Διακριτά Μαθηματικά

Μη Κατευθυνόμενα Γραφήματα

Δρ. Θωμάς Λάγκας

Επισκόπηση
▪ Γραφήματα
▪ Μοντέλα Γραφημάτων
▪ Ορισμοί
▪ Βαθμοί & Γειτονιές
▪ Ειδικοί Τύποι Απλών Γραφημάτων
• Πλήρη γραφήματα
▪ Επίπεδα Γραφήματα • Κυκλώματα
▪ Σταθμισμένα Γραφήματα • Τροχοί
• Διμερή γραφήματα
▪ Αναπαράσταση Γραφημάτων
▪ Μονοπάτια
▪ Υπογραφήματα και Συνεκτικότητα
▪ Μονοπάτια και Κυκλώματα Euler
▪ Μονοπάτια και Κυκλώματα Hamilton

2 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Γραφήματα
▪ Ορισμός: Ένα γράφημα 𝐺 = (𝑉, 𝐸) αποτελείται από ένα μη κενό
σύνολο 𝑉 από κορυφές (ή κόμβους) και ένα σύνολο 𝐸 από ακμές (ή
συνδέσεις). Κάθε ακμή έχει είτε μία είτε δύο κορυφές που σχετίζονται
μαζί της, που ονομάζονται άκρα της. Κάθε ακμή λέγεται ότι συνδέει τα
άκρα της.
▪ Π.χ. Ένα γράφημα με 4 κορυφές και 5 ακμές
𝑎 𝑏
𝑑 𝑐

▪ Σημειώσεις
• Τα γραφήματα που μελετούμε δεν σχετίζονται με τα γραφήματα
συναρτήσεων
• Ένα γράφημα αποτελεί μια «αφαίρεση»
‒ Μόνο οι συνδέσεις των ακμών είναι σημαντικές – η τοπολογία του γραφήματος,
το μήκος των ακμών, κτλ. δεν είναι σημαντικές
• Ένα γράφημα με άπειρο πλήθος κορυφών ονομάζεται άπειρο γράφημα. Ένα
γράφημα με πεπερασμένο πλήθος κορυφών λέγεται πεπερασμένο γράφημα.
‒ Εμείς περιοριζόμαστε μόνο στα πεπερασμένα γραφήματα

3 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Γραφήματα
▪ Μια ακμή ορίζεται από τα δύο άκρα της
▪ Μια ακμή αναπαρίσταται ένα υποσύνολο δύο στοιχείων του 𝑉
▪ Δύο κορυφές 𝑎, 𝑏 ∈ 𝑉 συνδέονται αν και μόνο αν {𝑎, 𝑏} ∈ 𝐸
• Το σύνολο 𝐸 αποτελείται λοιπόν υποσύνολα δύο στοιχείων του 𝑉
▪ Ορολογία
• Σε ένα απλό γράφημα κάθε ακμή συνδέει δύο διαφορετικές κορυφές και δεν
υπάρχουν δύο ακμές που συνδέουν το ίδιο ζεύγος κορυφών
• Σε ένα πολυγράφημα, πολλαπλές ακμές μπορεί να συνδέουν τις ίδιες δύο
κορυφές
• Μια ακμή που συνδέει μια κορυφή με τον εαυτό της (δηλ. μια ακμή με ένα
άκρο) ονομάζεται βρόχος
• Ένα ψευδογράφημα είναι ένα πολυγράφημα που περιέχει βρόχους

𝑏
𝑎
𝑑
𝑐

4 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Μοντέλα Γραφημάτων: Δίκτυα Υπολογιστών
▪ Όταν δημιουργούμε ένα γράφημα για να μοντελοποιήσουμε μια
συγκεκριμένη εφαρμογή, πρέπει να χρησιμοποιούμε τον κατάλληλο
τύπου γραφήματος ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της εφαρμογής
▪ Για παράδειγμα, χρησιμοποιούμε γραφήματα για να
μοντελοποιήσουμε διαφορετικούς τύπους δικτύων υπολογιστών
• Σε όλα τα μοντέλα γραφημάτων, οι κορυφές αναπαριστούν κέντρα
δεδομένων και οι ακμές αναπαριστούν ζεύξεις επικοινωνίας
▪ Για να μοντελοποιήσουμε ένα δίκτυο υπολογιστών όπου
ενδιαφερόμαστε μόνο για τον αν δύο κέντρα δεδομένα είναι
προσβάσιμα μεταξύ τους, δηλ. συνδέονται με μια επικοινωνιακή
ζεύξη, χρησιμοποιούμε απλό γράφημα
• Αυτός είναι κατάλληλος τύπος γραφήματος όταν:
‒ Ενδιαφερόμαστε μόνο αν δύο κέντρα δεδομένων συνδέονται απευθείας (και όχι
με πόσες ζεύξεις συνδέονται μεταξύ τους)
‒ Όλες οι επικοινωνιακές ζεύξεις είναι αμφίδρομες

