Azerbaycanda arıcılığın

mevcut durumu, problemler ve

perspektivler
Mahir HACIYEV – Doç. Dr.
Azerbaycan Cumhuriyeti Tarım Bakanlığı
Hayvancılık Bilimsel Araştırmalar Enstitüsü’nün direktörü
1 Ocak 2021 tarihi için istatistik rapor
2020
700

600
596,7 595,5
500
Arı ailelerinin toplam sayısı (bin baş)
400
Tarımsal işletmelerde (bin baş)
300
Bireysel girişimci, aile ve çiftçi
200
işletmelerinde (bin baş)

100
1,2
0
Arı ailelerinin toplam sayısı Tarımsal işletmelerde (bin Bireysel girişimci, aile ve
(bin baş) baş) çiftçi işletmelerinde (bin baş)
1 Ocak 2021 tarihi için istatistik rapor

Toplam 32340 işletme

1 Ocak 2021 tarihi için istatistik rapor

Arı sütü (kg) 366,1

Perqa - arı ekmeği (ton) 14,7

Propolis (ton) 14,6

Polen (ton) 157,6

Bal (ton) 6647,2

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000

2020
Devlet desteği
2018 yılında verilen bir emre göre arıcılıkla uğraşan her gerçek ve her tüzel kişiye sahip oldukları her
arı ailesi için yılda 10 manat (55 TL) sübvansiyon verilmektedir. Bu da arıçılığın gelişmesine küçük
de olsa katkı sağlamaktadır. Daha iyi anlaşılabilmek için aşağıdakı diyagrama bakalım.
2017 (emirden önce) 2020 (emirden sonra) Fark

6647,2

3043,1

271,7
3604,1
596,7

325

Arı ailelerinin sayısı (bin Bal üretimi (ton)

baş)
Devlet desteği
Arıcıların arı ürünlerini kolayca alıcıya sunmaları ve satabilmeleri için Azerbaycan Tarım Bakanlığı
ve Azerbaycan Arıcılar Birliği birlikte her yıl arı ürünlerinin Cumhuriyet Sergi ve Satış Fuarı
düzenliyor. Bu yıl da arı ürünlerinin 21. Cumhuriyet Sergi ve Satış Fuarı 20 Ekim – 7 Kasım tarihleri
arasında düzenlenecektir.
Devlet desteği
Azerbaycan Tarım Bakanlığı ve Azerbaycan Ekoloji ve Doğal Kaynaklar Bakanlığının ortak projesi
ile Zagatala şehrinde damızlık arıcılık için izole bölge oluşturulmuştur.
Bunun gibi izole bölgelerin yakın zamanlarda Karabağda da oluşturulması
planlanıyor.

120

100

80

60

40

20

0
Arı ailelerinin sayısı
Yıl başında 33
Yıl sonunda 110
Azerbaycanda arıcılığın tarihi
Geleneksel uğraş çeşitlerinden olan arıcılık çok eski tarihe sahip. Henüz MÖ
IX-VIII yüzyıllarda Kafkaslarda insanlar arıcılıkla uğraşmışlar. MS X-XII
yüzyıllardaysa Azerbaycanda arıcılık daha fazla gelişmiş. Hatta o zamanlarda
yurt dışına çeşitli arıcılık ürünleri – bal, polen ve saire satılmıştır.

Azerbaycanda arıcılığın eskiye dayanan tarihinin olmasını kanıtlayan diğer

önemli faktörlerden biri de ülkemizdeki köy isimlerinde arı ve arı ürünleri ile
ilgili kelimelerin bulanmasıdır. Örneğin, Gedebeydeki Arıkıran, Arısu köyleri,
Akderedeki Arıkaya kayalığı, Goranboydaki Ballıkaya köyü, Arısu nehri,
Hocalıdaki Ballıca köyü, Göygöldeki Balcılı köyü.
Goranboy, Ballıkaya Gedebey, Arıkıran

Hocalı, Ballıca
Azerbaycandaki «Azıh» mağarasındakı arkeolojik kazıntılar sonucunda
üzerinde arı çizimi olan bir kase bulunmuştur. Bu da bu bölgelerde
arıçılığın tarihinin 150 bin yıl bunden öncesine dayandığını ortaya
çıkarıyor.

