ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

Θ.Ε. : Ιστορία και κρατικοί θεσμοί

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ:
Η μεσοπολεμική αριστερά και το 1821.
Η περίπτωση του εξωφύλλου του Ριζοσπάστη της 25ης Μαρτίου 1930.

Αθήνα
Απρίλιος 2023
Το 1930, έτος εορτασμού της Εκατονταετηρίδας από την συγκρότηση του κράτους και την
ανεξαρτησία του έθνους, μια σειρά από κοινωνικές ομάδες διεκδικούσαν τη συλλογική μνήμη
του 1821.1 Αυτές οι ομάδες συχνά συγκρούονταν προσπαθώντας να διαμορφώσουν και να
επιβάλουν στο δημόσιο διάλογο τα δικά τους αφηγήματα για το παρελθόν.2 Ο αντίκτυπος αυτής
της διαδικασίας είναι εμφανής στο άρθρο «ο ζυγός τους», που φιλοξένησε το υπό μελέτη
πρωτοσέλιδο.3 Από την αρχή του κειμένου, ως καταπιεστές της εργατικής τάξης
παρουσιάζονταν τόσο ο Σουλτάνος και ο Ιμπραήμ, όσο και ηγετικές μορφές των μεγάλων
δυνάμεων της Ευρώπης. Στο άρθρο περιγράφεται η τότε θέση του ΚΚΕ, για διαδοχή του
παλαιού δυνάστη από το ντόπιο και ξένο κεφάλαιο για λογαριασμό της αστικής τάξης, με το
ΚΚΕ, πρακτικά, μοναδικό υπεύθυνο για τον «σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας».4
Κατά τον μεσοπόλεμο τα δικαιώματα των εργατών βρέθηκαν στο στόχαστρο των
κυβερνήσεων.5 Στο άρθρο αναφέρεται ότι ύστερα από εκατό χρόνια ανεξαρτησίας υπήρχαν
χιλιάδες άνεργοι, ενώ οι συνθήκες όσων εργάζονταν ήταν απάνθρωπες, περιγράφοντας ένα
«πλήρως καπιταλιστικό κράτος», κοντά στο αφήγημα Κορδάτου.6 Από τα τέλη της δεκαετίας
του 1920 το ΚΚΕ αντιμετώπιζε εσωτερική κρίση.7 Παράλληλα, η αριστερά δέχονταν επίθεση
από το πολιτικό σύστημα και ειδικότερα από βενιζελικούς.8 Πέρα από τον περιορισμό των
δημοκρατικών ελευθεριών και το «κυνήγι» των κομμουνιστών με το «ιδιώνυμο» του Βενιζέλου,
το ΚΚΕ είχε χάσει μέρος των εκλογικών του ποσοστών από τους βενιζελικούς στις εκλογές του
1928.9 Το άρθρο καταφέρονταν εναντίον της κρατικής καταστολής και καυτηρίαζε τη στάση της
βενιζελικής κυβέρνησης.
1
Χριστίνα Κουλούρη, Φουστανέλες και χλαμύδες: Ιστορική μνήμη και εθνική ταυτότητα, (Αθήνα: Αλεξάνδρεια,
2020), σ. 39 και σ. 40-42.
2
Ραϋμόνδος Αλβανός, «Το Απρόβλεπτο Παρελθόν. Νοηματοδοτήσεις Της Επανάστασης Του 1821 Κατά Τον 20ό
Αιώνα», Περιοδικό Κυμοθόη 31, (2021): 47.
3
«Ο ΖΥΓΟΣ ΤΟΥΣ», Ριζοσπάστης (25 Μαρτίου 1930), τελευταία πρόσβαση 1/4/2023 από
http://efimeris.nlg.gr/ns/main.html.

4
Φίλιππος Ηλίου, «Η ιδεολογική χρήση της ιστορίας: Σχόλιο στη συζήτηση Κορδάτου Ζέυγου», στο Οι
αναγνώσεις του 1821 και η Αριστερά, επίμ. Δημήτρης Δημητρόπουλος, Βαγγέλης Καραμανωλάκης (Αθήνα: ΑΣΚΙ –
Η Αυγή, 2014), σ. 20-21.

5
Serafim Seferiades , Working-class movements (1780s-1930s): a European macro-historical
analytical framework and a Greek Case Study, (Columbia: Columbia University, 1998), σ. 622.

6
Σταύρος Παναγιωτίδης, «Ο στρατηγός Μακρυγιάννης και η ελληνική Αριστερά: Μία περίπτωση συμβολικής
αναδρομικής οικειοποίησης»,στο Οι αναγνώσεις του 1821 και η Αριστερά, επίμ. Δημήτρης Δημητρόπουλος,
Βαγγέλης Καραμανωλάκης (Αθήνα: ΑΣΚΙ – Η Αυγή, 2014), σ. 73-74.

7
Άγγελος Ελεφάντης, Η επαγγελία της αδύνατης επανάστασης, (Αθήνα: Θεμέλιο, 1999), σ. 86-87.