5 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Μοντέλα Γραφημάτων: Άλλες Εφαρμογές
▪ Κοινωνικά δίκτυα
• Γραφήματα φιλίας
• Γραφήματα επιρροής
• Γραφήματα συνεργασιών
▪ Δίκτυα πληροφοριών
• Σημασιολογικά δίκτυα
• Γραφήματα ιστού
‒ Παρέχουν στιγμιότυπο του ιστού
▪ Σχεδίαση λογισμικού
• Δίκτυα Petri
▪ Δίκτυα μεταφοράς
▪ Βιολογικά δίκτυα
• Οι κορυφές αναπαριστούν περιοχές όπου υπάρχουν συγκεκριμένα είδη
και οι ακμές αναπαριστούν μονοπάτια μετανάστευσης

6 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Ορισμοί
▪ Ορισμός: Δύο κορυφές 𝑢, 𝑣 σε ένα μη κατευθυνόμενο γράφημα
𝐺 ονομάζονται γειτονικές αν είναι τα άκρα μιας ακμής 𝑒
• Η ακμή 𝑒 ονομάζεται προσπίπτουσα στις κορυφές 𝑢 και 𝑣 και επίσης
λέμε ότι η 𝑒 συνδέει τις 𝑢 και 𝑣
▪ Ορισμός: Το σύνολο όλων των γειτόνων μιας κορυφής 𝑣 στο
𝐺 = (𝑉, 𝐸) συμβολίζεται ως 𝑁(𝑣) και λέγε γειτονιά του 𝑣
• Αν 𝐴 είναι υποσύνολο του 𝑉, συμβολίζουμε ως 𝑁(𝐴) το σύνολο όλων των
κορυφών στο 𝐺 που είναι γειτονικές μίας τουλάχιστον κορυφής του 𝐴
𝑁 𝐴 = ራ 𝑁(𝑣)
𝑣∈𝐴
▪ Ορισμός: Ο βαθμός μιας κορυφής σε ένα μη κατευθυνόμενο
γράφημα είναι το πλήθος των ακμών που προσπίπτουν σε αυτήν
• Ένας βρόχος σε μια κορυφή συνεισφέρει 2 στο βαθμό της
• Ο βαθμός μιας κορυφής 𝑣 συμβολίζεται ως deg(𝑣)

7 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Βαθμοί και Γειτονιές
▪ Βρείτε τους βαθμούς και τις γειτονιές των κορυφών στα
γραφήματα 𝐺 και 𝐻

deg 𝑎 = 2, deg 𝑏 = deg 𝑐 = deg 𝑓 = 4,

deg(𝑑 ) = 1
deg 𝑒 = 3, deg 𝑔 = 0 𝑯
𝑁(𝑎) = {𝑏, 𝑓 } deg(𝑎) = 4, deg(𝑏) = deg(𝑒) = 6