Ülkemizde arıcılıkla ilgili kapsamlı bilimsel araştırmalar 1950-den

sonra başlamıştır. Bu alanda R.İ.İbrahimovun ve E.M.Guliyevin büyük
emekleri vardır. İbrahimov ülkemizde ilk arıcılık kitabını yazmış,
Guliyev ise bal toplanmasında önemli olan bitkilerin nektar üretme
kapasitesi üzerine bir çok araştırmalar yapmıştır.

Yukarıdakilerin yanı sıra M.Rahimzade, N.Veliyev, G.Sultanlı,

M.Seyidov, R.Sultanov ve diğerlerinin de arıcılıkla ilgili önemli
çalışmaları bulunmaktadır.
Azerbaycanda tarihsel olarak kahverengi ve gri renkli arılar bulunmuşlar. Bu arılar dağ ve dağ
eteklerinde yaşamış, mevsim boyunca orman, çayır ve otlaklarda bulanan çeşitli bitkilerin derindeki
tomurcuklarından nektar toplamışlar. Böylece, bu arılarda bin yıllar boyunca bu bitkilere özgün uzun
hortumluluk ve çiçekler arasında seçim yapmama özellikleri oluşmuştur. Bu da bu arıları
diğerlerinden ayıran temel özelliklerden en başlıcasıdır.
İlk defa rus bilim adamı A.M.Butlerov (1877) Kafkas arılarının sakin bir
karaktere sahip olduklarını, gelekcek zamanlarda bu arılardan kapsamlı bir
şekilde yararlanılacağını belirtmiştir. Sonraki yıllarda rus bilim adamı
K.A.Gorbaçov (1906, 1916) bu arazilerde benzer özelliklere sahip gri ve sarı
renkli bal arılarının olduğunu gözlemlemiştir.

Ülkemiz aynı zamanda işletme acısından önemli özelliklere sahip Gabagtepe,

Şeki ve Ordubad gibi arı ekotipleri bulanan Boz Dağ Kafkas arısının vatanıdır.

A.M.Butlerov
Gabagtepe arılarını ilk kez A.S.Skorikov
(1927) Daşkesen ilçesinin Gabagtepe
köyünde bulduğu için aynı ismi almıştır.
Daha sonra bir çok yabancı ve yerli bilim
adamları bu arı ırk-ekotipini daha fazla
yetiştirmek ve dünyaya tanıttırmak için farklı
projeler üzerinde çalışmışlar.
«Arıcılık» Merkezi
2012 yılında Azerbaycan Tarım Bakanlığının İpekböceği Yetiştiriciliği Bilimsel Araştırmalar
Enstitüsü altında kurulan Arıcılık Laboratuarı 2015 yılından itibaren İpekböceği Yetiştiriciliği
Bilimsel Araştırmalar Enstitüsünün Hayvancılık Bilimsel Araştırmalar Enstitüsüne birleştirilmesi
sonucunda bir merkez olarak Hayvancılık Bilimsel Araştırmalar Enstitüsü altında faaliyyetine
devam ediyor.
Türkiye Cumhuriyeti ile işbirliği
Hacettepe Üniversitesi Arı ve Arı Ürünlerinin
Araştırılması Merkezi
«Arıcılığın Geliştirilmesine Yönelik Azerbaycan-Türkiye İşbirliği»-nin I ve
II Toplantısı

4. Ve 5. Uluslararası Muğla Arıcılık ve Çam Balı Kongresi

Dünya Arıcılarının «Apimondia – 2017» Konferansı

Azerbaycandaki mevcut arı ırkları ve
hibritleri
Boz Dağ Kafkas

Karniyol

Bakfast

Karpat

İtalyan
Azerbaycanda arıcılığın temel problemleri
• Arı genetiği, arı hastalıkları, ana arı yetiştiriciliği, kısası arıcılıkla ilgili universitelerde bölümlerin
olmaması;

