Sofokles – Antygona

Hej,
poniżej znajdziesz najważniejsze informacje związane z utworem „Antygona”.
To „pigułka wiedzy”, zatem musiałam dokonać koniecznych skrótów, uproszczeń
i uogólnień. Pamiętaj, aby rozwinąć oraz potwierdzić te treści podczas własnej nauki
:) Notatki do innych ważnych lektur znajdziesz na www.notatkidomatury.pl

O autorze – Sofokles (496 r. p.n.e. – 406 r. p.n.e.)

 jeden z trzech najwybitniejszych tragików greckich,

 wprowadził do sztuki dramatycznej trzeciego aktora, dzięki czemu pogłębił
i zdynamizował akcję,
 w wieku 28 lat zdobył pierwszą nagrodę w Dionizjach Wielkich, pokonując
samego Ajschylosa (wybitnego, doświadczonego tragika),
 stworzył ponad 120 sztuk, do naszych czasów przetrwało tylko siedem
z nich,
 „Antygona” odniosła wielki sukces, zdobywając wielkie uznanie wśród
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

publiczności,
 pochodził z zamożnej rodziny, jego ojciec zajmował się wytwarzaniem broni,
 był także aktorem, politykiem, wojskowym,
 dożył sędziwej starości, zmarł w wieku ok. 90 lat.

O co chodzi? (Idea)

„Antygona” opowiada o konflikcie pomiędzy Antygoną, która pragnie pogrzebać

brata, a Kreonem, władcą Teb, który wprowadził zakaz jego pochówku.
Ta pierwsza reprezentuje prawo boskie, kieruje się uczuciami, ten drugi staje
w obronie prawa państwowego (świeckiego), a uczucia podporządkowuje
rozumowi.

Informacje ogólne

data wystawienia Prawdopodobnie 442 r. p.n. e.

epoka antyk (tzw. „epoka Peryklesa”)

rodzaj dramat

gatunek Tragedia antyczna – gatunek, którego głównym elementem

jest nieprzezwyciężalny konflikt tragiczny, na przykład
pomiędzy jednostką a siłami wyższymi; bohater skazany jest

1
 Sofokles – Antygona

na klęskę, której doznaje w finale; ważną rolę odgrywa Chór

starców, który komentuje akcję; tragiczny los bohaterów
miał wzbudzać wśród publiczności uczucia litości i trwogi,
co wiązało się z doznaniem katharsis (oczyszczenia
emocjonalnego).

Konflikt tragiczny rozgrywa się tu na trzech

płaszczyznach:
 prawo boskie – prawo świeckie,
 jednostka – państwo,
 uczucie – rozum.

W teorii konflikt tragiczny zderza równorzędne racje, ale

wydaje się, że Sofokles przechyla swoją sympatię na rzecz
Antygony (ostatnie słowa Chóru wzmacniają taką
interpretację).
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

Trzy zasady tragedii greckiej:

 zasada trzech jedności (jednowątkowa akcja toczy
się w jednym miejscu w ciągu jednej dobry),
 zasada decorum, czyli stosowności (język wzniosły
i patetyczny, zakaz pokazywania krwawych scen),
 zasada mimesis (sytuacje i bohaterowie powinni
cechować się prawdopodobieństwem).

geneza Inspiracją był mit o Labdakidach, przedstawiający dynastię

tebańską. Jego zwieńczenie stanowi właśnie historia
Antygony, córki Edypa.
Punkt wyjścia tragedii jest taki: bracia głównej bohaterki
zginęli w bratobójczej walce (Polinik najechał na Teby,
rządzone przez Eteoklesa). Kreon, nowy władca,
wprowadził zakaz pochówku Polinika, którego uznał
za zdrajcę ojczyzny. Uważał, że w ten sposób zabezpiecza
porządek prawny państwa.

tytuł Pochodzi od imienia głównej bohaterki, co sugeruje,

że najważniejszą postacią sztuki jest Antygona.

kompozycja Sztuka składa się z:

 prologu (zarysowanie akcji)
 parodosu (pierwsza pieśń chóru)
 pięciu epejsodionów (sceny dialogowe)
 pięciu stasimonów (pieśni chóru)

2
 Sofokles – Antygona

 exodosu (w „Antygonie” exodos stanowi odejście

od wzorca – nie jest tu bowiem ostatnią pieśnią
chóru, a sceną dialogową przedstawiającą finał
opowiadanej historii).

czas akcji Mityczna przeszłość. Akcja zaczyna się przed świtem.

miejsce akcji Przed pałacem królewskim w Tebach.

