AVRUPA KONSEYİ DOĞAL VE KÜLTÜREL VARLIKLARI KORUMA ENVANTERİ ENVANTER NO: 39-01-742

TÜRKİYE KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

ANIT
İLİ: KIRKLARELİ İLÇESİ: MERKEZ MAHALLE / MEVKİ: KARAHIDIR MAHALLESİ HARİTA NO:
SOKAK : KÖYİÇİ EDİRNE CADDESİ PAFTA: 20L-I-d ADA: 606 PARSEL: 1 KORUMA DERECESİ: 1
ADI: KARAHIDIR (KARAHIZIR) ANITI YAPTIRAN: Mutasarrıf İbrahim Süreyya YAPIM TARİHİ: 1914 ÜSLUP: OSMANLI
Yiğit
YAPAN: ULAŞILAMADI KİTABE: YOK VAKFİYE: YOK
GENEL TANIM: 1914 senesinde Kırklareli Mutasarrıfı İbrahim Süreyya Yiğit tarafından yaptırılan Karahıdır mahallesinde dört mermer sütun üzerine tuğla kubbeli anıt yapısıdır.
Kubbenin etrafındaki silmeler mermerdir ve süslemeler bulunmaktadır.
KORUNMUŞLUK TAŞIYICI YAPI CEPHE DURUMU: ÖRTÜ DURUMU: İÇ YAPI DURUMU: BEZEME DURUMU: RUTUBET DURUMU:
DURUMU: ORTA DURUMU: ORTA ORTA ORTA ORTA ORTA MEVCUT
VAZİYET PLANI (1/500) FOTOĞRAF

GÖZLEMLER: Yapıya yapılan onarımların niteliksiz olması nedeniyle yapı daha da hasar almıştır. Kubbede büyük bir delik mevcuttur.
BUGÜNKÜ SAHİBİ: KIRKLARELİ BELEDİYESİ BAKIMINDAN SORUMLU KURULUŞ: KIRKLARELİ BELEDİYESİ
YAPILAN ONARIMLAR: Yapıdaki hasarlar ve çatlaklar çimentolu harçla onarılmış, metal gergi elemanları ile desteklenmiş ve ahşap çubuklarla bu metal elemanlar
desteklenmiştir.
YAPININ AYRINTILI TANIMI: TEKNİK BİLGİLER :
TARİHSEL ÖNEM: Kırklareli kentinin Osmanlı‘nın son döneminden günümüze gelen bir anıt yapısıdır. ISITMA SİSTEMİ : YOK SU : YOK
PLAN : Dört mermer sütun ve bir basamaklı bir kaidesi mevcuttur. KANALİZASYON : YOK ELEKTRİK : YOK
CEPHE: Yapının dört yüzünde sütunlar üzerinde mermer silmeler mevcuttur. ÖZGÜN KULLANIM : ANIT
BEZEME: Kubbenin etrafındaki mermer silmeler ve sütunlarda mukarnas süslemeler mevcuttur. BUGÜNKÜ KULLANIM: ANIT
İÇ YAPI Dört mermer sütun üzerine tuğla bir kubbe mevcuttur. ÖNERİLEN KULLANIM: ANIT
ELEMANLARI:
MALZEME VE TUĞLA-TAŞ HAZIRLAYANLAR: TARİH: 12.03.2021
YAPIM TEKNİĞİ: KAGİR ALİ CEM BAŞLI – GÖRKEY
GÜREL
ANALİTİK BİLGİLER: KONTROL EDEN: TARİH:
KAT SAYISI: MALZEME: TUĞLA-TAŞ YAPIM TEKNİĞİ: KAGİR TAPU KAYDI:
DEĞİŞİMLER: Yapının tuğla kubbesi çimentolu harç ile kaplanmıştır. Mukarnas başlıkları ve silmelerdeki UYGULAMA PLANI:
süslemelerin eksik kısımları çimetolu harç ile doldurulmuştur. Yapının etrafındaki basamaklardaki taşlardan bazıları
değiştirilmiştir. Yapının etrafını saran tek basamaklı podyum toprakla doldurularak zemin seviyesine indirilmiştir.
YAYIN DİZİNİ: EKLER: KURUL KARARLARI:
RAPOR: NO TARİH TASNİF GRUP NOT
FOTOĞRAF :
RÖLÖVE :
RESTORASYON PROJESİ:
HARİTA:
KİTABE:
VAKFİYE:
İLGİLİ ENVANTER NO:
 İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

