir pandomima oyuncusudur. Paskal, şişman, yalnız, kimsesiz
ve mutsuz biridir.

Eftalya, Paskal’ın âşık olduğu genç kızdır. Sürekli pandomima seyretmeye gelir.
Paskal’ın ona âşık olduğundan haberi yoktur. Başka biriyle evlenerek Paskal’ın
tüm hayallerini yıkmıştır.
Diğer kişiler; ihtiyar Rum kadın, Eftalya’nın validesi ve mahallelilerdir .

Yer (Mekân)

Olayın geçtiği yerler; Haseki, yeni bahçe, tiyatro salonu ve Paskal’ın evidir.

Zaman

Olayların geçtiği zaman; “yazın bir öğle üzeri”, “yazın bir cuma günü” gibi
ifadelerle belirtilir.

DİL VE ANLATIM

Ayrıntılı ve mecazlı bir anlatıma yer verilmiştir. Betimlemelerden ve

benzetmelerden faydalanılmıştır.

Öyküleyici anlatım biçimi kullanılmış aynı zamanda iç konuşma tekniğiyle

desteklenmiştir.

Öykü, olayların öncesi ve sonrasını, kişilerin aklından geçenleri bilen,

duygularını anlayan bir anlatıcının “ilahi bakış açısıyla” anlatılmıştır
Konusu ve Ana fikri

Paskal insanları güldürerek hayatını kazanan bir oyuncudur. Ancak kendisi

yalnız ve hüzünlü bir hayat sürmektedir. Kendini çirkin ve maskara biri olarak
görmektedir. Seyirciler Paskal’ı o kadar komik buluyorlardı ki öldüğünde bile
ona gülmüşlerdi. İnsanlar ölüm karşısında hüzünlenir, ancak Paskal’ın ölümü
onları güldürüyor. Yazar böylece bir çelişkiyi çarpıcı bir biçimde vurguluyor.
Öykü boyunca yalnız ve mutsuz bir oyuncunun insanları güldürmesi, öykü
sonunda doruk noktasına çıkıyor.

Bu öyküyle yazar, dış görünümün yanıltıcı olduğunu, hiçbir şeyin

göründüğü gibi olmadığını vurguluyor. Aynı zamanda bazıları için önemsiz
olan şeylerin bazıları için hayati önem taşıdığını belirtiyor.

Öykünün Türü

Pandomima öyküsü, bir olay öyküsüdür. Serim, düğüm, çözüm bölümleri

bulunmaktadır. Pandomima oyuncusu Paskal’ın yaşadıkları, aşkı ve ölümü
anlatılmıştır.

Genel Değerlendirme

Pandomima, Türk edebiyatının Batılı anlamda yazılan ilk öykülerinden

biridir. Öykünün konusu, son derece sarsıcı ve etkileyici bir biçimde ortaya
konmuştur. Öyküde; aşk, hüzün, acı, yalnızlık, hayal kırıklıkları, ölüm gibi
insana ait duygu düşünce ve yaşantılar anlatılıyor. Öyküde, dönemin zihniyeti
açık bir biçimde görülüyor. Öyküde geçen, Arapça ve Farsça kelimelere rağmen
anlatımdaki akıcılık, hikâyeyi bir nefeste okumamızı ve bitirmemizi sağlıyor.
AĞAÇ DİKEN ADAM ÖZET