Wybrani bohaterowie

Antygona Młoda dziewczyna, siostra Ismeny, Polinika i Eteoklesa,

córka Edypa. Nie może się pogodzić z zakazem pochówku
brata, który ustanowił Kreon. Nie przekonują jej argumenty
króla, które odwołują się głównie do sprawiedliwości
świeckiej i bezpieczeństwa państwa. Owszem, Polinik
zdradził Teby, najechał na nie z cudzą armią, ale mimo
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

wszystko jest jej bratem. „Współkochać przyszłam, nie

współnienawidzić” – mówi. Przede wszystkim chce być
wierna bogom, pragnie okazać miłość bratu (czego
przejawem jest także szacunek dla jego zwłok). Z jednej
strony, jest dumną, oschłą, szorstką buntowniczką (gardzi
siostrą, która odmawia pomocy przy zakazanym pochówku),
z drugiej zaś, normalną, przestraszoną dziewczyną, która
żałuje, że umrze tak wcześnie, nie zdążywszy nacieszyć się
życiem. Przeraża ją samotność w ostatnich chwilach
egzystencji.

Kreon Władca Teb, ojciec Hajmona, mąż Eurydyki. Jest dumnym

mężczyzną i królem. Chce być dobrym władcą, który dba
o bezpieczeństwo swojego miasta i poddanych. Stoi
na straży prawa, porządku, sprawiedliwości. Jest
racjonalistą, stara się wytłumaczyć za pomocą argumentów
swoje niewzruszone stanowisko. Jednocześnie jest uparty,
zamknięty na cudze racje. Reaguje gniewem
na kontrargumenty. Z wymowy całej sztuki wynika,
że popełnia błąd – lekceważąc prawa boskie oraz ludzkie
emocje doprowadza do tragedii, jaką jest samobójcza
śmierć syna i żony (która nazwała go dzieciobójcą). On sam
ostatecznie przyznaje, że był zatwardziały i w stanie
jakiegoś zamroczenia doprowadził do katastrofy. „Jestem
niczym” – stwierdza na koniec.

3
 Sofokles – Antygona

Ismena Siostra Antygony. Odmawia jej pomocy przy zakazanym

pochówku Polinika. Nie chce występować przeciwko prawu
ustanowionemu przez władcę. Troszczy się jednak o siostrę,
prosi, by była ostrożna. Później, po zatrzymaniu siostry,
chce wziąć na siebie winę, spotyka się jednak z pogardą
z jej strony.

Hajmon Syn Kreona oraz Eurydyki, narzeczony Antygony. Chce być

posłuszny ojcu, stara się racjonalnie i z szacunkiem
uprzytomnić mu, że się myli i powinien zmienić swoją
decyzję w sprawie pochówku Polinika. Zauważa, że trzeba
brać pod uwagę wolę ludu. Niestety ściąga na siebie gniew
ojca. Zrozpaczony po śmierci ukochanej próbuje zabić
Kreona, ostatecznie popełnia samobójstwo.

Tyrezjasz Ślepy wróżbita, prowadzony przez chłopca; przedstawia

Kreonowi swoją złowrogą wizję (bóstwa nie chcą
przyjmować ofiar) i napomina Kreona, żeby złamał swój upór
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

i zezwolił na pochówek Polinika.

Eurydyka Żona Kreona i matka Hajmona; zrozpaczona

po samobójczej śmierci syna przeklina męża i odbiera sobie
życie.

Strażnik Przyłapuje Antygonę na nielegalnym pochówku Polinika

i przyprowadzą ją przed oblicze Kreona.