MİMARLIK FAKÜLTESİ
MİMARLIK BÖLÜMÜ
2020-2021 BAHAR YARIYILI
MİM 361 RÖLÖVE VE RESTORASYON STÜDYOSU

PROF. DR. YEGAN KAHYA

AR. GÖR. İSRAFİL KIRMIZI

KIRKLARELİ
KARAHIDIR (KARAHIZIR) ANITI
RESTORASYON RAPORU

ALİ CEM BAŞLI GÖRKEY GÜREL

020170072 020170055
İÇİNDEKİLER

1. RÖLÖVE RAPORU .................................................................................................. 3-20

1.1. Vaziyet Planı ........................................................................................................... 3,4
1.2. Tarihsel Gelişim ......................................................................................................... 4
1.3. Rölöve Yöntemi .................................................................................................... 5-10
1.3.1. Plan Rölövesi ..................................................................................................... 5,6
1.3.2. Cephe Rölöveleri ............................................................................................. 6-10
1.3.2.1. Güney Cephesi .............................................................................................. 6-8
1.3.2.2. Doğu Cephesi ................................................................................................ 8,9
1.3.2.3. Kuzey Cephesi ................................................................................................. 9
1.3.2.4. Batı Cephesi ................................................................................................... 10
1.4 Mimari Tanım ...................................................................................................... 11-15
1.4.1. Plan Özellikleri ................................................................................................... 11
1.4.2. Cephe Özellikleri ........................................................................................... 12-15
1.4.2.1. Güney Cephesi ............................................................................................... 12
1.4.2.2. Doğu Cephesi ................................................................................................. 13
1.4.2.3. Kuzey Cephesi ............................................................................................... 14
1.4.2.4. Batı Cephesi .............................................................................................. 14,15
1.5. Malzeme ve Yapım Tekniği................................................................................ 15-17
1.6. Hasarlar ............................................................................................................... 18-20
1.6.1. Biyolojik Bozulmalar .......................................................................................... 18
1.6.2. Niteliksiz Müdahaleler ........................................................................................ 18
1.6.3. Yapı Malzemesi Kaybı ....................................................................................... 18
1.6.4. Sıva Dökülmesi ................................................................................................... 18
2. RESTİTÜSYON RAPORU ..................................................................................... 20-27
2.1. Kronolojik Analiz ............................................................................................... 20-23
2.1.1. Güney Cephesi .................................................................................................... 21
2.1.2. Doğu Cephesi ................................................................................................. 21,22
2.1.3. Kuzey Cephesi .................................................................................................... 22
2.1.4. Batı Cephesi ................................................................................................... 22,23
2.1.5. Plan ..................................................................................................................... 23

1
 2.2. Tarihsel Araştırma .............................................................................................. 23,24
2.2.1. Karahıdır Anıtı’nın Tarihi .............................................................................. 23,24
2.2.2. Karahıdır (Kocahıdır) Baba ................................................................................ 24
2.3. Cephe ve Planlar ................................................................................................. 25-27
2.3.1. Güney Cephesi .................................................................................................... 25
2.3.2. Doğu Cephesi ................................................................................................. 25,26
2.3.3. Kuzey Cephesi .................................................................................................... 26
2.3.4. Batı Cephesi ................................................................................................... 26,27
2.3.5. Planlar ................................................................................................................. 27
3. RESTORASYON ÖNERİLERİ .............................................................................. 28-36
3.1. Plan Restorasyon Önerisi .................................................................................... 28,29
3.2. Vaziyet Planı Restorasyon Önerisi ..................................................................... 29,30
3.3. Güney Cephesi Restorasyon Önerisi .................................................................. 30,31
3.4. Doğu Cephesi Restorasyon Önerisi .................................................................... 32,33
3.5. Kuzey Cephesi Restorasyon Önerisi ................................................................... 34,35
3.6. Batı Cephesi Restorasyon Önerisi ...................................................................... 35,36
4. KAYNAKLAR ............................................................................................................. 37

2
1. RÖLÖVE RAPORU
1.1. Vaziyet Planı

Şekil 1. Karahıdır Anıtı ve Kırklareli’ye göre konumu.

Şekil 2. Vaziyet Planı.

3
Karahıdır Anıtı, Kırklareli ili Merkez ilçesi Karahıdır Mahallesi içerisinde yer alan bir anıt yapısıdır.
Eskiden Karahıdır Köyü olan günümüz Karahıdır Mahallesinin sınırlarında, Kırklareli-Edirne Yolu
kenarında konumlanır. Çevresinde konut yapılaşması çoğunluktadır.
1.2. Tarihsel Gelişim
1914 senesinde Kırklareli Mutasarrıfı İbrahim Süreyya Yiğit tarafından yaptırılan Karahıdır
mahallesinde dört mermer sütun üzerine tuğla kubbeli anıt yapısıdır. Yapının yakın çevresi 2012
yılında Kırklareli Belediyesi tarafından yapılan çevre düzenlemesi ile değişikliğe uğramıştır.

Şekil 3. Karahıdır Anıtı’nın 1999 yılındaki durumu.

Şekil 4. Karahıdır Anıtının günümüzdeki durumu.

4
1.3. Rölöve Yöntemi
1.3.1. Plan Rölövesi
Yapının rölövesine ilk olarak plan aşamasından başlanmıştır. İlk olarak referans doğrusu seçilmiş ve
üçgenleme metodu için üçgenin bir kenarı belirlenmiştir. Daha sonra bu doğru üzerinden yapının
diğer noktalarına ışınlar gönderilerek üçgenler oluşturulmuş ve böylece ölçülerek belirlenen her bir
nokta bir sonraki nokta için referans görevi görmüştür. Plan bazında, Güney cephesindeki kaidelerin
Kuzey’e bakan köşeleri birleştirilerek, Şekil 7 ve Şekil 8’de görüldüğü üzere A ve B noktalarını
birleştiren ve “R” olarak gösterilen referans doğrusu oluşturulmuştur. Şekil 5 ve Şekil 6’da
görüldüğü üzere noktalar arası mesafe hem lazer metre hem de çelik metre ile sağlaması yapılarak
ölçülmüştür.

Şekil 5. Lazer metre ile ölçüm. Şekil 6. Çelik metre ile ölçüm.

Yapılan ölçümler, alanda eskiz defterine Şekil 7’de görüldüğü üzere geçirilmiş ve daha sonra Şekil
8’de görüldüğü üzere ölçekli olarak dijital ortamda çizilmiştir. Saçakların plandaki konumu ise lazeri
saçağa bakacak şekilde lazer metre zemine dik bir şekilde konularak saçağın zemindeki iz düşümü
belirlenmiş ve kaide ile arasındaki mesafe ölçülmüştür. Yine sütunlar arası mesafe de hem lazer
metre hem de çelik metre ile ölçülmüştür.