8
Μαρία Αγγέλη, «Ο Κόσμος της εργασίας, Γυναίκες και άντρες στην παραγωγή και επεξεργασία του καπνού »,
(Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 2007), σ. 362.
9
Όλγα Θεοδωροπούλου, «Ο δημόσιος λόγος του ΚΚΕ για τις ετερότητες την περίοδο του Μεσοπολέμου (1920-
1936)», (Διπλωματική Εργασία, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2022), σ. 16.

1
 Η τραυματική εμπειρία της Μικρασιατικής Καταστροφής είχε σαν αποτέλεσμα πολλοί
βετεράνοι στρατιώτες να στραφούν προς την αριστερά.10 Στο άρθρο υπογραμμίζεται πως εργάτες
και χωρικοί εξακολουθούσαν να επιβαρύνονται από βαριά φορολογία και να πεθαίνουν σε
πολέμους για τα συμφέροντα της κεφαλαιοκρατίας. Η κρίση στο εσωτερικό του κόμματος και η
επιρροή που δέχονταν από την Κομμουνιστική Διεθνή είχαν σαν αποτέλεσμα την επικράτηση
του αιτήματος για Εργατική Αγροτική Κυβέρνηση, κάτι που γίνεται αντιληπτό στο τέλος του
άρθρου, όπου υπάρχει κάλεσμα σε αγώνα ενάντια στον νέο ζυγό.11 Συνολικά το άρθρο φαίνεται
να ταυτίζει την εργατική τάξη του μεσοπολέμου με τους υποδουλωμένους Έλληνες πριν το
1821, υιοθετώντας την άποψη ότι ο αστικοδημοκρατικός μετασχηματισμός της κοινωνίας είχε
ολοκληρωθεί χωρίς ουσιαστικά οφέλη για την εργατική τάξη, η οποία καλείται σε προλεταριακή
επανάσταση.

(365 λέξεις)

10
Βασίλης Μπαρτζιώτας, Εξήντα χρόνια κομμουνιστής, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1986, σ. 22.
11
Αντώνης Αντωνιάδης, «Πολιτική και Πολιτισμική Συγκρότηση της Κομμουνιστικής Ταυτότητας στον
Μεσοπόλεμο (1918-1936)», (Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, 2017), σ. 26-28 και σ. 53.

2
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Αγγέλη, Μαρία. «Ο Κόσμος της εργασίας, Γυναίκες και άντρες στην παραγωγή και επεξεργασία
του καπνού». Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιωάννινα, 2007.
Αλβανός, Ραϋμόνδος. «Το απρόβλεπτο παρελθόν. Νοηματοδοτήσεις της επανάστασης του 1821
κατά τον 20ό αιώνα». Περιοδικό Κυμοθόη 31, (2021): 45-58.
Αντωνιάδης, Αντώνης. «Πολιτική και Πολιτισμική Συγκρότηση της Κομμουνιστικής
Ταυτότητας στον Μεσοπόλεμο (1918-1936)». Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας,
2017.
Ελεφάντης, Άγγελος. Η επαγγελία της αδύνατης επανάστασης. Αθήνα: Θεμέλιο, 1999.

Ηλίου, Φίλιππος. «Η ιδεολογική χρήση της ιστορίας: Σχόλιο στη συζήτηση Κορδάτου Ζέυγου».
Στο Οι αναγνώσεις του 1821 και η Αριστερά, επίμ. Δημήτρης Δημητρόπουλος, Βαγγέλης
Καραμανωλάκης, σ. 15-28. Αθήνα: ΑΣΚΙ – Η Αυγή, 2014.

Θεοδωροπούλου, Όλγα. «Ο δημόσιος λόγος του ΚΚΕ για τις ετερότητες την περίοδο του
Μεσοπολέμου (1920-1936)». Διπλωματική Εργασία, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Αθήνα,
2022.

Κουλούρη, Χριστίνα. Φουστανέλες και χλαμύδες: Ιστορική μνήμη και εθνική ταυτότητα. Αθήνα:
Αλεξάνδρεια, 2020.
Μπαρτζιώτας, Βασίλης. Εξήντα χρόνια κομμουνιστής, Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή, 1986.
«Ο ΖΥΓΟΣ ΤΟΥΣ». Ριζοσπάστης (25 Μαρτίου 1930). Τελευταία πρόσβαση 1/4/2023. Από
http://efimeris.nlg.gr/ns/main.html.

Παναγιωτίδης, Σταύρος. «Ο στρατηγός Μακρυγιάννης και η ελληνική Αριστερά: Μία

περίπτωση συμβολικής αναδρομικής οικειοποίησης». Στο Οι αναγνώσεις του 1821 και η
Αριστερά, επίμ. Δημήτρης Δημητρόπουλος, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, σ. 71-82. Αθήνα: ΑΣΚΙ
– Η Αυγή, 2014.

Seferiades, Serafim. Working-class movements (1780s-1930s): a European macro-historical

analytical framework and a Greek Case Study. Columbia: Columbia University, 1998.