Chór, przodownik Za pomocą śpiewów i kwestii dialogowych przedstawia

Chóru konteksty historii oraz komentuje na bieżąco kolejne
wypadki. Sprzyja bardziej Antygonie niż Kreonowi.
Na koniec stwierdza, że jedną z największych wartości jest
rozum, rozwaga.

Streszczenie

Prolog
Antygona rozmawia z Ismeną, swoją siostrą – nawiązują do sprawy ich braci,
którzy zginęli w bratobójczej walce. Ta pierwsza jest roztrzęsiona. Oznajmia,
że Kreon, nowy król Teb, kazał pochować zgodnie ze zwyczajem Eteoklesa
i jednocześnie wprowadził zakaz pochówku Polinika pod groźbą kary śmierci (z mitu
wiemy, że Polinik najechał Teby, którymi rządził wtedy Eteokles). Antygona dodaje,
4
 Sofokles – Antygona
że wbrew zakazowi zamierza pochować brata (wg greckich wierzeń dusza
niepogrzebanego człowieka zostaje skazana na wieczną tułaczkę) i sugeruje
siostrze, żeby wsparła ją w tym postanowieniu. Ismena odmawia: „Posłuszna będę
władcom tego świata,/ Bo próżny opór urąga rozwadze” i prosi Antygonę, aby nie
zdradzała się ze swoimi zamiarami.

Parodos
Chór starców tebańskich przedstawia pokrótce wyprawę Polinika przeciwko
Tebom. W walkę zaangażowali się bogowie m.in. Hefajstos, Zeus, Ares.
Pieśń kończy się kwestią przodownika Chóru, który zauważa, że zbliża się
Kreon.

Epejsodion I
Kreon przypomina bratobójczą walkę braci Antygony.
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

Przedstawia siebie jako władcę, dla którego bardzo ważną wartością jest dobro
publiczne. Stawia je ponad zysk przyjaciół. Tłumaczy również zakaz: Eteokles był
zacną postacią, Polinik nie – napadł na ojczystą ziemię i chciał ją zniszczyć, powinien
więc ponieść karę. „Wydałem rozkaz, by chować ni płakać/ Nikt się nie ważył, lecz
zostawił ciało/ Przez psy i ptaki w polu poszarpane”. Ten, kto złamie zakaz
pochówku, poniesie karę śmierci. Nad ciałem zdrajcy ma czuwać straż.
Wchodzi strażnik i przestraszony informuje Kreona, że ktoś się ośmielił złamać
zakaz i przysypał ciało Polinika ziemią. Nie znaleziono jednak żadnych śladów, które
mogłyby wskazać sprawcę.
Kreon wpada w gniew. Stwierdza, że ktoś buntuje się przeciwko niemu, oskarża
straże o przekupstwo. Oznajmia, że jeżeli straż nie zidentyfikuje sprawcy, poniesie
karę.
Strażnik jest niepocieszony takim obrotem sprawy:
„O, niech go ujmą, lecz cokolwiek/ Teraz się stanie za dopustem losu,/ Ty mnie
już tutaj nie zobaczysz więcej;/ Bo już i teraz dziękuję ja bogom,/ Żem wbrew nadziei
stąd wyszedł bez szwanku”.
To powiedziawszy, odchodzi.
Kreon wchodzi do pałacu.

5
 Sofokles – Antygona
Stasimon I
Chór opiewa potęgę człowieka, który „Wszystko rozumem zwycięży”. Do jego
osiągnięć należy m.in. wynalezienie mowy, stworzenie reguł życia społecznego,
zbudowanie domów, które chronią przed niebezpieczną naturą. Starcy zauważają,
że mimo tych sukcesów nie udało się człowiekowi dokonać jednej rzeczy: zwyciężyć
śmierci. Dodają również, że człowiek może swoją potęgę duchową zwrócić w stronę
dobra, ale i w stronę zła. Ostrzegają przed zdradą ojczyzny.
Przodownik Chóru dostrzega Antygonę i przejęty mówi:
„Cóżże się stało? Czy cię na przestępstwie/ Ukazu króla schwytano i teraz/
Wskutek tej zbrodni prowadzą jak brankę?”
Wchodzi strażnik z Antygoną.

