You are on page 1of 227

avTandil ZamaSvili

filosofia

`teqnikuri universiteti”@
saqarTvelos teqnikuri universiteti

a. ZamaSvili

filosofia

damtkicebulia stu-s
saredaqcio-sagamomcemlo
sabWos mier

Tbilisi
2009
winamdebare wignSi ganxilulia filosofiis prin-
cipuli Temebi (filosofiis raobis Sesaxeb, ontolo-
giuri, gnoseologiuri, aqsiologiuri, anTropologiuri,
kulturologiuri problemebi; sulierebis, sicocxlis,
sibrZnis, siyvarulis Sesaxeb).
gankuTvnilia saxelmZRvanelod umaRlesi saswav-
leblebis studentebisaTvis.

redaqtori filosofiis doqtori


profesori lali gvasalia

recenzentebi: filosofiis doqtori


profesori geronti SuSanaSvili
filosofiis doqtori
profesori tariel rexviaSvili

© sagamomcemlo saxli ,,teqnikuri universiteti’’, 2009


ISBN 978-9941-14-287-1
http://www.gtu.ge/publishinghouse/

yvela ufleba daculia. am wignis arc erTi nawili (iqneba es teqsti, foto,
ilustracia Tu sxva) aranairi formiT da saSualebiT (iqneba es eleqtronuli Tu
meqanikuri), ar SeiZleba gamoyenebul iqnas gamomcemlis werilobiTi nebarTvis
gareSe.
saavtoro uflebebis darRveva isjeba kanoniT.
Sinaarsi

redaqtoris winaTqma ------------------------------------- 8


avtorisagan ----------------------------------------------------- 11

Tavi I. filosofiis raobis Sesaxeb --------- 13

1. filosofiis wina periodi ----------------------------------- 1 3


2. termini `filosofia~ ------------------------------------------- 1 5
3. filosofiis sagani ------------------------------------------------ 17
4. filosofiuri dargebi ------------------------------------------- 24
5. filosofiis da kerZo mecnierebebis
genetikuri kavSiris Sesaxeb ------------------------------------ 26
6. filosofiisa da kerZo mecnierebebis
urTierTobis Sesaxeb ------------------------------------------------- 3 2
7. filosofiis zogadoba ------------------------------------------ 3 6
8. aris Tu ara filosofia mecniereba ------------------ 41
9. filosofiis msaxurad yofna -------------------------------- 48
10. filosofiis alternativoba
da disidentoba ----------------------------------------------------------- 52
11. filosofiis ZiriTadi funqciebi ---------------------- 57
12. filosofiis praqtikuli mniSvnelobis
Sesaxeb --------------------------------------------------------------------------- 61

Tavi II. msoflmxedvelobis


raobis Sesaxeb ------------------------------------------------ 68

1. msoflmxedveloba --------------------------------------------------- 68
2. miTologiuri msoflmxedveloba ------------------------ 71
3. religiuri msoflmxedveloba ------------------------------ 76
4. filosofia da msoflmxedveloba ----------------------- 81

Tavi III. ontologiuri problemebi --------- 85

1. ontologiis raoba ------------------------------------------------ 8 5


2. samyaro, rogorc arsebulisa da
ararsebulis mTlianoba -------------------------------------------- 87
2 3
3. samyaros droulobisa da 7. mocemadobis problema axali drois
maradiulobis sakiTxi ----------------------------------------------- 91 materialistur empirizmSi ------------------------------------- 187
4. samyaros arsebis sakiTxi ------------------------------------- 94 8. mocemadobis problemis
5. substanciis raobis sakiTxi -------------------------------- 97 racionalisturi gadawyveta ----------------------------------- 189
6. materiis raobis sakiTxi ------------------------------------ 102 9. Semecnebis SesaZleblobis problema
7. sivrce, dro, moZraoba ------------------------------------------- 105 j. berklisa da d. hiumis filosofiaSi --------------- 193
8. materializmi da idealizmi filosofiaSi ---- 113 10. Semecnebis SesaZleblobis problema
9. monizmi dualizmi da pluralizmi ------------------- 118 kantis filosofiaSi ------------------------------------------------ 196
11. Semecnebis SesaZlebloba
Tavi IV. dialeqtika ------------------------------------ 121 dialeqtikur materializmSi ---------------------------------- 200
12. Semecnebis subieqti da obieqti ---------------------- 202
1. dialeqtikis raobis Sesaxeb ------------------------------- 121 13. Semecnebis safuZveli da safexurebi --------------- 205
2. moZraoba, ganviTareba, progresi ------------------------ 126 14. WeSmaritebis sakiTxi ------------------------------------------ 209
3. kanoni ---------------------------------------------------------------------- 128 15. WeSmaritebis kriteriumi ----------------------------------- 215
4. ganviTarebis mamoZravebeli Zala,
16. WeSmariteba, siswore, simarTle da sibrZne ---- 218
meqanizmi da mimarTuleba --------------------------------------- 1 3 3
17. intuicia ---------------------------------------------------------------- 221
5. arseba da movlena ------------------------------------------------- 140
18. mecnieruli Semecnebis ZiriTadi meTodebi ----- 225
6. mizezi da Sedegi (kauzaloba) --------------------------- 143
7. erTeuli, zogadi, konkretuli ---------------------------- 150
Tavi VI. cnobiereba da azrovneba ---------- 23 0
8. aucilebloba da SemTxveviToba ------------------------ 156
9. forma da Sinaarsi ------------------------------------------------ 163
1. sulieri sinamdvile da
10. igiveoba da sxvaoba -------------------------------------------- 166
misi Semecnebis siZnele ------------------------------------------- 230
2. cnobiereba da adamiani --------------------------------------- 23 3
Tavi V. gnoseologiuri 3. suli ------------------------------------------------------------------------- 236
problemebi filosofiaSi ------------------------- 17 4 4. goni -------------------------------------------------------------------------- 241
5. cnobiereba da TviTcnobiereba ------------------------- 244
1. bunebis da adamianis kanonebis harmonizacia -- 174
6. cnobierebis ti pebi ---------------------------------------------- 251
2. gnoseologiis anu Semecnebis Teoriis raoba -- 175 7. aracnobieri ----------------------------------------------------------- 254
3. Semecnebis SesaZleblobis problema ----------------- 176 8. cnobiereba da ena ------------------------------------------------- 258
4. skepticizmi, agnosticizmi 9. suliereba ---------------------------------------------------------------- 262
da SemecnebiTi optimizmi -------------------------------------- 179 10. cnobiereba da azrovneba ----------------------------------- 266
5. socialur-RirebulebiTi faqtori 11. cnobiereba da adamianis
da Semecnebis SesaZlebloba ---------------------------------- 181 grZnobad-emociuri cxovreba ---------------------------------- 271
6. SemecnebaSi mocemadobis problema ------------------ 18 3 12. azrovnebis ZiriTadi meTodebi ----------------------- 275
4 5
Tavi VII. kulturis filosofia --------------- 281 Tavi X. siyvaruli ---------------------------------------- 387

1. ra aris kultura --------------------------------------------------- 281 1. siyvaruli rogorc filosofiuri Tema ------------ 38 7


2. buneba da kultura ----------------------------------------------- 289 2. siyvarulis raobis Sesaxeb ---------------------------------- 38 8
3. kultura da adamiani -------------------------------------------- 293 3. siyvarulis klasifikacia ------------------------------------ 394
4. kultura, rogorc RirebulebaTa sistema --------- 295 4. siyvaruli rogorc sicocxlis safuZveli ------- 398
5. Tavisufleba, rogorc kulturis safuZveli ----- 301 5. siyvaruli rogorc cxovrebis safuZveli --------- 406
6. kulturis subieqti ----------------------------------------------- 307
7. kulturis teleologiuroba ------------------------------- 308 Tavi XI. adamiani ------------------------------------------ 41 6
8. kulturis saxeebi, formebi, ti pebi -------------------- 31 0
9. kulturis surogatebi ------------------------------------------ 31 9 1. adamiani rogorc filosofiuri problema ------ 416
10. kulturis sagnebis (artefaqtebis) Semecneba ---- 321
2. adamianis Teologiuri,
11. gageba (hermenevtika) ------------------------------------------ 324
sabunebismetyvelo-mecnieruli
da metafizikuri gageba ------------------------------------------- 417
Tavi VIII. cxovrebis Sesaxeb --------------------- 3 29 3. normebi, romlebiTac unda ixelmZRvanelos
adamianis filosofiurma gagebam ---------------------------- 420
1. cxovrebis raobis Sesaxeb ------------------------------------ 329
4. garemosadmi cxovelisa da adamianis
2. lev tolstoi cxovrebis raobis Sesaxeb -------- 329
damokidebulebis gansxvaveba ---------------------------------- 421
3. dimitri uznaZe cxovrebis raobis Sesaxeb ----- 3 3 3
5. adamiani rogorc jerarsuli arseba ----------------- 422
4. cxovreba rogorc kultura --------------------------------- 3 3 5
6. TviTcnobiereba rogorc adamianis
5. cxovreba rogorc umaRlesi mizani ------------------- 34 5
arsebiTi gansazRvruloba ---------------------------------------- 425
6. pirovnebis da misi cxovrebis identoba --------- 348
7. adamiani rogorc gzadmyofi arseba ------------------ 427
8. tyuili adamianis cxovrebaSi ----------------------------- 429
Tavi IX. sibrZnis Sesaxeb --------------------------- 355
9. kultura (cxovreba), rogorc
1. sibrZne. sibrZne da cxovreba ----------------------------- 35 5 adamianis arsebiTi niSnebis mTlianoba --------------- 430
2. miTologiuri sibrZne ------------------------------------------ 357 10. bedi ------------------------------------------------------------------------- 432
3. religiuri sibrZne ------------------------------------------------ 358 11. adamianisa da cxovrebis calmxrivobis
4. sibrZne filosofiaSi ------------------------------------------- 361 Sesaxeb. iumori da Rimili ------------------------------------- 439
5. sibrZnis praqtikuloba ---------------------------------------- 365 12. cxovrebaSi adamianTa
6. sibrZnis relatiuroba ----------------------------------------- 367 erTsulovnebis Taviseburebis Sesaxeb ------------------ 441
7. sibrZne da WeSmariteba ---------------------------------------- 369 13. adamianis aqtivoba da mobiloba -------------------- 444
8. sibrZne, Sefaseba, arCevani, 14. adamianis ZiriTadi funqciebi ------------------------- 445
Tavisufleba, pasuxismgebloba --------------------------------- 376
9. sibrZne, SemoqmedebiToba, saqme, mizani ------------ 38 0
10. sibrZne da emociebi. sibrZnis gansazRvreba ---- 38 5
redaqtoris winaTqma vil adamianad, razec egzistencializmi amaxvilebs yuradRebas.
samyarosa da me-s gareT gasvlas, maTze amaRlebas moiTxovs
Tqvens xelTaa profesor avTandil ZamaSvilis avtor- adamianis msoflmxedvelobriv-filosofiuri xedvis aucile-
obiT gamocemuli filosofiis saxelmZRvanelo bakalavria- bloba. es ki sulis (gonis _ der geist) funqciaa. adamiani amas
tisa da magistraturis safexurebis studentTaTvis. Tavisi cxovrebiT axorcielebs.
me, rogorc am wignis redaqtori, uflebas vitoveb winaswar mesame _ wignSi Zalze sainteresod ganixileba adami-
ganvacxado, rom ara mxolod saxelmZRvanelos uSualo anis fenomeni. motanilia adamianis ocdaaTamde gansazRvre-
adresatebs (filosofiuri azrovnebis samyaroSi karis SemReb ba, istoriulad rom dagrovda. avtori Tvlis, rom yvela es
studentobas), aramed avtoris kolegebsa da nebismier mkiTxv- gansazRvreba mxolod elementebia adamianis erTi arsebiTi
elsac aucileblad daeufleba (aristoteles eniT rom vTq- da ganmsazRvreli niSnis. esaa cxovreba. adamiani mcxovre-
vaT) `Secnobis sixaruli~. bi arsebaa. amitom cxovreba rogorc filosofiis sagani, _
Cemi es gancxadeba visme zeaRmatebul xotbad rom ar gamWoli motivia a. ZamaSvilis wignis uklebliv yvela calkeu-
moeCvenos, Sevecdebi naTqvami argumentebiT davadasturo. li TemisTvis.
pirveli da umTavresi is gaxlavT, rom wignis avtorma, meoTxe _ filosofiaSi cxovrebis Temis prioritetu-
tradiciuli Temebis axleburad gadawyvetis seriozuli mcde- lobis bolomde SenarCunebis mizniT, avtors Semotanili aqvs
lobebiT, Tavi daaRwia gatkepnili gzis miyolas. es gamoix- axali Temebi. esaa, pirvel rigSi, cxovrebis raobis Tema.
ateba ara mxolod mkacri, diskursiuli azrovnebiT, aramed cxovrebas sWirdeba da aqvs kidec Tavisi masazrdoebeli da
samsjelod gamotanil filosofiur problemaTa originalo- warmmarTveli sulieri Zalebi. aseTad wignSi miCneulia ori
biT da mTlianad, wignis arqiteqtonikis TaviseburebebiT. ram, _ siyvaruli da cnobiereba. xolo ramdenadac cnobiere-
meore _ tradiciuli Tema, `ra aris filosofiis sa- bis gamovlenis umaRlesi done sibrZnea, amdenad es ori fenom-
gani?~ _ mimaCnia, rom wignSi aratradiciuli midgomiTaa gada- eni ase dajgufda _ siyvaruli da sibrZne.
wyvetili. avtoris mier miCneulia, rom filosofiis fiqrisa cxovrebisaTvis adamians mravali `instrumenti~ gaaC-
da kvlevis sagania cxovreba. adamianisaTvis mTavari msof- nia. yvela maTgani Tavs iyris erTSi _ adamianis sibrZneSi (an
lmxedvelobriv-filosofiurad gadasawyveti sakiTxebia: ra sibriyveSi), xolo sibrZnis sayrdeni fundamentia siyvaruli.
aris cxovreba? rogor cxovreba? risTvis cxovreba? ratom sadac siyvaruli araa, iq araferi keTdeba. netarma avgustinem
cxovreba? ra gziT cxovreba? da sxva. tyuilad ar Tqva `Tantum cognescituz, guantum scimus~, _ vimec-
wignSi ganxilulia sagnebisa da movlenebis arsebobis nebT imdenad, ramdenadac gviyvars.
sxvadasxva forma da keTdeba daskvna _ cxovreba, rogorc mexuTe _ avtors miaCnia, rom filosofiuri Tematikidan
arsebobis gansakuTrebuli forma _ mxolod adamianis arsebo- filosofiis etimologiuri mniSvneloba (phileo _ miyvars, sophia
bis wesia. am qveynad mxolod adamiani cxovrobs. cxovrebasa _ sibrZne) sruliad ganze gaswies da CrdilSi moaqcies.
da sicocxles Soris arsebuli gansxvavebis analizs, avtori sibrZnis adgili ZiriTadad WeSmaritebam daikava, xolo siy-
im daskvnamde mihyavs, rom maT Soris arsebiTi gansxvavebaa. varulisa _ cnobierebam. avtori, cxadia, WeSmaritebisa da
adamianSi sxeuli cocxlobs, xolo suli cxovrobs. cnobierebis filosofiisaTvis zedmetobis azrisgan Sorsaa,
sicocxles ar SeuZlia gaiyvanos adamiani samyarosa da magram is Seecada moexdina filosofiis, rogorc sibrZnis
me-s gareT. aseTi gasvlis gareSe ki adamiani ver iqceva namd- siyvarulis reanimacia da misTvis filosofiuri JReradoba

8 9
daebrunebina. avtori saintereso analizs ukeTebs WeSmarite- avtorisagan
bisa da sibrZnis urTierTobas; rom WeSmaritebas adamiani
Seyavs ualternativo aucileblobis sferoSi, xolo sibrZnes Tanamedrove Cveni sazogadoebisaTvis dauSvebelia isazr-
_ alternatiuli Tavisuflebis sferoSi. da rac mTavaria, doos ualternativo filosofiiT, romlis pirobebSi, mravali
cxovreba (Tavis mxriv) igivea, rac kultura. filosofiuri mimarTulebidan romelime erTs eniWeba mec-
yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, agreTve nierulobis maRali wodeba, xolo yvela danarCeni antimec-
filosofiis saxelmZRvanelos avtoris (ufro zustad _ Semo- nierulad cxaddeba. amasTanave, filosofia aris epoqis mamx-
qmedis) rkinis logikas adevnebul mkiTxvels Zalian gauWirdeba ilebeli sulieri Zala, rac mis Tavisebur disidentur bunebaze
uaris Tqma im erTaderT daskvnaze, rom `filosofia siRrm- miuTiTebs. aqedan gamomdinare, warmodgenili wigni daiwera
iseulad da arsebiTad kulturis filosofiaa~ (a. ZamaSvili). filosofiis alternatiulobis da disidentobis gaTval-
da bolos, gamogitydebiT, rac yvelaze ufro mxiblavs iswinebiT.
Rrmad pativsacemi kolegis SemoqmedebaSi, is gaxlavT, rom wignSi Setanilia rogorc mravali uZvelesi tradici-
azrovnebis samyaroSi Sesvlis mosurne studentebs igi meTo- uli, ise axali aratradiciuli Temebi. magram mizani iyo
durad, nabij-nabij, TandaTanobiT (da ara erTbaSad!) `urTulebs~ yvela isini gaazrebuli da gaSuqebuli yofiliyo axleburi
problemebis kvlevis amocanis gadaWras da Tavdajerebuli midgomebiTa da gadawyvetilebebiT.
miuZRveba im erTaderTi daskvnisaken, rac maT damoukideblad wignis mizania filosofia metad daukavSiros cxovre-
unda gaakeTon, sxva gzas `moZRvari~ `dasamoZRvrebs~ ar utovebs. bas. amitom filosofiis Ziebis ZiriTad sagnad adamianis
amitomac, baton a. ZamaSvilis `filosofia~ TeTri SuriT cxovreba CaiTvala. igi wignis mTlianobis Semkvreli Temaa.
aRZvris obieqti namdvilad gaxlavT, ramdenadac studentebi- yvela sxva problemebi misadmi daqvemdebarebul Temebad aris
sTvis `daReWili lukmis~ gadasaylapad miwodeba ki ara, _ warmodgenili. adamiani rac ufro met da mravalnair codnas
mowodebaa saazrovnod. flobs, miT ufro Zlieria. magram, sabolood, yvela es codna
cxovrebas ukavSirdeba da mis instrumentad iqceva. risTvis
filosofiis doqtori, nebismieri codna? _ cxovrebisaTvis! magram am codnebis gamoy-
profesori lali gvasalia eneba SeuZlebelia da uazro gaxdeba, Tu ar viciT is, risTvis
gvinda igi. Tu ar viciT, ra aris cxovreba. adamianisaTvis
yvela codnas Soris mTavaria cxovrebis codna. filosofi-
uri fiqrebi da ganazrebani swored mas dastrialebs Tavs.
cxovreba arsebiTad sulieri movlenaa. adamiani cx-
ovrobs imdenad, ramdenadac mas aqvs movlenebis gaazrebis da
gancdebis unari. cxovrebis mTlianobaze azrovneba SeuZle-
belia ise, Tu ar SevexebiT mis mTavar sulier Zalebs, si-
brZnes da siyvaruls. cxovrebis maregulirebeli sulieri
Zalebia cnobiereba da emociebi. cnobierebis aqtivoba umaRles
dones sibrZneSi aRwevs, xolo gancdebisa da emociebis mozR-
vavebis siZliere siyvarulSi vlindeba. amitom wignis mizania

10 11
sibrZne da siyvaruli, rac dafiqsirebulia filosofiis eti- Tavi I. filosofiis raobis Sesaxeb
mologiaSi da rac didi xania daviwyebas mieca, Tavis kanonier
uflebebSi aRdges. Sedegad am Temebs wignSi specialuri Tavebi 1. filosofiis wina periodi. filosofia, Tavisi
mieZRvna. xazgasmulia imazec, rom sibrZnisa da siyvarulis klasikuri formiT, warmoiSva Zv.w.aRricxvis meSvide saukunis
gamovlenis formebia iumori da Rimili, rac xalisiani cx- meore naxevarSi. ibadeba kiTxva, _ ra iyo manamde? filosofia
ovrebisaTvis adamianis mudmiv Tanmdev normad cxaddeba. cariel adgilze gaCnda, Tu raRacnairi saxiT, filosofiur
rac Seexeba wignis popularobas. saxelmZRvanelos azrovnebas manamdec hqonda adgili? erTi ram cxadia, filosofi-
yovelTvis sWirdeba gadmocemis iseTi forma, rac studenti- is warmoSoba pirdapir ar unda davukavSiroT termin
saTvis daZlevadi iqneba. igulisxmeba, rom wignSi es done `filosofiis~ gaCenas. rogorc wesi, movlenebi gacilebiT
SenarCunebulia. magram wignSi angariSia gaweuli im auci- adre Cndeba, vidre maT saxelebs miakuTvneben. kidev ufro
lebel normazec, romelic moiTxovs teqstis gamartivebam Tavisi gvian xdeba maTi cnebebSi gamoxatva. filosofias aqvs Tavisi
dasaSvebi zRvari ar gadalaxos da amiT gayalbebaSi ar gada- Sinaarsi da forma. mis SinaarsSi igulisxmeba is sakiTxebi,
vides. didaqtikuri TvalsazrisiTac gaumarTlebelia stude- problemebi, Temebi, ris garSemoc trialebs filosofiuri
ntebi ar davtovoT garkveuli Teoriul-problemuri siZnelee- azrovneba da uromlisodac filosofia aRar iqneboda filoso-
bis winaSe da ar mivandoT TavisiT SeeWidon da gadawyviton fia. filosofiis formaSi igulisxmeba aRniSnuli Sinaarsis
isini. studenti siZneleebis daZlevaSi izrdeba. garkveuli saSualebebiT da wesiT gaformeba. amitom, iyo Tu
ara Talesamde (Talesi klasikuri filosofiis damwyebad
saqarTvelos teqnikuri universiteti aris miCneuli) filosofiuri azrovneba, es sakiTxi misi Si-
filosofiis doqtori, profesori naarsisa da formidan gamosvliT unda gadawydes. Tu aRniS-
avTandil ZamaSvili nul sakiTxs mivudgebiT Sinaarsis poziciidan, filosofiuri
azrovneba unda dawyebuliyo adamianis moazrovne arsebad
gaformebis momentidan. aqve unda iTqvas, rom filosofiuri
azrovneba adamianisaTvis savaldebulo iqneba mTeli misi
arsebobis manZilze.
adamianis adamianad Camoyalibeba mis mier sakuTari me-s
gacnobierebiT iwyeba. me-s gacnobiereba TviTcnobierebis amo-
qmedebiT moxda. adamianis TviTcnobiereba misi filosofiuri
moRvaweobis safuZvelia. adamiani im dRidan iTvleba adami-
anad, roca Tavisuflebis raRac done ukve aqvs mopovebuli.
misi Tavisufleba misi azrovnebis Tavisuflebaa. azrovnebis
Tavisuflebas filosofias uwodeben (hegeli). cxoveluridan
adamianur yofierebaze gadasvla niSnavda sicocxlis cxovre-
bis saxiT gaformebas. cxovrebis dawyebas adamianis winaSe
imTaviTve unda daesva me da ara me-s mTlianobaSi gaazrebis
moTxovna. esec adamianis winaSe filosofiurad azrovnebis

12 13
moTxovnis wayenebaa. yovelive es imaze miuTiTebs, rom adami- Talesamde da Talesis Semdeg. Talesamdel etapze adamianebs
ans, Sinaarsis mixedviT, Tavidanve unda daewyo filosofiur Tavidanve uCndebaT filosofiuri kiTxvebi da Sesabamisi pa-
sakiTxebze fiqri da masze pasuxebis Zieba. cxadia, igi Tavidanve suxebi, magram, am etapis filosofiuri azrovneba warimarTeba
ver daiwyebda platonis, an kantis doneze, magram mainc, raRac- aramecnieruli midgomebiTa da saSualebebiT. misTvis damaxa-
nairad unda daewyo. siaTebeli iyo dogmaturoba da gulubryviloba. azrebi, Sexed-
ras fiqroben amis Taobaze mkvlevarebi? maTi nawili ulebebi, ZiriTadad yalibdebian gancdiT xedvebze dayrdno-
uaryofs Talesamde filosofiis saerTod arsebobas; nawili biT. aseTi filosofia vlindeba miTosSi, religiaSi, zRapreb-
mkvlevarebisa, amis SesaZleblobas ar gamoricxavs. a. boWoriS- Si, legendebSi, TqmulebebSi, sadac uxvadaa fantastikis ele-
vili aRiarebs Talesamde filosofiis arsebobas da mas `sti- mentebi. aq problemurobis forma arafers aqvs. problemebi
qiur filosofias~ uwodebs. T. buaCiZe mas `filosofiis winare maSin Cndeba, rodesac gaCenili Tvalsazrisebis kritikuli
filosofiad~ Tvlis. i. brukeri wers xuTtomian naSroms _ gaazrebis da dasabuTebis moTxovnebi Cndeba. amis gamoa, rom
`filosofiis kritikuli istoria samyaros Seqmnidan Cven Talesamdeli etapebi mkvlevarebis nawilis mier saerTod
dromde~; p. radini _ `pirvelyofili adamiani, rogorc filoso- arc ganixileba filosofiis arsebobis raRac etapad. magram,
fosi~ da sxv. is, rasac yvela aRiarebs, esaa adamianTan msof- sakiTxis aseTi gadawyveta aradamajerebelia. filosofiisaTvis
lmxedvelobis mudmivi Tanxleba. e.i. msoflmxedveloba Cnde- arsebiTia misi Sinaarsi, anu is sakiTxebi, rac adamians Tale-
ba adamianis gaCenasTan erTad. aseT SemTxvevaSi ra urTier- samdec ainteresebda da Talesis Semdegac. Talesis Semdeg es
Tobaa filosofiasa da msoflmxedvelobas Soris? maT Soris Sinaarsi kvlav gaSlilia literaturaSi, zRaprebSi, magram
aris rogorc didi sxvaoba, aseve mravali igiveobrivi momen- ara kritikul-mecnieruli formiT, aramed mxatvruli saxeebis
tic. wminda saxis msoflmxedveloba mxolod abstraqciaSia. meSveobiT. es imis uflebas ar iZleva, vuarvyoT maTSi filosofi-
realurad mas yovelTvis erTvis garkveuli zedsarTavi saxe- is arseboba. Talesamdeli etapis aramecnieruloba sulac ar
li, ris Sedegadac vRebulobT msoflmxedvelobis sxvadasxva akninebs mis Zalas da mniSvnelobas adamianisaTvis.
ti pebs: _ miTologiuri msoflmxedveloba, religiuri msof- SeiZleba davaskvnaT, rom moazrovne adamians Tavidanve
lmxedveloba da mecnieruli msoflmxedveloba. samivesaTvis uCndeba msoflmxedvelobrivi kiTxvebi da Sesatyvisi pasuxe-
saerToa termini `msoflmxedveloba~, rac msoflmxedvelobis bi. Sinaarsobrivad es is masalaa, rac qmnis filosofiis
Sinaarsze miTiTebas warmoadgens. xolo terminebi `mi- Sinaarss. magram es Sinaarsi etapobrivad icvlis formebs. igi
Tologiuri~, `religiuri~, `mecnieruli~ msoflmxedvelobis gvevlineba miTologiis, religiis samosSi. ase movida azrovneba
konkretul formas niSnavs. msoflmxedvelobis Sinaarsobrivi Talesamde. Talesidan es Sinaarsi mecnierulobis formas
mxare aris is, rac filosofiis Sinaarsobriv mxares qmnis. e.i. iZens da amiT filosofiis Sinaarsi mecnierul samosSi exve-
filosofia da msoflmxedveloba Sinaarsobrivad igiveobriv- va. am etapidan mas SinaarsiTac da formiTac sakuTriv filoso-
ni arian. isini gansxvavdebian formis mixedviT: amiT vRebu- fia ewodeba.
lobT, rom msoflmxedvelobis aRniSnuli sami ti pidan mec-
nieruli msoflmxedveloba igivea, rasac filosofias uwode-
ben. xolo Tu adamianis istoriis manZilze arsebul Sinaar- 2. termini `filosofia~. filosofiur liter-
sobrivad filosofiur azrovnebas gavyofT or etapad, miviRebT aturaSi, gansakuTrebiT filosofiis saxelmZRvaneloebSi, termin
mecnierebamdel da mecnierul etapebs. es etapebi iqnebian `filosofiis~ warmoSobis da misi etimologiuri mniSvnelo-

14 15
bis Sesaxeb, rogorc wesi, miuTiTeben im garemoebaze, rom igi viTareba imaze miuTiTebs, rom termini `filosofia~ , rogorc
aris orfuZiani kompoziti, Sedgenili berZnuli sityvebisagan sibrZnis siyvaruli, filosofiis zust mecnierul gansazRvrebad
_ `fileo~ _ siyvaruli da `sofia~ _ sibrZne. vRebulobT, rom ki ar unda CaiTvalos, aramed mis iseT etimologiur formad,
`filosofia~ etimologiurad sibrZnis siyvaruls niSnavs, xolo raSic miTiTebaa filosofiis sagnis or arsebiT momentze, _
`filosofosi~ sibrZnis moyvaruls. siyvarulsa da sibrZneze, anu, ar SeiZleba filosofiis gan-
termin `filosofiis~ warmoSoba istoriulad ukavSird- sazRvrebis dros davkmayofildeT mxolod imiT, rom igi si-
eba antikuri berZnuli samyaros or udides moazrovnes, _ brZnis siyvarulia.
piTagoras da platons. gadmocemis Tanaxmad, Tavisi epoqis meore mxriv, aq saWiroa garkveuli sifrTxile, raTa
moTxovnebis doneze udidesi ganswavlulobis mqone piTago- meore ukidures calmxrivobaSi ar aRmovCndeT da amiT si-
ras sazogadoebaSi imdenad didi avtoriteti hqonia, rom mas brZne da siyvaruli filosofiisagan mTlianad ar gamovTi-
sicocxleSive brZeni uwodes. Tavad piTagora, ara misi mokrZa- SoT. saqme is aris, rom filosofiis terminis piTagoraseuli
lebulobis gamo, aramed ufro princi puli mosazrebiT, misi gageba dResac inarCunebs arsebobis uflebas, ise rom raime
brZenad gamocxadebis winaaRmdegi yofila. igi namdvil brZenad winaaRmdegobebs ar awydeba. maSin riTia ganpirobebuli is
mxolod RmerTs Tvlida. adamians ar SeuZlia da arc zneo- garemoeba, rom antikuri periodidan dRemde, saukuneebis ganmav-
brivi ufleba aqvs Tavi gautolos RmerTs da iwodebodes lobaSi kacobriobam es termini ucvleli saxiT Semoinaxa,
brZenad. adamianisaTvis igi SesaZleblad Tvlis sibrZnis masSi sibrZnec da siyvarulic xeluxleblad datova. amis
moyvaruls, rogorc ufro mokrZalebul saxels. amitom kiTx- mizezi arc mxolod terminis etimologias unda mivaweroT
vaze, _ vin aris Tavad igi? _ pasuxobda _ filosofosi anu da arc mxolod tradiciis ZalaSi ar unda davinaxoT. arc is
sibrZnis moyvaruli. am mniSvnelobiT termini `filosofia~, unda vifiqroT, TiTqos terminis etimologiuri mniSvneloba
mogvianebiT yoveldRiur metyvelebaSi da samecniero liter- da filosofiis, rogorc mecnieruli azrovnebis formis re-
aturaSi Semoitana da daamkvidra platonma. aluri arsi erTimeorisagan princi pulad mowyvetilni da
`sibrZnis siyvarulSi~, rogorc sityvaTa kompleqsSi, dacilebulni arian. oRond, amisTvis saWiroa `sibrZnis siy-
dominanturia sityva `siyvaruli~. `sibrZne~ ki siyvarulis varulis~ ufro arsebiTi, siRrmiseuli ganxilva, anu, rogorc
sagnadaa gamocxadebuli. amasTanave, antikuri periodidan moy- siyvaruls, ise sibrZnes unda moeZebnos is arsebiTi da prin-
olebuli, istoriulad filosofia Camoyalibda mecnieruli ci puli mniSvneloba, ris gamoc isini filosofiis aucilebel
azrovnebis gansakuTrebul formad. vRebulobT, rom sityvier- momentebad warmosdgebian. es filosofiis sagnis ganxilvas
ad `filosofia~ sibrZnis siyvarulia, xolo Sinaarsobrivad moiTxovs.
igi mecnieruli azrovnebis formaa _ garkveuli mecnierebaa.
magram isic cxadia, rom siyvaruli, aRebuli TavisTavad, ar
SeiZleba mecnierebad gamocxaddes. siyvaruli SeiZleba gaxdes 3. filosofiis sagani. filosofia, filosofiuri
mecnierebis kvlevis obieqti, da aseTi ram keTdeba kidec, problemebi, filosofiurad azrovneba da msjeloba mudam iz-
magram TviTon siyvaruli mecniereba araa, Tundac igi sibrZ- idavda da dResac izidavs adamians. maSinac ki, Tu mas termini
nis siyvaruli iyos. mecniereba adamianis inteleqtualuri `filosofia~ saerTod ar gaugia. adamiani komunikacia-dia-
azrovnebis moRvaweobaa, siyvaruli ki adamianis Sinagani grZno- logis maZiebeli arsebaa. igi eZebs komunikacia-dialogis
bis saxeoba. azrovneba da grZnoba sxvadasxva sferoebia. es SesaZleblobas RmerTTan, bunebasTan, sazogadoebasTan, sxva

16 17
adamianebTan; mas sWirdeba komunikacia-dialogi warsulTan, Zalebs Soris erT-erTi mTavaria codna. rac meti icis adami-
momavalTan; mas sWirdeba dialogi sakuTar TavTan. diliT anma, miT Zlieria. Tu unda, rom ufro Zlieri iyos, ufro meti
amdgar adamians sWirdeba sarke, raTa masSi CaxedviT, sakuTari codna unda SeiZinos. adamianisaTvis saWiroa uamravi ramis
Tavi dainaxos, moiwesrigos da ase mowesrigebuli gavides codna, magram misTvis yvelaze gamorCeuli da mniSvnelovani _
gareT, sazogadoebaSi, samsaxurSi, quCaSi, xalxSi. esaa isev ko- sakuTari Tavis codnaa. dRes, kiTxvaze _ aqvs Tu ara cxovels
munikacia-dialogisaTvis momzadeba. sarke adamians exmareba cnobiereba, mecnierebs, mTel rig faqtebze dayrdnobiT, pasuxi
misi garegnulobis mowesrigebaSi. magram adamianisaTvis ufro dadebiTi aqvT. magram razec mecnierebi ar daoben, es isaa, rom
mTavaria misi Sinagani, sulieri mxare. saWiroa zrunva misi mxolod adamians aqvs `me~-s gancda-gacnobiereba. es ki adami-
mowesrigebisaTvisac. misTvisac saWiroa Taviseburi sarke, anSi TviTcnobierebis arsebobas niSnavs, romliTac adamiani
romliTac adamiani SesZlebs sakuTari sulis `danaxvas~ da refleqsias axdens Tavis Tavze da Seswavlis sagnad sakuTar
masSi wesrigis Setanas. garkveuli azriT, filosofia suli- Tavs, amiT, Tavis cxovrebas ixdis. adamianisaTvis TviTSemecne-
saTvis aseTi sarkis funqcias tvirTulobs. ciceronis de- ba upirvelesi moTxovnaa. delfiuri lozungic `Seican Tavi
buleba _ `filosofia aris adamianis sulis kultura~ amaze Seni!~ _ amisken mouwodebs adamians. xolo TviTSemecnebis
miuTiTebs, Tu gaviTvaliswinebT, rom kulturis arsebiTi gan- imaze ukeTesi saSualeba adamians jer-jerobiT ar gamougonia,
sazRvruloba adamianuri wesrigis ganxorcielebaa. komunika- vidre filosofiaa.
cia-dialogis procesSi adamiani umeteswilad misi Sinagani, filosofiaSi yvelaferi problemaa. maT Soris TviT
sulieri mxariT warmoCindeba. wesrigi, mowesrigeba ufro metad sakvlevi sagnis sakiTxic. mecnierul ZiebaSi problemuroba
sulier mxares sWirdeba. amitom adamianis sulisaTvis saWiroa garkveuli siZneleebis arsebobaze miuTiTebs. amis erT-erTi
Taviseburi sarke, romelSic igi ukeT SesZlebs Tavisi sulieri faqtoria filosofiaSi sakiTxebis calsaxad, erTi mniSvnelo-
Sinagani samyaros danaxvas, danaxulis Sefasebas da Sefasebis biT gadawyvetis siZnele. kerZo mecnierebebSi sakvlevi sagnis
Sedegad masSi garkveuli koreqtivebis Setanas. komunikacia- sakiTxi did winaaRmdegobebs ar awydeba. umetes SemTxvevaSi
dialogis procesSi, adamianisaTvis dialogis meore mxares maTSi miRweulia sagnis gaazrebis stabiluri gageba. faqtia,
myofi instanciebi warmoadgenen misTvis Tavisebur sarkeebs, rom kerZo mecnierebma, romlebic gacilebiT gvian Camoyali-
raSic airekleba adamianis Sinagani suli, misi fiqrebi, inter- bdnen da arc Tu xangrZlivi istoria aqvT, naTlad gamokveTes
esebi, saqmeebi, pozicia da amiT igi, survilisa da sakuTari TavianTi sakvlevi sagani da am Temaze ar kamaToben. am mec-
Tavisadmi kritikuli moTxovnilebebis pirobebSi, ukeT axerx- nierebebSi xom `izmebi~ ZiriTadad ar arsebobs. sxva viTare-
ebs sakuTari Tavis danaxva-Secnobas. ukeT axerxebs TviTSe- baa filosofiaSi. Tumca, es arc kerZo mecnierebis damsaxure-
mecnebas. amasTanave igi cdilobs dialogis meore mxareSi baa da arc filosofiis sisuste. amis mizezi TviT ama Tu im
(mosaubreSi) gamoiwvios da amoikiTxos Tanadgomis, Tanamo- mecnierebis daniSnulebasa da misi sakvlevi sagnis speci-
azris pozicia da amiT sakuTari arseboba ganimtkicos. cno- fikurobaSia. filosofiaSi misi sakvlevi sagnis problema
bilia, rom adamiani miT ufro myarad grZnobs sakuTar arse- mudam aqtualuri da mwvave sakiTxia. saukuneebis ganmavloba-
bobas, rac ufro meti Tanamoazre hyavs. xolo Tu mis pozicias Si mas periodulad ubrundebian, axleburad svamen da misi
cotani an aravin iziarebs, pativs ar miageben, amiT igi umweod gadawyvetis axlebur gzebs eZeben. amas ramdenime mizezi gana-
da gariyulad grZnobs Tavs, rac masSi did tanjvas iwvevs. pirobebs. maTgan SeiZleba gamovyoT Semdegi: 1. filosofiaSi
namdvil adamianad yofnas didi Zalebi sWirdeba. aseT misi nebismieri kerZo problemis gaazreba-gadawyveta arsebi-

18 19
Tad aris dakavSirebuli misi sagnis sakiTxTan. filosofiaSi filosofosisaTvis es misi stiqiaa. filosofiis arseboba da
uamravi sakiTxia da kvlav axali da axali Cndeba. yoveli ganxorcieleba mxolod aseT garemoSia SesaZlebeli. tradi-
maTi gadawyvetis Ziebis dros saWiroa filosofiis sagnis ciulad, rogorc rkinis wrTobisaTvis cecxli da civi wya-
raobis gagebidan amosvla da maTi amis mixedviT gadawyveta. lia saWiro, ise filosofiuri azris wrTobisaTvis, `izmebs~
mag. SeuZlebelia igive siyvarulis, sibrZnis, an cxovrebis Soris aseTi Widilia saWiro. am WidilSi unda gaiaros yvela
raobis filosofiuri gaazreba-gageba, Tu ar varT SeTanxme- filosofiurma Tvalsazrisma. Tu am Widils gauZlebs, igi
bulni filosofiis raobaSi (anu misi kvlevis saganSi). moi povebs cxovrebaSi damkvidrebis uflebas. aseTi gamocda
2. filosofiis sagnis erTmniSvnelovnad gadawyvetas elis filosofiis sagnis problemis gadawyvetasac.
kidev ufro arTulebs is garemoeba, rom filosofia Tavisufa- 3. filosofiaSi sakiTxebis gadawyvetis problemuro-
li azrovnebis sferoa, rac mis alternatiulobas iwvevs. bis erT-erTi arsebiTi mizezi filosofiuri azrebis imgvari
Tavisuflebisa da alternatiulobis gamo filosofia xasi- Semowmebis (verificirebis) SeuZleblobaa, rogorsac adgili
aTdeba uamravi `izmebiT~ _ uamravi calkeuli filosofiuri aqvs kerZo mecnierebebSi. filosofiaSi mravali `izmebis~
mimarTulebebiT, romlebic erTimeorisagan araTu gansxvavde- arsebobac amiTaa gamowveuli. Tu am SemTxvevaSic davsvamT
bian, aramed radikalurad dapirispirebulnic arian. filoso- kiTxvas _ es kargia Tu cudi? _ saboloo jamSi, pasuxi aqac
fiaSi `izmebis~ arseboba filosofiis sagnis da daniSnuleb- daaxloebiT igive unda iyos. garkveuli azriT, es kargia!
is gansxvavebul gadawyvetebTan aris dakavSirebuli. es vi- erTis mxriv, filosofiaSi iseTi kiTxvebis mimarT warmoebs
Tareba kargia Tu cudi? imis gamo, rom filosofia azrovnebis msjeloba, romlebzec miRebuli pasuxebis sandoobis Semowme-
Tavisuflebaa, es Zalian kargia! swored aseT filosofiaSi ba marTlac Znelia, an sulac SeuZlebeli. magram adamianis
avlens adamiani Tavis Tavs. totalitarul reJimebSi filoso- cxovrebaSi am kiTxvebs imdenad sasicocxlo mniSvneloba eniWeba,
fia aRaraa azrovnebis Tavisufleba. iq erTi `izmia~ daSvebu- rom jobia maT Sesaxeb viqonioT pasuxebi, romlebic naklebad
li, yvela sxva _ mkacrad akrZaluli. es pirovnebis Tavisu- Semowmebulni arian, magram mainc raRac pasuxebs warmoadgenen,
flebis marwuxebSi moqcevas iwvevs. Tavisufal garemoSi `izme- vidre is, rom aseT kiTxvebs saerTod averidoT. cxovrebi-
bis~ arseboba araa akrZaluli, magram arc maTi Tanaarsebobaa saTvis mniSvnelovani kiTxvaa _ ras udris ors mimatebuli
idiliuri. gansxvavebuli `izmebis~ arseboba iwvevs maT Soris ori. masze miRebuli pasuxis Semowmebac iolad xerxdeba.
dapirispireba-brZolas, romliTac iqmneba Taviseburi filosofi- filosofias ki ar SeuZlia yvelasaTvis erTnairad misaRebi
uri `brZolis veli~, Taviseburi konkurencia. es brZola mar- da bolomde Semowmebuli pasuxis gacema kiTxvaze: ra aris
Talia moqceulia zneobisa da samarTlianobis garkveul Car- cxovrebis arsi da raSi unda veZioT misi sazrisi. magram,
CoebSi, magram Tavisi daundoblobiT, sakmaod mkacria. am velze aSkaraa, rom aRniSnuli filosofiuri kiTxva adamianisaTvis
warmoebs filosofiuri skolebisa da mimarTulebebis (izmeb- gacilebiT mniSvnelovania (cxadia Tu adamians adamianad yofna
is) mier gamomuSavebuli sxvadasxva, xSirad radikalurad sa- surs). imdenad mniSvnelovani, rom am kiTxvis dasmas da masze
pirispiro Tvalsazrisebis Sexla-Semoxla, Widili, kamaTi, Zie- pasuxis Ziebas mudam gaagrZelebs. kerZo mecnierebebSi sasru-
ba. esaa inteleqtualur-msoflmxedvelobrivi Widili, romel- li movlenebis Semecnebas aqvs adgili. filosofiaSi ki
ic warimarTeba ara najaxiT an TofiT, aramed eWvebiT, kriti- amouwuravis amowurvis mcdelobaa. es iwvevs mis mier
kiT, argumentebiT, kontrargumentebiT, msjelobebiT, mtkiceba- dasmuli sakiTxebis problematurobas. magram ra iqneboda
uaryofiT, dasabuTebiT. es araa filosofosTa areuloba. piriqiT, adamianis mxridan aseT mcdelobaze xelis aReba. amaze pasux-

20 21
isaTvis unda davfiqrdeT. ra iqneboda adamianis cxovreba, mas bebi. Rirebulebebi iqceva kulturis filosofiisaTvisac
rom yvelaferze Semowmebuli da sruliad dazustebuli pa- kvlevis mTavar Temad.
suxebi hqonoda ise, rom mis winaSe saerTod ar arsebuliyo pozitivizmi, romelmac istoriulad ramdenime safex-
araviTari saidumloeba, araviTari idumali sfero da masSi uri ganvlo, filosofiis sagnad kerZo mecnierebebis `meored
SeRwevis dauokebeli ltolva, aRarc kamaTis, gansjis saWiroeba wakiTxvas~ acxadebs. anu filosofias avalebs kerZo mecnier-
da SesaZlebloba arsebuliyo?! ebebSi miRebuli pozitiuri Sedegebis filosofiur analizs,
filosofiis sagnis sxvadasxvanairi gageba da masze misi msoflmxedvelobriv mTlianobaSi Casmis mizniT.
agebuli filosofiuri moZRvreba gansazRvravs ama Tu im pragmatizmi. es mimarTulebac arsebiTad enaTesaveba
filosofiuri mimarTulebis (`izmis~) arsebobas. pozitivizms, oRond misi Tavisebureba isaa, rom filosofiam
sicocxlis filosofiaSi, rogorc erT garkveul kerZo mecnierebebis Sedegebis ganxilva moaxdinos adamiani-
filosofiur mimarTulebaSi miCneulia, rom Zala, romelic saTvis sargeblianobis TvalsazrisiT.
marTavs mTlian samyaros da maT Soris adamiansac _ sicocx- hegelis moZRvrebaSi filosofiis sagnad moiazreba
lea. amitom filosofiis kvlevis sagnad swored sicocxlea azrovneba. oRond ara adamianis azrovneba, an azrovneba rome-
gamocxadebuli. lime konkretul saganze, aramed wminda logikuri, ganyenebu-
fenomenologiuri filosofia sagnebidan or mx- li da absoluturi azrovneba, absoluturi sulis, absolu-
ares gamoyofs: arsebas da arsebobas. filosofiis kvlevis turi gonis saxiT, romlis gamovlenasac warmoadgens realuri
sagania arsebebi, rogorc fenomenebi, arsebobis gareSe, misgan sinamdvile.
`TavSekavebiT~, raTa arsebas mivwvdeT mis siwmindeSi, uZraoba- kantis naazrevSi filosofiuri Ziebis sagania apri-
Si, maradiulobaSi, rac yoveli arsebulis safuZvelia. oruli da transcendentaluri faqtorebis dadgena da adami-
eqsistencializmSi filosofiis sagnad moiazreba anuri yofierebis ZiriTadi sferoebis masze dafuZnebiT gaazre-
konkretuli adamianis yofierebis sakiTxi. adamianSi igi xe- ba.
davs arsebobis or dones. erTia misi faqtiuri arseboba, Tavi- filosofiaSi adgili aqvs gnoseologiur mimarTule-
si RirsebebiT da naklovanebiT, meorea `eqsistencia~, anu is, bebs, romlebic filosofiis sagnad codnis raobisa da Sesa-
rac unda iyos. esaa misi jerarsuli arseboba. eqsistenci Zleblobis problemas miiCneven.
yvela adamianSi mocemulia SesaZleblobis saxiT. misi Sesa- ontologiuri mimarTulebis mqone filosofiuri
Zleblobis sinamdviled qceva TviTon mas ekisreba. Tavis nakadebi filosofiis sagnad samyaros arsebis, misi sasrulo-
Tavi adamianad TviTon unda Seqmnas da TviTonve iyos Tavis bisa da usasrulobis, misi mTlianobis, misi drosa da sivrce-
Tavze pasuxismgebeli. Si arsebobis da substanciis problemis gadawyvetas miiCn-
dialeqtikuri materializmi filosofiis sagnad even.
acxadebs mTeli sinamdvilis, adamianis CaTvliT, arsebobis, Zalian mokled warmodgenili filosofiuri mimarTule-
moZraobis da ganviTarebis uzogadesi princi pebisa da kanon- bebis mier filosofiis sagnis mocemuli Tvalsazrisebi ar
ebis kvlevas. SeiZleba mTlianad mcdarad an naklovanebis armqoned gamo-
aqsiologiuri mimarTulebis filosofiam kvlevis vacxadoT. mivuTiTebT mxolod erT ZiriTad naklze da Rirse-
obieqtad gamoacxada sinamdvilis ara realuri movlenebi, aramed baze. yvela is problema, rac warmodgenili filosofiuri
e.w. irealuri sfero, romlis saerTo saxelwodebaa Rirebule- mimarTulebebisaTvis kvlevis sagnadaa qceuli, filosofii-

22 23
saTvis savaldebuloa. yvela isini samyaros mTliani filosofi- adekvaturi miznebi da Sesatyvisi samoqmedo programa. mec-
uri suraTis SeqmnisaTvis aucilebeli momentebia. magram yve- niereba gagebulia realuri sinamdvilis obieqtur gonebriv
la am mimarTulebaSi adgili aqvs Tavisebur calmxrivobas im suraTad. igi raRac miznis miRwevis saSualebas da sazrissac
azriT, rom nawili mTelis adgils ikavebs, anu mTliani si- am mizanTan kavSirSi iZens. umaRlesi mizani adamianis cx-
namdvilis, filosofiuri kvlevis mizniT, wina planzea wamoweu- ovrebaa. saWiroa miznisa da saSualebis gaerTianeba. e.i. saWiroa
li romelime erTi problema, Tundac mniSvnelovani, ise, rom gare sinamdvilisa da adamianis cxovrebis mTlianoba-
filosofiis mTlian saqmianobas am erTi problemiT cvlis. Si gaazreba. es saqme filosofias daevala. e.i. filosofia
am situaciis daZleva unda moxdes imiT, rom filosofiis arc calke aRebul bunebas Seiswavlis (es sabunebismetyvelo
sagnad gamoikveTos iseTi problema, romelic mTlian filosofi- mecnierebaTa saqmea), arc calke aRebul adamians (es humani-
ur daniSnulebas gadaswvdeba da sinamdviles mTlianobaSi tarul mecnierebaTa sferoa), filosofia Seiswavlis adamian-
moicavs, anu yvela aRniSnuli problemis mTlianobis garanti isa da bunebis, anu me-sa da arame-s mTlianobas. am saqmeSi
iqneba. filosofiis winaSe dgeba ramdenime kardinaluri sakiTxi.
warmodgenil wignSi filosofiis kvlevis sagnad TiToeuli maTganis gadawyvetis procesSi xdeba mosazrebaTa
gaazrebulia adamianis cxovreba. ara sicocxle, rogorc mTeli sistemis Camoyalibeba, romlisganac yalibdeba filosofi-
es sicocxlis filosofiaSia, aramed cxovreba. cxovreba ad- is calkeuli dargebi. aseTi dargebia: 1. ontologia. misi
amianis arsebobis wesia. adamianis cxovreba garegadamwvdomia ZiriTadi Temaa samyaros raobis sakiTxi. ra aris Cems garSemo
mTeli sinamdvilis mimarT, rogorc arsebulis, ise ararsebu- arsebuli samyaro da ra Tavisebureba axasiaTebs mas; 2. moZRvreba
lis. adamiani cxovrobs mTlian samyaroSi, adamianis cxovreba samyaros moZraoba-cvalebadobis Sesaxeb. aq adamianisaTvis
adamianisa da samyaros _ mesa da arames mTlianobaa. yvela ZiriTadi kiTxvaa _ ra xdeba Cems garSemo? ra procesebs aqvs
CamoTvlili problema ase Tu ise ukavSirdeba adamianis cx- adgili? 3. gnoseologia. igi agebulia codnis raobisa da
ovrebas. SesaZleblobis Temaze _ ramdenad adekvaturad meZleva si-
ra aris adamiani? ra aris misi cxovreba? ra aris namdvile codnaSi; 4. aqsiologia. aqsiologiuri xedviT ad-
cxovrebis sazrisi? risTvis cxovreba? rogor cxovreba? da amiani cdilobs sinamdvile dainaxos Sefasebis poziciidan
sxva. ZiriTadad es kiTxvebi iqneba mocemul wignSi gansaxil- da daadginos ra aris kargi da ra cudi; 5. filosofiuri
veli TiTqmis yvela Temis amosavali punqti. anTropologia. aq adamiani cdilobs sakuTari Tavis Semec-
nebas jerarsuli daniSnulebis poziciidan; 6. kulturis
filosofia (kulturologia). igi adgens, rogor xdeba gare
4. filosofiuri dargebi. mecniereba adamianis sinamdvilis gardaqmna-gaadamianureba da Sedegad adamianuri
Teoriuli moRvaweobaa. magram, adamiani am qveynad Teoretiko- samyaros Camoyalibeba. ra Taviseburebebi axasiaTebs aseT sam-
sad ar dabadebula. igi aseTad gaxada misma praqtikulma yaros; 7. eTika, anu zneobrivi filosofia, romelic ikvlevs im
interesebma. icxovro, niSnavs gqondes sakuTari miznebi, in- zneobriv normebs, rac ayalibebs adamianis zneobriv saxes; 8.
teresebi, idealebi... da SegeZlos maTi realizacia. amisaTvis esTetika _ igi adamians da mis cxovrebas Seiswavlis mSve-
saWiroa obieqturi miukerZoeblobiT jer Seqmna zusti gone- nierebisa da silamazis poziciidan; 9. cxovrebaSi adamiani-
brivi suraTi im garemosi, sadac mogiwevs cxovreba, Semdeg saTvis zebunebrivi Zalebis rwmena uzenaesi Rirebulebaa.
masTan sakuTari interesebis koordinaciis gziT gamoimuSavo misi kvleviTaa dakavebuli religiis filosofia.

24 25
5. filosofiis da kerZo mecnierebebis gene- samyaros mraval mecnierebebs Soris sakvlev obieqtebad dan-
tikuri kavSiris Sesaxeb. filosofiis gverdiT arsebobs awileba. Sedegad miviReT, rom filosofia aRmoCnda mefe liris
mravali kerZo mecniereba. amitom filosofiisa da kerZo mec- mdgomareobaSi (es Sedarebac vindelbandisaa) anu, rogorc
nierebebis urTierTobebis erT-erTi Temaa maT Soris gene- lirma Tavis qaliSvilebs ise gaunawila mTeli Tavisi sam-
tikuri kavSiris sakiTxi. warmoSobiT, ukavSirdebian Tu ara flobelo, rom TavisTvis aRaraferi darCa, aseve kerZo mec-
isini erTimeores, Tu maT damoukidebeli warmoSoba gaaCniaT? nierebebma ise dainawiles erTiani samyaro sakvlev obieqte-
Tu davaskvniT, rom isini erTimeoresTan genetikur kavSirSi bad, rom realuri sinamdvilidan filosofias aRaraferi dau-
arian, maSin romeli romlisagan iRebs saTaves. am kiTxvaze toves. ase aRmoCnda filosofia Tavisebur, miusafar mdgomar-
pasuxis sami varianti ikveTeba: 1. kerZo mecnierebebi iReben eobaSi.
saTaves filosofiisagan; 2. piriqiT, filosofia aRmocenda filosofiisa da kerZo mecnierebaTa urTierTobebis
kerZo mecnierebebidan; 3. orive maTgans erTimeorisagan aseTi gadawyveta mecnierulad sruliad aradamajerebelia.
damoukidebeli warmoSoba aqvT. ganvixiloT TiToeuli vari- aradamajerebelia imis mtkiceba, TiTqos istoriulad sul
anti. pirvelad gaCnda filosofia da mxolod Semdeg kerZo mec-
TiTqmis mTeli meoce saukunis manZilze, germaneli nierebebi. nebismieri mecniereba adamianis interesebTanaa
filosofosis v. vindelbandis gavleniT, gansakuTrebiT komu- dakavSirebuli. Znelia vifiqroT, TiTqos antikur berZnul
nisturi ideologiis sivrceSi, damkvidrebuli iyo aRniSnuli samyaroSi, Tavidan adamianebs sul ar ainteresebdaT kerZo
sakiTxis gadawyvetis pirveli varianti. TviTon v. vindel- mecnieruli problemebi, amitom am saqmes jer xels ar kidebd-
bandidan momdinare es Tvalsazrisi ZiriTadad aseTia. Tavda- nen. samagierod Zalian iyvnen dainteresebulni wminda
pirvelad, Zv. w. aRricxvis saberZneTSi warmoiSva mecnierebis filosofiuri TemebiT. gamodis, rom maSin roca ukve arsebob-
erTi dargi, romelic aerTianebda yovelgvari kerZo mecnier- da miwaze sakuTreba, Turme adamianebs ar ainteresebdaT miwis
uli codnis elementebs da amiT iyo erTi mecniereba. mas azomvis sakiTxi, romelic geometriis codnas moiTxovs, e.i.
filosofia daerqva. amiT termini `filosofia~ ara romelime geometria ar ainteresebdaT. samagierod ainteresebdaT, vTq-
konkretuli codnis, aramed igi yovelgvari codnis mTliano- vaT, iseTi filosofiuri sakiTxebi, rogorebicaa: samyaros
bis aRmniSvnelia. vRebulobT, rom kerZo mecnierebebi calke mTlianobis, misi sasrulobisa da usasrulobis, misi pirvel-
ki ar arseboben, aramed filosofiis wiaRSi embrionul mdgo- sawyisis (substanciis), adamianis adgilis am samyaroSi da
mareobaSi imyofebian. isini iq nel-nela viTardebian, mdidrde- sxva. sakiTxis aseT gadawyvetas xSirad amarTleben imiT, rom,
bian, Rrmavdebian da Zlierdebian. filosofiis siRrmeSi maT cxadia im epoqis adamianebs sasicocxlod ainteresebdaT (al-
aseT moZraoba-ganviTarebas dasWirda saukuneebi. bolos, axa- baT pirvel rigSi) pasuxebi im kiTxvebze, romlebic ismeba da
li drois epoqaSi, maTma ganviTarebam miaRwia im dones, roca wydeba kerZo mecnierebebSi, magram amasTan dakavSirebiT, mniS-
maT filosofiis wiaRSi yofniT ganviTarebis meti gasaqani vnelovani faqtori aRmoCnda istoriuli momenti. esaa isto-
aRar aqvT da amiT iwyeba kerZo mecnierebebis filosofiidan riuli etapi, roca adamianuri azrovneba gamodis miTologiuri
gamoyofa. am periodamde filosofiis saxiT arsebobda mx- formidan da iZens kritikul mecnierul saxes. amitom kerZo
olod erTi mecniereba. mTeli sinamdvile misi kvlevis sa- mecnierebebis embrionul mdgomareobaSi yofnis gamo jer Seu-
gani iyo. kerZo mecnierebebis filosofiidan gamoyofam gamoi- Zlebeli iyo maTi calke, damoukideblad arseboba. amis saSu-
wvia mravali mecnierebis arsebobis gaCena. iwyeba erTaderTi alebas ar iZleoda, rogorc mecnieruli saazrovno masalis,

26 27
ise adamianuri sulieri da teqnikuri resursebis simwire. es daemsgavseba imas, erT binaSi rom ramdenime ojaxi Seasax-
amasTanave, winapari Taobebis mier dagrovili codnis saerTo lon da yvelas erTad mainc erTi ojaxi daerqvas. Tu filosofia
maragi imdenad mwiri iyo, rom azri ar hqonda kidev ufro Tavis TavSi moicavs kerZo mecnierebebs, gamodis rom igi
mcire nawilebad daqucmacebuliyo calkeul kerZo mecniere- mainc ar yofila erTi mecniereba. filosofiis erTaderToba
baTaTvis. Tanac, adamianis sicocxlis xangrZlivoba sruliad unda niSnavdes mis iseT arsebobas, roca sxva mecniereba ar
sakmarisi iyo, raTa erT adamians (mecniers) yvela dagrovili arsebobs. da Tu es sxva mecnierebebi mainc arseboben, aRar
codnis Seswavla-aTviseba moeswro. Semdeg ki axali mecnier- aqvs mniSvneloba isini arseboben TviT filosofiaSi Tu
uli Ziebebi ganexorcielebina. ase gaCnda imdroindeli filosofiis gareT. mecnierebaTa simravlesTan gvqonia saqme
moazrovneebis Taviseburi `yovlismcodneoba~. maT icodnen da ara filosofiis erTaderTobasTan. meorec, romc davuSvaT,
TiTqmis yvelaferi, rac im droisaTvis icoda saerTod kaco- kerZo mecnierebebis filosofiis wiaRSi arseboba, es aranair-
briobam. yovlismcodneoba ar niSnavs yovlisSemZleobas. es ad ar unda niSnavdes maT filosofiad gamocxadebas. mec-
ukanaskneli absoluturi da srulyofili codnis sawindar- nierebis raobas misi kvlevis sagani da xerxebi gansazRvraven
ia. igi araa adamianuri unari. igi mxolod RmerTis unaria. da ara is, Tu sad aris igi ganTavsebuli. ar SeiZleba fizika,
yovlismcodneoba ki imdenad codnis sibevreze, siRrmeze da Tu igi filosofiis wiaRSia, filosofiad gamovacxadoT, xolo
srulyofilebaze ki ar miuTiTebs, ramdenadac, piriqiT _ cod- Tu igi gamoeyofa filosofias, mxolod maSin iqceva fizikad.
nis simwiresa da arasrulyofilebaze. antikuri periodidan fizika yovelTvis da yvelgan fizikaa.
TiTqmis meTvramete saukunemde kacobriobis sulieri atmosf- filosofiisa da kerZo mecnierebebis urTierTobis
ero rogorRac gulisxmobs yovlismcodneobas da yovlism- gadawyvetis meore varianti, erTi SexedviT, TiTqos ufro
codneebs. maT xSirad enciklopedistebsac uwodeben. igulisxme- logikurad gamoiyureba. am variantis mixedviT, piriqiT, filoso-
ba ara mxolod isini, vinc uSualod enciklopediebs werdnen. fia poulobs saTaves da sayrdens kerZo mecnierebebSi. es
meTvramete saukunis Semdeg kacobriobis xelSi imdeni varianti umjobesia imiT, rom masSi ukve gamoiricxeba mecnier-
codna dagrovda, rom ukve SeuZlebeli iyo erT sicocxleSi uli azrovnebis saTaveSi filosofiis pirveloba da erTad-
yvela misi Seswavla _ aTvisebis moswreba. aseve SeuZlebeli erToba. logikurad igi imiTacaa ukeTesi, rom igi filosofi-
aRmoCnda kacobriobis mier dagrovil codnis maragTan erTi is refleqsur bunebas eyrdnoba. filosofiis erT-erTi
adamianis SeWideba, raoden maRali donis inteleqtualuri da gamokveTili da tradiciuli dargia gnoseologia, anu, moZRvreba
nebelobiTi resursebic unda hqondes mas. Seiqmna aucile- mecnieruli Semecnebis da codnis raobisa da SesaZleblobis
bloba adamians xeli aeRo yovlismcodneobaze da enciklope- Sesaxeb. gnoseologia gaCnda ara filosofiis ganviTarebis
diurobaze. CaiTvala, rom amis pretenzia mxolod Tavxeduri romelime gviandel etapze, aramed dRidan saerTod filosofiis
siTamamea, magram roca msjeloba exeba antikur berZnul sam- gaCenisa. filosofia refleqsuri azrovnebis formaa. refleq-
yaros, aq vindelbandiseuli Tvalsazrisi pirdapir miuTiTebs suria gnoseologiac. igi eZebs codnas codnis Sesaxeb. cod-
filosofiis yovlismcodneobaze da enciklopediurobaze. rac nis Sesaxeb filosofiuri codna rom daadginos, mas saazrovno
arasworad unda CaiTvalos. jer erTi, imitom, rom Tu realu- masalad winaswar raRac mecnieruli codna unda hqondes
rad arsebulad mxolod filosofias warmovidgenT, xolo mocemuli. anu mas raRacnairad win unda uswrebdes konkret-
kerZo mecnierebebis imave filosofiis wiaRSi arsebulad da uli mecnierebebis mier mopovebuli codna. es logikuri
yvelafer amis mTlianobas davarqmevT sakuTriv filosofias, moTxovna, safuZvel-Sedegis princi piT, kerZo mecnierebebs

