At Yetiştiriciliğinin Tarihi ve

Bugünkü Önemi
• Tarih boyunca
tarımda ve
ulaşım
hizmetlerinde
çekim ve binek
hayvanı olarak
atın gücünden
faydalanılmıştır.
 Yetiştirme Amacı
 İş Hayvanı
• Tarım

At
• Ulaşım
• Çekim
• Binek
• Yük taşıma

• İkinci Dünya savaşından sonra makineleşme ile birlikte atlardan iş hayvanı olarak
yararlanma, ülkelerin gelişmişlik düzeyine bağlı olarak oldukça azalmıştır.

 Yarış
 Atlı Sporlar
 Et Verimi
• İkinci dünya savaşından sonra hemen tüm ülkeler
ordularında at ve atlı birlikleri yok denecek düzeye
indirmişler, bazı ülkeler ise tamamen kaldırmıştır.
• Aynı şekilde tarımda makineleşmenin artmasıyla at
bu sektördeki önemini de kaybetmeye başlamıştır.
• Bununla birlikte bazı ülkelerde veya bazı bölgelerde tarım ve diğer hizmetlerde
hala atlardan yararlanma devam etmektedir.
• Türkiye’de at yetiştiriciliği, dünyaya benzer bir gelişme göstermiştir.
• Türkiye’ nin coğrafi yapısı ve işletmelerin küçük olması nedeniyle bugün bile
hafif taşıma ve binek işlerinde atlardan yararlanılmaktadır. Dağlık, engebeli
arazilerde at, eşek ve katır hala değerini korumakta ve gelecekte kullanımları
devam edecektir. Bu tip işletmelerde at, eşek ve katırlardan yararlanma hem
daha ekonomik hem de bir zorunluluktur.
 Atın Kökeni ve Tarihçesi
• Atların zoolojik sınıflandırmadaki yeri aşağıda verilmiştir.

Alem : Hayvanlar
Bölüm : Chordata
Alt Bölüm : Vertebrata - omurgalılar
Sınıf : Mammalia – memeliler
Alt Sınıf : Eutheria – plesantalılar
Takım : Ungulata – tırnaklılar
Alt Takım : Perissodactyle – tek tırnaklılar
Familya : Equidae – atgiller
Cins : Equus – at
Tür :E. caballus – at
E. asinus – eşek
E. zebra – zebra
Atın Kökeni ve Evciltilmesi

• Atın muhtemelen M.Ö. 3 bin yıllarında Orta

Asya’ da Türkler tarafından evciltildiği
sanılmaktadır.
• Bu gün dünyada geliştirilen evcil at ırkları;
Equus tarpan (Doğu Avrupa yabani
atı)
Equus preçevalski (Moğol yabani atı)
Equus robustus (Orman yabani atı)
adı verilen yabani atlardan köken almıştır.
• Tarpan atı hemen bütün sıcak kanlı
at ırklarına köken teşkil etmiştir.
• Asya’ da ki birçok at ırkı ile soğuk kanlı at ırklarının çoğu E. Preçevalski’
den kök almıştır.
• Bu at bugün bile Moğolistan çölünde yabani olarak yaşadığı
bildirilmektedir.
• E. robustus bugün tamamen kaybolmuştur. Bu atın bugünkü bazı
soğuk kanlı ırklara köken teşkil ettiği sanılmaktadır.
• 30 yıl kadar yaşam süreleri vardır.
• Atların vücut örtüsünün rengine
don, koyu donlularda vücudun
belli bölgelerinde bulunan açık
renkli kısımlara nişane denir.
• Kılların ters yönünde çıkan kıl
demetlerine servi adı
verilmektedir.
• Bacakların iç yüzünde kestane adı
verilen deri deformasyonları
bulunur.
• Aygırlarda 40, kısraklarda 36 diş Kestane
vardır.
• Atlarda nabız sayısı 30-45 adet/dakika, solunum sayısı 8-16
adet/dakika, vücut sıcaklığı 37,5-38,0 ºC dir.
• Büyümeleri 4-5 yaşına kadar devam eder.
• Gebelik süresi 11 ay veya 48-49 haftadır.
• Östrus siklusu 21 gün olup östrus süresi 5-7 gün arasında
değişir.
• İkiz gebelik oranı % 1-5’tir. (% 0.5-1.5 kadarı canlı doğabilir)
• Yavrularını emzirme süresi 5-6 ay kadardır.
• Günde ortalama 25 litre su tüketirler.
 Atın Genel Özellikleri

Atın kemik, kas ve işitme organları çok iyi gelişmiştir.