Şekil 7. Alanda yapılan ve ölçümlerin gösterildiği eskiz.

5
 Şekil 8. Alınan ölçülere göre yapılan ölçekli plan çizimi.

Zemindeki büyük dikdörtgen taşlar ve anıtı çevreleyen korkuluk ise yine çelik metre kullanılarak
ölçülmüş ve plana işlenmiştir.
1.3.2. Cephe Rölöveleri
Yapının cephe ölçülerine gelindiğinde, su terazisi ve çelik metre ile düşey yönde ölçüler alınmıştır.
1.3.2.1. Güney Cephesi
Güney cephesi ölçümleri için Güney cephesine bakan kaidelerin oturduğu taş zeminde herhangi bir
kot farkı bulunmadığından zemin referans doğrusu olarak kabul edilmiştir. Zeminden itibaren
düşeyde farklılaşan her bir kot su terazisi yardımı ile ölçülmüştür. Şekil 9’da, düşeyde farklılaşan
kotların ölçüleri görülmektedir.

Şekil 9. Alanda yapılan ve Güney cephesi ölçülerinin gösterildiği eskiz.

6
Kubbe ölçüleri için ise kirişten kirişe bir ip gerilmiş ve bu ip boyunca lazer metre ile belli aralıklarla
kubbeye ışınlar gönderilerek ölçüleri alınmıştır. Kubbe ölçümü için bu yöntemin uygulanmasındaki
ana etken, zeminin bu sıralı ölçüm için engebeli olmasıdır. Bu da zemindeki çukurların ölçümü
etkileyeceği anlamına gelmektedir. Kirişten kirişe ip gerilerek bu sorun ortadan kaldırılmış ve düz bir
doğrultu boyunca sıralı ölçümler alınabilmiştir. Alınan ölçüler sonucunda, Kubbenin zirve noktasına
eşit uzaklıkta ve aynı doğrultuda olan iki noktanın yükseklik ölçüleri aynı çıkmış ve bu da kubbenin
Doğu-Batı doğrultusunda simetrik olduğunu göstermiştir. Böylece kubbe iç hattının çizimi için
gerekli ölçüler alınmıştır. Ancak cephe çizimi için kubbenin dış hattı gerekmektedir. Bunun için ise
Şekil 10’da görülen ve kubbede yer alan delikten faydalanılarak kubbe kalınlığı tuğla ölçülerine göre
belirlenmiştir. Bu kalınlık ise bize kubbenin dış hattını çizmemize olanak sağlamıştır.

Şekil 10. Kubbede yer alan delik.

Şekil 11. Kubbe iç hattında ölçüleri alınan noktaların gösterildiği kesit çizimi.

7
Şekil 11’de gösterilen A,B,C,D,E,F,G noktaları D noktasına göre simetrik olup yükseklik ölçüleri de
simetriktir. Şekil 11’de görüldüğü üzere, “R” ile gösterilen doğrultuda iki kiriş arasına bir ip gerilmiş
ve bu ip boyunca A,B,C,D,E,F ve G noktalarına lazer metre ile ışınlar gönderilmiştir. Bu noktada
ışın gönderilip ölçüsü belirlenen nokta sayısı ne kadar fazla olursa, çizim hassasiyeti de o kadar fazla
olur. Belirlenen 7 noktanın cephe çizimi için yeterli olduğu düşünülmüştür. İpin gerildiği kiriş
hizasına ise merdiven yardımı ile erişilmiştir.

Şekil 12. Cephe ve kubbe ölçüleri alınan Güney cephesinin ölçekli çizimi.

1.3.2.2. Doğu Cephesi

Yapının Doğu cephesi için, Güney cephesinde uygulanan yöntem ve araçların aynıları uygulanmıştır.

Şekil 13. Cephe ve kubbe ölçüleri alınan Doğu cephesinin ölçekli çizimi.

8
Doğu cephesi için kubbe ölçüsü alınırken, Güney cephesinde olduğu gibi, kirişten kirişe gerilen ip
boyunca kubbenin belirli noktalarının yükseklik ölçüleri alınmıştır.

1.3.2.3. Kuzey Cephesi

Yapının Kuzey cephesi için, Güney ve Doğu cephesinde uygulanan yöntem ve araçların aynıları
uygulanmıştır.
Kuzey cephesi için kubbe ölçüsü alınırken, Güney ve Doğu cephelerinde olduğu gibi, kirişten kirişe
gerilen ip boyunca kubbenin belirli noktalarının yükseklik ölçüleri alınmıştır.

Şekil 14. Cephe ve kubbe ölçüleri alınan Kuzey cephesinin ölçekli çizimi.

9
1.3.2.4. Batı Cephesi

Yapının Batı cephesi için, diğer cephelerde uygulanan yöntem ve araçların aynıları uygulanmıştır.
Batı cephesi için kubbe ölçüsü alınırken, Güney ve Doğu cephelerinde olduğu gibi, kirişten kirişe
gerilen ip boyunca kubbenin belirli noktalarının yükseklik ölçüleri alınmıştır.

Şekil 15. Cephe ve kubbe ölçüleri alınan Batı cephesinin ölçekli çizimi.

10
1.4. Mimari Tanım
Mermer bir kaide üzerinde dört adet mermer sütun ve bu sütunlara oturan mermer kirişlerce taşınan
kubbe kasnağı ve kubbesi tuğladan örülmüş yığma yapım sistemiyle inşa edilmiş anıt yapısıdır.
1.4.1. Plan Özellikleri

Şekil 16. Yapının planı.