Ana karakterimiz alp dağlarında yürüyüş yaparken çok susadığı için bir çeeeşme
aramaya çıkmış. Nihayetin de bir çeşme buluş ama çeşme kurumuş olduğu için
su akmıyormuş. Biraz dinlendikten sonra tekrar yola çıkmış. Önüne bir çoban
çıkmış bu çoban ona su ikram etmiş ve sonrasında onu evine davet etmiş.
Çobanın evine gittiğinde adam şaşırmış çünkü orası ev gibi değilmiş ne ev
varmış ne de komşu çöl gibi kurak bir yermiş. Gezgin burayı görüp biraz daha
kalıp gözlemlemek istemiş. Çoban yanielzeardbouffier hikayesi de burda dağda
bulduğu meşe palamutlarını ayıklamakla başlamış çünkü bu uçsuz bucaksız
yerde güzel ormanlar yetiştirmek istiyormuş ama onun bu davranışı tüm dünya
için yapmak istiyormuş. Bu çoban her gün kilometrelerce yürüyüp meşe
palamutu toplayıp bununla da kalmayıp bulduğu ağaç fidanlarını aşılayıp
dikiyormuş hem de bahçesinde yetiştirdiği meşe başka yerlerde tohum olarak
dikiyormuş. Adam çobanın bu yaptıklarını çok şaşırmış çünkü sonuçta çoban tek
başına nasıl yaptığına düşünüp durmuş daha sonra adam şaşkınlık ve hayranlık
içerisin de . Tüm bunları nasıl yaptığını düşünüp durmuş. Bu tanışmadan bir
süre sonra 1. Dünya savaşı başlamış adam savaşa katılmış. Askerlik bitiminde
beş yıl geçmesine rağmen aklında hep çoban varmış. Dayanamayıp çobanın
yanına gitmiş bi de bakmış ağaçlar onu boyunu bile aşmış. Buralarda çok
değişikler olmuş . Buralar ev insan ve ormanların olduğu çok güzel bir araziye
dönüşmüş. Adam bundan sonra her sene çobanın yanına gitmeye devam etmiş
bu doğadaki değişimi insanların üzerindeki etkisini görmüş. Bu uçsuz bucaksız
yerde insanlar su her yerde kuşlar ve mutluluk varmış çeşmeler bile akmaya
başlamış. Burada ki büyük değişime büyük değişimin kahramanı olan çoban
ağaç dikme faaliyetini canı gönülden yaptığı için böylesi güzel bir sonuç ortaya
çıkmış. Bir insanın ağaç dikmesiyle başlayan bu macera devlet büyükleri
tarafından korunmuş.

Ağaç diken adam öyküsü, bir olay öyküsüdür.

Kahraman bakış açısı ile anlatılırmıştır

FIRTINA WİLLİAM SHAKSPEARE

Kraliyet partisi ve soğukkanlı kayıkçı dışındaki herkes korkmaya başlarlar

çünkü gemi şimşek çakmıştır ve düşüyordur. Herkes batmaya hazırlanıyordur.
Miranda ve Prospero geminin enkazına bakarken miranda babasından gemideki
ruhlara yardım etmesini ister Prospero ona her şeyin yolunda olduğuna dair
güvence verir ve ardından kendisi ve geçmişi hakkında daha fazla şey
öğrenmesinin zamanının geldiğini söyler. Ona gemi kazasını kendisinin
planladığını açıklar ve ona geçmişinin uzun hikayesini anlatır; bu hikaye ona
daha önce sık sık anlatmaya başladığı ama asla bitiremediği bir hikayedir.
Hikayeye göre Prospero, kardeşi Antonio, Napoli Kralı Alonso ile komplo
kurarak onun konumunu gasp edene kadar Milano Dükü idi. Kaçırılan ve
denizde bir sal üzerinde ölüme terk edilen Prospero ve kızı hayatta kalır çünkü
Gonzalo onlara büyüsünün ve gücünün kaynağı olan malzemeleri ve
Prospero’nun kitaplarını bırakır. Prospero ve kızı şu anda kaldıkları adaya
geldiler ve on iki yıldır oradalar. Prospero, ancak şimdi, Talih’in sonunda
düşmanlarına yol gösterdiğini ve onların arasını kesin olarak düzeltmek için
fırtınayı yükselttiğini söylüyor. Bu hikayeyi anlattıktan sonra Prospero,
Miranda’yı uyutarak uyutur ve ardından tanıdık ruhu Ariel’i , baş büyülü ajanı
çağırır. Prospero ve Ariel’in tartışması, Ariel’in gemiye fırtına getirdiğini ve
direği ateşe verdiğini ortaya koyuyor. Daha sonra herkesin adaya güvenli bir
şekilde ulaştığından emin oldu, ancak artık birbirlerinden küçük gruplara
ayrılmış durumdalar. Prospero’nun esir hizmetkarı olan Ariel, efendisine bu gibi
görevleri şikayet etmeden yerine getirmesi halinde Ariel’e bir yıl erken özgürlük
sözü verdiğini hatırlatır. Prospero, Ariel’i protesto ettiği için cezalandırır ve ona
kurtarıldığı korkunç kaderi hatırlatır. Prospero adaya gelmeden önce Sycorax
adında bir cadı, Ariel’i bir ağaca hapseder. Sycorax öldü ve Ariel, Prospero
gelip onu serbest bırakana kadar kapana kısıldı. Ariel, Prospero’ya haddini
bildiğine dair güvence verdikten sonra Prospero, Ariel’e bir deniz perisi şeklini
almasını ve kendisini Prospero dışında herkese görünmez kılmasını emreder.
Miranda uykusundan uyanır ve o ve Prospero Caliban’ı , Prospero’nun
hizmetkarı ve ölü Sycorax’ın oğlu ziyarete giderler. Caliban, Prospero’yu
lanetler ve Prospero ile Miranda, ona verdikleri ve öğrettikleri için nankör
olduğu için onu azarlar. Prospero Caliban’ı yakacak odun getirmesi için
gönderir. Görünmez olan Ariel, müzik çalmaya ve hayranlık uyandıran
Ferdinand’a liderlik etmeye başlar. Miranda ve Ferdinand hemen birbirlerine
aşık olurlar. O, Miranda’nın Caliban ve babası dışında gördüğü tek adamdır.
Prospero, kızının gelecekteki evliliğine ilişkin planının işe yaradığını görmekten
mutludur, ancak ilişkilerinin çok hızlı gelişmesini önlemek için işleri geçici
olarak alt üst etmesi gerektiğine karar verir. Ferdinand’ı sadece Napoli Prensi
gibi davranmakla suçluyor ve onu hapisle tehdit ediyor. Ferdinand kılıcını
çektiğinde Prospero onu büyüler ve Miranda’nın merhamet çığlıklarını
görmezden gelerek onu hapishaneye götürür. Daha sonra Ariel’i başka bir
gizemli göreve gönderir.