Epejsodion II
Strażnik przekazuje Kreonowi Antygonę, oznajmiając, że zatrzymał
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

ją na gorącym uczynku: na grzebaniu brata. Przedstawia królowi szczegóły tego

zdarzenia, które miało miejsce po ustaniu trąby powietrznej.
„Widzimy dziewkę, która tak boleśnie/ Jak ptak zawodzi, gdy znajdzie swe
gniazdo/ Obrane z piskląt i opustoszałe./ Tak ona, trupa dojrzawszy nagiego,/
Zaczyna jęczeć i przekleństwa miotać/ Na tych, co brata obnażyli ciało./ I wnet
przynosi garść suchego piasku,/ A potem z wiadra, co dźwiga na głowie,/ Potrójnym,
płynem martwe skrapia zwłoki”.
Kreon każe Antygonie odpowiedzieć, czy ten zarzut jest prawdziwy. Antygona
potwierdza. Strażnik oddala się na rozkaz króla.
Zaczyna się żywa dyskusja pomiędzy Kreonem a Antygoną. Antygona
przyznaje, że znała zakaz i zdaje sobie sprawę z tego, że grozi jej śmierć, ale
oznajmia, powołując się na boskie prawo, że musiała pogrzebać brata.
Kreon każe przywołać Ismenę, podejrzewając, że mogła być wspólniczką
siostry, i kontynuuje dyskusję. Pyta Antygonę, dlaczego chce pogrzebać Polinika,
który napadł na jej drugiego brata. Ona odpowiada, że Hades żąda pogrzebu
obydwu mężczyzn i dodaje: „Współkochać przyszłam, nie współnienawidzić”.
Pojawia się Ismena. Oskarżona przez Kreona o wspólnictwo w przestępstwie
przyznaje się do winy: „I biorę na się tej zbrodni połowę”.
Antygona protestuje, mówiąc, że to nieprawda. Traktuje ją pogardliwie. Każe jej
ratować się przed śmiercią. Ismena upiera się jednak, żeby wziąć na siebie winę.
6
 Sofokles – Antygona
Kreon kwituje to: „Z dziewcząt się jednej teraz zwichnął rozum,/ Druga od młodu
wciąż była szalona”.
Ismena zapytuje króla, czy chce zabić narzeczoną swojego syna (Antygona jest
w związku z Hajmonem, synem Kreona).
„Złymi dla synów niewiasty się brzydzę”, sugerując, że Hajmon może znaleźć
sobie inną narzeczoną („Są inne łany dla jego siewu”).
Przodownik Chóru upewnia się, że Antygona ma umrzeć. Kreon potwierdza
swój wyrok. Straż odprowadza siostry.

Stasimon II
Chór starców śpiewa o rodzie Labdakidów, który jest prześladowany przez
kolejne klęski. Zwraca się także do Zeusa, stwierdzając, że ten zawsze będzie
cieszył się szczęściem – w przeciwieństwie do ludzi. Wspomina również o nadziei,
która jednym dodaje skrzydeł, a innych zwodzi.
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

Przodownik Chóru zauważa Hajmona, który „widocznie boleje/ Nad ciężkim

losem swej umiłowanej/ I po swym szczęściu łzy leje”.