Mermer bir kaide üzerinde yerleştirilmiş dört adet sütun kareye yakın bir plan formu gösterir.
Yapının planına göre kuzeydoğu yönünde bulunan sütunun yeraltı aktiviteleri veya depremler
sonucunda özgün konumuna göre döndüğü gözlemlenmektedir. Sütunlara oturan mermer kirişler
üzerine 50 cm’lik kubbe kasnağı örülmüş tuğla kubbe bu kasnak üzerine yerleştirilmiştir. Sütunların
üzerine yerleştiği mermer bloklardan oluşan kaidenin eksik kısımları granit bordür taşları yerleştirilip
toprak doldurularak düz bir zemin haline getirilmiştir. 2012’de yapılan çevre düzenlemesi sonrasında
anıtın etrafın metal bir korkulukla çevrelenmiştir. Kubbenin batı cephesine yakın kısmında 50-60 cm
çapında bir delik bulunmaktadır.

11
1.4.2. Cephe Özellikleri
Yapının dört cephesinin özdeş olarak inşa edildiği düşünülmektedir. Çeşitli etkenlerden dolayı
cephelerde bazı farklılıklar gözlemlenmiştir.
1.4.2.1. Güney Cephesi

Şekil 17. Güney cephesi rölöve çizimi. Şekil 18. Güney cephesi fotoğrafı.

2012’de yapılan çevre düzenlemesi ile eklenen korkulukta ziyaretçilerin anıtın içine geçişi için bir
açıklık bırakılmıştır. Sütun kaideleri üzerinde üçgen bezemeler bulunmaktadır (Şekil 19). Sütunlar,
sütun kaidesi ve bir tamburdan oluşmaktadır. Sütun başlıkları ayrı parçalar olup bezemelidir. Sütun
kaideleri üzerine oturan kiriş üç bloktan oluşmaktadır. Bloklar altlarına yerleştirilen metal
elemanlarla desteklenmektedir. Kirişin cepheye bakan yüzündeki silme mukarnas bezemelidir (Şekil
20). Kubbe kasnağı ve kubbe çimento harçla sıvanmış olarak gözükmektedir.

Şekil 19. Sütun kaidesi bezemeleri. Şekil 20. Sütun başlığı ve silmeler.

12
1.4.2.2. Doğu Cephesi

Şekil 21. Doğu cephesi rölöve çizimi. Şekil 22. Doğu cephesi fotoğrafı.

Güney Cephesi ile benzer özellikler gösterir. Kirişlerdeki mukarnaslı silmelerin bir kısmının
eksildiği, eksilen yerin çimento ile tamamlandığı görülmektedir. Çimento ile kaplanan kubbenin
kuzeye bakan kısmındaki çimento harçlı sıva yer yer aşınmıştır, altında yer yer tuğlalar
gözükmektedir (Şekil 23).

Şekil 23. Kubbede aşınan sıva yüzeyler.

13
1.4.2.3. Kuzey Cephesi

Şekil 24. Kuzey cephesi rölöve çizimi. Şekil 25. Kuzey cephesi fotoğrafı.

Diğer cephelerle benzer özellikler gösterir. Çimento harcındaki aşınmalar sonucu kubbeyi oluşturan
tuğlalar gözükmektedir.
1.4.2.4. Batı Cephesi

Şekil 26. Kuzey cephesi rölöve çizimi. Şekil 27. Kuzey cephesi fotoğrafı.

14
Diğer cephelerle benzer özellikler gösterir. Kubbenin bu cepheye bakan kısmında yaklaşık 50-60 cm
çapında bir delik mevcuttur (Şekil 28). Mukarnaslı mermer silmelerdeki eksik kısımların çimento
harcıyla kabaca tamamlandığı görülmektedir (Şekil 29).

Şekil 28. Kubbedeki mevcut delik. Şekil 29. Silmedeki eksik parçaların tamamlanması.

1.5. Malzeme ve Yapım Tekniği

Yapının kaidesi, dört sütunu ve sütun başlıkları, silmelerinde mermer kullanılmış olup kagir olarak
inşa edilmiştir. (Şekil 30-31) Sütun başlıkları üzerine oturan mermer mukarnaslı kirişler metal gergi
çubuklarıyla güçlendirilmiştir (Şekil 33). Kullanılan sütun ve sütun başlıklarının devşirme malzeme
olduğu belirtilmiştir. Yapının kubbesi 6,12,24 cm’lik tuğlalarla örülmüştür (Şekil 32). Yapıdaki
çatlaklar ve tuğla kubbenin içi ve üzeri çimentolu harç ile sıvanmıştır. Bu harç uygulamasının yapı
inşa edildikten sonra yapılan bir onarım neticesinde yapıldığı düşünülmektedir (Şekil 34-35).

Şekil 30. Anıt kaidesi ve dört mermer sütunu. Şekil 31. Mermer sütun başlığı.

15
 Şekil 32. Tuğla ile örülmüş kubbe. Şekil 33. Kirişlerdeki metal destekler.

Şekil 34. Çimentolu harç ile sıvanmış kubbe. Şekil 35. Çimentolu harç ile onarılan derz.

16
Şekil 36. Kuzey cephesi malzeme analizi. Şekil 37. Batı cephesi malzeme analizi.

Şekil 38. Doğu cephesi malzeme analizi. Şekil 39. Güney cephesi malzeme analizi.