𝑁(𝑏) = {𝑎, 𝑐, 𝑒, 𝑓 } deg(𝑐) = 1, deg(𝑑) = 5

𝑁(𝑐) = {𝑏, 𝑑, 𝑒, 𝑓 } 𝑁(𝑎) = {𝑏, 𝑑, 𝑒},

𝑁(𝑑) = {𝑐} 𝑁(𝑏) = {𝑎, 𝑏, 𝑐, 𝑑, 𝑒}

𝑁(𝑒) = {𝑏, 𝑐 , 𝑓 } 𝑁(𝑐) = {𝑏}

𝑁(𝑓) = {𝑎, 𝑏, 𝑐, 𝑒} 𝑁(𝑑) = {𝑎, 𝑏, 𝑒}

𝑁(𝑔) = ∅ 𝑁(𝑒) = {𝑎, 𝑏 , 𝑑}

8 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Βαθμοί και Γειτονιές
▪ Θεώρημα (Θεώρημα της Χειραψίας): Αν το 𝐺 = (𝑉, 𝐸) είναι
ένα μη κατευθυνόμενο γράφημα με 𝑚 ακμές, τότε:
2𝑚 = ෍ deg(𝑣)
𝑣∈𝑉
• Απόδειξη
‒ Κάθε ακμή συνεισφέρει δύο φορές στο βαθμό όλων των κορυφών
‒ Οπότε, το δεξιό μέρος της παραπάνω εξίσωσης ισούται με δύο φορές το
πλήθος των ακμών
▪ Πόσες ακμές υπάρχουν σε ένα γράφημα με 10 κορυφές βαθμού
6?
• 2𝑚 = 60 κι έτσι 𝑚 = 30
▪ Αν ένα γράφημα έχει 5 κορυφές, μπορεί κάθε κορυφή να έχει
βαθμό 3?
• Όχι – το άθροισμα όλων των βαθμών των κορυφών είναι περιττός
αριθμός (15) που δεν μπορεί να εκφραστεί ως γινόμενο του 2

9 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Βαθμοί και Γειτονιές
▪ Θεώρημα: Ένα μη κατευθυνόμενο γράφημα έχει άρτιο πλήθος
κορυφών περιττού βαθμού
• Απόδειξη
‒ Έστω 𝑉1 οι κορυφές άρτιου βαθμού και 𝑉2 οι κορυφές περιττού βαθμού σε
ένα μη κατευθυνόμενο γράφημα 𝐺 = (𝑉, 𝐸) με m ακμές. Τότε
2𝑚 = ෍ deg(𝑣) = ෍ deg 𝑣 + ෍ deg 𝑣
𝑣∈𝑉 𝑣∈𝑉1 𝑣∈𝑉2

Είναι Πρέπει να είναι Πρέπει να είναι άρτιος διότι το 2𝑚

εξορισμού άρτιος καθώς είναι άρτιο και το άθροισμα των
άρτιος το deg(𝑣) είναι βαθμών των κορυφών άρτιου βαθμού
άρτιο 𝑣 ∈ 𝑉1 είναι επίσης άρτιο.
Καθώς πρόκειται για το άθροισμα των
βαθμών όλων των κορυφών περιττού
βαθμού, πρέπει να υπάρχει άρτιο
πλήθος τέτοιων κορυφών

10 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Ειδικοί Τύποι Απλών Γραφημάτων
▪ Πλήρη Γραφήματα
• Ένα πλήρες γράφημα 𝑛 κορυφών συμβολίζεται 𝐾𝑛 και είναι ένα απλό
γράφημα με μία ακμή μεταξύ κάθε ζεύγους διαφορετικών κορυφών

▪ Κύκλοι
• Ένας κύκλος 𝐶𝑛 για 𝑛 ≥ 3 περιέχει 𝑛 κορυφές 𝑣1, 𝑣2 , ⋯ , 𝑣𝑛 και ακμές
{𝑣1, 𝑣2}, {𝑣2, 𝑣3} , ⋯ , {𝑣𝑛−1 , 𝑣𝑛}, {𝑣𝑛, 𝑣1}

11 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Ειδικοί Τύποι Απλών Γραφημάτων
▪ Τροχοί
• Ένας τροχός 𝑊𝑛 δημιουργείται με την προσθήκη μίας επιπλέον κορυφής
σε έναν κύκλο 𝐶𝑛−1 (𝑛 ≥ 4) και συνδέοντας τη νέα κορυφή με καθεμία
από τις 𝑛 − 1 στο 𝐶𝑛−1 με νέες ακμές

▪ Διμερή Γραφήματα
• Ένα απλό γράφημα 𝐺 είναι διμερές αν το 𝑉 μπορεί να διαμεριστεί σε
δύο (ξένα) υποσύνολα 𝑉1 και 𝑉2 έτσι ώστε κάθε ακμή να συνδέει μια
κορυφή του 𝑉1 και μια κορυφή του 𝑉2
‒ Δηλαδή, δεν υπάρχουν ακμές που συνδέουν δύο κορυφές του 𝑉1 ή 𝑉2
• Μπορεί να δειχθεί ότι ένας ισοδύναμος ορισμός είναι ένα γράφημα
όπου είναι δυνατό να χρωματιστούν οι κορυφές έτσι ώστε κάθε κορυφή
να είναι γειτονική κορυφών διαφορετικού χρώματος της ιδίας

12 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Ειδικοί Τύποι Απλών Γραφημάτων
▪ Διμερή Γραφήματα

𝑣1 𝑣2
• ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Δείξτε ότι το 𝐶6 είναι διμερές
𝑣6 𝑣3
𝑣5 𝑣4