28 29
filosofiaze win ayenebs. magram es mainc imas ar niSnavs filosofiaSi, paralelurad aseve kerZo mecnierebaSi: Talesi,
TiTqos filosofia kerZo mecnierebebis wiaRidan ibadebodes, piTagora, aristotele. TviT aristoteles mier ganxorciele-
anu, genetikurad maTTan iyos mibmuli. kerZo mecnierebebidan buli mecnierebaTa klasifikacia SeuZlebeli iqneboda kerZo
rom vcadoT filosofiis warmoSoba, amiT an kerZo mecniereba mecnierebebis damoukideblad arsebobis gareSe. xolo is, rom
unda iqces filosofiad, an filosofia kerZo mecnierebad. es rogorc warsulSi, ise xSirad Tanamedrove pirobebSic ter-
ki dauSvebelia. kerZo mecnierebebis wiaRSi filosofiis da- min `filosofias~ iyeneben ara misi specifikurobis datvirTviT,
badeba niSnavs imas, rom iq daisva da wydeba filosofiuri aramed zogadad codnis krebiTobis azriT, es dasaSvebad Cai-
sakiTxebi. es imis maCvenebeli iqneba, rom kerZo mecniereba Tvala mxolod maSin, roca mecnieruli sizustis aucileblo-
imiT araa dakavebuli, ra saqmianobac misi pirdapiri movale- ba araa. aseTi sizustis pirobebSi ki `filosofia~ ar Sei-
obaa. aseT SemTxvevaSi igi an unda daubrundes Tavis pirdapir Zleba iyos yvelanairi codnis krebsiTi saxeli. sxva SemTx-
movaleobas da awarmoos swored kerZo mecnieruli kvleva, an vevaSi filosofia dakargavda Tavis specifikurobas, anu Tavis
unda gadaiqces filosofiad. misi mxridan ori saqmis keTeba namdvil saxes.
or gansxvavebul mecnierebad arseboba iqneba, rac darRvevaa arseboben iseTi faqtebi, romlebic ar adastureben
mecnierebisaTvis savaldebulo princi pis: erTi mecniereba _ aRniSnuli pirveli da meore variantebis siswores da
erTi sakvlevi sagani. xazi unda gaesvas im garemoebasac, rom amasTanave ar upirispirdebian mesame variantis namdvilobas.
kerZo mecnierebebi mravalia. Tu filosofia kerZo mecnier- cnobilia iseTi kerZo mecnierebebi (fsiqologia, formaluri
ebebis wiaRSi Cndeba, maSin sakiTxavia, kerZod romelSi? ratom logika, sociologia), romlebic marTla filosofiis wiaRi-
romelime erTSi da ara meoreSi? iqneb cal-calke yvelasagan dan iReben saTaves. magram sanam isini filosofiaSi vi-
iRebs saTaves? am ukanasknel SemTxvevaSi unda migveRo Tardebodnen, Sinaarsobrivad swored filosofiis nawilad,
filosofiebis simravle. magram filosofiac iseve erTia, anu filosofiebad ganixilebodnen. aris iseTi dargebic
rogorc mag. fizika, maTematika, astronomia da sxva. msgavsi (eTika, esTetika, aqsiologia, gnoseologia, ontologia), rom-
situacia badebs iseT kiTxvebs, romelzec faqtebiTa da logi- lebic filosofiaSi viTardebodnen da mudam filosofiis
kiT gamarTlebuli pasuxis gacema SeuZlebeli xdeba. nawilebad rCebian. iseTi dargebi, rogorebicaa bunebismec-
pirveli ori variantis ukugdebis Semdeg erTaderTi nierebis filosofia, teqnikis filosofia, kibernetikis filoso-
misaRebi variantia filosofiisa da kerZo mecnierebebis ise- fia, samarTlis filosofia, religiis filosofia, kulturis
Ti urTierToba, roca sawyis etapze gamoiricxeba romelime filosofia da sxv. Sesatyvis kerZo mecnierebaze dayrdno-
maTganis pirveloba da erTaderToba. amiT gamoiricxeba war- biT warmoiSvnen. im momentSi isini swored mocemuli kerZo
moSobis TvalsazrisiT maT Soris genetikuri kavSiri. amas mecnierebis Semadgenel nawilad ganixilebodnen. magram
adasturebs istoriuli faqtebic. Zv. w. aRricxvis saberZneT- rodesac maT gamokveTili filosofiuri mimarTuleba miiRes,
Si adgili hqonda rogorc calke kerZo mecnierul kvlevas, ukve erTiani filosofiuri azrovnebis SinaarsSi moeqcnen.
mag. iseTi mkvlevarebis moRvaweobiT, rogorebic iyvnen ar- aris iseTi kerZo mecnierebebi, romlebic filosofiamde da
qimede, evklide, hi pokrate da sxvani, aseve adgili hqonda wmin- filosofiisagan sruliad damoukideblad Camoyalibdnen (maTem-
da filosofiur kvlevebsac mag. parmenides, heraklites, pla- atika, astronomia, meqanika, medicina da sxva). xolo im kerZo
tonis da sxvebis moRvaweobiT. adgili hqonda iseTi moazrovnee- mecnierebaTa ricxvs, romlebic filosofiisagan damoukide-
bis moRvaweobasac, romlebic awarmoebdnen kvlevas rogorc blad saukuneebis Semdeg warmoiSvnen da damoukidebladve

30 31
ganagrZnoben arsebobas, miekuTvnebian: kibernetika, eleqtron- problemis kvleva warmoebs, magram es ar arRvevs aRniSnul
ika, informatika da sxva. princi ps, vinaidan yvela es sakiTxi Tu problema emsaxureba
im erTi sakvlevi sagnis Seswavlas. es princi pi ar upir-
ispirdeba arc im viTarebas, roca erTi mecnierebis SigniT
6. filosofiisa da kerZo mecnierebebis urT- xdeba calkeuli dargebis Camoyalibeba. mag. fizika erTi
ierTobis Sesaxeb. filosofiuri Ziebis sagani adamianis, mecnierebaa, magram mis SigniT sakmaod mravali (myari sx-
misi cxovrebis raobis da sazrisis problemaa. igi cxovrobs eulebis fizika, birTvuli fizika, maRali da dabali temper-
im erTaderT samyaroSi (universumSi), sadac Tavmoyrilia da aturebis fizika da sxva) dargebi funqcioben. aqac im SemTx-
masTan erTad arseboben is sagnebi da movlenebi, romelTa vevasTan gvaqvs saqme, roca mecnierebis SigniT arsebuli calkeu-
erToblioba qmnis adamianis samoqmedo garemosa da asparezs. li dargebi mTliani mecnierebis, mis im erTi sakvlevi sagnis
cxovrebaSi warmatebis mizniT adamiani valdebulia mecnier- siRrmiseul da yovelmxriv Seswavlas emsaxureba.
ulad Seiswavlos es garemo. am mizniT, istoriulad, misi aRniSnuli princi pis dacviT xerxdeba mecnierebebs
winsvlis Sesatyvisad, sxvadasxva etapze igi qmnis sxvadasxva Soris `mSvidobiani Tanaarseboba~, erTimeoris sferoSi Seu-
mecnierebas. Cndeba mecnierebaTa simravle, rac iwvevs sxva- Wreloba. am principis dacviT gamokveTavs da adgens TiToeu-
dasxva niSniT maT dayofa-dajgufebas. erTimeorisagan asxvave- li mecniereba Tavis sakvlev sagans. es princi pi unda iyos
ben sabunebismetyvelo da humanitarul, fundamentur da gamoy- daculi filosofiasa da konkretul mecnierebebs Soris urT-
enebiT, zogad da konkretul mecnierebebs. filosofia ganix- ierTobaSic.
ileba rogorc azrovnebis fundamenturi, humanitaruli, zoga- imis gamo, rom samyaro erTaderTia, xolo misi Semswav-
di dargi. leli mecnierebani sakmaod bevri, aRniSnuli principis dacva
mecnierebaTa simravle maT Soris urTierTobis mareg- SesaZlebelia mxolod maSin, roca adgili aqvs am erTi sam-
ulirebeli princi pebis arsebobas moiTxovs, romlis meSveo- yaros, mraval mecnierebebs Soris raRac niSniT, raRac as-
biTac moxdeba samyaros, rogorc erTis, sxvadasxva mecnier- peqtiT abstraqtul dayofa-danawilebas. am dayofis Sedegad
ebebs Soris, sakvlev obieqtebad dayofa-danawileba. erT-erTi erTi konkretuli mecniereba sakvlev sagnad iRebs samyaros
aseTi fundamenturi princi pia: _ erTi mecniereba _ erTi romelime erT nawils, erT segments, romelic samyarosaTvis
sakvlevi sagani. es niSnavs, yovel calkeul mecnierebas mis- marTlac nawilia, xolo TviT konkretuli mecnierebisaTvis
Tvis kuTvnili erTi sakvlevi sagani aqvs. anu ar SeiZleba erTi mTeli sakvlevi sagania. ama Tu im mecnierebis konkret-
mecniereba erTi iyos da paralelurad or an ramdenime sagans uloba imiTaa gamowveuli, rom igi sinamdvilis mxolod rome-
ikvlevdes. aseT SemTxvevaSi igi or an ramdenime mecnierebad lime konkretul nawils Seiswavlis da ara mTlian sinamd-
CaiTvleba. arc is SeiZleba, rom sakvlevi sagani erTi iyos da viles.
mas erTi da imave niSniT, erTi da imave aspeqtiTYori an filosofia moiazreba azrovnebis uzogades dargad.
ramdenime mecniereba Seiswavlides. aseT SemTxvevaSi saqme filosofiuri kvleviTi Ziebebi mimarTulia sinamdvilis ara
gveqneba ara or an ramdenime mecnierebasTan, aramed erTTan. romelime konkretul nawilze, msgavsad konkretuli mecnier-
yovel calkeul mecnierebas erTi konkretuli saxeli aqvs da ebebisa, aramed erTian-mTlian sinamdvileze. misi fiqris sa-
mis erT saxels misi erTi sakvlevi sagani gansazRvravs. cxa- gani mTliani samyaroa. igi cdilobs mTliani samyaro rogor-
dia, TiToeul mecnierebaSi uamravi konkretuli sakiTxis da Rac `xelis gulze~ gadmoiSalos da mTlianobaSi dainaxos,

32 33
gaiazros. amas filosofia SesZlebs mxolod maSin, Tu igi mecnierebebis urTierTobis arc erTi aRniSnuli mosazreba
moaxerxebs sinamdvilis uzogadesi mxareebis wvdomas. mTliani ar iqneba swori.
samyaros gonebrivi suraTi aseTi zogadobebis konstruqciu- filosofiis gansakuTrebuloba imaSi ki araa, rom igi
li mTlianobaa. arsebobs zogadobis sxvadasxva doneebi da saerTod zogadis kvleviTaa dakavebuli. princi pSi yoveli
safexurebi. filosofia sinamdvilis uzogadesi mxareebis kv- konkretuli mecnierebac zogadis kvlevas misdevs. yoveli
levaa. igulisxmeba iseTi zogadoba, romelze ufro maRali mecnierebis saqmea kanonebis Zieba. kanoni ki yovelTvis zog-
zogadoba aRar arsebobs. mxolod aseTi zogadobebis saSu- adi bunebisaa. nebismier mecnierebaSi SemuSavebuli nebis-
alebiT xerxdeba samyaros mTlianobaSi xedva. mieri cneba ukve zogadi bunebisaa. filosofiis gansakuTreb-
filosofiis zogadobis specifikis Sesaxeb qvemoT iqneba uloba misi saZiebeli zogadobis specifikurobaSia. aseTi
msjeloba. amjerad imis Sesaxeb, rom filosofiasa da konkre- zogadoba konkretuli mecnierebebis saZiebeli zogadobebis
tul mecnierebebs Soris mTliani sinamdvilis sakvlev obieqte- gvari ki araa, aramed maTi substanciuri safuZvelia. yovel
bad aseTma danawilebam ar unda migviyvanos maT Soris urT- konkretul mecnierebas Tavisi fundamenturi wanamZRvrebi,
ierTobis mTlianad gvar-saxeobiT mimarTebaze dayvanamde. saboloo jamSi, filosofiaSi aqvs. es niSnavs Semdegs: yoveli
logikis eniT, gvar-saxeobiTia or cnebas Soris iseTi mima- konkretuli mecniereba ikvlevs garkveul sagnebsa da movle-
rTeba, rodesac erTi cnebis moculoba (cnebaSi Semaval sagan- nebs da cdilobs maT Sesaxeb WeSmaritebis dadgenas, magram am
Ta erToblioba) mTlianad Sedis meore ufro farTo cnebis saqmis ganxorcieleba SeuZlebeli iqneboda, Tu winaswar ar
moculobaSi, rogorc nawili mTelSi. vaSlis cnebis mocu- iqna gaazrebuli ra aris WeSmariteba, ra aris mcdaroba, rogor
loba Sedis xilis cnebis moculobaSi. amitom xilis cneba, ganvasxvavoT isini erTimeorisgan, rogoraa SesaZlebeli, ra
rogorc gvari, vaSlis, rogorc saxeobasTan mimarTebaSi zoga- aris misi kriteriumi; yoveli mecnieruli Zieba aris Semec-
dia. aseTi saxis zogadi dgindeba mxolod saxeobasTan mima- nebiTi procesi. SemecnebiTi procesis wamowyeba winaswar
rTebaSi. saxeobebi yovelTvis simravlis saxiTaa warmodgeni- moiTxovs saerTod Semecnebis raobisa da misi SesaZleblobis
li. gvari erTia. saxeobebis ararseboba gamoricxavs maTi sakiTxSi garkvevas; yoveli mecnieruli Zieba raRac codnis
gvaris arsebobas. vaSlis garda rom ar arsebuliyo xilis dadgenas emsaxureba. amisaTvis ki winaswar imaSi garkvevaa
sxva saxeobebi, maSin xilis cneba, rogorc gvari, rogorc zog- saWiro, Tu ra aris saerTod codna. iqneb imas, rasac codnas
adi, ar iarsebebda. e.i. gvar-saxeobiT mimarTebaSi gvaris, rogorc vuwodebT, es mxolod Cveni iluziaa da skepticizmi gardauva-
zogadis arseboba mTlianad saxeobis, rogorc erTeulis arse- lia.
bobazea damokidebuli. Tu filosofiasa da konkretuli mec- yoveli mecniereba eZiebs da arkvevs garkveul konkret-
nierebebis urTierTobas gvar-saxeobiT mimarTebaze daviyvanT, ul sferoSi moqmed kanonebs. magram SeuZlebelia garkveul
maSin konkretuli mecnierebani filosofiis Semadgenel naw- movlenas kanoni uwodo, Tu winaswar ar gaqvs kanonis raobis
ilebad gamocxaddebodnen, rac sruliad gaumarTlebeli iqne- cneba; yoveli kanoni aucileblobis formaa. kanonebis Zieba
boda. Tu davuSvebT, rom filosofia aris gvari konkretuli aucileblobis Ziebaa. aucileblobis Zieba SeuZlebeli iqne-
mecnierebebisa, maSin konkretuli mecnierebani filosofiis boda winaswar Tu ar gvaqvs aucileblobis cneba. ra aris igi
danamatad gamocxaddebian, xolo Tu CavTvliT, rom konkretu- da arsebobs Tu ara saerTod? iqneb aucilebloba sulac ara
li mecniereba aris saxeoba filosofiisa, maSin igi arsebi- namdvili aucilebloba da igi mxolod adamianis fsiqologiuri
Tad filosofiad gamocxaddeba. filosofiisa da konkretuli Cvevaa, rogorc amas d. hiumi gvisabuTebs. aseTi kiTxvebi Sei-

34 35
Zleba daisvas arsebisa da movlenis, moZraobisa da uZraobis, pretenzias, Tanabrad moeTxovebaT, maTi SesaZleblobis far-
arsebobisa da ararsebobis, wyvetadobisa da uwyvetobis, sasru- glebSi, mecnierulobisaTvis dawesebuli normebis dacva; mo-
lobisa da usasrulobis, sikeTisa da borotebis, mSvenierebisa eTxovebaT maT mier miRebuli Sedegebis arsebiToba, siRrme,
da simaxinjis da mravali sxva cnebebis Sesaxeb. yoveli mec- sisuste, kategoriuloba dasabuTebaSi. yvela mecniereba WeS-
niereba Tavis konkretul kvlevaSi moixmars am cnebebs ise, maritebis maZiebelia. WeSmariteba ki yvelasTvis erTia. aq
rom am cnebebis gamomuSaveba TviTon am konkretul mecnier- filosofia ar SeiZleba gamonaklisi iyos. filosofiaze mar-
ebebSi ki ar xdeba, aramed filosofiaSi. am azriT, filosofia Tlac miuTiTeben, rogorc zogad mecnierebaze, Tumca zogads
konkretuli mecnierebebis Taviseburi substanciuri sayrde- yvela mecniereba ikvlevs, oRond filosofiis zogadoba sul
nia, maTi aucilebeli winapirobaa. sxva garemoebaze migvaniSnebs.
gavrcelebuli Tvalsazrisis mixedviT calkeuli mec-
nierebebi Seiswavlian sinamdvilis garkveul nawilebs, mis
7. filosofiis zogadoba. sruliad ymawvili, romel- kerZo sferoebs. amitom uwodeben maT kerZo mecnierebebs.
mac pirvelad moismina da gaacnobiera sityva `filosofia~ da xolo filosofia sinamdviles Seiswavlis misi kerZo sfer-
gaigo am dargis arseboba, cnobismoyvareobiT ekiTxeba mozrdil oebis mTlianobaSi, rogorc erTian mTels. amitom uwodeben
moqalaqes, romelic misi warmodgeniT, swavluli unda iyos: mas zogad mecnierebas. Sedegad viRebT, TiTqos, filosofiasa
gTxovT amixsnaT, _ ra aris filosofia? etyoba, arc moqalaqes da kerZo mecnierebebs Soris urTierToba gvar-saxeobiT prin-
hqonda filosofiis raobis ase Tu ise zusti warmodgena, cipze iyos dayrdnobili. is, rom kerZo mecnierebebis kvlevis
magram mas ar SeeZlo ymawvili upasuxod daetovebina, amitom areSi eqcevian sinamdvilis calke sferoebi, _ faqtia. isic
garkveuli dafiqrebis Semdeg miugo: _ filosofia aris iseTi faqtia, rom filosofiuri Ziebis sferoSi eqceva mTeli samya-
mecniereba, sadac yvelafers Seiswavlian zogadad, magram konkre- ro. miuxedavad amisa, filosofiasa da kerZo mecnierebebs Soris
tulad _ arafers. ymawvilisaTvis moulodneli da gaugebari urTierToba ar SeiZleba gvar-saxeobiTi urTierTobis prin-
iyo mosmenili pasuxi. kiTxva axla sxvanairad dausva: _ maS ci piT iqnes gagebuli. filosofia ar aris kerZo mecnierebe-
vinaa filosofosi? pasuxi daaxloebiT igive iyo: _ filoso- bis gvari. miT ufro, kerZo mecnierebebi ar arian filosofiis,
fosi aris is, vinc zogadad icis yvelaferi, magram konkretu- rogorc gvaris, saxeobebi. orive rigis mecnierebebi sxvadasx-
lad araferi. aseTi pasuxebiT Secbunebulma ymawvilma bolo va saqmes asruleben, magram Tanabari statusiT da Tanabari
SekiTxvis saxiT sTxova ganemarta ras niSnavs `zogadad Ses- uflebebiT arseboben. gvar-saxeobiTi principi bundovans xdis
wavla~, `zogadad codna~. zogadad, anu miaxloebiT, zedapiru- filosofiis zogadobis namdvil bunebas, ikargeba filosofi-
lad, ara arsebiTad, roca sagnis Sesaxeb raRac ici, magram is arsebiTi gansakuTrebuloba, romliTac igi gamoirCeva ker-
arsebiTad da zustad araferi ici _ iyo pasuxi. es SemTxveva Zo mecnierebebisagan. saqme is aris, rom filosofiis arsebiT
imaze mianiSnebs Tu ra azriT ar unda gavigoT filosofiis specifikas is ar warmoadgens, rom igi zogadis kvleviTaa
zogadoba. mecnierebebis mimarT ar SeiZleba vimsjeloT met- dakavebuli (princi pSi ara marto filosofia, aramed yoveli
naklebobis sazomiT. ar SeiZleba romelime mecnierebis mima- kerZo mecniereba zogadis kvlevas awarmoebs, ramdenadac nebi-
rT maRali simkacris moTxovnebi iyos dawesebuli, xolo sxva smieri cneba, kanoni, filosofiuria igi Tu kerZo mecnierebis,
romelimes mimarT garkveuli liberaluri daTmobebi da Se- zogadia), aramed mis mier saZiebeli zogadis gansakuTrebulo-
RavaTebi. dargebs, romlebic mecnierul kvlevaze acxadeben baa. filosofia momarTulia kerZo mecnierebebisagan gansx-

36 37
vavebuli zogadis kvlevisaTvis. misi es gansakuTrebuloba filosofiis yvela pirveladi princi pi. isini Tavisi sub-
mis moculobiT mxareSi ki ar unda veZioT, aramed mis arseba- stanciurobis gamo uzogadesi principebia ara gvar-saxeobiTi,
Si. swored es qmnis filosofiis specifikas. anu moculobiTi mimarTebiT, aramed maTi arsebiTi bunebidan
gvar-saxeobiT urTierTobaSi zogadi Tavis zogadobas gamomdinare sayovelTao da aucileblobiTi mniSvnelobiT.
erTeulTan mimarTebaSi inarCunebs. am mimarTebis gareSe zog- maT Zala da mniSvneloba aqvT yovelive arsebulis mimarT.
adi aRaraa zogadi. filosofiis specifika dakavSirebulia aqedan Cndeba sinamdvilis nebismieri movlenis filosofi-
iseT zogadTan, romelic TavisTavad zogadia, erTeulebTan urad ganxilvis SesaZlebloba. nebismieri movlena SeiZleba
mimarTebis gareSec, filosofiaSi cnobilia wyviladi cnebe- gaxdes filosofiuri msjelobis sagani, vinaidan misi siRrm-
bi (kategoriebi). isini mTlian sinamdviles or sapirispiro iseuli dafuZneba xdeba swored filosofiis uzogades princ-
mxared yofen. mag. aucilebloba da SemTxveviToba, arseba da i pebze. es princi pebi yvela mecnierebisaTvis, mTeli adamia-
movlena da sxva. wyvilSi Semavali cnebebi zogadi cnebebia. nuri azrovnebisaTvis, pirveladi anu sawyisi amosavali princ-
aseT cnebaTa jgufs miekuTvneba erTeulisa da zogadis cnebe- i pebia.
bis wyvilic. amitom igulisxmeba, rom erTeulic zogadia da filosofiis zogadobasTan dakavSirebiT Tavs iCens
zogadic zogadi. moculobis TvalsazrisiT, isini amowuraven princi puli kiTxva _ ras eyrdnoba, raSi poulobs dafuZnebas
mTlian samyaros. magram Tu am wyvilidan calke aviRebT filosofiis zogadoba anu aRniSnuli pirveladi princi pebi
romelime erTs, igi moculobis TvalsazrisiT veRar iqneba da cnebebi? Tu SevecdebiT maT dafuZnebas maTgan gansxvave-
sinamdvilis amomwuravi. es imis gamo, rom moculobis Tval- bul da maTdami winmswreb sayrdenze, maSin isini dakargaven
sazrisiT, mocemuli wyvilidan, vTqvaT, zogadis cneba veRar TavianT substanciurobas da pirveladobas. amiT filosofi-
gavrceldeba erTeulebze. amitom erTeulebisagan izolire- is miRma aRmoCndebian, rac, sabolood, filosofiis gauqmeba
buli zogadoba kargavs Tavis zogadobas. antikur periodSi, iqneba da azrovneba usasrulo regresSi CaiZireba. xolo Tu
platonTan kamaTSi aristotele zogadisa da erTeulis urT- maT miviRebT yovelgvari sayrdenis, yovelgvari dafuZnebis
ierTobas swored am kuTxiT udgeboda. miuxedavad amisa, gareSe, maSin filosofia rwmenis sferod gardaiqmneba da esec
filosofiuri princi pebis da cnebebis, maT Soris zogadisa filosofiis gauqmebad CaiTvleba. am problemis gadawyvetis
da erTeulis buneba imaSi mdgomareobs, rom es cnebebi erTim- pirveli biZgi gaCnda sokrate-platonis naazrevSi, roca maT
eorisagan damoukidebladac inarCuneben TavianT zogadobas sofistebTan da skeptikosebTan kamaTis procesSi wamoayenes
(erTeulic zogadia), oRond ara moculobis TvalsazrisiT, WeSmaritebis uaryofis SeuZleblobis Sesaxeb TviTdamsabuTe-
aramed TavianTi arsebiTi mniSvnelobiT. platons zogadobis beli argumenti. WeSmaritebis uarmyofeli debuleba TviTon
aseTi gageba hqonda mxedvelobaSi, ris gamoc misadmi aristo- unda iyos WeSmariti. mxolod maSin eqneba mas uaryofis Zala.
teles kritika aradamajereblad unda CaiTvalos. wyvilidan WeSmaritebis uaryofa WeSmaritebis arsebobas adasturebs da
aRebuli TiToeuli cneba moculobiT ar vrceldeba meore ar uaryofs. e.i. WeSmariteba Tavis Tavis TviTdamsabuTebeli
cnebaze, magram mainc inarCunebs zogadobas am sferos mimarT- movlenaa. mas sayrdenad misgan gansxvavebuli sxva movlena ar
ac imis gamo, rom es cnebebi logikurad yovelTvis gulisx- sWirdeba. axal filosofiaSi, azrovnebis uaryofis SeuZle-
moben erTimeores. am gagebiT sayovelTao (zogad) mniSvnelo- blobis argumentiT imave Sedegamde midis dekarte, ris baza-
bas iZens ara marto uSualod zogadi, aramed erTeulis cne- zec Rebulobs cnobil debulebas `vazrovneb, maSasadame varse-
bac. anu erTeulis cnebac zogadia. aseT zogadobas flobs bob~. spinozas filosofiaSi es argumenti gamovlinda sub-

38 39
stanciis problemis gadawyvetis momentSi, rogorc im pirve- mecnierebebis monacemebi, magram dasabuTeba da misi meqanizmi
li sawyisisa, rac safuZvlad edeba yovelive arsebuls, magram yovel mecnierebas sakuTari unda hqondes. filosofia das-
TviTon mas ar SeiZleba sxva raime edebodes safuZvlad, TviT- abuTebaSi sxva mecnierebas ki ar eyrdnoba, aramed sakuTar
mizezobriobaze dayrdnobiT, garda sakuTari Tavisa. aRniSnu- filosofiur-logikur TviTmizezobriv zogad sawyisebs. TviT-
li istoriuli memkvidreobis gaTvaliswinebiT, cnobili qarTve- mizezobriv zogad princi pebze dayrdnobiT, filosofiaSi
li filosofosi savle wereTeli `usasrulo daskvnis~ sax- adgili aqvs TviTdasabuTebadobis princi ps. esaa filosofi-
elwodebiT qmnis logikur koncefcias, romlis mixedviT is refleqsuroba, rac filosofiuri zogadobiT ganisazRvre-
filosofiis aRniSnuli substanciuri pirveladi principebi, ba.
azrovnebisaTvis iseTi sawyisebia, romlebic gamoirCevian re-
fleqsurobiT, sakuTar Tavs eyrdnobian da TviTdasabuTebad-
ni arian. es iTqmis ara marto zogadis mimarT, aramed yvela im 8. aris Tu ara filosofia mecniereba. filoso-
cnebis Sesaxebac, romlebic filosofiis pirvelad princi- fia xasiaTdeba mTeli rigi iseTi niSan-TvisebebiT, romlebic
pebs qmnis. yvela isini zogadi bunebisani arian. maTi zogado- aSkarad miuTiTebs imaze, rom igi mecnierebaa. amasTanave mas
ba gansazRvravs filosofiis zogadobas. mag. dadebiTis uary- gaaCnia iseTi maxasiaTeblebic, romlebic aZneleben filosofiis
ofiT Sedegad isev dadebiTi unda miviRoT; uaryofis uaryofa mecnierebad arsebobisaTvis dadgenil CarCoebSi moTavsebas.
uaryofas ki ar auqmebs, aramed mas faqtad aqcevs; aucileblo- amitom bunebrivad gaCnda kiTxva _ aris Tu ara filosofia
bis uaryofa maSin moxerxdeba, Tu es uaryofa aucileblobis mecniereba? am kiTxvis garSemo Camoyalibda urTierTsapir-
bunebisaa, es ki aucileblobis dadgenaa da ara misi uaryofa. ispiro Tvalsazrisebi. erTni, romlebic filosofias mec-
formis uaryofa uaryofis formas moiTxovs; Sinaarsis uaryo- nierebad miiCneven, meoreni, romlebic filosofiis mecniere-
fa garkveuli SinaarsiT unda iyos warmodgenili da a.S. bad arsebobas uaryofen.
konkretuli mecnierebis princi pebi yovelTvis gulisxmobs filosofiis da mecnierebis urTierTobis sakiTxi is-
da eyrdnoba filosofiis aseT pirvelad princi pebs. amitom toriulad garkveuli mrudeTi aRiniSneba. rogorc ukve iTqva,
filosofiasa da kerZo mecnierebebs Soris urTierToba imde- iyo Tvalsazrisi, romelic mecnierebis dasawyiss filosofi-
nad gvar-saxeobiTi araa, ramdenadac safuZvel-Sedegis urT- is warmoSobas ukavSirebs. filosofiis warmoSobiT daiwyo
ierTobaze dayrdnobili. mecnierebis istoria. Semdeg daiwyo mecnierebs Soris
filosofiasa da kerZo mecnierebebs Soris urTierTo- filosofiis prioritetulobis qadageba. erTis mxriv, termini
basTan dakavSirdebiT xSiria msjeloba imis Taobaze, rom `filosofia~ mecnierebebis krebsiTi saxelis rangSi iqna
filosofia Tavis sayrdens poulobs kerZo mecnierebebSi, xolo ayvanili da amiT igi gauigivda saerTod `mecnierebis~ ter-
kerZo mecnierebebi filosofiaSi. aseT msjelobas SeuZlia mins. meores mxriv, adgili hqonda filosofiis epiTetebiT
Segviyvanos logikur wreSi, rac mecnierebisaTvis Cixia. cxa- Semkobas _ `mecnierebaTa dedofali~, `mecnierebaTa mecniere-
dia, mecnierebebs Soris Taviseburi `TanamSromloba~ Cveu- ba~ da sxv. XIX-XX ss-Si pozitivizmSi filosofia ganiwminda
lebrivi movlenaa. filosofias SeuZlia kerZo mecnierebebs yvela im maxasiaTeblisagan, romelic mas ganasxvavebda ti pi-
daesesxos magaliTebi, romlebic imdenad dasabuTebas ar em- uri mecnierebebisagan da amiT Seecadnen igi daeyvanaT kerZo
saxurebian, ramdenadac dasabuTebulis demonstrirebas. filoso- mecnierebis doneze. amiT filosofias suli amoacales.
fias isic SeuZlia, rom saazrovno masalad gamoiyenos kerZo filosofiisaTvis sakuTari sulis (arsis) dabrunebis mizniT,

40 41
eqsistencialur filosofiaSi iyo mcdeloba misi mecnierebe- Tumca es dasabuTeba, mis epoqaSive, naklebad damajerebeli
bisagan sruli gamijvnisa. aRmoCnda. dReisaTvis mecnierebaSi ukve keTdeba saerTo daskv-
imisaTvis, rom pasuxi gaeces, aris Tu ara filosofia na imis Taobaze, rom bolomde srulyofili mecnieruli das-
mecniereba, unda dadgindes misi is maxasiaTeblebi, romliTac abuTebis ganxorcieleba TiTqmis SeuZlebelia, magram es ar
igi msgavseba-gansxvavebaSia mecnierebasTan. auqmebs mecnierebis arsebobas.
rogorc saerTod mecnierebisaTvis, ise filosofiisaTvis filosofiisa da mecnierebebisaTvis savaldebuloa eWvi
saerTo niSania maTi mecnieruloba. masSi igulisxmeba cno- da kritikuloba, rac sruliad miuRebelia miTosisa da re-
bierebis mier mecnieruli saSualebebiT (cnebebiT, kategorie- ligiisaTvis. eWvi mecnieruli dasabuTebis survils aRZravs,
biT, msjelobebiT, dasabuTaba-daskvnebiT, ideebiT, TeoriebiT, kritikuloba ki mecnieruli dasabuTebis garkveul normebSi
hipoTezebiTa da aqsiomebiT, formulebiT da modelebiT; mec- moqcevas. eWvi da kritika araa nihilizmi an skepticizmi. igi
nieruli meTodebiTa da xerxebiT) sakvlevi sagnis mimarT, mecnierul ZiebaSi sando daskvnebis Ziebis instrumentia. isi-
aucileblobisa da sayovelTaobis niSniT, gonebrivi suraTis, ni adamianis gonebrivi sifxizlis aucilebeli pirobebia.
anu codnis Seqmna. msjeloba exeba mecnierulobas, rogorc moazrovne adamianis cnobierebaSi Semodis informaciis uw-
mecnierebis formas, romelic saerToa yvela mecnierebisaTvis. yveti nakadi. gulubryvilo cnobiereba yvelafers Tanabrad
igi saerToa filosofiisTvisac. Sedegebis mixedviT zogi iRebs. kritikuli cnobiereba kritikisa da eWvis gamfiltrav
mecniereba warmatebulia, zogi naklebad warmatebuli. zogis sacerSi gaatarebs aRniSnul nakads da itovebs imas, ramac
sakvlevi sagani SedarebiT gamWvirvalea da iq zusti Sedege- gauZlo eWvs da kritikas. aq e.w. `Cawyobebi~ gamoricxulia.
bis miRweva xerxdeba. zogis ki imdenadaa rTuli, rom aseTi sul sxvaa dogmaturad moazrovne cnobiereba. misTvis ucxo
zusti daskvnebis gakeTeba Znelia, ris gamoc mis mier miRweu- araa arc eWvi da arc kritikuloba. magram isini mimarTulia
li Sedegebi ufro miaxlovebiTia, magram mecnierulobis Tval- im informaciis mimarT, romelnic mtrulia ukve miRebuli
sazrisiT es saqmes ar cvlis. dogmatebis mimarT. amitom dogmaturi azrovneba gzaa avtori-
nebismieri mecniereba, imdenadaa mecniereba, ramdenadac tetisadmi morCileba-monobisaken, rac sruliad miuRebelia
igi mimarTavs mecnierul dasabuTebas. dasabuTeba savaldebu- rogorc WeSmariti filosofiis, ise saerTod mecnierebisaTvis.
loa filosofiisaTvis. dasabuTebis Tavisebur formebs adg- mecnieruli kvlevisaTvis aucilebelia eqsperimenti.
ili aqvs miTologiaSic, religiaSic da xelovnebaSic. magram igi sxvadasxvanairia. aris realuri eqsperimenti, roca sakv-
es araa mecnieruli dasabuTeba. amitom isini mecnierebebad lev sagans sagangebo eqsperimentul situaciaSi ayeneben da
ar ganixilebian. mecnieruli dasabuTebis aucilebeli ele- masze dakvirvebiT Rebuloben mecnierul informacias. xSir
mentebia kritikuloba da sxvadasxva saxis argumentireba. aqac, SemTxvevaSi sakvlevi sagnis realur eqsperimentSi dayeneba
mecnieruli dasabuTeba SeiZleba metad an naklebad damajer- SeuZlebelia. amitom qmnian sagnis models da masze xdeba
ebeli iyos, magram mainc dasabuTebaa. rogorc kerZo mecnier- dakvirveba, magram aris sferoebi, sadac msgavsi modelebis
ebebSi, ise filosofiaSi uamravi faqtebia dasabuTebiT nakle- Seqmnac SeuZlebelia. maTi mecnieruli Seswavla ki aucile-
bad damajerebeli, magram isini mainc mecnierebebad rCebian. belia. aseT SemTxvevaSi mimarTaven e.w. azrobriv eqsperi-
Talesis xelSi filosofiam pirvelad SeiZina mecnierulo- ments. aq sagnis adgils azrebi, ideebi, idealuri formebi
bis forma imiT, rom Talesma mis mier wamoyenebuli filosofi- ikaveben. maTi urTierTaucileblobiTi kavSirebi safuZveli
uri debulebis argumentirebuli dasabuTeba ganaxorciela. xdeba mecnieruli daskvnebisa. filosofiur azrovnebaSi xSirad

42 43
mimarTaven realur eqsperimentul monacemebs. amasTanave far- kerZo mecnierebebs adamiani Sehyavs ualternativo auci-
Tod gamoiyeneba masSi azrobrivi eqsperimenti. amitom am niS- leblobis sferoSi. filosofia uars ver ityvis aucileblo-
niTac igi mecnierebaTa klasSi Sedis. bis sferoze, magram arc is unda, rom adamiani mTlianad iq
mecnierebisaTvis savaldebuloa sistemuroba. arCeven datovos SiSveli aucileblobebis winaSe. misi daniSnuleba
Ria da daxurul sistemebs, magram amjerad es araa mTavari. isaa, rom man aRniSnul aucileblobebze dayrdnobiT (da ara
mTavaria mecnierebisaTvis sistemuroba. esaa moTxovna imisa, maTTan dapirispirebiT) adamiani Tavisuflebis sferoSi gada-
rom sakvlevi sagnis mTlianoba misi mecnieruli codnis iyvanos da iq daamkvidros.
mTlianobaSi iyos asaxuli. sagnis sistemuroba azris siste- kerZo mecnieruli Semecneba mkacrad obieqturia. aseTi
murobaSi unda aisaxos. anu mecnieruli debulebebi ubralo mecnieruli xedvidan mTlianad gamoricxulia pirovnuli,
meqanikur grovas ki ar unda warmoadgendnen, aramed logikuri erovnuli da sakacobrio interesebi. filosofiuri Semecneba
aucileblobiT Sekrulni, sadac erTimeores moiTxoven, erTim- obieqturi da subieqturi xedvebis Serwymaa, riTac am in-
eores avseben da amiT mTelis saxes Rebuloben. SesaZlebelia tersebis aRdgenas aqvs adgili.
nebismier mecnierebaSi aRmoCenili iqnes azrebs Soris winaaRm- mecniereba realuri sinamdvilis obieqturi gonebrivi
degobebi, magram es aris mecnierebis nakli mocemuli SemTxve- suraTia. magram es suraTi araa TviTmiznobrivi. igi raRac
visaTvis, romelic moiTxovs Carevas da daZleva-Sesworebas. mizans emsaxureba. aseTi mizani adamianis cxovrebaa. da raki
filosofia gamoirCeva Tavisi sistemurobiT. filosofiis adamianis cxovreba igive adamianis me aris, saWiroa sinamdvi-
istoria icnobs sxvadasxva saxis filosofiur sistemebs. lis da me-s kavSiri. aseTi kavSiris ganxorcieleba filosofiis
filosofia xasiaTdeba iseTi arsebiTi niSnebiTac, pirdapiri movaleobaa.
romlebic radikalurad ganasxvavebs mas kerZo mecnierebebi- kerZo mecnierebis monapovari yvela adamians sWirdeba,
sagan. umeteswilad swored es faqtori xdeba misi mecniereba- magram yvela adamiani mecnieri ver iqneba. filosofiac yve-
Ta jgufidan amoRebis mcdelobis mizezi. las sWirdeba. verc yvela adamiani iqneba profesionali
mecnieruli codna (WeSmariteba), obieqturad, yvela ad- filosofosi. magram raki yovel adamians sWirdeba garkveuli
amianisaTvis Tanabrad misaRebia. mze rom uaxloesi varskvla- msoflmxedveloba, amitom yoveli adamiani raRacnairad
via, yvelasaTvis WeSmaritebaa. filosofiis saboloo amocanaa TavisTvis unda filosofosobdes.
cxovrebis gaSuqeba. cxovreba ki pirovnulia. amitom SeuZle- kerZo mecnierebebs ar sWirdeba uSualo kavSiri
belia da dauSvebelicaa, rom filosofiam yvelasaTvis savalde- azrovnebis iseT formebTan, rogoricaa miTologia, religia,
bulo cxovrebis erTi modeli gamoimuSaos. es totalita- xelovneba (laparakia mecnierebaze da ara mecnierze). mas
rizmisaken mimavali gzaa, rac klavs filosofias. amitom SeuZlia maTgan damoukideblad arseboba-ganviTareba. filoso-
filosofia alternatiul princi pebze agebas moiTxovs. fias maT gareSe arseboba ar SeuZlia imitom, rom filosofia
filosofiuri azri, misgan gansxvavebuli da dapirispirebuli codnisa da rwmenis mTlianobaa. kerZo mecnierebebi mxolod
azrisadmi Semwynarebluria, rasac ver vityviT kerZo mecnier- azrebiT sazrdoobs da produqciad azrebs awarmoebs. filoso-
uli azrebis mimarT. aqedan gamomdinare, kerZo mecnieruli fia azrebTan erTad emociebiT, rwmeniT, miTologiuri warmo-
WeSmaritebebi Tu mkacrad obieqturni arian, filosofiuri saxvebiT sazrdoobs da maT arsebobasac amkvidrebs imitom,
WeSmaritebebi ar gamoirCevian mkacri aucileblobiT da ami- rom cxovreba, romelsac Seiswavlis filosofia, umeteswilad
tom ufro Tvalsazrisis formas iZenen. emociebis, gancdebis sferoa, romlebsac xelSewyoba da mar-

44 45
Tva sWirdeba. es filosofiis pirdapiri movaleobaa. cxovrebisaken, romlis mTavari principia saxelmwifo, xelisu-
SeiZleba adamianma mecnieruli codna sxvisgan miiRos, fleba, politikuri partiebi pirovnebisaTvis da ara piriqiT.
magram vinaidan filosofia cxovrebis gaSuqebaa, mis pirad kerZo mecnierebebi mravalia da arseboben urTierTda-
cxovrebas sxva ver gaaSuqebs. es misi cxovrebaa, amitom man es pirispirebis gareSe. piriqiT, isini erTimeoris monacemebiT
TviTon unda moaxerxos. aseT SemTxvevaSi amboben, adamianma sargebloben. arseboben aseve mravali filosofiuri mima-
filosofosoba unda iswavlos da ara filosofia. filosofi- rTulebebi (`izmebi~). magram maT Soris mudmivi dapirispireba
urma wignebma unda aswavlos, saerTod, cxovrebis raoba zogadad, da brZolaa imisaTvis, rom Tavi moawonos calke pirovnebas
xolo is, Tu TviTon, piradad rogor icxovros, es misi damoukide- Tu calke aRebul ers. cnobilia, rom ingliselebs ufro
beli filosofosobis saqmea. adamianis mxridan damoukide- xiblavdaT empiristuli mimarTulebis filosofia, xolo ger-
blad filosofosoba sxva araferia, Tu ara is, rom man Tavisi manelebs racionalisturi. e.i. saboloo jamSi, aRniSnuli
Tavi, Tavisi cxovreba TviTon unda Seqmnas da TviTonve unda brZolis Sedegad individis an eris winaSe arsebobis ufleba
iyos masze pasuxismgebeli. mravalTa Soris erTma unda moi povos. esec cxovrebis erTa-
zemoT naTqvamidan gamomdinare, filosofia pirovnebi- derTobiTaa gamowveuli.
seulia. asec unda iyos, radgan filosofia adamianis mier Tavi- kerZo mecnierebebi Tavis gzaze naklebad toveben sadao
si Tavis Zieba da Tavis TavSi dabrunebaa. pirovnebis rangSi sakiTxebs. filosofia kidev ufro naklebad gamoimuSavebs
SeiZleba idges rogorc calke individi, ise eri. amitom filosofia iseT mosazrebebs, romlebic mudmivi kamaTisa da davis sagani
pirovnulobisa da erovnulobis niSniT xasiaTdeba. kerZo mec- ki ar iqneba, aramed yvelasaTvis misaRebi.
nierebebi ki pirovnulobisa da erovnulobisagan gandgomilia. kerZo mecnierebebis Sedegebi Semowmebas eqvemdebareba,
isini rogorRac kosmopolituri bunebisani arian. realurad ar filosofiis ki, iseve rogorc miTologiis, religiis araSemow-
arsebobs qarTuli fizika, qarTuli maTematika, qarTuli biolo- mebadia.
gia... am mecnierebebs, cxadia, asazrdovebs qarTuli erovnuli kerZo mecnierebebi aucileblobis Secnobis instru-
energia, magram misi Sinaarsi ar aris erovnuli xasiaTis. mentia. filosofia aris aucileblobidan TavisuflebaSi ga-
filosofiis Sinaarsi pirovnuli da erovnulobis niSnis ma- dasvlis saSualeba.
tarebelia. igi cxovrebis gaSuqebaa. qarTvelis cxovrebis, qarTve- kerZo mecnierebaSi gamoricxulia mkvlevaris subieq-
li eris cxovrebis poziciidan, saerTod, cxovrebis gaSuqeba turi faqtori. filosofiisaTvis SemecnebasTan erTad auci-
aucileblad iqneba pirovnulobisa da erovnulobis niSnis ma- lebelia SefasebiT-RirebulebiTi momenti, romelic subieq-
tarebeli. germaneli filosofosis m. huserlis azriT, filoso- turi faqtoria da romelic filosofiis arseba qmnis.
fia aris calkeuli pirovnebisa da eris habitusi. aRniSnulidan gamomdinare unda davaskvnaT, rom filoso-
rogorc filosofiaSi, ise kerZo mecnierebebSi ismis fia Tavisi formiT mecnierebaa. igi mecnieruli azrovnebis
erTeulisa da zogadis raobis da maTi urTierTobebis sak- specifikuri formaa. magram Tavisi SinaarsiT, mizniTa da fun-
iTxi. gansxvaveba maT Soris isaa, rom mecniereba eZebs zogads qciebiT igi ver Tavsdeba ti piuri mecnierebebis CarCoebSi,
(sayovelTaos) da cdilobs erTeuli mas daukavSiros, misiT masze metia da iRebs adamianis sulieri moRvaweobis iseTi
axsnas. filosofiaSi ZiriTadad ismis individis (adamianis) dargis saxes, romelsac bevri saerTo aqvs miTologiasTan,
sakiTxi da cdilobs yvelaferi mas daukavSiros. sazogadoeb- religiasTan, mecnierebasTan, xelovnebasTan, magram mainc inar-
is sferoSi mxolod aseT midgomas mivyavarT demokratiuli Cunebs Tavis damoukideblobas.

46 47
9. filosofiis msaxurad yofna. filosofias, Tavisi daqvemdebareba da mis msaxurad gardaqmna. `filosofia aris
xangrZlivi istoriis manZilze, sxvadasxva `Tavgadasavlebi~ Teologiis msaxuri~ _ es debuleba epoqis parolad iqca.
hqonda. Tavidan, mTlian sazogadoebaSi igi dafasebis da pa- CaiTvala, rom damoukidebeli filosofia (Tavisufali azrovne-
tiviscemis umaRles safexurze iyo ayvanili. filosofia ba) religiisaTvis saxifaToa. misgan sargebeli mxolod maSin
umaRles adamianur sibrZned miiCneoda, xolo filosofosebi iqneba, Tu igi religiis mmarTvelobis qveS moeqceva da mis
gamorCeul brZenkacebad. elitarul wreebSi Cveulebriv nor- samsaxurSi Cadgeba. mTavari, riTac SeizRuda filosofia, (es
mad iTvleboda maTi wridan gamosuli mozardi gaemzadebinaT iyo misi arsi), _ azrovnebis TavisuflebiT! (es imas gavs,
filosofiuri ganswavlulobisaTvis, xolo Tu axalgazrda frinvels frTebi rom mokveTon) igi iqca religiis mor-
ver gamoavlenda am sferoSi Sesatyvis interess da unarebs, Cilad. misi funqcia ganisazRvra imiT, rom mas unda gaeanal-
amis Semdeg izrunebdnen CaebaT iseT swavlebaSi, romlis Sed- izebina religiuri dogmatebi, oRond ise, rom am dogmatebs
egad xdebodnen qimikosebi, eqimebi, afTiaqarebi da sxva. gadmo- arc dapirispireboda da arc mis azrobriv farglebs unda
cemis mixedviT, Zveli berZnuli filosofiis erT-erT udides gascdenoda. misi saqme isaa, rom es dogmatebi daicvas, mas meti
warmomadgenels heraklites, romelic mefis STamomavali da filosofiuri sicxade, damajerebloba da masebze meti gavle-
taxtis memkvidre iyo, uari uTqvams taxtis dakavebaze da mTli- na SesZinos. Tumca, imasac unda gaesvas xazi, rom filosofias
anad filosofiur azrovnebas miscemia; im epoqis berZnul imxela Sinagani Zala aRmoaCnda, rom aseT pirobebSic ki garkveu-
samyaroSi filosofiis didi dafaseba da misdami ltolva li TvalsazrisiT, TviTon filosofia sakmaod did zegavle-
ganpirobebuli iyo demokratiis ganviTarebis maRali doniT. nas axdens religiaze. mxedvelobaSia is garemoeba, rom Sua
saerTod, filosofia iseTi movlenaa, romelic meti ganviTare- saukuneebis Teologiuri moZRvrebebi uars ver amboben
bisaTvis demokratiulobis maRal dones moiTxovs. filoso- filosofiur memkvidreobaze da sayrdenad ZiriTadad pla-
fias azrovnebis Tavisufleba sWirdeba. sadac aseTi Tavisu- tonisa da aristoteles moZRvrebebs iyeneben.
fleba SezRudulia, amiT SezRudulia filosofiac. istoriis Sua saukuneebis periods scvlis aRorZinebis epoqa, roca
manZilze demokratias ar hqonia mxolod zeaRmavali sworx- filosofia cdilobs raRacnairad gaTavisufldes sqolas-
azobrivi ganviTareba. iyo misi rogorc aRmavlobis, ise dace- tikis marwuxebisagan. igi ukve ayenebs pretenzias WeSmariteb-
mis periodebi. ZiriTadad misi Sesatyvisi iyo filosofiuri is damoukideblad Ziebaze. orientirebulia ara imdenad Teo-
azrovnebis ganviTarebis zigzagebic. SeiZleba iTqvas, rom logiaze, ramdenadac obieqtur mecnierulobaze. magram radgan
sazogadoebaSi, sadac adgili aqvs filosofiuri azrovnebis Teologiis gavlena jer kidev Zlieria, masTan kompromisis
SezRudvebs, ukve saxezea demokratiulobis deficiti. mizniT Rebulobs Sua saukuneebidan wamosuli ormagi WeSmar-
Sua saukuneebSi, sazogadoebrivi cxovrebis TiTqmis yvela itebis ideas.
sferos mimarT mkveTrad gaizarda qristianuli religiis XIX-XX saukuneebSi pozitivisturi filosofiisa da
gavlena. es gavlena Seexo filosofiasac. 529 wels imperator scientizmis Camoyalibebam filosofias kvlav daakisra sxvis
iustinianes ediqtiT daxurulad iqna gamocxadebuli filosofi- msaxurad yofna. amjerad filosofia SehyavT kerZo mecnier-
uri skolebi. dasrulda antikuri filosofia. iwyeba sazoga- ebebis daqvemdebarebaSi. pozitivizmma da scientizmma CaTvala,
doebrivi cxovrebis klerikalistur princi pebze ageba; sqo- rom filosofia dRemde unayofo da fuW saqmianobas eweoda,
lastikuri azrovneba ZalaSi Sedis; xdeba filosofiis maRa- vinaidan mis mier wamoyenebuli debulebebi ar eqvemdebarebi-
li simaRleebidan CamoqveiTeba, Sedegad misi religiisadmi an Semowmebis normebs. amis gamo misi debulebebis bolomde

48 49
arc dasabuTeba SeiZleba da arc uaryofa. Semowmebadi de- filosofiis SezRudva da devna, an sxvis msaxurad qceva, im
bulebebi miiRwevian mxolod kerZo mecnierebebSi. amitom Tu briyvi Citis saqmes gavs, romelsac frenis procesSi frTebi
filosofias surs mecnierebis saxiT arseboba, kerZo mecniere- xelisSemSlel faqtorad miaCnia.
bis forma unda miiRos da xeli mokidos maTSi miRweuli istoriulad, filosofia sxvadasxva instanciis mimarT
pozitiuri Sedegebis `meored wakiTxvas~ anu, kerZo mecnier- msaxuris rolSi aRmoCnda. Cndeba kiTxva _ es kargia Tu cudi?
ebebis Sedegebis logikur-filosofiur gaazrebas da msof- am kiTxvaze pasuxisaTvis unda dazustdes msaxurebis formebi.
lmxedvelobriv suraTSi Casmas. imave meoce saukuneSi, komu- erTia, msaxureba diqtatis qveS, roca misi Tavisufleba
nisturi reJimis Seqmnam filosofias axali `mmarTveli~ mou- SezRudulia da Tavis pirdapir funqcias ver asrulebs; meo-
vlina. am reJimma filosofia aqcia politikis da ideologi- rea, msaxureba Tavisi socialuri funqciis Sesrulebis mizniT,
is msaxurad. esec sqolastikis princi pebiT warimarTa. inkviz- roca igi Tavis uSualo movaleobas, _ socialur dakveTas
iciur movlenebs aqac mZlavri gasaqani hqonda. filosofia asrulebs. pirveli cudi da miuRebelia; meore _ kargi, misaRe-
gadayvanil iqna ualternativobis reJimSi, romelic gansxvave- bi da savaldebulo. monis gaTavisufleba misi monobisagan
buli azris Semwynareblobas sruliad gamoricxavda. am reJi- gaTavisuflebaa da ara garkveuli valdebulebebisagan gan-
mis liderebi religiuri wmindanebis simaRleze iyvnen ayva- Tavisufleba. filosofia Tavisufali unda iyos pirveli
nili. maTi teqstebi dogmatebad formdebodnen. dasabuTebaSi formis msaxurebisagan, magram mas ar SeuZlia, mas ar unda
yvelaze mZlavr argumentad am `wmindanebis~ citatebis damow- ganze gaudges meore formis msaxurebas. metic, pirveli form-
mebaa, romlebic utyuar WeSmaritebad arian miCneuli. aqac, is msaxurebisagan gaTavisufleba imisTvis unda, raTa ukeT
rogorc Teologiis msaxuris rolSi yofnis dros, filoso- SesZlos meore formis msaxureba. winaaRmdeg SemTxvevaSi dakar-
fias evaleba reJimis liderebis debulebebisaTvis meti dam- gavda Tavis socialur daniSnulebas. maSin ismis axali kiTx-
ajereblobisa da popularizaciis mizniT, misi filosofiuri va _ visi (risi) msaxuri unda iyos igi? _ filosofia cxovre-
analizi, gaSla-gafarToveba, gaRrmaveba, magram ara ise, rom aman bis TviTcnobierebaa da amitom igi yovelTvis unda iyos
gamoiwvios misadmi dapirispireba an mis farglebs gareT cxovrebis miukerZoebel samsaxurSi myofi. es ar niSnavs
gasvla da misagan dacileba. filosofiis raRac gamorCeulobas. adamians jer ar Seuqmnia
komunisturi reJimis garemoSi filosofia, warmodgeni- iseTi ram, rac cxovrebis samsaxurSi rom ar iyos Cayenebuli.
li dialeqtikuri materializmis saxiT, arsebul reJimTan cxovrebis, rogorc umaRlesi miznis mimarT, yvelaferi saSu-
imdenad mZlavrad iyo mibmuli, rom sazogadoebis didi nawil- alebaa. cxovrebis samsaxurSi arian is movlenebic (religia,
isaTvis saerTod filosofia mis erT formasTan, _ dialeq- mecniereba, politika-ideologia), istoriulad romelTa sam-
tikur materializmTan iqna gaigivebuli. gaCnda imis molod- saxurSic aRmoCnda filosofia. filosofia emsaxureba cx-
ini, rom reJimis daSlasTan erTad unda gauqmebuliyo saer- ovrebis yvela sferos. maT Soris igi marTlac emsaxureba
Tod filosofiac. samwuxarod, es ganwyobileba dResac gr- religias, mecnierebas, xelovnebas, politikas, magram es araa
Zeldeba, rac filosofiis SezRudva-Seviwrovebis Taviseburi monuri samsaxuri. esaa maT Soris TanamSromlobiTi urTier-
formaa. filosofia yovelTvis kritikuli da meamboxe sulia. Toba, romelic orive mxares aZlierebs.
is epoqis kritikaa, misi mamxilebeli Zalaa. amis gamo, cxadia,
avtoritaruli mmarTveloba filosofiis morgebas an Tavisi
interesebisadmi cdilobs, an sulac aviwrovebs da devnis mas.