Adanın başka bir yerinde Alonso, Sebastian, Antonio, Gonzalo ve diğer muhtelif
lordlar güvenlikleri için şükranlarını sunarken Ferdinand’ın kaderi konusunda
endişeleniyorlar. Alonso, kızını Tunus prensiyle hiç evlendirmemiş olmayı
dilediğini, çünkü bu yolculuğu yapmamış olsaydı oğlunun hâlâ hayatta olacağını
söylüyor. Gonzalo, adanın güzelliğinden bahsederek moralini korumaya çalışır,
ancak sözleri Antonio ve Sebastian’ın alaycı ekşiliğiyle gölgelenir. Ariel
görünmez bir şekilde ortaya çıkıyor ve Sebastian ile Antonio dışında herkesi
uyutan bir müzik çalıyor. Bu ikisi daha sonra uyuyan arkadaşlarını öldürmenin
olası avantajlarını tartışmaya başlar. Antonio, Sebastian’ı, Alonso’yu
öldürmeleri halinde ikincisinin Napoli’nin hükümdarı olacağına ikna eder.
Ferdinand gerçekten ölmüş olsaydı bir sonraki mirasçı olacak Claribel, hakkını
talep edemeyecek kadar uzakta. Sebastian ikna olmuştur ve ikisi uyuyan
adamları bıçaklamak üzereyken Ariel, Gonzalo’nun bağırarak uyanmasına
neden olur. Herkes uyanır ve Antonio ile Sebastian, kralı aslanlardan korumak
için kılıçlarını çekmiş olduklarına dair saçma bir hikaye uydururlar. Ariel,
Prospero’ya geri dönerken Alonso ve ekibi Ferdinand’ı aramaya devam eder.

Bu arada Caliban, Trinculo’yu görünce Prospero’ya odun taşıyor ve onun

Prospero tarafından ona eziyet etmek için gönderilen bir ruh olduğunu
düşünüyor. Uzanır ve pelerininin altına saklanır. Bir fırtına yaklaşıyor ve
Caliban’ın tuhaf görünümü ve kokusuna meraklı ama buna aldırmayan Trinculo,
onunla birlikte pelerinin altına giriyor. Sarhoş ve şarkı söyleyen Stephano gelir
ve Caliban ile Trinculo’nun pelerinin altına sokuldukları tuhaf manzarayla
karşılaşır. Şarkıyı duyan Caliban, “ruhlar” onu rahat bıraktığı sürece daha hızlı
çalışacağını haykırıyor. Stephano bu canavarın içkiye ihtiyacı olduğuna karar
verir ve Caliban’a içirmeye çalışır. Trinculo, arkadaşı Stephano’yu tanır ve ona
seslenir. Kısa süre sonra üçü birlikte oturup içki içmeye başlarlar. Caliban kısa
sürede coşkulu bir içiciye dönüşür ve şarkı söylemeye başlar.