Epejsodion III
Kreon wita syna, pytając, czy jest zły z powodu wyroku na Antygonę i czy
zawsze będzie go kochał. Ten odpowiada, że „żaden związek nie będzie mu droższy/
Ponad wskazówki z ust twoich rozumnych”.
Kreon jest zadowolony i podkreśla, że synowie zawsze powinni być posłuszni
swoich ojcom. Potem nawiązuje do sprawy wyroku i przedstawia szereg argumentów
przeciwko córce Edypa. Podkreśla przy tym, że władca musi dbać o porządek
i prawo, nie ulegając „niewiast samowoli”.
Hajmon przyznaje mu rację, dodaje jednak, że „miasto żali się nad dziewicą”.
Zmierza do tego, że według tebańczyków Antygona postąpiła dobrze i należy jej się
nagroda za to, że pogrzebała brata (inaczej przecież jego ciało padłoby ofiarą psów
i sępów). Namawia więc ojca, żeby powściągnął gniew i ustąpił. Według niego trzeba
brać pod uwagę nastroje poddanych.
Przodownik Chóru zauważa, że obaj mężczyźni mówią mądrze.
Pomiędzy synem i ojcem dochodzi do gwałtownej wymiany zdań. Kreon jest
oburzony, że „młokos” poucza go, jak ma rządzić państwem. Twierdzi, że Hajmon
jest pod wpływem „dziewki” i dlatego sprzeciwia się woli ojca. Hajmon się broni,
7
 Sofokles – Antygona
w końcu grozi, że popełni samobójstwo. Wściekły Kreon każe wezwać Antygonę
i pozbawić ją życia.
Hajmon wychodzi, nie chce być świadkiem śmierci swojej ukochanej.
Scena kończy się wizją końca Antygony, Kreon mówi:
„Gdzieś na bezludnym zamknę ją pustkowiu,/ W skalistym lochu zostawię
żyjącą,/ Strawy przydając jej tyle, by kaźnię/ Pozbawić grozy i klątwy nie ściągnąć;/
A tam jej Hades, którego jedynie/ Z bogów uwielbia, może da zbawienie –/ Lub
pozna wreszcie, jeśli marnie zginie,/ Że próżną służbą czcić hadesu cienie”.

Stasimon III
Chór starców śpiewa o potędze miłości, której nikt się nie oprze, ani śmiertelni,
ani nieśmiertelni.
Miłość ma więc także niebezpieczne oblicze. Sprawia, że człowiek łamie prawo,
wchodzi w konflikt z rodziną.
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

Przodownik Chóru wyznaje, że i on nie może się pogodzić z wyrokiem Kreona.

Straż prowadzi Antygonę.

Epejsodion IV
Antygona, niezwykle poruszona, żegna się z życiem. Żałuje, że nie zdążyła
zaznać miłości, wyjść za mąż – zauważa, że za chwilę spocznie na łożu Hadesa.
Pomiędzy Chórem a dziewczyną dochodzi do wymiany zdań (obie strony
wspominają Niobe, która straciła wszystkie swoje dzieci), co wzmaga dramatyzm
sceny.
Antygona uważa, że jest niewinna, ginie niesłusznie – popełniła wszakże „czyn
prawy”.
Kreon jest zły, że strażnicy, którzy prowadzą Antygonę na śmierć, ociągają się.
Dziewczyna zostaje wyprowadzona.

Stasimon IV
Chór Starców opiewa niewzruszoną potęgę przeznaczenia, losu, przywołuje
kilka przykładowych historii: Danae (ojciec zamknął ją w podziemnym lochu), Likurga
(za karę został uwięziony w skalnej pieczarze), synów Fineusa (zostali oślepieni
i zamknięci w lochu).
Na scenę wchodzi Tyrezjasz (wróżbita) prowadzony przez chłopca.
8
 Sofokles – Antygona

Epejsodion V
Tyrezjasz rozmawia z Kreonem, oznajmia mu, że stoi na rozdrożu.
Te zagadkowe słowa niepokoją władcę Teb.
Wróżbita opowiada o złowrogich znakach, jakie dostrzegł. Bogowie nie chcą
przyjmować ofiarnych modłów i ofiarnych dymów, ponieważ wszystkie ołtarze i stosy
skalane są szczątkami Polinika przywleczonymi przez zwierzęta. W związku tym
prosi Kreona o rozwagę i apeluje o to, żeby ustąpił: „Upór jest zawsze nierozumu
znakiem;/ Ustąp ty śmierci i nie drażń zmarłego:/ Cóż to za chwała nad trupem się
znęcać?”.
Kreon reaguje na jego słowa gniewem, oskarża go o przekupstwo. Upiera się
przy swoim wyroku, nie chce ustąpić. „I choćby orły Zeusowe porwały/ Trupa i przed
tron Zeusowy zaniosły,/ Ja się takiego nie ulęknę sromu,/ Grześć nie pozwolę […]”.
Tyrezjasz zauważa, że król zapadł na chorobę „nierozumu”. Kreon nie
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

przyjmuje tego do wiadomości i raz jeszcze oskarża go o chciwość.