50 51
10. filosofiis alternativoba da disiden- sinamdvileSi rogorc aucileblobis sferoSi ganviTarebul
toba. adamianis Tavze sikeTisa da borotebis momtani aTas- movlenebs `dominos koWebis~ princi piT ualternativo xas-
gvari problemebi trialebs. bevri maTganis gadawyveta sabuneb- iaTi aqvs. aq mecnieruli kvlevis Sedegebi SedarebiT zusti
ismetyvelo-teqnikuri mecnierebebis kompetenciaSi Sedis, ma- da calsaxaa. meqanikis mecnierebis adreuli da swrafi ganvi-
gram rCeba kidev ufro mniSvnelovani sakiTxebi, romelTa Tareba swored am garemoebam ganapiroba.
gadawyveta am mecnierebebis kompetencias scildeba. aRniSnu- adamianis sulis gansakuTrebuloba mis Tavisufleba-
li mecnierebebi ZiriTadad `me~-dan gareT xedvaa, romlebic Sia. sulis Tavisufleba, sabolood, adamianisa da misi cx-
gvaswavlian imas, rac Cvens gareTaa. magram cxovrebis ZiriTa- ovrebis Tavisuflebis sakiTxs ayenebs. aq SeuZlebelia pro-
di motivebi CvenSi, Cvens sulSia. amitom paralelurad adami- cesebis zusti gaTvla mizez-Sedegobriobis princi piT. mag.
ans sWirdeba sakuTar `me~-Si Caxedva, sakuTari sulis Seswav- SeuZlebelia meqanikurad zustad iqnes gaTvlili ama da am
la. magram SeiZleba Tu ara sakuTar sulSi mecnieruli kvl- pirovnebas, garkveul dros, garkveul garemoSi zustad ra fiqre-
eva-Ziebis warmoeba imave wesiT, imave xerxebiT da princi pebiT, bi daeuflebian, ra survilebi gauCndeba da ra mimarTulebas
rogorc es keTdeba aRniSnul mecnierebebSi. an miRebuli miiRebs misi nebeloba. adamianis sulieri sfero rom mTli-
Sedegebi imave ganzomilebebSi unda jdebodes Tu ara, rogor- anad emorCilebodes aucileblobebs, maSin igi meqanikur arse-
Sic sabunebismetyvelo-teqnikuri mecnierebebis Sedegebi. sx- bad gardaiqmneboda.
vanairia subieqtis gareT da misgan damoukideblad arsebuli filosofia aris gansxvavebuli Tvalsazrisebis ganuw-
sinamdvilis sagnebi da movlenebi. sul sxvanairia subieqtis yvetlad dabadebebis da msxvrevaTa sfero. verc erT mecniere-
imanenturi samyaro da misi movlenebi. amitom am ori sinamd- baSi ver SexvdebiT Tvalsazrisis aseT simravles, mravalfer-
vilis Semswavleli mecnierebebis xerxebis, princi pebis da ovnebas da siWreles, xSir SemTxvevaSi radikalurad urT-
Sedegebis gansxvaveba Tavidanve gapirobebulia maTi kvlevis ierTsapirispiros, rogorc filosofiaSi. amis mizezi
obieqtebis gansxvavebulobiT. subieqtisaTvis gare sinamdvile filosofiuri azrovnebis TaviseburebaSia. es ki alternati-
aucileblobis sferoa. iq gamoricxuli araa SemTxveviTobe- ulobis gareSe SeuZlebelia. filosofiis yvelaze didi mte-
bi. isic am sinamdvilis aucilebeli momentia. magram gare ria misi saxelmwifo filosofiad gamocxadeba. es mis ualter-
sinamdvileSi gamoricxulia Tavisufleba. bunebam ar icis nativobas niSnavs, rac ZirSive klavs filosofias. kerZo mec-
Tavisufleba. kerZo mecnierebebi mudam gare sinamdvileSi nierebebisaTvis Tu ualternativoba maTi bunebrivi moTx-
moqmedi aucileblobebis Ziebis procesSia. adamianisaTvis ovnaa, filosofiis bunebrivi moTxovnaa misi alternatiulo-
imanentur samyarod misi suli iTvleba. sulisaTvis misgan ba. komunistur reJimSi filosofia ualternativobis mdgo-
gare sinamdvilea bunebis sagnebic, adamianis sxeulic da misi mareobaSi iqna Cayenebuli, ramac misi reJimiT nakarnaxevi
fsiqikac. yvela amaTSi aucileblobebia gabatonebuli. aq mkacri aucileblobebis marwuxebSi moqceva gamoiwvia.
yvelaferi mizez-Sedegobrivi urTierTobiT warimarTeba, romel- filosofiuri fiqris sagania cxovreba. misi mizania adami-
ic deterministuli xasiaTisaa. amitom am movlenebis ganvi- anis cxovrebis gonivruli modeli, am modelis mqone msof-
Tarebas mkacrad gansazRvruli mimarTuleba aqvs. es iTqmis lmxedvelobis Camoyalibeba. filosofiis ualternativoba
ara marto dinamikuri kanonebis mixedviT ganviTarebuli pro- cxovrebis romeliRac modelis ualternativobas niSnavs, rasac
cesebis mimarT, aramed, saboloo jamSi, statistikuri kanon- mivyavarT totalitarul reJimamde, sadac mTavari moTxovnaa
ebiT ganxorcielebuli procesebis mimarTac. amitom gare pirovnebis masebSi gaTqvefa, yvelani erTimeores unda daems-

52 53
gavson da amiT moxdes pirovnebaTa nivelireba. yvelam erT- acilebis mizeziT keTdeba. amasTan erTad, TviTmkvlelobis
nairad unda ifiqros, erTnairad iazrovnos, lamis yvelam faqtebi adamianTa modgomisaTvis ise mcirea, rom mas odnava-
erTnairi sizmrebi unda naxos. erTi sityviT, _ erTnairad da dac ar SeuZlia ukuagdos sikvdilis fataluri gardauvalo-
erTi cxovrebiT unda icxovron. es situacia adgils aRar ba. miviReT, rom dabadeba _ ara, sikvdili _ ara, maS raSi
utovebs adamianebs, xalxebs mamulis (samSoblos), erovnulo- gamoixateba adamianis arCevanis Tavisufleba? rCeba erTi ga-
bis, enobrivi da kulturuli gansxvavebulobis SesaZleblo- mosavali _ es unda iyos dabadebidan sikvdilisaken mimavali
bisaTvis. ualternativo filosofia mTlianad ideologiad gza. aqac axali kiTxva ismis. dabadebidan sikvdilamde mimava-
iqceva, romelic ibrZvis yvelasaTvis erTi samSoblos (sabWo- li gza mravalia. kerZod romeli? adamianis arCevanis Tavisu-
Ta kavSiri), erTi eris (sabWoTa xalxi), erTi enis (erovnuli fleba masTanaa dakavSirebuli. adamianis Tavisufleba imaSia,
konstituciebidan saxelmwifo enis statusidan erovnuli enebis Tu sikvdilisaken mimaval romel gzas airCevs. es gza misi
amoRebis da maT adgilas yvelasaTvis savaldebulod rusuli cxovreba iqneba. am gzis arCeva misi mxridan sakuTari cxovre-
enis damkvidrebis mcdeloba), erTi kulturis (socialisturi bis arCevania. es misi `me~ aris. am arCevaniT igi Tavis Tavs
kultura) _ mTlianobaSi, ualternativo erTi cxovrebis Seqm- irCevs. irCevs imas, rogori unda iyos da rogor unda icx-
nisaTvis. filosofiis mimarT xSirad gamoTqmula kritikuli ovros, ras unda miuZRvnas Tavisi Tavi da Tavisi cxovreba.
SeniSvna masSi `izmebis~ simravlis arsebobis gamo. magram aseTi arCevanis dros, cxadia, adamiani arCevans erT romelsame
xSirad am simravlis arsebobaa utyuari sabuTi filosofiis gzaze SeaCerebs. e.i. airCevs cxovrebis garkveul models da
alternatiulobis. akrZaleT filosofiaSi `izmebis~ arsebo- aq Cndeba morigi kiTxva _ ratom airCia man swored ai aseTi
ba da igi gadaiqceva totalitarizmis msaxurad. adamiani Tavis- gza, aseTi cxovreba da ara sxvanairi? imitom, rom mas Tavisi
ufali arsebaa. praqtikulad, raSi gamoixateba misi Tavisu- Sinagani xedviT, Tavisi mrwamsiT, ase esmis cxovrebis arsi,
fleba? cxadia, mocemul SemTxvevaSi, es kiTxva gulisxmobs ara misi raoba. ase esmis Tavisi Tavi da misi amqveyniuri daniS-
yoveldRiur wvrilman yofiT sakiTxebs, aramed cxovrebisaTvis nuleba. amaSi xedavs Tavisi cxovrebis sazriss. sxvanairi
princi pul da sabediswero problemebs. Tavisufleba arCeva- cxovreba, sxvanairi gza misTvis usazrisoa. es misTvis, rogorc
nis Tavisuflebaa. risi arCevanis Tavisufleba aqvs adamians? erTi kacisaTvis, ualternativo cxovrebaa. misi pirovnuli
iqneb adamiani irCevs dabadebas. magram aSkaraa, rom individs filosofiuri xedva amas karnaxobs, magram am adamianis gver-
aravin kiTxavs unda Tu ara mas dabadeba. es dabadeba romel diT cxovroben aTasobiT sxva adamianebic. dabadebidan sikvdil-
epoqaSi, romel qveyanaSi, romel erSi, romel gvarSi, romel isaken mimavali aTasobiT gzis arseboba, aTasobiT mcxovrebi
ojaxSi, qalad Tu vaJad, unda rom moxdes? yvelaferi misTvis, adamianis mier Seqmnili gzebi TavianTi Tavisufali arCeve-
misgan daukiTxavad garkveuli aucileblobebiT xdeba. yve- biT Seqmnili gzebia. yvelas aqvs ufleba icxovros Tavisi
laferi misTvis iZulebiT Tavs moxveulia. dabadebis da cx- cxovrebiT. filosofia cxovrebis gagebaa. amitom cxadi xdeba,
ovrebis bolos sikvdilia. iqneb mas sikvdilis arCevanis yvelasaTvis erTi savaldebulo cxovrebis SeuZlebloba.
Tavisufleba aqvs. igulisxmeba arCevani kiTxvaze _ unda Tu cx ovrebis alternatiuloba filosof iis alterna-
ara mas sikvdili? marTalia gansakuTrebul situaciaSi Cavar- tivobas moiTxovs.
dnili adamianebis mcire nawili irCevs sikvdils, magram verc filosofiis alternativoba ganapirobebs mis disiden-
am arCevans davarqmevT adamianis Tavisuflebas, vinaidan es tur bunebas. kerZo mecnierebaSi dasaqmebuli adamiani Sei-
`arCevani~ umetes SemTxvevaSi misTvis ufro didi ubedurebis Zleba disidenti iyos, magram TviTon kerZo mecnierebebi ara-

54 55
disidenturni arian, maTi ualternativobis gamo. disiden- sicocxliT, zogi _ azrovnebiT. zogma WeSmaritad filoso-
turi iyo filosofia Tavidanve, aseTi iyo istoriis manZilze fosma moaxerxa Tavisi disidentobis SeniRbva. xolo didi
da aseTad agrZelebs arsebobas. TviT sokrate disidenti iyo umravlesoba ganudga filosofiis disidentobas. amiT ganudgnen
da disidenturi filosofiuri azrovnebis msxverpli Seiqmna. WeSmarit filosofias.
filosofiis disidentoba imiTaa gamowveuli, rom igi epoqis
mamxilebeli TviTkritikaa. cxovreba Seicavs rogorc dadeb-
iT momentebs, ise naklovanebebs. filosofia, rogorc cxovre- 11. filosofiis ZiriTadi funqciebi. adamianis
bis mamxilebeli TviTkritika, aaSkaravebs cxovrebis dadebiT cxovreba erTdroulad aris biologiuri, socialuri da kul-
mxareebTan erTad, mis mankier momentebsac. filosofiis rogorc turuli movlena. amis gamo igi urTulesi meqanizmia. igi
profesiis arsi amaSia. vinaidan filosofia yovelTvis funq- awyobilia da gaaCnia erTimeoresTan mWidro kavSiri da urT-
ciobs sazogadoebaSi, romelic raRac socialur-politikuri ierTganmsazRvreli aTasgvari detali da elementi. yvela
reJimiTaa warmodgenili. ismis kiTxva, rogor guobs esa Tu is maTgani cxovrebis aucilebeli nawilia da datvirTulia
reJimi filosofias, mis disidentobas? yvelaferi damokidebu- cxovrebisaTvis sasicocxlo funqciiT. termini `funqcia~
lia socialur-politikuri reJimis Taviseburebaze. Tu reJi- laTinuri sityvaa da daniSnulebas niSnavs. cxovrebis yovel
mi demokratiulia da Tavisufali, sazogadoebis agebas da detals raRac daniSnuleba, raRac saqme akisria. man raRac
ganmtkicebas cdilobs, aseT pirobebSi igi guobs da Semwy- funqcia unda Seasrulos, raRaciT unda suli STaberos, gaa-
narebelia nebismieri filosofiuri azris mimarT. metic, Zlieros da gaamdidros cxovreba. cxovrebis aseT detalebs
filosofiis mxridan mamxilebeli kritikis saSualebiT igi Soris erT-erTi mniSvnelovani filosofiaa, romelsac Tavisi
gebulobs mis mankier mxareebs da cdilobs mis daZlevas. gansakuTrebuli funqcia akisria. zogadad igi SeiZleba ase
amitom filosofiis disidentoba Tavisufali sazogadoebis Camoyalibdes: filosofiis daniSnulebaa adamianis, rogorc
Seqmnisa da ganmtkicebis saqmeSi aucilebel da mniSvnelovan biologiurad dabadebuli cocxali arsebis _ cxovrebisaTvis
faqtorad iTvleba. amis gamo filosofia devnisa ki ara, xe- mzadmyof socialur-kulturul pirovnebad Camoyalibeba.
lisSewyobis obieqtia. Tavisufal, demokratiul sazogadoeba- filosofiis es zogadi da yovlismomcveli funqcia iSleba
Si filosofosebsac ajildovebdnen nobelis premiiT (Tumca calkeul momentebad, romelTagan unda gamovyoT Semdegi:
literatures dargSi). TiTqmis yvela nobelianti filosofo- 1. cxovrebis gaSuqebis funqcia. Cven viciT adami-
si gamoirCeva Tavisi disidentobiT. sabWoTa kavSirsac hyavs anis cxovrebisaTvis fizikuri sxivebis da mxedvelobis didi
nobelianti moazrovneebi. yvela gamorCeulia imis gamo, rom roli. rodesac garemo sxivebiTaa ganaTebuli, Tvals SeuZlia
isini sabWoTa reJimis mimarT gamokveTili disidentebi arian. yvelaferi dainaxos da sivrceSi swori orientacia moaxdi-
rac Seexeba totalitarul reJims, misTvis misi mankierebis nos. magram viciT isic, rom cxovrebaSi aris iseTi ram, rom-
dafarva arsebiTi Tvisebaa (`rkinis fardis~ arseboba amaze lis TavliT danaxvas ver SevZlebT, raoden uxvi sxivebiTac
miuTiTebs). xolo is, vinc cdilobs reJimis mankierebis mx- unda iyos garemo ganaTebuli. mas `dasanaxad~ sxvanairi sxive-
ilebas, yvelani devnis obieqtebi xdebian. amitom filosofiis bi, sxvanairi ganaTeba da sxvanairi Tvali sWirdeba. es _
disidentoba zedapirulad mJRavndeba totalitarul reJimeb- `iseTi ram~ cxovrebis raobaa, misi arsia, romlis ver danaxva
Si da maTi devnac iq xorcieldeba. sabWoTa totalitarulma Tavis SesatyvisobaSi (ver gacnobiereba-gaazreba) sulier si-
reJimma bevri filosofosi, rogorc disidenti, Seiwira, zogi brmaves iwvevs. sibrmave ki, iqneba igi fizikuri Tu sulieri,

56 57
adamianis invalidobaa. filosofia adamianis cxovrebis gone- Ti mizani moiTxovs me-sa da arame-s, anu samyarosa da adamianis
briv-msoflmxedvelobrivi Suqis qveS dayenebaa, misi arsis, mTlianobaSi gaazrebas. aRniSnuli Tanxvedris pirobebSi
misi raobis SesatyvisobaSi danaxva-gaazrebis mizniT, raTa adamiani samyaros Tavis partniorad, Tavis sacxovrebel sax-
adamianma moaxerxos mTlian cxovrebaSi swori orientacia. lad aRiqvams; samyaroSi adamianis amgvarad orientirebis gaazre-
2. TviTSemecnebis funqcia. f. bekoni gveubneba, _ ba filosofiis mniSvnelovani funqciaa.
codna Zalaao. Tavis mxriv, Zala sicocxlisunarianobis wyaroa. 4. jerarsuli yofierebis dadgenis funqcia. roca
cxovrebaSi adamians aTasi ramis codna sWirdeba. rac meti kiTxva dgeba _ saiT cxovreba? Tavis mxriv igi axal kiTxvas
icis, miT Zlieria. araviTari codna zedmeti araa, Tuki mas badebs. saiTac unda iyos mimarTuli adamianis cxovreba, misi
gonivrulad anu isev codniT moixmar. codnas ori mimarTuleba sasrulobis gamo igi raRac bolo punqtis miRwevas gulisx-
aqvs. erTia icode is, rac Sens gareTaa, meore is, Tu ra aris mobs. bolo punqtSi igulisxmeba ara raRac damasrulebeli
SenSi, ra xar TviTon Sen. aseTi codna TviTSemecnebiT miiRe- bolo wertili, aramed misi sabolood Camoyalibebuli da
ba. kargia roca ici aTasgvari sagnebi da movlenebi, roca ici gamokveTili saxe. radgan cxovreba moZraobaSia, kiTxva moiTx-
ra aris da ra xdeba Sens gareT, magram ufro kargia da ovs imis garkvevas, Tu ra aris misi mocemuli realuri Tvise-
mniSvnelovani _ sakuTari Tavis codna; roca gacnobierebu- brivi saxe da idealSi ra unda iyos, Tvisebrivad ras unda
li gaqvs ra xdeba SenSi, ra ginda, ra azri aqvs Sens cxovrebas, miaRwios. esaa cxovrebis jerarsis Zieba. igi aris cxovrebis
ra gziT da rogor unda icxovro, roca SenTvis safuZvlianad Taviseburi revizia, misi kritika. igi miuTiTebs raRac naklo-
garkveuli gaqvs WeSmariteba da mcdaroba, saTnoeba da boroteba, vanebaze da moiTxovs mis daZlevas, raTa gaxdes is, rac jerar-
mSveniereba da simaxinje, samarTlianoba da usamarTloba, sic- sulad unda iyos. jerarsuli yofiereba Taviseburi mowode-
ocxlisa da sikvdilis arsi. es TviTkritikiT da TviTSemec- baa, `undas~ imperatiulobis winaSe dgomaa. adamianis jerar-
nebiT ganxorcielebuli filosofiis funqciaa. esaa sokrat- suli yofierebis gansazRvra misi adamianad yofnis gansazRvraa.
uli lozungis, _ Seican Tavi Seni! realizacia. bunebasa da cxovrebaSi Semosuli sagnebis Seswavlas kerZo
3. cxovrebaSi orientirebis funqcia. adamianis mecnierebebi arsis poziciidan ikvleven. miukerZoeblad isi-
mxridan cxovrebaSi erT-erTi mTavari gadasawyveti problema ni adgenen imas, Tu ra aris sagani. filosofiis mizania yve-
isaa, rac gamoiTqmis kiTxviT _ saiT? ici, rom rogorc mTlian lafers, da maT Soris mTavars _ cxovrebas Sexedos `undas~
samyaroSi, ise cxovrebaSi yvelaferi moZravia, cvalebadia, war- TvaliT. erTia is, Tu ra aris, magram mTavari isaa, Tu ra unda
mavalia. maradiuli TviTon moZraoba-cvalebadobis faqtia. iyos. esaa misi jerarsuli Seswavla, rac filosofiis funq-
Senc moZravi da cvalebadi xar. yvelafris da Seni moZraobac ciaa.
moiTxovs am moZraobaTa mimarTulebis dadgenas. Tu mas 5. sazrisis dadgenis funqcia. cxovrebaSi Semosu-
gamokveTili mimarTuleba ara aqvs da qaosuria, esec moZraobaa. li sagnebisa da movlenebis, da mTlianad, cxovrebis mimarT
qaosuri moZraobis saxiT masac aqvs Tavisi qaosuri mima- adamianis winaSe kiTxva axali formiTac ismis: _ risTvis?!
rTuleba. moZraobisaTvis mimarTulebis aucilebloba badebs yoveldRe diliT vdgebiT, dRisiT vSromobT, Rame visvenebT.
kritikul kiTxvas _ saiT? saiT mTliani samyaros moZraoba asevea meore, meaTe, mease dRe... da ibadeba kiTxva: risTvis
da saiT sakuTriv Seni moZraoba? mizani is aris, rom Seni yovelive es? risTvis cxovreba? kiTxva mimarTulia cxovrebis
moZraoba orientirebuli da koreqtirebuli iyos samyaros fundamenturi momentis, misi sazrisis, anu misi ZiriTadi daniS-
moZraobis mimarT, raTa maT Soris arsebobdes Tanxvedra. ase- nulebisaken. sazrisi cxovrebis funqciur daniSnulebaze

58 59
miuTiTebs. _ risTvis cxovreba? sazrisi adamianis samyarosTan, bis formaa. igi dasabuTebuli msoflmxedvelobaa. amitom
mis sagnebTan da TviT cxovrebasTan dakavSirebis universa- filosofiis msoflmxedvelobrivi funqcia? adamianisaTvis
luri saSualebaa. saganTan maSin modixar adamianurad gasageb msoflmxedvelobrivi daniSnulebaa.
kavSirSi, Tu ase Tu ise misi sazrisi SenTvis mniSvnelobs.
cxovrob maSin, Tu misi sazrisi SenTvis mniSvnelobs. risTvis
cxovreba? _ cxovrebis sazrisis sakiTxia. cxovrebaSi yvela 1 2. fi l o so fi i s p r a qti k u li mni Svnel o bi s
sxva sagnebisa da movlenebis sazrisi cxovrebis sazrisiT Sesaxeb. rigiTi moqalaqeebisaTvis (da ara marto maTTvis)
ganisazRvreba. TviT cxovrebis sazrisi cxovrebis umaRles filosofiis praqtikuli mniSvneloba ise cxadi da aSkara
mizanTan mimarTebaSi dgindeba, romelsac dasmul kiTxvaze araa, rogorc konkretuli mecnierebebis Sedegebi. es iwvevs
mivyavarT pasuxTan _ cxovreba cxovrebisaTvis. e.i. cxovrob imas, rom konkretuli mecnierebebis winaSe ar dgeba saWiroeba
maSin, roca cxovrebas sxva ramis saSualebad ar aqcev. esaa maTi praqtikuli mniSvnelobis dasabuTebis aucileblobis
cxovrebis TviTmizezobriobis da TviTmiznobriobis dafuZneba. Sesaxeb. iTvleba, rom es isedac naTeli da xelSesaxebia. gana
cxovrebis aseTi analizi filosofiis funqciaa. saWiroa maTematikis, fizikis, qimiis, biologiis praqtikuli
6. Tavisuflebis da pasuxismgeblobis funqcia. mniSvnelobis dasabuTeba? gana amaSi vinmes epareba eWvi?
adamiani cxovrobs maSin, Tu igi Tavisufalia. adamianis ad- filosofiis winaSe ki amis saWiroeba periodulad aqtualuri
amianobac TavisuflebiT ganisazRvreba. imdenadaa adamianSi xdeba xolme. swored periodulad, vinaidan ZiriTadad esaa
adamianoba, ramdenadac masSia Tavisufleba. adamianis mier epoqis cvalebadobis periodebi. filosofiaSi epoqa, misi
Tavisuflebis mopoveba Tavis Tavis mopovebaa. Tavisufleba suliskveTebaa asaxuli. epoqebis Secvla filosofiis Secv-
Tanac iseTi movlenaa, rom misi saCuqrad sxvisagan miRebas las moiTxovs; Secvlas da ara gauqmebas. amitom, ama Tu im
ar unda elode. Tu Sen ar gaqvs Tavisuflebis survili, verc epoqis mier filosofiis saWiroebis mimarT eWvis Setana sxva
verasodes gaxdebi Tavisufali. e.i. pirvel rigSi saWiroa araferia, Tu ara im filosofiaSi eWvis Setana, romelic sa-
adamianis sulSi Tavisuflebis survilis aRZvra. Tavisu- zogadoebaSi aqamde iyo gabatonebuli. epoqebis cvla Rire-
fleba, igive saTnoebaa, upirvelesi saTnoeba. imitom, rom bulebaTa cvlilebis procesia. Zveli Rirebulebebi garkveul-
Tavisufleba pasuxismgeblobaa, pasuxismgebloba, rogorc sak- wilad ingreva da maT adgilas Cndeba axali Rirebulebebi.
uTari Tavis, ise sxva adamianebisa da mTeli samyaros mimarT. esa Tu is epoqa ama Tu im RirebulebaTa sistemaa. es niSnavs,
amaSi gamoixateba saTnoebis arsi. filosofiis erT-erTi rom epoqis Secvla Rirebulebebis Secvlaa da ara maTi saer-
funqcia swored Tavisuflebis, saTnoebis da pasuxismgeblo- Tod gauqmeba. filosofia Tu epoqaa cnebebSi asaxuli (hege-
bis dafuZnebis problemaa. li), TviTon epoqa cxovrebaSi adamianebis erTobis garkveuli
7. msoflmxedvelobrivi funqcia. adamianis cxovreba RirebulebiTi orientaciaa. istoriaSi gvaswavlian imas, ama
moiTxovs mTliani samyaros, sakuTari Tavis da misi am sam- Tu im epoqaSi rogor cxovrobdnen adamianebi. anu ra Rire-
yaroSi adgilisa da daniSnulebis Sesaxeb mwyobri gonebrivi bulebebiT cxovrobdnen. Rirebulebebi ki mravalnairia. aris
da emociuri suraTis, anu msoflmxedvelobis Seqmnas. aRniS- inteleqtualuri, ekonomikuri, teqnikuri, zneobrivi, esTetikuri,
nuli suraTi maSinaa qmediTi, Tu igi stiqiuri xasiaTisa ki samarTlebrivi, religiuri da sxva Rirebulebebi. epoqebis
ara, aramed mecnierulad kargad gaazrebuli da mecnierulad cvlilebebi yvela aRniSnul RirebulebaSi iwvevs cvlile-
mwyobri sistemaa. filosofia swored aseTi msoflmxedvelo- bebs. galaqtioni gveubneba _ `wiwamurTan rom mokles ilia,

60 61
maSin epoqa gaTavda didi~. epoqebs wlebi da saukuneebi ar gaucnobiereblad, iwyebs axali epoqisaTvis Sesatyvisi
gansazRvraven . arc maTi cvlileba ar iwvevs epoqebis cvlas. filosofiis mSeneblobas. es asea, radgan yovel epoqas sWird-
ilias mkvlelobamde saukune Svidi wliT adre Seicvala, ma- eba mamxilebeli kritikuli TviTcnobiereba. aseTia filoso-
gram is Svidi welic ilias mkvlelobamde arsebul epoqas fia. amasTanave rogorc mTliani filosofiis, ise misi Zireu-
miekuTvneba. galaqtionis naTqvamSi, pirvel rigSi, imazea miniS- li princi pebis Tavisebureba mis TviTmiznobriv da TviTdas-
neba, rom im `did epoqaSi~, romelic `gaTavda~, qarTveli xalxi abuTebis safuZvelzea dayrdnobili; anu, SeuZlebelia
cxovrobda im RirebulebebiT, im orientaciiT, im mimarTulebiT, filosofiis uaryofa TviTon filosofiis moSveliebis gareSe,
saiTkenac ilia uCvenebda. magram sadRac gaCnda ganzraxva, filosofiis realoba ki mis uaryofaSi sabuTdeba.
qarTveli xalxis cxovrebis sxva mimarTulebiT wayvanisa; imasac unda gaewios angariSi, roca filosofiis praq-
Tumca, erisaTvis imdenad didi iyo ilias avtoriteti, rom tikul mniSvnelobaze msjeloben da Cndeba fraza _ `ra saWiroa
SeuZleblad CaiTvala ilias sicocxlis pirobebSi qarTveli filosofia~?! iqve unda vikiTxoT sad iTqva es da ra ganwyo-
xalxis misgan Camocileba. es gaxda arsebiTi mizezi ilias biT. Tu mocemul momentSi garkveuli ganwyobis niadagze
mkvlelobisa. ilias mkvleloba da epoqis gaTaveba niSnavda romelime erovnebis wiaRSi gaCnda aRniSnuli kritikuli fraza,
axali epoqis dasawyissac, sadac RirebulebiTi orientacia es ar niSnavs velodoT imave frazis gaCenas sxva erovnebebis
iliaseulisagan radikalurad gansxvavebuli iqneboda. faqtia, da qveynebis wiaRSi. komunistur reJimamde sakmaod adre, ruseTSi
es asec moxda. magram isic faqtia, rom es axali epoqac daZvel- TviT ganaTlebis ministrma ganacxada _ ra saWiroa filoso-
da, dauZlurda da daamTavra Tavisi arseboba. misi damTavreba fia?! misi sargeblianoba aravis dausabuTebia iseve, rogorc
RirebulebiTi orientaciis mkveTri cvlilebebis maniSnebe- misi mavne gavlena sazogadoebaze aravis uaruyviao. amis niadagze
lia. es cvlilebebi unda asaxuliyo filosofiaSi. im dros man, rogorc ministrma, saerTo saswavleblebSi, maT Soris
arsebul dialeqtikur materializms, (marqsistul filoso- universitetebSic akrZala misi swavleba. sabednierod, maSin
fias), romelic im epoqis mesityve iyo, amis SesaZlebloba ar marTlmadidebluri eklesia ar ahyva am provokacias. man mt-
hqonda, radgan igi im epoqis RirebulebiTi sistemaa da ara kiced SeinarCuna sasuliero saswavleblebSi filosofiis
sxva romelimesi. aqedan gamomdinare, komunisturi epoqis savaldebuli swavleba. am dros, evropis ganviTarebul qvey-
damTavrebam, dialeqtikuri materializmis gabatonebuli for- nebSi aravis azrad ar mosvlia da princi pSi arc SeiZleboda
miT aqtiurad arsebobis damTavrebac gamoiwvia. Tumca, aqac, mosvlodaT msgavsi gancxadebis gakeTebis survili. es imaze
dialeqtikuri materializmis, rogorc filosofiis istoriu- miuTiTebs, rom filosofiis mimarT msgavsi ganwyoba Cndeba iq,
li formis damTavreba ar niSnavs saerTod filosofiis sadac dawyebulia epoqis kritika. epoqis da misi sulieri
damTavrebas. komunistur epoqas cvlis axali epoqa, romelsac gamoxatulebis _ filosofiis kritika isev filosofiiT war-
Tavisi RirebulebiTi sistema eqneba asaxuli axal epoqi- moebs. filosofiiT filosofiis kritika mxolod imas niS-
saTvis Sesatyvis filosofiaSi. filosofiis saerTod damTavre- navs, rom erTi filosofia Seicvalos meoreTi da ara mis
ba epoqebis arsebobis damTavreba iqneboda, rac SedegSi adami- mTlianad gauqmebas.
anis arsebobis damTavrebas niSnavs. es ki momavlis koSmarul filosofiisadmi msgavsi ganwyobileba, xSirad epoqis
suraTad mogvevlineboda. romelime epoqis damTavreba misi daRlilobiTaa gamowveuli. adamiani, adamianTa sazogadoeba,
amsaxveli filosofiis damTavrebas moiTxovs, magram iqve iw- eri sulieri arsebaa. mas periodulad sWirdeba cvlilebebi,
yeba axali epoqa, romelic aSkarad Tu farulad, cnobierad Tu Tundac imitom, rom igi rogorRac daiRala, mobezrda is, ri-

62 63
Tac aqamde cxovrobda. mas sWirdeba siaxle. Tu es asea, maSin moumzadebloba. adamians ar scalia da mas verc gaagebineb
ratom exeba igi filosofias da ara konkretul mecnierebebs? filosofiis raobas da saWiroebas, roca misi fiqrebi, zrunva,
amaze pasuxi martivia imitom, rom konkretuli mecnierebebi saqmianoba mTlianad fizikuri arsebobis SenarCunebiskenaa
warmoadgenen adamianis SemecnebiT mimarTebas mis gareT arse- mipyrobili. filosofiisadmi adamianis Semobruneba mxolod
bul sinamdvileze. am sferoSic mecnieruli monacemebi xSir- maSinaa SesaZlebeli, roca fizikuri arsebobis problema mox-
ad kargaven TavianT mniSvnelobas, magram ara `daRlilobis~ snilia da iwyeba sulier arsebobaze fiqri da zrunva. filoso-
gamo, aramed maTi mecnierulad moZvelebulobis gamo, radgan fia sulieri kulturis fenomenia. hegelis azriT, filosofia
maT gverdiT gaCnda imave Temaze ufro zusti da mecnierulad azrovnebis Tavisuflebaa. sakvebis Ziebaze gadagebuli adami-
damtkicebuli Sedegebi, romlebic ikaveben maT adgils. mivaq- anis azrovneba ver iqneba Tavisufali. cxovelic sakvebis
cioT yuradReba, konkretul mecnierebebSi warsulis Sedegeb- maZiebelia. filosofia sWirdeba Tavisufal adamians. misi
isadmi dabruneba Tu igi Seicvala gaumjobesebuli axliT, Tavisufleba misi filosofiaa. Tavisufali adamiani Tavis
TiTqmis ar xdeba. sxva viTarebaa filosofiaSi. rogorRac aq TavTan dabrunebuli adamiania. marTalia, adamiani sxeulisa
moqmedebs cnobili princi pi `axali kargad daviwyebuli Zve- da sulis erTianobaa, magram sxeuli mxolod saSualebaa, in-
lia~. TiTqmis saukunenaxevris winaT iTqva, rom axal da Tan- strumentia, igi mxolod budea sulisaTvis. adamianis arseba
amedrove evropul filosofias ar uTqvams iseTi ram, rac misi sulia. cxadia, adamianis sxeuls sWirdeba sazrdo, magram
raRacnairi formiT moniSnuli ar iyo antikuri berZnuli mxolod imisaTvis, rom sulieri sazrdo miiRos. adamiani
filosofiis mier. dResac filosofiur virtualur diskusie- imisaTvis ki ar azrovnebs, rom Wamos, aramed imisaTvis Wams,
bSi kvlav aqtiurad CarTulni arian: warsulis udidesi rom iazrovnos.
filosofosebi. warsulis udidesi moazrovneebi arian homer- ras sTavazobs adamians erTis mxriv konkretuli mec-
osi, rusTaveli, servantesi, Seqspiri. maTi qmnilebebiT vtkbe- niereba, meores mxriv _ filosofia? rasac konkretuli mec-
biT, magram maTTan ar vkamaTobT. inteleqtualurad aranakleb niereba sTavazobs adamians, metad mniSvnelovania. Tanac zeda-
vtkbebiT platonis, aristoteles, rusos, kantis, haidegeris pirzeve Cans da aSkaraa. igi aseTia ZiriTadad imitom, rom mas
Sromebis gonebamaxvilobiT da siRrmiT, magram amasTanave dResac SeuZlia dagvapuros, gagvaTbos, gagvaseirnos, gvanebivros. Tum-
maTTan vagrZelebT virtualur kamaTs, imitom rom filosofia ca rogorc mweral g. doCanaSvilis nawarmoebis personaJi
warsulsac da Tanamedroveobasac erT mTlianobad aqcevs. ityvis, _ xinklis WamiT da qafqafa ludis smiT miRebuli
metic, epoqis moTxovnilebam SeiZleba ufro aqtualuri gaxa- siamovnebis Semdeg, meore dRes rom gamofxizldebi, mixvdebi,
dos da wina planze wamowios Soreuli warsulis filosofi- rom igive biTuri xar, rac aqamde iyavio...
uri naazrevi. CineTSi, xunveibinebis mZvinvarebis dros iq filosofia araa arc mwvadi, rom gemrielad da noyi-
moqmedma ideologiurma interesebma wina planze wamowies erad dagapuros, arc Tbili qurqi, rom siciveSi CagaTbunos;
Zveli welTaRricxvis VI saukunis moazrovnis konfucis moZRvre- arc komfortuli avtomobili, rom aRtkinebiT gagaseirnos; da
ba da misi kritika wamoiwyes. arc feSenebeluri saxli, rom gancxromaSi gamyofos. igi sxeu-
filosofiisadmi adamianebis mier zurgis Seqceva xSirad lebriv aRqmas ar eqvemdebareba. amitom misgan sxeulebriv
ganpirobebulia TviT adamianebis moumzadeblobiT filosofi- siamovnebas princi pulad ar unda velodoT. adamianisaTvis
isaTvis. igulisxmeba ara marto da ara imdenad inteleqtu- mTavari safiqrali da gasakeTebeli cxovrebaa. filosofia
aluri moumzadebloba, ramdenadac cxovrebis ekonomikuri doniT mas sTavazobs cxovrebis raobaSi garkvevas. igi adamians sTava-

64 65
zobs kritikulad gaazrebuli cxovrebis ama Tu im wess iseve, berZnuli filosofiaa, mTavari da ganmsazRvreli muxti iyo
rogorc ilia WavWavaZem Tavisi moTxroba `kacia-adamiani~ Sua saukuneebis aRorZinebis epoqis Sedegebisa.
mkiTxvels warudgina, rogorc sarke, raSic Tavisi Tavi unda axal droSic mniSvnelovani kerZo mecnieruli miRw-
dainaxos, masSi aRmoaCinos sakuTari naklic da Rirsebac da evebi, aRmoCenebi, gamogonebebi dafiqsirda, ramac ufro Seuwyo
mis mixedviT moiwesrigos Tavi, raTa gaxdes ukeTesi. mTliani xeli civilizaciis ganviTarebas. didia iseTi mecnierebis
filosofiac adamians Tavis Tavs sTavazobs, rogorc sulier damsaxureba, rogorebic iyvnen: galilei, kepleri, koperniki,
sarkes, romliTac unda ecados Tavi moiwesrigos WeSmaritebis, hiugensi, niutoni da sxvani, magram maT gverdiT, kacobriobis
saTnoebis, mSvenierebis, samarTlianobis normebiT. da amiT momavlis bedze, mis sulier da gonebriv ganviTarebaze ufro
sxeulebrivad dabadebuli adamiani sulieradac adamianad didi gavlena moaxdina im drois epoqaSi gaCenilma ganmanaTle-
Camoyalibdes. oRond filosofiaSi es xdeba ara iliaseuli blobis moZraobam, romlis sulieri baza filosofia iyo.
basri satiruli eniT, aramed ganyenebuli mecnieruli forme- inglisSi j. loki; holandiaSi b. spinoza; safrangeTSi vol-
biT. `Seican Tavi Seni!~ gvmoZRvravs kaciobriobis udidesi teri, ruso, monteskie; germaniaSi laibnici, herderi, kanti,
maswavlebeli _ sokrate. Semecneba Ziebaa. adamianisaTvis sa- goeTe da sxvani. maT daudes safuZveli Tavisufal azrovnebas.
Ziebeli bevri ramaa, magram mTavari saZiebeli mainc saku- rac Seexeba meoce saukunes, igi mecnierebis ayvavebis
Tari Tavia. adamianisaTvis praqtikuli mniSvneloba pirvel saukuned gaformda. aRmoCenil iqna atomuri energia da Seiqmna
rigSi imas aqvs, rac am saqmeSi yvelaze did daxmarebas uwevs. atomuri teqnika; ujredSi aRmoCenili iqna genebi da Seiqmna
aseTia filosofia. genuri inJineria. damuSavebul iqna lazeris Seqmnis teqnolo-
dabolos, Tu Cven SevexebiT filosofiis praqtikuli gia da lazeruli teqnika. Seiqmna televizia, kompiuteri da
mniSvnelobis sakiTxs, mis gavlenas ara kerZo pirovnebis, aramed kompiuteruli marTvis teqnologia; adamiani kosmosuri teqni-
globaluri masStabiT mTeli kacobriobis bedze, aq kidev kis SeqmniT gavida kosmosSi, fexi daadga mTvares... yovelive
ufro aSkarad ikveTeba filosofiis udidesi roli. antikuri aman didad gansazRvra dRevandeli kacobriobis materialuri
berZnuli samyaro, iq warmoebda rogorc kerZo mecnieruli da teqnikuri SesaZleblobebi. magram mecnierebis da teqnikis
kvlevebi, ise filosofiuri Ziebebi. imdroindelma mecnier- gavlenas kacobriobis yofierebaze, Tu SevadarebT im udides
ulma Sedegebma, kerZod, evklides, arqimedes, hipokrates naazrevma gavlenas, rac masze moaxdina filosofiur-msoflmxedvelobrivma
kacobriobis winsvlis saqmeSi garkveul etapebze cxadia dadeb- konstruqciebma, davinaxavT am ukanasknelis udides Zalas.
iTi roli Seasrules. magram, masTan SedarebiT, ganuzomelia meoce saukunis dasawyisidanve msoflioSi gavrcelda
is didi roli, romelic Seasrula antikurma berZnulma filoso- marqsistuli social-politikuri moZRvreba, romlis sayrdenic
fiam, iseTi didi warmomadgenlebiT, rogorebic iyvnen: par- misi filosofia iyo. igi ipyrobda msoflio xalxebis cno-
menide, heraklite, sokrate, platoni, aristotele, mTliani saka- bierebas, ramac maTi cxovreba sul sxva mimarTulebiT Semoabru-
cobrio progresis, adamianTa gakeTilSobilebis saqmeSi. berZnu- na. marqsizmis arsebobam warmoSva misi sapirispiro _ antimarq-
li filosofia win uswrebda qristianobis warmoSobas. igi sistuli Zalebi da am periodis msoflios cxovreba ZiriTadad
mis Teoriul-filosofiur safuZvlad iqca. platonis naazre- am ZalTa dapirispirebis RerZze aigo. msjeloba exeba ara imas,
vi safuZvlad daedo neoplatonizms; aristoteles naazrevi kargia Tu cudi marqsizmi an antimarqsizmi, aramed imas, rom XX
Toma aqvinelis moZRvrebas, romelmac TeologiaSi warmoSva saukunis msoflios bedi ZiriTadad maTiT iyo gansazRvruli.
Tomizmi da neoTomizmi. berZnuli kultura, romlis RerZi marqsizmic da antimarqsizmic filosofiur xedvebs eyrdnoba.

66 67
Tavi II. msoflmxedvelobis raobis Sesaxeb dia~. goniTi xedvis damajerebloba Tu obieqturobas eyrd-
noba, rwmeniT xedvas subieqturi sayrdeni aqvs. magram es
1. msoflmxedveloba. cneba `msoflmxedvelobaSi~ sulac ar miuTiTebs mis dabal Rirebulebaze. saqme is aris,
ori fuZe ikiTxeba: `msoflio~ da `xedva~. Tumca pirdapiri rom obieqturi xedvac, sabolood, subieqtur CarCoebSi unda
mniSvnelobiT arc erTi da arc meore ar unda gavigoT. moeqces. anu goniTi xedvis damajerebloba pirovnebisaTvis
`msoflioSi~ mxolod dedamiwa da misi mosaxleoba ki ar mniSvnelobas maSin iZens, roca igi subieqtur mrwamsSi gada-
igulisxmeba, aramed erTiani mTliani samyaro, mTeli univer- dis. arc rwmeniTi xedvaa usasrulo. adamiani istoriuli
sumi, Tavisi erTaderTobiT da usasrulobiT droSi, sivrcesa arsebaa. yvela misi xedviTi unarebi istoriuli xasiaTisaa.
da TvisebriobaSi. aseve, arc `xedvaSi~ mxolod grZnobadi es niSnavs, rom adamianis rwmeniTi unaric konkretuli isto-
xedva ar igulisxmeba. aq ufro didi mniSvneloba eniWeba riuli etapiTaa ganpirobebuli, rac mis SezRudulobaze miu-
xedvis iseT unarebs, rogoricaa goniTi, warmosaxviTi da TiTebs. miviReT, rom adamiani, yvela misi xedviTi unarebiT,
rwmeniTi xedvebi. grZnobad xedvas ar SeuZlia gaarRvios sasrulia. amitom, mis mier Seqmnili mTliani samyaros gone-
droisa da sivrcis is zRudeebi, romelSic adamianis fiz- brivi suraTi _ msoflmxedveloba _ SezRudulia. miuxedavad
ikuri arsebobaa momwyvdeuli. goniTi xedviT adamiani cdi- amisa, msoflmxedvelobis gansakuTrebuli Tavisebureba is
lobs droisa da sivrcis fizikuri sazRvrebi gaarRvios, aris, rom igi maincaa adamianis mcdeloba da pretenzia sam-
SeiWras virtualur droebsa da sivrceebSi, rac saSualebas yaros mTlianobaSi xedvisa. msoflmxedveloba araa da Seu-
aZlevs miliardobiT wlebsa da kilometrebs gadaswvdes. Zlebelia iyos mTliani usasrulo samyaros amomwuravad
SeiWras rogorc makro _ ise mikrosferoSi; rogorc warsul- amsaxveli, magram mas swored mTliani samyaros asaxvis pre-
Si, ise momavalSi. Tumca, adamianis gonebis SemecnebiTi xed- tenzia aqvs. msoflmxedveloba pirovnebis Tavisufali arCe-
vac SezRudulia. misi mTavari instrumentebia argumentebi vania. igi mas irCevs imitom, rom is misTvis WeSmaritebaa.
da adamianuri logika. maT miRma mas gadaxedvis saSualeba WeSmaritebis erTaderToba, aucilebloba da sayovelTaoba
ara aqvs. amitom, verc gonebis SemecnebiTi xedviT xerxdeba sxvebis mier misi miRebis SesaZleblobas amarTlebs. magram,
samyaros (msoflios) mTlianobaSi wvdoma. mgrZnobelobas da msoflmxedvelobis sasrulobas SeuZlia pirovneba usasru-
gonebas daerTvis xedvis axali unari. esaa rwmeniTi xedva. lo samyaros Seucnobel sferoSi Seiyvanos, rac didi riskis
aq ar igulisxmeba mxolod religiuri rwmena. esaa saerTod Semcvelia. es imaTi riskic iqneba, vinc am konkretul msof-
rwmena, anu argumentebisa da adamianuri logikis diqtatisa- lmxedvelobas gaiziarebs. aqedan gamomdinare, msoflmxed-
gan gaTavisufleba da xedvis ganxorcieleba varaudze, al- velobis arCevani misiT ganpirobebuli riskis gamo pasux-
Roze, intuiciaze dayrdnobiT. rwmeniTi xedviT adamiani kidev imgeblobis aRebacaa, rac, saboloo jamSi, msoflmxedvelobi-
ufro Sors midis, ufro metis danaxvas axerxebs. rwmeniT saTvis moralurobis aucileblobaze miuTiTebs.
xedvas Tavisi damajereblobac aqvs. esaa damajereblobis adamiani msoflmxedvelobiT cdilobs msoflio, anu
(sarwmunoebis) iseTi forma, romlisaTvisac argumenti da mTeli samyaro, abstraqciisa da warmosaxvis saSualebiT, rogor-
adamianuri logika zedmeti xdeba. rwmena TviTonaa SiSveli Rac `xelis gulze daidos~, gonebisa da emociis TvaliT
(upirobo) damajerebloba. is, rac argumentebisa da logiki- Soridan Semoxedos da Seecados mis mTlianobaSi danaxvas ise,
saTvis absurdulia, sarwmuno da damajerebelia rwmenisaTvis. rom am mTelSi Tavisi me-c aRmoaCinos da TavisTvis daadgi-
amas niSnavs tertulianes sityvebi _ `mwams radgan absur- nos: ra aris mTliani samyaro; ra xdeba, ra procesebs aqvs iq

68 69
adgili; ra Zalebi marTaven mas; ra aris TviTon adamiani da adamianis Tavisufleba misi cxovrebis alternatiulobas
ra adgili ukavia mTlian samyaroSi. msoflmxedvelobaSi unda moiTxovs. msoflmxedvelobisa da misiT awyobili cxovrebis
ikiTxebodes pasuxebi adamianis fuZemdeblur kiTxvebze: _ ra standartuloba angrevs da auqmebs pirovnebas.
moTxovnebs uyenebs samyaro adamians da ra moTxovnebi Seu- arsebobs msoflmxedvelobis sami istoriuli ti pi:
Zlia wauyenos adamianma samyaros; ra aris adamianis cxovreba miTologiuri, religiuri da mecnierul-filosofiuri msof-
da raSi unda eZios misi sazrisi. saWiroa pasuxebi kritikul lmxedvelobebi. isini erTimeorisagan mkacri sazRvriT ar
kiTxvebze: _ rogor cxovreba? ra saSualebebiT cxovreba? arian gaTiSulni. maT Soris aris urTierTzemoqmedeba, maTi
saiT cxovreba? dabolos, risTvis cxovreba? am kiTxvebis da elementebis erTimeoreSi SeWra da am saxiT arsebobis gagr-
maTze pasuxebis arqonis pirobebSi cxovreba Tavisebur sibne- Zeleba.
leSi ganxorcieldeba. adamianis cxovrebisaTvis savaldebu-
loa azrobrivi sinaTle. cxovreba orientirebs da orien-
tirebas moiTxovs. msoflmxedvelobiT aRWurva, cxovrebis arsi 2. miTologiuri msoflmxedveloba. biologiaSi
da sazrisi, misi mimarTuleba da mis irgvliv myofi sinamd- cnobilia cocxali organizmis ontogenezur ganviTarebaSi
vile sinaTlis SuqiT aris gacxadebuli. msoflmxedvelobis filogenezuri ganviTarebis SemWidrovebuli formiT gameo-
gareSe cxovreba iseT sibneleSi arseboba da moqmedebaa, romelic reba. es garemoeba miuTiTebs bavSvis cnobierebaSi miTologiuri
gacilebiT ufro mZimea, vidre adamianis fizikuri usinaTlo- azrovnebis realur arsebobaze. erTi individis cnobierebis
ba. msoflmxedveloba cxovrebis fundamentur SreebSi SeWrili ontogenezur ganviTarebaSi SemWidrovebuli formiT warmod-
sinaTlea, romelic misi ageba-konstruirebis da Semdgomi genilia mTeli kacobriobis cxovrebis ganviTareba. mTeli
srulyofis gaazrebul SesaZleblobas iZleva. riski, rac msof- kacobriobis azrovnebis pirveli etapi iyo miTologiuri
lmxedvelobas Tan sdevs, adamianisagan moiTxovs sifxizles, azrovneba. Semdeg, kacobriobis asakobrivi ganviTarebis kvalo-
windaxedulobas da sibrZnes, vinaidan, arasrulyofil adami- baze, igi gadadis azrovnebis ufro maRal safexurebze. esaa
ans axasiaTebs iluzorulobaSi gadavardna, rac mas ufro kacobriobis azrovnebis filogenezuri ganviTareba. SemWidrove-
didi sibnelisaken ubiZgebs. msoflmxedvelobiTi iluziebis buli formiT igive meordeba erTi individis cnobierebis
tyveobaSi aRmoCenili adamiani SesaZlebelia subieqturad ontogenezur ganviTarebaSi. amas adasturebs bavSvis cnobiereba.
bednieric iyos. magram, saerTo adamianuri jerarsuli yofi- igic iwyeba miTologiuri safexuriT, Semdeg asakobriv zr-
erebis gadasaxedidan SeiZleba imdenad arasaxarbielo mdgo- dasTan erTad igi gadadis azrovnebis maRal safexurze. ga-
mareobaSi aRmoCndes, rom mis mimarT daisvas aSkarad mamxile- vixsenoT sabavSvo moTxroba _ `nucas skola~. sadac nucas,
beli cnobili kiTxva: _ kacia adamiani?! pirovneba ase imitom rogorc bavSvis, cxovrebis erTi epizodia moTxrobili. nucam
cxovrobs, an imitom cdilobs ase icxovros, rom mas ase esmis gadawyvita mis saTamaSo dedofalebs aswavlos kiTxva, rasac
cxovrebis arsi, aseTia misi msoflmxedveloba. sxvanairad igi didi mondomebiT akeTebs kidec. nucas mTeli es fiqrebi
cxovreba SeiZleba aiZulon, magram pirovnulad es misTvis da qmedebebi, danaxuli didi adamianis TvaliT, gamoiyureba,
miuRebelia. msoflmxedveloba yvela adamianisaTvis savalde- rogorc nucas TamaSi. nuca TamaSobs TojinebTan, magram nu-
buloa, radgan yvelas raRacnairad esmis cxovrebis arsi da cas moqmedebas rogor xedavs da rogor aRiqvams TviTon nuca?
cdilobs ase icxovros. Tumca ar SeiZleba erTi da igive misTvis yovelive es TamaSia Tu realuri qmedebebi? saTama-
msoflmxedveloba yvela adamianisaTvis Tanabrad misaRebi iyos. Soebi mxolod saTamaSoebi arian Tu realuri arsebani? yve-

70 71
lafridan Cans, rom TviTon bavSvisaTvis TamaSi realuri sis Sedegia. miTologiuri cnobiereba arsebiTad koleqtiuri
cxovrebaa. TamaSSi yvelaferi `viTom~-zea agebuli. bavSvi- cnobierebaa, romelic ZiriTadad aracnobieri formiT warima-
saTvis `viTom~ ar arsebobs. misTvis Tojinebi realuri cocx- rTeba. zRapari marTlac zRaparia, igi arakia (ara-ki), romlis
ali arsebani arian, rom isinic azrovneben, maT realurad mTavari formaa `iyo da ara iyo ra~. miTosi realuri cxovre-
esmiT bavSvis laparaki, rom Tojinebi marTlac swavloben baa. miTologiuri msoflmxedveloba am realuri cxovrebis
kiTxvas. maT SeuZliaT raRaciT gaixaron, raRac iwyinon. ami- mTlianobis adamianuri gaazrebaa. miTosur cxovrebaSi CarTu-
tom maT ise elaparakeba da eqceva, rogorc cocxal, sulier lia adamiani, romelic dRevandel adamianTan SedarebiT ganix-
arsebebs. nucam icis, rom igi TamaSobs, magram man ar icis ra ileba rogorc primitivi. miTosi primitivis samyaroa. es Zir-
gansxvavebaa TamaSsa da realur qmedebas Soris. mas ar Seu- iTadad ara azrovnebis, aramed grZnobaTa samyaroa. miTosi-
Zlia TamaSisa da realuri qmedebis erTimeorisagan gansxvave- saTvis ar arsebobs bunebis is gageba, romelic dRes sabuneb-
ba. kacobriobisaTvis miTologiuri periodi esaa swored si- ismetyvelo mecnierul wignebSia asaxuli. miTosSi ver Sex-
namdvilis iseTi xedva, rogorc bavSvis cnobierebis xedva. igi vdebiT obieqturi TvaliT danaxul sinamdviles. aq yvelafers
kacobriobis bavSvobis periodia. aq yvelaferi: yvela arseba, subieqturobis beWedi azis. subieqturi xedviT, yoveli sagani
qva, xe, balaxi, mdinare, klde, fifqi, Tu wvimis wveTi iseTivea, adamianis mimarT an keTilia an avis momaswavebeli. adamianic
iseve fiqrobs, iseve swyins an uxaria, rogorc TviTon adami- emociebiT uyurebs sagnebs. zogs siyvarulis TvaliT, zogs
ans. kacobriobis miTologiur periodSi calkeuli individe- siZulvilis. misi es ganwyobilebebi sagnebis mimarT, saxes
bi siberemde midian, magram isini mainc `bavSvebad~ rCebian, ucvlis saganTa bunebriv fizionomias da adamianuri xedviT
radgan maTi cxovreba, maTi xedvebi, maT mier samyaros aRqma da gansazRvrul fizionomias aniWebs. miTosis daniSnuleba is
gaazreba rCeba miTologiuri. esaa kacobriobis bavSvobis pe- ki araa, rom mogvces sinamdvilis obieqturi suraTi (es mec-
riodi. nierebis saqmea), aramed is, rom samyaroSi adamianuri sazrisi
miTologia msoflmxedvelobis pirvelyofili ti pia. dainaxos. es ki saganTa bunebrivi niSnebisa da maTi adamian-
Tumca, es imas ar niSnavs, TiTqos man mTlianad Sewyvita iseuli sazrisis gaigivebis gziT xdeba. miTosur samyaroSi
arseboba. sadReisod misi elementebi gafantulia religiur adamiani ver gamoarCevs sagnis adamianiseul sazriss sagnis
da filosofiur msoflmxedvelobebSi. adamianis gonebrivi obieqturi niSnebisagan, adamianis asociaciur kavSirebs sagan-
ganviTareba warimarTa erTiani mTelis dayofa-danawevrebis Ta mizez-Sedegobrivi kavSirebisagan. bunebis sagnebi gan-
gziT. ganviTarebis rac ufro maRal safexurze adis, miT met sulierebuli movlenebia. yvelaferi gacocxlebulia. adg-
detalebad xdeba mTelis danawevreba. amitom samyaro, rogorc ili aqvs sagnebisa da movlenebis personificirebas. adamiani
mTeli, ufro meti mravalferovnebiT warmosdgeba. miTosi gansulierebul personizebul sagnebTan naTesaobiT aRiqvams
adamianis gonebrivi ganviTarebis is pirveli safexuria, roca Tavs. miTosuri kosmosi unda gavigoT, rogorc samyaro, sadac
mTlian samyaroSi adamiani ufro metad amCnevs msgavsebas, adamiani ara bunebis meufea, aramed misi erTi rigiTi nawili,
vidre gansxvavebas. miTologiuri cnobiereba ar asxvavebs sax- misi wevri. esaa mistificirebuli samyaro, sadac sayovelTao
esa da asasaxs, fantastikurs da realurs. aq yvelaferi erTim- konsolidacia sufevs. yvelaferi erT sibrtyezea Tanabarm-
eoresTanaa Serwymuli. miTosi araa zRapari, Tqmuleba, legen- niSvnelovnebis da Tanasworuflebianobis azriT. aq RmerTe-
da. es ukanasknelni mxatvruli Semoqmedebis literaturuli bic, adamianebic da sagnebic kosmiuri mTlianobis nawilebia.
formaa, rac individis gacnobierebuli SemoqmedebiTi proce- RmerTebsa da adamianebs Soris aris sxvaoba, magram igi adami-

72 73
anis mxridan ar aRiqmeba mtanjvel viTarebad. igi misTvis vaveba ver xerxdeba. amitom saswaulebic realobad aRiqmebian.
bunebriobaa. miTosSi saswauli arsebobs ise, rom misi arsebobis Sesaxeb
aseT kosmosSi adamianis mTavar amocanad iTvleba ga- adamianma jer ar icis. amas igi religiis meSveobiT gebulobs,
darCena. miTosi dramatuli sinamdvilea. esec adamianis mier imitom rom religiaSi mkafio garCevaa saswaulisa da realo-
bunebrivad aRiqmeba, magram masSi aseTive bunebrivi moTxovnaa bisa.
gadarCenisa. amitom man unda gamonaxos am mkacr kosmosSi uzenaesi Zala miTosSi bedisweraa. bediswera mkacr
gadarCenis gza. aseTi gzaa erTeulis zogadSi Sereva da masSi aucileblobasTanaa dakavSirebuli. es niSnavs, rom miTosuri
Cakargva, mimalva; masSi TavSesafris naxva. esaa sagnebis per- samyaro ar scnobs Tavisuflebas. aq yvelaferi fataluri
sonizeba da maTTan naTesaobiT kavSirSi aRmoCena. sagania aucileblobiTaa gansazRvruli. bedTan SeWidebasac ki arav-
qvac, mcenarec, cxovelic da RmerTic. saganTa personizeba iTari azri ara aqvs. sofokles oidi posi bedisweris msxver-
ritualuri qmedebebis ganxorcielebis saSualebas iZleva, plia. bediswera RmerTebze maRla mdgomi Zalaa. amitom Rm-
romlis mizanic gadarCenaa. uazrobaa usulo da ugrZnob sa- erTebic uZlurni arian bedisweris winaSe. miTosSi Tu raime
gans, mag. qvas, evedro, moefero, msxverpli Seswiro, misi Sendami flobs Tavisuflebas es TviTon bedia. miTosur samyaroSi
mowyalebis moRebis mizniT. ritualuri qmedebis Sesmena Seu- adamiani arc eZebs Tavisuflebas. miTosSi Tavisufleba ad-
Zlia mxolod personas, e.i. vinc pirovnuli TvisebebiT aris amianisaTvis ufro damangreveli Zalaa, vidre sakuTari me-s
aRWurvili. imisaTvis, rom personizebulma saganma adamianis damkvidreba. miTosSi adamianis Tavisuflebis nakadis SeWriT
Txovna Seisminos, isini erTimeorisaTvis ucxoni ar unda iwyeba misi transformacia religiad, filosofiad, xelovne-
iyvnen. maTi naTesaobiTi kavSiri unda avalebdes maT urT- bad. miTosis samyaro dogmatebis samyaroa, esaa mkacrad kon-
ierTzrunvas. miTosur kosmosSi gadarCenisaTvis adamians sWird- servatiuli sistema. aq gamoricxulia adamianis kritikuli
eba mfarveli. saWiroa mfarvelis gulis mogeba. mfarvelia azrovneba. cxadia miTosSi adgili aqvs filosofiisaTvis
RmerTi, romlis mimarT aqvs rogorc SiSi, ise imedi. SiSis specifikur sakiTxebs, magram ara adamianis yofierebis gaum-
daZlevisa da imedis gaZlierebisaTvis saWiroa msxverplSewirva. jobesebis azriT. miTosis Tanamdevi elementebia totemizmi,
miTosi mistificirebuli realobaa. aq wminda fiz- fetiSizmi, magia. miTosis mixedviT adamianis naTesauri kavSi-
ikuri sagani TiTqmis ar arsebobs. sagani saganicaa da misti- ri gamoixateba totemizmiT. yovel totems hyavs wmindanebi
ficirebuli gansulierebuli arsebac. cxoveli cxovelicaa, winaprebis saxiT, romelTa identificireba xdeba sxvadasxva
romelzec igi nadirobs, raTa Tavi irCinos, igi wminda suli- cxovelebTan _ totemTan. oRond totemi realuri cxoveli
caa, igi misi totemia, romelsac msxverpli unda Seswiros da araa, miTosuri azrovnebiT, realur cxovelSi mistikurad gan-
adidos. miTosi agebulia metamorfozis princi piT, romlis sxeulebulia. rodesac Tayvans scemen romelime sagans, romel-
ZaliTac sagans SeuZlia iolad icvalos saxe. imitom, rom Sic moiazreba mistikuri demonuri Zala, romelsac SeuZlia
miTosi ar scnobs bunebaSi mizez-Sedegobrivi mkacri kanoneb- didi gavlena moaxdinos adamianis bedze, es fetiSizmia. imis
is arsebobas. aseT metamorfozebs religiaSi saswaulebi daer- gamo, rom miTosur saganSi niSani da sazrisi erTi da igivea,
qmeva. miTosi savsea saswaulebiT, magram maT saswauli ar aqedan gamomdinare, saganze zemoqmedeba SesaZlebeli xdeba
erqmevaT mxolod imitom, rom saswaulis dafiqsireba realo- misi sazrisis gamomxatvel simboloze zemoqmedebiT. amaSi
bis fonze unda xdebodes. miTosSi saswauli da realoba gamoixateba magiis arsi. nakli, rac yvelaze arsebiTia miTo-
erTimeoreSi isea gadawnuli, rom maTi erTimeorisagan gansx- suri msoflmxedvelobisaTvis, es isaa, rom mas ar SeuZlia

74 75
pirovnebas pasuxismgebloba daakisros. pasuxismgebloba Seu- `zeciuri~ niSnavs mTliani bunebis miRma gasvlas (metafiz-
Zlebelia fataluri bedisweris pirobebSi. pasuxismgebloba ikaSi gasvlas), oRond, es miRma gamoirCeva Tavisi simaRliT.
sayrdenad Tavisuflebas moiTxovs, rac miTosSi gamoricx- igi niSnavs cazed maRla myofs. termini `simaRlec~ sim-
ulia. boluria da igi niSnavs siwmindes, sinaTles, sikeTes, mSve-
nierebas, WeSmaritebas Tavisi absoluturi formiT. am sferos
bunebis kanonebi ver swvdebian. termini `saswauli~ niSnavs
3. religiuri msoflmxedveloba. miTosuri samya- movlenas, romlis axsna SeuZlebelia bunebis kanonebis meSve-
ro daunawevrebeli mTelia. aq adgili ara aqvs cisa da miwis obiT. esaa movlena, romelic zeciuri ZalebiT imarTeba. piri-
mkveTr da princi pul gayofa-dapirispirebas. miTosisaTvis qiT, qristianuli Teologiis TvalsazrisiT, miwieri samyaro
ucxo araa ca, magram es ufro kosmiuri caa, vidre zebunebrivi Seiqmna da imarTeba zeciuri sinamdviliT. religiaSi miwisa
samyaro. miTosisaTvis yvelaferi miwazea. miwazea cxovelic, da cis mkveTri gansxvavebaa. fenomenebis nawili caSi adis,
romelic realuri cxovelicaa da masSi mistikuri sazrisis nawili miwaze rCeba. caSi adis mistikur-magiuri Zalebi.
saxiT Cabudebulia totemic; miwazea sagani, romelic mis- religiaSi ca simboloa, radgan adamianis warmosaxvaSi mis-
tikuri magiuri ZaliT aris akumulirebuli. RmerTebi da tikuroba, miuwvdomloba, siwminde, simsubuqe, sinaTle simbolu-
demonebic miwaze arian. isini daaxloebiT iseve moqmedeben, rad yovelTvis casTan aris dakavSirebuli. amitom religia-
rogorc adamianebi. isini atareben adamianur Tvisebebs _ Si ca yovelTvis datvirTulia warmosaxviTi misteriuli azriT.
adamianebiviT mruSoben, cruoben, mzakvroben, arian angarebian- is rac miwaze rCeba _ miwieri, bunebrivi da sxeulebrivia.
ni; adamianebTan qorwinebiT kavSirSi Sedian. erTi sityviT, caSi asuli sulieria. religiaSi RmerTebi Tavisufldebian
ar gamoirCevian maRali siwmindiT. isini miwiT arian damZime- miwieri simZimiT, caSi adian da siwmindeebad formdebian.
bulni. miTosi savsea religiuri momentebiT. miTosuri war- religiaSi RmerTebi simartivis simaRleze adian. miTologiuri
mosaxvis Zala eyrdnoba rwmenas, romelic religiisTvisac RmerTebi, TavianTi simravlis gamo (poliTeizmi), ar gamoirCe-
sayrdeni momentia. religia adamianis naklovanebebis kompensa- vian srulyofilebiT. monoTeistur religiebSi RmerTis er-
ciaa. adamians ki, rogorc sasrul arsebas, arasdros SeuZlia TaderToba misi srulyofilebis safuZvelia.
amowuros da moicilos Tavisi naklovanebebi. amitom religia termini `religia~ kavSirs niSnavs. kavSiri mxareebs
mas yovelTvis sWirdeba. religiis saWiroeba religiuri rw- gulisxmobs. religiis mxareebia religiis subieqti _ morw-
menis saWiroebaa. aseTi rwmenis saWiroeba sxva saSualebebiT mune adamiani da religiis obieqti, anu riskenac aris mima-
miRebuli sulieri sazrdos naklovanebebis kompensaciaa. re- rTuli morwmunis rwmena. adamianisaTvis religiis saWiroeba
ligiisaTvis arsebiTia termini `zebunebrivi~, `zeciuri~. es misTvis avtoritetis saWiroebaa. mas surs avtoritets Sea-
daaxloebiT imas niSnavs, rasac filosofiaSi termini `metafiz- faros Tavi, misi mfarvelobis qveS aRmoCndes. ki magram ras
ikuri~, anu is, rac bunebis miRmaa. Tumca `zebunebrivisa~ da gaurbis adamiani da rasTan dapirispirebaSi eZebs igi av-
`zeciuris~ gansxvaveba `metafizikurisagan~ imaSi mdgomare- toritetul mfarvels? igi gaurbis sikvdils. misTvis yvela
obs, rom masSi zeaRmaval mimarTulebazea miTiTeba. termin ubedurebis saTave sikvdilia. roca avtoriteti umaRlesi,
`metafizikurSi~ aseTi mimarTuleba ar Cans. `zeciuri~ ar srulyofili, yovlisSemZles formiT gaiazreba, _ vRebulobT
niSnavs caSi arsebuls. cac bunebis nawilia, bunebis nawilia religias, romlis centri RmerTia. miTologiaSi sikvdili,
kosmosic, radgan iq bunebis kanonebi moqmedeben. `zebunebrivi~, rogorc movlena saerTod ar arsebobs, anu mas sikvdilad ar

76 77
aRiqvamen. religiaSi sikvdilis faqtis gacnobiereba moxda fias da religias umetesad sxvadasxva pasuxebi aqvT, magram
da daiwyo masTan SeWidebis gzebis Zieba. religiaSi umaRlesi imave kiTxvebze sxvadasxva pasuxebia rogorc filosofiis
avtoriteti RmerTia. religia aris morwmune adamianis Sexed- SigniT sxvadasxva filosofiur nakadebs Soris, ise sxvadasxva
ulebaTa sistema RmerTze, samyaroze, sakuTar Tavze. mis damok- religiebSi. magram mTavari isaa, rom adgili aqvs pasuxebis
idebulebaze RmerTisa da samyaros mimarT, sxva adamianebis Zibas erTsa da imave kiTxvebze, e.i. safiqrali erTi da igivea.
mimarT. Sexeduleba cxovrebis raobaze da mis sazrisze. re- erTi sityviT, rogorc filosofiis, ise religiis fiqris sa-
ligia da RmerTi araa erTi da igive. religia aris adamianis gania adamiani da misi cxovrebis sazrisi. maT Soris gansx-
Taviseburi gza _ mimavali RmerTisaken. religiis mixedviT, vaveba isaa, rom am kiTxvebze pasuxis gacemas sxvadasxva gziT
adamianis cxovrebis mizani RmerTTan miaxloebaa, amisaTvis da saSualebebiT cdiloben: filosofia eWvebis aRZvriT da
religiiT naCvenebi gziT siarulia saWiro. religias aqvs Semdgom maTi kritikuli azrovnebis saSualebiT daZlevis
Tavisi arsebiTi niSnebi. esaa: zebunebrivi Zalebis arsebobis (dasabuTebis) gziT. xolo religia siyvarulze da ndobaze
aRiareba; es Zalebi sulieri Zalebia; isini mistificirebuli aRmocenebuli upirobo rwmenis meSveobiT. filosofiaSi mec-
Zalebia; es Zalebi Tavisufali nebiT moqmedi Zalebia; isini nierulad dasabuTebas aqvs adgili, xolo religiaSi rwmenaze
personizebuli Zalebia; isini arian samyaros Semoqmedi, msa- dayrdnobas. qristianul TeologiaSi cnobilia debuleba,
juli da maregulirebeli Zalebi; adamianis am Zalebisadmi romlis mixedviT, aris movlenebi, romlebic jer Tu ar ixile,
damokidebulebis safuZvelia maTdami upirobo ndoba, SiSi, ver irwmuneb da aris iseTi movlenebic, _ jer Tu ar irwmune,
siyvaruli, Tayvaniscema da morCileba; religias aqvs Tavisi ver ixilav. pirvelia dasabuTebis gza. es filosofiis gzaa.
sakuTari ritualebi da religiuri sagnebi. religiis safuZ- aq rwmenis safuZveli xilva, anu dasabuTebaa. meore religiis
velia upirobo rwmena. aq pirobebis moTxovnis gamoricxva gzaa. aq dasabuTebis (xilvis) safuZveli rwmenaa. yvelaferi
xdeba siyvarulisa da ndobis safuZvelze. ndoba gamoricxavs rwmenas eyrdnoba. xilvis saSualebas rwmena qmnis. religiuri
eWvs. amitom religiisaTvis arsebiTia eWvianobisa da kri- gamocxadeba xilvis Taviseburi formaa, magram gamocxadeba
tikulobis principuli gamoricxva. mxolod Rrma morwmuneTa xvedria. amitom qristianuli dog-
filosofiasa da religias Soris urTierToba garkveul mati gveubneba _ `netar arian morwmuneni~... e.i. faqtiurad
sirTuleebTan aris dakavSirebuli. formiT Tu ufro meti filosofia da religia erTsa da imave saqmes akeTeben, oRond
siaxlovea filosofiasa da kerZo mecnierebebs Soris (filoso- sxvadasxva gzebiT, saSualebebiT da SedegebiT. rogorc filoso-
fia formis mixedviT mecnierebaa), SinaarsiT filosofiasTan fias, ise religias uxdeba winaaRmdegoba _ dapirispireba
yvelaze axlos dgas religia. es gapirobebulia maTi msof- erTsa da imave dargebTan. religias dapirispireba uxdeba
lmxedvelobiTi arsiT. e.i. orive msoflmxedvelobriv kiTxve- mecnierebasTan, politika-ideologiasTan da TviT religiis
bzea orietirebuli. es kiTxvebi ki ZiriTadad orivesaTvis SigniT sxva religiur mimdinareobebTan.
erTi da igivea. ras warmoadgens samyaro, ra aris misi dasabami, religiisa da mecnierebis dapirispirebas xangrZlivi
ra Zalebi marTaven mas, ra aris adamiani, ra aris misi cxovreba, istoria gaaCnia; religiis da politika-ideologiis dapiri-
rogor da ra mimarTulebiT unda icxovros adamianma, ra aris spirebis Sedegad sazogadoebaSi xan klerikalisturi garemo
cxovrebis umaRlesi mizani da am miznis misaRwevad ra saSu- iqmneba da xan adgili aqvs sekularizacias; religiis SigniT,
alebebis SeuZlia adamians. es msoflmxedvelobrivi kiTxvebi sxvadasxva sarwmunoebebs Soris Setakebis uamravi magaliTia.
orivesaTvis savaldebuloa. cxadia, aRniSnul kiTxvebze filoso- maTgan diokletianes epoqaze da jvarosnul omebze miTiTe-