Prospero, Ferdinand’ı odun taşıma işine verir. Ferdinand, Miranda’nın iyiliği

için yaptığı işi keyifli buluyor. Miranda, babasının uyuduğunu düşünerek
Ferdinand’a biraz ara vermesini söyler. İkisi birbirleriyle flört ediyor. Miranda
evlenme teklif eder ve Ferdinand kabul eder. Prospero çoğu zaman görünmeden
sahnedeydi ve bu gelişmeden memnundu.
Stephano, Trinculo ve Caliban artık sarhoş ve gürültülüdürler ve görünmez bir
şekilde yanlarına gelen ve onların seslerini taklit ederek ve onlarla alay ederek
onları birbirleriyle kavga etmeye kışkırtan Ariel sayesinde bu durum daha da
artmaktadır. Caliban, Prospero’yu nasıl öldüreceğini bildiğine dair
övünmelerinde giderek daha hararetli hale gelir. Hatta Stephano’ya onu
Prospero’nun uyuduğu yere götürebileceğini bile söyler. Prospero’yu
öldürmelerini, kızını almalarını ve Stephano’yu adanın kralı olarak atamalarını
önerir. Stephano bunun iyi bir plan olduğunu düşünür ve üçü, Prospero’yu
bulmak için yola çıkmaya hazırlanır. Ancak Ariel’in flüt ve tabor davuluyla
çaldığı müziğin sesi dikkatlerini dağıtır ve olay örgüsünü gerçekleştirmeden
önce bu müziği takip etmeye karar verirler.

Alonso, Gonzalo, Sebastian ve Antonio seyahat etmekten yorulur ve dinlenmeye

ara verir. Antonio ve Sebastian, Alonso ve Gonzalo’nun yorgunluğundan
yararlanmak için gizlice plan yapar ve akşam onları öldürmeye karar verir.
Muhtemelen sahnenin balkonunda bulunan ve erkeklerin göremediği Prospero,
tuhaf şekilli ruhlar tarafından bir ziyafet düzenlenmesine neden olur. Erkekler
yemek yemeye hazırlanırken Ariel bir harpy gibi görünür ve ziyafetin ortadan
kaybolmasına neden olur. Daha sonra adamları Prospero’nun yerini almakla
suçluyor ve Alonso’nun oğlu Ferdinand’ın bu günahtan dolayı kaçırıldığını
söylüyor. Ortadan kaybolur ve Alonso’nun kendini üzgün ve suçlu hissetmesine
neden olur.

Prospero artık Ferdinand’a karşı yumuşar ve onu Miranda’nın müstakbel kocası

olarak ailesine kabul eder. Ancak Ferdinand’a sert bir şekilde Miranda’nın
“bakire düğümünün” (IV.i. 15 ) Düğün resmi olarak kutlanıncaya kadar
bozulmamalıdır. Prospero daha sonra Ariel’den Ferdinand ve Miranda için bir
maske yapmaları için bazı ruhları çağırmasını ister. Ruhlar Ceres, Juno ve Iris’in
şekillerini alırlar ve evlilik törenlerini ve dünyanın bereketini kutlayan kısa bir
maske takarlar. Orakçıların ve perilerin dansı bunu takip eder, ancak Prospero
aniden hayatına karşı olan komployu hâlâ durdurması gerektiğini hatırladığında
kesintiye uğrar.

