BAL ARISI

( APİS MELLİFERA )

Bolkar…
 Arıcılığın Tarihi
Arıcılığa ait ilk bulgular 16.000 yıl öncesine dayanır.
4.000 yıl önce Mısır’da gezginci arıcılık yapılmaktaydı.
3.200 yıllık Firavun mezarında kurumuş bal bulunmuştur.
3.000 yıl önce Sümerler balı ilaç olarak kullanmıştır.
Tüm dini metinlerde bal ve arıya yer verilmiştir.
Hititler ve Osmanlıda arıcılık için özel yasalar yapılmıştır.
Kısacası arıcılık tarihi insanlık tarihi kadar eskidir.
 Arıcılığın Tarihi
1568'de ana arının yumurtadan oluştuğu saptanmıştır.
1609'da ana arının dişi olduğu anlaşılmıştır.
1638’de bal arıları Amerika kıtasına götürülmüştür.
1771’de ana arının havada çiftleştiği belirlenmiştir.
1788'de işçi arıların petekler üzerinde dans ettiği saptanmıştır.
1851’de Langstroth tipi kovan geliştirilmiştir.
Bu kovanlar verim artışı yanında arıcılığın ticari bir iş kolu
olmasına katkıda bulunmuştur.
İlkel Kovanda Arıcılık
İlkel Kovanda Arıcılık
Modern Kovanlarda Arıcılık
Ürün Çeşitliliği
Türkiye’de Arıcılığın Avantajları
Floral kaynakların ve koloni varlığının zengin olması
Birbirinden farklı iklim ve bölgelerin bulunması
Tarımsal amaçlı işlenmeyen alanların fazlalığı
Tarımsal savaşım ilaçlarının kullanımının az olması
Arı gen kaynaklarınca zengin olması
Topraksız veya az topraklı köylü için uygun olması
Gezginci ve sabit arıcılığa uygun olması
 Dünyada Arıcılık
 Dünya'da 52 milyon bal arısı kolonisi bulunmakta olup
toplam bal üretimi 1.120.000 tondur. Koloni başına bal
verimi 21.5 kg/koloni’dir.
 Koloni sayısı bakımından Çin 6.390.000 koloni ile birinci
Etiyopya 5.200.000 koloni ile ikinci ve Türkiye
4.200.000 koloni ile üçüncü sıradadır.
 Bal verimi bakımından 211.791 ton ile Çin birinci, 87.270
ton ile ABD ikinci, 70.000 ton ile Arjantin üçüncü ve
65.000 ton ile Türkiye dördüncü sıradadır.
 Türkiye’de Arıcılık
 Arıcıların büyük bir kısmı da çam balı üretmek
için Eylül-Kasım ayları arasında Bodrum,
Muğla, Söke, Marmaris yörelerinde
konaklamaktadır.
 Ülkemiz çam balı üretiminde Dünya'da tek
üretici konumundadır. Yılda yaklaşık 15.000 ton
üretim gerçekleşmektedir. Elde edilen çam
balının % 85'i AB ülkelerine ihraç edilmektedir.
 DÜNYA ÜLKELERİNDE ARICILIK

KOLONİ Kg/KOLONİ
SIRA ÜLKE
(ADET)
1 ÇİN 6.390.000 33.14

2 ETİYOPYA 5.200.000 6.00

3 TÜRKİYE 3.964.768 15.97

 Bölgelere Göre Koloni Varlığı, Bal Ve Balmumu Üretimi
İle Koloni Başına Ortalama Bal Verimi (1999)
Koloni Bal Üretimi Balmumu Ort. Bal
Bölgeler Sayısı (Ton) Üretimi (Ton) Verimi(Kg/Kol
(Adet) oni)
Karadeniz 1 068 433 19 285 1 945 18.05