78 79
bac kmara. istoriulad igive situaciaa filosofiis mimarT. buli inkviziciis msxverplTa odenobas. magram unda iTqvas,
masac uwevs dapirispireba-Seviwroveba mecnierebis mxridan; rom religiisa da filosofiis dapirispireba gamomdinareobs
xSirad aseve Seviwrovebuli aRmoCenila politikisa da ara maTi Sinagani bunebidan. yvela dargebs Soris, TavianTi
ideologiis mxridan. religiac da filosofiac `izmebis~ SemwynareblobiT, swored filosofia da religia gamoirCeva.
sferoebia. amitom filosofiaSic aqvs adgili Sexla-Semox- maTi dapirispirebis mizezi unda veZioT rogorc filosofi-
lebs sapirispiro filosofiur nakadebs Soris. TiTqos ms- is, ise religiis socialur obieqtivaciaSi. dReisaTvis kerZo
gavsi problemebiT datvirTvisa da sxva dargebisagan msgavsi mecnierebebSic damkvidrda azri utyuari, srulyofili WeS-
Semotevebis gamo TviTon religiasa da filosofias Soris maritebis SeuZleblobis Sesaxeb. miTumetes, igi SeuZlebelia
ufro meti urTieTmxardaWera da TanamSromloba unda iyos. filosofiaSi. am ukanasknelSi ufro Tvalsazrisebis SemuSaveba-
SeiZleba, garkveuli azriT, aseT situaciad CaiTvalos epoqa, Camoyalibeba xdeba, romlebic WeSmaritebasTan erTad yovelTvis
roca filosofia religiis (Teologiis) msaxurad iTvleboda Seicaven rwmeniT elementebs. garkveuli informacia, romelic
da roca, Tavis mxriv, religiam sakuTar sayrdenad platonisa rwmenis niadagzea miRebuli, Tu koherentobis princi piT Ca-
da aristoteles filosofia gaixada (neoplatonizmi _ plo- jdeba arsebul konceptualur konstruqciaSi, igi misaRebi
tini; Toma aqvineli _ Tomizmi). esaa periodi, roca maTi xdeba.
Serigebis mizniT Semotanil iqna ormagi WeSmaritebis kon-
cefcia. magram istoria adasturebs imasac, rom religiasa da
filosofias Soris, amasTanave mudam iyo daZabuloba-dapiri- 4. filosofia da msoflmxedveloba. zemoT mi-
spireba. filosofia an materialisturia, an idealisturi; an TiTebuli iyo msoflmxedvelobis raobaze da im ZiriTad
racionalisturi, an iracionalisturi. religiasa da filoso- kiTxvebze, rac msoflmxedvelobis arsebiT birTvs qmnis. igive
fias Soris dapirispireba gansakuTrebiT mwvave xasiaTisaa, Tu kiTxvebi warmoadgens filosofiis arsebiT kiTxvebs. rogorc
filosofia materialisturi da racionalisturia. cnobilia msoflmxedvelobis, ise filosofiis mizania samyaros erTiano-
religiis mxridan filosofiurad moazrovne adamianebis dev- bis gaazreba da masSi adamianis cxovrebis adgilis gansazRvra;
nis magaliTebi: sokrates, jordano brunos da orleaneli cxovrebiseuli miznebis dadgena da am miznebis misaRwevad,
qalwulis _ Jana darkis tragikuli bedi; aristoteles devna; adamianisaTvis dasaSvebi saSualebis gonivruli SerCeva; anu
kopernikis eklesiasTan SesaZlo konfliqtis SiSi, ris gamoc rogorc filosofiis, ise msoflmxedvelobis raoba adamianis
misi mTavari naSromi gamoica mxolod sikvdilis wina dReeb- mier Tavisi cxovrebis mTlian samyaroSi gonivrulad gan-
Si. galileo galileis taqtikuri ukandaxeva; dekartes iZu- Tavsebaa.
lebiTi wasvla holandiaSi; spinozas devna sinagogas mxridan, filosofiisa da msoflmxedvelobis urTierTobis sak-
kantisa da tolstois konfliqti eklesiasTan da sxva. to- iTxTan dakavSirebiT gaCnda da arsebobs sxvadasxva Tval-
talitarul-aTeistur reJimSi materialisturi filosofiac sazrisi. aris mosazreba, romelic maT Soris princi pul sx-
met agresias avlens religiis mimarT. amis magaliTad sakma- vaobas ver xedavs. misTvis filosofia igive msoflmxedvelo-
risia sabWoTa kavSiri, romlis ideologiuri sayrdeni di- baa. arsebobs amis sruliad sapirispiro Tvalsazrisic, romelic
aleqtikuri materializmi iyo. daingra da gauqmda mravali princi pulad ganasxvavebs filosofiasa da msoflmxedvelo-
taZar-monasteri; ganadgurebul iqna sasuliero pirTa didi bas. aseTi Tvalsazrisi dakavSirebulia pozitivistur Sexed-
raodenoba, rac aSkarad aWarbebs religiis mier ganxorciele- ulebebTan, romelic cdilobs filosofia mTlianad daiy-

80 81
vanos da gauigivos kerZo mecnierebebs. msoflmxedvelobas filosofiuri msoflmxedvelobis igiveobrivia da ara saer-
gaaCnia Tavisi istoriuli ti pebi. miTologiuri, religiuri Tod msoflmxedvelobis. miTologiuri da religiuri msof-
da mecnierul-filosofiuri (amis Sesaxeb zemoT ukve iyo lmxedvelobebi ZiriTadad rwmenaze dayrdnobiT iqmnebian.
msjeloba), es ar niSnavs, TiTqos msoflmxedevloba erTdrou- maTSi azrovneba ZiriTadad deklaraciuli xasiaTisaa. mec-
lad aris miTologiuric, religiuric da mecnierul-filosofi- nierul, anu filosofiur msoflmxedvelobaSi azrovneba kri-
uric. igi SeiZleba Seicavdes samive ti pis elementebs; saqme tikuli xasiaTisaa. aq amosavali kiTxvebia: _ ratom? rogor?
ZiriTadad asecaa, magram Tu arsebobs msoflmxedveloba, igi _ romlebzec moTxovnilia dasabuTebuli pasuxebi. mecniere-
arsebiTad an miTologiuri unda iyos, an religiuri, an mec- ba azrebis dasabuTebis sferoa. filosofia, rogorc mecnier-
nierul-filosofiuri. aqedan gamomdinare, mesame, gansxvavebu- uli azrovnebis forma, msoflmxedvelobrivi kiTxvebis das-
li Tvalsazrisis mixedviT, filosofia utoldeba msoflmxed- abuTebuli pasuxebia. amitom filosofia (warmatebuli Tu
velobis calke aRebul erT ti ps, _ mecnierul-filosofiur warumatebeli) dasabuTebuli msoflmxedvelobaa. filosofia
msoflmxedvelobas, ris mixedviTac filosofia da filosofi- aris dasabuTeba ara nebismieri mecnieruli sakiTxisa (amas
uri msoflmxedveloba erTi da igive movlenaa. xolo Tu kerZo mecnierebebSi awarmoeben), aramed ZiriTadad msoflmxed-
filosofias SevadarebT msoflmxedvelobis ara mxolod calke velobrivi sakiTxebisa. msoflmxedveloba yvelas sWirdeba.
aRebul tips, aramed msoflmxedvelobas, rogorc misi ti pebis yvelas raRacnairi msoflmxedveloba gaaCnia. msoflmxedveloba
mTlianobas, garkveuli TvalsazrisiT igiveobrivni arian, ma- luarsab TaTqariZesac gaaCnia (mas xom cxovrebis Taviseburi
gram, amasTanave, maT Soris gansxvavebac arsebobs. iseve, rogorc gageba aqvs) da kantsac, magram orive maTgans Tu aqvs filoso-
nebismier movlenas, filosofias da msoflmxedvelobasac aqvT fia (filosofiuri xedva, filosofiuri ganswavluloba?). kan-
TavianTi Sinaarsi da forma. Sinaarsis mixedviT, filosofia tis mimarT es kiTxva uadgiloa, luarsabis mimarT _ uazro
da msoflmxedveloba arsebiTad erTi da igivea. Sinaarso- (Cven viciT misi damokidebuleba wignTan). amitom yvela araa
brivi TvalsazrisiT, yvela filosofiuri problema msof- filosofias naziarebi, yvelas ver movTxovT filosofosobas,
lmxedvelobrivia da yvela msoflmxedvelobrivi sakiTxi magram msoflmxedveloba yvelasaTvis savaldebuloa. gansx-
filosofiuria. filosofiaSi TiTqmis ar dasmula iseTi prob- vavebuli formis msoflmxedvelobebis arseboba maT Soris
lema, romelic ama Tu im formiT miTologiur an religiur prioritetulobis sakiTxs ayenebs. aq prioriteti filosofi-
msoflmxedvelobaSi ar gvxvdebodes. aseT SemTxvevaSi, raRaa ur msoflmxedvelobas eniWeba, rac adamianisaTvis filosofi-
maT Soris gansxvaveba? ­_ isini formiT gansxvavdebian. mxed- is saWiroebaze mianiSnebs. amiT filosofiis msoflmxedvelo-
velobaSia saerTod msoflmxedveloba da filosofia. isto- briv funqcias esmeba xazi. Tumca, es ar niSnavs aramecnieruli
riulad Camoyalibda da cnobilia sami formis msoflmxed- msoflmxedvelobebis zedmetobas. imis gamo, rom msoflmxed-
veloba: miTosuri, religiuri da mecnieruli. samive msof- veloba amouwuravi sinamdvilis amowurvis warumatebeli mcde-
lmxedvelobaa. e.i. samives raRac aerTianebs. esaa maTi Sinaar- lobaa, misi warumateblobis Sevsebis mizniT codnisa da rw-
si. maT Soris gansxvaveba maTi formaa. miTologiur msof- menis mTlianobis sakiTxi dgeba. es ki, sabolood, filosofi-
lmxedvelobaSi miTosi miTologiuradaa gaformebuli, re- uri da arafilosofiuri msoflmxedvelobebis mTlianobis
ligiurSi religiurad, xolo mecnierebaSi mecnierulad. mec- moTxovnaa. filosofiur msoflmxedvelobaSi igulisxmeba
nieruli formiT arsebuli msoflmxedveloba igive filosofi- filosofiis ara mxolod romelime kerZo dargi, mag. iseTi,
uri msoflmxedvelobaa. aqedan gamomdinare filosofia rogoricaa ontologia (Tumca filosofiuri msoflmxedvelo-

82 83
bis Camoyalibeba daiwyo filosofiis ontologiuri proble- Tavi III. ontologiuri problemebi
mebis msoflmxedvelobrivi gaazrebiT); aramed masSi igulisxmeba
filosofiuri azrovnebis yvela dargis moculoba. amitom 1. ontologiis raoba. termini `ontologia” berZnu-
filosofiuri msoflmxedveloba moicavs rogorc samyaros li enidan aris warmoebuli. ontos – niSnavs arsebuls, logos
ontologiur suraTs, gnoseologiur Sinaarsebs, agreTve igi – moZRvrebas. e.i. ontologia aris moZRvreba arsebulis Sesaxeb.
gulisxmobs mTeli sinamdvilis zneobisa da mSvenierebis imis gamo rom arsebuli ararsebulsac gulisxmobs, ufro
normebiT samyaros mTlianobaSi gaazrebas. mokled, filosofi- dazustebiT ontologias ganmartaven rogorc moZRvrebas ar-
uri msoflmxedveloba esaa rogorc mTliani samyaros raoba, sebulisa da ararsebulis Sesaxeb. aq centraluria arsebu-
masSi adamianis cxovrebis adgilisa da misi perspeqtivebis lisa da rogorobis kiTxvebi. am qveynad ra arsebobs, an ra
Sesaxeb mTliani gonebrivi suraTi, aseve, igi adamianis mxri- aris arsebuli da ra ararsebuli, da rogoria isini, anu ra
dan pasuxismgeblobis aRebaa rogorc mTlian samyaroze, ise Sinagani buneba gaaCnia maT.
sakuTar Tavze. filosofiaSi ontologia, rogorc misi gamokveTili
erT-erTi mniSvnelovani disci plina, Camoyalibda Tavidanve.
Talesis moZRvrebaSi, romelic klasikuri formis filosofi-
is dasawyisad iTvleba, mTavaria swored ontologiuri xasia-
Tis problemis dasma da gadawyvetis mcdeloba. rogorc yve-
la sxva problemis mimarT, TviTon filosofiuri kvlevis
bunebidan gamomdinare, ontologiis mimarTac iyo mudmivi Zie-
bebi, azrTa cvlilebebi, zogjer iqamdec ki, rom eWvis qveS
dauyenebiaT misi saWiroeba. miuxedavad amisa, ontologia
mainc rCeba yvela filosofiuri disci plinis safuZvlad.
periodulad isec xdeboda, rom terminebi `ontologia”, `metafiz-
ika” da `filosofia” imdenad gaigivebulni iyvnen, rom erTi
mniSvnelobiT gamoiyenebodnen.
filosofiaSi ontologiuri problemebis Camoyalibeba
dakavSirebulia Semdeg garemoebasTan, _ adamianma Tavisi cx-
ovreba unda ganaxorcielos mocemul samyaroSi. sxva samyaro,
sxva sinamdvile, ubralod ar arsebobs. es sinamdvile sagneb-
isa da movlenebis sinamdvilea. adamians swored am garemocva-
Si, maTTan urTierTobaSi mouwevs cxovreba. amitom adamiani-
saTvis sasicocxlod mniSvnelovania Tavisi cxovreba
windaxedulad gaiazros, sworad dagegmos da miznobrivad
warmarTos. amisaTvis mas sWirdeba, misTvis savaldebuloa
swori warmodgena iqonios mis garSemo arsebuli sagnebisa da
movlenebis Sesaxeb, raTa maTTan urTierToba marTebulad aaw-

84 85
yos. amitom, adamiani svams filosofiur kiTxvebs: - ra aris ifiqrebs, rom mTeli sinamdvile misi subieqturi xedvebis
yovelive is, rac mis garSemo arsebobs? ras `iTxoven” isini nayofia, rom am sinamdviles misgan damoukidebeli arseboba
adamianisagan da maTdami risi moTxovnis wayeneba SeuZlia ar gaaCnia, maSin sakuTari cxovrebis dagegmvaze es faqtori
adamians? marTlac, realurad arsebulni arian Tu mxolod udides gavlenas moaxdens; Tu miiRebs RmerTis, samoTxisa da
iluzorulni? Tavisi arsebiT materialur-nivTierni arian jojoxeTis, sulis ukvdavebis utyuari arsebobis rwmenas, ma-
Tu idealur-sulierni? kanonzomierebis mqoneni arian Tu Sin misi cxovreba sul sxvanairad aewyoba, vidre maTi uary-
qaosurni? sakuTari kanonebiT imarTebian Tu maT sakuTari ofis SemTxvevaSi; anu, yvela am da kidev sxva ontologiur
kanonebi ar gaaCniaT da garegani ZalebiT arian marTulni? kiTxvebze gamomuSavebuli pasuxebi safuZvlad daedeba im gzis
TavisTavad arsebulni arian Tu maTi arseboba adamianis arse- gamomuSavebas, romelzec adamianis cxovrebam unda gaiaros.
bobazea damokidebuli? an rogorc maTi, ise adamianis arsebo-
ba raRac mesame, maTze maRla mdgom arsebaze xom araa damok-
idebuli? aseTi kiTxvebi kidev bevria, magram maT Soris mTa- 2. samyaro, rogorc arsebulisa da ararsebulis
varia kiTxva, _ ra aris mTliani samyaros siRrmiseuli arseba, mTlianoba. filosofiuri azrovneba samyaros cnebaSi yove-
romelic safuZveli da saTavea yvela aRniSnuli problemis? live arsebulisa da ararsebulis erT mTlianobas moiazrebs.
ontologiuri problemebis aucilebeli Semadgeneli nawil- am gagebiT arseboba mTeli samyaros yvelaze farTo da uzo-
ia religiuri Temebic: ra aris da arsebobs Tu ara RmerTi? gadesi niSania. igi aerTianebs yvelafers. arsebulSi Sedis:
ra aris samoTxe? saiqio cxovreba? sulis ukvdaveba? da sxva. bunebis, sazogadoebis, kulturisa da zebunebrivi samyaros
filosofiis mWidro siaxlove religiasTan pirvel rigSi yvela sagani da movlena, arsebulis cneba moicavs yvela
misi ontologiuri problemiTaa ganpirobebuli. religiac arsebuls. raRa rCeba ararsebulis cnebis Sinaarsad. ra unda
pirvel rigSi ontologiuri msoflxedvaa. vigulisxmoT masSi? erTmaneTisagan unda ganvasxvavoT arsebu-
dasmul ontologiur kiTxvebze rogor pasuxebs gamoi- lis ornairi gageba. pirvels vuwodoT: empiriul-gulubryvi-
muSavebs adamiani, es didad iqneba ganmsazRvreli imisa, Tu lo, xolo meores – kritikul-logikuri gageba. pirveli abso-
rogor gaiazrebs da dagegmavs sakuTar cxovrebas. misTvis luturi araraobaa, xolo meore _ relatiuri. araraoba SeT-
umaRlesi mizani cxovrebaa. ontologiuri problemebis gaazre- avsebadia samyarosTan, rogorc mTelTan, SeuTavsebadia monoTeis-
ba-gadawyveta am miznis ganxorcielebis saSualebaa. Tu adami- tur RmerTTan (maTi usasrulobis, anu ganusazRvrelobis gamo);
ani miva daskvnamde, rom yvelaferi rac mis winaSe arsebulad igi SeuTavsebadia sinamdvilis calkeul sagnebsa da movle-
aris warmoCenili, sinamdvileSi iluziaa, vTqvaT ise, rogorc nebTanac. rac Seexeba relatiur araraobas, igi savaldebuloa
iluzia aRmoCnda dedamiwis irgvliv mzis brunva. aseT SemTx- samyaroSi calkeuli sagnebisa da movlenebis arsebobisaTvis.
vevaSi mas mouwevs mkveTri koreqtivebi Seitanos cxovrebis samyaroSi saganTa simravlis arseboba, am sagnebs Soris zR-
miseul proeqtSi; Tu CaTvlis, rom yvelaferi materialur- varis arsebobas gulisxmobs. sagnisaTvis zRvari misi `araa~
nivTieri sagnebia, rac mis garSemo qmnis mkacr realobas, maSin (araraoba), romelic mas sxva sagnebisagan gan-sazRvrul arse-
igi valdebuli iqneba aseT realobas angariSi gauwios; Tu bobas aniWebs. igi savaldebuloa yovelive imisaTvis, rac gan-
piriqiT daaskvnis, rom yvelaferi idealur-sulieria, maSin sazRvrebas eqvemdebareba. logikuri TvalsazrisiT, mTliani
maTTan urTierToba ise unda aawyos rom ufro metad mouxmos samyaroc, misi substanciac da monoTeisturi RmerTic aseT
da daeyrdnos sakuTar sulier unarebs da miswrafebebs; Tu gan-sazRvrebas moiTxovs. ararsebuli igive araraobaa. empiri-

86 87
ul-gulubryvilo gagebiT arsebuli aris is, rac saerTod rom igi ukve arsebulia. igi araa araraoba, xolo aTeisturi
arsad da arasdros ar arsebobs. igi wminda araraobaa. igi brZola RmerTis adamianis gonebidanac gandevnas moiTxovda.
isaa, rac saerTod aranairad araa. aseTi ararsi (araraoba) devnian arsebuls. ararsebulis devna SeuZlebelia.
uaryofs yvelafers da maT Soris Tavis Tavsac. aseTi ararao- ararsebulis (araraobis) raobis mxolod empiriul _
ba hqondaT mxedvelobaSi Zvel berZen filosofosebs, roca gulubryvilo gagebaze dayvana Seuracmyofelicaa adamiani-
asabuTebdnen, _ araraoba arc Seimecneba da arc sityviT gam- saTvis, radgan igi misi cxovelis doneze dayvanis mimaniSnebe-
oiTqmebao. es iseTi araraobaa, romelze fiqric ar SegviZlia, lia. adamianis cxovelisagan gansxvaveba da adamianad yofnis
verafers vityviT imitom, rom raRacaze fiqri, am raRacis simaRleze asvla gamoixateba imaSi, ramdenad SeeZlo mas fiz-
arsebobas moiTxovs. is unda arsebobdes rom mas fiqriT mainc ikur-empiriuli realobidan sulier yofierebamde amaRleba.
SevexoT da sityvaSi gamovxatoT. raRacaze fiqri, azrovneba, adamianis samyaro gacilebiT didi da Tvisebrivad metia, vi-
msjeloba maSinaa SesaZlebeli Tu is arsebobs fiqrSi, azrovneba- dre fizikur-empiriuli realoba. arseboben sagnebi da movle-
Si. misi sityvaSi gamoxatva niSnavs sityvaSi misTvis arsebo- nebi, romlebsac empiriuli realoba ar gaaCniaT. e.i. am mxriv,
bis miniWebas. aseT arsebuls (araraobas) rom SevexoT, masze isini ararsebulni arian, magram arseboben mexsierebaSi, fanta-
viazrovnoT da sityvaSi gamovxatoT, igi raime unda iyos. zia-warmosaxvaSi, sityvaSi, winaswar xedvaSi, arseboben mxatvrul
amitom aseTi formiT gagebuli ararsebuli saerTod ver iqne- saxeebSi, mecnierul cnebebSi, religiur rwmenaSi, arseboben
ba azrovnebis sagani. zRaprebSi. e.i. sakiTxi exeba ara maT ararsebobas, aramed imas,
arsebulis empiriul-gulubryvilo gageba Tu sruli- Tu sad arseboben. arseboba ki, sadac ar unda iyos igi, mainc
ad zedmetia samyarosaTvis da misi gonebrivi suraTisaTvis, arsebobaa. magaliTad zRapari. Cveulebrivi zRapari iwyeba
samagierod, misTvis aucilebelia ararsebulis kritikul- Semdegi sityvebiT: `iyo da ara iyo ra” e.i. iyo, magram arc
logikuri gageba. aseTi gagebis mixedviT arsebobs ara marto araferi iyo. `ara iyo ra” imaze mianiSnebs rom, razec zRapar-
is rac aris, aramed isic rac ar aris. es ararsebobis (ararao- Sia laparaki, realur-empiriulad ararsebulia (araraobaa),
bis) daSvebaa. misi arsebobis aRiarebis aucileblobaa. saqme magram sawyisi sityva `iyo” daJinebiT imas usvams xazs, rom
is aris, rom Znelia ararsebulis ararsebobaze vimsjeloT ise, igi mainc iyo, rom is arsebulia, Tumca ara fizikur-empiriuli,
rom winaaRmdegobaSi ar aRmovCndeT. amis magaliTia e.w. `me- aramed idealur-logikuri formiT. iyo da aris zRaparSi.
brZoli aTeisturi moZraoba”. aTeizmi RmerTs ararsebulad zRapari flobs realur arsebobas, magram ara fizikur-empiri-
acxadebs. `mebrZoli aTeizmi” ebrZvis religias. religia da uls. amoiReT cxovrebidan zRapari, amoiReT misi personaJebi,
RmerTi erTi da igive araa, magram religiis winaaRmdeg brZo- erTni rom borot Zalebs asaxiereben, xolo meoreni keTil
la mainc RmerTis winaaRmdeg brZolaa. rogor SeiZleba da ra Zalebs, amoiReT mxolod imitom, rom isini ar floben fiz-
azri aqvs brZolas imis winaaRmdeg rac ararsebulad (ararao- ikur-empiriul realobas da Tqven xelidan gamogeclebaT
bad) aris gamocxadebuli. amis SeuZlebloba da uazroba naTe- mSvenieri SesaZlebloba gulubryvilo bavSvs, zRapruli gu-
li gaxda aTeizmisaTvis da gamosavali imaSi naxes rom Rmer- lubryvilobis SemweobiT, adreuli asakidanve CaunergoT
Ti yvela sferodan gamoricxes da adgili adamianis gonebaSi borotebis raoba da misadmi siZulvili, CaunergoT sikeTis
miuCines. amas niSnavs aTeisturi debuleba _ `RmerTma ki ar raoba da misadmi siyvaruli da misiT gaxarebis unari. zRa-
Seqmna adamiani, aramed adamianma Seqmna RmerTi da sakuTar pari sWirdebaT asakovan adamianebsac. misi cxovrebidan amoRebiT
gonebaSi Caasaxla.~ Tu Seqmna da gonebaSi Caasaxla es niSnavs adamianebs aRar eqnebaT azrovnebis igav-arakuli formebi, aRar

88 89
eqnebaT cxovrebaSi mtruli Zalebisadmi gamklavebis mocemu- aklites formulireba – yovelive aris da arc aris. es niS-
li saSualebebi, aRar eqnebaT `amooxvris” Taviseburi xerxi. navda rogorc arsebulis arsebobas, ise ararsebulis arse-
mxatvrul literaturaSic, rac adamianis aucilebeli bobas. amasTanave arc arsebuls da arc ararsebuls ar Seu-
sulieri sazrdoa, adgili aqvs sagnebis, movlenebis, personaJe- ZliaT wminda saxiT damoukideblad arseboba. isini erTime-
bis, gmirebis sulier-idealur arsebobas. istoriuli gmirebi, oris saSualebiT erT mTelSi arseboben. zogadi formiT, es
romlebic TavianT fizikur-empiriul arsebobas xSirad ufro erTi mTeli samyaroa. mTeli samyaro arsebulisa da ararsebu-
adre asruleben cxovrebaSi, adamianebisaTvis magaliTis mis- lis, rogorc dapirispirebulTa mTlianobaa. amasTanave, es
acemad, mexsierebaSi idealuri formiT arsebobas ganagrZoben. aris sasruli sagnebisa da movlenebis arsebobis wesi.
arsebobisa da ararsebobis sakiTxi `ho” da `ara”-s
urTierTobis konkretuli formaa. es sakiTxi, filosofiur
azrovnebas Zveli droidanve ainteresebda. Zveli saberZneTis 3. samyaros droulobisa da maradiulobis sak-
eleatur filosofiur skolaSi arsebobisa da ararsebobis iTxi. arsebulisa da ararsebulis raobis sakiTxi konkret-
sakiTxi gamoiTqva parmenides formuliT, _ „arsi aris da ul saxes iRebs samyaros droulobisa da maradisobis sakiTx-
ararsi ar aris` anu is, rac aris, is aris da rac ar aris is is saxiT. mTlian samyaros droSi aqvs Tu ara dasawyisi, Tu
araraobaa. araraobis arsebobis uaryofam sagnebis erTime- igi maradiulia? Tu samyaros droSi dasawyiss davuSvebT,
orisagan gamyofi zRvris uaryofa gamoiwvia. amiT zRvris maSinve Cndeba kiTxva – saidan gaCnda igi? es uZvelesi da
uaryofam saganTa simravlis arsebobis uaryofa mogvca. sagan- tradiciuli kiTxvaa. am kiTxvas mudam svamdnen da masze raRac
Ta simravlis uaryofa mxolod erTis arsebobis daSvebaa, pasuxs gamoimuSavebdnen miTologiaSi, religiaSi, kerZo mec-
erTis arseboba ki gamoricxavs moZraobis SesaZleblobas, am- nierebaSi da filosofiaSi. am kiTxvaze pasuxis gamomuSaveba
itom mividnen Zenoniseul daskvnamde, _ gasrolili isari yovelTvis did zegavlenas ganicdida antikuri berZnuli pe-
sinamdvileSi uZravia, aqilevsi verasodes ver gaasworebs kus. riodidan momdinare cnobili debulebisgan _ `araraobidan
imave epoqaSi, aseTi Sedegebis gamosaricxad azrovnebam sapir- raime ar Cndeba da raime araraobad ar gardaiqmneba.~ filosofi-
ispiro mimarTulebac mosinja. daSvebuli iqna mxolod gansx- is es spekulaturuli debuleba mogvianebiT fizikurma kv-
vavebuloba, gamoiricxa igiveobis arseboba. princi pSi es niS- levebmac daadastura.
navda mxolod araraobis (ararsebulis) aRiarebas da arsebu- kiTxva – saidan gaCnda samyaro? iseTi formiTaa dasmu-
lis uaryofas. aseTi azrovnebis Sedegi iyo karatilosis li, romelic Riad Tu farulad Seicavs moments, rac azrovnebas
debuleba – `erT mdinareSi ara Tu meored, erTxelac ver winaaRmdegobriv mdgomareobaSi ayenebs. rodesac vkiTxulobT
SexvalT.~ aRniSnuli orive mimarTulebisaTvis saerTo is saidan gaCnda samyaro, amiT samyaros gaCenas, anu samyaros
iyo, rom azrovnebis calmxrivobis gamo logikur winaaRmde- droSi dasawyiss faqtiurad ukve vaRiarebT da amis Semdeg
gobad da SeuZleblad iTvleboda ori erTimeoris mimarT viwyebT am faqtis gamarTleba-axsnas. rogorc cnobilia, es
radikalurad sapirispiro movlenis mTlianobaSi gaazreba. kiTxva bibliisTvisac centraluria da misi gadawyveta rwme-
SeuZleblad iTvleboda „ho~-s da „ara~-s Serigeba erT mTel- nis niadagze xdeba. igi dakavSirebulia RmerTis SemoqmedebiT
Si. erTis daSveba meoris uaryofas niSnavda da piriqiT. imave (kreaciul) aqtTan. amasTanave bibliaSi RmerTis mier sam-
berZnul filosofiaSi aseTi sapirispiro fenomenebis yaros Seqmna marTlac samyaros droSi dasawyisia, vinaidan
mTlianobaSi gaazrebis aucilebloba gaCnda. aman mogvca her- samyaros Seqmnamde mis ararsebobasTan erTad ar arsebobda

90 91
arc dro. RmerTma samyaro droSi ki ar Seqmna, aramed manac unda dauSvas samyaros gaCenamde mis win sxva raRac
drosTan erTad. droc RmerTis qmnilebaa. amaze netarma arsebulis maradiuli arseboba, rac SesaZlebels gaxdis pa-
avgustinem xazgasmiT miuTiTa. es azri Taviseburi formiT suxs kiTxvaze „saidan?~ an samyaros droSi gaCenas win unda
mecnierebamac daadastura, roca fardobiTobis TeoriaSi xazi dauyenos wminda, anu absoluturi araraoba, romelic aravi-
gaesva im garemoebas, rom sagnebi droSi ki ar imyofebian, Tari arsebobis Semcveli araa. aseTi araraoba raime arse-
rogorc amas niutoni fiqrobda, aramed dros TviTon sagnebi buls sayrdenad ver gamoadgeba. pirveli gza samyaros gaCenis
da procesebi qmnian. samyaros Seqmnis sakiTxi mecnierebam sakiTxs mTlianad auqmebs. samyaros gaCenamde Tu ukve raime
mecnieruli gziT da xerxebiT anu mecnierul-logikuri das- arsebobs, romelic safuZvelia samyaros gaCenis, es niSnavs, rom
abuTebis gziT unda gadawyvitos, magram sakiTxis bibliur samyaro ukve arsebula mis gaCenamde. amitom misi gaCena ki ar
gadawyvetaSi aris erTi momenti, romlis gaTvaliswineba, mec- xdeba, aramed erTi formidan meore formaSi gardaqmna. amitom
nieruli gadawyvetisTvisac savaldebuloa. sakiTxis bibli- is, rac naTqvamia bibliaSi, _ bunebis, rogorc samyaros gaCena
uri gadawyveta mianiSnebs, rom raRac arsebulis gaCena, manamde igulisxmeba da ara saerTod samyarosi, romlis aucilebel
da mis win raRac sxva arsebulis utyuari arsebobis daSvebas nawilad zebunebrivi samyaroc igulisxmeba. saerTod, samyaros
moiTxovs, iseve, rogorc Svilis arseboba yovelTvis gulisx- gaCena RmerTis gaCenas udris, rasac religia da biblia ar
mobs da mas win uswrebs mSoblis arseboba. bibliisaTvis dauSvebs. amasTan ar dauSvebs arc adamianuri logika. rac
samyaros winmswrebi RmerTia, romelic droulobis Tval- Seexeba meore gzas igic faqtiurad daiyvaneba pirvel gzaze.
sazrisiT maradiulia. es gamoricxavs TviT RmerTis droSi Tu samyaros, rogorc ukve arsebulis win davsvamT ararsebuls,
gaCenis kiTxvas. magram RmerTis maradisoba imave bibliuri anu araraobas da samyaros gaCenas mas daukavSirebT, maSin
samyaros maradisobaze mianiSnebs. RmerTis mier samyaros Se- logika moiTxovs rom is raRac (araraoba) risganac Cndeba
qmna, swored rom Seqmnaa. anu esaa moZraoba romelic erTi sxva raRaca (samyaro), aucileblad unda flobdes arsebobas,
raRacis sxva raRacad gardaqmnas iwvevs. RmerTis raobis gage- vinaidan ar SeiZleba wminda araraobidan raime Cndebodes.
bisaTvis arsebiTad mniSvnelovania is garemoeba, rom RmerTi msgavsi msgavss warmoSobso _ empedokles mier esec antikur
samyaros Tavis Tavidan qmnis; magram, Cveni kiTxvis mimarT amas periodSi iTqva. rogor SeiZleba arseboba, rasac ar flobs
princi puli mniSvneloba ara aqvs. RmerTi samyaros imitom warmomSobi, mianiWos warmoSobils da Tu mainc samyaros win
qmnis Tavis Tavidan, rom RmerTi yovlismomcvelia. mTeli uswrebs wminda araraoba, maSin igi ar SeiZleba samyaros
samyaro, arsebobis garkveuli wesiT, masSia. masSia agreTve arsebobis mizezi iyos. xolo Tu samyaros wminda araraobaSi
RvTaebrivi wesiT arsebuli samyaros, romelic masSia, bune- ara aqvs arsebobis mizezi, maSin igi TviTmizezobriv mov-
brivi arsebobis formaSi gadayvanis unaric. miviReT, rom Rm- lenad unda CaiTvalos, rac mis maradiulobaze miuTiTebs. Tu
erTis mier Seqmnil samyaros, romelic droSi iwyebs arse- sakiTxs SevxedavT samyaros dasasrulis poziciidan, aqedanac
bobas, sayrdenad udgas maradiulad arsebuli. e.i. yvelafris naTelia rom moZraobisa da cvalebadobis procesSi igi Sei-
Ziri maradisobaa. Zleba gardaiqmnas aTasnairad. amas faqtebi adasturebs kidec.
vinaidan mecnierebisaTvis miuRebelia problemis ise- magram misi wminda araraobaSi gadasvla SeuZlebelia, vinaid-
Ti gadawyveta, sadac mecnieruli dasabuTebisaTvis adgili an raime araraobad ar gardaiqmneba. Cven agreTve viciT is
araa darCenili da Tanac kiTxva ukve farulad Seicavs sam- garemoebac, rom rasac dasasruli ara aqvs mas arc dasawyisi
yaros gaCenas droSi, _ rCeba ori gza, _ an bibliis msgavsad, aqvs, dasasruli ukve dasawyisia. es ki samyaros maradiul

92 93
arsebobaze miuTiTebs. xSirad zedapirul mxares uwodeben. zedapirulia sagnis is
d. uznaZe araraobis problemas rom exeba, misi azriT, niSan-Tvisebebi, romelic adamians eZleva mis mgrZnobeloba-
imis miuxedavad, ragind axirebuladac unda mogveCvenos es Si. anu is, rasac mxedvelobiT, smeniT, ynosviT, dagemovnebiT da
mosazreba, _ romelime sagnis ararsebobis cnebaSi meti Si- SexebiT aRiqvams. xSirad sagnis garegan da Sinagan mxareebs
naarsia moqceuli, vidre amave sagnis arsebobis cnebaSi vi- ganasxvaveben maTi mniSvnelobis mixedviT, rogorc TviT sagn-
naidan, cneba „ararsebuli~, obieqtis Sesaxeb Seicavs (gulisx- isaTvis, ise adamianisaTvis, aseTi midgoma zogjer gaumarTle-
mobs) agreTve cnebas „arsebuli~. amas garda mas daerTvis belia. magaliTad Tu aviRebT velur yvavilebs, maTi feri,
kidev erTi warmodgena imis Sesaxeb, rom es sagani arsebulTa surneleba, forma garegani mxareebia, magram Zalian mniSvnelo-
mTliani sinamdvilidan gamoricxulia. vani ara marto adamianisaTvis, aramed TviT mcenarisaTvis;
yovelive aRniSnuli dasmuli sakiTxis iseT gadawyve- magram wignisaTvis misi garegani, anu zedapiruli mxarea feri,
tas moiTxovs, romlis mixedviTac arsebulsa da ararsebuls formati, ydis, qaRaldis, Sriftis Taviseburebebi da sxva. es
Soris zRvari gadaulaxavi ufskrulis saxiT ki ar daismeba, wignis dizainia, rac misTvis mniSvnelovani ramaa, magram ara
aramed ise, rom arseboba da ararseboba erTi mTelis iseTi arsebiTi da ara gadamwyveti. sagnebisaTvis arsebiTi da gad-
sapirispiro mxareebi iyos, romelTac erTimeoris gareSe arse- amwyveti mniSvnelobis mqonea am saganTa Sinagani mxare. igi
boba ar SeuZliaT. amas moiTxovs ararsebulis relatiuri adamians ar eZleva mgrZnobelobaSi; mas TvaliT ver vxedavT,
gageba. aseT moTxovnas mivyavarT samyaros drosa da sivrceSi yuriT ver vismenT, sunsa da gemos ver vgrZnobT, xeliT ver
gaCenis ideis moxsnamde, rac samyaros usasrulobis mauwyebe- SevexebiT. adamiani masTan dakavSirebas axorcielebs gonebis
li iqneba drosa da sivrceSi. meSveobiT. amitom mas sagnis inteligibelur, anu gonebiT
misawvdom mxares uwodeben. wignis Sinagani mxarea is, rac
masSi adamianis gonebam Cado da iqidan gonebiTve amoikiTxeba.
4. samyaros arsebis sakiTxi. cxovelisaTvis si- wignisaTvis arsebiTi da gadamwyveti swored misi es mxarea.
namdvilis calkeuli sagnebi misi fizikur-biologiur moTx- ama Tu im wignis raobas swored wignis es mxare gansazRvravs.
ovnilebas emsaxureba. amitom, es sagani mTlianad, biologiuri Tavis mxriv, arc sagnis Sinagani mxarea martivi da erTgvaro-
moTxovnilebis TvaliT mis mier danaxuli realobaa. misi vani. isic struqturuli movlenaa, masSic SeiZleba gamoyo-
moTxovnebis SezRuduloba misi TvaliT danaxuli sagnis siR- fil iqnes sagnisaTvis kidev ufro fundamenturi mniSvnelo-
aribes iwvevs. cxovelTan SedarebiT adamianis moTxovnebis bis momentebi. maTi erToblioba qmnis sagnis arsebas. sagnis
mravalferovneba imis safuZvelia, rom man sagnebSi gacilebiT arseba misi raobis ZiriTadi ganmsazRvrelia. sagani isaa, rac
meti da mniSvnelovani ram aRmoaCinos. am gagebiT sagnebi da misi arsebaa. sagnis arsebis dadgena _ sagnis raobis dadgenis
movlenebi adamianis winaSe warmosdgebian rTuli struqtur- gasaRebia. mecnieruli Semecneba miiswrafis sagnis arsebis
is mqone sistemebis saxiT. abstraqciis meSveobiT sagnebis dadgenisaken. saerTod, mecniereba arsebaTa kvleva-Ziebaa. sag-
pirveli daSla-danawilebis Sedegad vRebulobT maT or mx- nis arseba misi siRrmiseuli mxarea, saidanac ikiTxeba sagnis
ares. yovel sagans aqvs ori mxare – garegani da Sinagani. mTliani raoba. sagnis arsebis Semecneba ar niSnavs mis mTlian
igulisxmeba ara sivrcobrivi garegani da Sinagani, aramed, codnas magram, es misi arsebiTi codnaa. Tavis mxriv, arc
garegnuloba Sinaganoba dgindeba imis mixedviT Tu adamiani sagnis arsebaa martivi atomaluri movlena. igic rTuli da
mas xedvis romeli unariT ukavSirdeba. sagnis garegan mxares amouwuravi fenomenia. amitom es araa iseTi ram, rasac erTxel

94 95
Tu miwvdebi, amiT misi Semecneba damTavrebuli da amowu- dadgenasTan mivalT da isic erTia. amitom sicocxlec, rogorc
rulia. piriqiT, SemecnebiTi winsvla arsebaSi CaRrmavebis movlena, erTia da a. S. Tu davakvirdebiT, davinaxavT, rom
procesia, rac mravaljerad safexurovan wiaRsvlas warmoad- arsebaSi aseTi CaRrmaveba aris moZraoba erTeuli arsebidan
gens. amitom arsebebic iseve amouwuravia, rogorc mTeli sam- ufro zogad arsebamde; iqidan _ kidev ufro zogadamde da a.S.
yaro. sagnis garegan da Sinagan mxareebs Soris mWidro kav- arsebebis aseT ganzogadebebs sinamdvilis ufro da ufro
Siria im gagebiT, rom realurad isini ar arseboben erTime- moculobiT farTo sferoebisken gadavyavarT. bolos mivadge-
ores gareSe. magram maT Soris ganmsazRvreli Sinagani mxarea. biT arsebis iseT ganzogadebas, romelic, moculobiT, mTlian
Sinagani mxare gareganis safuZvelia. Sinagani mxaris ZiriTa- samyaros gadaswvdeba; xolo dadgenili arseba mTliani sam-
di momenti sagnis arsebaa. marTalia, arseba struqturuli yaros arseba iqneba. aqac miviRebT erT arsebas da misaT
movlenaa (am qveynad yvelaferi struqturis mqonea) magram igi gansazRvrul samyaros erTaderTobas. amiT kvlav mivadeqiT
sagnisaTvis mainc mTliani erTia. yovel sagans erTi arseba ontologiis mTavar sakiTxs – ra aris samyaro, rogorc erTi
aqvs. sagnis erTaderToba misi arsebis erTaderTobiTaa gan- mTeli da ra aris misi arseba? samyaros arsebis codnis
pirobebuli. ra donezec xdeba sagnis arsebis ganxilva, imave gareSe SesaZlebelia gvqondes raRac calkeuli sagnebisa da
doneze warmoebs TviTon sagnis ganxilvac. yovel adamians movlenebis konkretuli codnebi, magram samyaros mTlianobis
erTi `me~ aqvs da es misi erTi arsebaa. ar arsebobs sagani codna ar gveqneba. amis gareSe ki SeuZlebelia adamianis mier
misi arsebis gareSe. arc arseba arsebobs sagnisgan damoukide- Tavisi cxovrebis mTlianobis gaazreba, rac bundovans da
blad wminda saxiT. maTi erTmaneTisagan gancalkeveba azrovneb- TiTqmis SeuZlebels xdis adamianis perqspeqtiulobiT xed-
is mier, mxolod abstraqciaSi xdeba. Tu msjeloba exeba pe- vas. samyaros arsebas filosofiur enaze substancias uwode-
tres, rogorc konkretul pirovnebas, maSin mxedvelobaSia misi ben.
unikaluri pirovnuli arseba. petres erTaderToba misi pirovnu-
li arsebis erTaderTobiTaa ganpirobebuli. pirovnebis gaoreba,
risi faqtebic realurad arsebobs, misi pirovnuli arsebis 5. su bsta nci i s r a o bi s sa k i Txi . substancia
gaxleCa-gaorebaa, rac pirovnebis stagnaciis niSania. Tu mxed- filosofiis, konkretulad ontologiis, Zireuli cnebaa. laT-
velobaSia petre, rogorc adamiani, maSin adgili unda hqondes inurad igi safuZvels, qvemdebares niSnavs. igulisxmeba yve-
petres pirovnul arsebaSi ufro CaRrmavebas da masSi adami- laze siRrmiseuli da Zireuli safuZveli. sxvadasxva mec-
anis arsebis dadgenas. adamianis arsebac erTia da misiTaa nierebebSi ganixilaven sxvadasxva konkretuli sferoebis aseT
ganpirobebuli samyaros mraval sagansa da movlenas Soris Zireul cnebebs. es maTi arsebaa, anu maTi substancia, amitom
adamianis erTaderToba. qveyanaze adamianebi uamravia, magram isini am sferoebis mimarT konkretuli substanciebis sta-
adamiani, rogorc movlena, erTia. SeiZleba petres ganvixilav- tuss iZenen. filosofiaSi msjeloba exeba mTlian samyaros.
deT rogorc socialur arsebas. maSin petres arsebas kidev amitom aq substanciis saxeliT gvevlineba mTeli samyaros
ufro vuRrmavdebiT da mis socialurobas vikvlevT. aseT sagnebisa da movlenebis arsebobis saerTo safuZveli. amitom
SemTxvevaSi socialuris arsebis dadgena xdeba. es arsebac filosofiuri substancia yvela safuZvelTa safuZvelia; yve-
erTia da amis gamo danarCen movlenebs Soris socialuri la konkretuli substanciebis (arsebebis) saerTo substan-
movlenac erT-erTi imaTTagania. Tu kidev ufro CavuRrmavdeb- ciaa (Zireuli arsebaa). igi yvelafris sayrdenia. Zvel berZnul
iT petres, rogorc cocxal arsebas, maSin sicocxlis arsis filosofiaSi substancias aRniSnavdnen sityva „arxe~-Ti. igi

96 97
pirvelsawyiss niSnavs. iq substanciis problema aseTi for- dasawyisis mniSvnelobis mqone sawyisis Zieba alogikuria.
miT daisva: _ ra aris samyaros, yovelive arsebulis saTave, pirvelsawyisi ar niSnavs imas, rom Tavidanve iyo wminda
dasabami. saidan iRebs yovelive Tavis sawyiss? aseTi formiT saxiT arsebuli raRac erTi (nedleulis, saSeni masalis sax-
dasmuli kiTxvis gadawyveta garkveul sizustes moiTxovs. iT) da Semdeg calkeuli sagnebi da movlenebi, anu saganTa
saqme is aris, rom samyaro warmodgenilia sagnebis rogorc simravle misgan warmoiSva. es sakiTxisadmi miTologiuri
raodenobrivi, ise Tvisebrivi simravliT. pirveli sawyisis, formis micemaa, rac aradamajerebelia. substanciurobis Tval-
anu substanciis problemis gadawyvetis Zieba niSnavs raRac sazrisiT, erTisa da simravlis urTierTobis sakiTxi imas ki
erTidan, rogorc pirvelsawyisidan, anu substanciidan, saganTa ar gulisxmobs, erTidan rogor iqmneba simravle, aramed imas
simravlis arsebobis axsnas. esaa erTisa da simravlis urT- – simravles ra aniWebs erTianobas. ra aris simravlis
ierTobis sakiTxi. rogori urTierTobiT SeiZleba amis axsna? erTianobis safuZveli. aqedan gamomdinare, substancia,
cnobilia urTierTobis ori ZiriTadi forma. realur sagnebs rogorc samyaros arseba, samyaros erTianobis safuZvelia. is
Soris urTierToba mizez-Sedegobriv xasiaTs atarebs. Tu saganTa simravlis, samyaros saxiT erT mTlianobaSi Semkrebi
SevecdebiT substanciis problemis, rogorc erTisa da simrav- gansazRvrulobaa. arsebis Tavisebureba swored es aris. iq,
lis urTierTobis mizez-Sedegobrivi urTierTobis axsnas, did sadac arsebaa _ erTianobacaa, anu iq simravle erTi saxiT
winaaRmdegobas wavawydebiT. mizez-Sedegobrivi urTierToba arsebobs. qarTvelis arseba qarTvelebis mTlianobis gan-
mizezis Sedegisadmi droSi winswrebas gulisxmobs. magram sazRvrulobaa. adamianis arseba adamianebis gamaerTianebeli
SeuZlebelia substanciam, rogorc pirvelsawyisma, droSi win gansazRvrulobaa. samyaros arseba – substancia – mTeli sam-
gaaswros simravles. igi pirvelsawyisia da ara dasawyisi. yaros mTlianobis safuZvelia. iq sadac ar arsebobs arseba, ar
imis gamo, rom igi im simravlis uzogadesi arsebaa, romelsac arsebobs mTlianoba. es qaoss niSnavs. magram imis gamo, rom
ar SeuZlia imisgan damoukideblad arseboba, risi arsebacaa, raimes arsebis gareSe arseboba ar SeuZlia, realurad arc
mas, rogorc substancias, ar SeuZlia arsebobiT droSi win qaosi arsebobs. qaosi subieqturi cnebaa.
aswrebdes imas, risi substanciac aris igi. arsebobs movle- substancias, rogorc samyaros arsebas, Tavis mxriv Tvi-
nebs Soris urTierTobis meore forma. esaa safuZvel-Sedegis Tonac aqvs Tavisi arseba, rac misi arsebiTi niSnebis mTlianoba-
urTierToba. magram es aris wminda logikuri urTierToba. Si gamoixateba. amitom, substanciis raobis ukeT gagebis mizniT,
marTalia, droulobis problema aseTi urTierTobisaTvis ar ganvixiloT ZiriTadi aseTi niSnebi. erTi maTgani, rogorc
arsebobs, magram igi materialur realobas moklebuli urT- davinaxeT, es iyo simravlis gamaerTianebeli, anu niSani, romelic
ierTobaa. es SesaZlebeli iqneba mxolod maSin, Tu substan- simravles erTian mTelad aqcevs.
ciasac da sinamdvilesac logikur formebad ganvixilavT. es substanciis Semdegi niSania misi erTaderToba.
cda hegels hqonda, ramac arsebobis ufleba ver moi pova. ami- filosofiis istoria icnobs substanciis dualistur da
tom, arc mis safuZvelze SeiZleba substanciisa da sinamdvi- pluralistur gagebas, magram logikuri Tanmimdevrobis pirobeb-
lis (erTisa da simravlis) sakiTxis warmatebiT gadawyveta. Si gamarTlebulad SeiZleba CaiTvalos mxolod substanciis
maSin, ra gziT unda gadawydes aRniSnuli sakiTxi? aq mniS- monisturi gageba, romelic mis erTaderTobas aRiarebs. es
vnelovania substanciis rogorc arxes, rogorc pirvelsawyi- gamomdinareobs im niSnidanac, romelzec ukve iyo msjeloba.
sis zusti mniSvnelobiT gageba. gavimeoroT, rom pirvelsawy- substancia arsebaa. arseba erTi unda iyos, raTa man simravle
isi ar niSnavs dasawyiss. usasrulo, anu usawyiso samyaros erTad aqcios. ori substanciis daSveba simravlis erTime-

98 99
orisagan izolirebul or nawilad dayofas da ori damoukide- saganTa samyaroSi batonobis mizez-Sedegobrivi urT-
beli mTelis gaCenas niSnavs. es ewinaaRmdegeba samyaros ierTobis princi pi. am urTierTobebSi CarTulia substanci-
mTlianobis ideas. ac. yovel calkeul sagans arsebobis orgvari safuZveli, org-
substanciis Semdegi aucilebeli arsebiTi niSnebia _ vari mizezi gaaCnia. erTi, romelic TviTon masSia da am
igiveoba da uzogadesoba. substancias, rogorc erTs, simrav- gagebiT, igi TviTmizezobrivia; meore, romelic mis gareT, sxva
lis erTadqceva maSin SeeZleba, Tu igi simravlis wevrebis saganSia, im sxvisa _ kidev sxvaSi da a. S. mizez-Sedegobrivi
(mTeli sinamdvilis sagnebisa da movlenebis) mimarT Semkrebi kavSirebis siRrmiseuli safuZvlisaken mimaval jaWvs mivya-
igiveobrivi faqtori iqneba. anu, samyaros mTlianobas igiveo- varT im punqtamde, romelSic pirvelad mizezs anu safuZvels
brivi faqtori udevs safuZvlad. igi substanciaa. xolo, imis poulobs sinamdvilis yvela sagani da movlena. igi yvelaf-
gamo, rom substancia simravlis yvela wevrisaTvis igiveo- ris sayrdenia, safuZvelia; yvelafris raobis pirveladi amo-
brivi, anu saerTo ram aris, samyaros mimarT igi uzogadesi savali gansazRvrulobaa. esaa substancia. da roca ismis kiTxva
niSnis mqone faqtoria, substancia mTeli samyaros gadamwvdom – TviTon substancia raSi poulobs Tavis gare mizezs, sayrdens,
uzogades faqtors warmoadgens. rogorc mTeli samyaro, ise safuZvels – pasuxi, romelic mkafiod Camoayaliba b. spinozam,
misi calkeuli sagnebi da movlenebi mudmiv moZraoba-cvale- aseTia, _ misi mizezi TviTon masSivea. yvelaferi masSi pou-
badobis procesSia. miuxedavad amisa, samyaro mainc inarCunebs lobs pirvelad mizezs. TviTon substancia sxva ramiT ki ara,
Tavis TavTan mudmiv igiveobas. samyaro mudam samyaroa. rogor mxolod Tavisi TaviT aixsneba. igi TviTmizezobrivi fenome-
xdeba, rom is, rac mudmivad icvleba, mainc mudmivad Tavisi nia, magram TviTmizezobrioba, rogorc ukve iTqva, axasiaTebs
Tavis igiveobrivi rCeba? es SeiZleba maSin, roca is, rac yovel calkeul sagansac. samyaros substanciasa da calkeu-
icvleba, Tavis TavSi Semoinaxavs da inarCunebs imas, rac misi li sagnebis arsebebs Soris gansxvaveba isaa, rom Tu es uka-
raobis ganmsazRvrelia da masSi mudam myari da ucvlelia. es nasknelni TviTmizezobrivnic arian da amave dros, garegani
misi arsebaa anu misi substanciaa. es asea safexurebrivad mizeziT gansazRvrulnic, substancia mxolod Sinagani mizez-
yvela arsebis, anu yvela substanciis mimarT. petreSi, rogorc iT anu mxolod TviTmizezobrivi fenomenia. mas gareganm-
kerZo pirovnebaSi, yvelaferi moZravia, icvleba, izrdeba, berde- sazRvreli faqtori ar gaaCnia. mas gareganad araferi zRu-
ba, magram igi mudam petred rCeba imitom, rom masSi pirovnuli davs. es substanciis sxva niSanze miuTiTebs. esaa misi usas-
arseba, misi `me~ ucvlelia. es misi pirovnuli substanciaa. ruloba. substanciis usasruloba droSi da sivrceSi mTliani
petre samyaros saganTa simravlis erTi wevria; Tumca, ase- samyaros usasrulobis safuZvelia. droSi usasruloba mis
Tivea substancia mTeli samyaros mimarT. isic, rogorc erTi, maradiulobas niSnavs. substanciis maradiuloba samyaros
mis moZraoba-cvalebadobaSi rom ar dakargos Tavisi garkveu- maradiulobis safuZvelia. substanciis TviTmizezobrioba,
loba, sakuTar TavSi myarad inarCunebs Tavisi raobis ganm- usasruloba da maradiuloba misi sruli avtonomiurobis, anu
sazRvrel substancias, romelic mainc iqneba igiveobrivi damoukideblobis mauwyebelia. aqac, samyaros SeuzRudaoba, av-
faqtori yoveli cvalebadobis mimarT da amiT samyaros er- tonomiuroba, damoukidebloba, _ misi substanciis damoukide-
Tianoba-mTlianoba SenarCunebuli iqneba. moZraoba-cvaleba- blobiT aris ganpirobebuli da misiT aixsneba. rogorc vxe-
dobis procesma rom ar daSalos samyaros mTlianoba, es pro- davT, substanciis raobis, misi niSan-Tvisebebis gansazRvra
cesi efuZneba myar mdgradobas. am niSnis matarebelia sub- dakavSirebulia mTliani samyaros raobisa da niSan-Tvisebeb-
stancia. is dadgenasTan. es gasagebia imis gamo, rom substancia sam-

100 101
yaros arsebaa, romlis raoba vlindeba samyaroSi, rogorc iyo. atomebis am ucvleli mTlianobis gamoxatuleba aris
Tavisi arsebis, anu substanciis warmoCenaSi. substancia ikiTx- masa. atomebis raodenobis ucvleloba masis ucvlelobaa. e.i.
eba samyaros raobaSi. jamuri masa ucvlelia. es materiis ucvlelobas niSnavda.
magram fizikuri movlenebi realurad miuTiTebdnen atomebis
gayofadobaze. gansakuTrebiT amis maCvenebeli iyo radiaqtiu-
6. materiis raobis sakiTxi. materia erT-erT Zir- li procesebi. urani mudmivad gamoasxivebs energias. saidan
iTad ontologiur kategoriad (cnebad) iTvleba. istoriu- iRebs igi am energias? misi garedan SeZenis varianti mecniere-
lad mis Sesaxeb Sexedulebebi da mosazrebebi icvleboda. bam gamoricxa, xolo Tu misi wyaro TviT uranSia, maSin irRve-
adreul periodSi mas aigivebdnen bunebis romelime stiqia- va energiis Senaxvis kanoni. mxolod meoce saukunis dasawyis-
sTan (wyali, miwa, cecxli, haeri). antikuri epoqis filosofosi Si rezerfordis mier dadgenil iqna rom energiis wyaro
Talesi stiqiur materialistad iTvleboda imis gamo, rom atomebis daSlaa. aman materiis raobaSi ufro Rrmad Caxedvis
bunebis erT-erTi stiqia, wyali, rogorc materialuri movlena, da metis gagebis SesaZlebloba gaaCina. Tumca dasawyisSi,
pirvel sawyisad gamoacxada; materias aigivebdnen atomebTan, atomis daSla da misi energiad gardaqmna materiis gaqrobad
rogorc bunebis umcires, „saSen agurebTan~, Semdeg moxda ise, iqna miCneuli imis gamo, rom materiis masasTan gaigivebiT,
rom materia gaigivebul iqna saerTod nivTierebasTan. Tavis energia materiad ar iTvleboda. aman materiis iseTi axle-
mxriv, nivTiereba masis igiveobrivad miiCneoda. Semdeg keTde- buri gageba moiTxova, romlis energiac materiis formad Cai-
ba daskvna materiis gaqrobis Taobaze. gaqroba niSnavs imas, Tvleboda. amiT masis energiaSi gadasvla materiis gaqrobas
rom igi iyo da Semdeg gaqra. araraobaSi ki ar gauCinarda, ki ar niSnavs, aramed materiis nivTieri formidan energiis
aramed iqca imad, rac ar iyo. anu sxva raRacad iqca. filoso- formaSi gadasvlas.
fiaSi arsebobs iseTi mosazrebac, romelic asabuTebs, rom materia materialuri sinamdvilis zogadobis maRali
materia arc arasodes arsebula. amitom ararsebuli verc donea. amitom misi raobis gagebisaTvis saWiroa zogadisa da
gaqreba. es Tvalsazrisi j. berklis ekuTvnis. igi empirist- erTeulis urTierTobis gagebidan amosvla. zogadi erTeulebis
sensualistia. samyaros saSen masalad igi aRiarebs or rames zogadia. erTeulebi ki zogadis erTeulebi. es niSnavs, rom
_ `me~-s da SegrZnebebs. misi sayrdeni princi pia „varsebob me zogadi erTeulebidan abstraqciis gziT dgindeba. materia,
da Cemi SegrZnebebi~. yvelaferi am ori elementidan iwarmoe- rogorc zogadi, materialuri sinamdvilidan abstragirebis
ba. es princi pi samyaroSi materiis arsebobisaTvis adgils gziT dadgenili zogadia. materiasTan dakavSirebiT, abstraq-
aRar tovebs. amis Taobaze berklis naTqvamis perifraza aseTi cias moeTxoveba materialuri sinamdvilis sagnebisa da mov-
iqneba, _ me filosofiidan vdevni iseT qimeras, rasac materias lenebisagan abstraqciis meSveobiT gamoyos da ganazogados
eZaxiano, Tuki SeiZleba iseTi ramis dakargva, gaqroba, rac is niSnebi, rac saerToa materialuri sinamdvilis uklebliv
principSi arc arasdros arsebulao. yvela sagnisaTvis. sagnebi da movlenebi imyofebian mudmiv
rac Seexeba materiis „gaqrobas~, igi dakavSirebulia moZraoba-cvalebadobis procesSi. erTi sagani gardaiqmneba
fizikaSi momxdar garkveul aRmoCenasTan da mis axlebur meored, meore mesamed, mesame meoTxed da a. S. miuxedavad aseTi
interpretaciasTan, sanam atomebi miaCndaT samyaros ganuy- cvalebadobisa, maTSi SeimCneva iseTi niSnebis arseboba, rom-
ofel umcires sawyisebad, es niSnavda, rom raodenobrivad lebic aseTi cvalebadobis procesSi ucvlelad gadadian
maTi ricxvi, Tundac usasrulod didi, ucvleli unda yofil- yovel axal-axal gardaqmnaSi. magaliTad, xe gardaiqmna qaRaldad,

102 103
qaRaldi ferflad, ferfli mtvrad. miuxedavad aseTi gardaqm- rialuris cnebebTan damokidebulebis gansazRvras. materi-
nebisa, es saerTo niSnebi ucvlelad inarCuneben Tavs xeSic, aluris cneba materiis konkretuli, erTeuli sagnis saxiT
qaRaldSic, ferflSic da mtverSic. materialuri sinamdvi- arsebobaa. materia materialuri sagnebis zogadi mxarea. bune-
lis aseTi niSan-Tvisebebis erToblioba abstraqciaSi qmnian ba materialuri sagnebis realuri mTlianobaa. materialuri
imas, rac materiis cnebaSi igulisxmeba. ra igulisxmeba mate- sagnebi bunebis Semadgeneli erTeuli sagnebia. buneba materi-
rialuri sinamdvilis sagnebisaTvis mudmiv Tanamdev da mouci- aluri sagnebis konkretuli mTlianobiT arsebobaa. materia
lebel niSnebSi, romelTa mTlianoba qmnis am sinamdvilis bunebis zogad-abstraqtuli formaa. materiisa da materialuris
zogad matricas? esenia, _ droSi, sivrceSi, moZraobaSi da cnebebis urTierTobasTan dakavSirebiT unda iTqvas im didi
obieqturad arseboba. cxadia, realur sinamdvileSi, am niSneb- gaugebrobis Sesaxeb, rac aRiniSneboda dialeqtikur materi-
is erToblioba wminda saxiT calke ar arsebobs. wminda alizmSi, materiis cnebis leniniseul gansazRvrebaSi. mis
saxiT igi mxolod abstraqciaSia. realurad ki, es niSnebi mixedviT, materiad miCneulia is, rac arsebobs realurad, ad-
sinamdvilis calkeul sagnebSi arseboben. swored amis gamo amianisgan damoukideblad, moqmedebs adamianis grZnobis orga-
am sagnebs materialur sagnebs uwodeben. sagnebs, romelSic es noebze da iwvevs masSi SegrZnebebs. es aris sakiTxisadmi
niSnebi realurad ar arsebobs, maT ar SeiZleba materialuri empiristul-sensualisturi midgoma, rac mecnierebisaTvis mi-
sagnebi ewodos. materiis mxolod am niSnebiT amowurva miu- uRebelia. materia sinamdvilis uzogadesi gansazRvrulobaa.
TiTebs Tu ara misi, rogorc cnebis siRaribeze? zogadi cneb- amitom, mas rogorc zogads, ar SeuZlia mgrZnobelobaze zemo-
is buneba yovelTvis mis Sinaarsobriv siRaribes niSnavs. qmedeba da masSi SegrZnebebis gamowveva. aseTi ram ar SeuZlia
winaaRmdeg SemTxvevaSi, materialuri sinamdvilis mimarT igi arc materialuris cnebas, radgan isic zogadi gansazRvrulo-
uzogadesi anu moculobiT ufarToesi ver iqneboda. for- baa. materiisa da materialuris cnebebi mxolod gonebiT
maluri logika gvaswavlis cnebebis Sinaarsisa da moculo- miiwvdomeba. aseTi zemoqmedeba SeuZlia mxolod calkeul
bis ukuproporciul damokidebulebas. cnebis realobis gazr- materialur sagnebs. amitom am gansazRvrebis miuRebloba im-
da misi Sinaarsis gaRaribebis xarjze xdeba. materiis cnebis iTaa gamowveuli, rom materiis zogadi cneba Secvlilia calkeu-
moculobis imdenad gazrda, rom igi mTel materialur sinamd- li materialuri sagnebiT.
viles gadaswvdes, misi Sinaarsis iseT gaRaribebas iwvevs, materiis raobis codna bunebis siRrmiseulad Seswav-
romelic mxolod aRniSnuli niSnebis Semcveli iqneba. konkre- lis saSualebaa.
tuli Sinaarsis gamoricxvis gziT, materia aris materialuri
sagnis droSi, sivrceSi, moZraobaSi da obieqturad arsebobis
abstraqtuli matrica. magram Tu materias substanciis rangSi 7. sivrce, dro, moZraoba. yoveldRiuri cxovrebis
aviyvanT, rasac materialisturi filosofia akeTebs, maSin igi gadasaxedidan gveCveneba, rom sivrcis, drois da moZraobis
aRniSnul niSnebTan erTad iZens yvela im niSans riTac cnebis raoba TiTqmis cxadi da gasagebia. magram aRmovCndebiT
daxasiaTebul iqna substanciis cneba. Tumca, substanciuri Tu ara konkretuli kiTxvis winaSe, rani arian isini, ra aris
niSnebi misTvis Tavisi Sinaarsis gamdidrebis da moculobis TiToeuli maTganis arseba, maSinve vgrZnobT did siZneleebs.
daviwroebis maCvenebeli ki ar aris, aramed igi aris misi amis Taobaze jer kidev Soreul warsulSi netar avgustines
mTliani samyarosadmi damokidebulebis gansazRvra. uTqvams – me kargad vici, Tu ra aris dro, magram roca mekiTx-
materiis raobis gageba moiTxovs misi bunebis da mate- ebian ra aris igi, verafers vpasuxobo. sivrcis, moZraobisa da