Yele ve kuyruk uzun kıllarla kaplıdır. Kulaklar kısa ve diktir.
Kulaklar arasından alına doğru taşan uzun kıllar mevcuttur. Bu kıllara
kahkül veya perçem adı verilir.
Atların ayakta uyumasını sağlayan kaslar, yatmadan dinlenmelerini
sağlar.
Atlar geceleri genellikle yatmazlar ve ayakta dinlenirler.
• Dört yaş ve üzeri kısırlaştırılmamış erkek ata AYGIR,
dişi ata KISRAK, her yaşta kısırlaştırılmış erkek ata
İĞDİÇ veya BEYGİR, başıboş dolaşan atlara
HERGELE, grup halinde otlamaya çıkan atlara ILGI
adı verilir.
• Atın yavrusuna TAY denir.
• Atlarda TAY ifadesi uzun bir süreyi kapsar ve
yaklaşık 4 yaşa kadar tay olarak isimlendirilir.
• Atlar morfolojik ve
fizyolojik olarak diğer
equus türlerinden
ayrılırlar.
• Atlar, genellikle diğer
equus türlerinden daha
iridir.
• Atlarda bulunan yele,
perçem ve kuyruktaki uzun
kıllar diğer türlerde
bulunmaz.
• Gebelik süresi
diğerlerinden farklıdır.
• Sesleri ve bağırmaları da
diğer türlerden farklıdır.
Atlarda Verim Özellikleri
 Döl Verimi
• Arap ve İngiliz atlarında damızlıkta ilk kullanma yaşı dörttür. Ancak yarış performansı
yüksek aygır ve kısraklar, yarış hayatını tamamladıktan sonra damızlıkta kullanılmaktadırlar.
Bu nedenle damızlıkta ilk kullanma yaşı yarış atlarında 10-14 yaş civarındadır. Damızlıktan
ayrılma ise 20 yaş civarındadır.
• Türkiye de yetiştirilen Arap ve İngiliz atlarında gebelik oranı % 66- 95, doğum oranı
% 62-90 ve gebelik süresi 320-360 gün düzeylerindedir.

 Yaşama Gücü
• Taylarda yaşama gücü, işletmelerde verimliliği etkileyen önemli bir faktördür.
• Türkiye de yetiştirilen Arap ve İngiliz atlarında 3. ay yaşama gücü % 95 düzeyindedir.
Atlarda Verim Özellikleri
 İş Verimi

• Spor ve yarış atlarının en önemli iş verimi yarış performansıdır. Yarış performansı,

sportif ve yarış amaçlı yetiştirilen at ırklarının yarışlarda gösterdiği koşu kabiliyetidir.
• Yarış atlarının ıslahında göz önüne alınan en önemli parametre atların yarışlarda
gösterdiği performanstır. Özellikle İngiliz atlarının bugünkü hale gelmelerinde yarış
performansına göre yapılan ıslah faaliyetleri oldukça etkili olmuştur. Koşularda üstün
performans gösteren atlar yarış hayatını tamamladıktan sonra damızlıkta kullanılmakta,
böylece yarış performansı daha üstün yavrular elde edilmeye çalışılmaktadır.
• Yarış performansı bakımından ırklar arasında ve aynı ırk içindeki bireyler arasında
farklılıklar vardır. Yarış performansı farklı mesafe, kategori ve zeminlerde yapılan yarışlarla
ölçülmektedir. Bu özellik, genetik ve çevresel faktörlerin etkisi altındadır. Çevresel faktörler
arasında ırk, yaş, cinsiyet, yarış pisti, ağırlık, koşu mesafesi, binici, bakım ve besleme gibi
faktörler sayılabilir.

• Atlardan iş hayvanı olarak yararlanma, ülkelerin gelişmişlik düzeyine bağlı olarak oldukça
azalmıştır.
 Atlarda Verim Özellikleri
 Et Verimi

• Atlardan et üretimi yönünde yararlanma, eti yenilen türlere göre oldukça azdır.
• Fransa, Belçika ve Hollanda da entansif olarak at besiciliği yapılan çiftlikler vardır.
• Et üretimi için genellikle soğuk kanlı (ağır) at ırklarından yararlanılmaktadır.
• Atlarda besi performansı ve karkas özellikleri ırk, yaş, cinsiyet ve besi yöntemine göre
değişmektedir. Yapılan çeşitli çalışmalarda beside günlük canlı ağırlık artışı 500 – 1000 g,
karkas randımanı % 55-65 arasında değiştiği bildirilmektedir. Karkasta kas oranı %64-72, yağ
oranı %10-16 ve kemik oranı %14-18 düzeylerindedir.
• Orta Asya ülkelerinde yetiştirilen Yakut, Altay, Bashkir, Kazakh, Kushum, Moğol ve
Kırgız at ırklarından iş verimi yanı sıra et verimi yönünden de yararlanılmaktadır.
• Entansif at besisinde genellikle süt tayı (6 aylık yaştaki taylar), 10-12 aylık yaştaki
taylar, 18-24aylık yaştaki taylar ve 30 aylık yaştaki taylar kullanılmaktadır.
• At eti üretimindeki önemli problem, at besisi için gerekli materyal sayısının az olmasıdır.