Ege 1 046128 15 799 531 15.10

Akdeniz 648 403 9 085 488 14.01

Doğu Anadolu 515 076 8 734 362 16.95

İç Anadolu 497 929 7 332 371 14.72

Marmara 373 382 5 671 311 15.19

Güneydoğu An 172 345 1 353 65 7.85

TÜRKİYE 4 321 696 67 259 4 073 15.56

ARICILIĞIN TARIM İÇİNDEKİ
YERİ
• ARICILIK TARIMSAL VE EKONOMİK BİR
UĞRAŞTIR
• BİTKİLERİN TOZLAŞMASINDAKİ ROLÜ ÇOK
BÜYÜKTÜR
• TOZLAŞMANIN %80 nını ARILAR YAPMAKTADIR
• DOĞAYA SAĞLADIĞI FAYDA BALDAN 10-20 KAT
DAHA FAZLADIR
• ARICILIK TARIMIN AYRILMAZ BİR PARÇASIR
 BAL ARISI IRKLARI
• Türkiye de yaygın olarak 3 çeşit arı ırkı
vardır
• 1- Kafkas
• 2- İtalyan sarısı
• 3- Karniyol
 KAFKAS ARISI

• Anavatanı Kafkasya dır.

• Çok uysal,çalışkan ve şiddetli soğuğa dirençli
olma gibi üstün ırk özellikleri vardır.
• Kafkas arısı sıcak iklimi pek sevmez ve 35
santigrat derecenin üzerindeki hava sıcaklığında
ölebilir
 İTALYAN SARISI

Asıl yurdu Kuzey İtalya'dır. İtalyan arıları çok çalışkan ve

uysaldırlar. Ana arı bol yumurtlama yeteneğine sahiptir.

Çoğalma kabiliyetleri fazladır. Yavru büyütme yeteneği fazla

olup erken ilkbaharda kuvvetli koloni oluştururlar. Bol
nektar toplayarak çok bal yaparlar. Oğul verme eğilimleri
zayıftır. Arı ırkları arasında en güzel petek İtalyan arası
tarafından örülür. Tatlı sarı renkli ve güzel görünüşlüdür.
Tek olumsuz özellikleri aşırı derecede yağmacı oluşlarıdır.
 KARNİYOL ARISI

• En sakin ve uysal arı ırkıdır. Yavru üretme kabiliyetleri çok iyidir.

Küçük aileler halinde kışladıklarından yiyecek tüketimleri azdır.
Polen miktarı yeterli olduğu sürece yavru büyütme uzun süre devam
eder. Sonbaharda ailenin nüfusu süratle azalır.
• Çok sert iklim şartlarında bile kışlama yetenekleri iyidir. Oğul verme
eğilimleri yüksektir. Yön tayin etme ve kovanlarını bulma duyguları
kuvvetlidir. Yağmacılığa karşı meyilli değildirler. Çok az propolis
kullanırlar ve bu yüzden yavru hastalıklarına karşı çok hassastırlar.
Çevre şartları değişikliklerine uyma kabiliyetleri yüksektir.
 KOLONİ ARILARI
• Bir kolonide yani kovanda yaklaşık 10,000
ila 80,000 arasında arı bulunur.
• 1 Tane Ana Arı
• Yeteri miktarda Erkek arı
• Yeteri miktarda İşçi arıdan oluşur
 ANA ARI