• Bal ve diğer arı ürünlerinin analizinin yapılacağı laboratuarların olmaması;

• Yüksek miktarda bal depolanması için işbirliğinin olmaması;

• Tabiatdaki nektar kaynaklarının yeterince araştırılmaması;

• Polen ve nektar veren bitkilerin miktarca az olması;

• Toplanmış bal ve diğer arı ürünlerinin satışı problemleri, yurt dişi piyasalara çıkma potensiyalının düşük
olması;

• Arıcıların yabançı dil bilmeme sorunu ve bundan kaynaklanan literatür eksikliği;

• Ana arı ve damızlık ana arı yetiştiriciliği ile ilgili talimatların olmaması.
Azerbaycandaki arıcılık kurumları

• «Arıcılık»
1
Merkezi

• Profesyonel
2 Arıcılar
Birliği

• Azerbaycan
3 Arıcılar
Birliği
Kurumlar arasında iletişim ve yönetim şeması

Azerbaycan
Tarım Bakanlığı

Hayvancılık Veterinerlik
Devlet Tarımsal
Bilimsel Bilimsel
Gelişim
Araştırmalar Araştırmalar
Merkezleri
Enstitüsü Enstitüsü

«Arıçılık» Profesyonel Azeerbaycan

Merkezi Arıcılar Birliği Arıcılar Birliği
Arıcılıkla ilgili eğitim amaçlı aktiviteler
Profesyonel Arıcılar Birliği ve Azerbaycan Arıcılar Birliğinin birlikte düzenlediği ve yılda bir kes
organize edilen «Azerbaycan Uluslararası Arıcılık Konferansı»

Azerbaycan Tarım Bakanlığı tarafından her ay en az 1 kez düzenlenen online eğitimler;

«Arıcılık» Merkezi tarafından sık-sık işletmelerde arıçılarla yapılan görüşler;

Azerbaycan Cumhuriyeti Tarım Bakanlığı, Hayvancılık Bilimsel Araştırmalar Enstitüsü ve

Türkiyev Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından geçdiğimiz günlerde düzenlenen ve
5 gün boyunca devam eden «Arı hastalıkları ve zararlıları. Arı ıslahı» eğitim programı;
Arıcılıkta perspektivler
Azerbaycan arıcılığının dünya arıcılığına integrasyonu;

Arıcılığın bilimsel temellerle geliştirilmesi, yabancı dillerde olan bilimsel literatürlerin çevirisinin yapılması ve onların
arıcılara dağıtılması, arıcılarla birlikte sık-sık ülke çapında ve uluslararası konferansların, eğitim programlarının
düzenlenmesi;
Ülke genelinde ve yurt dışında arıcıkla uğraşacak profesyönel personelin eğitilmesi, profesyönel geliştirme kurslarının
oluşturulması;

Arı ürünlerinin analizlerinin yapılması için laboratuarın modern seviyede kurulması;

Yerli ırkların korunması, aynı zamanda yabancı arı ırkları da dahil olmak üzere damızlık işletmelerinin yaratılması;

İntensiv arıcılığın geliştirilmesi yönünde yüksek verimliliğe sahip hibritlerin yaratılması;

Polen ve nektar veren bitkilerin arıcılık işletmelerinde, bölgelerde ekilmesi, sunumunun yapılması ve teşviki;

Arı ürünlerinin ihracatına destek;

Arı hastalıkları ve zararlılarına karşı yerli ilaç üretiminin düzenlenmesi, testlerinin yapılması, sunumu və teşviki.
 DİKKATİNİZ İÇİN
TEŞEKKÜR EDERİM!
 antalyatarim antalyatarimorman

antalya_tom antalya.tarimorman.gov.tr

Antalya İl Tarım ve Orman Müdürlüğü

ADRES : Sedir, Tarım Kampüsü, Vatan Blv. 2 A, 07010 Muratpaşa/Antalya

TELEFON : 0242 345 28 20 FAX : 0242 346 67 80 E-POSTA : antalya@tarimorman.gov.tr