‒ Μπορούμε να διαμερίσουμε το σύνολο των κορυφών σε 𝑉1 = {𝑣1, 𝑣3, 𝑣5}

και 𝑉2 = {𝑣2, 𝑣4, 𝑣6} έτσι ώστε κάθε ακμή του 𝐶6 συνδέει μία κορυφή του
𝑉1 και μία του 𝑉2

13 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Ειδικοί Τύποι Απλών Γραφημάτων
▪ Πλήρη Διμερή Γραφήματα
• Ένας πλήρες διμερές γράφημα 𝐾𝑚,𝑛 είναι ένα γράφημα που έχει το σύνολο των
κορυφών του διαχωρισμένο σε δύο υποσύνολα 𝑉1 μεγέθους 𝑚 και 𝑉2 μεγέθους
𝑛 ώστε υπάρχει ακμή από κάθε κορυφή του 𝑉1 σε κάθε κορυφή του 𝑉2

• Π.χ. Τέσσερα πλήρη διμερή γραφήματα

14 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Επίπεδα Γραφήματα
▪ Ένα επίπεδο γράφημα είναι ένα γράφημα που μπορεί να
σχεδιαστεί στο επίπεδο έτσι ώστε οι ακμές δεν
διασταυρώνονται

▪ Κάθε επίπεδο γράφημα διαχωρίζει το επίπεδο σε ξένες περιοχές

του γραφήματος
▪ Θεωρήματα:
• Ένα πλήρες γράφημα 𝐾𝑛 είναι επίπεδο αν και μόνο αν 𝑛 < 5
• Ένα γράφημα 𝐾𝑚,𝑛 είναι επίπεδο αν και μόνο αν 𝑚 < 3 ή 𝑛 < 3

15 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Σταθμισμένα Γραφήματα
▪ Ένα σταθμισμένο γράφημα συσχετίζει μια ετικέτα (βάρος) με
κάθε ακμή στο γράφημα
▪ Το βάρος ενός μονοπατιού σε ένα σταθμισμένο γράφημα είναι
το άθροισμα των βαρών των επιλεγμένων ακμών

16 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Αναπαράσταση Γραφημάτων – Λίστες Γειτνίασης
▪ Μια λίστα γειτνίασης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την
αναπαράσταση ενός γραφήματος χωρίς πολλαπλές ακμές,
ορίζοντας τις κορυφές που είναι γειτονικές σε κάθε κορυφή του
γραφήματος

17 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Αναπαράσταση Γραφημάτων – Πίνακες Γειτνίασης
▪ Θεωρήστε 𝐺 = (𝑉, 𝐸) ένα απλό γράφημα όπου |𝑉| = 𝑛
▪ Καταγράφουμε τις κορυφές του 𝐺 ως 𝑣1, 𝑣2, … , 𝑣𝑛
▪ Ορισμός: Ο πίνακας γειτνίασης 𝐴𝐺 του 𝐺, σε σχέση με τη λίστα
κορυφών, είναι ένας πίνακας 𝑛 × 𝑛 με μηδέν-ένα, με τιμή 1
στο στοιχείο (𝑖, 𝑗) όταν οι 𝑣𝑖 και 𝑣𝑗 είναι γειτονικές, και τιμή 0
στο στοιχείο (𝑖, 𝑗) όταν οι 𝑣𝑖 και 𝑣𝑗 δεν είναι γειτονικές
• Δηλαδή αν 𝐴𝐺 = [𝑎𝑖𝑗 ] τότε
1, αν 𝑣𝑖 , 𝑣𝑗 ∈ 𝐺
𝑎𝑖𝑗 = ൝
0, διαφορετικά
𝑎 𝑏 𝑐 𝑑
𝑎
𝑏
𝑐
𝑑

18 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Αναπαράσταση Γραφημάτων – Πίνακες Γειτνίασης

Η σειρά των κορυφών είναι 𝑎, 𝑏, 𝑐, 𝑑

• Σημειώσεις:
‒ Ο πίνακας γειτνίασης ενός απλού γραφήματος είναι συμμετρικός,
δηλ. 𝑎𝑖𝑗 = 𝑎𝑗𝑖
‒ Επίσης, καθώς δεν υπάρχουν βρόχοι σε ένα απλό γράφημα, κάθε στοιχείο
της κυρίας διαγωνίου 𝑎𝑖𝑗 για 𝑖 = 1, 2, 3, … , 𝑛, είναι 0

