«Ἐγενόμην ἐν Πνεύματι ἐν τῇ Κυριακῇ ἡμέρᾳ καὶ ἤκουσα φωνὴν ὀπίσω μου μεγάλην ὡς σάλπιγγος» (Ἀπ.
1,10)
Ἐκδίδεται ἀπὸ τὴν Κοινοβιακὴ Γυναικεία Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίου Αὐγουστίνου Φλωρίνης – 531 00 ΦΛΩΡΙΝΑ – τηλ. 23850-28610 –imaaflo@yahoo.gr
Περίοδος Δ΄ - Ἔτος ΚΒ΄
Φλώρινα - ἀριθμ. φύλλου 11352 Τρίτη 30 Ἰανουαρίου 2024 (2005)
Οἱ τρεῖς Ἱεράρχαι πρότυπα ἀντιστάσεως
Μ
«Ἀντίστητε τῷ διαβόλῳ, καὶ φεύξεται ἀφ᾿ ὑμῶν» (Ἰάκ. 4,7)
ία λέξι, ἀγαπητοί μου, ποὺ ἀκούγεται πο-
λὺ στὸν καιρό μας εἶνε ἡ λέξι ἀντίστα-
σις. Λέγοντας ἀντίστασι ἐννοεῖται ἡ περίο-
δος ποὺ ἡ πατρίδα μας διατελοῦσε ὑπὸ κατο-
χήν. Τότε ἄντρες ποὺ δὲν ὑπέφεραν τὴ σκλα-
βιὰ ἐγκατέλειψαν τὶς πόλεις, ἀνέβηκαν στὰ
βουνὰ καὶ πολέμησαν κατὰ τῶν κατακτητῶν.
Αὐτοί, ἀσχέτως παρατάξεως ποὺ ἀνῆκαν, ἐφ᾿
ὅσον τὰ ἐλατήριά τους ἦταν ἁγνὰ καὶ ὅ,τι ἔ-
καναν προερχόταν ἀπὸ ἀγάπη πρὸς τὴν ἐ-
λευθερία καὶ τὴν πατρίδα, εἶνε ἄξιοι τιμῆς.
Ἀλλ᾿ ἐγὼ σήμερα, ἔχοντας ὑπ᾿ ὄψιν τὰ δι-
δάγματα τοῦ Εὐαγγελίου καὶ τὴν ἱστορία τῆς
Ἐκκλησίας μας, δίδω στὴ λέξι ἀντίστασις ἄλ-
λες διαστάσεις. Ἡ ἔννοια τῆς ἀντιστάσεως ἔ-
χει βάθος καὶ πλάτος πολὺ μεγαλύτερα. Τί
θέλω νὰ πῶ· ὅτι δὲν εἶνε μόνο ἡ ἀντίστασι μὲ
τὰ ὅπλα. Ὑπάρχει καὶ μία ἀνώτερη ἀντίστασι.
Καὶ αὐτὴ εἶνε ἡ ἠθικὴ ἀντίστασι.
Ἠθικὴ ἀντίστασι εἶνε τὸ ὄχι στὸν κόσμο τῆς
σκληρότητος καὶ ἀδικίας, ποὺ ἀντιτάσσει ὅ-
ποιος ἔχει ἴχνη ἀνθρωπιᾶς καὶ χριστιανοσύ-
νης. Εἶνε τὸ ὄχι ἐναντίον τοῦ κακοῦ, ποὺ δὲν
εἶνε τόσο ἐξωτερικό – ἐδῶ εἶνε τὸ σφάλμα
τῶν πολλῶν. Τὸ κακὸ εἶνε μᾶλλον ἐσωτερικό.
Ἔχει τὶς ῥίζες του στὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου,
καὶ ἀπὸ ᾿κεῖ διακλαδίζεται καὶ παρουσιάζεται
στὸν κόσμο ὑπὸ ποικίλες μορφές.