17
1.6. Hasarlar
Yapı, inşa edildiği 1914 yılından bu yana geçirdiği biyolojik, beşeri ve iklimsel değişiklikler sonucu
cephelerinde ve iç yapısında çeşitli hasarlara sahiptir.
1.6.1. Biyolojik Bozulmalar
Yapını dört cephesinde de biyolojik bozulmanın izlerini görmek mümkündür. Çeşitli yosunlaşma ve
kararmalar bunun izleridir. Doğu ve Güney cephesinde daha net görülebilen biyolojik bozulmalar,
genellikle sütun gövdesi ve mukarnaslı silmelerde yoğunlaşmıştır. Çevresindeki toprak ve yeşil
alanların sağladığı imkanlar ve iklimsel olayların da etkisiyle yaşam alanı bulan organizmaların bu
bozulmada etkili olduğu düşünülmektedir.
1.6.2. Niteliksiz Müdahaleler
Yapının özellikle kubbe ve tambur birleşim yerlerinde görülen çimento esaslı maddenin sonradan
yapıya eklendiği görülebilmektedir. Kubbenin, özgün haline ek olarak, tamamen çimento esaslı
madde ile kaplanmış olduğu bilinmektedir. İçeriğindeki tuz vb. maddelerden dolayı yapıya zarar
veren bu müdahale niteliksiz olarak adlandırılabilir.
1.6.3. Yapı Malzemesi Kaybı
Yapının Güney cephesinde görülmektedir. Kubbeye sonradan eklenen çimento esaslı madde
mukarnas mermer silmenin üzerine gelerek buradaki dokunun kaybına yol açmıştır.
1.6.4. Sıva Dökülmesi
Yapının özellikle kubbe kısmında bulunan sıva dökülmesi, Doğu cephesinden kubbenin iki farklı
parça gibi algılanmasına neden olmaktadır. Kuzey cephesinde, kubbede kısmi sıva dökülmesi
görülmektedir.

Şekil 40. Güney cephesindeki bozulmalar.

18
Şekil 41. Doğu cephesindeki bozulmalar.

Şekil 42. Kuzey cephesindeki bozulmalar.

19
 Şekil 43. Batı cephesindeki bozulmalar.

2. RESTİTÜSYON RAPORU
2.1. Kronolojik Analiz
Yapı kronolojik olarak incelenecek olursa, yapının üç ana dönemine dair bilgilerden bahsedilebilir.
1. dönem yapının inşa edildiği zaman kabul edilen 1915-1916 yıllarını; 2. dönem 1916-2012 yılları
arasını; 3. dönem ise 2012-2021 yılları arasını kapsamaktadır. Bu dönemlere ait Güney, Doğu,
Kuzey ve Batı cephelerine dair verilere aşağıda yer verilmiştir.

20
2.1.1. Güney Cephesi

Şekil 44. Güney cephesi kronolojik analizi.

Karahıdır Anıtı’nın Güney cephesine bakıldığında, üç döneme ait izler görülebilmektedir. Yapının
inşa edildiği döneme ait olduğu düşünülen mermer sütun gövdesi, kaide, devşirme sütun başlığı ve
silmeleri yapının özgün elemanlarıdır. 2012’den önce yapının özellikle tambur birleşim yerleri
kısmen, kubbesi ise tamamen çimento ile kaplanmıştır. Yakın dönemde (3.dönem) yapılan
müdahaleye ise desenli, metal korkuluklar örnek verilebilir.
2.1.2. Doğu Cephesi

Şekil 45. Doğu cephesi kronolojik analizi.

Karahıdır Anıtı’nın Doğu cephesine bakıldığında, 1. döneme (inşa edildiği dönem) ait özgün
elemanlar; mermer sütun gövdesi, kaide, devşirme sütun başlığı ve silmelerdir. 1916-2012 yılları
arasını kapsayan 2. döneme bakıldığında, kubbenin çimento esaslı malzeme ile kaplandığı
görülebilmektedir. 3. Döneme ait elemanlar ise desenli, metal korkuluklardır. Cephenin sağında yer

21
alan sütunun, Şekil 6’da görüldüğü üzere 2012 yılında yapılan çevre düzenlemesi sırasında veya
iklimsel olaylara bağlı zemin (toprak) hareketinden kaynaklandığı düşünülmektedir.

2.1.3. Kuzey Cephesi

Şekil 46. Kuzey cephesi kronolojik analizi.

Karahıdır Anıtı’nın Kuzey cephesine bakıldığında, 1. döneme (inşa edildiği dönem) ait özgün
elemanlar; mermer sütun gövdesi, kaide, devşirme sütun başlığı ve silmelerdir. Buna ek olarak
kubbeye 2. dönemde eklenen çimento esaslı malzemenin (sıva) döküldüğü yerlerde inşa edildiği
döneme ait kubbe elemanı tuğlalar kısmen görülebilmektedir. 3. döneme ait elemanlar ise desenli,
metal korkuluklardır.
2.1.4. Batı Cephesi

Şekil 47. Batı cephesi kronolojik analizi.

Karahıdır Anıtı’nın Batı cephesine bakıldığında, 1. döneme (inşa edildiği dönem) ait özgün
elemanlar; mermer sütun gövdesi, kaide, devşirme sütun başlığı ve silmelerdir. Anıtın kubbesinde
Batı cephesinden görülebilen bir delik mevcuttur. Yapıldığı döneme ait tuğlalar bu delik sayesinde

22
görülebilmektedir. 2. Döneme ait eleman ise kubbenin, delik harici, tüm yüzeyini kaplayan çimento
esaslı malzemedir. Bu çimento esaslı malzeme anıtın mermer silmesinin bir kısmını da
kaplamaktadır ve bu noktada özgün malzemenin kaybedildiği söylenebilir. 3. Döneme ait eleman ise
yine desenli, metal korkuluklardır.

2.1.5 Plan

Şekil 48. Planda kronolojik analiz.