Wróżbita przepowiada mu, że w takim razie niebawem umrze bliska mu osoba,
Erynie (boginie zemsty) ruszą za nim w pogoń i Teby zbuntują się przeciwko niemu.
Sprawy związane z pochówkiem nie są w jego gestii – co więcej, nawet bogowie nie
mogą się w to wtrącać. Wypowiedziawszy to, odchodzi.
Kreon przyznaje Przodownikowi Chóru, że przestraszył się tych słów. Ciężko
mu ustąpić, ale jednak postanawia zmienić swoje wyroki. Każe pogrzebać Polinika
i wyprowadzić Antygonę z ciemnej groty.
Jego ostatnie w tej scenie słowa:
„Ja, że zmieniłem me dawne zamysły,/ Com sam namotał, sam teraz
rozwiążę./ Najlepiej może działa, kto do zgonu/ Praw istniejących przestrzega
zakonu”.

Stasimon V
Chór starców zwraca się do Dionizosa, opiekuna Teb, boga płodności i wina.
Prosi go o to, żeby w tych trudnych dla nich chwilach nawiedził ich i obronił. W ich
słowach wybrzmiewa też pragnienie zabawy: „Niechaj cię zastęp naksyjskich otoczy/
Tyjad, co w szale od zmierzchu do rana/ Tańczą i w tobie czczą pana”.

9
 Sofokles – Antygona
Exodos
Posłaniec przynosi złe wieści. Okazuje się, że Kreon nie zdążył wprowadzić
w życie swoich nowych postanowień. Hajmon popełnił samobójstwo.
Na scenie pojawia się Eurydyka, żona Kreona i matka Hajmona. Przerażona
prosi posłańca o szczegóły.
Ten spełnia jej prośbę i przedstawia po kolei tragiczne wypadki.
Poszli z Kreonem do miejsca, gdzie leżały zwłoki Polinika. Wznieśli modły
do bóstw, żeby je przebłagać. Obmyli ciało i spalili je. Potem ruszyli do groty, w której
została uwięziona Antygona. Gdy się zbliżali, usłyszeli lamenty. To były okrzyki
Hajmona, który opłakiwał martwą ukochaną wiszącą na pętli z płóciennej chusty. Gdy
weszli do środka, zobaczyli roztrzęsionego Hajmona, który przeklinał ojca. Kreon
rzucił się na niego. Hajmon splunął na ojca, wydobył miecz i wyprowadził cios. Kreon
uskoczył. Wtedy rozwścieczony Hajmon nadział się na swój miecz, w ten sposób
popełniając samobójstwo.
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

Po wysłuchaniu relacji Eurydyka wybiega z pałacu.

Na scenę wchodzi Kreon, niosąc ciało syna.
Zrozpaczony władca Teb przeklina swoją zatwardziałość.
Przodownik Chóru zauważa, że poniewczasie. Kreon przyznaje mu rację:
„Biada mi!/ Przejrzałem biedny: jakiś bóg złowrogi/ Zwalił na głowę
mą brzemię,/ Na szału popchnął mnie drogi,/ Szczęście mi zdeptał, wbił w ziemię./
O biada! Do zguby/ Wiodą śmierci rachuby”.
To nie koniec złych wieści.
Pojawia się posłaniec, który donosi, że Eurydyka targnęła się na własne życie
z rozpaczy po utracie syna.
Kreon jest zdruzgotany.
Posłaniec dodaje, że umierając, Eurydyka przeklęła go i nazwała dzieciobójcą.
Cierpienie Kreona sięga zenitu.
Władca stwierdza, że jest niczym i wzywa sługi, żeby go wyprowadzili.
Jego ostatnie słowa: „Dokąd się zwrócić, gdzie spojrzeć w niedoli?/ Wszystko
mi łamie się w ręku,/ Los mnie powalił, pełen burz i lęku”.
Tragedia kończy się słowami wypowiedzianymi przez Chór, podkreślającymi
wagę „rozumu i miary”, które chronią ludzi przed autodestrukcyjną pychą:
„Nad szczęścia błysk, co złudą mar,/ Najwyższy skarb – rozumu dar./ A wyzwie
ten niechybny sąd,/ Kto bogów lży i wali rząd./ I ześlą oni swą zemstę i kary/
10
 Sofokles – Antygona
Na pychę słowa w człowieku,/ I w klęsk odmęcie – rozumu i miary/ W późnym
nauczą go wieku”.