Ἀντίστασις εἶνε τὸ ὄχι στὸν διάβολο, τὸ ὄχι
ποὺ τοῦ φωνάζει ἡ ψυχὴ ὅσες φορὲς αὐτὸς
προσπαθεῖ νὰ εἰσχωρήσῃ ἐντός της καὶ νὰ
κάνῃ κατοχή, τὸ ὄχι ποὺ προβάλλει στοὺς πει-
ρασμοὺς τῆς ζωῆς. Τὸ ὄχι αὐτὸ τὸ εἶπε πρῶ-
τος ὁ Κύριός μας, ὅταν στὴν ἔρημο δέχθηκε
τοὺς πειρασμοὺς τοῦ σατανᾶ.
Μιμητὴς τοῦ Κυρίου καὶ ἥρωας ἀντιστάσε-
ως, ὑπὸ τὴν εὐγενεστέρα ἔννοια, εἶνε ὅποιος
λέει ὄχι στὸν ἑαυτό του. Μέσα στὸν ἄνθρωπο
παλεύουν δύο, ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος
κ᾽ ἔπειτα ὁ Σαίξπηρ. Ἐξέτασε τὸν ἑαυτό σου,
Τῶν Τριῶν Ἰεραρχῶν Συντάκτης (†) ἐπίσκοπος
Αὐγουστῖνος Ν. Καντιώτης
«γνῶθι σαυτόν», καὶ θ᾿ ἀντιληφθῇς, ὅτι μέσα
μας ὑπάρχει ἕνα κτῆνος, ποὺ ζητάει νὰ σὲ ῥί-
ξῃ στὴν ἄβυσσο, ἀλλ᾿ ὑπάρχει καὶ ἕνας ἄγγελος,
ποὺ προσπαθεῖ νὰ σὲ ὑψώσῃ μέχρι τὰ ἄστρα.
Ἥρωας λοιπὸν ἀντιστάσεως εἶνε αὐτὸς ποὺ
πολεμάει καὶ νικᾷ τὸ κακὸ μέσα στὸ στίβο τῆς
καρδιᾶς, ἐκεῖ ποὺ διεξάγονται οἱ σφοδρότε-
ρες μάχες. Τί νὰ σὲ κάνω; μπορεῖ νὰ γίνῃς καὶ
μέγας Ἀλέξανδρος, κυρίαρχος ὅλης τῆς γῆς·
τί μὲ τοῦτο; Ὁ ἀήττητος αὐτὸς ἀπὸ τοὺς ἐξω-
τερικοὺς ἐχθροὺς νικήθηκε ἀπὸ τὸν ἑαυτό
του· σ᾿ ἕνα φαγοπότι μέθυσε· καὶ πάνω στὴ
μέθη – τί ἔκανε; σκότωσε τὸν καλύτερό του
φίλο, τὸν Κλεῖτο, ἐκεῖνον ποὺ τοῦ εἶχε σώσει
τὴ ζωὴ στὴ μάχη τοῦ Γρανικοῦ.
Νά λοιπὸν ὅτι ἡ ἀντίστασι εἶνε κάτι ἀνώτερο.
Δὲν εἶνε ἁπλῶς νὰ πάρῃς τὰ ὅπλα νὰ βγῇς στὸ
βουνό. Εἶνε, νὰ πολεμήσῃς τὰ πάθη σου. Νὰ
μὴν εἶσαι δοῦλος τῶν χρημάτων, τῶν ἡδονῶν
καὶ τῆς δόξης· νὰ μὴν εἶσαι ὑποχείριο τοῦ πλού-
του, τῆς σάρκας, τῆς ματαιοδοξίας.
Ὑπὸ τὴν ἔννοια αὐτὴ ἥρωες ἀντιστάσεως
ὑπῆρξαν οἱ Τρεῖς μεγάλοι Ἱεράρχαι, τοὺς ὁ-
ποίους ἑορτάζουμε σήμερα.
Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι πολέμησαν τὸν παλαιό,
τὸν σαρκικὸ ἄνθρωπο. Ἀσκήθηκαν σὲ πνευμα-
τικὰ γήπεδα καὶ γυμναστήρια, ὅπως ἦταν τό-
τε τὰ μοναστήρια. Νίκησαν τὸν πλοῦτο, τὴν
ὕλη, τὴ σάρκα, τοὺς αἰσχροὺς ἔρωτες. Ἔγι-
ναν ἐπίγειοι ἄγγελοι. Καὶ ἔτσι πλέον ὡπλισμέ-
νοι, πάνοπλοι, κατῆλθαν σὲ ἡρωικοὺς ἀγῶ-
νες. Τρία περιστατικὰ ἀπὸ τὴ ζωή τους θ᾿ ἀνα-
φέρω, ἕνα γιὰ τὸν καθένα, γιὰ νὰ φανῇ ὅτι ἀ-
ξίως ὀνομάζονται ἄνδρες ἀντιστάσεως.
***
√ Ὁ Μέγας Βασίλειος ἔζησε τὴν ἐποχὴ τοῦ
βασιλέως Οὐάλη (364-378 μ.Χ.), ποὺ ἦταν τυ-
ραννικὸς καὶ βάναυσος. Τὸ χειρότερο ὅμως
ἦταν ὅτι προσχώρησε στὸν ἀρειανισμό, στὴν
αἵρεσι ποὺ ἠρνεῖτο τὴ θεότητα τοῦ Κυρίου ἡ-
 2
μῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Μὲ διάταγμά του ὁ ἀρεια- ἀντιστασιακοὺς μέσα στὴν Κοζάνη μὲ κίνδυ-
νισμὸς ἀναγνωριζόταν ὡς ἐπίσημη θρησκεία νο τῆς ζωῆς μου. Ἀλλ᾿ ὅπως ὑπάρχουν νομί-
τοῦ κράτους. Καὶ εἶχε τὴν ἀξίωσι ὅλοι οἱ ἐπί- σματα γνήσια καὶ κάλπικα, ἔτσι ὑπάρχει καὶ
σκοποι νὰ πειθαρχήσουν. Ἀντιπρόσωποί του ἀντίστασι γνησία χριστιανικὴ ἐθνική, καὶ ἀντί-
στρατηγοὶ πήγαιναν ἀπὸ μητρόπολι σὲ μη- στασι ψεύτικη.
τρόπολι, καὶ οἱ ἐπίσκοποι ὑποχωροῦσαν καὶ Καὶ μία διευκρίνησι. Ὅταν μιλᾶμε γιὰ ἥρω-
ὑπέγραφαν τὸ διάταγμα. ες ἀντιστάσεως, δὲν ἐννοοῦμε ἀναρχικούς· κά-
Ἕνας ἀντιπρόσωπός του, ὁ Μόδεστος, πῆ- θε ἄλλο. Ἄλλο ἀναρχία, ἄλλο ἀντίστασι. Οἱ ἥ-
γε στὴν Καισάρεια, στὴν ἐπισκοπὴ τοῦ Μεγά- ρωες αὐτοὶ δὲν ἦταν ἐναντίον τῶν ἀρχῶν. Ἦ-
λου Βασιλείου, καὶ βγάζει τὸ διάταγμα, στὸ ὁ- ταν πειθαρχικοί. Ἀλλὰ πίστευαν, ὅτι ἡ ἐπίγεια
ποῖο ἀπὸ φόβο εἶχαν ὑπογράψει πλῆθος ἐπί- ἐξουσία δὲν εἶνε ἀπόλυτη. Πέρα ἀπὸ τὴν ἀν-
σκοποι. –Θὰ ὑπογράψῃς, τοῦ λέει, κ᾿ ἐσύ; –Ὄ- θρώπινη ἐξουσία ὑπάρχει ἄλλη ἀνώτερη· ἡ ἐξ-
χι. –Δὲν φοβᾶσαι τὸ βασιλιᾶ; –Τί μπορεῖ νὰ μοῦ ουσία τοῦ Θεοῦ, ἡ φωνὴ τῆς συνειδήσεως. Κι
κάνῃ; –Ἕνα ἀπὸ τὰ τόσα κακά, ποὺ ἔχει στὸ χέ- ὅταν ἡ κοσμικὴ ἐξουσία κάνῃ κατάχρησι, τό-
ρι του. –Ποιά κακά; –Δήμευσι περιουσίας, ἐξ- τε πλέον ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶνε ὑποχρεωμέ-
ορία, μαρτύρια, θάνατο… Τοῦ ἀπαντᾷ ὁ Βασί- νος νὰ ὑπακούσῃ. Καὶ ἐδῶ εἶνε ὁ ἡρωισμός· νὰ
λειος· –Μὲ ἀπειλεῖτε μὲ δήμευσι; ἐγὼ δὲν ἔ- ἀντιτάσσεσαι σ᾿ ἕνα κράτος πανίσχυρο, ποὺ
χω τίποτε ἄλλο παρὰ ἕνα ῥάσο καὶ λίγα βι- ζητάει νὰ παραβιάσῃ τὴ συνείδησί σου.