104 105
drois Sesaxeb gamokveTilad viciT is, rom sinamdvilis yove- da moZraobis adamianis cnobierebis gareT da misgan damoukide-
li movlena da sagani maTSia `SefuTuli~. isini materiis blad arsebobas. igi asabuTebs maT damoukideblobas yvelaf-
arsebobis formebia. es fenomenebi aZleven yvela sagans calkeu- risagan, maT Soris cnobierebisagan damoukideblad arsebuli
lad arsebobis saxes da amiT mTeli sinamdvilis struqturu- sagnebisganac. anu, isini yvelafrisagan damoukidebeli fenom-
lobis suraTis Seqmnas iwveven. aseT `SefuTvaSi~ adamiani enebi arian. amas daerTvis isic, rom sivrce, dro da moZraoba
aRiqvams SefuTul sagans, magram TviT SefuTvaSi saSu- iTvleba absolutur da ucvlel sidideebad. absoluturni im
alebebis aRqmaSi miRebis unari ara aqvs. aqedan gamom- azriT, rom isini mTlian samyaros moicaven da ucvlelni im
dinare, imis gamo rom sivrce, dro da moZraoba materiis arse- gagebiT, rom misi yvelafrisadmi indiferentulobis gamo, yvelgan
bobis formebia, realurad materialur sinamdvileSi adamiani da yovelTvis ucvlelni arian. magaliTad, sivrcesTan mima-
aRiqvams materialur sagnebs, magram uSualod TviT materiis rTebaSi arsebiTia evkliduri geometriis princi pebi, sadac
aRqma mis mgrZnobelobas ar SeuZlia misi abstraqtulobis (evklidur sibrtyeze) samkuTxedis kuTxeebis jami yovelTvis
gamo. aman ganapiroba aRniSnuli fenomenebis Sesaxeb Ziri- 180 gradusia. sxvanairi sivrcis arseboba jer ucnobia. imave
Tadad orgvari Sexedulebis Camoyalibeba. pirveli yoveld- axal droSi, am Tvalsazrisis garkveuli koreqtireba moxda i.
Riur-gulubryvilo, xolo meore _ mecnierul-kritikuli. TviTon kantis filosofiaSi. niutonisagan gansxvavebiT, kanti Tvlis,
mecnierebis enaze, pirvels uwodeben substanciur warmodge- rom sivrce, dro da moZraoba cnobierebis gareT da misgan
nas, meores _ relativistur Tvalsazriss. orive SeiZleba damoukideblad arsebuli fenomenebi ki araa, aramed esaa ad-
iyos rogorc materialisturi, ise idealisturi xasiaTis Sexed- amianis cnobierebis aprioruli mocemulobani. Tumca, aseT
uleba. orives aqvs xangrZlivi istoria, Tumca relativistur- pirobebSi, niutonis mixedviT, isini mainc rCebian sagnebisagan
ma koncefciam, Tavisi mecnierulad dasabuTebuli saxe miiRo damoukidebel ucvlel sidideebad. maTi ucvlelobac kantis
meoce saukunis dasawyisSi a. ainStainis fardobiTobis Teor- princi puli moTxovnaa. amiT kanti gveubneba – sivrciT da
iaSi. droiT sagnebis `SemfuTavi~ TviTon Cveni cnobierebaa. Cveni
sivrcis, droisa da moZraobis substanciuri warmodge- cnobierebis unaria samyaro sivrceSi da droSi moawesrigos
na maT miiCnevs yvelafrisagan damoukideblad da TavisTavad da ase warmoadginos igi. cnobierebis gareT araviTari sivrce,
arsebul fenomenebad. yvelaferi maTSia, yvelaferi maTSi xde- dro da moZraoba ar arsebobs, amitom codnis niadagze iq arc
ba, magram TviTon isini yvelafris mimarT indiferentulni msgavsi mowesrigebis daSveba SeiZleba. axal droSi laibni-
arian. maTSi yvelafers bevri `uflebebi~ aqvs, magram maT cis filosofiaSi gaCnda relatiuri Tvalsazrisi, romelic
mimarT TviTon am fenomenebs arafris `ufleba~ ara aqvT. upirispirdeba niutonis pozicias da asabuTebs sivrcis, droisa
ufro sworad, maT sagnebis mimarT araviTari `interesebi~ ar da moZraobis damokidebulebas realur sagnebze.
gaaCniaT. ukve antikur berZnul filosofiaSi Cndeba sivrcis, dRevandeli mecnieruli xedva sakiTxisadmi relativ-
drois da moZraobis Sesaxeb relatiuri Sexedulebis war- istur midgomas aniWebs gadamwyvet mniSvnelobas. fardobiTo-
moSoba. Zenonis aporiebSi am fenomenebis moCvenebiTobis das- bis Teoriis mier dadgenil iqna, rom realur samyaroSi aTv-
abuTeba, amis maniSnebeli iyo. axal droSi, i. niutonis moZRvre- lis erTi sistemidan meoreze gadasvlis, anu moZraobis erTi
baSi sivrcis, droisa da moZraobis substanciurma Sexedule- siCqaridan meoreze gadasvlis dros icvlebian sivrciTi da
bam mecnieruli samosi SeiZina, magram Sinaarsobrivad arsebi- drois intervalebi. Zveli fizika Tvlida, rom Tu moZraobis
Tad igive darCa. niutonis fizika asabuTebs sivrcis, droisa aTvlis sistemebi erTimeoris mimarT Tanabrad da sworx-

106 107
azovnad moZraoben, maSin sivrciTi da drois intervalebi ar axali elementi, romlis mixedviTac sivrcisa da drois geome-
icvlebian. fardobiTobis Teoriam am warmodgenis koreqtire- tria ganisazRvreba mizidulobis Zalis veliT. didi masebis
ba moaxdina. man aCvena misi gamoyenebis SezRuduloba. aRmoCn- mqone sxeulebis siaxloves, romelTac aqvT Sesatyvisi didi
da, rom amas adgili aqvs mxolod maSin, roca moZraobis siC- mizidulobis mqone velebi, zegavlenas axdenen sivrceze da
qare mcirea sinaTlis siCqaresTan SedarebiT. am pirobebSi, droze da amiT Cndeba is movlena, rasac fizikaSi sivrcis
sxeulis sivrcobrivi zomebi da drois msvleloba arsebiTad gaRunvas uwodeben. e. i. dro da sivrce damokidebuli yofila
erTi da igive rCeba. magram roca msjeloba exeba moZraobis masebis sidideze. oRond aqac mxedvelobaSia udidesi kosmo-
iseT siCqares, romelic axloa sinaTlis siCqaresTan, maSin suri masebi.
sivrciTi da droiTi intervalebi SesamCnevad icvleba. aR- sivrcis, droisa da moZraobis relatiuri gaazreba sa-
moCnda, rom moZraobis aTvlis sistemis siCqaris aseTi gazr- Sualebas iZleva gansazRvros, _ Tu ra aris maTi arseba.
dis SemTxvevaSi, sivrcobrivi intervalebi mcirdeba, xolo sivrcis arsebobas sagnebis urTierTganlagebiT, anu
dro `iweleba~ anu neldeba, rac mis gazrdas niSnavs. kosmo- maTi TanaarsebobiT aRviqvamT. vambobT _ sagnebi imyofebian
suri raketa, romelsac miniWebuli aqvs sinaTlis siCqaresTan sivrceSi. es swori gamoTqmaa. magram amas isic unda daerTos,
miaxloebuli moZraoba, aseTi siCqaris dros raketa mokldeba, rom am sivrces damoukidebeli arseboba ki ara aqvs, aramed mas
xolo raketaSi myofi kosmonavtisaTvis, dedamiwaze darCenil qmnian TviTon sagnebi. sagnebis mier sivrcis Seqmna maTi
adamianTan SedarebiT, izrdeba. Tanac, sivrcisa da drois ase- mxridan TavianTi Tavis Seqmnis, anu gaformebis aqtia. es
Ti cvalebadoba proporciulia _ ramdenadac mcirdeba sivrce, imitom, rom sagnebi ar arseboben garkveuli formis gareSe.
imdenadve izrdeba dro. kosmonavtisaTvis drois gazrda gam- sivrceSi arseboba maTi arsebobis formaa, maTi struqturuli
oixateba yvelafriT. gazrdil dros aCvenebs misi saaTi, misi garkveulobaa. es forma swored maTi ver iqneba, Tu mas Tvi-
biologiuri organoebis muSaobis ritmi. aCvenebs maTi Tonve ar qmnian. amas martivi dakvirvebac cxadyofs. Tqvens
SenelebiT, rac drois gazrdas niSnavs. yoveldRiuri cxovre- oTaxSi garkveuli adgili ukavia avejs, nivTebs. xangrZlivi
bis gadasaxedidan es daujereblad gamoiyureba, rasac is axsna cxovrebis Sedegad miCveuli xarT maT ganlagebas, magram
aqvs, rom Cven adamianebi davibadeT, aRvizardeT da mTel cx- garkveul momentSi xdeba maTi gadaadgilebebi, romeli nivTis
ovrebas vatarebT im siCqareebSi, rasac adgili aqvs Cvens oTaxidan sruliad gatana, an masSi sruliad axali nivTis
garSemo. aq ki yovelTvis sinaTlis siCqareebze gacilebiT Semotana da Tqven grZnobT rom Tqvens oTaxSi sivrce sagrZno-
dabali siCqareebia. amitom CvenTvis ioli warmosadgenia mx- blad Seicvala. adgilis cneba, sivrcis konkretuli nawilis
olod is, rac `Cvenebur~ siCqareebSi xdeba. fardobiTobis gamomxatvelia. xelovnebis iseTi saxe, rogoric arqiteqturaa,
Teoriam daadgina agreTve is, rom dro da sivrce erTimeoris- SeuZlebeli iqneboda _ sivrce rom saganTa urTierTganlage-
agan damoukidebeli sidideebi ki ar arian, rogorc es sub- biT ar igebodes. arqiteqtura xelovnebis saxea. igi Tavise-
stanciur warmodgenaSi moiazreboda, aramed erT mTlianobaSi buri mxatvrobaa. es aris sivrcis mxatvroba. arqiteqtoris
imyofebian ise, rom erTimeoris gareSe ar arseboben. amis gamo, ZiriTadi mizania Senobebisa da sxva monumenturi qmnilebebis
mecnierebaSi drosa da sivrces cal-calke ki aRar moix- urTierTganlagebiT Seqmnas iseTi sivrce, romelic adamianis
seneben, aramed erTad – dro-sivrcis saxiT. maTi gayofa mx- TvalisaTvis misaRebi iqneba. sagnebis urTierTganlageba sam
olod Cveni azrovnebiTi abstraqciis Sedegia. mogvianebiT, mimarTulebas gulisxmobs: gverdiT, maRla da dabla. amitom
fardobiTobis zogad TeoriaSi mTel am mosazrebas daemata am mimarTulebebiT sivrces aqvs sami ganzomileba. fardobi-

108 109
Tobis TeoriaSi sivrcis da drois mWidrod gaerTianebam erTimeores emTxvevian. es imaze miuTiTebs, rom dro aris
moiTxova sivrcisaTvis meoTxe ganzomilebad drois damateba. materialuri sagnebisa da movlenebis xdomilebebisa da maTi
sivrceSi ukan dabruneba SesaZlebelia saganTa yofili urT- Tanmimdevrobebis forma. dros erTi mimarTuleba aqvs. war-
ierTganlagebis aRdgeniT. magram Tu sagnebi, romelTa urT- sulidan awmyoze gavliT _ momavlisaken. SeuZlebelia drois
ierTganlageba adre qmnida garkveul sivrces, magram es sagne- Sebruneba imis gamo, rom SeuZlebelia movlenaTa xdomilebe-
bi dReisaTvis fizikurad an mTlianad, an nawilobriv ganad- bis Sebruneba. es niSnavs, SeuZlebelia adamiani, romelic
gurebulia da aRdgena _ SeuZlebeli, e. i. SeuZlebelia im bavSvobidan mivida moxucebulobamde, ukusvla iwyos da moxu-
sivrceSi dabruneba. is sivrce SeiZleba mxolod mexsierebaSi cebulobidan, yvela ganzomilebiT, isev bavSvobas daubrundes.
iyos darCenili. magaliTad, Tqven gaxvediT binidan. bina Tqve- amasTanave, SeuZlebelia drois saerTod gaCereba. es iqneboda
ni samyofi adgilia. adgils sivrcis konkretul nawils uwode- moZraobis, anu xdomilebaTa saerTod gaCereba, rac gamoricx-
ben; da ai kiTxva – SegiZliaT Tu ara binaSi dabruneba? anu ulia. adamianisaTvis erT-erTi mTavari Rirebuleba aris dro.
SegiZliaT Tu ara imave adgilas dabruneba? Tu am kiTxvaze dro qmnis adamians, pirovnebas da pirovneba Tavisi cxovrebis
vupasuxebT sivrcis niutoniseuli gagebiT, maSin pasuxi uary- SeqmniT qmnis dros. cxovrobs is, vinc Tavis dros qmnis. misi
ofiTi unda iyos, imis gamo, rom mzis orbitaze moZravi dedami- cxovreba mis mier ganxorcielebuli da gancdili movlenebia,
wa, romlis mgzavri Tqven xarT, umokles droSi milionobiT romelTa xdomilebaTa Tanmimdevroba qmnis im dros, rasac
kilometriT gagiyvanT im adgilidan da iq dabrunebis Sesa- misi cxovrebis dro ewodeba.
Zlebloba praqtikulad gamoricxulia. magram Tu Tqven am roca moZraobis Sesaxeb msjeloben, miuTiTeben moZrao-
kiTxvas miudgebiT relatiuri principis mixedviT, maSin Sesa- bis mravalnairi saxeobis arsebobaze: meqanikuri moZraoba –
Zlebelia am kiTxvaze dadebiTi pasuxi. bina saganTa sistemaa. sxeulis sivrceSi gadaadgileba; fizikuri moZraoba – gaTbo-
binaSi sagnebi sivrcobriv mimarTebaSi arian. TviTon Tqveni bis Sedegad sxeulis gafarToeba; qimiuri moZraoba – JangviTi
bina aris sivrcobriv mimarTebaSi sxva movlenebTan da sag- procesi; biologiuri moZraoba – dabadeba, zrda, sikvdili;
nebTan. relatiuri princi pis mixedviT, Tqven SegiZliaT imave socialuri moZraoba – ganaTlebis sistemis moqmedeba; sulieri
sivrcobriv mimarTebaSi dadgeT aRniSnul sagnebTan da es moZraoba – azrovnebiTi procesebi. moZraobis gansazRvreba
iqneba Tqveni imave adgilas dabruneba, anu binaSi dabruneba. iseTi unda iyos, romelic yvela CamoTvlil saxeobas Seexeba
drois arseboba fiqsirdeba realuri sinamdvilis sag- da maTTvis sayovelTao iqneba. am moTxovnidan gamomdinare,
nebisa da movlenebis xdomilebebSi. moxda erTi movlena, mas moZraobas gansazRvraven rogorc cvalebadobas. e. i. sagani
moyva meore. maT Soris gaCenili intervali qmnis dros. vi- moZravia, Tu igi raRacnairad ganicdis cvalebadobas. aq imde-
tyviT _ didi dro gavida. Tu aRniSnul or xdomilebas nad raodenobrivi cvalebadoba ar igulisxmeba, rogorc sagn-
Soris bevri sxva movlenis xdomilebebi Caetia – maSin vam- is Tvisebrivi cvalebadoba. moZraobis raobis dadgenaSi arse-
bobT – didi dro gavida. erT-erTi idioma ase gamoiTqmeba, _ biTi mniSvneloba aqvs mis mimarTebas uZraobasTan. moZraoba
mas Semdeg bevrma wyalma Caiara. anu, mas Semdeg bevri ram Tu sagnis cvalebadobaa, uZraobas sagnis ucvlelobaa. aqedan
moxda da amitom didi dro gavida. Tu am or xdomilebas gamomdinare, sagnis moZraoba gamoricxavs Tu ara sagnis uZraobas?
Soris bevri ambebi ar momxdara, vityviT _ mcire dro gavida. filosofiis istoriaSi amis Taobaze iyo Ziebebi, kamaTi. anti-
xolo Tu maT Soris araviTari axali ambavi, axali xdomileba kur berZnul periodSi iyo Tvalsazrisi, romelsac moZraoba
ar jdeba, es ori xdomileba myisierad aRiqmeba, amitom droSi wminda moZraobaze dayavda da gamoricxavda uZraobas. aman

110 111
gamoiwvia kratilosis cnobili daskvna, rom erTsa da imave iqiT sxva araferia. yoveli sagnis moZraoba, cxadia, sasrulia.
mdinareSi araTu meored, erTxelac ver Sexvalo; amis sapir- magram samyaros maradiuloba da usasruloba moZraobis mara-
ispirod, meore skolis mimdevrebi asabuTebdnen, rom arsebobs diulobasa da usasrulobaze miuTiTebs.
mxolod uZraoba, rom moZraoba mxolod iluzoruli movlena-
ao. aseTma azrma Zenonis mxridan gasrolili isris moZraoba
gamoricxa. bolos azrovneba midis daskvnamde, rom moZraoba 8. materializmi da idealizmi filosofiaSi.
aris moZraobisa da uZraobis mTlianoba. moZraobisa da uZrao- Cven gavecaniT substanciis raobis sakiTxs. gavecaniT mis
bis erTianoba naTeli xdeba Tu mas ganvixilavT msgavseba- arsebiT niSnebs. amiT viciT, rogori unda iyos substancia.
gansxvavebis zogad-filosofiuri Tvalsawieridan. sakiTxi dgas axla saWiroa pasuxi kiTxvaze – kerZod, ra SeiZleba CaiTva-
sagnis msgavseba-gansxvavebisa sakuTar TavTan, sakuTari Tavis- los substanciad. ra aris is fenomeni, romelic substanciis
gan. Tu CavTvliT, rom sagani Tavis TavTan absolutur igive- aRniSnuli niSnebiT xasiaTdeba? filosofiis istoriaSi es
obaSia (msgavsebaSia), maSin igi srulyofili yofila, romel- mudmivi davisa da kamaTis sagnad rCeba. filosofosebs Soris
sac moZraoba-cvalebadoba ar sWirdeba. swored aseTad moiaz- SeuTanxmebloba yvelaze metad aq iCens Tavs. berZnuli
reba RmerTi. amitom mis moZraobaze ar msjeloben. Tu sagani filosofiis adreul etapze substanciis rangSi bunebis rome-
Tavis Tavisagan absoluturad gansxvavdeba, maSin igi sruli- lime stiqias asaxelebdnen. Talesi – wyals; anaqsimene –
ad sxva sagani yofila da ara is, ris moZraobazec gviwevs haers; heraklite – cecxls; qsenofane kolofoneli – miwas;
msjeloba. es imas niSnavs rom moZraoba maSinaa SesaZlebeli xolo empedokle – oTxive stiqias erTad aRebuls. aseT Zie-
Tu igi momentis saxiT uZraobasac Seicavs. aseve, uZraoba _ bas Sedegad moyva, substanciis problemis gadawyvetis momen-
momentis saxiT moZraobas unda Seicavdes. mozardis srulyo- tSi, savaldebulo logikuri normis dacvis moTxovna. naTe-
filebisaken moZraoba, misi winsvliTi cvalebadobaa, magram li Seiqmna rom substanciis saxeliT filosofiaSi Semotani-
igi SesaZlebelia mxolod maSin Tu igi Tavis TavTan garkveul li unda iqnes ara bunebis romelime stiqia, romelic Tavisi
igiveobas (uZraobas) inarCunebs. niSnebiT konkretuli movlenaa, aramed zogadi bunebis mqone
sagnis moZraoba misi arsebobaa. samyaro isea agebuli, fenomeni. logikuroba moiTxovs, rom substancias SeeZlos
rom masSi nebismieri sagani maSin arsebobs, Tu igi moZraoba- mTeli sinamdvilis mTlianobaSi gadawvdoma. konkretuli
Sia. aracocxali arsebisaTvis arseboba maSinaa SesaZlebeli, movlenis saxiT warmodgenili substanciisaTvis es SeuZlebe-
Tu igi warmoiSoba, ganicdis cvalebadobas, Semdeg iSleba da li aRmoCnda swored misi konkretulobis gamo. movlenis
daasrulebs arsebobas. cocxali arsebac maSin arsebobs, Tu konkretuloba yovelTvis misi iseTi niSnebiT daxasiaTebaa,
igi ibadeba, izrdeba da kvdeba. yvela es momenti arsebobis rac mas konkretulobis viwro CarCoebSi amyofebs da saSu-
momentebia. amitom miuTiTeben, rom moZraoba sagnebis arsebo- alebas ar aZlevs samyaros mTlian zogadobas (sayovelTaobas)
bis wesia. es niSnavs, rom moZraoba materiis, anu mTeli sam- gadaswvdes. amitom substancia, Tavisi arsiT, zogadi unda
yaros arsebobis wesia. materia materialuri sagnebis saxiT iyos. aseTma Ziebam substanciis saxiT wina planze wamowia
arsebobs. xolo materialuri sagnebi moZraobis wesiT. moZraoba anaqsimandres apeironi. anaqsimandres CanafiqriT movlenis
aris samyaros arsebobis wesi. calkeuli sagnebis moZraobis zogadobis miRwevis mizniT, igi ar unda xasiaTdebodes konkre-
wyaro SeiZleba sxva saganSi iyos, magram mTliani samyaros tuli niSan-TvisebebiT, radgan aseTi daxasiaTeba movlenas
moZraobis wyaro sxvaSi ver iqneba imis gamo, rom samyaros konkretul saxes miscems. amitom substancia unda iyos niSan-

112 113
TvisebebiT ganusazRvreli, raTa igi zogadis saxiT warmosdg- ic miiCnevs, rom samyaros substancia aris materia – mas
es. aseT ganusazRvrels ewodeba apeironi. magram am mima- materializmi ewodeba, xolo gansxvavebuli filosofiuri
rTulebiT azrovnebis moZraobam naTeli gaxada, rom konkret- pozicia, romelic Tvlis, rom substancia aris suli, idea _
ulobis Tavidan acilebis mizniT, movlenis niSnebisagan sru- idealizmia. Sesatyvisad, materializmis poziciaze mdgom
li gaZarcva, marTalia ukargavs mas konkretulobas, magram adamians materialisti ewodeba, xolo idealizmis poziciaze
amiT igi srul araraobaSi gadayavs da Sedegad veRarc qmedi- mdgoms idealisti.
Ti zogadis funqcias itvirTebs. problemis siZnele amiT ar amoiwureba. Cndeba kidev
filosofiuri azris Semdgomi ganviTareba imaSi gam- ufro didi da mniSvnelovani siZneleebi. amitom aseTi gada-
oixata, rom igi substanciis Ziebis procesSi sakiTxis gadaw- wyvetilebebi jer mxolod postulirebis xasiaTs atarebs.
yvetas umciresis poziciidan miudga. substanciis sakiTxi amis Semdeg rogorc materializmis, ise idealizmis winaSe
mTliani samyaros saSeni masalis sakiTxad iqca. risganaa dgeba garkveuli valdebulebebis Sesrulebis moTxovna.
agebuli mTliani samyaro? ra udevs saSen masalad? misi dad- filosofiisaTvis mTavaria samyaros erTianobis gaazre-
genis mizniT, xdeba sagnis, rogorc mTelis logikuri gziT ba. samyaro azrovnebam ise ar unda daSalos nawilebad, ise ar
dayofa-danawileba im mizniT, rom danawilebis gziT miadgnen unda `gatexos~, rom misi gamTlianeba SeuZlebeli gaxdes.
iseT umcires nawils, romlis Semdgomi danawileba SeuZlebe- materializmi da idealizmi TavianTi mxridan valdebulni
li iqneba misi simartivis gamo. martivi ewodeba movlenis arian samyaros materialur da sulier sferoebad dayofis
iseT mdgomareobas, romelic Tavis TavSi gansxvavebulobas Semdeg, ise gaiazron maT Soris urTierToba, rom maTi mWidro
aRar Seicavs. amitom misi gayofa aRar SeiZleba. igi Ziri da kavSiri, urTierTgadasvlebi, damajerebeli iyos da amiT aRd-
safuZvelia yovelive rTulisa, anu struqturuli movlenisa. genil iqnes samyaros mTlianoba. amrigad, materializmis da
amitom isini arian samyaros pirveli saSeni agurebi. aseT idealizmis, rogorc filosofiuri mimarTulebebis Camoyali-
martivs, ganuyofels, berZnulad atomi ewodeba. am gziT beba moxda ukve antikur berZnul periodSi. iqidanve iwyeba
demokritem substanciad atomebi gamoacxada. msgavsi gadaw- maT Soris radikaluri dapirispireba, rasac adgili aqvs is-
yvetileba iqna miRebuli axal droSic, roca laibnicma sub- toriis yvela etapze, dRevandeli periodis CaTvliT. TviTon,
stanciad monadebi gamoacxada. gansxvaveba maT Soris isaa, rom rogorc materializmis, ise idealizmis SigniTac didi dapir-
atomebi Tu samyaros umciresi nivTier-materialuri saSeni ispireba da azrTa sxvadasxvaobaa, maT SigniTac adgili aqvs
agurebia, monada umciresi sulier-idealuri saSeni agurebia. garkveuli `izmebis~ arsebobas, magram yvela isini gaerTianeb-
amiT substanciis problemis gadawyvetam ufro ganzogadebu- uli arian an materializmis an idealizmis saxelis qveS.
li xasiaTi miiRo. azrovnebam gamosaval punqtad miiRo is materializmisa da idealizmis dapirispirebam filosofiaSi
viTareba, rom marTalia Tvisebrivad samyaro usasrulod mraval- dabada sakiTxi, romelic `moinaTla~ filosofiis ZiriTad
ferovania, magram mainc aSkaradaa gamokveTili orgvari sagneb- sakiTxad. ukve es saxelwodeba miuTiTebs imaze, rom es sak-
isa da movlenebis arseboba. esenia nivTier-materialuri da iTxi filosofiis centralur sakiTxad iqca; rom mis gadaw-
sulier-idealuri. pirvelis safuZvelia materia, xolo me- yvetazea damokidebuli TiTqmis yvela sxva filosofiuri
orisa _ idea. keTdeba daskvna, _ substanciis sakiTxi unda sakiTxis gadawyveta. Tanac, am sakiTxs miekuTvna sami mxare, anu
gadawydes materiasa da ideas Soris. an erTi unda iyos sub- misi moazrebisa da gadawyvetis sami mimarTuleba. raSi mdgo-
stancia am meore. Sedegad – im filosofiur pozicias romel- mareobs am sakiTxis arsi. mas Semdeg, rac sinamdvile gaiyo

114 115
materialur da sulier sferoebad, daisva maTi urTierTobis darCeba adamianTa modgmisaTvis mudmiv sakamaTo sagnad.
sakiTxi. es am sakiTxis fundamenturi mxarea. igi saerToa rogorc zemoT iTqva, materialurisa da sulieris urT-
materializmisTvisac da idealizmisTvisac. maT Soris gansx- ierTobas, rac filosofiis arsebiT sakiTxad aris miCneuli,
vaveba da dapirispireba am sakiTxis gadawyvetidan iwyeba. aqvs kidev ori mxare, ori mimarTuleba: gnoseologiuri da
gadawyvetas is sami mxare aRmoaCnda, rogorebicaa: ontologiuri, aqsiologiuri. gnoseologiuri kuTxiT sakiTxi dgas ase, _
gnoseologiuri da aqsiologiuri mxareebi. ontologiuri Cveni codnis SinaarsisaTvis ganmsazRvreli aris – obieqti
mxariT sakiTxi ase ismis, _ materialuri da sulieri (ide- Tu subieqti anu obieqturi materialuri sfero Tu TviTon
aluri) sferoebis urTierTobaSi, arsebobis mxriv, romelia subieqtis Sinagani sulieri samyaro. am sakiTxis ganxilva
ganmsazRvreli anu pirveladi da romeli gansazRvruli, anu iqneba gnoseologiis problemisadmi miZRvnil nawilSi.
meoradi. e.i. romeli romels gansazRvravs. materializmi as- materialurisa da sulieris urTierTobis sakiTxs aqvs
abuTebs rom am ori sferos urTierTobaSi materialuri sf- aqsiologiuri mxarec. esaa maTi urTierTobis SefasebiT-Rire-
eroa ganmsazRvreli (pirveladi) sulieri sferos mimarT, xolo bulebiTi kuTxiT ganxilva. unda iTqvas, rom es am sakiTxis
idealizmi radikalurad sapirispiros asabuTebs – misi pozici- yvelaze praqtikuli mxarea. amitom adamianis adamianobisaTvis
iT, sulieri sferoa ganmsazRvreli (pirveladi) materialuri ufro aqtualuria. Rirebulebebs Soris urTierToba miznisa
sferos mimarT. am ori sferodan romelimes gamsazRvrelad da saSualebis mimarTebiT warmoebs. cxovrebaSi adamiani-
(pirveladad) aRiareba misi maradiulobis aRiarebas niSnavs. saTvis mizani, saSualebasTan SedarebiT, yovelTvis ufro ma-
xolo meores mxriv gansazRvruloba (meoradoba) misi droSi Rali rangis Rirebulebad ganixileba. kiTxva aseT formas
gaCenis aRiarebas niSnavs. aqedan gamomdinare materializms am iZens – adamianisaTvis cxovrebis materialuri mxare aris
qveynad materialuri sferos arseboba miaCnia maradiulad, mizani, anu pirveladi, xolo cxovrebis suliereba, _ saSuale-
xolo sulieri sfero, misi azriT, warmoSobas iRebs materi- ba anu meoradi, Tu piriqiT? vinc cxovrebaSi materialur
aluri sferodan. idealizmi, rogorc iTqva, sakiTxs radikalu- uzrunvelyofas aniWebs pirvelad mniSvnelobas, anu misi miza-
rad sapirispiro mimarTulebiT wyvets. mas maradiulad sulieri ni esaa, xolo suliereba misTvis mxolod saSualebaa aqsi-
sfero miaCnia. es is poziciaa romelsac religiac ikavebs. ologiuri TvalsazrisiT, is materialistia. vinc cxovrebaSi
amitom yovelTvis miuTiTebdnen idealisturi filosofiis sapirispiro dinebiT miemarTeba, anu misTvis mizani suliere-
religiasTan ufro mWidro siaxloveze; xolo materializmis baa, xolo materialuri uzrunvelyofa mxolod saSualeba –
_ aTeistur tendenciebTan siaxloveze. materializmisa da igi idealistia. utrirebuli formiT, esaa sakiTxis ganxilva
idealizmis mier aseTi poziciebis dakavebiT, maT winaSe Cnde- kuWisa da gonebis urTierTobis saxiT. vinc gonebas saSuale-
ba valdebuleba, _ materializmma unda SesZlos materialuri- bad aqcevs da kuWis samsaxurs isaxavs miznad, – materialis-
dan sulieris warmoSoba-arsebobis axsna. idealizmma piriqiT, tia. vinc piriqiT, kuWs gonebis samsaxurSi ayenebs, – idealis-
idealuridan materialuris warmoSoba-arseboba. amis Taobaze tia.
unda iTqvas, rom antikuri periodidan dRemde maT Soris filosofiaSi materializmisa da idealizmis arsebobas
dapirispireba miedineba ise, rom maT winaSe mdgomi valde- Tu WeSmaritebis poziciidan SevxedavT, anu vikiTxavT, romeli
bulebis damajereblad Sesruleba jer vercerTma mimarTule- ufro metad flobs WeSmaritebas, aq calsaxa pasuxi SeuZlebe-
bam ver moaxerxa. sakiTxi ki iseTia, rom mas adamiani verasgz- lia. TiToeuli mxare arc iseTi WeSmaritebis mflobelia,
iT gaemijneba. amitom es sakiTxi da mis garSemo kamaTi mudam rogorc igi TviTon miiCnevs da arc imdenad mcdari, rogorc

116 117
amas mopirispire mxare Tvlis. TiToeuli mxare ufro metad idealisturi mimarTulebis monizmTan gvaqvs saqme. `duo~ –
Tavisi simarTlis dasabuTebas cdilobs, vidre mopirispire laTinuri sityvaa da ors niSnavs. dualizmi Tvlis, rom
mxaris SeniSvnaze pasuxis gacemas. Sedegad, orive mxare flobs samyaros substancia erTdroulad da erTimeorisagan damoukide-
rogorc WeSmaritebis, ise mcdarobis garkveul elementebs. blad oria. esenia materia da suli; `pluralis~ – laTinur-
aqedan gamomdinare, filosofiaSi rogorc materializmis, ise ia da igi mravals, simravles niSnavs. pluralizmi samyaros
idealizmis arseboba sruliad dadebiT movlenad unda Sefas- pirvelsawyisad miiCnevs erTdroulad mraval substancias.
des, radgan maTi saSualebiT Seiqmna da ganagrZobs arsebobas igulisxmeba ara marto maTi erTeulebis simravle, aramed
filosofiuri azrovnebis modeli da asparezi. jer kidev maTi Tvisebrivi simravlec.
antikur periodSi udidesma brZenma da maswavlebelma sokratem dualizmi da pluralizmi arsebiTad erTimeoreze daiy-
kacobriobas SesTavaza WeSmaritebis Ziebis misgan gamocdili vanebian. amaze zemoT ukve iTqva. sakiTxi erTisa da simravlis
gza, esaa dialogisa da kamaTis gza. WeSmariteba kamaTSi unda urTierTobas exeba. erTidan simravlis arsebobis miRebis
daibados. kamaTi mokamaTe mxareebis arsebobas gulisxmobs. logikuri SesaZleblobis Cvenebaa. erTi garkveuli Tvisebri-
Tu erT mxares meore mokamaTe mxare ar upirispirdeba, es oba, simravle ki sul sxva Tvisebriobaa. e. i. sakiTxi dgas
niSnavs rom mas Semakavebeli, makontrolebeli Zala ar gaaC- erTi Tvisebriobidan misgan gansxvavebul Tvisebriobaze ga-
nia. ris gamoc saSualeba eZleva nebismieri sicrue WeSmarite- dasvlis logikuri SesaZleblobis Sesaxeb. Tu substanciis
bad gaasaRos. sabWoTa ideologiam, romelmac arsebobis ufle- problemis gadawyveta moxdeba ara erTidan simravlis miRebis
ba misca mxolod filosofiis erT saxes (materializms) da gziT, aramed pirdapir simravlidan (oric simravlea) simrav-
filosofiuri arenidan mTlianad gaZevebul iqna misi sapir- leze gadasvliT, es problemis imdenad gamartivebaa, rom igi
ispiro azrovneba (idealizmi), amiT pirvelsac waarTva namd- Tavis arsebas kargavs. sawyisi simravle ori iqneba, Tu mrava-
vili filosofiis suli. istoriulad ki filosofiaSi mate- li _ amas princi puli mniSvneloba aRar aqvs.
rializmi da idealizmi or mokamaTe mxared gaformda da maTi mocemul pirobebSi, sakiTxi isaa _ ratom xdeba filoso-
kamaTis meSveobiT dinjad, magram damajereblad miiwevs win fiaSi monisturi poziciidan dualistur poziciaze gadasv-
filosofiuri azrovneba. la. amis mizezi monisturi poziciis dacvis siZnelea. moTx-
ovnaa erTidan simravleze gadasvla. es erTi an materiaa, an
suli. e. i. materiidan unda aixsnas sulis arseboba (materi-
9. monizmi, dualizmi da pluralizmi. filoso- alizmi) an piriqiT, sulidan _ materia (idealizmi). mizezi
fiaSi arsebobs substanciis problemis monisturi, dualis- amis damajereblad vergadawyvetaa. amitom CaiTvala, rom aRniS-
turi da pluralistuli gadawyveta. dualisturi da plu- nuli siZnelis Tavidan acilebis mizniT, pirvelsawyisad
ralistuli gadawyveta monisturi gadawyvetis siZneleebTan erTdroulad daSvebul iqnes materiac da sulic. aseT pirobebSi,
aris dakavSirebuli. maTi erTimeorisagan axsnis saWiroeba aRar iarsebebs. materia
monos – berZnuli sityvaa da erTs niSnavs. monizmi materialur movlenebs daedeba safuZvlad, xolo suli (idea)
iseTi filosofiuri Tvalsazrisia, romelic samyaros pirv- – sulier movlenebs. samyaroSi paraleluri reJimiT iarsebe-
elsawyisad, arsebad anu substanciad miiCnevs erTs, substan- ben materialuri da sulieri movlenebi. magram substanciis
cia erTia. es erTi, SeiZleba iyos materia, maSin vRebulobT problemis dualisturi gadawyveta faqtiurad miRma tovebs
materialistur monizms; SeiZleba igi iyos suli, idea – maSin mTavar ontlogiur sakiTxs – esaa samyaros mTlianobisa da

118 119
erTianobis sakiTxi. materialuri da sulieri movlenebis Tavi IV. dialeqtika
erTianobas dualizmi da pluralizmi ver wyvets. erTianobi-
saTvis maT sWirdebaT erTi gamaerTianebeli, anu erTi, monis- 1. dialeqtikis raobis Sesaxeb. adamianis mier
tur niadagze gaazrebuli substancia. ori – gayofaa. mizani cxovrebis sazrisis gamomuSavebisa da misi gonivrulad dageg-
gayofilis gaerTianebaa. amitom, am mxriv, pluralizmi kidev mvisaTvis, ontologiuri problemebis gaazreba-gadawyvetasTan
ufro scildeba problemis monistur gadawyvetas, anu sam- erTad, saWiroa gaices pasuxi iseT mwvave kiTxvebze rogorebi-
yaros erTianobis ideas. misTvis SeuZlebeli aRmoCnda ara caa: _ ra xdeba am qveynad? ra xdeba Cems garSemo? ra xdeba Cems
marto materiidan sulze, an piriqiT, gadasvla, metic, TviT Tavze? ra procesebs aqvs adgili? ra Zalebi ganageben sinamd-
materialur da sulier sferoebSi aseve logikurad SeuZle- viles? yvelaferi moZraobaSia Tu uZraobaSi? maradisobasTan
blad CaiTvala Tvisebrivad erTi materialuri movlenidan _ maqvs saqme Tu warmavlobasTan? kanonzomiereba sufevs, Tu
misgan Tvisebrivad gansxvavebul movlenaze gadasvla. igive qaosi? am qveynad adgili aqvs Tu ara Tvisebriv siaxles,
mdgomareoba aRmoCnda sulier sferoSi. magaliTad, Tu pirv- progress, Tu mudam erTi da igive meordeba? ras unda velodo
elsawyisi wyalia da misgan gvinda avxsnaT rkinis arseboba momavalSi? CamoTvlili kiTxvebi qmnian problemebis kompleqss,
(rkinac da wyalic orive materialuri sagnebia), is rac ms- rac filosofiaSi cnobilia sinamdvilis moZraoba-cvaleba-
gavsebaa (saerToa) wyalsa da rkinas Soris amis axsnis Sesa- dobis da ganviTarebis Sesaxeb moZRvrebis saxeliT. amas, ufro
Zleblobas iZleva. magram is, riTac rkina gansxvavdeba wylis- mokled, dialeqtikis problematikas uwodeben.
agan, amis axsnis saSualebas ar iZleva. amitom pluralizmi adamianisaTvis am kiTxvebs da masze gamomuSavebul
samyaroSi imden substancias moiTxovs, ramdeni Tvisebrivad mosazrebebs fundamenturi mniSvneloba eniWeba. magaliTad,
gansxvavebuli sagani da movlenac arsebobs, ise, rom yvela Tu filosofiurma azrovnebam daaskvna, rom amqveynad moZrao-
maTgans damoukidebeli sawyisi hqondeT. substanciis proble- ba-cvalebadoba mxolod iluziaa; rom araviTar Tvisebriv
mis aseTi gadawyveta samyaros kidev ufro metad yofs calkeul winsvlas adgili ara aqvs, rom yvelaferi dRe da RamesaviT,
nawilebad da ukargavs mTlianobas. erTi da imaves cikluri gameorebaa, rom imave situaciaSia
aq unda gaesvas xazi im garemoebas, rom pluralizmi Tu adamianis cxovrebac da rom momavalSi araviTar siaxles ar
logikurad miuRebelia samyaros mimarT, igi aucilebelia unda elodos, _ aseT pirobebSi, adamians mouwevs sakuTari
adamianis cxovrebaSi. aq, am sferoSi, pluralizmi adamianis cxovreba Sesabamisad gaiazros da dagegmos. misi imedebi re-
Tavisuflebis safuZvelia, rac cxovrebis alternatiulobaze alobas unda eyrdnobodes. magram Tu filosofiuri azrovne-
miuTiTebs. ba aRniSnul kiTxvebze sruliad sapirispiro pasuxebs mi-
iRebs, maSin adamians cxovrebis gaazreba da dagegmva, Sesa-
tyvisad, sruliad sapirispiro mimarTulebiT mouwevs. adami-
anis winaSe aRimarTa sikvdili da mas ganadgurebiT emuqreba.
cxadia, adamians, SiSTan erTad, uCndeba kiTxvebi: ra aris
sikvdili? saiT mivyavar sikvdils? nuTu yvelaferi mTavrde-
ba da sicocxlis iqiT axali sicocxle araa? nuTu sikvdili
wminda araraobaa? adamiani miiltvis maradisobisaken. es misi
bunebrivi ltolvaa, magram ra aris maradisoba? arsebobs Tu

120 121
ara igi da Tu arsebobs, nuTu iqac igive xdeba, rac sicocxle- istoriuli damsaxureba cnebiTi azrovnebis damkvidreba da
Si xdeboda? am kiTxvebze ornairi pasuxia SesaZlebeli, _ ironiisa da maievtikis azrovnebiTi meTodebis Semotana iyo;
erTi, gulisxmobs sicocxlis damTavrebiT _ yvelafris damTavre- platonisa – cnebebis analizi da sinTezi, rogorc azrovneb-
bas. meore imas, rom arsebobs maradisoba da masSi gadasvlis is moZraoba _ erTeuli sagnebidan zogadze gadasvlis xerx-
garkveuli SesaZlebloba, rom sicocxlis iqiT iwyeba Tvise- iT. Semdeg dialeqtikam kidev ufro gaafarTova Tavisi mo-
brivad axali sicocxle. imaze, am ori SesaZlebeli pasuxidan qmedebis sferoebi rogorc sivrcobrivad, ise temporalurad.
adamiani romels miiRebs, damokidebulia mis mier sicocxlis aqamde Tu dialeqtikas cocxal kamaTSi mimarTavdnen, ukve
sazrisis Taviseburi gageba da Sesabamisad dagegmva. aqedan iwyeba kamaTebi teritoriuladac da istoriuli droiT dac-
naTelia, Tu ratom gansxvavdeba aTeistis cxovreba Teistis ilebul adamianebs Sorisac. aman kamaTis xelovnebis cocxa-
cxovrebisagan. pirvelis cxovreba ZiriTadad moswrebazea li, verbaluri metyvelebidan weriT metyvelebaSic gadainacv-
agebuli, xolo meorisa moTmenaze. la. amas moyva dialeqtikis princi pebis aRmoCena TviT re-
moZraoba-cvalebadoba da ganviTareba, erTi SexedviT, aluri sinamdvilis arsebobaSi da mis moZraoba-ganviTarebis
TiTqmis iseTi faqtia, romlis arseboba eWvs ar unda iwvevdes, procesebSi. amiT, gaCnda oris saxis dialeqtika. pirveli –
magram rodesac adamianma xeli mokida mis siRrmiseul gaazre- mimdinare azrovnebiT procesebSi, _ amas subieqturi dialeq-
bas, ukve antikur periodSi, udidesi siZneleebis winaSe dadga. tika ewodeba, meore – TviT sagnebisa da movlenebis Sinagan
zemoT aRniSnuli kiTxvebi, adamianisaTvis imdenad sasicocx- dialeqtikur bunebaSi. es obieqturi dialeqtikis saxeliTaa
lo gaxda, rom maTze igi verasodes aiRebs xels, magram maTze cnobili. mocemul SemTxvevaSi ZiriTadad am ukanasknelzea
yvelasTvis misaRebi da damajerebeli pasuxebis miRebac ise msjeloba.
rTuli da Zneli aRmoCnda, rom mTliani problema, mraval sxva adamianebi garkveul dromde Tvlidnen, rom sagnebi,
filosofiur problemasTan erTad, adamianisaTvis mudmivad mcenareebi, cxovelebi, adamiani, kosmosuri obieqtebi, Tvisebri-
Tanmdev Temad iqca. misi istoria daiwyo Zv.w. aRricxvis vad ucvlelni arian. rodesac pirvelad cvalebadobas miaq-
berZnuli kulturidan da dResac yvela eris filosofiuri cies yuradReba, igi aRmoCenad CaiTvala. samyaros cvalebad
Ziebis problemaa. bunebaze Tavis Tvalsazrisebs gamoTqvamdnen CineTis, indoeT-
termini `dialeqtika~ Zv.w. aR. V-IV saukuneebis saberZ- is, saberZneTis moazrovneebi. es Tvalsazrisebi ufro metad
neTSi gaCnda. dasawyisSi misi gamoyeneba viwro sferoTi Semois- spekulaturuli azrovnebis Sedegi iyo, vidre mecnierul mo-
azRvreboda. am epoqis berZnul kulturaSi demokratiis ganvi- nacemebze dayrdnobisa da analizis. gamokveTili formiT, Cve-
Tarebam politikur, Tu sasamarTlo arenaze kamaTis, diskusiis, namde moRweuli aseTi Tvalsazrisi ekuTvnis berZen filoso-
bWobis kulturis daxvewas Seuwyo xeli. amitom termini `di- foss heraklites. samyaro mas warmoudgenia `cocxali cecx-
aleqtika~ daibada rogorc kamaTis, diskusiis xelovneba. miza- lis~ an `mdinaris dinebis~ saxiT. sadac yvelaferi moZravia,
ni iyo WeSmaritebis Zieba. aseTi Ziebis saukeTeso saSualebad yvelaferi cvalebadi da warmavalia. yvelaferi kargavs Tavis
swored kamaTi da diskusia iTvleboda. kamaTSi dialeqtikis, mdgradobas da gadadis Tavis sapirispiro mdgomareobaSi. sve-
rogorc kamaTis xelovnebis, mizani iyo ara mokamaTe mxaris li Sreba, nedli xmeba, cocxali kvdeba da a.S. samyaros cvale-
daTrgunva, sulierad ganadgureba, rogorc es sofistebs sCvevodaT, badobas adasturebs fxizeli dakvirvebebi. amitom es TiTqmis
aramed msjelobebSi winaaRmdegobebis aRmoCena da orive moka- dadgenil WeSmaritebad unda CaTvliliyo. magram aq kritikulma
maTe mxridan maTi daZleva. kamaTis warmoebis procesSi sokrates azrovnebam bevri winaaRmdegobebi aRmoaCina, ramac aseTi aRi-

122 123
arebis mimarT garkveuli undobloba da eWvi gamoiwvia. amas gaCerebebi. mTliani daxarjuli dro warmoadgens uZraobaTa
daerTo sifrTxile, SiSi imis gamo, rom samyaros cvaleba- jams, rac moZraobis SeuZleblobas niSnavs. uZraobaTa jami
dobis aRiareba gamoricxavda movlenebis mdgradobas, ucv- gaCerebas iZleva da ara moZraobas. faqtiurad, Zenoni `isris~
lelobas, mkveTr gansazRvrulobas, rac cxovrebis saimedoo- aporiaSi moZraobis bunebis da masSi manZilisa da drois
bis myari sayrdenia. urTierTobis sakiTxs svams. moZraoba mxolod wminda moZraobaa,
heraklites TvalsazrisSi, faqtiurad, sakiTxi daisva Tu mxolod wminda uZraoba? igi mxolod drois faqtoriT
moZraobis arsebis, misi bunebis Sesaxeb. ra bunebis mqonea unda iqnes gaazrebuli, Tu mxolod manZilis faqtoriT? Zeno-
moZraoba? igi wminda moZraobaa, wminda uZraobaa Tu moZrao- ni moZraobaSi mxolod drois faqtors iTvaliswinebs, romel-
bisa da uZraobis organuli mTlianoba? am kiTxvebis mixedviT ic uZraobaTa jami gamouvida. amitom moZraobaSi mxolod
gaCnda Sesabamisi Tvalsazrisebi. eleelebis filosofiurma uZraoba dainaxa. gasrolili isari sinamdvileSi gaCerebuli
skolam moZraoba adamianur iluziad CaTvala da masSi mx- anu uZravia, _ asabuTebs igi.
olod uZraoba dainaxa. amisaTvis maT aRmoaCndaT garkveuli kratilosma, heraklites Tvalsazrisi ukiduresobaSi
mtkicebulebebic. sagnis moZraoba SesaZlebelia mxolod ma- gadaiyvana, kargad gaigo moZraobis SeuZlebloba sakuTriv
Sin, roca moZraobis momentSi sagani inarCunebs garkveul moZraobis gareSe. amasTanave imasac fiqrobs, rom moZraoba da
mdgradobas, TavisTavTan igiveobas, ucvlelobas. mas Tavisi uZraoba SeuTavsebadni da erTimeoris gamomricxavi viTarebe-
garkveuloba unda hqondes. mxolod maSin iqneba SesaZlebeli bia, amitom igi, Zenonis sapirispirod, moZraobidan mTlianad
msjeloba mis moZraobaze. asakTan erTad adamianSi icvleba gamoricxavs uZraobas. amiT gamoricxavs drois faqtors da
misi garegnuli fizikuri maxasiaTeblebi, icvleba misi fsi- yvelaferi manZilis faqtoriT gaiazreba. Sedegad iRebs wmin-
qikuri, nebelobiTi, gonebrivi da sxva gansazRvrulobebi, ma- da cvalebadobas, ucvlelobis gareSe. wminda moZraobas, uZraobis
gram adamianSi aseTi cvlilebebis dafiqsireba imiTaa Sesa- gareSe. amitom erT mdinareSi erTxel Sesvlac SeuZlebelia
Zlebeli, rom misTvis gankuTvnil droSi igi mainc rCeba imave imis gamo, rom TviTon mdinaris arseboba, masSi Sesvlis da
pirovnebad, vinc iyo mTeli cxovrebis manZilze. ramdenime gamosvlis faqtebi, mxolod garkveuli uZraobis pirobebSia
wlis Semdeg adamianis sxeulSi erTi ujredic aRar arsebobs SesaZlebeli. uZraoba ki mTlianad aRigava am qveynidan.
iqidan, rac mas dabadebidan dahyva. sxeulebrivad igi mTli- Zenonisa da kratilosis msjelobebma aCvena, rom moZraoba-
anad gamoicvala. miuxedavad amisa, igi mainc igivea rac (vinc) cvalebadoba SeuZlebelia maSinac, Tu mas aviRebT wminda
iyo dabadebidan. eleaturi skolis warmomadgeneli Zenoni uZraobis saxiT da maSinac, Tu masSi mxolod wminda moZraobas
miuTiTebs meqanikuri moZraobis daSvebis siZneleze. es aisax- moviazrebT. moZraoba-cvalebadoba mxolod maSinaa SesaZle-
eba mis aporiebSi. erT-erT aporiaSi romelsac saxelad `isa- beli, Tu igi moZraobisa da uZraobis organuli erTianobiTaa
ri~ ewodeba, igi asabuTebs gasrolili isris moZraobis ilu- warmodgenili. es niSnavs, rom ar arsebobs moZraoba uZraobis
zorulobas da sinamdvileSi mis uZraobas. misi argumenti gareSe. es princi pi vrceldeba mTel samyaroze da mis yvela
aseTia. moZraobis momentSi yovelTvis saxeze gvaqvs manZil- calkeul saganze. yvelaferi Tavis TavSi winaaRmdegobrivi
isa da drois garkveuli Tanafardoba. Tu gasrolili isris bunebisaa imiT, rom igi sapirispiro mxareebis mTlianobaa. am
mier ganvlil manZils da masze daxarjul dros Tanabari qveynad ar arsebobs atomaluri movlenebi. anu iseTi, rac
raodenobis umcires monakveTebad davyofT, miviRebT rom drois Tavis TavSi araviTar gansxvavebulobas ar Seicavs da amiT
umciresi monakveTebi aris manZilis umcires monakveTebze wminda erTgvarovnebaa. wminda erTgvarovneba wminda uZraobas

124 125
qmnis (aseTi RmerTia); wminda gansxvavebuloba wminda moZraobas misTvis mainc arsebiTi mxarea da amitom gadamwyveti mniS-
(aseTad SeiZleba miviCnioT qaosi). yovelive es imaze miu- vneloba aqvs mis Tvisebriobas. sagnis raobas misi Tvisebri-
TiTebs, rom mTeli sinamdvile da misi calkeuli movlenebi, oba gansazRvravs. is, rom sagani aris swored es da ara sxva
maT Soris azrovnebac, dialeqtikuri bunebisaa. raime, misi TvisebriobiTaa gansazRvruli. Tvisebrioba sagnis
arsebiTi mxarea. e.i. TviTon Tvisebriobis ganmsazRvreli
sagnis arsebaa. qaRaldis dakecva an daWmuWnva sivrcobrivad
2. moZraoba, ganviTareba, progresi. rogorc ukve cvlis mis raodenobriv mxares, magram misi dawvis Sedegad igi
iTqva, zogadad, moZraoba cvalebadobaSi gamoixateba. Tu sa- kargavs Tavis arsebas, kargavs Tavis Tvisebriobas, iZens axal
gani ganicdis raime niSniT, raime ganzomilebiT cvlilebas, arsebas da axal TvisebriobaSi gadadis, _ iqceva ferflad.
es niSnavs, rom igi moZraobaSia. e.i. moZraoba marto sivrceSi Tvisebrivi cvalebadoba Tvisebrivad axlis gaCenas
gadaadgileba, anu sivrceSi adgilis Secvla araa. sivrcis niSnavs. termini `axali~-c sxvadasxva mniSvnelobiT SeiZleba
garda, sagans mravalnair sxva ganzomilebaSi uxdeba arseboba. iyos gagebuli. SeiZleba sagani egzemplarulad (calobiT)
nebismieri maTganis Secvla _ sagnis cvalebadobaa anu sagnis axali iyos. amas adgili aqvs sagnebis seriuli warmoebis
moZraobaa. moZraobis maradiuloba da absoluturoba niSnavs procesSi, magram es aris mxolod raodenobrivi siaxle. Tvise-
imas, rom am qveynad yvelaferi usasrulod cvalebadobis pro- brivi siaxlea iseTi sagnis warmoSoba-gaCena rogoric mocemul
cesSia. momentamde samyaroSi saerTod ar arsebula. velosi pedis ga-
ra gansxvavebaa moZraobasa da ganviTarebas Soris? gan- mogoneba Tvisebrivi siaxle iyo im momentisaTvis, roca igi
viTarebis idea moiTxovs TviTon moZraoba-cvalebadobis buneba- pirvelad gaakeTes. es iyo manamde arnaxuli sagani. Semdeg
Si garkvevas. aris Tu ara moZraoba-cvalebadoba yvelgan da misi seriuli warmoeba velosipedis axal-axal egzemplarebs
yovelTvis erTnairi? moZraoba-cvalebadoba samyaros mraval- iZleva, magram maT arnaxuls veRar vuwodebT. arnaxuli mx-
ferovnebis safuZvelia. igi aseT funqcias ver Seasrulebda, olod isaa, rac masSi gaumjobesebis daniSnulebiT Seitanes.
TviTonac rom ar yofiliyo mravalnairi. misi mravalsaxeo- rac Seexeba ganviTarebis cnebas, saWiroa misi dazuste-
bis dajgufebis Sedegad vRebulobT moZraoba-cvalebadobis buli gageba. unda gairkves ganviTarebis cnebaSi sagnis mx-
or ZiriTad saxes: raodenobrivs da Tvisebrivs. e.i. sagnebi da olod Tvisebrivi cvalebadoba unda vigulisxmoT, Tu es
movlenebi ganicdian rogorc raodenobriv, ise Tvisebriv cv- iseTi Tvisebrivi cvalebadobaa, anu Tvisebrivad iseTi axlis
lilebebs. raodenobrivi cvlilebebis dros saganSi icvlebian gaCena, rac ZvelTan SedarebiT win gadadgmuli nabijia, romelic
misi raodenobrivi mxareebi ise, rom Tvisebrivad igi mainc aumjobesebs Zvels. ganviTarebis terminSi am viTarebazea mi-
ucvlelia, imave sagnad rCeba. magaliTad, garkveul adgilas TiTeba. igi ganviTarebaa. e.i. mxedvelobaSia viTarebis Secv-
da garkveul sezonSi kaliebis an peplebis raodenobrivad la. aq ar Cans viTareba ra mimarTulebiT icvleba. amitom
mkveTri gamravleba ar cvlis mis Tvisebriv bunebas. aseve, viTarebis Secvla, anu ganviTareba mxolod sagnis Tvisebriv
nebismieri sagani mainc igive sagnad rCeba, miuxedavad imisa, Secvlas gulisxmobs. Tu sagani Tvisebrivad ar icvleba, igi
rom masSi mkveTrad Seicvala raodenobrivi maCveneblebi (siC- ar viTardeba, anu ar ganicdis ganviTarebas. amitom ganvi-
qare, aCqareba, masa, wneva da sxva). sagnis raodenobrivi mxare, Tareba aris iseTi Tvisebrivi cvalebadoba, romlis Sedegad
mis arsebobaze did gavlenas axdens. sagnisaTvis aseve mniS- adgili aqvs Tvisebrivad axlis gaCenas.
vnelovania misi raodenobrivi mxaris cvalebadobebi, magram rac Seexeba ganviTarebis mimarTulebis sakiTxs, amas

126 127
mivyavarT progresis da regresis cnebebTan. progresi Tvise- buloben mTelis sagnis formas. amitom kanoni sagnis arsebo-
brivad iseTi axlis gaCenaa, romelic aumjobesebs Zvels. sx- bis wesia.
vanairad mas ganviTarebis zeaRmaval mimarTulebas uwodeben. rogorc mTeli sinamdvile, ise calkeuli sagnebi imy-
regresi Tvisebrivad iseTi axlis gaCenaa, romelic auaresebs ofebian mudmiv moZraoba-cvalebadobis procesSic. am proces-
Zvels, mas ukusvlas, daRmaval mimarTulebas uwodeben. magram sac aqvs struqturuli agebuleba. aqac moqmedeben calkeuli
iolia SevniSnoT, rom termini `gaumjobeseba~, `gauareseba~, elementebi. amitom aqac saWiroa moZraoba-cvalebadobis er-
`aRmasvla~, `daRmasvla~ adamianis subieqturi xedvis amsaxve- Tiani mTlianoba. am erTianobis Semtanad aqac kanonebi gvev-
li terminebia. amitom qvemoT saWiro iqneba im konkretuli linebian. kanonebi aZlevs moZraoba-cvalebadobis procesebs
sferos SemosazRvra, sadac SesaZlebeli iqneba am cnebebis kanonzomierebis xasiaTs. kanonzomiereba kanoniT ganpirobeb-
gamoyeneba. adamianisagan damoukidebel realur sinamdvileSi ulobas, kanonTan SesatyvisobaSi yofnas niSnavs. kanons udidesi
progresisa da regresis arsebobac SeuZlebelia da misi dafiq- mniSvneloba aqvs adamianis cxovrebaSi. savaraudoa, rom adami-
sirebac. anma adamianad Camoyalibeba im droidan daiwyo, roca man
sinamdvileSi kanonebi SeamCnia, daiwyo misi gageba da Tavisi
cxovrebis kanonebze dayrdnobiT warmarTva. adamiani momav-
3. kanoni. mTliani sinamdvilis arseboba or `saSen liskenaa mimarTuli. momavlis Wvreta kanonebiT xelmZRv-
masalas~ eyrdnoba. erTia, sagnebi da movlenebi, meorea maTi anelobas moiTxovs. maSasadame, kanoni arsebiTi faqtoria si-
erTmaneTTan damakavSirebeli saSualeba. esaa kanonebi.. si- namdvilis erTian-mTlianobisaTvis; misi moZraoba-cvaleba-
namdvileSi usasrulod didia sagnebisa da movlenebis raode- dobis kanonzomierebisaTvis; sinamdvilis calkeuli sagnebis
noba. maTi es raodenoba qaosuri ar aris imis gamo, rom masSi arsebobisa da maTi mTlian sinamdvileSi CarTulobisaTvis;
moqmedeben kanonebi. kanonebs erTimeoresTan mWidro kavSirSi dabolos, igi arsebiTi faqtoria adamianis cxovrebis agebisa
moyavT sagnebi da movlenebi da maT erTiani bunebrivi mTe- da misi mowesrigebisaTvis.
lis Sekrul formas aZleven. kanoni bunebrivi mTlianobis kanonis raobis gagebisaTvis saWiroa misi ZiriTadi
safuZvelia. sadac kanoni araa, iq arc bunebrivi mTlianobaa. niSnebis Camoyalibeba. kanoni aris inteligibeluri movlena.
mTeli nawilebiT igeba.. nawilebs mTelis saxes aZlevs maTi sinamdvileSi kanons adamiani aRmoaCens gonebis meSveobiT.
kanonebiT dakavSireba. yovel sagans aqvs struqturuli age- mas goniT unda miswvdes. inteligibeluroba swored goniT
buleba. sagnis struqturuli elementebi misi Sinaarsobrivi wvdomas niSnavs. kanoni ar gveZleva mgrZnobelobaSi. mas TvaliT
mxarea. xolo elementebis dakavSirebis wesi misi formaa, ver davinaxavT, yuriT ver movusmenT, xeliT ver SevexebiT, suni
elementebis dakavSireba kanonebiT xorcieldeba. amitom kanoni ara aqvs, ver davagemovnebT. cxadia mgrZnobelobiT kanonebs
sagnebis Sinagani formaa. igi sagnebis arsebobis formaa. imis arapirdapiri gziT vgrZnobT. magaliTad, sagnis simZimis aRqma,
gamo, rom ar arsebobs sagani formis gareSe, amitomac ar bolosdabolos, mizidulobis kanonis aRqmaa, magram es rom
arsebobs sagani kanonis gareSe. aqedan gamomdinare, kanoni marTlac mizidulobis kanonis aRqmaa, amas goneba adgens da
arsebobs rogorc sagnis gareT (romelsac igi emorCileba), ara mgrZnobeloba. mgrZnobelobas mxolod is SeuZlia, rom
aseve TviTon saganSic, ramdenadac igi sagnis arsebobis saSu- simZime aRiqvas. kanonebi arseboben yvelasa da yvelafrisaTvis.
alebaa. saganic struqturuli agebulebisaa. masSi Semavali cxovelebisTvisac, mcenareebisTvisac, qvebisTvisac, planetebi-
elementebic kanonis ZaliT mWidro kavSirSi eqcevian da Re- sTvisac da a.S. kanonebs emorCileba yvelaferi. yvelaferi