2.2. Tarihsel Araştırma

2.2.1. Karahıdır Anıtı’nın Tarihi
Kırklareli İli, Karahıdır Mahallesi’nde Mutasarrıf İbrahim Süreyya Yiğit tarafından 1915-1916
yılında yaptırılmıştır. Macar Kralı Ladislasin kafasını keserek süngüsüne geçiren Karahıdır adına
dört mermer sütun üzerine kubbeli bir anıttır. Kubbenin dört yan kenarı mermer silmelidir. Nazif
Karaçam’ın “Efsaneden Gerçeğe Kırklareli” kitabında bahsettiği üzere; İbrahim Süreyya Bey,
vekaleten yürüttüğü Çatalca Mutasarrıflığı’na 8 Eylül 1914 tarihinde resmen atanmış, bir sene bile
geçmeden 20 Haziran 1915’te savaş gölgesinde yer alan Gelibolu Mutasarrıflığı’na gönderilmiştir.
Daha sonra sırasıyla 11 Kasım 1915’te Kırkkilise (Kırklareli), 30 Kasım 1916’da Karesi (Balıkesir),
19 Ağustos 1917’de İzmit mutasarrıflıklarına getirilmiştir. Buradan hareketle, anıtı yaptıran İbrahim
Süreyya Yiğit’in 1915-1916 yıllarında Kırklareli’de bulunduğu, bu yüzden de anıtın yapım yılının
Kırklareli Kültür Envanteri’nde gösterildiği gibi 1914 yılı değil de 1915 veya 1916 yılı olabileceği
düşünülmektedir. 2012 yılında yapılan çevre düzenlemesi ile Anıt ve çevresi yeni bir karaktere
bürünmüştür. Yakınına oyun parkı eklenmiştir.

23
 Şekil 49. 1999 yılında Karahıdır Anıtı ve çevresi.

Şekil 50. 2012 yılında yapılan çevre düzenleme çalışmalarında Karahıdır Anıtı.

2.2.2. Karahıdır (Kocahıdır) Baba

Karahıdır, Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki sonunu getiren büyük Varna Meydan Muharebesi’nde
Haçlı ordusunun büyük zaferler kazanmak ve 2. Murat ordusunu perişan etmek üzere olduğu bir
zamanda Macar Kralı’nın kafasını koparan kişi olduğu düşünülmektedir. Kırklareli halkının bir ferdi
olup 2. Murat devri Türk ordusunun kahramanlarındandır. Türkleri Rumeli’den çıkarmak isteyen
Macar Kralı Vladislas, Tuna Nehri’ni geçerek Varna’ya ulaşmış ve burada 2. Murat’ın ordusu ile
savaşa girmiştir. Savaş sırasında taarruza geçen düşman birlikleri arasında Vladislas da vardır.
Osmanlı’nın cesur savaşçısı Karahıdır Vladislas’ı attan düşürerek başını kesmiş ve düşman askerleri
arasında büyük bir panik havası oluşmuştur. Kocahıdır böylece halk arasında ün kazanmış ve adına
yaptırılan Karahıdır (Kocahıdır) anıtı ile günümüze ulaşmıştır.

24
2.3. Cephe ve Planlar
2.3.1. Güney Cephesi

Şekil 51. Güney cephesi restitüsyon çizimi.

Karahıdır Anıtı’nın Güney cephesi restitüsyon çizimine bakıldığında; inşa edildiği 1915 / 1916
yılında iki basamaklı bir mermer podyuma sahip olduğu görülebilmektedir. Yapı bu podyum üzerine
oturmuş ve zemin kotundan yaklaşık 40 cm yükseltilmiştir. Her bir basamağın yükseklik ölçüsü
Şekil 49’da hatları gözüken mermer bloklar referans alınarak 20 cm olarak hesaplanmıştır.
Kubbenin, anıtın inşa edildiği yıllarda yapılan diğer benzer yapılara bakıldığında, örneğin Alman
Çeşmesi, kurşun kaplı olduğu düşünülmektedir. Yapının ayrıca günümüzde de var olan yolla ilişkisi
olduğu bilinmektedir.

2.3.2. Doğu Cephesi

Şekil 52. Doğu cephesi restitüsyon çizimi.

25
Karahıdır Anıtı’nın Doğu cephesi restitüsyon çizimine bakıldığında; diğer cephelerdeki gibi simetrik
bir strüktürel kurgu görülebilir. Zemine oturan iki basamaklı, toplam 40 cm yükseliğindeki
podyumun cephenin iki yanına da taştığı görülebilmektedir. Kubbenin kurşun kaplı olduğu tahmin
edilmektedir.
2.3.3. Kuzey Cephesi

Şekil 53. Kuzey cephesi restitüsyon çizimi.

Karahıdır Anıtı’nın Kuzey cephesi restitüsyon çizimine bakıldığında; Doğu tarafında, günümüzde de
var olan, bir yol olduğu görülmektedir. Yine podyumların yapının Doğu-Batı doğrultusunda yapıdan
taştığı görülebilmektedir. Yapının özgün kaide ve sütun gövdeleri günümüze kadar ulaşmıştır.
2.3.4. Batı Cephesi

Şekil 54. Batı cephesi restitüsyon çizimi.

26
Karahıdır Anıtı’nın Batı cephesi restitüsyon çizimine bakıldığında; diğer cephelerdeki gibi, genel bir
simetri ve silmelerle sağlanan yataylık vurgusu görülebilmektedir. Yine yapının oturduğu iki
basamaklı podyum da Kuzey-Güney yönünde eşit miktarda yapıdan taşmıştır.

2.3.5. Planlar

Şekil 55. Plan görünüşü restitüsyon çizimi.