βλία. Θὰ μὲ πᾶτε ἐξορία; «τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καὶ Κ᾿ ἐπειδὴ σήμερα εἶνε καὶ σχολικὴ ἑορτή,
τὸ πλήρωμα αὐτῆς» (Ψαλμ. 23,1). Μαρτύρια; δὲν θὰ ἀπευθύνομαι πρὸς τοὺς μαθητὰς καὶ λέω·
προλάβετε, τὸ σῶμα μου δὲν ἀντέχει. Θὰ μὲ Ἀγαπητά μου παιδιά, ὑπακούετε. Χωρὶς ὑ-
θανατώσετε; ἔλα, θάνατε, νὰ μὲ πᾷς συντομώ- πακοὴ δὲν ὑπάρχει πειθαρχία καὶ πρόοδος.
τερα στὸν οὐρανό… Ἔμεινε κατάπληκτος ὁ Ἀλλ᾿ ἐὰν βρεθῇ ἐξουσία ἀνθρώπινη καὶ ζητή-
Μόδεστος· –Τέτοιο πρᾶγμα δὲν ἄκουσα ἀπὸ σῃ νὰ παραβιάσῃ τὰ αἰσθήματά σας τὰ ἑλλη-
κανένα ἐπίσκοπο. Τοῦ ἀπαντᾷ ὁ ἅγιος, ὄχι ἀ- νικὰ καὶ χριστιανικά, τότε ἀντισταθῆτε. Μιμη-
πὸ ἐγωισμὸ ἀλλὰ μὲ παρρησία· –Φαίνεται ὣς θῆτε τοὺς Τρεῖς Ἱεράρχας. Θυμηθῆτε καὶ τὴν
τώρα δὲν συνάντησες ἐπίσκοπο· ἂν συναν- Ἀντιγόνη τοῦ Σοφοκλέους· ὅταν ὁ Κρέων ἔ-
τοῦσες, ἔτσι θὰ σοῦ ἀπαντοῦσε. βγαλε διαταγὴ παράνομη καὶ ἀσεβῆ, νὰ μὴ θά-
√ Ἥρωας ἀντιστάσεως καὶ ὁ Γρηγόριος ὁ Θεο- ψῃ τὸ σῶμα τοῦ ἀδελφοῦ της, τί τοῦ εἶπε· Ὑ-
λόγος. Ἔζησε καὶ αὐτὸς ὅταν κυριαρχοῦσε τὸ πακούω σ᾿ ἐσένα, ἀλλὰ παραπάνω ἀπὸ σένα ὑ-
δόγμα τοῦ Ἀρείου. Ὅλοι οἱ ναοὶ τῆς Κωνσταν- πακούω στὸ Θεό! Ὑπάρχουν στιγμές τραγι-
τινουπόλεως ἦταν ἀρειανικοί· μόνο μιὰ μικρὴ κὲς – ἐκεῖ φαίνεται ὁ ἄνθρωπος. «Πειθαρχεῖν
ἐκκλησία, τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας, ἀνῆκε στοὺς δεῖ Θεῷ μᾶλλον ἢ ἀνθρώποις» (Πράξ. 5,29).