128 129
arsebobs kanonebiT, kanonebis aRmoCenis da azrSi gamoxatvis gadamwvdomi elementia.
saSualeba mxolod adamians aqvs. kanoni kavSirebis formaa. kanonis arseboba kavSirebis
kanoni materialuri movlenaa Tu idealuri? kanoni ar arsebobaa. magram kanoni araa sagnebs an elentebs Soris
arsebobs arc raRac nivTierebis da arc ama Tu im velis nebismieri kavSiri. igi iseT kavSirs gulisxmobs, romelic
saxiT. amitom igi araa materialuri movlena, vinaidan mas unda xasiaTdebodes savaldebulo niSnebiT.
materialurisaTvis damaxasiaTebeli ganzomilebebi ar gaaC- kanonis, rogorc sagnebs Soris kavSiris savaldebulo
nia. aris Tu ara igi idealuri movlena? idealuroba ideasT- niSania aucilebloba. iq sadac aucilebloba ar moqmedebs,
an kavSirs niSnavs. idea azria. idealuroba azriseulobaa. kanons ara aqvs adgili. msoflio mizidulobis kanoni imit-
erTi ram cxadia, kanonebi azrebSic arian SeWrilni da azri- omaa kanoni, rom masSi moqmedebs aucilebloba, romlis Zali-
seul procesebsac marTaven. magram kanonis azriseulobis Tac maRla asrolili kenWi aucileblad unda Camovardes.
(idealurobis) aRiarebas, romelsac bevri moazrovne uWers kanoni zogadi, anu sayovelTao xasiaTis kavSiria. anu,
mxars, mecnierulad gadauwyvetad problemebSi SevyevarT. ide- Sesatyvis pirobebSi, misi gavlena vrceldeba gvarSi Semavali
aluria is, rac WeSmariteba-mcdarobis, samarTlianoba-usamarT- yvela sagnis mimarT. kanonma ar icis gamonaklisebi. da Tu
lobis, kargisa da cudis, zneobrivisa da uzneos, mSvenierebisa gamonaklisi mainc SeiniSneba, es imis maniSnebelia, rom kano-
da simaxinjis, sibrZnisa da sibriyvis ganzomilebebSi Tavsde- nis moqmedebis pirobebi raRacnairad Seicvala. kanonis zoga-
ba. kanoni TavisTavad arc WeSmaritia da arc mcdari da a.S. doba imas gveubneba, rom maRla asrolili yvela kenWi unda
Cveni azrebi mis Sesaxeb aris WeSmariti an mcdari da a.S. Camovardes. sakmarisia Tundac erTi ar daemorCilos kanons,
kanonebis idealurobis aRiareba an imas moiTxovs, rom isini rom kanonis kanoniereba eWvis qveS dadges.
religiur sawyisebze iqnan dayvanilni, an hegeliseuli abso- kanonis kidev erTi niSani imaSi mdgomareobs, rom igi
luturi gonis daSvebas. sakiTxisadmi aseT midgomebs aqvT aris sagnebis Sinagani mxareebis kavSiris forma. sagnis Sina-
arsebobis sruli ufleba, oRond isini gadian mecnierulad gan mxareSi igulisxmeba sagnis struqturuli elementebi.
dasabuTebis SesaZleblobis sferodan. amitom umjobesia dasmul kanoni aseTi elementebis kavSiris formaa. es ki sagnis Sina-
kiTxvaze pasuxi gamoiTqvas uaryofiTi msjelobiT, _ kanoni gani formaa. amitom kanoni sagnis Sinagani formaa. sagnis
ar aris materialuri movlena. kanoni ar aris arc iseTi Sinagani mxare misi arsebiTi mxarea. amitom kanoni sagnebis
movlena, romelsac SeuZlia sagnebisagan damoukideblad TavisTa- arsebebs Soris kavSiris formaa. kanonSi yovelTvis arsebebi
vadi arseboba. rogorc sagnebs ar SeuZliaT kanonisagan aisaxebian. kanonSi saganTa arsebebi avlenen TavianT Tavs.
damoukideblad, arc kanonebs SeuZliaT sagnebisagan damoukide- kanoni sagnebs Soris kavSiris iseTi formaa, romelic
blad arseboba. xasiaTdeba ganmeorebadobiT. esec kanonis arsebiTi niSania.
kanoni saganSi da sagnebs Sorisaa. igi sagnebSia misi kanonis ganmeorebadobaSi igulisxmeba erTsa da imave pirobebSi
elementebis kavSirebis saxiT. aseve igi sagnebs Sorisaa, rogorc movlenebs Soris procesebis erTi da imave saxiT ganmeorebis
mTeli sinamdvilis elementebis kavSirebis forma. kanoni aucilebloba. msoflio mizidulobis kanonis Tanaxmad, erTi
saganSi da sagnebs Sorisaa, oRond ara nawilis, aramed momen- da igive kenWi erTi da igive pirobebSi, aTasjer rom aagdon
tis saxiT. nawili mTelis erTi patara ubania. momenti mTe- maRla, aTasjer unda dabrundes ukan. winaaRmdeg SemTxvevaSi
lis iseTi yovlis momcveli elementia, romelic mTels swvdeba kanoni irRveva.
mis mTlianobaSi. rogorc hegeli ityvis, _ igi mTelis gare- kanoni movlenebs Soris kavSiris iseTi formaa, romel-

130 131
ic xasiaTdeba myari mdgradobiT. mudmiv cvalebad da war- ar ereva. obieqtur kanonebs hqmnian TviTon sinamdvilis mov-
maval procesebSi igi waruvali da ucvleli gansazRvrulo- lenebi maTi stiqiuri urTierTzemoqmedebis gziT. msoflio
baa. amitom swored misiT xorcieldeba procesebis cvaleba- mizidulobis kanoni arsebobda adamianis gaCenamde. igi niu-
dobis mowesrigebul kalapotSi moqceva. amitom kanoni mom- tonma ki ar Seqmna, aramed aRmoaCina da azrSi Camoayaliba. rac
wesrigebeli Zalaa. Seexeba normatiul kanonebs, isini adamianis mier Seqmnili
kanonis arsebiTi niSania misi obieqturoba. kanoni, _ kanonebia, moqmedeben adamianis cxovrebaSi maTi qcevebisa da
iqneba igi bunebaSi, sazogadoebaSi, cnobierebaSi, calkeul moqmedebebis normebis saxiT. amitom ewodeba maT normatiuli
sagnebSi Tu calkeul azrebSi, obieqturia im gagebiT, rom igi kanonebi. aseTi kanonebia: zneobis, simarTlis, konstituciuri
adamianis nebisgan damoukidebeli Zalaa. misi arseboba adami- kanonebi da sxva. maT qmnian specialuri uflebebiT aRWur-
anis nebaze araa damokidebuli. saintereso isaa, rom TviTon vili da daniSnuli adamianebi. amitom, marTalia, isini war-
adamianis nebelobaSic moqmedeben kanonebi da, imave azriT, moSobiT subieqturni arian, radgan subieqtebi (adamianebi)
isinic obieqturni arian. maTi Seswavla xdeba iseT mecniere- qmnian an auqmeben maT, magram adamianebi maTi Camoyalibebis
baSi, romelsac eTika ewodeba. nebaSi moqmedi kanonebi nebisa- procesSi ZiriTadad eyrdnobian da xelmZRvaneloben cxovre-
gan damoukidebelni arian. kanonis subieqturoba kanonis neb- bis mier nakarnaxevi obieqturi moTxovnilebiT.
is gansazRvrulobaa, rasac adamiani TviTnebobisaken miyavs. arCeven dinamikur da statistikur kanonebs. dinamikuri
CamoTvlili niSnebis mixedviT, eqsplikaciuri wesiT, kanoni gamoirCeva aucileblobis maRali xarisxiT. igi gamonak-
kanoni SeiZleba ase ganvsazRvroT: _ kanoni aris movlenebs liss gvarSi Semavali saxeebis mimarT ar uSvebs. aseTia Zir-
Soris kavSiris iseTi forma, romelic xasiaTdeba aucile- iTadad meqanikis kanonebi. statistikuri kanoni ufro tenden-
blobiT, zogadobiT, SinaganobiTa da arsebiTobiT, mdgradobiT, ciebs gamoxatavs. misi sizuste izrdeba variantebis statis-
obieqturobiT, absoluturobiT da relatiurobiT. tikurad gazrdis pirobebSi. kamaTelma eqvsive ricxvis Cvene-
kiTxvaze, _ risTvis kanonebi? anu ra funqciebi akisri- ba daaxloebiT Tanabrad rom ganaxorcielos, misi gagorebis
aT kanonebs? _ pasuxebi aseTia: 1) movlenebis Semecneba-gageba. ricxvi Zalian unda gaizardos. statistikuri kanonebi alba-
es aris procesi, romelic garkveul kanonebs emorCileba da Turi xasiaTisa arian. zogadad SeiZleba iTqvas rom mecniere-
romlis meSveobiT SesaZlebeli xdeba movlenebSi mimdinare ba arsebobs imdenad, ramdenadac arseboben kanonebi. mecniere-
tendenciebis aRmoCena-dadgena da maTi meSveobiT movlenebis bis ZiriTadi saqmianoba kanonebis aRmoCena-dadgenaa. e.i. mec-
arsebis gageba; 2) movlenebs Soris adamianis orientireba. nierebis saWiroeba kanonebis arsebobam da maTma inteligibe-
adamians cxovrebis manZilze sWirdeba movlenebs Soris swori lurobam gamoiwvia.
orientireba, rac kanonebis codnaze dayrdnobiT xorcielde-
ba; 3) adamiani ixedeba warsulSi, akvirdeba awmyos, magram
misTvis yvelaze mTavaria momavlis Wvreta. momavlis 4. ganviTarebis mamoZravebeli Zala, meqanizmi
winaswarxedvis erT-erTi saSualebaa kanonebis codna da mis- da mimarTuleba. iyo dro, roca ganviTarebis idea kacobri-
iT momavlis gaTvlebi. obisaTvis jer ar iyo cnobili. antikur periodSi msjelobe-
arseboben obieqturi da normatiuli kanonebi. kanonis bi iyo sagnebisa da movlenebis erTimeoridan warmoSobaze.
obieqturobis Sesaxeb zemoT ukve iTqva. mas SeiZleba daema- gansakuTrebiT es exeboda kosmiur movlenebs, magram aseTi
tos is, rom obieqturi kanonebis arsebobaSi adamiani saerTod msjelobebi ar exeboda Tvisobrivad axlis gaCenas da mis

132 133
axsnas. miTologiaSi, zRaprebsa da religiaSi iyo axali mov- loesi periodis saqmea. am ori poziciis dapirispirebaSi,
lenebis Sesaxeb Tqmulebebi, magram isini, ZiriTadad, saswaulebT- gamoCnda mesame Tvalsazrisi, romelic rogorRac, maTi morige-
an iyo dakavSirebuli, romelic ufro fantaziis nayofia, vi- bis cdas gavs. esaa e.w. wrebrunvis idea. es idea gamokveTili
dre realuri sinamdvilis Secnobis Sedegi. bay-baydevis saxis saxiT ukve aris heraklites naazrevSi. wrebrunvis idea aRi-
warmosaxvaSi agebisaTvis, fantazia yvela saSen masalas re- arebs ganviTarebas. ganviTarebiTi moZraoba gaivlis garkveul
aluri sinamdvilidan iRebs. mas ar SeuZlia `Seamkos~ igi etapebs, Semdeg igi wres Sekravs, dasasruli daemTxveva dasawyiss
iseTi niSan-TvisebebiT, romlebic realobidan ar iqneba aRebu- da mere, ciklurad, yvelaferi isev Tavidan daiwyeba. ase meor-
li. maSin raRaa uSualod fantaziis nayofi? esaa sinamdvil- deba usasrulod. es Taviseburi `sizifis Sromaa~. esaa erTisa
idan aRebuli saSeni elementebis kavSirebi. fantazia warmo- da imaves erTi da igive TvisebriobiT gameoreba. aq TiTqos
saxvis unariT Taviseburad akavSirebs im ukve arsebul ele- aris moZraoba, aris ganviTareba TviTon wris SigniT, magram
mentebs, rac realur sinamdvileSi gafantulia sxvadasxva sa- wridan gasvla ver xerxdeba. TviTon wre aRmoCnda ganviTare-
gnebSi. e.i. fantazias (warmosaxvas) SeuZlia erTimeoresTan bis miRma. amitom esaa ganviTarebis ganuviTarebloba.
virtualurad daakavSiros iseTi movlenebi, romelnic realu- ganviTarebis ideis mecnierul doneze gaCenas didi
rad sulac ar imyofebian aseT kavSirSi. dro dasWirda. Camoyalibebuli formiT igi hegelis filoso-
ganviTarebis problema or sakiTxs ayenebs. pirveli – fiam mogvca. hegeli, rogorc filosofosi, racionalisti da
arsebobs ki igi saerTod sinamdvileSi? meore – rogoraa es idealisti iyo. misi filosofia sulis (gonis) filosofiaa.
SesaZlebeli? pirveli sakiTxis gadawyvetaSi pirispir dgebi- amitom misi ganviTarebis Teoria sulis ganviTarebas exeba.
an spekulatur-Teoriuli mosazrebebi da faqtebi. pirvelis amis gamo, mis ganviTarebis Teoriasac idealisturs uwodeben.
Zireuli princi pia – msgavsi msgavss warmoSobs. es princi pi esaa hegelis dialeqtikuri Teoria. amasTanave, hegelis ganvi-
filosofiaSi antikuri periodidan modis. igi gamoricxavs Tarebis Teoria teleologiuria, ramac Taviseburad gansazRvra
Tvisebrivad axlis gaCenas. am mosazrebas aZlierebda is vi- misi xasiaTi. hegelisagan ganviTarebis, anu dialeqtikis Teo-
Tarebac, rom adamianebis umetesoba, romelTa cnobierebaSic ria miiRes da Tavis msoflmexdvelobriv interesebs moarges
xdeboda ganviTarebis Sesaxeb azrebis Camoyalibeba, TavianTi k. marqsma da f. engelsma. isini materialistebi arian. Ziri-
socialuri mdgomareobiT ar iyvnen dainteresebulni ganvi- Tadad, maTi filosofia materiis filosofiaa. amitom, hegelis
Tarebis saerTod arsebobiT. Zveli yvelasTvis cudi araa. sulis ganviTarebis Teoriis materiis ganviTarebis Teoriad
visTvisac Zveli Zalianac kargia, igi mTeli arsebiT cdi- gardaqmnam marqsTan da engelsTan, gamoiwvia maTi kidev ufro
lobs mis SenarCunebas. ganviTarebis idea ki aRiqmeba Zvelis did winaaRmdegobebSi Cavardna. erT-erTi mTavari naSromi _
damangrevel Zalad, rac misTvis miuRebelia. aseT pozicias `komunisturi partiis manifesti~ _ maTi msoflmxedvelo-
daupirispirda faqtebi. esaa sinamdvileSi Tvisebrivad axlis brivi programaa, romlis mTavari mizania Zveli wyobilebis
gaCenis faqti. magaliTad, faqtia cocxali saxeobebis mTeli revoluciuri gziT damxoba da axali komunisturi wyobileb-
rigi, romlebic dRes arseboben. mecnieruli kvlevebi istori- is damyareba. e.i. es programa praqtikulad moiTxovs social-
ulad Soreul warsulSi maT arsebobas ar adastureben. samag- ur sferoSi Tvisebrivi siaxlis ganxorcielebas. amisTvis
ierod, C. darvinis gamokvlevebi Tvisebrivad axali saxeobebis maT sWirdebaT ganviTarebis ideis miReba da Tavisi interese-
warmoSobas eZRvneba da maT adasturebs. metic, mecnierebis bisadmi daqvemdebareba. revoluciuri ideis gavrceleba-damkvi-
monacemebiT, zogi, Tvisebrivad axali saxeobis warmoSoba, uax- dreba sasicocxlod moiTxovs misi ganviTarebis Teoriaze

134 135
(dialeqtikaze) dayrdnobas. marqsisa da engelsis dialeqtikam hegeliseul urTierTobas adareben daTovlil velze adami-
unda daasabuTos Zvelis msxvrevis da axlis damkvidrebis anis fexiT gavlas. gavlis dros adamiani Tovlze tovebs
aucilebloba. amasTanave, man unda Teoriulad daasabuTos nafexurebis kvals. adamiani moZraobs Tovlze. danatovari
axlis progresuloba da Zvelis dromoWmuloba. aseTma kate- kvali ki uZravi rCeba. igivea sulisa da bunebis urTierToba.
goriulma moTxovnebma didi ziani miayena hegelis dialeq- suli moZravia, igi ganviTarebad moZraobaSia, buneba ki rogorc
tikis Teorias. sulis nakvalevis anabeWdebi, uZravia. es imas niSnavs, rom
dialeqtikis, anu ganviTarebis TeoriaSi princi puli dialeqtikas Zala aqvs sulis mimarT da ara bunebis mimarT.
mniSvnelobisaa sami sakiTxi: pirveli – esaa sinamdvilis marqsisa da engelsis, rogorc materialistebis mizania, pirv-
ganviTarebis mamoZravebeli Zalis sakiTxi. ra dauSreteli el rigSi dialeqtikuri ganviTarebiT, sulisagan damoukide-
Zala iwvevs sinamdvilis mudmiv moZraoba-ganviTarebas? am blad arsebuli buneba aamoZraon. xolo suli, piriqiT, buneb-
kiTxvaze Camoyalibda garkveuli saxis pasuxi, mieca mas kano- is ganviTarebis idealur anabeWdad warmoaCinon.
nis forma da dialeqtikis TeoriaSi daerqva dapirispirebul- aRniSnuli sami kanonis mimarT zogadi Sefaseba Sei-
Ta brZolisa da erTianobis kanoni; meore sakiTxi ganviTare- Zleba aseTi iyos: pirvel kanons garkveuli TvalsazrisiT
bis meqanizms exeba: _ rogor xdeba ganviTareba, anu rogor angariSi unda gaewios; meore kanoni, mis winaSe dasmul kiTx-
xdeba Tvisebrivad axlis warmoSoba, rogoria Zvelidan ax- vaze sakmaod aradamajerebel pasuxs iZleva; xolo mesame kano-
alze gadasvlis meqanizmi? – pasuxis saxiT am kiTxvaze Camoy- nis ZiriTadi azri unda SeizRudos da mieces moqmedebis
alibebulma mosazrebaTa erTobliobamac dialeqtikis Teor- mxolod viwro sfero da ara mTeli samyaros mimarT univer-
iaSi miiRo kanonis forma da mas daerqva – raodenobrivi salurobis statusi.
cvlilebebis Tvisebriv cvlilebebSi gadasvlis kanoni; mes- yovel sagans aqvs Tavisi garkveuli raodenobrivi da
ame kiTxva TviTon ganviTarebisaTvis kidev ufro principulia. Tvisebrivi mxareebi. esaa misi struqturuli mdgomareoba, misi
ganviTareba Zvelidan Tvisebrivad axalze gadasvlaa. amitom garkveuli viTareba. ra Zalam unda aiZulos igi gamoiyvanos
kiTxva exeba Zvelsa da axals Soris urTierTobas. axali am viTarebidan, anu ram unda ganaviTaros? dapirispirebulTa
Zvelis gaumjobesebaa Tu ara? aqedan gamomdinare, _ aqvs Tu brZolisa da erTianobis kanoni gveubneba – saganSi aris
ara saerTod ganviTarebad moZraobas raRac gamokveTili mima- dapirispirebuli mxareebi, maT Soris arsebobs Seurigebeli
rTuleba? am kiTxvaze Camoyalibebul pasuxs, romelsac mieca winaaRmdegoba. es winaaRmdegoba aris is Zala, romelic mTlian
kanonis saxe, daerqva uaryofis uaryofis kanoni. sagans ar aZlevs imis saSualebas, rom igi mudam darCes imad,
rogorc mTlian dialeqtikis Teorias, ise aRniSnul rac aris, SeinarCunos Tavisi garkveuloba da Tavisi arseboba.
kanonebs hegelTan hqonda idealisturi gaazreba, xolo marqs- aRniSnuli Sinagani winaaRmdegoba, bolos mainc aiZulebs
sa da engelsTan materialisturi gadawyveta. hegelisaTvis sagans amoZravdes Tvisebrivad, anu Seicvalos Tvisobrivad.
azri da arsi erTidaigivea. amitom azris ganviTareba igive amiT man unda daamTavros erTi garkveulobiT, anu erTi vi-
arsis ganviTarebaa. arsebobs absoluturi suli (hegelisaTvis TarebiT arseboba da gadavides sxva viTarebaSi, unda gan-
es igivea, rac filosofiuri RmerTi). igi ganicdis ganviTare- viTardes. saganSi rom ar yofiliyo sapirispiro mxareebi, ar
bas. misi ganviTareba vlindeba garkveul safexurebSi. es safex- yofiliyo maT Soris Seurigebeli winaaRmdegoba, sagani iqne-
urebi sxva araferia, Tu ara sulis bunebis saxiT gamovlena. boda `mosvenebul~ mdgomareobaSi. mudam iqneboda is, rac
sulia arseba, buneba misi gamovlenaa. sulisa da bunebis aris. adgili eqneboda araviTar ganviTarebas. Tu am erTi

136 137
sagnis magaliTs gadavitanT mTel sinamdvileze miviRebT mTlianobis saxiT ganixilavs. axali Zvelis axalia. Zveli
imave suraTs. amitom es kanoni askvnis – samyaro mudmiv moZraoba- iqca axlad. Zveli gadadis axalSi, axali ubrundeba Zvels. am
ganviTarebis procesSia masSi sapirispiro mxareTa Soris mudmivi procesSi ormagi uaryofaa. pirvelia Zvelis uaryofa anu mox-
da Seurigebeli winaaRmdegobis arsebobis gamo. sna. meore ZvelTan dabruneba anu misi Semonaxva. am ormagi
meore kanoni, mis winaSe dasmul problemas ase wyvets: uaryofiT Zveli Tavis Tavs ubrundeba axalSi. maTematikaSi
yovel sagans aqvs Tavisi raodenobrivi da Tvisebrivi gan- A-s orjer uaryofa isev gvabrunebs A-sTan. aq orjer uary-
sazRvrulobebi. maT aqvT Tavisi sazRvrebi. e.i. nebismier ofis Semdeg A sruliad ubrundeba da emTxveva Tavis Tavs.
sagans arseboba SeuZlia mxolod garkveul raodenobriv da uaryofis uaryofis kanonSic ormagi uaryofa gvabrunebs sawyis
Tvisebriv sazRvrebs SigniT. am sazRvrebis ngreva misTvis saganTan, magram sawyisisa da bolosi anu Zvelisa da axlis
niSnavs SeuZleblobas _ darCes imad, rac iyo. sagnis SigniT sruli igiveoba SeuZlebladaa miCneuli, vinaidan Zveli axal-
dapirispirebul mxareebs Soris winaaRmdegoba icvleba, Zlier- Si gamdidrebul axal simaRleze avida, rac ganviTarebis pro-
deba. amiT saganSi sul ufro matulobs Sinagani daZabuloba. gresuli mimarTulebis maCvenebelia.
sanam es daZabuloba ar gascdenia sagnis raodenobriv sazRvrebs, rogorc zemoT iTqva, dialeqtikis pirvel kanons mar-
manam sagani inarCunebs Tavis TavTan igiveobas, inarCunebs Tlac angariSi unda gaewios imis gamo, rom marTlac SeiniS-
arsebobas. magram moZraobis mudmivoba imas niSnavs, rom winaaRm- neba mTels sinamdvileSi da aseve calkeul sagnebSi sapir-
degoba ganuwyvetliv izrdeba, romelic Sedegad iwvevs sagnis ispiro mxareTa arseboba da maT Soris winaaRmdegobrivi urT-
raodenobrivi sazRvrebis Secvlas. Tavis mxriv, sagnis raode- ierTobebi, rac mniSvnelovan rols TamaSobs sxvadasxva ten-
nobrivi maCveneblebis zRvruli normebis gadalaxva, sagans denciebsa da procesebSi.
saSualebas ar utovebs SeinarCunos Tavis TavTan igiveoba, meore kanonis aradamajerebloba gamoixateba imiT, rom
SeinarCunos sakuTari Tvisebrioba, radgan mis Tvisebriobas sagnis Tvisebrivi Secvlis mTavari faqtori Tvisebriobis
arseboba mxolod misTvis dawesebul raodenobis zRvrul gareT, sagnis raodenobiT mxareSia. es ki ewinaaRmdegeba TviT
normebSi SeuZlia. amitom sagnis raodenobrivma Secvlam gam- dialeqtikis princi ps, romelic moiTxovs, rom is, rac sagnis
oiwvia misi Tvisebrivi viTarebis Secvla, misi gan-viTareba, Tavze xdeba, amis mTavari mizezi TviT sagnis Sinagan bunebaSi
anu sxva TvisebriobaSi gadasvla. imyofebodes. meorec – is, rom am kanonis mixedviT, erTi Tvise-
mesame kanonis azri imaSi mdgomareobs, rom uCvenos: _ briobidan meoreSi gadasvla naxtomis meSveobiT xdeba. naxt-
sagnis erTi Tvisebriobidan meoreSi gadasvlas aqvs progre- omis raoba ki imdenad bundovani da gaurkvevelia, rom igi im
suli mimarTuleba; rom axali Zvelis gaumjobesebaa. ganvi- Sav yuTs gavs, romlis gaxsna da gaSifrva yovlad SeuZlebe-
Tareba Zvelisa da axlis urTierTobaSi xorcieldeba. maT lia.
Soris urTierToba SeiZleba iyos samnairi. axalma Zveli an mesame kanoni miuTiTebs ganviTarebaSi progresis arse-
mTlianad uaryos, an mTlianad SeinarCunos, an nawilobriv bobaze, Tanac es kanoni iseve, rogorc wina ori, mTeli sinamd-
uaryos da nawilobriv SeinarCunos. pirvel SemTxvevaSi gan- vilis universalur kanonad aris gamocxadebuli. e.i. miC-
viTareba SeuZlebeli xdeba Zvelsa da axals Soris kavSiris neulia rom progresi mTeli sinamdvilis mimarT saerTo mov-
sruli gawyvetis gamo. meore SemTxvevaSic ganviTareba Seu- lenaa. es SeuZlebelia imitom, rom progresi SesaZlebelia
Zlebelia Zvelisa da axlis sruli igiveobis gamo. mocemuli mxolod teleologiur sferoSi, _ iq sadac moqmedeben mizne-
kanoni Zvelsa da axals Soris urTierTobas moxsna-Senaxvis bi. progresi miznebTan mimarTebaSi arsebobs da miznebTan

138 139
mimarTebiT dgindeba. dasaxul mizanTan miaxloveba progre- bloba ar mieces maTSi Semecnebis gziT Caxedvis. adamianis
sis maCvenebelia; misgan dacileba – regresia. miznebi gaaCnia SemecnebiT xedvas uWirs sagnebis zedapirulobis garRveva da
adamians. amitom progress adgili aqvs adamianis cxovrebaSi – mis siRrmeSi, yvela farul saidumloebaSi Cawvdoma. sinamdvi-
kulturaSi. rac Seexeba bunebas mas araviTari miznebi ar lis SemecnebiT procesSi dagrovili adamianis gamocdilebe-
gaaCnia. dedamiwa moZraobs mzis mimarT, mze mTeli Tavisi bi im unarebisa da meTodebis mopovebaSi gamoixateba, riTac
sistemiT moZraobs galaqtikis mimarT. aris Tu ara am moZraobaSi igi rogorRac aiZulebs sagnebs mis siRrmiseul saidumloe-
raime mizani. cxadia ara. imitom rom mizani iqaa sadac cno- bebSi Semavali kari gauRos, raTa SesaZlebeli gaxdes maTSi
bierebaa. progresi gulisxmobs Sefasebas, gulisxmobs cudisa Caxedva da maTi Semecneba. aseTi SemecnebiTi xedvis Sedegad,
da kargis gamokveTas. bunebam saerTod ar icis cudi da kargi. ras aRmoaCens adamiani sagnebis farul siRrmeSi? dasawyisi-
ai ras wers ilia WavWavaZe amis Taobaze – gana yoveli sagani saTvis adamiani rwmundeba imaSi, rom sagnebsa da movlenebs
Tavis kvalobaze ar aris maRali? maRal RvTaebriobis sibrZ- aqvT ori mxare. garegani da Sinagani. is, rac sagnisaTvis
nis gamomTqmeli? polipi, romelic Zlivs aCens Tavis suliere- Sinagania, princi pulad ufro mniSvnelovania, vidre is, rac
bas, ise cxadad mogviTxrobs RvTis Zlierebaze, rogorc mze. es misTvis garegania. erTi SexedviT, TiTqos bunebis mier adami-
qveynis macxovrebeli mnaTobi. infuzoria, romelic miliono- anis winaSe sagnebis garegani mxare sulac araa gasaidumloe-
biT arian erT muWa wyalSi, iseve sakvirvelni arian, rogorc buli. TiTqos yvelaferi aSkaraa. sagnebis garegani mxare
moZraoba medidur caSi milionTa planetaTa. erTi muWa lafis gveZleva mgrZnobelobaSi. Cven cxadad da aSkarad uSualod
dakavSireba iseTi sakvirvelia, rogorc vardis mSvenierebis aRviqvamT sagnebs grZnobis organoebSi. xeliT vexebiT, TvaliT
gamocxadeba. ara, bunebaSi RmerTs ar Seuqmnia maRali da vxedavT, smeniT, ynosviT, dagemovnebiT uSualod aRviqvamT sag-
mdabali sagani, yvela sagani maRalia Tavis kvalobaze da nis garegan Sres, magram bunebis mxridan, sagnebis garegani
erTnairad mogviTxrobs im did sulze, romelic acxovrebs mxarec Sinagani mxaris `SefuTvas~ emsaxureba. is xSirad Tavise-
mTel qveyanas. aRniSnulidan gamomdinare, hegelis filosofi- buri satyuaras funqcias asrulebs, riTac adamianebi Rrma
aSi uaryofis-uaryofis kanons gamarTleba aqvs imis gamo rom SecdomebSi Seyavs. amas moCvenebas, iluzias, miraJs uwodeben.
igi sulis filosofiaa da amitom teleologiuri xasiaTisaa. didi xnis manZilze, adamianebs eCvenebodaT cis kamaraze, dedami-
marqsis filosofia materiis filosofiaa, romlisTvisac ucxoa widan Tanabar simaRleze, RilebiviT damagrebuli varskvlavebi
teleologiuroba. teleologiuroba dasaSvebia mxolod ad- rom umciresi mocimcime wertilebia. yvela msgavsi moCvenebe-
amianis cxovrebaSi anu kulturaSic. amitom uaryofis-uary- bi, mizezi xdeboda kosmosuri atmosferuli da geologiuri
ofis kanons mxolod am sferoSi SeiZleba mieniWos Zala da procesebis fantasmagoriuli axsnebis. moCvenebebma ornairi
mniSvneloba da ara mTliani samyaros mimarT. saxe miiRo. pirveli _ esaa viTareba, roca adamians Tumca
kargad aqvs gacnobierebuli mis mier raRac movlenis ilu-
zoruloba, magram amiT es iluzoruloba ar ixsneba, ar qreba.
5. arseba da movlena. realuri sinamdvilis sagneb- magaliTad, TxuTmet saukuneze meti xani adamianebs eCvenebo-
sa da movlenebs aqvT adamianis winaSe garkveuli farulobis daT da Tan sjerodaT, rom mze moZraobs dedamiwis garSemo.
tendencia. isini TiTqmis sagangebod cdiloben `SefuTon~ magram roca kopernikma heliocentruli Tvalsazrisi dama-
TavianTi Sinagani `saidumloebani~; idumalebisa da uxilavobis jereblad daasabuTa, amis miuxedavad, adamianebs dResac eCvenebaT
iseTi barierebi aRmarTon adamianis winaSe, rom mas SesaZle- da, rogorc Cans, momavalSic moeCvenebaT, rom swored mze

140 141
moZraobs dedamiwis garSemo. moCvenebis meore saxea situacia, misi erTia magram mas gamovlenis mravali forma aqvs. arsebis
roca adamianisaTvis cnobili gaxdeba movlenis moCvenebiTo- erTaderToba misi dominanturi aucileblobis erTaderTobi-
ba da amiT es moCvenebiTobac mTlianad moixsneba. magaliTad, Taa gapirobebuli. movlenis simravles, im SemTxveviTobebis
bnel da uRrublo RameSi kosmosuri sivrcidan atmosferoSi simravle gansazRvravs, romlebTanac kavSirSi modis arsebis
Semosuli kosmosuri mtveris mcire nawilaki haerTan xaxunis aucilebloba. movlenaSi gamoixateba sagnis garegani mxaree-
Sedegad rom cxeldeba, iwyebs gavarvarebas da dedamiwisaken bi. xolo arsebaSi is Sinagani idumalebis dafaruli mxare,
moqris kaSkaSa naTebiT. gauTviTcnobierebeli adamianisaTvis romlis `SefuTvas~ sagnebSi buneba kargad axerxebs. mecnier-
es aRiqmeba, rogorc cis kamaraze varskvlavis mowyveta. magram uli Ziebebi swored am `SefuTuli~ idumalebis gaxsnas, gamo-
roca mas auxsnian am movlenis arss, mas igi aseT moCvenebad aSkaravebas isaxavs miznad. es xdeba sagnis arsebis wvdomiT.
aRar Rebulobs. miuxedavad aseTi moCvenebiTobisa, istoriu- sagnis Zireuli codna, misi arsebis codnaa. sagnis Sesaxeb
lad iyo dro, roca adamiani kmayofildeboda sagnis mxolod codnaSi ZiriTadad sagnis arsebaa asaxuli. adamianis mxridan,
garegani mxaris TvisebebiT. mas eWvic ar Sehqonda imaSi, rom bunebis siRrmeebSi SemecnebiTi SeWra mis siRrmiseul arseba-
sagnis garegani mxareebis siRrmeSi, raRac ufro mniSvnelo- Si CaRrmaveba da SeWraa. arsebebi sagnebis substanciuri TviT-
vani da gadamwyveti Tvisebebi imalebian. aqedan gamomdinare, mizezobrivi gansazRvrulobani arian. arseba, cxadia, ar
sakuTar cxovrebas misi xilvebis Sesatyvisad agebda. droTa amowuravs mTlian sagans, magram igi misi gadamwyveti mxaris
ganmavlobaSi, istoriuli gamocdilebis kvalobaze, rac ufro aTvisebaa; sagnis arsebis codna, sagnis SekumSuli, magram arse-
metad uCndeba eWvi sagnis Sesaxeb mxolod garegan mxareze biTi gadmocemaa. sagani aris is, rac misi arsebaa. is, rom
dayrdnobiT miRebuli codnis srulyofilebis mimarT, isto- sagani aris ai aseTi da ara sxvanairi, es misi arsebiTaa
riulad, ase mivida azrovneba sagnebSi ori mxaris arsebobis gansazrvruli. sagnis arsebis Secvla TviTon sagnis Secvlas
dafiqsirebasTan. es ori mxare gaformda sagnis movlenis da niSnavs. sagnis arseba, sagnis gvarSi Semavali yvela saxeobe-
arsebis cnebebSi. movlena aris sagnis garegani, dakvirvebadi, bis gamaerTianebeli Zalaa. igi gvaris yoveli wevrisaTvis
ufro metad moZravi da cvalebadi mxare. arseba aris sagnis saerToa. arseba ZiriTadad gamoixateba sagnis kanonSi. sagnis
Sinagani, siRrmiseuli, faruli, SedarebiT mdgradi mxare, romelic arseba sagnisaTvis iseve garegani da zedapiruli rom yofil-
gansazRvravs mis bunebas, mis saerTo tendenciebs. cneba – iyo, maSin yovelgvari mecniereba zedmeti aRmoCndeboda. mov-
`movlena~ ori gagebiT ixmareba. misi erTi gageba gulisxmobs lena aRqmebSi gveZleva, arseba ki _ goniT xedvaSi. SeuZlebe-
raRac xdomilobes, raRac process. roca vambobT – `sagnebi lia arseba movlenis gareSe da movlena arsebis gareSe. mov-
da movlenebi~ igulisxmeba sagnebi da procesebi. movlenis lena arsebis gamovlenaa, arseba movlenis arsebaa.
meore gagebaa is, rac upirispirdeba arsebas. movlenebs, rogorc
procesebsac aqvT Tavisi arseba da movlenebSi gamovlena.
movlena arsebebis gamovlenaa. arseba sagnis aucileblobiTi 6. mizezi da Sedegi (kauzaloba). rogorc mTlian
mxarea. movlena arsebis aucileblobis sxvadasxva saxis konkre- samyaroSi, ise adamianis cxovrebaSi, sagnebs Soris arsebobs
tul SemTxveviTobebTan Sezavebul-SefuTuli konkretuli mravalnairi urTierTobebi. maT Soris, erT-erTi arsebiTi
saxiT gamovlenaa. arseba erTia, magram misi gamovlena mraval- mniSvnelobis mqonea mizez-Sedegobrivi urTierToba. aseTi
nairia. sikvdili, rogorc xdomiloba, rogorc procesi mov- urTierTobebis codna, momavlis ganWvretis mizniT, uaRresad
lenaa da masac aqvs Tavis arseba da misi gamovlena. arseba mniSvnelovania. sinamdvilis gardaqmnis procesSi adamianis

142 143
mier cxovreba igeba Tavisi interesebis moTxovnebis mixed- mimarTebis Sebrunebac SeuZlebelia. anu SeuZlebelia jer
viT. SeuZlebeli iqneboda rogorc aseTi gardaqmnis ganxor- Sedegma daiwyos arseboba da mas miyves misi gamomwvevi mizezis
cieleba, ise misi adamianis miswrafebis mimarTulebiT war- arseboba. arsebobis TvalsazrisiT mizezsa da Sedegs Soris
marTva, Tu igi ar iqneba dayrdnobili movlenebs Soris mizez- droSi dacileba SeiZleba Zalian didi iyos, SeiZleba piri-
Sedegobrivi-urTierTobebis codnaze. filosofiis istoria- qiT, Zalian mcire iyos. anu mizezi Sedegs SeiZleba swrafad
Si adgili hqonda mizezobriobis saerTod arsebobis eWvis iwvevdes da SeiZleba Senelebuli droiT. miuxedavad amisa,
qveS dayenebas. aman gamokveTili saxe miiRo d. hiumis filoso- mizez-Sedegobrivi urTierToba maTi droSi dacilebas da
fiaSi. igi empiristul-sensualistur wanamZRvrebze dayrdno- Tanmimdevrobas aucileblobiT gulisxmobs. amasTanave, mizez-
biT midis daskvnamde, _ adamianis gonebas ar SeuZlia realu- Sedegobrivi urTierToba SesaZlebelia ise warimarTos, rom
rad mizezobriobis arsebobis dasabuTeba. amitom igi mis mizezis moxsniT moixsnas Sedegic. mizezobriobis aseTi for-
arsebobas fsiqologiur rwmenas ayrdnobs (amis Sesaxeb msjelo- miT gamovlenas adgili aqvs medicinis sferoSi. misgan gansx-
ba iqneba gnoseologiur problemasTan dakavSirebiT). vavebiT, SeiZleba mizezobrioba isec warimarTos, mizezis mox-
mizez-Sedegobriv urTierTobas mecnierebaSi kauzalo- snis Semdeg Sedegma mainc SeinarCunos arseboba. mSoblis,
bas (laT. kauza-mizezi) uwodeben. kauzaloba movlenebs Soris rogorc mizezis moxsnis (sikvdilis) Semdeg Svili (Sedegi)
iseTi urTierTobaa, romelic apirobebs maT Soris determi- mainc inarCunebs arsebobas. mizez-Sedegobrivi urTierToba
naciul gansazRvrulobas. Sedegs Tavisi gansazRvrulobis gulisxmobs mizezisa da Sedegis sivrciT urTierTobebsac,
safuZveli mizezSi aqvs. xolo mizezi Tavis gamovlenas SedegSi jer erTi imis gamo, rom sivrcis arseboba gulisxmobs drois
poulobs amitom mizezi iwvevs Sedegs, xolo Sedegi mizezis arsebobasac. meorec, sivrces aqvs Tavisi ganzomilebiTi naw-
Sedegia. mizezi ewodeba movlenas, romelic garkveul pirobeb- ilebi. maT erTmaneTTan mimarTebis mTlianobaSi aqvT mniS-
Si, Sedegis saxiT sxva movlenas iwvevs. Sedegi ewodeba mizez- vneloba. isini am mTlianobas droSi pouloben. kauzaloba
iT gamowveul movlenas. mizezi unda ganvasxvavoT sababisa- movlenebs Soris zemoqmedebiTi kavSiria. sivrceSi igulisxmeba
gan. mizezi sagnisaTvis siRrmiseuli da arsebiTi ganmsazRvre- mizezsa da Sedegs Soris iseTi siaxlovis arseboba, ris Sed-
lia (determinatoria). sababi misTvis zedapiruli da araarse- egad mizezs SeuZlia zemoqmedeba iqonios Sedegze da arsebo-
biTia. sababi subieqturi movlenaa. bunebam sababi ar icis. biT ganapirobos igi. topologiuri TvalsazrisiT, ori mov-
bunebaSi mizezobrioba moqmedebs. sababi mizezi araa, magram lena, rogori daSorebulic unda iyvnen erTimeorisgan, Tu
igi mizezis subieqturi danamatia. sababi Tavis Zalas avlens erTi zemoqmedebs meoreze da gansazRvravs mis garkveuli
iq, sadac mizezi momwifebulia. mis gareSe sababi ver sababobs. saxiT arsebobas, es niSnavs, rom maT Soris aris iseTi sivrco-
sababi mxolod gveCveneba mizezad. brivi siaxlove, rac SesaZlebels xdis maT kauzalur kavSirs.
mizezsa da Sedegs Soris urTierTobebi garkveuli amasTanave, maTi siaxlovis sidide kauzaluri kavSiris siZli-
niSniT xasiaTdeba. am niSnebis ararsebobis pirobebSi kauza- eris ganmsazRvrelicaa.
luri kavSiri SeuZlebeli xdeba. erT-erTi aseTi savaldebu- mizez-Sedegobrivi urTierTobebi unda ganvasxvavoT safuZ-
lo niSania mizezsa da Sedegs Soris droiTi da sivrcobrivi vel-Sedegis urTierTobebisagan. pirveli Tu cnobierebis ga-
urTierToba. mizezi droSi win aswrebs Sedegs. Sedegi mizezs reT da misgan damoukideblad arsebuli movlenebis urTier-
droSi Semdeg mosdevs. realur sinamdvileSi, arsebobis niS- Tobaa, meore cnobierebaSi azrebs Soris arsebuli urTierTo-
niT, arc maT TanadroulobasTan gvaqvs saqme. droSi maTi baa. amitom igi logikis sferos ganekuTvneba. aqac safuZveli

144 145
Sedegis gamowvevis safuZvelia. Sedegi Tavis gamarTlebas safuZ- specifikuri viTarebaa religiur-sulier cxovrebaSi.
velSi poulobs. logikur dasabuTebaSi safuZvlis saxiT war- aq adgili aqvs naTliisa da naTlulis, moZRvrisa da misi
mosdgebian amosavali wanamZRvrebi. am wanamZRvrebze dayrdno- mrevlis wevris urTierTobas. naTlia, an moZRvari sulieri
biT keTdeba logikuri daskvna, rac Sedegia wanamZRvrebisa. mamaa. xolo naTluli, an mrevlis wevri sulieri Svilia. Tu
Cvens xelT arsebuli wanamZRvrebi Tu gveubnebian A didia B- mizez-Sedegobrivi droulobis TvalsazrisiT, SeuZlebelia
ze, xolo B didia C-ze, am sagnebTan realuri kavSiris gareSe Svilis mamisadmi droSi winswreba, es SesaZlebelia religiur-
logikurad vaskvniT, _ A didia C-ze. aq mocemuli daskvnis, sulier cxovrebaSi. saqme is aris, rom pirvel SemTxvevaSi
rogorc Sedegis safuZveli wanamZRvrebSia. aqedan gamomdinare, msjeloba exeba sxeulebriv dabadebas, romlisTvisac dro da
mizez-Sedegisa da safuZvel-Sedegis urTierTobebi gansxvavde- sivrce savaldebuloa. xolo meore SemTxvevaSi sulier da-
bian maTi mimarTebiT drosa da sivrcesTan, Tu mizez-Sedego- badebas. amisaTvis dro da sivrce sruliad zedmetia. naTlia,
brivi urTierToba drosa da sivrceSi yalibdeba; safuZvel- an moZRvari sxeulebrivi dabadebiT SeiZleba umcrosi iyos
SedegisaTvis dro da sivrce sruliad zedmetia. esaa logikis naTlulze, an mrevlis wevrze. magram aq es araa mTavari.
sfero, sadac yvelaferi droisa da sivrcis miRma dgas. magal- mTavari isaa, rom sulieri dabadebiT naTlia an moZRvari,
iTad, aviRoT mSoblisa da Svilis urTierToba. mSobeli mize- rogorc sulieri mSobeli, droSi win uswrebs naTluls, an
zia, Svili Sedegi. realuri arsebobiT droSi mSobeli (mizezi) mrevlis wevrs, rogorc sulieri Svilis sulier dabadebas.
win uswrebs Svils (Sedegs). aq SeuZlebelia droSi am Tanmim- zogjer, igive viTarebaa saerTod kulturaSic. maswavlebeli,
devrobis darRveva. SeuZlebelia rogorc droSi maTi dabadeb- romelic sulier mSoblad gvevlineba moswavlis mimarT, Sei-
iTi arsebobis Tanadrouloba, aseve maTi droSi dabadebis Zleba asakobrivad masze umcrosi iyos.
Tanmimdevrobis ukuSeqceva. ara dabadebiT, aramed sikvdilTan ar SeiZleba ise vifiqroT, TiTqos yvelaferi, rac mov-
mimarTebiT, maT Soris droSi Tanmimdevroba SeiZleba sxvanair- lenas droSi win uswrebs, misi gamomwvevi mizezi iyos; xolo
ad warimarTos, magram igi ver cvlis mizez-Sedegobriobis rac droSi Semdeg mosdevs mas, TiTqos misiT gamowveuli
drosTan aRniSnul mimarTebas. saqme is aris, rom sikvdilis Sedegi iyos. mizez-Sedegobrivi urTerTobisaTvis droiTi
faqtiT mSobeli da Svili, rogorc wesi, erTimeoris mimarT mimarTeba aucilebeli niSania, magram ara mTavari da sakmari-
mizez-Sedegobriv kavSirSi ar imyofebian. safuZvel-Sedegis si. misTvis ufro arsebiTia aucileblobiTi xasiaTi. mizez-
TvalsazrisiT maT Soris urTierToba sxvanairadaa. am mxriv, Sedegobrivi urTierToba aucileblobiTi xasiaTisaa. mizezi
mSobeli rogorc cneba, rogorc safuZveli, Tanadroulia Svi- Sedegs iwvevs ara SemTxveviT, aramed aucileblobiT. gaTboba
lis cnebasTan, rogorc SedegTan. anu cnebis doneze mSobeli aucileblad iwvevs sxeulis gafarToebas. iq, sadac aucile-
maSin xdeba, maSin ibadeba, roca Svili iwyebs arsebobas, roca blobiTi kavSiri araa, ar aris arc mizez-Sedegobrivi kavSi-
Svili ibadeba anu, logikurad, mSobeli da Svili erTad ibade- ri. aucilebloba savaldebuloa safuZvel-Sedegis urTier-
bian. manam, sanam Svili saerTod ar arsebobda, arc mSobeli TobisTvisac, Tumca esaa logikuri aucilebloba. marTalia,
arsebobda, rogorc saxeldobr mSobeli. adamiani sxvadasxva aris sferoebi, sadac mizezobrioba meti aucileblobiT mo-
asakSi iZens saxelebs – mama an deda; papa an bebia. es damokide- qmedebs (meqanikis sfero), aris iseTi sferoebic, sadac mizezo-
bulia imaze, rodis daibadeba Svili, SviliSvili. es mizez- brioba SedarebiT naklebi aucileblobiT xorcieldeba (sa-
Sedegobrivi TvalsazrisiT, xolo logikurad, isini erTad zogadoebrivi sfero), magram mizezobrivi urTierTobisaTvis
ibadebian da erTadve ganagrZoben arsebobas. aucilebloba mainc savaldebuloa. mizez-Sedegobriv urT-

146 147
ierTobaSi CarTulia ara erTi mizezi, aramed mizezebis mTe- filosofiur literaturaSi xSiria msjeloba imis
li kompleqsi, romelic iyofa mTavar da aramTavar mizezebad. Taobaze, rom mizezobrivi urTierTobis ganxorcielebisaTvis
mTavaria is mizezi an mizezebi, rac gadamwyvetia Sedegis aucilebelia misTvis saWiro xelsayreli garemo pirobebis
gamowvevaSi. aramTavars gadamwyveti mniSvneloba ar eniWeba, arseboba. garemo pirobebi aris rogorc xelsayreli, ise arax-
Tumca igi mizezobriobis mTliani kompleqsis nawilia. miz- elsayreli pirobebis garkveuli balansi. aRmocendeba Tu ara
ezobriobaSi gamoyofen or saxeobas. garegani mizezobrioba Teslidan mcenare, es didadaa damokidebuli rogorc xel-
da Sinagani mizezobrioba. sagnis garegani faqtorebiT mize- sayrel, ise araxelsayrel garegan faqtorebze. magaliTad,
zobrivad gansazRvra emyareba garegan mizezobriobas. sagni- Teslidan mcenaris aRmocenebisaTvis mTavar mizezad miCneulia
saTvis Sinagania mizezobrioba, Tu igi sagnisaTvis Sinagani masSi saRi Canasaxis arseboba, magram Teslidan mcenaris aR-
faqtorebis mizezobriv gansazRvras ganicdis. aseT mizezo- mocenebisaTvis saWiroa kidev xelsayreli garemo pirobebi.
briobas TviTmizezobrioba ewodeba. garegan da Sinagan mize- garegani pirobebi sxva araferia, Tu ara is, rasac garegani
zobriobas gadamwyveti mniSvneloba eniWeba aucileblobisa mizezebi ewodeba anu isini ubralod pirobebi ki ar arian:
da SemTxveviTobis gansazRvraSi. niadagis nayofiereba, tenianoba, temperatura, mzis sxivebis
Cven xSirad gvgonia, rom erTi da igive mizezi sxva- sinaTle, _ amas garemo pirobebs uwodeben. es sworia, magram
dasxva Sedegs iwvevs. aqedan askvnian – erTsa da imave mizezs isini pirvel rigSi arian Teslidan mcenaris aRmocenebis
sxvadasxva Sedegis gamowveva SeuZlia; magram Tu davakvirdeb- gamomwvevi garegani mizezebi. es pirobebi xom mcenaris aR-
iT mizezis struqturul agebulebas, davrwmundebiT, rom ase- mocenebas droSi win uswreben da amasTanave Teslidan mce-
Ti daskvna swori araa. mizezi arasdros araa martivi erTi. naris aRmocenebas aucileblobiT ganapirobeben.
igi rTuli struqturuli agebulebisaa. amitom Sedegebis gan- mizezebisa da miznebis urTierTobas bunebaSi adgili
sxvavebuloba miuTiTebs yovel konkretul SemTxvevaSi mizezis ara aqvs, radgan bunebas miznebi ar gaaCnia. miznebi arseboben
struqturuli mTlianobis gansxvavebulobaze. swored maTi da moqmedeben sazogadoebriv cxovrebaSi. aq maT movlenebis
gansxvavebuloba aris mizezi gansxvavebuli Sedegebisa. magram mizez-Sedegobriv urTierTobebSi didi mniSvneloba eniWeba.
Tu moxerxdeba mizezis sruli igiveobis dacva, miviRebT Sede- isini SeiWrebian mizez-Sedegobriv urTierTobaSi da maTi
gis igiveobas. amitom mkacrad erTi da igive mizezi, yvela ganxorcielebis arqiteqtonikas gansazRvraven. metic, mizezo-
pirobebis igiveobis dacvis SemTxvevaSi iwvevs erTsa da imave briobaSi miznebma SeiZleba itvirTon mizezis funqcia da
Sedegs. zusti saaTebi amis magaliTia. maTSi zustad erTi da SeiZleba Sedegis funqciiTac mogvevlinon. TiTqmis yvela
igive meqanizmis CadgmiT daculia saaTis muSaobis erTi da Segnebuli, Tavganwiruli, erovnuli gmiroba miznis, rogorc
igive mizezi, rac erTisa da imave drois Cvenebas _ Sedegs mTavari mizezis gamovlinebaa. kaxeTis gmirebis, biZina Colo-
gansazRvravs. mecnierebaSi cnobilia movlena, romlis mixed- yaSvilis, Salva da elizbar erisTavebis gmirobis mTavari
viT am qveynad absoluturi sizustiT araferi meordeba. amis mizezi maTi mizani iyo – qveyana daecvaT mtris mrisxanebisa-
axsna imaSi ki ar unda veZioT, rom erTi da igive mizezi gan; rac Seexeba mizans, rogorc Sedegs, TavisTavad cxadia, rom
sxvadasxvanair Sedegebs iwvevs, aramed imaSi, rom mTeli si- yoveli miRweuli mizani aris movlenebis gamiznulad ganx-
namdvilis mudmivi cvalebadobis procesSi icvleba garegani orcielebuli mizez-Sedegobrivi kavSirebis Sedegi.
da Sinagani mizezebis erTianobis struqturuli agebuleba, movlenebs Soris mizez-Sedegobrivi urTierTobebi
rac aisaxeba Sesabamisad raRacnairad Secvlil SedegSi. mWidro kavSirSia adamianis TavisuflebasTan. SeuZlebelia

148 149
adamianis Tavisufleba mizez-Sedegobrivi kavSirebis srul lemebi iCens Tavs, rac zogadis raobis gaazrebaSi. mgrZnobe-
tyveobaSi moxvedris SemTxvevaSi. aseT mdgomareobas adamiani lobaSi iseve ar fiqsirdeba erTeuli, rogorc zogadi (amis
miyavs fatalizmamde. igi mas dominos koWad aqcevs. isic Sesaxeb cota qvemoT, roca ganvixilavT konkretulis sakiTxs).
dauSvebelia, rom adamianma sruliad zurgi Seaqcios mizez- rac Seexeba zogads, mis mimarT problema Seiqmna misi mgrZno-
Sedegobriobas da daikavos iseTi pozicia, TiTqos realur belobaSi mocemis Taobaze. magaliTad, magida, romelic Cven
sinamdvileSi igi saerTod ar arsebobdes. amas adamiani vol- winaa, erTeulia, magram gamoviyenebT zogad cnebas – magida,
untarizmamde miyavs, rac sazogadoebriv cxovrebaSi anarqiz- romelSic ar igulisxmeba romelime erTeuli magida. igi
mis mauwyebelia. adamianis Tavisufleba _ misi nebis realur yvela magidis saerTo saxelia. igi zogadia. da aq ibadeba
sinamdvileSi arsebul mizez-SedegobriobasTan harmoniul kiTxva _ arsebobs Tu ara realurad zogadi magida? Tu mx-
SesatyvisobaSi moyvana da misi cxovrebaSi realizaciaa. olod adamianis mier gamogonili carieli sityvaa, raime re-
aluris arsebobis gareSe? am gziT gaCnda ori urTierTdapir-
ispirebuli Tvalsazrisi, _ nominalizmi da realizmi (laT-
7. erTeuli, zogadi, konkretuli. adamiani cx- inurad `nominis~ saxels niSnavs). Sua saukuneebSi rosceli-
ovrobs mTlian samyaroSi. fizikurad da sulierad mas saqme nis, dun skotis, xolo axal droSi _ berklisa da hiumis
aqvs samyaros yvela sferosTan. adamianis garSemo sagnebi da saxelebTanaa dakavSirebuli nominalizmis arseboba. empiri-
movlenebi simravleTa udides nakadebs hqmnian. am nakadebSi kosTa da sensualistTa saxelmZRvanelo princi pia _ „aRqma
swori orientaciisaTvis adamians sWirdeba saganTa simrav- anu arseboba~. es niSnavs, arsebobs is, rac aRqmaSi gveZleva.
lis dajgufeba, magram es dajgufeba ar unda iyos TviTneburi, rac aRqmaSi ar gveZleva, is arc arsebobs. zogadi aRqmaSi ar
mas unda hqondes obieqturi safuZveli. aseTi moTxovnis niadagze gveZleva. zogad magidas, zogad adamians, saerTod zogad sag-
adamianma antikuri periodidan daiwyo sxvadasxva terminebis, nebs, verc TvaliT vxedavT, verc xeliT vexebiT, arc feri, suni,
cnebebis, kategoriebis gamomuSaveba. am gziT Seiqmna iseTi gemo, temperatura aqvT; verc romelime konkretul droSi da
cnebebi, rogoricaa: _ „erTeuli~, „individi~, „egzemplari~, sivrceSi ver CavsvamT. Tu igi saerTod arsebobs, rogor da-
„unikaluri~, „gansakuTrebuli~, „tipiuri~, „zogadi~, „sayovelTao~, vadginoT misi arseboba? es maSin, roca raimes arsebobis
„konkretuli~ da sxva. simravlis filosofiuri gaazrebi- dadgenis saSualeba mxolod aRqmaa? amiT zogadis realurad
saTvis maTgan mniSvnelovani aRmoCnda erTeulis, zogadis da arseboba gamoiricxa. azrovneba mivida daskvnamde – zogadi
konkretulis cnebebi. filosofiuri kamaTi ZiriTadad am carieli saxelia (nominis-ia), ris Sedegadac miviReT nominal-
cnebebis garSemo atyda. kamaTis sagnad ZiriTadad iqca zoga- izmi. nominalizmi ori saxisaa. erTia sakuTriv nominalizmi,
dis raobisa da arsebobis sakiTxi. miCneulia, rom erTeulis romelic zogads sityvasTan, saxelTan aigivebs. meorea kon-
raobisa da arsebobis sakiTxi gansakuTrebul siZneles ar ceptualizmi, romelic zogads azrTan aigivebs da miiCnevs
awydeba. mis arsebobas TiTqmis faqtebiT adastureben. er- rom zogadi arsebobs mxolod adamianis cnobierebaSi azrebis,
Teul sagnebs TvaliT vxedavT, xeliT vexebiT. maTi raobis ideebis, cnebebis saxiT. nominalizmis orive saxeobisaTvis
sakiTxSiac TiTqos iolad moxda SeTanxmeba. erTeulia sagani, saerToa is, rom isini uaryofen realur sinamdvileSi zoga-
romelic mgrZnobelobaSi gveZleva da sasrulia drosa da dis realurad arsebobas.
sivrceSi. magram erTeulis sakiTxis aseTi gadawyveta arad- nominalizms upirispirdeba realizmi. realizmi, rogorc
amajerebelia. saqme isaa, rom erTeulis gaazrebaSi igive prob- filosofiuri Tvalsazrisi, Cndeba imaze dafiqrebis niadagze,

150 151
Tu ra Sedegamde miiyvans azrovnebas zogadis realurad arse- platonis Tvalsazrisi gansxvavdeba Cveulebrivi konceptu-
bobis uaryofa. aseTi uaryofa, erTis mxriv, safuZvels aclis alizmisagan imiT, rom, marTalia, misTvisac zogadi ideaSia,
samyaros mTlianobas. samyaros mTlianoba zogadis realurad ideis saxiT arsebobs, magram TviTon aseTi zogadi ideebi,
arsebobis gareSe SeuZlebelia; meores mxriv, safuZveli ecle- adamianis cnobierebisagan damoukideblad, ideaTa samyaroSi
ba samyaros Semecnebis SesaZleblobasac. d. hiumis agnosti- realurad arseboben. ideaTa samyaroSi amiT realizmis prin-
cizmi amis demonstrirebaa. zogadis uaryofa mecnierebis gauqme- ci pia daculi. ideaTa samyaroSi calkeuli adamianebi ki ar
bis tolfasia. yoveli mecnierebis daniSnulebaa simravleSi arseboben, _ arsebobs adamianoba, rogorc calkeuli adamianeb-
zogadis aRmoCena, amiT kanonis dadgena. zogadis uaryofas is zogadi idea; arsebobs cxenobis idea, rogorc miwieri
saqme kanonebis uaryofamde miyavs. xolo samyaro, romelSic calkeuli cxenebis zogadi mxare da a.S. am sferoSi zogadi
kanonebi uaryofilia, qaosis doneze dadis. magram samyaros ideebi warmodgenilia ara simravlis, aramed wminda erTis
mTlianoba masSi kanonebis arsebobaze miuTiTebs. kanonebis saxiT. oRond is erTi zogadi erTia. adamianoba erTia, magram
arseboba zogadis utyuari arsebobis niSania. aqedan gamom- igi aris adamianobis zogadi idea, romelic safuZveli xdeba
dinare, realizmi aRiarebs zogadis realurad arsebobas (aqedan, miwieri erTeuli adamianebis simravlisa. ideaTa samyaroSi
misi saxeli – realizmi). Tavis mxriv, reliazmic oris sax- zogadi ideis doneze cxenoba, samkuTxedoba, magidoba da sxva
isaa: erTi, romelic aRiarebs zogadis realurad arsebobas, erTia. es erTi ucvleli, uZravi da maradiulia, romelic
oRond erTeulisagan mowyvetiT da misgan sruliad damoukide- safuZvlad udevs miwieri sinamdvilis calkeuli sagnebis
blad; meore, romelic aRiarebs zogadis realur arsebobas, simravles. platonis realizms maleve daupirispirda misi
magram ara erTeulisagan mowyvetiT da misgan damoukideblad, mowafe aristotele. man SeniSna, _ Tu zogads gamovacalkevebT
aramed misi swored erTeulSi arsebobis saxiT. pirveli sax- erTeulisagan, maSin isic erTeulad iqceva, rac zogadis gauqmebas
is realizmis klasikuri nimuSi platonis filosofiaSi aris niSnavs. amiT edeba safuZveli meore saxis realizmis gaCenas,
mocemuli. savaraudoa, rom grZnobadi Semecnebis SezRudulo- romlis ZiriTadi princi puli moTxovnebi iqneba: _ ar unda
bis gamo, platonmac ver SeZlo miwier realur sinamdvileSi iqnes daSvebuli zogadis arsebobis uaryofa; zogadi da er-
zogadis arsebobis dasabuTebis gzebis gamonaxva. amasTanave, Teuli sxvadasxva ki ara, erTsa da imave sferoSi unda imyofe-
zogadis arsebobis saerTod uaryofa misTvis kategoriulad bodnen; zogadi erTeulisagan ki ar unda gancalkevdes, aramed
miuRebelia. aman miiyvana igi mTliani sinamdvilis (samyaros) TviTon erTeulSi unda iqnes aRmoCenili. amiT miviRebT, rom
or nawilad gayofamde. erTi, esaa miwieri realuri sinamd- zogadi erTeulSia da erTeuli zogadis erTeulia. amasTanave,
vile, sadac saxloben erTeuli sagnebi. esaa erTeulebis, cvale- Semecnebis TvalsazrisiT daSvebuli iqneba iseTi movlenebis
badobis, warmavlobis, drosa da sivrceSi SezRuduli sagnebis arseboba, romlebic aranairad ar gveZlevian grZnobadobaSi
samyaro. aq yvelaferi arsebobs materialur-fizikuri saxiT. da romelic miiwvdomeba mxolod goniTi xedvis meSveobiT.
aq arian calkeuli adamianebi, calkeuli cxenebi, calkeuli samyaroSi arsebuli sagnebi da movlenebi erTimeoris
samkuTxedebi da a.S. aq adgili ara aqvs zogad adamians, zogad mimarT msgavseba-gansxvavebiT mimarTebaSi imyofebian. yoveli
cxens, zogad samkuTxeds; samyaros meore nawilia e.w. ideaTa calkeuli sagani meore sagnisagan raRaciT gansxvavdeba da
samyaro. mas „ideaTa` samyaro ewodeba imis gamo rom aq adg- raRaciT emsgavseba mas. am qveynad ar arsebobs ori absolu-
ili aqvs arsebobis mxolod idealur formas. arseboben mx- turad msgavsi movlena, rogorc ar arsebobs absoluturad
olod ideebi. ideebi ki mxolod zogadi bunebisani arian. gansxvavebuli ori movlena. msgavseba da gansxvaveba am sam-

152 153
yaros makonstruirebeli safuZvelia. gansxvaveba erTeuli adamianSi qarTvels? esaa im niSan-TvisebaTa erToblioba, riTac
sagnebis arsebobis safuZvelia. gansxvavebulobis gareSe er- igi adamianTa garkveuli erTobis msgavsia. es niSan-Tvisebebi
Teuli sagnebi ver iarsebeben. erTeuli imitomaa erTeuli, am jgufis yovel wevrSia. igi saerToa yvela wevrisaTvis.
rom igi raRaciT gansxvavdeba yvela sxva sagnisa da movlenis- amiT jgufSi Semavali yvela wevri erT mTel organizmad
agan amas mivyavarT samyaroSi individuaciis princi pamde, iqceva. es niSan-Tvisebebi mis wevrebs anaTesavebs, magram
romelsac aviTarebda laibnici. rac Seexeba zogads, igi ey- amasTanave, igi ganasxvavebs adamianebs sxva erTobaTagan. raki
rdnoba samyaroSi saganTa Soris msgavsebis arsebobas. zemoT mocemuli adamiani am niSan-Tvisebebis mflobelicaa, igi qarT-
ukve iTqva, rom zogadi samyaros erTianobis safuZvelia. es losTan erTad qarTvelicaa. magram amasTan erTad igi ad-
imitom, rom TviTon zogadi msgavsebas efuZneba. zogads aqvs amianicaa. ra qmnis masSi adamians, esaa im niSan-Tvisebebis
Tavisi moculobiTi sazRvrebi, rac iqamde vrceldeba, sadam- erToblioba, riTac mocemuli kerZo adamiani uklebliv yvela
dec swvdeba aRniSnul moculobaSi Semavali sagnebis msgavse- adamianis msgavsia, rogorc warsulSi, ise awmyosa da momaval-
ba. qarTvelis cneba, rogorc zogadi, iqamde vrceldeba, sadam- Si mcxovrebis. am niSan-TvisebaTa erToblioba qmnis zogadi
dec swvdeba is gansakuTrebuli niSnebi, romlis floba adami- adamianis arsebas. es zogadi erTian mTlianobas aniWebs ad-
ans qarTvelis wodebas aniWebs. am niSnebs yvela calkeuli amianTa mTlian modgmas saxelwodebiT – `kacobrioba~.
qarTveli erTimeoresTan msgavsebaSi moyavs. aseT msgavsebas iolia davinaxoT, rom calke, wminda saxiT, ar arsebobs
xSirad aRniSnaven terminiT – naTesaoba. adamianebs Soris arc erTeuli (qarTlosi da mxolod qarTlosi), arc qarTveli
naTesaoba msgavsebasac gulisxmobs da zogadsac. (qarTveli da mxolod qarTveli) da arc zogadi adamiani. re-
nebismieri sagani garkveul niSan-TvisebaTa erTobliobaa. alurad arsebobs konkretuli adamiani, romelSic, garkveuli
masSi aris iseTi niSnebi, rac sagans gamoarCevs sxva sagnebi- niSan-Tvisebebis saxiT „Casaxlebulia` qarTlosic, qarTvelic
sagan. aseTi niSnebi erTeuli sagnis arsebobis safuZvelia. da adamianic. maT cal-calke arseboba ar SeuZliaT. isini
aris iseTi niSnebic, riTac mocemuli sagani msgavsebaSia yovelTvis organul erTianobaSi arian da maT erTianobas ewodeba
gvarSi Semaval yvela sxva saganTan. aseTi niSnebi zogadis konkretuli adamiani. amitom konkretuloba erTeulisa da zog-
arsebobis safuZvelia. orive saxis niSnebi, erTdroulad, erT- adis erTianobaa. realurad, gamocalkevebiT, sinamdvileSi verc
sa da imave saganSia. amiT ikveTeba imis axsna, Tu rogor erTeul sagnebs SevxvdebiT. erTeulic iseTive abstraqciaa,
SeiZleba erTsa da imave saganSi iyos mocemuli erTeulic da rogorc zogadi. erTeulic zogadi cnebaa. realurad Cven saqme
zogadic. magaliTad, ganvixiloT erTi kerZo adamiani, romel- gvaqvs konkretul sagnebTan, romlebSic imyofebian erTeuli da
ic erTdroulad qarTlosicaa (misi sakuTari saxeli), qarTvel- zogadi. e.i. is, rac mgrZnobelobaSi gveZleva anu rasac TvaliT
icaa da adamianic. ra aris am kerZo adamianSi iseTi, ris vxedavT, xeliT vexebiT da a.S. marTalia, yofiT cxovrebaSi
wyalobiTac igi qarTlosicaa, qarTvelicaa da adamianic. am erTeul sagnebs vuwodebT, magram meti sizustis pirobebSi maT
kerZo adamianSi aris niSan-Tvisebebi, rac gamoarCevs mas yvela erTeuli ki ara, aramed konkretuli sagnebi ewodebaT. erTeuli,
sxva adamianisagan. aseTi niSan-Tvisebebis erToblioba qmnis zogadi da konkretuli gamoiTqmis sxva terminebiTac. aracocx-
am adamianSi mis qarTlosobas. esaa misi originaloba, misi ali erTeuli sagnis aRmniSvnelia egzemplari. cocxali erTeu-
ganumeorebloba, misi individualoba. igi erTxel ibadeba, erTi lis aRmniSvnelia – individi, erTeuli adamianis aRmniSvnelia
cxovrebiT cxovrobs da misi gameoreba aRar moxdeba. igi unikumi (laT. unikumi-ganumeorebeli), konkretuli adamiani gam-
erTia. es niSan-Tvisebebi mxolod masSia. ra qmnis mocemul oiTqmis terminiT – pirovneba.