Karahıdır Anıtı’nın plan görünüşü restitüsyon çizimine bakıldığında; pandantiflerin oluşturduğu

kasnak üzerine oturan kubbe görülebilmektedir. Kubbe yapının merkezinde ve simetrik bir şekilde
konumlandırılmıştır. Üzerine oturduğu podyum ise yine dört yönden de eşit miktarda taşmıştır.

Şekil 56. Plan kesiti restitüsyon çizimi.

Karahıdır Anıtı’nın plan kesiti restitüsyon çizimine bakıldığında; yapının kare plana sahip olduğu
görülebilmektedir. Eşit aralıklarla yerleştirilmiş dört adet sütun, ve bu sütunları bağlayan kirişlerin
üstünde yer alan kasnağa oturan dairesel bir kubbe mevcuttur. Sütun gövde çapının, kare planlı
kaidenin bir kenarının uzunluğundan daha az olduğu görülebilmektedir. Yapının zeminle bağlantısını
kesen podyumun ise kısmen eşit dikdörtgen bloklardan oluştuğu görülebilmektedir.

27
3. RESTORASYON ÖNERİLERİ
3.1. Plan Restorasyon Önerisi
Yapı ve yakın çevresine 2012 yılında Kırklareli Belediyesi’nin yaptığı çevre düzenlemesi ile eklenen
ve niteliksiz ekler olan metal korkuluk ve granit parke taşlarının kaldırılması önerilmektedir. Özgün
anıtın podyum üzerinde yükselen dört ayaklı yapısı ve bunun anıtsallığı üzerindeki etkisi önemlidir.
Bu nedenle yapının zaman içinde toprak altında kalan basamaklarına ulaşmak için Kültür ve Turizm
Bakanlığı’ndan gerekli izinler alındıktan sonra Kırklareli Müzesi denetiminde kazı yapılacaktır. Bu
kazılar sırasında çıkabilecek buluntular Kırklareli Müzesi tarafından incelenecektir. Kazılar
sonucunda ulaşılan podyum basamaklarında karşılaşılan hasarlar onarılacak, eksik basamak parçaları
özgün malzemeden yeni olarak temin edilip tamamlanacaktır. Bu sayede yapının Kuzeydoğu
sütununda meydana gelen kaymanın nedeni olduğu düşünülen zemin hareketinin önüne geçilmesi
hedeflenmektedir. Gerektiği takdirde yapı askıya alındıktan sonra kaymış sütun kaidesi düzeltilerek
kayma giderilecektir.
Yapının merkezinde bulunan kubbe altı kısımda bulunan bitkiler temizlenecek, orada biriken toprak
kaldırılacak ve özgün mermer zemin ortaya çıkartılacaktır. Hasar gören kısımları incelenecek yapıya
strüktürel bir tehlike oluşturmadığı takdirde mevcut haliyle korunacaktır.

Şekil 57. Karahıdır Anıtı plan müdahale önerisi.

28
 Şekil 58. Karahıdır Anıtı plan restorasyon önerisi.

3.2. Vaziyet Planı Restorasyon Önerisi

Kazılarak özgün podyumlu anıtsal görünümüne kavuşturulan yapının çevresindeki parktan ve
yollardan aşağı kotlarda bulunması nedeniyle yapının yakın çevresi iki basamaklı merdivenlerle
inilen bir cep/çukur olarak yeniden düzenlenecektir. Bu müdahale hem yapının çevreden daha iyi
algılanmasını sağlayacak hem de basamaklarla vurgulanan bu cep/çukur insanların toplanacağı,
zaman geçireceği ve yapıyı özgün anıtsallığı içerisinde deneyimleyebileceği kamusal bir alana
dönüşecektir. Yapının güneyinde mevcut bulunan ağaçların vurguladığı alana da yapının tarihini ve
geçirdiği dönüşümleri anlatan bir tanıtım levhası da yerleştirerek yapının Kırklareli ili ve bölge
turizminde ziyaret edilesi bir uğrak olarak tanıtılmasına katkı sağlanması hedeflenmiştir.

29
 Şekil 59. Karahıdır Anıtı ve yakın çevresi restorasyon önerisi.

3.3. Güney Cephesi Restorasyon Önerisi

Güney cephesine ait restorasyon önerilerine bakıldığında; diğer cephelerde olduğu gibi metal
korkuluğun kaldırılması düşünülmüştür. Böylece yapı, yapıldığı döneme ait olmayan ve Kırklareli
Belediyesi’nin 2012’de yapmış olduğu çevre düzenlemesi ile çevresine eklenen metal korkuluktan
arındırılacaktır. Ayrıca Şekil 60’ta görüldüğü üzere, anıtın özgün halinde iki basamaklı podyumu
mevcuttur. Bu podyumun ortaya çıkarılabilmesi için, Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan gerekli
izinler alındıktan sonra anıt çevresindeki zeminin kazılması planlanmıştır. Podyumun sokak silüetine
dahil olması ve görünür kılınması için yapı çevresinin de kazılması (yaklaşık 60 m2) ve kazılan
alanın kamusal bir alan tanımlayabilmesi için Şekil 59’te görüldüğü üzere merdiven basamakları ile
sınırlandırılması düşünülmüştür.

Şekil 60. Anıtın 1999 yılındaki durumu.

30
Çevresel düzenlemelere ek olarak; Şekil 61’de görüldüğü üzere, yapının Güney cephesindeki sütun,
kaide ve silmelerinde yer alan kararma ve likenlerin sıcak su buharı ile giderilmesi, kubbedeki
çimento esaslı sıvanın niteliksiz bir müdahale olarak görülmesinden dolayı raspa edilerek
kaldırılması ve kubbenin özgün yapı malzemesi olan tuğlaların kurşun ile kaplanması
düşünülmüştür. Anıtın inşa edildiği dönemde inşa edilen çevredeki benzer yapılara bakıldığında,
örneğin Alman Çeşmesi, Karahıdır Anıtı’nın özgün kubbe kaplamasının kurşun olduğu
düşünülmüştür. Bu noktada, çimento esaslı sıvanın, yapıya uzun vadede vereceği zararın önüne
geçmek amaçlanmıştır.