19 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Αναπαράσταση Γραφημάτων – Πίνακες Γειτνίασης
▪ Οι πίνακες γειτνίασης μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για την
αναπαράσταση γραφημάτων με βρόχους και πολλαπλές ακμές
▪ Ένα βρόχος στην κορυφή 𝑣𝑖 αναπαρίσταται με 1 στη θέση (𝑖, 𝑖)
του πίνακα
▪ Όταν πολλαπλές ακμές συνδέουν το ίδιο ζεύγος κορυφών 𝑣𝑖 και
𝑣𝑗, (ή αν υπάρχουν πολλαπλοί βρόχοι στην ίδια κορυφή), το
στοιχείο (𝑖, 𝑗) ισούται με το πλήθος των ακμών που συνδέει το
ζεύγος κορυφών
▪ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Ο πίνακας γειτνίασης ενός ψευδογράφου

Η σειρά των κορυφών είναι 𝑎, 𝑏, 𝑐, 𝑑

20 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Αναπαράσταση Γραφημάτων – Πίνακες Προσπτώσεως

▪ Έστω 𝐺 = (𝑉, 𝐸) ένα μη κατευθυνόμενο γράφημα με κορυφές

𝑣1, 𝑣2, … 𝑣𝑛 και ακμές 𝑒1, 𝑒2, … 𝑒𝑚
▪ Ορισμός: Ο πίνακας προσπτώσεως ως προς τη συγκεκριμένη
διάταξη των 𝑉 και 𝐸 είναι ο 𝑛 × 𝑚 πίνακας 𝑀 = [𝑚𝑖𝑗], όπου
1, όταν η ακμή 𝑒𝑗 προσπίπτει στην κορυφή 𝑣𝑖
𝑚𝑖𝑗 = ൝
0, διαφορετικά
▪ Π.χ. Βρείτε τον πίνακα προσπτώσεως του γραφήματος:
𝑒1 𝑒2 𝑒3 𝑒4 𝑒5 𝑒6
𝑣1 Οι γραμμές από πάνω προς τα
𝑣2 κάτω αναπαριστούν τις
𝑣3 κορυφές από 𝑣1 μέχρι 𝑣5 και οι
𝑣4
στήλες από τα αριστερά προς
𝑣5
τα δεξιά αναπαριστούν τις
ακμές από 𝑒1 μέχρι 𝑒6

21 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Μονοπάτια
▪ Έστω 𝑛 ένας μη αρνητικός ακέραιος και 𝐺 ένα μη
κατευθυνόμενο γράφημα που περιλαμβάνει τις κορυφές 𝑢, 𝑣
▪ Ορισμός: Ένα μονοπάτι μήκους 𝑛 από το 𝑢 στο 𝑣 είναι μια
ακολουθία από 𝑛 ακμές 𝑒1, … , 𝑒𝑛 του 𝐺 για τις οποίες υπάρχει
μία ακολουθία κορυφών
𝑥0 , 𝑥1 , 𝑥2 , … , 𝑥𝑛
=

=
𝑢 𝑣
Έτσι ώστε η κάθε 𝑒𝑖 έχει, για 𝑖 = 1, … , 𝑛, τα άκρα 𝑥𝑖−1 και 𝑥𝑖
▪ Ανεπίσημα, ένα μονοπάτι είναι μια ακολουθία ακμών που
αρχίζει σε μια κορυφή ενός γραφήματος και διέρχεται από
κορυφή σε κορυφή μέσω ακμών του γραφήματος

22 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Μονοπάτια
▪ Όταν ένα γράφημα είναι απλό, συμβολίζουμε ένα μονοπάτι
μέσω την ακολουθία των κορυφών του 𝑥0, 𝑥1, … , 𝑥𝑛 (αφού η
καταγραφή των κορυφών ορίζει μοναδικά το μονοπάτι)
▪ Ορισμός: ένα μονοπάτι αποτελεί κύκλωμα αν αρχίζει και
τελειώνει στην ίδια κορυφή (𝑢 = 𝑣) και έχει μήκος μεγαλύτερο
του μηδενός
▪ Ορισμός: Ένα μονοπάτι ή κύκλωμα είναι απλό αν δεν περιέχει
την ίδια ακμή περισσότερες από μία φορές

23 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Μονοπάτια
▪ Διάφορα προβλήματα μπορούν να μοντελοποιηθούν με χρήση
μονοπατιών, π.χ.:
• Εύρεση αν ένα μήνυμα από έναν υπολογιστή μπορεί να φτάσει σε
άλλον
• Βελτιστοποίηση διαδρομών για την παράδοση μηνυμάτων
▪ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Θεωρήστε το ακόλουθο απλό γράφημα