• Her kovanda bir tane ana arı bulunur. Anaarının temel görevi yumurta
yaparak arı kolonisinin çoğalmasını, böylece neslinin devam etmesini
sağlamaktır.
• Ana arı görünüş olarak kovandaki diğer arılardan daha uzun ve gösterişlidir.
Zaman zaman erkek arılarla karıştırılır. Ana arının kanatları erkeğinkinden
kısa, vücudu daha narin olmakla birlikte; boyu daha uzundur. En açık fark,
kanatlarının vücudunun yaklaşık yarısı uzunluğunda oluşudur.
• Ömrü 5-7 yıl arasında değişmektedir. Ancak ekonomik ömrü 2 yıldır. Bu
nedenle modern arıcılıkta özellikle avrupa ve kanada gibi ülkelerde her 2
yılda bir ana arı değiştirilir.
Aynı kovanda iki ana arıya asla yer yoktur. Böyle bir şey olması halinde iki arı
arasında birisinin ölümüyle sonuçlanacak bir kavga başlar.
Ana arı ömrü boyunca yaklaşık 4 milyon yumurta yapar. uzun ömrü süresince
oğul verme ve döllenme uçuşu hariç, kovandan dışarı hiç çıkmaz.
Arı kolonisi için hayati önem taşımasından ötürü, işçi arılar ana arının etrafında
adeta pervane olurlar. Onu büyük bir özveriyle korurlar ve beslerler. Onun
için kendilerini feda etmekten hiç çekinmezler. Ana arı ağzını açar açmaz
dört, beş işçi arı hemen onun ağzına bal doldurur.
Ülkemizde damızlık olarak satılan ana arılar her yıl bakanlığın belirlediği bir
renk ile damgalanır ve numaralanır.
• Ana arı arı kolonisi içinde döllenmiş yumurta yapabilme
yeteneğine sahip tek yaratıktır. Herhangi bir nedenden
dolayı ölmesi ya da bu yeteneğini kaybetmesi o koloninin
yok olması anlamına gelir.
• Anaarının yumurta bırakma işlemi süreklidir. Hiç
dinlenmez. Ana arı bir günde oldukça yüksek sayıda
yumurta bırakabilir. Bu sayı mevsiminde günde 3.000i
bulur. Bu kadar yumurta kendi ağırlığının yaklaşık iki
buçuk katı kadardır.
• Bir ana arı günde 1500 yumurtanın altına düştüğünde
artık ekonomik verimini kaybetmiş demektir.
 ERKEK ARI

• Vücut yapısı olarak işçi arıdan büyük, ana arıdan küçük

görünüşlüdür. Kovandaki tek fonksiyonu ana arının döllenmesini
gerçekleştirmektir. Bu dölleme işi de sadece bir tek erkek arıya nasip
olur. Genellikle kışın kovanlarda erkek arı bulunmaz. İlkbaharda
doğarlar ve sayıları yaklaşık olarak 100 ile 500 arasında değişir.
• Erkek arı işçi arının yerine getirdiği bal, polen toplama ya da kovan
içi hizmetlerin hiçbirini yapamaz. Çünkü vücut yapısı bunlara uygun
değildir. İğnesi de yoktur bu yüzden sokucu özelliğe sahip değildir.
Dışarıda gezerek kendi karnını bile doyuramaz. İşçi arıların getirdiği
bal ve polenle beslenir. Sonbahar gelip bal mevsimi bittikten sonra
işçi arılar tarafından kovan dışına atılarak ölüme terkedilirler.
 İŞÇİ ARI

• İşçi arılar, arı kolonisinin en kalabalık grubunu meydana getirirler.

Mevsimine göre sayıları 10.000 ile 100.000 arasında değişir. İşçi arı
cinsiyet olarak dişidir. Fakat yumurtlama gibi bir fonksiyonu yerine
getirmez.
• Arı kolonisinin faal olduğu ilkbahar ve yaz günlerinde bir işçi arının
ortalama ömrü 40-50 gündür. Daha çok kovan içinde geçen kış
mevsiminde 4-5 aya çıkar Bir kovandaki işçi arısının çokluğu ve
çalışkanlığı o kovanın gücünü ve verimini gösterir. Bir işçi arı kendi
ağırlığı kadar yükü taşıyabilecek güçtedir.
• Kovanın iç ve dış işlerinin tümünü işçi arılar görürler. Aralarında
yaşlarına göre belirlenmiş sıkı bir işbirliği vardır. Daha kolay olan
içişleri genç işçi arılar, dışarıdaki işleri ise tecrübeli olan yaşlı işçi
arılar yapar.
• Kovan içi işler sırasıyla şunlardır:
-Petek gözlerini temizlemek.
-Yeni petek gözleri inşa etmek.
-Kovan içi temizliğini yapmak.
-İçeride ölen arıları dışarı atmak.
-Larvaları beslemek.
-Yavruların üşümesini engellemek için kovan içi ısısını sabit tutmak.
• -Dışarıdan gelen işçi arıların ballarını teslim alarak peteklere
yerleştirmek.
-Balın kıvamına gelip olgunlaşması için gereken önlemleri almak.
-Bal doldurulmuş olan petek hücresinin üzerine kapatmak.
-Özellikle sıcak olan günlerde kovan içi ısısını ve nem dengesini
sağlamak için kovan girişinde kanat çırparak hava sirkülasyonu
sağlamak.
-Kovanı dış tehlikelerden korumak için kovan girişinde bekçilik yapmak.
-Ana arıyı beslemek ve ona yardımcılık yapmak.
-Kovan içindeki çatlakları ve gerektiğinde kovan girişini propolis ile
kapatmak.