154 155
8. aucilebloba da SemTxveviToba. aucileblo- pasuxs adamianis ucodinrobas ukavSireben. – xSirad zedapir-
bisa da SemTxveviTobis Temas adamianis cxovrebaSi imTaviTve ulad ar Cans da adamianma ar icis movlenis gamomwvevi mizezi,
didi mniSvneloba mieca. praqtikulad adamiani mudam cdi- amitom mas movlena eCveneba SemTxveviTad, magram sakmarisia
lobda kargad garkveuliyo aucilebel da SemTxveviT movle- adamiani metad CauRrmavdes movlenis arsebobas, metad Seiswav-
nebSi, gaerCia isini erTimeorisagan da ewarmoebina aucile- los mizez-Sedegobriv kavSirebSi CarTuloba, rom ukve gam-
blobaTa Ziebani. amitom paralelurad, xeli mokida aucile- oikveTeba movlenis gamomwvevi mizezi da naTeli gaxdeba imis
blobisa da SemTxveviTobis Teoriul gaazrebas, rasac xangr- aucilebloba, rasac adre SemTxveviTad miiCnevda. SemTxvevi-
Zlivi istoria gaaCnia. aucileblobisa da SemTxveviTobis Tobis arsebobis savsebiT uaryofam, yvelgan da yvelaferSi
gaazrebas adgili hqonda jer kidev miTologiur azrovnebaSi, mizezobriobiT gamowveuli mkacri aucileblobis daSvebam _
romelic mTlianad eyrdnoba bedisweris batonobas. amas adg- xeli Seuwyo fatalizmis gaCenas, romelmac bedisweris arse-
ili aqvs religiaSic, aq uflis gangeba batonobs, da raRa Tqma bobis rwmena gamoiwvia. fatalizmi bedisweris garduvalobas
unda, igi adgils mecnierul azrovnebaSic imkvidrebs. am Te- qadagebs. SemTxveviTobis gamoricxvasTan erTad, igi gamoricx-
mis damuSavebam rTuli da zigzagiseburi gza ganvlo. imTav- avs adamianis Tavisuflebas. am Tvalsazrisis mixedviT, sam-
iTve cxadi gaxda, rom aucilebloba da SemTxveviToba urT- yaros arsebobaSi, rogorc Tavisebur kompiuterSi imTaviTve
ierTgamomricxavi, sapirispiro movlenebia. amitom sakiTxi aseTi Cadebulia winaswar gansazRvruli garkveuli kodi, garkveuli
formiT daisva: _ maTgan romelia realurad gabatonebuli programa, magram am programis Secvla SeuZlebelia. samyaros
mTel samyaroSi da romeli romels eqvemdebareba. amasTan arsebobis istoria am programis realizaciis istoriaa. amit-
dakavSirebiT, gaCnda sxvadasxva Tvalsazrisi. erT-erTi Tval- om is, rac moxdeba milioni wlis Semdeg imTaviTve Cadebulia
sazrisis Tanaxmad, romelsac saTaveebi miTologiaSi aqvs da da gansazRvrulia samyaros aucileblobiT `daprogramebaSi~.
romelic mecnieruli formiT pirvelad antikuri periodis samyaroSi moqmedebs e.w. dominos koWebis efeqti. milioni
berZenma filosofosma demokritem Camoayaliba, samyaroSi ba- dominos koWi rom daayenoT simaRleze da pirveli biZgiT
tonobs mxolod aucilebloba. samyaro aucileblobis prin- waaqcioT, aucileblad memilionec waiqceva. aq ar arsebobs
ci pzea agebuli ise, rom masSi SemTxveviTobisaTvis adgili SemTxveviToba, romelsac movlenebis mkacrad mwyobri svlis
ar rCeba. es Tvalsazrisi aucileblobas mxolod mizezobri- darRveva SeeZleboda. amitom, xdomilebaTa bedi, mkacrad gan-
obas ukavSirebs. aucilebloba mizez-Sedegobriv urTierTo- sazRvrulia dasawyisSive. miTologiaSi bediswera arsebiTi
baSi vlindeba. mizezi aucileblobiT iwvevs Sedegs. amasTanave, faqtoria. aq yvelaferi bedisweriTaa gansazRvruli. TviT
uryev WeSmaritebadaa miRebuli debuleba, romlis Tanaxmadac RmerTebic bedisweras emorCilebian. heqtorisa da aqilevsis
ar arsebobs umizezo movlena. yovel movlenas Tavisi gamom- SerkinebaSi zevsi aSkarad heqtoris mxarezea, magram sakiTxi
wvevi mizezi aqvs. mizezi Sedegs aucileblobiT iwvevs. e.i. bedisweram gadawyvita, Sedegad heqtori marcxdeba. sofokles
yvelaferi mkacri aucileblobaa. aseT SemTxvevaSi Cndeba `oidi pos mefe~-Si axalSobil oidi poss bedis mwerlebma im-
bunebrivi kiTxva: _ maSin raRaa SemTxveviToba da arsebobs denad saSineli da tragikuli bedi dasweres, romlis aR-
Tu ara igi saerTod? pasuxi kategoriulia – SemTxveviToba sruleba ar ineba misma mamam _ mefe laiosma da brZana bavSvis
adamianis subieqturi iluziaa. realurad igi ar arsebobs. daRupva. esaa bedisweris winaaRmdeg amxedreba, magram aqedan
magram adamianebi xom realurad aRiqvamen SemTxveviTobebis araferi ar gamovida da movlenebi mainc zustad ise ganviTar-
arsebobas? aRniSnuli Tvalsazrisis momxreebi am kiTxvaze da, rogorc bedis mwerlebma gansazRvres.

156 157
bedisweras uaryofs qristianuli religiac da mec- anarqiis da voluntarizmis safuZveli xdeba.
nierebac; religia imis gamo, rom daSvebulia RmerTze ufro arc is Tvalsazrisi ivargebda, romlis Tanaxmad daSve-
maRla mdgomi da yovlisSemZle movlena, samyaros ganagebs buli iqneboda rogorc aucileblobis, ise SemTxveviTobis
bedi da ara RmerTi. es religiisaTvis miuRebelia. bediswera arseboba, oRond ise, rom isini gadanawilebulni iqnebodnen
gamoricxavs Tavisuflebas, rac aseve miuRebelia religii- sxvadasxva movlenebSi. erTi movlena iqneboda aucilebloba
saTvis. rac Seexeba mecnierebas, misTvis miuRebelia fatal- da mxolod aucilebloba, xolo meore _ SemTxveviToba da
izmi ukve misi suliskveTebis gamo. fatalizmi Zirs uTxris mxolod SemTxveviToba. udavod, realuri sinamdvile gacilebiT
adamianis aqtivobas cxovrebaSi. adamiani mxolod garduvali rTuli agebulebisaa, sadac yvelaferi erTimeoreze isea gada-
momavlis morCili momlodine xdeba. mis aqtivobas araviTari jaWvuli, rom maTi arseboba erTmaneTis gareSe SeuZlebelia.
Sedegi ar mohyveba. mecniereba adamianis aqtivobis gzebis amitom, erTi da igive movlena erTsa da imave dros aucile-
Ziebaa. amasTanave, mecnierebas ar SeuZlia Tvali daxuWos blobacaa da SemTxveviTobac; aucilebloba da SemTxveviToba
SemTxveviTobis faqtiur arsebobaze. saWiro Seiqmna aseTi rom ar arsebobs erTimeores gareSe, amis gagebisaTvis, saWiroa
faqtebis mecnierulad mowesrigeba. statistikuri kanonebis am cnebebis raobaSi CaRrmaveba.
aRmoCena, swored SemTxveviTi calkeuli movlenebis statis- zemoT aRniSnuli Tvalsazrisebis arsebiTi nakli is
tikurad didi ricxvebis Seswavlam ganapiroba. aris, rom SemTxveviToba da aucilebloba radikalur dapiri-
manamde ki, SemTxveviTobaze reagirebam azrovnebas me- spirebaSi ganixileba. isini wminda saxiTaa warmodgenili ise,
ore ukiduresobisaken ubiZga. Cndeba mosazreba, romelic si- rom aucileblobidan gamoricxulia SemTxveviToba, xolo SemTx-
namdvileSi mizezobriobis da aucileblobis arsebobas saer- veviToba mTlianad gawmendilia aucileblobisagan. sinamd-
Tod eWvis qveS ayenebs da gzas uxsnis SemTxveviTobis arse- vileSi piriqiT, sakiTxis swori gadawyveta moiTxovs, rom
bobas. es Tvalsazrisi Teoriuli formiT Camoayaliba axali aucileblobisa da SemTxveviTobis raobis da urTierTobis
drois ingliselma filosofosma devid hiumma. empiristul- problema ganxilul iqnes maT mWidro urTierTkavSirSi.
sensualisturi motivebiT, igi asabuTebs adamianis mier re- amasTanave, unda miRebul iqnes azri, rom SemTxveviTi ar niS-
alur sinamdvileSi aucileblobis arsebobis dafiqsirebis navs imas, rasac mizezi ara aqvs. mizezi yvelafers gaaCnia,
SeuZleblobas. misi azriT, adamians SeuZlia icodes mxolod aucileblobasac da SemTxveviTobasac. da raki mizezi auci-
is, rac mgrZnobelobaSi eZleva. mizezobrioba da aucileblo- leblobis safuZvelia, amitom aucilebloba arsebobs SemTx-
ba arasodes mgrZnobelobaSi ar eZleva da, princi pSi, arc veviTobaSic iseve, rogorc SemTxveviTobas adgili aqvs auci-
SeiZleba rom eZleodes. amitom maT codniT verasodes miwvde- leblobaSic. yvelaferi ise unda gadawydes, rom aman ar gam-
ba. adamians SeuZlia aucileblobis arseboba mxolod sjerodes, oiwvios aucileblobisa da SemTxveviTobis arc sruliad
magram es iqneba SiSveli dajereba, rwmena, rac mecnierebi- gansxvaveba da arc gaigiveba. unda miRweul iqnes maTi rogorc
saTvis arafris momcemia da mis arsebobas eWvis qveS ayenebs. gansxvaveba, ise igiveoba. Tanac imgvarad, rom msgavsebac da
amiT iyo ganpirobebuli hiumis mowodeba daewvaT yvela is gansxvavebac, _ orive mizezobriobaze dayrdnobiT aixsnas.
wigni, sadac mecnieruli codnis pretenzia iyo gacxadebuli. kidev isaa gasaTvaliswinebeli, rom realuri sagnebisa da
realur sinamdvileSi, aucileblobis uaryofa iseve dauSvebe- movlenebis arsebobis gareSe, calke, wminda saxiT, arc erTad
lia, rogorc SemTxveviTobis. es ukanaskneli Tu fatalizmsa aRebuli aucilebloba da SemTxveviToba arsebobs. isini
da bedisweras uxsnis gzas, aucileblobis uaryofa qaosis, yovelTvis realuri sagnebisa da movlenebis aucilebloba

158 159
da SemTxveviTobaa. nebismieri movlena da sagani mWidro kav- stancia aris misTvis TviTmizezobrivi safuZveli. amis gamo
SirebiT CarTulia mTeli sinamdvilis erTian, mTlian qso- sagnis arseba sagnis ZiriTadi da arsebiTi gansazRvrulobaa.
vilSi ise, rom misgan amovardna da izolirebulad arseboba swored igi aqcevs sagans imad, rasac es sagani warmoadgens.
ar SeuZlia. angariSi unda gaewios im viTarebasac, rom rac esaa misi arsebobis Sinagani, Zireuli, arsebiTi piroba.
aucilebelia erTi sagnisaTvis, igi SeiZleba SemTxveviTi iyos sagnis arsebobis garegan pirobebSi Semdegi ram ig-
meorisaTvis da piriqiT, rac SemTxveviTia pirvelisaTvis, auci- ulisxmeba: samyaros sagnebisa da movlenebis mTlian qsovil-
lebelia meorisaTvis. yovelive amis gamo, sagnebisa da movle- Si konkretuli sagnis CarTulobis gamo, igi ganicdis garegan
nebis arseboba mudam orgvari faqtoriTaa gansazRvruli. esaa zemoqmedebas, rac misi arsebobis ganmsazRvreli faqtori xde-
maTi arsebobis Sinagani da garegani pirobebi. orive piroba ba. magaliTad, yoveli cocxali arseba CarTulia arsebobi-
erTdroulad savaldebuloa. ar SeiZleba saxeze iyos erTi saTvis brZolaSi, riTac isini erTimeoreze udides zegavle-
piroba, meore ar arsebobdes da piriqiT. imisaTvis rom saganma nas axdenen. amitom, romelime maTganis mTliani saxe gan-
iarsebos, saamiso pirobebi TviTon masSia. esaa misi arsebobis sazRvrulia ara marto misi Sinagani Zireuli faqtorebiT,
Sinagani pirobebi, Sinagani gansazRvruloba, esaa misi TviT- aramed im garegani pirobebiTac, romelSic mas uxdeba arsebo-
gansazRvruloba. ba. is, rom tyeSi uamrav xe-mcenareebs Soris rcxilis xe
substanciis problemasTan dakavSirebiT mis TviTmiz- swored rcxilad aRmocenda da gaizarda, _ misi Sinagani
ezobriv bunebaze gvqonda msjeloba. substancia mTliani si- arsebiTi faqtorebiTaa gansazRvruli. am faqtorebis gamo
namdvilis arsebaa. amitom igi am sinamdvilis TviTmizezo- nebismier pirobebSi rcxila rCeba rcxilad. magram is, Tu
brivi sawyisia. amiT sinamdvile Tavis arsebobis mizezs sub- rogor gaizrdeba, rogori sxeuli Camouyalibdeba, rogor gar-
stanciaSi, anu mis arsebaSi poulobs. realur sinamdvileSi, egnul formas miiRebs da ramden xans iarsebebs, _ didadaa
saganTa Tvisebrivi simravle, substanciaTa simravlea. is, rasac damokidebuli misi arsebobis garegan pirobebze. aq igulisxmeba
sakuTriv substancia ewodeba, monisturi TvalsazrisiT, mTel temperatura da misi cvalebadobis reJimi, miwis qimiuri Se-
samyaroSi erTaderTia, magram es sinamdvile arsebobs saganTa madgenloba da tenianoba, sxvadasxva siZlieris qarebi, mzis
Tvisebrivi simravlis saxiT. yovel sagans Tavisi arseba aqvs, sinaTlis ganawileba, mis garSemo myof sxva cocxal arse-
rac am sagnis substanciuri sayrdenia. sagnebis Tvisebrivi bebTan Tanaarsebobis garkveuli balansi da sxva.
simravle substanciebis simravlea, magram es ar auqmebs sam- garegani pirobebi sagnebisaTvis araa naklebmniSvnelo-
yaros substanciis erTaderTobas. saqme is aris, rom mTeli vani. piriqiT, xSirad isini gadamwyvet zemoqmedebas axdenen
samyaro agebulia gvar-saxeobiTi urTierTobebis princi piT. sagnis arsebobaze, magram mainc, aucileblobisa da SemTxvevi-
siRrmiseul safuZvelSi erTi uzogadesi gvaria, Tavisi sub- Tobis TvalsazrisiT, amas princi puli mniSvneloba ara aqvs.
stanciuri arsebiT. Semdeg is iSleba saxeobebad, saxeobebi magaliTad sagans raRac emarTeba, masSi raRac xdeba,
kidev saxeobebad da a.S. amgvarad, gvar-saxeobebad iSlebian rac ganpirobebulia sagnis rogorc Sinagani, Zireuli, arsebi-
arsebebi, anu saganTa substanciebi. amiT sagnis substanciasa Ti faqtorebiT, anu am sagnis TviTmizezobriobiT, ise misTvis
(arsebas) da samyaros substancias (arsebas) Soris SenarCuneb- garegani pirobebiT. amitom is, rac sagnis mimarT xdeba, mis-
ulia gvar-saxeobiTi urTierToba. samyarosaTvis substancia Tvis aucileblobacaa da SemTxveviTobac. aucileblobaa im-
aris misi arseba da misi TviTmizezobrivi safuZveli. aseve, denad, ramdenadac es xdomileba ganpirobebulia sagnis Sina-
calkeuli sagnisaTvis misi kuTvnili arseba, anu misi sub- gani mizezebiT, TviTmizezobriobiT, xolo SemTxveviTia imde-

160 161
nad, ramdenadac mocemul xdomilebas ganapirobebs sagnisaTvis 9. forma da Sinaarsi. wesrigi, mowesrigebuloba,
garegani mizezebi. cocxali arsebebisaTvis sikvdili auci- rogorc mTeli samyaros, ise misi yoveli calkeuli sagnisa
leblobaa, radgan es misi sicocxlis Sinagani unaria. mx- da movlenis arsebobis pirobaa. Zvelma berZnebma mTlian sam-
olod cocxals SeuZlia sikvdili. qva, klde, kedeli veranair- yaros kosmosi uwodes, rac wesrigs, samyaros rogorc mowes-
ad ver mokvdeba, radgan es araa maTi Sinagani unari. amitom rigebul, organizebul sistemas gulisxmobs. bunebaSi arse-
aucilebloba mudam sagnis Sinagani arsebiTi TviTmizezo- bobs wesrigis, mowesrigebis stiqiuri forma, anu adamianis
briobiT ganisazRvreba. cocxali arsebisaTvis sikvdili Carevis gareSe, buneba, Tavisi stiqiuri ZalebiT, SeiZleba ase
Signidan modis. igi misi Sinagani arsebiTi `moTxovnilebaa~ vTqvaT, TviTon moiwesrigebs Tavs; TviTon aRwevs garkveul
da amitom misTvis garduvali aucileblobaa. SemTxveviToba balanss – wonasworobas, uromlisodac mas arseboba ar Seu-
sagnisaTvis garegani mizezebiT gansazRvrulobaa. sagnisaTvis Zlia. wesrigi aucilebelia adamianisTvisac. misi samyaro, anu
garegani mizez-Sedegobrivi kavSirebi TavisTavad atareben kultura adamianis RirebulebebiT mowesrigebuli samyaroa.
aucileblobas. aucileblobaa agreTve garegani mizezobrio- calkeul pirovnebasac sWirdeba rogorc mTliani misi cx-
bis zemoqmedeba saganze. magram mainc, es zemoqmedeba sagni- ovrebis, aseve yoveldRiuri saqmianobis organizeba-mowesrige-
saTvis, swored sagnisaTvis da ara TavisTavad, SemTxveviTia ba. Tundac sarkis win ramdenime wuTiT yofna, misi garegnu-
imitom ki ara, TiTqos masSi aucilebloba ar iyos, aramed lobis mowesrigebas emsaxureba. ufro mniSvnelovania adamian-
mxolod imitom, rom igi araa sagnis Sinagani arsebiT gan- isaTvis sakuTari, Sinagani, sulieri samyaros mowesrigeba.
pirobebuli. mas sagani Tavisi Sinagani bunebiT ar iwvevs. is wesrigi, mowesrigeba, organizeba, garkveul formaSi yofnas
sagans emarTeba sagnisagan damoukidebeli mizezebiT. gasro- gulisxmobs. ama Tu im profesiis adamianebs, gansakuTrebiT
lili tyviis moxvedra aucileblobiT iwvevs cocxalis sportsmenebs, xSirad uTqvamT – `formaSi ara var!~ cxadia,
sikvdils, magram cocxali arsebisaTvis aseTi sikvdili mainc mocemul SemTxvevaSi misi garegnuli forma ar igulisxmeba
SemTxveviTia, radgan gamomwvevi mizezi – tyvia garedan modis (Tumca isic garkveuli formaa da masac didi mniSvneloba
da ara Signidan. sikvdili organizmisaTvis misia da amitom eniWeba). adamians raRac saqme aqvs Sesasrulebeli da Tu igi
misTvis aucileblobaa. tyvia misi araa da amitom misTvis saamisod `formaSi araa~, e.i. _ yvela saWiro ganzomilebiT
SemTxveviTobaa. tyviam Sinagani sikvdilis unari aamoqmeda. araa saqmis Sesasruleblad organizebuli. amitom formis
tyviiT sikvdili Sinagani aucileblobis (sikvdilis) gamov- sakiTxma imTaviTve mii pyro adamianTa yuradReba. rodesac
lenis formaa. amitom SemTxveviToba yovelTvis aucileblo- piTagora samyaros harmoniulobis Sesaxeb an stoelebi sam-
bis funqciaa. naTqvamis Sedegad, aucilebloba ase SeiZleba yaros wesrigis, sistemurobis Sesaxeb msjeloben, aq formis
ganisazRvros, _ sagnisTvis aucileblobaa is, rac ganpirobe- sakiTxi ganixileba. formis sakiTxma udidesi mniSvneloba
bulia misi Sinagani, arsebiTi mizezobriobiT, anu misi TviT- SeiZina aristoteles, xolo gacilebiT gvian, hegelis filoso-
mizezobriobiT da misganve gamomdinareobs, xolo is, rac sa- fiaSi. forma udidesi mniSvnelobis mqonea sagnebis arse-
gans emarTeba, magram igi ganpirobebulia ara uSualod sagniT, bobasa da maT rogorobaSi.
aramed garegani mizezobriobiT, sagnisaTvis SemTxveviTia. aqedan formas ori cneba upirispirdeba. erTia formis arqona,
gamomdinare – sagnisaTvis SemTxveviTia is, rac uSualod ar uformoba. logikis enaze amas formis mimarT kontradiq-
gamomdinareobs misi Sinagani bunebidan. torul cnebas uwodeben. forma mas mTlianad emijneba. forma
mxolod maSin arsebobs, roca ar arsebobs uformoba. mocemul

162 163
SemTxvevaSi amaze araa msjeloba. msjelobaa imis Sesaxeb, rac doqiT Tu kidev sxva raRaciT. magram aq mTavari isaa, rom
formas upirispirdeba, magram mainc ar SeuZlia formis gareSe aRniSnuli sasmisebi pasiuria sasmelis mimarT. e.i. mocemul
arseboba. esaa Sinaarsis cneba. amitom nebismieri wesrigis, SemTxvevaSi formisa da Sinaarsis garegnuloba maTi aqtiuro-
organizebis, sistemurobis sakiTxi formisa da Sinaarsis bis dabali doniT, anu sruliad ararsebobiT ganisazRvreba.
garkveul urTierTobas gulisxmobs. sxva viTarebaa Sinagan formasa da Sinaarss Soris, aq erTime-
samyaroSi sagnebisa da movlenebis rogorc raodeno- oris mimarT indiferentuloba sruliad gamoricxulia. isini
brivi, ise Tvisebrivi simravle konkretuli formebisa da erTmaneTis saSualebiT arseboben da erTmaneTs ganapirobe-
Sinaarsebis simravleze miuTiTebs. magram Tu maTgan movax- ben. sagnis Sinagan formasa da Sinaarss am sagnis Sinagan
denT abstrahirebas, miviRebT ori saxis formas da ori saxis arsebiTobaSi SevyevarT da es mis Sinagan struqturul gan-
Sinaarss. esenia: garegani da Sinagani forma da Sinaarsi. sazRvrulobasTan gvakavSirebs. yoveli sagani Tu movlena
garegan formaSi igulisxmeba sagnis garegani mowesrigeba, misi rTulia. igi Sedgeba sxvadasxva elementebis, momentebisa da
garegani saxe. Sinaarsze garegani forma SeiZleba veraviTar procesebisagan, rac sagnis struqturas qmnis. esaa misi Sinaar-
gavlenas ver axdens, magaliTad, Wiqa, rogorc wylis garegani si. amitom Sinaarsi ewodeba sagnis Semadgeneli elementebis,
forma, wyalze, rogorc Sinaarsze, raime gavlenas ar axdens, momentebisa da procesebis erTianobas. sagani ver iarsebebs,
magram tansacmlis mimarT ase ar iTqmis. jariskacisaTvis Tu misi Semadgeneli elementebi daSlili saxiT iqnebian
jariskacis forma an fexburTelisaTvis fexburTelis mai- warmodgenilni. sagani igeba da arsebobs misi Semadgeneli
suri, maTTvis Rirsebis grZnobis gamaaqtiurebeli faqtoria. Sinaarseuli elementebisa da procesebis garkveuli wesiT
Teatralur xelovnebaSi yofila SemTxveva, roca cnobilma erTimeoresTan mWidro kavSirebis Sedegad. amitom, sagnis Si-
msaxiobma veranairad ver moaxerxa axali rolis, personaJis nagan formas uwodeben misi Sinaarseuli elementebis garkveu-
saxeSi Sesvla. xolo roca personaJis epoqis Sesatyvisi sacv- li wesiT organizebulobas.
lebi Seakerina da Caicva, iolad `Cajda~ mis xasiaTSi. da e.i. is, Tu rogori wesiT arian sagnis Semadgeneli
saerTod, tansacmeli, rogorc garegani forma, sxva funqciebT- struqturuli elementebi erTimeoresTan dakavSirebulni da
an erTad iTavsebs adamianis im saqmisaTvis organizebasac, rac sagnis ra saxis mTlianobas qmnian isini, _ sagnis Sinagani
mocemuli tansacmliT axorcielebs. formaa.
Sinaarsis mimarT kidev ufro didi mniSvneloba aqvs ra urTierTobaa sagnis formasa da Sinaarss Soris?
Sinagan formas. amaze cota qvemoT. manamde imis Sesaxeb, rom isini erTimeoris gareSe ar arseboben. Tanac erTimeores
aseve arCeven garegan da Sinagan Sinaarss. aq igulisxmeba ganapirobeben. magram Tu daismeba sakiTxi maTgan prioriteti
formisaTvis Sinaarsis garegnuloba da Sinaganoba. Sinaarss, romels unda mieniWos, istoriulad es sakiTxi sxvadasxvanairad
romelic garegani formis mimarT pasiuria, mas garegan Si- wydeboda. antikur periodSi aristotele, xolo axal droSi
naarss uwodeben. magaliTad, igive Wiqa wyali. wyali, rogorc kanti formas aZlevdnen upiratesobas. marqsizmis mixedviT,
Sinaarsi, gulgrilia Wiqis, rogorc garegani formis mimarT. maT Soris gadamwyveti mniSvneloba Sinaarss mieca. da mainc,
aseTivea Wiqa wylis mimarT. amitom isini, formisa da Sinaar- am kiTxvaze pasuxi damokidebulia imaze, Tu ra kuTxiT mi-
sis mixedviT, erTimeoris mimarT indiferentulni, da amitom vudgebiT mas. Tu sakiTxs davsvamT uSualod formisa da Si-
garegnulni arian. cxadia, adamiani araa gulgrili WurWlis naarsis urTierTobis poziciidan, aq upiratesoba Sinaarss
mimarT, romliTac miirTmevs sasmels: WiqiT, jamiT, yanwiT, eniWeba. Sinaarsi gansazRvravs mis formas, Sinaarsi moiTxovs

164 165
misTvis garkveul formas. Sinaarss mxolod garkveul forma- ba agebuli ar iyos igiveobisa da sxvaobis faqtorze. sam-
Si SeuZlia arseboba. magram Tu sakiTxs davsvamT imis mixed- yaros konstruqciuli agebuleba eyrdnoba igiveobisa da sx-
viT, mTliani sagnisaTvis romeli ufro mniSvnelovania, misi vaobis moments. samyaro erTia, magram igi iseTi erTia, romel-
forma Tu Sinaarsi, aq upiratesoba formas eniWeba. Sinagani ic amasTanave erTianicaa. erTianoba iseTi cnebaa, romelic
forma sagnis kanonia. misi arsebobis wesia. misTvis saganTa Tavis TavSi erTsac gulisxmobs da simravlesac. samyaroSi
samyaroSi CarTvis mTavari faqtori misi formaa. magaliTad, simravlis arseboba sxvaobis moments eyrdnoba. iq, sadac ar
sadReisod msoflioSi arseboben demokratiuli da diqta- arsebobs sxvaoba, SeuZlebelia simravlis arseboba. gamoricx-
toruli qveynebi. am qveynebis mTeli msoflios qveynebs Soris eT samyarodan sxvaoba da misgan gamoiricxeba simravlis ar-
CarTuloba ganisazRvreba swored maTi politikur-social- seboba. amiT, xelSi SegrCebaT samyaro, rogorc martivi, atom-
uri formis TaviseburebiT. amitom mTliani sagnisaTvis, sa- uri erTi. es kargad wamoCnda antikuri periodis eleelTa
ganTa samyaroSi arsebobis TvalsazrisiT, gacilebiT mniS- filosofiaSi. xolo samyaros erTianoba, anu misi erTi mTe-
vnelovania misi forma da ara misi Sinaarseuli mocemulobe- lis saxiT arseboba, SesaZlebelia simravlis wevrebs Soris
bi. es ar niSnavs formalizmis gamarTlebas. formalizms igiveobis niadagze. iq sadac simravlis wevrebs Soris ar
adgili aqvs socialur sferoSi. bunebam ar icis formalizmi. arsebobs igiveoba, iq SeuZlebelia simravlis erTianobaSi
socialur sferoSi formalizmi aris siyalbis Taviseburi arseboba. amoiReT samyaros saganTa simravlidan igiveobis
forma. esaa situacia, roca socialur sferoSi raRac movle- momenti da amiT igi dakargavs erTianobas, rac qaosis saxiT
nam ver miaRwia ganviTarebis sasurvel simaRles, magram garkveu- warmosdgeba. qaosi ki wminda wylis fiqciaa.
li wreebi dainteresebuli arian xelovnurad mainc Seqmnan sinamdvilis nebismieri sagani, an movlena garkveuli
aseTi simaRlis miRwevis STabeWdileba. am mizniT, movlenas niSnebis matarebelia. sagani arsebobs imdenad, ramdenadac mas
aZleven iseT formas, romelic sruliad ar Seesatyviseba mis raRac niSnebi gaaCnia. is, rasac Camoscildeba yovelgvari
Sinaarss. amitom forma da Sinaarsi moiTxoven urTierTSesa- niSani, araraobaSi gadadis. ase daemarTa anaqsimandres apeirons.
tyvisobas. Sinaarss mxolod garkveuli formiT SeuZlia arse- niSnebi warmoadgenen sagnisaTvis realobis mimniWebel faq-
boba. aseve forma mxolod garkveuli Sinaarsis forma SeiZle- torebs. sinamdvilis sagnebisaTvis niSnebis floba aris safuZ-
ba iyos. sagnis forma da Sinaarsi moiTxoven erTmaneTTan veli maTi igiveobisa da sxvaobis. Tu erTi da igive niSani
Sesatyvisobas. Sinaarsi arsebobs da viTardeba manam, sanam gaaCnia or, an ramdensame sagans, maSin isini am niSnebiT igive-
amis SesaZleblobas iZleva misi forma. forma _ Sinaarsis obrivni arian. xolo Tu garkveuli niSani (niSnebi) aqvs erT
formaa manam, sanam Sinaarsi arsebiTad inarCunebs Tavis TavTan sagans da meores _ aqvs, maSin es ori sagani, am niSnebiT
igiveobas. roca formasa da Sinaarss Soris Sesatyvisoba ir- gansxvavebulni arian. igulisxmeba, rom igiveoba da sxvaoba
Rveva iseT doneze rom maTi Tanaarseboba SeuZlebelia sagani, sagnebs Soris yovelTvis igeba raRac konkretuli niSnebis
mocemuli formiTa da SinaarsiT arsebobas amTavrebs. mixedviT. erTi da igive niSani (niSnebi) igiveobis safuZvel-
icaa da sxvaobac. magaliTad, sicocxlis niSans igiveobaSi
moyavs yvela cocxali arseba. amasTanave, igive niSani cocxal
10. igiveoba da sxvaoba. igiveoba da sxvaoba uzo- arsebas gamoyofs da ganasxvavebs yvela aracocxali arsebisa-
gadesi filosofiuri wyviladi cnebebia. isini moicaven mTlian gan. garkveuli niSnebiT gansxvavebuli ori sagani SeiZleba
sinamdviles. ar arsebobs am qveynad iseTi ram, romlis arsebo- igiveobrivni iyvnen sxva niSnebiT da piriqiT. filosofiaSi

166 167
arsebuli princi pi, romelic gveubneba, _ iseve ar arsebobs igiveobis moments. magram wyvetoba amasTanave eyrdnoba igive-
ori absoluturad msgavsi sagani, rogorc ori absoluturad obis momentsac. iseve rogorc uwyvetoba eyrdnoba sxvaobis
gansxvavebuli, _ miuTiTebs igiveobisa da sxvaobis sayovelTaoba- moments. saqme is aris, rom TviT igiveoba ar arsebobs sxvao-
ze. SeuZlebelia samyaroSi moiZebnos ori iseTi sagani, rom- bis gareSe. igiveoba gansxvavebulTa igiveobaa, aseve sxvaoba
lebic erTdroulad igiveobriv da sxvaobriv mimarTebaSi ar ar arsebobs igiveobis gareSe. gansxvavebulni igiveobrivSi
iyvnen erTmaneTTan. e.i. sagani nebismier sxva saganTan igive- arian gansxvavebulni. igiveobisa da sxvaobis universalobisa
obaSic imyofeba da sxvaobaSic. gamoricxulia maT Soris da sayovelTaobis gamo, ZiriTadad is edeba safuZvlad sagneb-
rogorc absoluturi igiveoba, aseve absoluturi sxvaoba. ab- isa da movlenebis klasifikacias.
soluturi igiveobis daSveba sxvaobis absolutur gamoricx- istoriulad igiveobisa da sxvaobis faqtorebi sxva-
vas niSnavs. amas absolutamde mivyavarT. xolo absoluturi dasxva movlenasTan sxvadasxva mimarTebiT ganixileboda.
sxvaobis daSveba, igiveobis absolutur gamoricxvas niSnavs. mocemul SemTxvevaSi, modiT, es ganvixiloT atomisturi
es fiqciaa. aqedan gamomdinare – absoluturobis doneze igi- filosofiis centralur cnebasTan – atomTan; monisturi
veoba da sxvaoba erTimeores gamoricxaven, xolo relatiuro- religiis RmerTTan; filosofiurad gaazrebul mTlian sam-
bis doneze, isini erTimeores moiTxoven. zogad-Teoriuli yarosTan da sinamdvilis calkeul sagnebTan mimarTebaSi.
TvalsazrisiT, sagnisaTvis igiveoba-sxvaobis sakiTxi, mis Tavis amasTanave, es ganxilva warimarTeba SigniTobis da gareTobis
TavTan igiveoba-sxvaobis, anu Tavis TavTan toloba-utolo- poziciidan. yoveli movlena, an sagani struqturis mqonea.
bis sakiTxia. sagnis Tavis TavTan igiveoba misi Tavis TavTan amitom SigniTobaSi igulisxmeba gansaxilveli obieqtis Sig-
tolobaa. xolo Tu sagani Seicavs Tavisi Tavis mimarT sx- niT arsebuli struqturuli elementebis urTierToba igive-
vaobas, es misi Tavis TavTan utolobaze miuTiTebs. sagnis obisa da sxvaobis niSniT. gareTobaSis igulisxmeba ganxil-
Tavis TavTan absoluturi igiveoba, misi Tavis TavTan iseTi vis obieqtis igiveobisa da sxvaobis niSniT urTierToba mis
absoluturi tolobis mqonea, romelic sruliad gamoricxavs gareT arsebuli sxva sagnebisa da movlenebis mimarT. atomis-
Tavisi Tavis mimarT sxvaobas. aseTad RmerTi moiazreba. re- tur filosofiaSi atomi umciresi ganuyofeli mTelia. misi
aluri sinamdvilis sagnebis mimarT igiveobisa da sxvaobis gayofa SeuZlebelia imis gamo, rom igi Tavis TavSi erTg-
relatiuroba imis maniSnebelia, rom yoveli sagani Tavisi varovnebaa, anu igi araa struqturis mqone, ar Seicavs gansx-
Tavis tolicaa da arcaa toli. e.i. yoveli sagani Tavis Tavs vavebul nawilebs, e.i. ar Seicavs sxvaobas. amitom igi martivi
udris kidec da arc udris. amaSi gamoixateba igiveobisa da erTia.
sxvaobis dialeqtikuri erTianoba. atomi Tavis TavTan mimarTebaSi srul igiveobaSia. igi
igiveoba da sxvaoba mWidro kavSirSia iseT wyvilad absoluturad tolia Tavisi Tavis. e.i. SigniTobis niSniT
cnebebTan (da Taviseburi safuZvelicaa maTi), rogorebicaa _ atomSi sxvaoba absoluturad gamoricxulia, xolo igiveoba
msgavseba da gansxvaveba; toloba da utoloba; wyveta da uw- absoluturobis simaRlezea ayvanili. gareTobis poziciidan,
yvetoba; sasruloba da usasruloba; mdgradoba da cvalebado- atomisturi filosofia uSvebs atomebis simravles. uSvebs
ba; srulyofileba da arasrulyofileba; Tanac ise, rom igive- agreTve, atomebiT agebuli samyaros mTlianobas. atomTa sim-
oba da sxvaoba erTdroulad safuZvelia CamoTvlili wyvila- ravlis daSveba SesaZlebelia sxvaobis daSvebis pirobebSi.
di cnebebis orive wevrisaTvis. magaliTad, wyvetoba da uw- gansxvavebuli atomebiT samyaros mTlianobis ageba maSinaa
yvetoba. wyvetoba eyrdnoba sxvaobis moments, xolo uwyvetoba SesaZlebeli, roca maT Soris daSvebulia igiveoba. es niSnavs,

168 169
rom igi aRiarebs da eyrdnoba atomebs Soris rogorc sx- rac Seexeba igiveobis da sxvaobis mimarTebas mTlian
vaobas (aqedan Rebulobs atomTa simravles), ise maT Soris samyarosTan, aqac arsebiTad gansxvavebuli viTarebaa. gareTo-
igiveobas (es atomebiT nagebi samyaros mTlianobis safuZve- bis TvalsazrisiT, samyaros veraferi udebs sasrulobis zR-
lia). vars. arc samyaros aqvs `gareTi~. samyarosaTvis `gareTis~
gansxvavebuli viTarebaa monoTeisturi RmerTis mima- daSveba samyaroTa simravlis daSveba iqneboda, rac arsebobi-
rT. qristianul religiaSi RmerTis samebis saxiT arseboba ar saTvis sxvaobas moiTxovs. samyaros usasruloba misi erTad-
niSnavs SigniTobis niSniT masSi simravlis arsebobas. amas erTobis ganmsazRvrelia. amitom samyaro Tavis TavTan srul
xazs usvams misi erTarsebad yofna. qristianuli RmerTis siw- igiveobaSia. e.i. gareTobis TvalsazrisiT samyaro sruliad
mindes sxvadasxva gageba aqvs. erT-erTi arsebiTi gagebaa isaa, igiveobrivia Tavis TavTan, rac gamoricxavs masSi sxvaobas.
rom misi siwminde misi simartivea anu misi atomurobaa. monoTeis- magram, samyaro iseTi erTaderTia, romelic amasTanave Tavis
turi RmerTi, SigniTobis poziciidan atomisturi filosofiis TavSi erTianicaa. sakiTxis ase dasmas sakiTxis SigniTobaSi
atomis igiveobrivia. isic daunawevrebeli iseTi erTia, romel- SevyavarT. samyaro Tavis TavSi Seicavs simravlesac da am
ic Tavis TavSi ar Seicavs sxvaobas. igi Tavis TavTan absolu- simravlis erTianobasac. simravlis safuZveli sxvaobaa, xolo
turi igiveobaa. es ki mis unaklobas niSnavs. naklis arsebobis simravlis erTianobaSi arsebobis safuZvelia igiveoba. e.i.
safuZveli sxvaobaa. RmerTidan sxvaobis gamoricxva misgan na- samyaro Tavis TavSi igiveobasac flobs da sxvaobasac. mTeli
klis gamoricxvaa. toloba da utoloba igiveobasa da sx- samyaros konstruqciuli agebulebis safuZveli igiveoba da
vaobasTanaa kavSirSi. RmerTis Tavis TavTan absoluturi toloba sxvaobaa. oRond samyaros SigniT arc igiveoba da arc sxvaoba
misgan utolobis gamoricxvaa. tolobis safuZveli igiveobaa. ar aris aRebuli absoluturobis doneze. igiveobas sazRvravs
amitom RmerTis Tavis TavTan absoluturi toloba, misi Tavis sxvaoba, xolo sxvaobas zRvars igiveoba udebs. e.i. gareTobis
TavTan absoluturi igiveobaa. SigniTobis TvalsazrisiT at- poziciidan Tu masSi gamoricxulia sxvaoba, igi aucilebelia
omsa da RmerTs Soris Tu arsebobs garkveuli paraleli, igi SigniTobis poziciidan. amasTanave, samyaros SigniT saganTa
maT Soris sruliad gamoricxulia gareTobis TvalsazrisiT. simravlis erTianobaSi arseboba mianiSnebs sxvaobasTan er-
atomi `gareTis~ gareSe ver iarsebebs. RmerTs aseTi `gareTi~ Tad igiveobis aucileblobaze.
saerTod ar gaaCnia. misTvis gareT, rogorc aseTi, saerTod ar igiveoba da sxvaoba aucilebeli gansazRvrulobaa
arsebobs. aq yvelaferi SigniTobis princi piT wydeba. yve- yoveli simravlis erTeuli sagnebisTvisac. erTeulis saxiT
laferi RmerTSia. `gareTi~ arsebobs iq, sadac arsebobs zR- arsebuli sagani SeuZlebelia iyos erTeuli da erTdroulad
vari. xolo zRvaris arseboba sxvaobis arsebobis pirobebSia ar flobdes rogorc igiveobas, ise sxvaobas. sagani erTeuli
SesaZlebeli. monoTeisturi RmerTi usasrulo arsebaa. mas ar da calkeulia imdenad, ramdenadac igi gamocalkevebulia sxva
gaaCnia sxvaobiT gamowveuli zRvari. misTvis `sxva~ saerTod sagnebisagan. gamocalkeveba zRvaris dadebaa masa da sagnebs
ar arsebobs. amitom misTvis gareTobasa da SigniTobas Soris Soris. zRvari igiveobisa da sxvaobis zRvaria. zRvari Sei-
zRvari iSleba (aq zRvaris daSveba sxvaobis daSveba iqneboda. cavs igiveobas, ramdenadac igi orive mxaris igiveobrivi zR-
sxvaoba ki mis naklovanebaze miTiTebaa, rac unda gamoiricxos). varia. amasTanave zRvari ors gayris erTmaneTisagan _ sxva-
Tumca es ar iTqmis miTologiuri RmerTebis mimarT, romlebic dasxva mxareebad. amitom igi igiveobasTan erTad sxvaobis
ar gamoirCevian siwmindiT arc SigniTobis da arc gareTobis momentis Semcvelicaa. igiveobis da sxvaobis Semcvelia ara
TvalsazrisiT. marto zRvari, TiToeuli erTeuli saganic. sagani imdenadaa

170 171
mocemuli sagani, ramdenadac igi araa sxva sagani. igi aris Soris igiveobis momentis arsebobiT. kanoni kavSiris speci-
TviTon. sagnis Tavis TavTan toloba Tavis `TviTonobaa~. fikuri formaa. sadac kavSiri ar arsebobs, iq gamoricxulia
magram sagani TviTon ver iqneba, Tu igi ar flobs sxva sagneb- kanonis arseboba. iq, sadac adgili ara aqvs igiveoba-sxvaobis
isagan sxvaobas. amasTanave, erTeuli sagani sxvaobas flobs erTianobas, gamoricxulia kanonis arseboba. kanoni ver iarse-
ara marto sxva sagnebis mimarT, aramed Tavisi Tavis mimarTac. bebs wminda saxiT aRebuli mxolod igiveobis da mxolod
amaSi gamoixateba misi sasruloba. sxvaobis pirobebSic. pirveli absolutia, romelic yovelg-
Tu msjelobis sagnad vaqcevT adamians, rogorc sinamd- vari kanonis miRma dgas, meore qaosia, romelic praqtikulad
vilis garkveul fenomens, igiveobas da sxvaobas, erTdroulad, arc arsebobs. is, rom kanoni kavSiris specifikuri formaa,
masSic aRmovaCenT. adamianSi erTdroulad mocemulia arsi da niSnavs imas, rom kanonis igiveoba-sxvaobis niadagze iqmneba.
jerarsi. arsi aris is, rac aris. Tavisi RirsebebiTa da nak- kanonma, rogorc kavSiris formam, gansxvavebul saganTa simrav-
lovanebebiT. jerarsi aris is, rac unda iyos. adamianis cx- le, igiveobis meSveobiT, mTlianobaSi unda moiyvanos. Semecne-
ovreba (misi aRzrda) esaa moZraoba arsidan jerarsisaken. bac kavSiris specifikuri formaa. Semecnebis SesaZleblo-
praqtikulad, es niSnavs adamianis sasrulobas. misi sasrulo- bisTvis, misTvisac savaldebuloa igiveobisa da sxvaobis faq-
ba misi arasrulyofilebaa. igi araa is, rac unda iyos. aRzrda torebi. gnoseologiuri problemebis ganxilvis procesSi
misi arasrulyofilebis, misi naklovanebebis daZlevis gzaa vnaxavT, ra didi siZneleebis winaSe ayenebda Semecnebas sub-
da moZraobaa srulyofilebisaken da jerarsisaken. anu unda ieqtsa da obieqts Soris igiveobisa da sxvaobis momentebis
gaxdes is, rac unda iyos. adamianis arasrulyofileba misi gadauwyvetloba. mWidro kavSiria TviT igiveobasa da sxvaobas
Tavisagan gansxvavebulobaa. xolo srulyofilebisa da jer- Soris. isini erTmaneTis gareSe ar arseboben. igiveoba
arsisaken moZraoba esaa moZraoba Tavis TavTan igiveobisaken. yovelTvis gansxvavebulTa igiveobaa, xolo sxvaoba _ igiveo-
xolo is garemoeba, rom adamiani verasodes miaRwevs absolu- bis niadagzea sxvaoba. amitom sxvaoba igiveTa sxvaobaa. iseTi
tur srulyofilebas, imaze miuTiTebs, rom Tavis Tavidan vera- igiveoba, romelic sruliad gamoricxavs sxvaobas, absolutur-
sodes amowuravs Tavis Tavisagan gansxvavebulobas. ver miaR- obis simaRleze adis. aseTad mxolod RmerTi moiazreba. xolo
wevs Tavis TavTan absolutur igiveobas. maSin ratimRa mi- sxvaoba, romelic sruliad gamoricxavs igiveobas, wminda fiq-
iswrafis igi absoluturi srulyofilebisaken? (religiur ciad iqceva. es qaosia, romelic mxolod fiqciaa. absoluturi
enaze es kiTxva aseTi iqneba, _ ratom miiswrafis igi RmerTi- TvalsazrisiT misi realuri arseboba SeuZlebelia.
saken?) Turme imitom, rom misi namdvili adamianuri yofiereba
mxolod am gzaze dausrulebel moZraobaSia. aq mizezi da
mizani erTimeores emTxvevian. dabolos, samyaros saganTa urT-
ierTobac igeba igiveobisa da sxvaobis princi pze dayrdno-
biT. saganTa simravlem samyaros harmoniuli mTlianoba unda
Seqmnas. samyaros mTlianobisaTvis sagnebs Soris kavSirebia
saWiro. zogadad, kavSiri gansxvavebulebs Soris igiveobis
dadgenaa. e.i. kavSiri mxareebs Soris kavSiria. mxareebis arse-
boba maT Soris sxvaobis arsebobaa, magram kavSiris gansxvave-
buli mxareebis dakavSirebas niSnavs. es ki SesaZlebelia maT

172 173
Tavi V. gnoseologiuri problemebi warmoeba _ codnis raobaSi garkvevas. amitom Semecnebisa da
filosofiaSi codnis raobaSi garkveva adamianis mecnierul-filosofiuri
saqmianobis erT-erTi mniSvnelovani mimarTulebaa.
1. bunebis da adamianis kanonebis harmoniza-
cia. realur sinamdvileSi, romelSic cxovreba uxdeba adami-
ans, arsebobs da adamianis nebisagan damoukideblad moqmedebs 2. gnoseologiis anu Semecnebis Teoriis rao-
obieqturi kanonebi, rasac adamianze zemoqmedebis kolosa- ba. ar arsebobs usagno codna. codna yovelTvis raRacis
luri Zala gaaCnia. Tavis mxriv, TviTon adamiansac aqvs Tavi- codnaa. amitom, zogadad, codna aris cnobierebaSi enis saSu-
si gansakuTrebuli adamianuri kanonebi, rac adamianis arsebas alebiT sagnis arsebis idealuri gamoxatuleba. ganasxvaveben
qmnis. adamianis realur sinamdvileSi cxovreba mTeli simkacriT aramecnierul da mecnierul codnas. aramecnierul codnas
ayenebs sakiTxs realur sinamdvileSi arsebuli kanonebisa da miekuTvneba yoveldRiuri cxovrebiseuli gamocdilebiT, egreT
sakuTriv adamianis specifikuri kanonebis urTierTobis Sesaxeb. wodebul saR azrovnebaze dayrdnobiT miRebuli codna. agreTve
isini sruliad sxvadasxvagvari kanonebia, ris gamoc maTma iseTi codna, romelic miRebulia upirobo rwmenis niadagze,
mouwesrigebelma Tanaarsebobam SeiZleba adamianis mimarT mZime mecnieruli meTodebisa da argumentacia-dasabuTebis gareSe.
Sedegebi gamoiwvios. am kanonebis mowesrigebis mizniT dauS- masSi ZiriTadad igulisxmeba miTologiuri da religiuri
vebelia, erTis mxriv, maTi harmonizacia moxdes adamianuri codna.
kanonebis sruli CaxSobis gziT, _ es adamianis TviTganad- adamianis cxovrebaSi arsebiTi mniSvneloba mecnier-
gureba iqneboda, xolo meore mxriv, miRebelia isic, rom adami- ul codnas aqvs. esaa iseTi codna, romelic miiReba kri-
ani mTlianad Caiketos sakuTar Tavis TavSi da moindomos tikul azrovnebaze dayrdnobiT, mecnieruli meTodebiTa da
sinamdvilis kanonebis sruli ignorireba. aseT SemTxvevaSi argumentaciiT dasabuTebadia, gamoxatavs sagnis arsebas, auci-
aRniSnuli kanonebi dausjels ar datovebs adamians. sasjeli leblobas da zogadobas; gamoiTqmeba mecnieruli terminebiT,
ki SeiZleba misi fizikuri ganadgurebac iyos. gamodis, rom cnebebiT, kategoriebiT, msjelobebiT, romlebic koherentulo-
saZiebelia sinamdvilisa da adamianis adamianobis kanonTa bis principiT sistemur mTlianobas qmnian; xasiaTdeba obieq-
harmonizaciis iseTi gza, roca arc sinamdvilis kanonebi See- turobiT, gameorebadobiT da Semowmebadia.
wirebian adamianur kanonebs da arc adamianuri kanonebi _ procesi, romlis Sedegadac miiReba mecnieruli codna,
realuri sinamdvilis kanonebs. piriqiT, maT Soris moxdeba mecnieruli Semecnebis procesia. xolo erTian mwyobr moZRvre-
iseTi TanxmobiTi arseboba, ris Sedegadac, erTi mxriv, adami- bas mecnieruli Semecnebis Sesaxeb _ Semecnebis Teoria ewodeba.
ani izrunebs realur sinamdvileze, xolo meore mxriv, moxde- sxvanairad mas gnoseologias anu codnis Sesaxeb moZRvrebas
ba ise, rom realuri sinamdvile adamianis winaSe warmosdgeba uwodeben (Zv. berZnul enaze _ `gnosis~ niSnavs codnas, `log-
ara damsjelis, aramed keTilganwyobili partnioris rolSi. os~ _ moZRvrebas).
amisaTvis adamians sWirdeba SemecnebiTi moRvaweoba. kanon- gnoseologiis (Semecnebis Teoriis) ZiriTadi mizania
ebis harmonizacia SesaZlebelia moxdes mxolod amis codnis ara romelime konkretuli sagnis Sesaxeb codnis dadgena,
safuZvelze. es viTareba adamianisaTvis codnis aucileblo- aramed TviTon codnis Sesaxeb codnis dadgena. codna codnis
baze miuTiTebs. Tavis mxriv, SemecnebiTi moRvaweobis warmoe- Sesaxeb, e.i. gnoseologiaSi kvlevis sagani TviTon codnaa,
ba TviTon Semecnebis raobaSi garkvevas moiTxovs; codnis oRond ara nebismieri codnis, aramed sakiTxi saxeldobr mx-

174 175
olod mecnieruli codnis raobas exeba. ra aris mecnieru- midgomis wesSi araviTari sxvaoba ar arsebobs. Tu fizikis
li codna da rogoraa igi SesaZlebeli? rogor da ra gziT umTavresi mizania bunebis movlenaTa gamomwvevi mizezebis
yalibdeba amgvari codna. ra gansazRvravs mecnierul codnas, garkveva, igive mizani aqvs loksac Semecnebis mimarT. loki-
_ adamianisagan damoukideblad arsebuli sinamdvile, Tu ad- saTvis Semecneba aris bunebis rigiTi movlena da Tavis filoso-
amianis Sinagani sulieri samyaro? SeuZlia Tu ara adamianis fias miznad usaxavs am movlenis gamomwvevi mizezebis gamokv-
cnobierebas misgan damoukideblad arsebuli sinamdvilis levas.
mecnierul codnaSi ise gamoxatva, rom misi WeSmaritebis mima- germaneli filosofosis imanuil kantis azriT, sak-
rT eWvi ar Cndebodes? mecnierul codnaSi realuri sinamd- iTxTa pirveli jgufi es aris guid facti-s sakiTxi; xolo meore
vilea obieqturad mocemuli Tu am sinamdvilis mxolod ad- guid jurus-isa. am ukanasknel SemTxvevaSi Semecneba, rogorc mov-
amianuri subieqturi gancda? Semecnebis ganxorcielebisaTvis lena, sasamarTlos winaSea warmdgari. mas arsebobis ufleba-
ra Tvisebebisa unda iyos Semecnebis sagani (obieqti) Semmec- Si edavebian. amitom Semecnebam mis winaSe dasmul mamxilebel
nebeli subieqti da ra kavSirSi unda iyvnen isini erTimeoris kritikul kiTxvebze unda upasuxos, rogorme unda daasabuTos
mimarT? rogoria Semecnebis meqanizmi? ra aris WeSmariteba, Tavisi arsebobobis samarTlianoba, unda cxadyos misi, rogorc
rogorc Semecnebis rezultati, ra aris mcdaroba da ra aris faqtis aucilebloba. frankfurtis filosofiuri skolis
maTi kriteriumi? ai ZiriTadi kiTxvebi, romelTa garSemoc warmomadgeneli iurgen habermasi Tavis wignSi `Semecneba da
igeba gnoseologia. interesi~ am garemoebis Sesaxeb wers _ axali drois filosofi-
uri diskusiis sasamarTlo mosmenis saxiT rekonstruqcia
rom mogvendomebina, is erTaderTi kiTxvis gadasaWrelad iqne-
3. Semecnebis SesaZleblobis problema . Semec- boda mowveuli ­_ rogoraa SesaZlebeli saimedo Semecnebao?
nebis Teoria sakiTxTa or did jgufs moicavs: pirveli, _ guid facti-is SemTxvevaSi ki Semecneba pirveladi faqtia. misi
romelic SemecnebiTi procesis geneziss, Semecnebis procesu- rogorc faqtis realoba raime wanamZRvars ar moiTxovs. igi
alur dinebas, mis safexurebad gaSlas Seiswavlis; meore, _ TviTonaa pirveladi, amosavali punqti. aq Semecnebas gama-
romelic ikvlevs Semecnebis logikur SesaZleblobas. igi rTleba-dasabuTeba ki ara, aramed rogorc realur faqts, gaan-
mowodebulia Semecnebis logikuri dafuZnebisaTvis. sakiTx- alizeba da Seswavla sWirdeba.
Ta pirveli jgufi gvixsnis Semecnebas; meore gvisabuTebs mas. Semecnebis ZiriTadi elementebia: Semecnebis obieqti,
sakiTxTa pirvel jgufs xSirad Semecnebis (codnis) fsiqo- romelic Seswavlis sagania; Semecnebis subieqti (maZiebeli
logias uwodeben; meores _ Semecnebis filosofias. qarTveli goneba), romelic obieqtis Sesaxeb svams eWviT aRZrul kiTx-
filosofosi sergi danelia pirvels uwodebs Semecnebis fiz- vebs da eZebs maTze obieqtur pasuxs; SemecnebiTi kavSiri
ikas, Tumca misive azriT, Semecnebis fsiqologia da Semecnebis Semecnebis obieqtsa da subieqts Soris. Semecneba, Tundac igi
fizika erTi da igivea, radgan mocemul SemTxvevaSi Semecneba intuitivizmis niadagze iyos gaazrebuli, mainc gulisxmobs
ganixileba sinamdvilis rigiT movlenad da mas imave midgo- subieqtsa da obieqts Soris SemecnebiTi kavSiris arsebobas.
miT ganixilaven rogorc fizikaSi romelime rigiTi sagnis amitom, Semecneba ar arsebobs subieqtisa da obieqtis dapiri-
Seswavlis dros. s. danelias azriT, ingliseli filosofos- spirebis gareSe. Semecnebis procesSi subieqti unda daukav-
is j. lokis moZRvreba aris Semecnebis Taviseburi fizika, Sirdes misgan gansxvavebul instancias _ obieqts da azrSi
raki lokisaTvis bunebis movlenebisadmi da Semecnebisadmi gamoxatos obieqturad. Semecnebis SesaZleblobebis problema

176 177
swored aq ikveTeba. rogoraa es SesaZlebeli? _ obieqti sub- SesaZleblobis dasabuTeba moiTxovs imis dadgenas, _ SeuZlia
ieqtis gareT myofi, misgan damoukidebeli obieqturi sagania. Tu ara adamians SemecnebiT moRvaweobaSi Tavisi subieqtur-
amas filosofiaSi transcendenturobas uwodeben. e.i. obieqti oba daZlios da sinamdvilis obieqturobiT danaxva daadas-
subieqtis mimarT transcendenturi instanciaa. subieqti Tavis turos. Semecnebis SesaZleblobis problema igive mecnieru-
subieqturobis CarCoebSia momwyvdeuli. es filosofiis enaze li codnis, WeSmaritebis, da bolos, TviT mecnierebis SesaZle-
imanenturobas niSnavs. e.i. subieqti Tavis imanentur samyaro- blobis sakiTxia.
Sia CaZiruli. es niSnavs, rom subieqtsa da obieqts Soris, anu
transcendentur da imanentur sferoebs Soris absoluturi
sxvaobis mqone ufskruli Zevs. SemecnebiTi kavSirisaTvis am 4. skepticizmi, agnosticizmi da SemecnebiTi
ufskrulis gadalaxvaa saWiro. aseTi gadalaxvis iniciativa optimizmi. Semecnebis SesaZleblobis problemis dadebi-
subieqts evaleba. magram subieqts ar SeuZlia gaarRvios Tavi- Tad, an uaryofiTad gadawyveta gnoseologiaSi warmoSobs or
si subieqturobiTi SeboWiloba, Tavisi imanenturi sfero. anu sapirispiro filosofiur pozicias: skepticisturs da Semec-
realur sinamdviles igi yovelTvis Tavisi subieqturobis nebiT optimisturs. skepticizmi mecnieruli Semecnebis, mec-
TvaliT umzers. arasodes SeuZlia mas miswvdes obieqturi nieruli codnis, obieqturi WeSmaritebis SesaZleblobisadmi
xedvis saSualebiT imitom, rom mas obieqturad xedvis fiz- undoblobaa. esaa Semecnebis SesaZleblobisadmi eWvi, oRond
iologiuri unarebi saerTod ar gaaCnia. igi yovelTvis gare ara is eWvi, romelic nebismier mecnierul kvlevas win uZRvis
sinamdvileSi subieqturobidan icqireba. subieqtis obieqtur da misi safuZvelia, aramed esaa kvlevis Sedegad miRebuli
sinamdvilesTan, anu imanenturis transcendenturTan damakav- eWvi, anu kvlevis uaryofiTi SedegiT dasruleba; darwmuneba
Sirebeli erTaderTi saSulebaa subieqtis garegani mgrZnobe- imaSi, rom mecnierul kvlevas arasodes ar mivyavarT obieqtur
loba (mxedveloba, smena, ynosva, Sexeba da dagemovneba). isaa WeSmaritebamde. kiTxvaze _ SesaZlebelia Tu ara mecnieruli
obieqtidan subieqtSi momdinare yvela informaciis erTader- codna, WeSmariteba, skeptikosi pasuxobs _ ar vici! istoria
Ti gamtari. dauxSeT adamians yvela grZnobis organo da gvamcnobs, rodesac antikuri saberZneTis erT-erTi skeptikosi
informaciulad gare sinamdvilisagan absoluturad mowyvetili _ pironi gardacvlila, misi saflavis qvaze epitafiad wauw-
aRmoCndeba. aq ibadeba kritikuli kiTxva, _ mgrZnobeloba eriaT _ `mokvdi Sen piron~? amas mosdevs pasuxi _ `ar vici~.
subieqts awvdis ki raime obieqtur informacias? anu, mgrZno- SeuZlebelia am kiTxvaze dadebiTi an uaryofiTi pasuxis
belobiT danaxuli gare sinamdvile marTlac iseTia, rogorc gacema. me sinamdviles, ai ase, Cemeburad vxedav da aRviqvam,
igi TavisTavad arsebobs? adamians wiTeli saTvale gare si- magram princi pulad ar SemiZlia davasabuTo, _ Cemi amgvari
namdviles wiTel ferebSi aCvenebs. Tumca, viciT, rom TavisTa- xedva WeSmaritia Tu mcdari; Seesatyviseba Tu ara igi TavisTavad
vad aRebuli sinamdvile aseTi wiTeli araa. e.i. wiTeli arsebul sinamdviles. me vici CemiT danaxuli sinamdvile,
saTvale adamians saSualebas ar aZlevs sinamdvile mis bune- magram ar vici da arc SeiZleba vicode es sinamdvile rogo-
briv ferebSi dainaxos. aq Cndeba axali kiTxva _ iqneb adami- ria TavisTavad. e.i. SesaZlebelia Tu ara mecnieruli Semec-
anis Tvalic, iseve, rogorc grZnobis sxva organoebi, iseTi neba? skepticizmi am kiTxvaze gadaWriT verc `hos~ pasuxobs
Taviseburi `wiTeli saTvalea~, romelic saSualebas ar aZlevs da verc `aras~.
sinamdvile ise dainaxos, rogoric isaa TavisTavad. rom misi skepticizmis ukidures saxeobas warmoadgens agnosti-
saSualebiT sinamdviles xedavs sul sxvanairad. Semecnebis cizmi. (agnosticizmi _ a _ uarmyofeli winsarTi, gnosos _

178 179
codna. anu mecnieruli codnis SesaZleblobis uarmyofeli princi pulad `hos~ pozicias irCeven. isini aRiareben subieq-
Tvalsazrisi). misTvis Semecnebis SesaZleblobis sakiTxi tis mier misgan damoukidebeli sinamdvilis Semecnebis prin-
ukve princi pulad garkveulia. igi aRniSnul kiTxvaze kate- ci pul SesaZleblobas. Tumca erTia aseTi SesaZleblobis
goriuli `ara~-Ti pasuxobs. aseTi Semecneba SeuZlebelia. sityvieri aRiareba, meorea misi dasabuTeba. rigma filosofi-
Zveli berZeni sofistebis filosofia skepticizmis pirvel urma Teoriebma, sityvierad rom aRiarebdnen Semecnebis Sesa-
saxeobas warmoadgens. mogvianebiT, imave berZnul filosofi- Zleblobas, amis bolomde dasabuTeba ver SesZles.
aSi gaCnda axali skeptikuri skola, romlis mTavari warmo- kritikul azrovnebaze dayrdnobiT Semecnebis Sesa-
madgenlebi iyvnen: pironi, enezideme, karneadi, agri pa da sxv. Zleblobis dasabuTebis pirveli muxti Zveli berZeni filoso-
axal droSi skepticizmis klasikuri magaliTi iyo d. hiumis fosidan _ sokratedan wamovida. misi damsaxureba am saqmeSi
filosofia. SegrZnebebis informaciuli Rirebulebis Sesax- isaa, rom man SeimuSava erTi SexedviT martivi argumenti, romelic
eb skeptikosebi aSkarad uaryofiTad pasuxobdnen. berZeni filosofiur azrovnebas, mTeli Semdgomi ganviTarebis gzaze,
sofistis protagoras debuleba _ adamiani aris sazomi yve- mtkice sayrdenad gamoadgeba. esaa WeSmaritebis uaryofis Seu-
la saganTa, niSnavda imas, rom sagnebze gamoTqmuli azrebi Zleblobis argumenti. misi mtkicebiT, WeSmaritebis uaryofa
yovelTvis adamianis subieqturi motivebiT aris ganpirobe- SeuZlebelia, radgan WeSmaritebis rogorc uarmyofeli de-
buli da ara TviT sagnebis obieqturobiT, rom es azrebi buleba, ise am uaryofis Sedegad miRebuli daskvna WeSmariti
subieqtis Sinagani ganwyobis demonstrirebaa da ara saganTa unda iyos. sxvanairad uaryofas azri ar eqneba. es ki WeSmar-
raobis. amitom yvela adamians sinamdvilis gancda aqvs da itebas adasturebs da ara uaryofs. WeSmaritebis uaryofis
ara misi codna. codna yvelasaTvis savaldebuli WeSmarite- SeuZlebloba SemecnebiTi optimizmis safuZvelia. Semecnebi-
bis flobas niSnavs. grZnobad mocemulobaze dayrdnobiT Ti optimizmis ganzraxviT Camoyalibdnen iseTi filosofi-
aseTi WeSmariteba dausabuTebadia. enezideme specialur ar- uri Teoriebi, rogorebicaa: materialisturi empirizmi, racio-
gumentebs _ `torpebs~ qmnida, rac ZiriTadad SegrZnebebis nalizmi, kantis filosofia, dialeqtikuri materializmi da
informaciuli Rirebulebis uaryofis dasabuTebas warmoad- sxv.
gens.
axal droSi d. hiumma saganTa mizez-Sedegobrivi urT-
ierToba gaixada kvlevis sagnad. Sedegad miiRo, rom mgrZnobe- 5. socialur-RirebulebiTi faqtori da Se-
lobaSi (gamocdilebaSi) ar gveZleva saganTa mizez-Sedego- mecnebis SesaZlebloba. Semecneba praqtikul-sazogadoe-
brivi kavSirebi. es niSnavs, rom ar gveZleva aucilebloba. briv cxovrebaSi xorcieldeba da TviTonac socialur-praq-
adamiani xedavs liTonis naWers, xedavs cecxls, xedavs liTonis tikuli movlenaa. Semecneba wminda gnoseologiuri formiT
cecxlSi Cadebas, da bolos, igi xedavs liTonis gafarToebas. bunebaSi ar arsebobs. igi, aseTad danaxuli mxolod ab-
magram igi ver xedavs da princi pSi arc SeuZlia mgrZnobelo- straqciaSi, anu TeoriaSia. yvelaferi, rac praqtikul Semec-
biT dainaxos is aucilebloba, riTac moxda liTonis gafar- nebaSi Semodis socialur RirebulebaTa niSniT formdeba.
Toeba. aucileblobis wvdomis gareSe ki codna ar SeiZleba SemecnebaSi airekleba socialuri dakveTebi, idealebi, im-
CaiTvalos mecnierul codnad. perativebi. adamianis (subieqtis) sulieri simdidre didad
Semecnebis optimistur poziciaze myofi filosofiuri aris damokidebuli mis realur socialur urTierTobaTa
Teoriebi `hosa~ da `aras~ zemoT miTiTebuli pasuxebidan simdidreze.