• 𝑎, 𝑑, 𝑐, 𝑓, 𝑒 είναι απλό μονοπάτι μήκους 4

• 𝑑, 𝑒, 𝑐, 𝑎 δεν είναι μονοπάτι διότι το 𝑒 δεν συνδέεται με το 𝑐
• 𝑏, 𝑐, 𝑓, 𝑒, 𝑏 είναι κύκλωμα μήκους 4
• 𝑎, 𝑏, 𝑒, 𝑑, 𝑎, 𝑏 είναι μονοπάτι μήκους 5, αλλά δεν είναι απλό

24 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Υπογραφήματα και Συνεκτικότητα
▪ Ορισμός: Ένα γράφημα 𝐻 = 𝑉𝐻 , 𝐸𝐻 είναι υπογράφημα ενός
γραφήματος 𝐺 = 𝑉𝐺 , 𝐸𝐺 , που συμβολίζεται ως 𝐻 ⊆ 𝐺, αν και
μόνο αν 𝑉𝐻 ⊆ 𝑉𝐺 και 𝐸𝐻 ⊆ 𝐸𝐺
• Το 𝐻 είναι γνήσιο υπογράφημα του G αν και μόνο αν 𝐻 ⊆ 𝐺 και 𝐻 ≠ 𝐺
▪ Ορισμός: Ένα μη κατευθυνόμενο γράφημα είναι συνεκτικό αν
υπάρχει μονοπάτι μεταξύ κάθε ζεύγους κορυφών του
• Διαφορετικά ονομάζεται μη συνεκτικό
• Λέμε ότι αποσυνδέουμε ένα γράφημα όταν αφαιρούμε κορυφές ή
ακμές ή και τα δύο για να δημιουργήσουμε υπογραφήματα
▪ Βρείτε αν τα 𝐺1 και 𝐺2 είναι συνεκτικά
• Το 𝐺1 είναι συνεκτικό διότι υπάρχει
μονοπάτι μεταξύ όλων των ζευγών
κορυφών
• Το 𝐺2 δεν είναι συνεκτικό διότι δεν
υπάρχει για παράδειγμα μονοπάτι
μεταξύ των κορυφών 𝑎 και 𝑓
25 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας
Συνεκτικές Συνιστώσες
▪ Ορισμός: Μια συνεκτική συνιστώσα ενός γραφήματος 𝐺 είναι
ένα συνεκτικό γνήσιο υπογράφημα 𝐻 του 𝐺 τέτοιο ώστε
υπάρχει τουλάχιστον μία κορυφή στο 𝐺 που δεν συνδέεται με
κάποια κορυφή στο 𝐻
• Ένα γράφημα 𝐺 που δεν είναι συνεκτικό έχει δύο ή περισσότερες
συνεκτικές συνιστώσες που είναι ξένες και έχουν το 𝐺 ως ένωση
▪ Π.χ. Το γράφημα 𝐻 είναι η ένωση τριών ξένων υπογραφημάτων
𝐻1, 𝐻2, και 𝐻3, κανένα από τα οποία δεν είναι γνήσιο
υπογράφημα ενός μεγαλύτερου συνεκτικού υπογραφήματος
• Αυτά τα τρία υπογραφήματα είναι συνεκτικές συνιστώσες του 𝐻

26 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Μετρώντας Μονοπάτια Μεταξύ Κορυφών
▪ Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πίνακα γειτνίασης ενός
γραφήματος για να βρούμε το πλήθος των μονοπατιών μεταξύ
δύο κορυφών γραφήματος
▪ Θεώρημα: Έστω 𝐺 ένα γράφημα με πίνακα γειτνίασης 𝐴 ως προς
τη διάταξη των κορυφών 𝑣1, … , 𝑣𝑛 (όπου επιτρέπονται
κατευθυνόμενες και μη ακμές, πολλαπλές ακμές, καθώς και
βρόχοι). Το πλήθος των διαφορετικών μονοπατιών μήκους 𝑟
από το 𝑣𝑖 στο 𝑣𝑗, όπου 𝑟 > 0, είναι ένας θετικός ακέραιος ίσος
με το στοιχείο (𝑖, 𝑗) του 𝐴𝑟
▪ Π.χ.: Πόσα μονοπάτια μήκους 4 υπάρχουν από το 𝑎 στο 𝑑 ?