Şekil 61. Güney cephesi müdahale önerisi.

Şekil 62. Güney cephesi restorasyon önerisi.

31
3.4. Doğu Cephesi Restorasyon Önerisi
Doğu cephesine ait restorasyon önerilerine bakıldığında; Şekil 63’te görüldüğü üzere, Güney
cephesinde olduğu gibi 2012’de yapılan çevre düzenlemesi ile yapının çevresine eklenen metal
korkuluğun kaldırılması düşünülmüştür. Yine Güney cephesinde olduğu gibi; sütun, kaide ve
silmede yer alan kararmaların ve likenlerin sıcak su buharı ile temizlenmesi cephe rengindeki
sürekliliğin sağlanması açısından uygun görülmüştür. Ayrıca kubbedeki çimento esaslı sıvanın Şekil
63’teki mor alanda görüldüğü üzere, mermer mukarnaslı silmede yapı malzemesi kaybına neden
olduğu görülmektedir. Silme üzerindeki sıvanın raspa edilmesi ve açığa çıkan boşluğun uygun
mermer malzeme ile tamamlanması ve böylece silmedeki sürekliliğin sağlanması amaçlanmıştır.

Şekil 63. Doğu cephesi müdahale önerisi.

32
 Şekil 64. Doğu cephesi restorasyon önerisi.

Diğer cephelerde olduğu gibi, podyumun açığa çıkarılması için yapının çevresinin kazılması
planlanmıştır. Yapının, batısında kalan park ile de bir iletişim kurabilmesi için kazılan alanın
merdiven basamakları ile çevrelenmesi düşünülmüştür. Kazılması planlanan bu tanımlı alan ile
yapının anıtsal özelliği ve anma durumunun ön plana çıkarılması amaçlanmıştır. Bu alan aynı
zamanda kamusal bir ortak amaca da hizmet edebilmektedir.

33
3.5. Kuzey Cephesi Restorasyon Önerisi
Kuzey cephesine ait restorasyon önerilerine bakıldığında diğer cephelerde olduğu gibi metal
korkuluğun kaldırılması önerilmiştir. Yine diğer cephelerde olduğu gibi; sütun, kaide ve silmede yer
alan kararmaların ve likenlerin sıcak su buharı ile temizlenmesi cephe rengindeki sürekliliğin
sağlanması açısından uygun görülmüştür. Çimento esaslı malzeme ile niteliksiz biçimde kaplanan
kubbedeki bu müdahalenin raspa edilip kaldırılarak tuğla kubbe kurşun ile kaplanacaktır.

Şekil 65. Kuzey cephesi müdahale önerisi.

Şekil 66. Kuzey cephesi restorasyon önerisi.

34
Diğer cephelerde olduğu gibi yapılan kazılar ve yakın çevre müdahalesi bu cephede de aynı şekilde
uygulanacaktır.

3.6. Batı Cephesi Restorasyon Önerisi

Kuzey cephesine ait restorasyon önerilerine bakıldığında diğer cephelerde olduğu gibi metal
korkuluğun kaldırılması önerilmiştir. Yine diğer cephelerde olduğu gibi; sütun, kaide ve silmede yer
alan kararmaların ve likenlerin sıcak su buharı ile temizlenmesi cephe rengindeki sürekliliğin
sağlanması açısından uygun görülmüştür. Çimento esaslı malzeme ile niteliksiz biçimde kaplanan
kubbedeki bu müdahalenin raspa edilip kaldırılarak tuğla kubbe kurşun ile kaplanacaktır.
Yapının kubbesinde hangi nedenle meydana geldiği çeşitli kaynaklara göre değişen delik, kubbede
kullanılan özgün tuğlalar üretilerek tamamlanacaktır. Oluşan deliğin boyutları ve şekli deliğin
tuğlaların teker teker sökülmesiyle meydana geldiği gözlemlenmiştir. Bu durum tamamlanması adına
kolaylık sağlamaktadır. Yapının silme dizisinde çimentolu harçla doldurularak niteliksiz bir şekilde
tamamlanan eksik dizi özgün mermer parçalarla tamamlanacak ve yapının bütünlüğü devam
ettirilecektir.

Şekil 67. Batı cephesi müdahale önerisi.

35
 Şekil 68. Batı cephesi restorasyon önerisi.

Diğer cephelerde olduğu gibi yapılan kazılar ve yakın çevre müdahalesi bu cephede de aynı şekilde
uygulanacaktır.

36
4. KAYNAKLAR

URL-1 http://www.kirklarelienvanteri.gov.tr/anitlar.php?id=307
Öztürk, V. (2013). İbrahim Süreyya Bey (Yiğit) 'in Hayatı ve Parlamenter Faaliyetleri, s. 634.
Dursunkaya, A. R. (1947) Kırklareli Vilayetini Tarih, Coğrafya, Kültür ve Eski Eserler Yönünden
Tetkiki, ss. 91-92.
T.C. Kara Kuvvetleri Komutanlığı, (1999), Kırklareli Tarihi Yerler ve Eserler Broşürü.
Karaçam, N. (1995). Efsaneden Gerçeğe Kırklareli, Belediye Yayını 1.
Doehne, E., Price, C. A. (2010), Stone Conservation An Overview of Current Research
ICOMOS-ISCS, Illustrated Glossary On Stone Deterioration Patterns

37