Motywy literackie:
Motyw Objaśnienia

władza „Antygona” nazywana jest tragedią władzy,

dotyczy bowiem spraw związanych
z zarządzaniem miastem/państwem oraz
mieszkańcami.

prawa W utworze tym dochodzi do kolizji pomiędzy

prawem ludzkim, ustanowionym przez świeckie
władze, a prawem boskim, któremu podlegają
nawet bogowie. Antygona przedkłada prawo
boskie nad prawo ludzkie, Kreon odwrotnie –
każda ze stron ma swoje sensowne racje.
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

miłość Miłość jest niezwykle ważną motywacją

bohaterów. Antygona łamie zakaz Kreona,
kierowana miłością do brata, który zdradził
ojczyznę. Hajmon popełnia samobójstwo
po stracie ukochanej kobiety. Eurydyka wpada
w rozpacz po stracie syna, przeklina męża
i popełnia samobójstwo. Miłość w świecie
wykreowanym przez Sofoklesa ponosi klęskę.

bunt Antygona to dzielna kobieta, która w imię

własnych wewnętrznych przekonań, łamie zakaz,
wiedząc, że może przypłacić to życiem. Bunt jest
tu wyrazem odwagi, miłości, wierności,
przywiązania do tradycji.

tragizm Tragizm to podstawowa kategoria tragedii

greckiej. Uzmysławia, że człowiek (jako jednostka
i zarazem członek społeczności) jest uwikłany
w nierozwiązywalne konflikty. Antygona musi
wybrać pomiędzy prawem boskim i państwowym,
chociaż wie, że oba prawa są ważne oraz
potrzebne. Kreon nie chce się wycofać ze swojej
decyzji na temat zakazu pochówku Polinika. Boi
się utraty szacunku, nie chce, by obywatele
ocenili jego rządy jako niestabilne.

11
 Sofokles – Antygona

przeznaczenie, fatum Starożytni Grecy wierzyli, że ich los zależy

od bogów. Według nich życiem ludzi rządzi
przeznaczenie, którego nie można
przezwyciężyć. Mit Labdakidów jest tego
świetnym dowodem. Edyp, ojciec Antygony,
próbował się zbuntować wobec przepowiedni
i efekcie pozwolił jej się spełnić. Tyrezjasz
przepowiada Kreonowi, że jego upór wzbudził
gniew bogów i dlatego straci bliską osobę – tak
też się dzieje.

samobójstwo Eurydyka i Hajmon wpadają w rozpacz i odbierają

sobie życie. Według badaczy bohaterowie tragedii
greckich popełniali samobójstwo z żalu po stracie,
ale także „z troski o dalsze losy swojej rodziny
i miasta” (ich samobójcza śmierć nie jest
wymierzona przeciwko porządkowi społecznemu).
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

cierpienie, samotność Wszyscy bohaterowie są uwikłani w konflikt

tragiczny i dlatego cierpią w samotności, nikt
im nie może pomóc. Antygona prowadzona
na śmierć mówi o samotności w niezwykle
przejmujący sposób: „Bez łez, przyjaciół,
weselnego pienia/ Kroczę już, biedna,
ku śmiertelnej toni./ Wnet już nie ujrzę ni słońca
ni promienia,/ Nikt łzy nad moją dolą nie uroni”.

12