πίνακας
𝐴=
γειτνίασης

27 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Μετρώντας Μονοπάτια Μεταξύ Κορυφών
▪ (…συνέχεια)
• Λύση: Ο πίνακας γειτνίασης (με τη διάταξη των κορυφών ως 𝑎, 𝑏, 𝑐, 𝑑)
δίνεται προηγουμένως
‒ Έτσι, το πλήθος των μονοπατιών μήκους 4 από το 𝑎 στο 𝑑 είναι το στοιχείο
(1, 4) του

𝐴4 = × × × =

𝑎, 𝑏, 𝑎, 𝑏, 𝒅 𝑎, 𝑏, 𝑎, 𝑐, 𝒅
‒ Τα 8 μονοπάτια είναι: 𝑎, 𝑏, 𝑑, 𝑏, 𝒅 𝑎, 𝑏, 𝑑, 𝑐, 𝒅
𝑎, 𝑐, 𝑎, 𝑏, 𝒅 𝑎, 𝑐, 𝑎, 𝑐, 𝒅
𝑎, 𝑐, 𝑑, 𝑏, 𝒅 𝑎, 𝑐, 𝑑, 𝑐, 𝒅

28 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Μονοπάτια και Κυκλώματα Euler
▪ Η πόλη Kӧnigsberg της Πρωσίας (πλέον Kalingrad, Ρωσία)
διαιρούνταν σε τέσσερις περιοχές από τα παρακλάδια του
ποταμού Pregel
• Στον 18ο αιώνα, επτά γέφυρες συνέδεαν αυτές τις περιοχές
• Πολλοί αναρωτιόνταν αν ήταν εφικτό ακολουθώντας ένα μονοπάτι να
διασχίσουν κάθε γέφυρα ακριβώς μια φορά και επιστρέψουν στο ίδιο
σημείο
• Ο Ελβετός μαθηματικός Leonard Euler απέδειξε ότι δεν υπάρχει τέτοιο
μονοπάτι
‒ Θεωρείτε πως είναι το πρώτο θεώρημα που αποδείχθηκε ποτέ από τη
θεωρεία γραφημάτων
‒ Ας δούμε πως…
Μοντέλο
πολυγραφήματος
των γεφυρών του
Kӧnigsberg Leonard Euler
(1707-1783)

29 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Μονοπάτια και Κυκλώματα Euler
▪ Ένα κύκλωμα Euler σε ένα γράφημα 𝐺 είναι ένα απλό κύκλωμα
που περιλαμβάνει κάθε ακμή του 𝐺. Ένα μονοπάτι Euler στο
𝐺 είναι ένα απλό μονοπάτι που περιλαμβάνει κάθε ακμή του 𝐺
▪ Ποια από το μη κατευθυνόμενα γραφήματα 𝐺1, 𝐺2 και 𝐺3 έχουν
κύκλωμα Euler;
• Από αυτά που δεν έχουν, ποια έχουμε μονοπάτι Euler;

‒ Το γράφημα 𝐺1 έχει κύκλωμα Euler (π.χ. 𝑎, 𝑒, 𝑐, 𝑑, 𝑒, 𝑏, 𝑎)

‒ Όπως μπορεί εύκολα να επιβεβαιωθεί με παρατήρηση, το 𝐺2 και το 𝐺3 δεν
έχουν κύκλωμα Euler
‒ Το 𝐺3 έχει μονοπάτι Euler (π.χ. 𝑎, 𝑐, 𝑑, 𝑒, 𝑏, 𝑑, 𝑎, 𝑏), ενώ το 𝐺2 όχι

30 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Μονοπάτια και Κυκλώματα Euler
▪ Ένα κύκλωμα Euler αρχίζει με μια κορυφή 𝑎 και συνεχίζει με μια ακμή
που προσπίπτει στην 𝑎, έστω {𝑎, 𝑏} συνεισφέροντας 1 στο deg(𝑎)
• Κάθε φορά που το κύκλωμα περνάει από μια κορυφή 𝑣 (𝑣 ≠ 𝑎) συνεισφέρει
2 στο βαθμό της κορυφής
‒ Μια ακμή προσπίπτουσα στη 𝑣 που ‘εισέρχεται’ στη 𝑣 και μια ακμή
προσπίπτουσα στη 𝑣 που ‘εξέρχεται’ από τη 𝑣
‒ Επομένως το deg(𝑣) είναι άρτιος αριθμός
• Τέλος, το κύκλωμα τερματίζει εκεί όπου ξεκίνησε, συνεισφέροντας 1 στο
deg 𝑎 που επομένως τώρα γίνεται 2
▪ Έτσι όλες οι κορυφές ενός γραφήματος με ένα κύκλωμα Euler έχουν
άρτιο βαθμό
▪ Όμοια επιχειρηματολογία μας επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι η
αρχική και τελική κορυφή ενός μονοπατιού Euler έχουν περιττό
βαθμό, ενώ κάθε άλλη κορυφή έχει άρτιο βαθμό
▪ Οπότε, ένα γράφημα με μονοπάτι Euler έχει ακριβώς 2 κορυφές
περιττού βαθμού