Bir kovanda daha çok tecrübe gerektiren ve daha tehlikeli olan dışarıdaki
işler ise şunlardır:
-Bal toplamak.
-Prepolis toplamak.
-Polen toplamak.
-Su taşımak
ARILARIN KULUÇKA DÖNEMİ

• ANA ARI
• 3 gün yumurta dönemi
• 5 gün larva dönemi
• 8 gün pupa dönemi ( kapalı dönem)
• Toplam 16 günde çıkar
ARILARIN KULUÇKA DÖNEMİ

• İŞÇİ ARI
• 3 gün yumurta dönemi
• 7 gün larva dönemi
• 11 gün pupa dönemi ( kapalı dönem)
• Toplam 21 günde çıkar
 ARILARIN KULUÇKA DÖNEMİ

• ERKEK ARI
• 3 gün yumurta dönemi
• 6 gün larva dönemi
• 14 gün pupa dönemi ( kapalı dönem)
• Toplam 24 günde çıkar
 ARICILIĞA BAŞLARKEN

• 1- KOVAN SEÇİMİ
• 2- ARI IRKI SEÇİMİ
• 3- ARICILIK YAPILACAK BÖLGE
• 4- ARILIK SEÇİMİ
 KOVAN SEÇİMİ

• Modern arıcılıkta Longstroth ismin deki kovan yaygın

olarak kullanılmaktadır.
• Her an açılabilir ve kontrollu olmalıdır
• Bir kovandan diğerine çerçeve transferi yapılabilir
olmalıdır
• Ana arının varlığı ve performansı gözlenebilir olmalıdır
• Kırık – çatlak olmamalıdır
 ARI IRKI SEÇİMİ

Kafkas Arısı İtalyan sarısı Arısı Korniyal Arısı

- Mevcut iklim şartlarına uyabilmelidir

- Flora olduğu zaman bal yapabilmelidir
- Oğul verme eğilimi zayıf olmalıdır
 BÖLGE SEÇİMİ

• Flora olarak zengin olmalıdır

• Tarımsal ilaç kullanılan yer olmamalıdır
• Arıcının sosyal sağlık ve beslenme gibi
gereksinimlerini karşılayacak yerlere yakın
olmalıdır.
 ARILIK SEÇİMİ

Rüzgar almayan yer olmalıdır

İşlek yollardan uzak olmalı
Yazın gölge kışın güneye bakmalı
Sık sık ilaçlama yapılan alanlardan uzak
olmalı
Arılık yakınında temiz su bulunmalı
Kovanlar ot ve çalılık arasına
koyulmamalı
5 km çap alanında zengin nektar ve
polen kaynakları olmalı
 ARILIKLAR

• Kovanların geçici ya da sürekli olarak bulundurulduğu yerler arılık

olarak adlandırılır. Arılık kurulacak yerin seçimi verimlilik açısından
çok önemlidir.
• Kovanlar yerden 30-40 cm yükseklikte sehpalar üzerine konur
• Kovanların yerleşimi uçuştan dönen arıların kendi kovanlarını
şaşırmalarını önleyecek şekilde düzenlenmelidir. Arıların kovanlarını
şaşırmaları yağmacılığı teşvik eder, hastalıkların yayılmasına neden
olur, arılıkta gereksiz bir stres oluşmasına yol açar
• Kovanlar yan yana tek hat üzerinde dizilecekse, her kovan arasında 1
metre, sıralar arasında ise en az 2.5-3 metre mesafe bulunmalıdır.
Arka sıraya konulacak olan kovan bir diğerinin önünü
kapatmamalıdır
 ARILIK

• Gelişi güzel sıralanmış ve yerleştirilmiş kovanlar

hem arıların verimini düşürmekte hem arıları
yağmacılığa teşvik etmekte ve doğal tehlikelere
karşı korunaksız olmaktadır.
HATALI YERLEŞTİRİLMİŞ
ARILIKLAR
NORMAL ARILIKLAR