ὀρθοδόξους. Ἐκεῖ λειτουργοῦσε ὁ ἅγιος. Καὶ Ὑπόδειγμα εὐγενοῦς καὶ ὑψηλῆς ἀντιστά-
ἐκεῖ λοιπὸν μαζεύτηκαν οἱ ἐχθροὶ νὰ τὸν σκο- σεως ὑπῆρξαν, ἀγαπητοί μου, οἱ Τρεῖς Ἱεράρ-
τώσουν μὲ πέτρες. Καὶ δὲν ὑποχώρησε, ἀλλ᾿ χαι. Ἐπιτρέψτε μου νὰ ὑπενθυμίσω στὴν ἀγά-
ἐξεφώνησε τοὺς περιφήμους θεολογικοὺς λό- πη σας, ὅτι τὴ γραμμὴ τῶν πατέρων τηρεῖ καὶ
γους του ὑπὲρ τῆς ἁγίας Τριάδος. ὁ ὑποφαινόμενος. Μὲ ἠλεκτρίζει τὸ παράδει-
√ Ἀλλὰ τί νὰ ποῦμε γιὰ τὸν τρίτο, τὸν Ἰωάννη γμά τους. Ὑπακούω σὲ ἀρχὲς καὶ ἐξουσίες.
τὸ Χρυσόστομο; Ἔζησε ὅταν στὴν αὐλὴ τῶν βα- Ἀλλ᾿ ὅταν ἡ πολιτεία –ὁποιοδήποτε σχῆμα καὶ
σιλέων Ἀρκαδίου καὶ Εὐδοξίας κυριαρχοῦσαν ἂν ἔχῃ– ἐπεμβαίνῃ στὰ ἐσωτερικὰ τῆς Ἐκκλη-
κόλακες (383-395-408 μ.Χ.). Καὶ αὐτὸς ἤλεγξε τὸ σίας καὶ θέλῃ νὰ ῥυθμίσῃ ἐκκλησιαστικὰ πρά-
βασιλιᾶ, τὴ βασίλισσα καὶ τρεῖς πανίσχυρες γυ- γματα, τότε πλέον προβάλλω τὸ «ὄχι». Καὶ τὸ
ναῖκες. Τὸ ἀποτέλεσμα; Ἐκθρονίστηκε καὶ ἐξω- «ὄχι» τὸ εἶπα πολλὲς φορές. Μένω ἀνυποχώ-
ρίστηκε πεντακόσα χιλιόμετρα μακριά. Πέθανε ρητος. Δὲν μὲ νοιάζει, ἀδιαφορῶ γιὰ τὶς συνέ-
στὰ Κόμανα τῆς Ἀρμενίας κλείνοντας τὴ ζωή πειες. Καὶ θέλω νὰ πιστεύω, ὅτι σ᾿ αὐτὸ τὸν ἡ-
του μὲ τὰ λόγια «Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἕνεκα». ρωικὸ ἀγῶνα, ποὺ διεξάγει ὁ ἐπίσκοπος στὰ
ἔσχατα τῆς ζωῆς του ὑπερασπίζοντας ὅ,τι τί-
***
Αὐτοί ἦταν ἥρωες ἀληθινῆς ἀντιστάσεως· μιο ὅ,τι ἱερὸ ὅ,τι ὑψηλὸ ὅ,τι ἅγιο ἔχει ἡ πατρί-
ὄχι ἐκεῖνοι ποὺ ὠνομάστηκαν ἀντιστασιακοὶ δα, ὅλος ὁ εὐγενὴς λαὸς εἶνε κοντά μου.
σφάζοντας ἀνθρώπους καὶ καίγοντας χωριὰ Εἴθε ὁ Θεὸς διὰ πρεσβειῶν τῶν τριῶν τού-
ἢ διασκεδάζοντας μὲ ὄργια πάνω στὰ βουνά. των ἡρώων τῆς ἀντιστάσεως νὰ ἐνισχύσῃ ὅ-
Ψεύτικη αὐτὴ ἡ ἀντίστασι. Τιμῶ τοὺς ἥρωες λους μας στὸ ἱερὸ καθῆκον· ἀμήν.
τῆς ἀντιστάσεως· γιατὶ κ᾿ ἐγὼ εἶμαι ἀπὸ τοὺς (†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ποὺ ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 30-1-1983 μὲ ἄλλο τίτλο. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 30-1-2005, ἐπανέκδοσις 30-11-2023.