31 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Μονοπάτια και Κυκλώματα Euler
▪ Αναγκαίες και ικανές συνθήκες για κυκλώματα και μονοπάτια
Euler
• Θεώρημα: Ένα συνεκτικό πολυγράφημα με τουλάχιστον 2 κορυφές
έχει κύκλωμα Euler αν και μόνο αν κάθε κορυφή του έχει άρτιο βαθμό
και έχει μονοπάτι Euler αν και μόνο αν έχει ακριβώς 0 ή 2 κορυφές
μονού βαθμού

▪ Όλες οι κορυφές στο μοντέλο πολυγραφήματος του

προβλήματος στο Kӧnigsberg έχουν περιττό βαθμό
• Οπότε, δεν υπάρχει κύκλωμα Euler σε αυτό το πολυγράφημα και είναι
αδύνατο να ξεκινήσεις από ένα δεδομένο σημείο, να διασχίσεις κάθε
γέφυρα μια φορά και να επιστρέψεις στο αρχικό σημείο!

32 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Μονοπάτια και Κυκλώματα Euler
▪ Εφαρμογές
• Τα μονοπάτια και κυκλώματα Euler μπορούν να χρησιμοποιηθούν για
την επίλυση πολλών πρακτικών προβλημάτων, όπως την εύρεση
μονοπατιού ή κυκλώματος που διέρχεται κάθε
‒ δρόμο σε μια γειτονιά,
‒ δρόμο σε ένα δίκτυο μεταφορών,
‒ σύνδεση σε ένα πλέγμα υπηρεσιών (utility grid),
‒ ζεύξη σε ένα δίκτυο επικοινωνιών
• Άλλες εφαρμογές περιλαμβάνουν:
‒ τη διάταξη κυκλωμάτων,
‒ την πολλαπλή δικτυακή εκπομπή,
‒ τη μοριακή βιολογία, όπου τα μονοπάτια Euler χρησιμοποιούνται στην
αλληλουχία του DNA

33 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Μονοπάτια και Κυκλώματα Hamilton
▪ Τα μονοπάτια και κυκλώματα Euler περιέχουν κάθε ακμή ακριβώς μια
φορά
• Τώρα εξετάζουμε μονοπάτια και κυκλώματα που περιέχουν κάθε κορυφή
ακριβώς μια φορά
▪ Ένα απλό μονοπάτι σε γράφημα 𝐺 που διέρχεται από κάθε κορυφή
ακριβώς μια φορά λέγεται μονοπάτι Hamilton, ενώ ένα απλό
κύκλωμα σε γράφημα 𝐺 που διέρχεται από κάθε κορυφή ακριβώς μια
φορά λέγεται κύκλωμα Hamilton
• Αντίθετα από ένα κύκλωμα Euler, δεν είναι William Rowan
γνωστές ικανές και αναγκαίες συνθήκες για Hamilton (1805-
την ύπαρξη κυκλώματος Hamilton 1865)
• Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες χρήσιμες
συνθήκες
▪ Θεώρημα Dirac: Αν το 𝐺 είναι ένα απλό γράφημα με 𝑛 ≥ 3 κορυφές
όπου ο βαθμός κάθε κορυφής στο 𝐺 είναι ≥ 𝑛/2, τότε το 𝐺 έχει
κύκλωμα Hamilton

34 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας

Μονοπάτια και Κυκλώματα Hamilton
▪ Θεώρημα Ore: Αν το 𝐺 είναι ένα απλό γράφημα με 𝑛 ≥ 3
κορυφές όπου deg(𝑢) + deg(𝑣) ≥ 𝑛 για κάθε ζεύγος μη
γειτονικών κορυφών, τότε το 𝐺 έχει κύκλωμα Hamilton

Gabriel Andrew Dirac

(1925-1984) Øysten Ore
(1899-1968)

35 Διακριτά Μαθηματικά - Δρ. Θωμάς Λάγκας