Ruhları uzaklaştırır ve Ariel’e Trinculo, Stephano ve Caliban’ı sorar. Ariel,

efendisine üç adamın sarhoş planlarını anlatır. Ayrıca adamları müziğiyle
dikenli otların ve dikenli çalıların arasından ve sonunda Prospero’nun hücresinin
yakınındaki pis bir gölete nasıl yönlendirdiğini anlatıyor. Ariel ve Prospero daha
sonra Prospero’nun hücresine güzel kıyafetler asarak bir tuzak kurarlar.
Stephano, Trinculo ve Caliban, Prospero’yu aramak için içeri girerler ve güzel
kıyafetleri bulunca onu çalmaya karar verirler. Prospero ve Ariel’in
yönlendirdiği, köpek ve tazı şeklindeki bir ruh sürüsü hemen onların üzerine
saldırır.
Prospero, Alonso ve diğerlerini huzuruna çıkarmak için Ariel’i kullanır. Daha
sonra Ariel’i, Kayıkçıları ve denizcileri enkaz halindeki gemide uyudukları
yerden getirmesi için gönderir. Prospero, Alonso, Antonio ve Sebastian’ı
ihanetleriyle yüzleştirir, ancak onları affettiğini söyler. Alonso ona Ferdinand’ı
fırtınada kaybettiğini söyler ve Prospero yakın zamanda kendi kızını
kaybettiğini söyler. Demek istediğini açıklığa kavuşturmak için bir perdeyi
çekerek Ferdinand ve Miranda’nın satranç oynadığını ortaya çıkarır. Alonso ve
arkadaşları, Ferdinand’ın hayatta kalmasının mucizesi karşısında hayrete
düşerler ve Miranda, daha önce görmediğine benzemeyen insanları görünce
şaşkına döner. Ferdinand babasına evliliğini anlatır.

Ariel, Boatswain ve denizcilerle birlikte geri döner. Kayıkçı, görünüşe göre

fırtınadan bu yana süren bir uykudan uyanmanın hikayesini anlatıyor. Ariel,
Prospero’nun emriyle Caliban, Trinculo ve Stephano’yu serbest bırakır ve onlar
daha sonra çalıntı kıyafetlerini giyerek içeri girerler. Prospero ve Alonso onlara
onu iade etmelerini ve Prospero’nun hücresini temizlemelerini emreder.
Prospero, son on iki yıldaki hayatının öyküsünü onlara anlatabilmek için Alonso
ve diğerlerini geceyi burada geçirmeye davet eder. Bundan sonra grup İtalya’ya
dönmeyi planlıyor. Düklüğüne geri dönen Prospero, Milano’ya emekli olacak.
Prospero, Ariel’i serbest bırakmadan önce, dönüş yolculuğu için denizlerin sakin
olduğundan emin olmak için Ariel’e son bir görev verir. Son olarak Prospero,
izleyicilere bir son söz vererek, hatalarından dolayı kendisini affetmelerini ve
alkışlayarak onu serbest bırakmalarını ister.
HİKAYE TÜRÜ NELERDİR

Hikayelerin olay ve durum şeklinde iki ayrı türü vardır. Olay hikayeleri serim,
düğüm ve çözüm bölümlerinden oluşmaktadır. Durum hikayelerinde ise olay
örgüsünün önemi pek yoktur.

BAKIŞ AÇILARI NELERDİR

Olaya bağlı metinlerde varlıklar, olaylar, durumlar, duygular ve düşünceler birden fazla bakış açısıyla
ele alınabilir. Anlatıcı bakış açıları hakim (ilahi/ tanrısal), kahraman, gözlemci (kameraman/ müşahit)
ve çoğulcu bakış açısı olmak üzere 4 başlıkta incelenir.
Dönüşüm Konusu

Franz Kafka’nın Dönüşüm eseri; Vurucu ve net bir şekilde Gregor Samsa’nın
bir sabah yatağında böcek olarak uyanmasıyla başlamaktadır. Kendini yatağında
hasta hisseden Gregor Samsa işe gidememiş ve bunun üzerine birlikte çalıştığı
müdürü, neden işe gelmediği konusunda kendisini ziyarete gelmiştir. Ağır-aksak
bir şekilde müdürünün karşısına çıkan Gregor Samsa; müdürünün tek kelime
etmeden evden ayrılmasıyla kendini işsiz olarak bulmuştur.

Çalıştığı süre boyunca evde; annesi, babası, kız kardeşi ile hiçbir şekilde
problem yaşamayan Gregor, işsiz kalmasıyla birlikte evde artık bir fazlalık
konumuna geçmiştir. Odasından bir türlü çıkamayan bir böcek, haşere
pozisyonundadır. Ekonomik sorunların baş göstermesiyle yaşadığı durum daha
da ağırlaşmaktaydı. Kız kardeşi tarafından yemeği odasına getirilen ve odası
havalandırılan Gregor Samsa; bir süre sonra yüzüne bakılmaz, insanın midesini
kaldıran bir hale bürünür. Yaşadığı acılara dayanamayan Gregor Samsa, bir
sabah yatağında ölü halde bulunur ve ölüsü evin hizmetçisi tarafından süpürülür

Olay türündedir

Kitap, ilahi yani hakim bakış açısı ve 3. kişi ağzından anlatılmıştır.