180 181
SemecnebaSi gnoseologiuri subieqti moRvaweobs. igi rogorc grZnobadi monacemebisadmi ndobis sakiTxi. misi dadeb-
valdebulia gaTavisufldes yovelgvari piradi emociebisagan, iTad gadawyveta SemecnebiTi optimizmis mauwyebeli iqneba.
Sefasebebisagan, interesebisagan da Seecados obieqturobis xolo uaryofiTi gadawyveta Taviseburi agnosticizmi.
formiT daadginos saqmis faqtiuri viTareba. miukerZoeblad
upasuxos kiTxvaze _ ra aris sagani?
realur cxovrebaSi agreTve arsebobs aqsiologiuri 6. SemecnebaSi mocemadobis problema. Semecneb-
subieqti. misi damokidebuleba obieqtisadmi, piriqiT, Sefase- is SesaZleblobis problema kompleqsuri xasiaTisaa. igi mrava-
biTia. mas igi moswons an ar moswons. SemecnebaSi sagnis li sakiTxis gadawyvetas moiTxovs. SemecnebaSi socialur-
mimarT Tu dgindeba WeSmariteba an mcdaroba, SefasebiT aqtSi RirebulebiTi faqtorebis gaazrebac am Temis erT-erTi aqtu-
sagani iRebs `kargis~ an `cudis~ Sefasebas. WeSmariteba da aluri sakiTxia. aseve mniSvnelovani sakiTxia SemecnebaSi
mcdaroba mudam ar emTxveva sagnis mimarT `kargis~ an `cudis~ mocemadobis problemis ganxilva. igi, rogorRac, Semecnebis
Sefasebas. is, rac WeSmaritia, _ SeiZleba sulac ar iyos kargi SesaZleblobis problemis ufro konkretuli saxiT warmod-
da piriqiT. gnoseologiuri da aqsiologiiuri subieqtebi genaa.
sxvadasxva pirovnebebSi ki ar arian gadanawilebulni, aramed Semecnebis procesSi pirispir dgas ori mxare: _ sub-
isini erTsa da imave adamianSia. erTi da igive adamiani, erT- ieqti (Semmecnebeli adamiani), Tavisi imanenturi samyaroTi da
droulad, garkveuli sagnis mimarT gnoseologiuri subieqti- obieqti (Sesamecnebeli sagani), rogorc subieqtisagan damoukide-
caa da aqsiologiuric. igi sagans Seimecnebs kidec da afasebs beli, TavisTavad arsebuli sagani. anu subieqtisagan tran-
kidec. aq dgeba kiTxva _ erT konkretul adamianSi rogoria am scendenturi instancia. subieqtis mxridan obieqtis Semecneba
ori subieqtis urTierToba? xom araa maT Soris garkveuli niSnavs imas, rom man igi Semecnebis TvalsazrisiT unda aiTvi-
konfliqti, urTierTzegavlena da am gziT xom ara aqvs adg- sos. aTvisebisaTvis ki saWiroa, rom obieqti subieqts Semec-
ili, erTgvarad, gnoseologiis aqsiologizacias an aqsiologiis nebaSi moeces. Tu aseTi mocema ver moxerxdeba, cxadia, iq
gnoseologizacias? ufro konkretulad ­_ gnoseologiuri araviTar Semecnebas adgili ar eqneba. Semecnebis intuitivis-
subieqti, romlis arseba imaSia, rom Semecnebis procesSi abso- turi gziT ganxorcielebac gulisxmobs subieqtisadmi obieq-
luturad Tavisufali unda iyos raime subieqturi daintere- tis mocemas.
sebulobisagan, WeSmaritebis Ziebis procesSi xom ar ganicdis adamiani flobs mraval unars, iseTebs, rogorebicaa: _
aqsiologiuri subieqtis mxridan garkveul `zewolas~? saqme mgrZnobeloba, gansja, goneba, warmosaxva, nebeloba, rwmenis un-
is aris, rom gnoseologiuri subieqti valdebulia yovelg- ari da sxv. yvela es unari CarTuli da amoqmedebulia adami-
vari subieqturi interesebisagan gaTavisuflebis gziT, si- anis nebismier saqmianobaSi. adamiani yvela saqmeSi warmodge-
namdviles obieqturi TvaliT Sexedos. aqsiologiuri subieq- nilia rogorc pirovneba. es adamianis mTlianobas niSnavs.
tis xedva ki swored interesebis poziciidan xorcieldeba. aseT pirobebSi mtkiceba imisa, rom aRniSnuli unarebidan
orive subieqti `zis~ erTsa da imave adamianSi. amitom, sinamd- adamianisaTvis mTavaria, prioritetulia romelime maTgani,
vilesTan SemecnebiTi mimarTebis dros, SeuZlia Tu ara SesaZlebelia ara yvelgan da yvelaferSi, aramed mxolod
gnoseologiur subieqts (adamians) absoluturad gaTavisu- romelime konkretul saqmianobaSi. mag. zneobrivi saqcielis
fldes SefasebiTi mimarTebisagan? Semecnebis SesaZleblobis ganxorcielebis dros prioritetuloba eniWeba nebisyofis
dasabuTebaSi es sakiTxi imave princi puli mniSvnelobisaa, unars, mxatvrul-SemoqmedebiT procesSi _ warmosaxvis (fan-

182 183
taziis) unars, religiuri aqtis aRsrulebisas _ sarwmunoe- ic uaryofs ararsis arsebobas da, aqedan gamomdinare, simravlis
briv unars, rac Seexeba mgrZnobelobas, igi prioritetulia arsebobas, man moZraobis gansjaSi mocemis da misi arsebobis
adamianis emociur-gancdiT cxovrebaSi, siyvarulSi, megobrobaSi... SesaZlebloba saerTod uaryo.
gansja _ gonebas damorCilebuli siyvaruli, megobroba mx- Zveli berZnuli filosofiis Semdeg, SemecnebaSi sub-
olod angarebianobaa. cxadia, aseTi qmedebis dros adamianis ieqtisaTvis obieqtis mocemis SesaZleblobis kiTxvis niSnis
sxva unarebi umoqmedo da CaxSobili ar arian. isinic aqti- qveS dayeneba gamowveulia sxva motiviT. obieqtis transcen-
urad erTvebian aRniSnul qmedebebSi, magram rogorc mxolod denturi da subieqtis imanenturi sferoebi erTimeoris mima-
prioritetuli unaris damxmare, xelisSemwyobi unarebis fun- rT sruliad gansxvavebulni arian. Semecneba aseTi gansxvave-
qciiT. e.i. yvela unari adamianis yvela saqmianobaSia CarTu- bulobis dakavSirebas moiTxovs. magram nebismieri kavSiri
li, magram TviToeul maTgans prioritetuloba eniWeba mx- iqaa SesaZlebeli, sadac dasakavSireblebs Soris arsebobs
olod romelime konkretul saqmianobaSi. sxva saqmeSi isini raRac igiveobrivi momenti, romelic gansxvavebulebs Soris
meoradni xdebian. damakavSirebel xidad gamodgeba. subieqtisa da obieqtis aseT
SemecnebiTi moRvaweoba adamianis erT-erTi mniSvnelo- damakavSirebel xidad mgrZnobeloba CaiTvala. amis Taobaze
vani saqmianobaa. aqac erTdroulad adamianis yvela unaria qarTveli filosofosi Salva nucubiZe wignSi _ `aleTologiis
CarTuli, magram maTgan prioritetuloba gansjas ekuTvnis. am- safuZvlebi~ wers _ `rogor xerxdeba gare myari sagnebis da
itom, roca sakiTxi dgeba SemecnebaSi subieqtisaTvis obieqtis movlenebis aTviseba-Semecneba? Semecnebis Teoria gamodis ra
mocemis SesaZleblobis Sesaxeb, igulisxmeba misi subieqtis am ZiriTadi gayofidan, iZulebulia maT Soris rogorme xidi
gansjiTi unarisaTvis mocema. subieqtis mgrZnobelobaSi obieqtis gados. da iwyeba dausrulebeli da masTan unayofo cdebis
mocema eWvs ar iwvevs. aq sakiTxi arsebiTad imave saxiT dgeba, istoria. miuxedavad sxvadasxva mimarTulebebisa, erTSi yvela
rogorc Zveli berZnuli filosofiis eleeluri skolis war- mimarTuleba SeTanxmebulia: kavSiri movlenebsa da Semec-
momadgenlis _ Zenonis cnobil aporiaSia dafiqsirebuli. igi nebas Soris (igulisxmeba obieqtsa da subieqts Soris) Seg-
asabuTebs, rom gasrolili isari sinamdvileSi uZravia. es azri, rZnebebis gziT miemarTeba. amis Semdeg daismeba ufro Zlieri
mgrZnobeloba-emociis poziciidan, absurdulad moCans, magram sakiTxebi imis Sesaxeb, Tu rogor unda aSendes am masalidan
Zenoni amas gvisabuTebs ara mgrZnobeloba-emociis pozociidan. sinamdvilis suraTi~... S. nucubiZe SegrZnebebze miuTiTebs.
am poziciidan, cxadia, isic, rogorc yvela normaluri adamiani, SegrZnebebi mgrZnobelobis konkretuli formaa. e.i. kiTxva
aSkarad xedavda isris moZraobas, Citis gafrenas da imasac, rom exeba imas, Tu rogor unda aSendes, mgrZnobelobaze dayrdno-
TviTonac sivrceSi gadaadgildeboda, magram Zenoni sakiTxs biT, sinamdvilis mecnieruli suraTi. swored mgrZnobeloba-
ayenebs ara mgrZnobelobis poziciidan. igi SemecnebiT saqmi- ze, radgan isaa subieqtisa da obieqtis damakavSirebeli erTa-
anobaSi iyo CarTuli da Tavs valdebulad Tvlida, sakiTxi derTi xidi. gamodis, rom gansjas ara aqvs pirdapiri kavSiri
ganexila gansjis poziciidan. igi gansjas avalebda daenaxa da obieqtTan. igi mas mxolod mgrZnobelobiT ukavSirdeba. sub-
daesabuTebina isris moZraobis SesaZlebloba. Sedegad miiRo ieqtis mier obieqtis mecnieruli Semecneba imiT gamoirCeva,
isris moZraobis gansjiTi dasabuTebis SeuZlebloba. is mivi- rom man unda mogvces iseTi codna, romelSic asaxuli iqneba
da daskvnamde, rom gansjaSi ar gveZleva isris moZraoba. igi obieqtis Sinaganoba, arsebiToba, aucilebloba, zogadoba. ami-
moiTxovs rom isris moZraoba gansjam dainaxos da dauSvas. saTvis Sesatyvisi informaciis miRebaa saWiro. amis Taobaze
magram eleelebis fundamenturi principidan amosvliT, romel- i. kanti Tavis `wminda gonebis kritikaSi~ ityvis _ `Tu

184 185
Semecnebad unda hqondes obieqturi realoba, e.i. saganTan 7. mocemadobis problema axali drois mate-
mimarTebaSi iyos da masSive unda hqondes mniSvnebloba da rialistur empirizmSi. Sua saukuneebis filosofiam suli
azri, maSin ramenairad SesaZlebeli unda iyos sagani mocemu- da sxeuli rom daaxasiaTa. sapirispiro atributebiT, amiT
li iqnes.~ rogorc ZenonTan, kantTanac igulisxmeba sagnis isini sabolood gaTiSa erTimeorisagan da ase gadasca
gansjisaTvis mocemis SesaZlebloba. aqedan kiTxva: _ eZleva saazrovno masalad axali drois filosofias. Tavis mxriv,
Tu ara gansjas (subieqts), mgrZnobelobis meSveobiT, sagnis axali drois filosofiam memkvidreoba ukritikod miiRo,
Sesaxeb iseTi informacia, romelic misi mecnieruli Semecneb- raSic gamoixata misi dogmatizmi. aseTi dogmaturobis Sed-
is ganxorcielebis piroba iqneba? aRmoCnda, rom gansjisaTvis egad man Tavis Tavs iseTi winaaRmdegoba Seuqmna, romlis
(subieqtisaTvis) mgrZnobelobas ar SeuZlia aseTi informaci- daZlevis Sinagani resursebi ar aRmoCnda, ris gamoc, hiumis
is mocema. mgrZnobeloba sinamdvilis mxolod gancdiTi xed- filosofiis saxiT, saqme skepticizmiT daamTavra. winaaRmde-
vaa. gansjas ki sinamdvilis gaazrebiTi xedva ekisreba. amis goba Seqmna im orma ZiriTadma wanamZRvarma, razec agebuli
gamo filosofiaSi Tavi iCina mtkicebam, rom mgrZnobeloba iyo axali drois filosofiis gnoseologiuri Teoriebi.
(SegrZnebebi) sulac araa subieqtisa da obieqtis SemecnebiTi pirveli wanamZRvari iyo is, ris Sesaxebac zemoT ukve iTqva,
kavSiris forma. es azri kidev ufro gaaZliera filosofiaSi _ mTeli sinamdvilis erTimeorisagan sruliad gansxvavebul
fiziologizmisa da fsiqologizmis gaCenam. piriqiT, SegrZnebebi or sferod gayofa. erT mxares subieqti, Tavisi imanenturi
CaiTvala subieqtis da obieqtis gamTiSvel Cinur kedlad. maS samyaroTi, meore mxares _ obieqturi sinamdvile. mokled, esaa
ra gziTaa SesaZlebeli SemecnebaSi subieqts (gansjas) obieq- buneba. aqedan gamomdinare, am epoqis filosofia subieqti-
ti moeces mis obieqturobaSi? am sakiTxis gadawyvetas mieZRv- saTvis obieqtis mocemadobis problemis gadawyvetas subieq-
na filosofiaSi bevri calkeuli mimarTulebis mier garkveu- tisa da obieqtis sruli gansxvavebulobis poziciidan miad-
li koncefciebis Camoyalibeba. maT Sesaxeb qvemoT calke ga. subieqti _ subieqturi subieqtia; xolo obieqti _ obieq-
iqneba msjeloba. mocemul SemTxvevaSi ki xazi unda gaesvas turi obieqti.
`mocemadobis~ da `mocemulobis~ terminebs Soris gansxvave- meore wanamZRvaria SemecnebaSi asaxvis poziciaze dgo-
bas. es gansxvaveba ukve iqidan Cans, rom grZnobadi informacia ma. SemecnebaSi asaxvis Teoriis Tavisebureba imaSi mdgomare-
garkveuli mocemulobaa, magram mis xelSi gansja bzisa da obs, rom pirveli _ aRiarebulia subieqtisagan damoukide-
CenCos amara rCeba (hegeli). amitom igi araa gansjisaTvis blad realuri sinamdvilis (bunebis) arseboba. meore _ Semec-
mocemadobis problemis gadawyveta. mocemulobaa is, rac uSu- nebis obieqti swored es sinamdvilea. amiT asaxvis TeoriaSi
alod eZleva subieqts. magram subieqts mecnieruli Semecneb- Semecneba imanenturisa da transcendenturis dapirispirebi-
isaTvis sWirdeba ara nebismieri informaciis mocema, aramed Taa warmodgenili. asaxvis Teoriis moTxovnaa obieqturi obieqti
iseTis, romelic safuZvlad daedeba mecnieruli codnis dad- aisaxos subieqtur subieqtSi. es niSnavs, rom codnis obieq-
genas. mocemadobas SemecnebaSi obieqtis mecnierulad Semec- turobis safuZvels daJinebiT obieqtur (transcendentur)
nebisaTvis saWiro informaciis mocemis princi pul SesaZle- sferoSi eZebdnen. WeSmaritebis obieqturoba mxolod obieqtiT
blobas gulisxmobs. am problemis gadawyvetazea damokidebu- unda yofiliyo gansazRvruli, magram imis gamo, rom pirveli
li filosofiuri azrovneba ra mimarTulebiT wava _ skepti- wanamZRvris mixedviT obieqtisa da subieqtis sferoebi gauva-
cizmisa Tu SemecnebiTi optimizmis gziT. li ufskruliTaa gaTiSuli, logikurad SeuZlebeli xdeba
subieqturi subieqtidan davaskvnaT raime obieqtur obieqtze

186 187
kategoriuli aucileblobiT, rac mecnieruli codnis moTx- deg miiRo, cxadi xdeba, rom subieqtisa da obieqtis SemecnebiT
ovnaa. damakavSirebeli xidi obieqtidan subieqtisaken mimavali gziT
erTimeorisagan gaTiSul subieqtsa da obieqts Soris unda aigos. obieqtis subieqtSi informaciuli SeRwevis erTa-
SemecnebiTi xidis gadeba moiTxovs imis gadawyvetas, Tu ra derTi saSualebaa SegrZnebebi. amitom, am gziT naSeni codnis
mimarTulebiT unda warimarTos aRniSnuli xidis gadeba. obieqturoba unda daeyrdnos SegrZnebebis informaciuli
subieqtisaken mimavali gziT, Tu piriqiT, obieqtidan subieqti- Rirebulebis sandoobis dasabuTebas. am mxriv, siZnele isaa,
saken mimavali mimarTulebiT. aman axal filosofiaSi war- rom gamocdilebidan subieqtSi momdinare informacias gza
moSva ori ZiriTadi gnoseologiuri mimarTuleba _ empirizmi ise unda gaewmindos, rom misi subieqtSi SeRwevis momentSi
da racionalizmi. Tavis mxriv, empirizmi kidev daiyo sxvadasx- eWvi ar gaCndes maTi informaciuli Rirebulebis Taobaze.
va saxeobebad da miviReT j. lokis materialisturi empi- unda dasabuTdes: pirveli _ moaqvT Tu ara obieqtidan sub-
rizmi, j. berklis subieqtur-idealisturi empirizmi da d. ieqtSi SegrZnebebs zustad is informacia, romelic saWiroa
hiumis empirizmi Tavisi skeptikuri daskvnebiT. mecnieruli codnis agebisaTvis? meore _ davuSvaT, moaqvT
Semecnebis subieqtsa da obieqts Soris aRniSnuli xi- kidec, magram sakiTxavia, subieqtis grZnobis organoebi, rom-
dis gadebis mimarTulebis arCeva pirdapir kavSirSia Semec- lebic warmoadgenen subieqtisaken momavali informaciis Tavise-
nebis TeoriaSi gamoyenebuli subieqtis cnebis raobis gage- bur gamtarebs, xom ar gardatexen am informacias sakuTari
basTan. rogorc zemoT ukve iTqva, marTalia rogorc empirizm- subieqturobis prizmaSi da amiT xom ar ukargaven maT obieq-
Si, ise racionalizmSi subieqtis cneba gamoirCeva Tavis sub- turobas? am kiTxvebze materialistur empirizms raime dama-
ieqturobiT, anu subieqturi subieqtia, es ki niSnavs, rom igi jerebeli pasuxi ara aqvs. j. loki daJinebiT imas asabuTebs,
flobs analizis unars, magram ar gaaCnia sinTezirebis unari. rom SegrZnebebi da aRqmebi gzaa Semecnebisaken. metic, misi
aseTi saerTo niSnis iqiT maTi subieqtis cnebebi mkveTrad azriT, rac ufro naklebi grZnobebi aqvs adamians an sxva
gansxvavdebian. arsebas, rac ufro mcirericxovani da mkrTalia maTgan war-
empirizmi mecnieruli codnis ZiriTad wyaros da moebuli STabeWdilebebi, miT ufro Sors arian Semecnebisa-
sayrdens gamocdilebaSi, cdaSi xedavs. es moiTxovs imas, rom gan. amaze, arc Tu ironiis gareSe, sapirispiro mimarTulebis
cnobierebam codnis agebis mTeli masala gamocdilebidan (racionalizmi) gavlenianma warmomadgenelma, germanelma
miiRos, codnis agebisaTvis gamoiricxos cnobierebidan raRac filosofosma laibnicma SeniSna _ gamodis, rom cxovelebi
damoukidebeli masalis momdinareoba; amisaTvis saWiroa, rom wminda wylis empiristebi ariano. empirizmis mTeli es Sede-
cnobiereba, am mxriv, srul sicarieles warmoadgendes. aqedan gebi grZnobadi mocemulobebisadmi sruli ndobiT iyo gamowveu-
gamomdinare, empirizms dasWirda ori princi puli debulebis li.
wamoyeneba. pirveli, esaa _ cnobierebis sufTa dafasTan Se-
dareba (tabula rasa); meorea j. lokis cnobili debuleba, _
araferia gonebaSi iseTi, rac winaswar mgrZnobelobaSi ar 8. mocemadobis problemis racionalisturi
gvqondes mocemuli. Tu TavisTavad aRebuli cnobiereba (gone- gadawyveta. problemis empiristuli gadawyvetis aradama-
ba) imdenad sufTa dafaa, rom araviTari sakuTari Sinaarsi ar jereblobam racionalizms (spinoza, laibnici) mianiSna, rom
gaaCnia, da Tu yvela misi Sinaarseuli elementi, pirvel rigSi, es problema radikalurad sapirispiro mimarTulebiT unda
mgrZnobelobaSia namyofi da gonebam misgan mxolod amis Sem- gadawydes. amitom subieqtsa da obieqts Soris SemecnebiTi

188 189
xidis gadeba subieqtidan obieqtisaken mimavali gziT unda bilobaSi igulisxmeba, jer erTi, misi cnobierebaSi SesaZle-
warimarTos. empirizmTan SedarebiT es moTxovna gamoiwvevs blobis formiT TanSobiloba. cxovelSi absoluturad gamor-
princi pebis Zireul cvlilebebs. icxulia misi, vTqvaT, fizikosad gaxdoma. cxovelis gazrda
aseTi cvlileba, pirvel rigSi, dakavSirebulia sub- xdeba da ara aRzrda. aRzrda SesaZleblobis sinamdviled
ieqtis rogorobis gaazrebasTan. empiristebis mxridan, qcevis procesia. dabadebiT pirdapir fizikosad arc adamiani
obieqtidan subieqtisaken svlam aucileblobiT moiTxova ibadeba. magram mis dabadebasTan erTad masSi ibadeba fiziko-
subieqtis `sufTa dafis~ saxiT gaazreba. racionalizmis sad aRzrdisa da Camoyalibebis SesaZlebloba. meorec, _ racio-
mier mimarTulebis radikalurma cvlam, Sesatyvisad gamoi- nalizmi miuTiTebs e.w. mciredi percefciebis saxiT cno-
wvia `sufTa dafis~ empiristuli princi pis mTlianad uku- bierebaSi TanSobili codnis (unaris) aracnobieri formiT
gdeba da mis adgilas subieqtis (cnobierebis) imTaviTve arsebobas.
Sevsebuli dafis saxiT gaazreba. amas TanSobilobis anu TanSobilobis principze dayrdnobiT, empirizmis prin-
nativizmis princi pi daerqmeva. Tu `sufTa dafa~ cnobiere- cips racionalizmma daupirispira formula _ araferia gonebaSi
bis sakuTari Sinaarsisagan srul sicarieles niSnavs, Tan- iseTi ram, rac winaswar mgrZnobelobaSi ar gvqondes mocemu-
Sobiloba cnobierebis absoluturi savseobaa. mizani isaa, li, garda TviT gonebisa (laibnici). aq or garemoebas esmeva
rom cnobierebas garedan (transcendenturi sferodan) araf- xazi. pirveli is, rom goneba mgrZnobelobiT araa gansazRvru-
ris miReba ar dasWirdes imis gamo, rom rac ki am gziT li; meore _ raki mgrZnobelobisagan damoukideblad goneba
Semodioda `sufTa dafis~ princi pze gaazrebul subieqtSi, arsebobs gonebaSi, es gonebis TavisTavTan igiveobaa, rac mis
sasargeblo ar gamodga mecnieruli codnis asagebad. amit- damoukideblobas da sisrules niSnavs.
om racionalizmSi miznadaa dasaxuli, mocemadobis proble- racionalizmis mizani iyo SegrZnebebisadmi ndobis
ma ise gadawydes, rom am saqmeSi gamocdilebiseuli masali- sakiTxi, misi zedmetobis gamo, mTlianad moxsniliyo. TanSobi-
sadmi ndobis an arndobis sakiTxi sruliad zedmetad iqces. lobis saSualebiT es mizani miRweulia. amiT racionalizmma
Tu `sufTa dafis~ princi piT cnobiereba yvelafers gare- saerTod moxsna transcendenturis imanenturSi Semosvlis
dan Rebulobs, cnobierebisaTvis TanamSromlobis princi pi problema. magram mis winaSe aRimarTa imave eqvivalentobis
imas niSnavs, rom misi sruli savseobis gamo mas araferi mqone axali siZnele, _ imanenturidan transcendentur sfero-
aklia. amitom arafris miRebas ar axdens, mas garedan araferi Si gasvlis moTxovnis saxiT. subieqtisaTvis codna araa gare-
sWirdeba. amasTanave, garedan raimes miReba mas ar SeuZlia dan miRebuli, igi misTvis TanSobilia, magram mas pretenzia
misi monadurobis gamo. cnobiereba monadasTanaa Sedarebu- aqvs swored gareT gasvlis, anu transcendenturi sinamdvilis
li. monada ki srul savseobasTan erTad, sruli karCaketi- asaxvis. miuxedavad imisa, rom monadasaviT Tavis TavSi Ca-
lobacaa. mas ar gaaCnia araviTari sarkmeli, romlis saSu- ketil subieqts ar gaaCnia transcendentur sinamdvileSi gaxed-
alebiT SesaZlebeli iqneboda masSi SeRweva, an iqidan ga- vis araviTari `sarkmeli~, mainc subieqti gare sinamdvilis
mosvla. TanSobilobis niadagze gaazrebuli subieqtisaTvis amsaxvelia. amitom dgeba princi puli kiTxva: _ rogor davas-
(cnobierebisaTvis) misi gnoseologiuri Sinaarsi misTvis abuToT, rom TavisTavSi Caketili subieqti, Tavisi TanSobili
sakuTrivia, TanSobilia. SinaarsiT asaxavs imas, rac mis gareTaa da rasTanac aravi-
TanSobiloba ar niSnavs, TiTqos nebismieri codna, mzamza- Tari kavSiri ara aqvs? mocemul kiTxvaze racionalizmi mima-
reuli formiT adamians dabadebisTanave Tan dayveba. TanSo- rTavs sagnebs Soris arsebuli mizez-Sedegobrivi urTierTo-

190 191
bis azrebs Soris arsebul logikur safuZvel-SedegTan gaigive- 9. Semecnebis SesaZleblobis problema j. berk-
bas. amaze didi gavlena iqonia maTematikis avtoritetma. maTem- lisa da d. hiumis filosofiaSi. empirizmis da racio-
atikaSi, misi formalurobis gamo, operaciebi warmoebs wmind- nalizmis mxridan Semecnebis SesaZleblobis aradamajerebe-
ad, gonebis saSualebiT ise, rom realuri sagnebi sulac araa li gadawyvetis mizezad berklisa da hiumis filosofiaSi,
saWiro. racionalizmma imave princi pis gamoyeneba scada sinamdvilis erTimeorisgan sruliad gansxvavebul da gan-
filosofiaSi. maTi azriT, Tu Cven avxsniT cnebebs Soris calkevebul transcendentur da imanentur sferoebad gaxle-
logikur kavSirebs, amiT gasagebi gaxdeba Sesatyvis realur Ca CaiTvala. amas saxelad daerqva `dualisturi realizmi~ an
sagnebs Soris urTierTobac. amitom ityvian _ ideaTa wesrigi ufro zustad, _ `samyaros gaoreba.~ miCneul iqna, rom Semec-
da kavSiri iseTivea, rogorc saganTa wesrigi da kavSiri (spino- nebaSi adgili aqvs sagnebis dauSvebel da xelovnur gaore-
za). amiT vRebulobT, rom cnebaTa urTierTobis dasadgenad bas. erT mxares realuri sagani, rogorc dedani, meore mxares
saWiro araa subieqtidan gareT gasvla. cnebebs Soris ligikuri am sagnis azriseuli asli. anu, erT mxares Cvens gareT arse-
urTierTobebis dadgenis gziT, subieqtidan gausvlelad, vgeb- buli sagani da meore mxares, subieqtSi arsebuli misi azri-
ulobT subieqtis gareT arsebuli Sesatyvisi sagnebis urT- seuli asli. Semdeg iwyeba dausrulebeli da amasTan waru-
ierTobis Sesaxeb. TiTqos mizani miRweulia. magram aq morigi matebeli Zieba, xidis xan erT, xan meore mimarTulebiT gadebis,
kiTxva Cndeba, _ sadaa imis garantia, rom marTlac ideaTa _ sagnisa da azris SemecnebiTi TvalsazrisiT dakavSirebis
wesrigi da kavSiri iseTivea, rogorc Sesatyvis saganTa Soris mizniT. magram Sedegebi aradamajerebeli aRmoCnda. warumate-
wesrigi da kavSiri? am kiTxvaze pasuxis dros racionalizmi- blobis mizezad sinamdvilis aseTi gaoreba CaiTvala. erT-
saTvis gadamwyveti aRmoCnda moralur-Teologiuri motivi. maneTisagan sruliad mowyvetil obieqtsa da subieqts Soris
Sedegad imanenturisa da transcendenturis igiveobis garan- SemecnebiTi kavSiri sruliad SeuZlebelia. amitom gamosava-
tiad igi yovlad keTil da srulyofil RmerTs acxadebs. li imaSi dainaxes, rom obieqtsa da subieqts Soris, anu sagan-
RmerTma ise moawyo es sinamdvile, rom suli da sxeuli, imanen- sa da azrs Soris, unda moixsnas aseTi gancalkeveba-gaoreba
turi da transcendenturi, logikuri da realuri, subieqti da ise, rom orive erT ontologiur sayrdenze aRmoCndnen, raTa
obieqti mudam winaswar mowyobil harmoniaSia (prestabiluri maTi dakavSirebis, an xidis gadebis siZnele saerTod moixs-
harmonia). nas. am mizniT, anu subieqti unda iqnes gatanili obieqtis
saboloo jamSi, problemis racionalisturi gadawyvetac sferoSi, an piriqiT, obieqti imTaviTve unda aRmoCndes subieq-
aradamajerebeli aRmoCnda, vinaidan mTeli dasabuTeba, sab- tis sferoSi.
olood, RmerTis ideas daeyrdno. RmerTi rwmenis obieqtia da j. berklisa da d. hiumis filosofia meore gzas irCevs.
ara dasabuTebis. dausabuTebel RmerTze mecnieruli dasabuTe- maTi mxridan, esaa RonisZieba, romlis ZaliTac transcenden-
bis dayrdnoba gaumarTlebeli gadawyvetilebaa, vinaidan mec- turi sferos gaZarcvis xarjze subieqtma, Tavis imanentur
nieruli dasabuTeba an ukve dasabuTebul sayrdenze unda sferoSi, TandaTan mTeli sinamdvile Semoitana, Caiketa Tavis
aigos, an iseT sayrdenze, romelic TviTmizezobrivia da amiT TavSi da transcendenturi sinamdvilis saerTod arsebobac
TviTdasabuTebadia. ki, eWvis qveS daayena. j. berklis saxelmZRvanelo debuleba _
`aRqma anu arseboba~, erTis mxriv, imaze miuTiTebs, rom arsebu-
lad unda CavTvaloT mxolod SegrZnebadi movlenebi, rac
ufro mniSvnelovania, TviT arsebulSi ar unda veZioT Seg-

192 193
rZnebebze raRac ufro meti. `aRqma anu arsebobis~ sxvagvarad li gzis uaryofa; xolo mizezobriobis dasabuTebis saerTod
gamoTqmaa berklis meore debulebaa: _ `varsebob me da Cemi SeuZleblobam _ garduvali skepticizmi unda gamoiwvios.
SegrZnebebi~. am debulebis azri imaSia, rom mTeli samyarosa mizezobriobis apriorulobis SeuZlebloba misi sinTezuri
da misi yvela sagnis arsebobis Ziri `me~ var da `Cemi Seg- bunebidan gamoyavs. aprioruli sinTezi, romelsac Semdeg i.
rZnebebia~. yvelaferi am Zireuli ori elementis kompleqsia. kanti daeyrdnoba, man SeuZleblad CaTvala. mizezobriobis
sakmarisad iqna miCneuli is debuleba, rom, pirveli _ uarvyoT gamocdilebidan gamoyvanis SeuZleblobas empiristul-sensu-
subieqtisagan damoukideblad arsebuli realoba; meore, _ es alisturi motivebiT asabuTebs; xolo mizezobriobis saer-
uaryofa ise warimarTos, rom sinamdvileSi araferi dagvekar- Tod SeuZleblobas fsiqologiuri analiziT asabuTebs. igi
gos, sinamdvile ar gaRaribdes. SenarCunebul iqnes Semecnebis uCvenebs, rom mizezobrioba esaa _ `amis Semdeg, maSasadame,
obieqti da subieqti da maT Soris SemecnebiTi kavSiris Sesa- amitom.~ magram misTvis `amitom~ (propter hoc). sxva araferia, Tu
Zlebloba. ara mravaljer gameorebuli da Cvens sulSi fsiqologiur
d. hiumTan ar gvxvdeba berklis aRniSnuli debulebebi, Cvevad dafiqsirebuli, _ `amis Semdeg~ (post hoc). es skeptikur
magram misTvis sruliad misaRebia is empiristul-sensualis- daskvnas niSnavs, rac Semecnebis SesaZleblobis problemis
turi motivebi, razec es debulebebia dayrdnobili; magram gadauwyvetelobaa.
igive motivebi, logikurobis pirobebSi, ar iZleva aRqmebis rogorc j. berkli, ise hiumi, wina filosofiuri nakade-
iqiT raimes arsebobis rogorc mtkicebis, ise misi uaryofis bis msgavsad, codnis obieqturobis gamoyvanas uSualod
saSualebas. hiumisaTvis es debulebebi mxolod Taviseburi obieqtidan cdilobdnen. magram es miT ufro SeuZlebeli
gafrTxilebaa imis Taobaze, rom Semecneba ar gascdes aRmoCnda maTTvis, radgan maTTan obieqtic subieqtur obieqtad
gamocdilebis (cdis) farglebs; rom gamocdilebis sfero `me~ gardaiqmna, romlisganac obieqturobis, anu sayovelTaobisa da
da `Cemi SegrZnebebis~ saxiT unda iyos warmodgenili. obieq- aucileblobis gamoyvana aseve princi pulad SeuZlebeli aR-
tis subieqtis sferoSi Setanam koreqtivi gamoiwvia obieqtis moCnda. aq Cndeba axali kiTxva: _ iqneb codnis obieqturobas
cnebis gagebaSi. aqamde Tu obieqti obieqtur obieqtad iTvle- iq eZeben, sadac ar unda eZion? iqneb igi obieqtSi ki ara, _
boda, am RonisZiebiT igi subieqtur obieqtad gardaiqmna. rac TviT subieqtSi unda aRmoaCinon? d. hiums sakiTxis ase dayene-
Seexeba subieqtis cnebas, igi kvlav subieqtur subieqtad dar- ba ar gamorCenia. amiT Semecnebis SesaZleblobis dasabuTebis
Ca. aman Tavidanve gansazRvra is, rom berkli hiumis wamowyebas mTeli imedebi mi pyrobili iqna subieqtze. aRmoaCndeba Tu
sabolood aradamajereblobis saxe unda hqonoda. kerZod, hiu- ara subieqts codnis obieqturobis Sinagani resursebi? hiu-
mis skeptikuri Sedegebi swored am momentiT iqna gansazRvru- mis filosofiis saboloo skeptikuri Sedegebi imas niSnavs,
li. rom misTvis es kiTxvac uaryofiTi pasuxiT da Semecnebis
d. hiumma Semecnebis SesaZleblobebis mTlian Temas, SesaZleblobis dausabuTeblobiT damTavrda. magram d. hiumis
mizez-Sedegobriobis kvleviT, konkretuli saxe misca. mizez- skepticizmma mogvca filosofiuri azris winsvlisaTvis mniS-
Sedegobriobis, da aqedan, aucileblobis kvleva gnoseologiur vnelovani biZgi. ukiduresad gamwvavebuli skepticizmi maZie-
problemad aqcia. rogoraa SesaZlebeli mizezobrioba? esaa bel gonebas saSualebas aRar aZlevs iyos mTvlemare mdgomar-
hiumis mTavari kiTxva. mizezobriobis apriorulobis uaryo- eobaSi. filosofiaSi xSirad keTdeba Sedareba-paralelebi
fam, racionalisturi gzis uaryofa unda mogvces; mizezobri- sokratesa da kants Soris. erTi ram cxadia, am ori moazrovnis
obis gamocdilebidan gamoyvanis SeuZleblobam, _ empiristu- xelSi kritikulma azrovnebam maRal dones miaRwia. aq sak-

194 195
iTxavia, _warmoiSoboda Tu ara sokrates filosofia mocemu- mivida. TviTon masve ar moswons igi, magram raki am Sedegebam-
li saxiT, mis win azrovnebas skepticizmi rom ar moZaleboda? de wanamZRvrebis logikurma ganviTarebam miiyvana, iZulebu-
aseve, daibadeboda Tu ara kantis filosofia, mas hiumis skepti- lia miiRos igi.
cizmi rom ar uswrebdes win?! kanti am gzas afasebs rogorc xelis cecebis dogmatur
meTods, sadac winaswari gegmazomieri ZiebiT araferi miiRwe-
va. yvelaferi sinjva-Secdomis did da gaurkvevel mwkrivs
10. Semecnebis SesaZleblobis problema kan- badebs. igi cdilobs SemuSavebul iqnes iseTi meTodi, romel-
tis filosofiaSi. kantis filosofiaSi Semecnebis Sesa- ic saSualebas miscems orientirebisa da kriteriumebis ise
Zleblobis problemis gadawyveta ufro gasagebi iqneba, Tu amoqmedebas rac kvlevaSi utyuar gzaze dagvayenebs da ar
mas mivudgebiT masSi amoqmedebuli mTavari principebis pozici- dauSvebs misgan gadaxvevas. kantis filosofiis radikalizmi,
idan. es princi pebia: pirveli _ mecnieruli codnis, rogorc swored wanamZRvrebis SeTanxmebuli gegmis mixedviT SerCevas
utyuari faqtis, winaswar daSveba maqsimalurad yvela im gulisxmobs. wanamZRvrebis gegmazomieri SerCeva, maTi garkveu-
atributiT, romliTac srulyofili mecnieruli codna moiaz- li gegmisadmi damorCilebas niSnavs. es gegma raRac instanciiT
reba, es iqneba codnis sinTezur-aprioruli msjelobis saxiT unda iyos nakarnaxevi. e.i. wanamZRvrebi raRac instanciam
arseboba; meore _ Semecnebis sxvagvarad SeuZleblobis prin- unda daiqvemdebaros. amitom wanamZRvrebis gegmazomieri Ser-
ci pi. kiTxvaze: _ Tu codnas ganvixilavT rogorc Semecnebis Ceva winaswar im instanciis dadgenas moiTxovs, romlis gegmi-
saboloo Sedegs, xolo wanamZRvrebs, romlebze dayrdnobiTac Tac unda moxdes wanamZRvrebis SerCeva. aseT instanciad gamo-
miiReba es codna, rogorc safuZvels, ra mimarTulebiT unda dis apriorulobis formiT warmodgenili mecnieruli codna,
warimarTos Semecnebis SesaZleblobis dasabuTeba, _ safuZvl- Tavisi zusti mecnierulobis statusiT. kanti swored aqedan
idan (wanamZRvrebidan) Sedegisaken (codnisaken), Tu piriqiT, iwyebs. mecnierul codnas, rogorc faqts, rogorc arsebuls,
codnidan wanamZRvrebisaken? kantis wina filosofiur nakadebSi winaswar uSvebs, xolo Semdeg reduqciuli gziT, mis fundamen-
miRebuli iyo wanamZRvrebidan Sedegisaken mimavali gza. ma- tur wanamZRvrebSi CaRrmavebas cdilobs. cxadia, es ar iqneba
gram Cven ukve viciT, rom yvela maTi mcdeloba warumateblad nebismieri SemTxveviTi wanamZRvrebi. igi iqneba mxolod ise-
dasrulda. wanamZRvrebidan Sedegze gadasvla imas niSnavs, Ti, romelsac gaamarTlebs winaswar daSvebuli codna. amis
rom winaswar aravin icoda da arc unda scodnodaT wan- Taobaze `prolegomenebSi~ kanti wers, _ `iqidan, rasac dave-
amZRvrebis logikuri ganviTareba ra SedegTan miiyvanda. iTv- ZebT, ukve amovalT, viTomc da igi mocemuli yofiliyos da im
leboda, rom kvlevis Sedegi kvlevis dasawyisSive ar unda pirobebTan mivalT, romelTa gaTvaliswinebiT igi SesaZlebe-
iyos cnobili. winaaRmdeg SemTxvevaSi, ioli SesaZlebelia, li aris.~ e. i. wanamZRvrebis SerCeva xelis cecebiT ki ar
rom winaswar nagulisxmevma Sedegma, gacnobierebulad Tu gauc- moxdeba, aramed winaswar daSvebuli codnis moTxovnebis mixed-
nobiereblad, zemoqmedeba moaxdinos kvlevis xasiaTze. amis viT. am gzis upiratesoba imaSia rom orientirebi da kriteri-
Sedegad kvleva warimarTos araobieqturobis gziT. amasTanave, umebi mkveTrad gamoikveTebian da moqmedebas iwyeben. e. i.
am gzis mTavar naklad is miiCneva, rom aq SeuZlebeli iyo kanti winaswar uSvebs mecnierul codnas, xolo Semdeg misi
raime myari orientirebis da kriteriumebis amoqmedeba, ris moTxovnebis mixedviT SeimuSavebs Sesatyvis wanamZRvrebs.
gamoc yovelTvis gaugebari iqneboda miRweuli Sedegi. hiumi codnis winaswar daSvebam moiTxova meore princi pis _
wanamZRvrebis logikuri ganviTarebiT skeptikur Sedegebamde Semecnebis sxvagvarad SeuZleblobis amoqmedeba. codnis

196 197
winaswar daSvebamde gaumarTlebelia Semecnebis sxvagvarad Semecnebis SesaZleblobis utyuar dasabuTebas. anu mRvdels
SeuZleblobis mtkiceba. codnis winaswar daSveba esaa zRvari sanTlis qarxana Tavad unda Cauvardes kalaTaSi.
skepticizmsa da SemecnebiT optimizms Soris. es zRvari ar kantis filosofiis es rTuli konstruqcia martivi ma-
dauSvebs skepticizmSi gadasvlas. esaa SemecnebiTi optimiz- galiTiT SeiZleba ase gamoiTqvas. teqnikuri saSualebebis gareSe
mis garantia. amitom, princi pSi, skeptikosi SeiZleba iyos is, xeliT Semoxazuli wre, cxadia, araa zusti geometriuli figura,
vinc wanamZRvrebidan codnisaken midis. hiumis filosofia magram wreze operaciis Catarebis dros misgan imas ki ar amov-
amis magaliTia. kantis mier arCeuli gza imTaviTve gamoricx- ikiTxavT, riTac uSualod es konkretuli arazusti wre xasiaT-
avs skepticizms, radgan sxvagvarad SeuZlebelia, _ codna faq- deba. mis uzustobas yuradRebas saerTod ar vaqcevT. misgan
tia! amovikiTxavT mxolod imas, rac winaswar masSi Cado adamianis
aRniSnuli ori princi pi, swored sxvagvarad SeuZle- geometriulma azrovnebam. es yvela sagnis mimarT zogadi prin-
blobis ZaliT, karnaxobs Semecnebis iseT meqanizms, calkeuli ci pia. adamianis cnobiereba, Tavisi normebiT, qmnis realuri
detalebis gamomuSavebas, romlis ZaliTac, dasaxuli mizani sagnis idealur modelebs. kanti maT sqemebs uwodebs. Sedegad,
miRweuli aRmoCndeba. kantma Tavisi mTavari miznis koncentr- realur sagnebSi SevimecnebT ara imas, riTac isini, aRebulni
ireba moaxdina kiTxvaSi: _ rogoraa SesaZlebeli sinTezur- TavisTavad, xasiaTdebian, aramed imas rac mis idealur modelSi
aprioruli msjeloba? codna (Semecneba) yovelTvis msjelo- (sqemaSi) winaswar iqna Cadebuli cnobierebis mier. amitom ityvis
bis formiT arsebobs. saZiebelia mecnieruli codnis (Sem- kanti, _ nivTebis Sesaxeb SevimecnebT mxolod imas, rasac maTSi
cirebis) SesaZlebloba. gamodgeba Tu ara aseTi codnis gamo- winaswar dasaxuli gegmiT vdebT. sagnebSi ver SevimecnebT da
saxatavad nebismieri formis msjeloba? kanti am mizniT arCevs SeuZlebelicaa imis Semecneba rac maTSi ar Cagvidia winaswar.
msjelobebis calkeul niSnebs da ti pebs. maTi analizis amas kantis enaze `TavisTavadi nivTi~ daerqva. igi principulad
Semdeg formalurad Rebulobs oTxi tipis msjelobas; 1. anal- Seumecnebadad gamocxadda. amitom vimecnebT mxolod imas, rasac
izur-aposterioruls; 2. analizur-aprioruls; 3. sinTezur- Cveni cnobiereba TviTon qmnis.
aposterioruls da 4. sinTezur-aprioruls. imave, sxvagvarad kantis es Teoriuli mosazreba exmianeba adamianis kul-
SeuZleblobis princi piT Rebulobs, rom mecnieruli codna turul arsebad yofnas. samyaroSi cnobierebas gavyavarT. esaa
SesaZlebelia da savaldebuloa gaformdes mxolod anali- cnobierebidan gareT gasvla. magram `gareT~, rogorc movlena,
zur-aprioruli msjelobiT. Tavis mxriv, sinTezur-aprioru- esec cnobierebis nawarmia. amitom gareT gasvliT TavisTavad
li msjelobis SesaZleblobis sakiTxi iqca TviT mecnieru- arsebul sinamdvilesTan Tanaarsebobas vaxerxebT ara uSua-
li Semecnebis SeuZleblobis sakiTxad. am mTavari problemis lo, SiSveli urTierTobiT, aramed Cveni cnobierebis mier
gadawyvetisaTvis mas sWirdeba Semecnebis mTeli meqanizmis, Seqmnili modelebiT (sqemebiT). `gareT~-icaaseTi modelia, am-
misi calkeuli detalebis, sxvagvarad SeuZleblobis princi- itom TavisTavad sinamdvilesTan Tanaarsebobas vaxorcielebT
pis dacvis gamomuSaveba ise, rom bolos miiRos ara SemTxvev- imdenad, ramdenadac yvela sxva modelebTan erTad masTan gvakav-
iTi, nebismieri, aramed gegmazomierad Semecnebis iseTi subieq- Sirebs `gareT~-is modeli, anu gareT ki ar gavdivarT, aramed
ti, iseTi obieqti, iseTi subieqturoba, obieqturobis, anu say- adamianur `gareTs~ gavyavarT TavisTavad gareTSi. es niSnavs,
ovelTaobis da zogadobis iseTi warmomavloba, iseTi WeSmar- rom Cven vcxovrobT gaadamianurebul sinamdvileSi, _ gaadami-
iteba da misi kriteriumi, mTeli Semecnebis meqanizmis iseTi anurebul gareTSi. es ki kulturaa.
konstruqcia, romelic, saboloo jamSi, garantirebuls gaxdis

198 199
11. Semecnebis SesaZlebloba dialeqtikur ma- mTel germanul klasikur filosofiaSi (fixte, Selingi, hege-
terializmSi. dialeqtikuri materializmi marqsistuli li). mxedvelobaSia SemecnebaSi Semoqmedebis momentis arse-
filosofiis saxelia. igi iZleva Semecnebis SesaZleblobis bobis aucilebloba; rom Semecneba mxolod maSin aris Sesa-
iseT gadawyvetas, romelic, ramdenadme, gansxvavdeba aRniSnuli Zlebeli, Tu obieqtsa da subieqts Soris SemecnebiTi urTier-
Tvalsazrisebisagan. es filosofia Semecnebis TeoriaSi asax- Toba maT Soris praqtikul-gardaqmniTi urTierTobis niadag-
vis pozicias ikavebs. asaxvis Teoria saerTo iyo kantamdeli ze xorcieldeba.
filosofiuri nakadebisaTvis. kantma igi kategoriulad uaryo. adamiani Teoretikosad ar ibadeba. Teoretikosad mas
dialeqtikurma materializmma misi xelaxali reanimacia moax- xdis Tavisi praqtikuli cxovreba. amitom adamiani (subieqti)
dina. asaxvis Teoriis ZiriTadi princi pebia: 1. subieqtisagan gare sinamdvilesTan, praqtikul-gardaqmniT urTierTobaSi
damoukideblad, TavisTavad arsebuli sinamdvilis arseboba. imyofeba. es urTierToba ormxrivia: erTis mxriv, Tavisi in-
2. cnobierebis mier am sinamdvilis Secnobadobis aRiareba. teresebis aRmsrulebeli adamiani saxes ucvlis, gardaqmnis,
metic, cnobierebisaTvis Semecnebis erTaderTi obieqti swored gaaadamianurebs gare sinamdviles; meore mxriv, gare sinamdvi-
igia (cnobiereba sxva araferia, Tu ara Secnobili yofiereba lec ukuzegavlenas axdens adamianze, misi unarebis Camoyali-
k. marqsi). 3. codnis (WeSmaritebis) ganmsazRvrelad obieqti bebaze. es iwvevs gare sinamdvilesa da adamians Soris urT-
miiCneva. codnis obieqturoba, misi obieqtiT gansazRvrulo- ierTobis, mizanSewonilobiT ganpirobebuli Sesatyvisobis
baa. rac Seexeba Semecnebis subieqts, SemecnebaSi mas aqtivobis gamomuSavebas, Sesatyvisi grZnobadi unarebis Camoyalibebas
funqcia ekisreba. es niSnavs-Semecnebis wamowyeba obieqtis adamianSi. cxadia, musikalur yurs SeuZlia musikis Seqmna da
saqme araa. obieqti, rogorRac, gulgrilia misi Semecneba ganx- Sesruleba, magram adamianis musikaluri yuri ver Camoyalib-
orcieldeba Tu ara. mTvare ar kiTxulobs vin an ra var me. deba masze gare sinamdvilis bgeriTi zemoqmedebis gareSe.
cnobierebiT da cnobismoyvareobiT (Semecnebis moyvareobiT) Tvali da mxedveloba ver Camoyalibdeboda masze gare sinamd-
aRWurvili subieqti kiTxulobs _ ra aris mTvare? man unda vilis sxivebis zemoqmedebis gareSe. amitom bgerebi hqmnian
asaxos igi. magram, raki subieqti aseT kiTxvas dasvams, masze yurs, sxivebi Tvals da a.S. adamianis xuTi grZnobis organos
gacemuli pasuxis ganmsazRvreli swored mTvare iqneba. Camoyalibeba msoflio istoriis nayofiao _ gveubneba k. maq-
zemoT davinaxeT, rom Semecnebis SesaZleblobis prob- si.
lema grZnobadi monacemebisadmi (SegrZnebebisadmi) gaCenilma magram gare sinamdvile adamianSi grZnobis organoebs
eWvma da undoblobam warmoSva. magram imis gamo, rom gare ayalibebs ara xelis cecebiT, SemTxveviTobiT, aramed mizanSe-
sinamdvilesTan damakavSirebeli saSualeba, informaciuli arxi wonilobiT da Sesatyvisobis princi piT. garemo sinamdvile
mxolod mgrZnobelobaa da Tanac mxolod gare sinamdvilea adamianSi ayalibebs grZnobis organoebs iseTebad, rom isini
Semecnebis erTaderTi obieqti, amitom asaxvis TeoriisaTvis ZiriTad sandod asaxaven sinamdviles. amitom is garemoeba,
grZnobadobisadmi ndobis mopoveba arsebiTia. aseTi motivis rom adamianis grZnobis organoebi yalibdebian gare sinamdvi-
Zieba iyo adreul filosofiur nakadebSi, magram sabolood lis zemoqmedebiT da mis Sesatyvisad, _ dialeqtikuri materi-
igi aradamajerebeli aRmoCnda. dialeqtikuri materializmis- alizmisaTvis grZnobadi monacemebisadmi ndobis myar garan-
aTvis saWiro Seiqmna aseTi ndobisaTvis ufro damajerebeli tias warmoadgens. amitom igive momenti Semecnebis SesaZle-
sabuTis mopoveba. am saqmeSi mas did daxmarebas gauwevs is blobis garantiadac cxaddeba. magram aseTi daskvnis mimarT
motivi, romelic gamomuSavebul iqna kantis mier, xolo Semdeg unda iTqvas, rom fsiqologiisa da fiziologiis Tanamedrove

200 201
monacemebis Tanaxmad, sinamdvileSi saqmis viTareba sul sx- viTarebis romeliRac etapze Semecnebis problemebis gadaw-
vagvaradaa. Tvali rom ferebSi gvaCvenebs sinamdviles, yuri yveta gamouval CixSi Sevidoda, iqidan gamosavali yovelTvis
mas bgerebSi aRiqvams da a.S. _ es subieqturi xedvebia. obieq- subieqtis cnebis gagebaSi Zireuli cvlilebebis SetaniT
turad ki, sinamdvileSi arsebobs gamosxivebis sixSireebi, tal- moiZebneboda. es procesi daiwyo sofistebisa da sokrates
Rebis sigrZeebi da sxv. e.i. mgrZnobeloba ise ar gvaCvenebs dapirispirebidan da grZeldeba dRemde. rodesac kote baqraZem
sinamdviles, rogoricaa igi TavisTavad. mecnierul Semec- kantis filosofias subieqtis filosofia uwoda, mas mxed-
nebas ki _ swored obieqturi situaciis dadgena moeTxoveba. velobaSi hqonda kantis filosofiaSi subieqtis cnebis udidesi
mniSvneloba. Tumca aqve imis Tqmac SeiZleba, rom kantis
filosofia obieqtis filosofiac iyo. es Cans Tundac iqedan,
12. Semecnebis subieqti da obieqti. Semecneba rom roca kanti Tavs kiTxavs _ `ra SemiZlia vicode?~ _ aq
yovelTvis warmodgenilia ori mxariT. erTia sagani, romel- aqcenti `ra~-ze keTdeba, anu Tu yovelgvari sagani ar SeiZle-
sac Seimecneben, anu Semecnebis obieqti. Semecnebis obieqti ba iqces Semecnebis obieqtad, maS rogori unda iyos igi, rom
SeiZleba iyos yvelaferi, rac ki adamianis fiqris sagani Semecnebis obieqtis statusi miiRos? zemoT ganxiluli
gaxdeba, _ materialuri sagnebi, sulier kulturuli movlene- gnoseologiuri Teoriis Sedegebi maT mier moxmarebuli Se-
bi, rwmenisa da warmosaxvis sagnebi. Tumca adamianis cnobiere- mecnebis subieqtis cnebis TaviseburebiT iyo gansazRvruli.
bas yvela CamoTvlilis Semecnebis unari rodi aRmoaCndeba. `sufTa dafis~ princi pze gaazrebulma subieqtma gansazRvra
anu, am qveynad yvelaferi Semecnebadi araa. e.i. adamianis Semecnebis SesaZleblobis problemis materialur-empiristu-
SemecnebiTi moRvaweoba misi praqtikuli cxovrebis li gadawyveta; subieqtis nativistur princi pze gaazrebam _
mTlianobas vr moicavs; Semecnebis meore mxarea adamiani, problemis racionalisturi gadawyveta; subieqtis subieqtur-
romelic axorcielebs sagnis (obieqtis) Semecnebas, anu Semec- ma karCaketilobam da mTeli sinamdvilis mis mier `me~ da
nebis subieqti. amitom yovelTvis, Semecneba maT urTierToba- `Cemi SegrZnebebi~-s kompleqsad warmodgenam, _ problemis berk-
Si iSleba. es garemoeba Semecnebis SesaZleblobis dasabuTe- lisa da hiumiseuli gadawyveta; subieqtis, misi unarebis msof-
baSi udides mniSvnelobas iZens. imis mixedviT, Tu rogor lio istoriis nayofad gaazrebam - dialeqtikur-materialis-
iqneba gaazrebuli subieqtisa da obieqtis cnebebis raoba, turi gadawyveta. rac Seexeba kants (da mTel germanul klasikur
ganisazRvreba Semecnebis SesaZleblobis dasabuTebis gzebi. filosofias), iq moxda SemecnebaSi subieqtisa da obieqtis
gnoseologiuri Teoriebis specifikuroba subieqtisa da obieq- cnebebis yvelaze kritikuli gaazreba, ris Sedegadac radikalu-
tis cnebebis specialur gagebasTanaa dakavSirebuli. gansakuTre- rad Semobrunda sakiTxisadmi midgoma. aqamde Tu miaCndaT, rom
biT xazi unda gaesvas subieqtis cnebas. dgindeba, rom Semecneba unda iqnes gamoyvanili subieqtisa da obieqtis
gnoseologiuri Teoriis gasaRebi masSi CarTuli subieqtis SesaZleblobebidan, kantma CaTvala, rom piriqiT, Semecnebis
cnebis raobaSi imyofeba; rom yovel gansxvavebul Teorias moTxovnilebebidan unda iqnes gamoyvanil-Camoyalibebuli
gaaCnia subieqtis mxolod misTvis misaRebi cneba. SeuZlebe- subieqtisa da obieqtis SemecnebiTi unarebi. kantiswina
lia erTi gnoseologiuri Teoriidan meore gansxvavebul filosofiur nakadebSi xelis cecebis gziT miiRebdnen sub-
TeoriaSi subieqtis cnebis ucvleli saxiT Semotana ise rom ieqtisa da obieqtis garkveuli gagebis cnebebs da mere maTgan
aman am Teoriebis arsebiTad erTmaneTTan gaigiveba ar gamoi- agebdnen iseT Semecnebis Teorias, ris SesaZleblobasac iZ-
wvios. amitom xdeboda, rom rodesac filosofiuri azris gan- leoda dogmaturad miRebuli subieqtisa da obieqtis cnebebi.

202 203
warumateblobis SemTxvevaSi gamosavali an skepticizmi iyo, absoluturobas, subieqtsa da obieqts Soris principul moTx-
an is, rom Tu aseTma da aseTma subieqtma da obieqtma ar mogvca ovnad rCeba SemecnebaSi maTi TavisTavadobis sxvadasxva xarisxi.
Semecnebis dafuZnebis SesaZlebloba, maSin maTi cnebebis gageba savaldebulod iTvleba romelime mxare iyos TavisTavadi,
unda Seicvalos; Tu es cvlilebac kvlav arasasurvel Sedegs xolo meore mxare misadmi subordinaciul damokidebulebaSi.
mogvcems, maSin kidev axliT unda Seicvalos da a.S. amaSi es savaldebuloa imisTvis, rom Semecnebis procesSi maTma
gamoixateba SemecnebaSi xelis cecebis gziT svla. kantma sakuTarma kanonebma erTimeoris mimarT konfliqti ar Seqmnan.
moiTxova subieqtisa da obieqtis cnebebis gaazrebuli daqvem-
debareba Semecnebis moTxovnebisadmi, rac am cnebebis gegma-
zomier gaazrebas niSnavs. amiT miRebul unda iqnes subieqti- 13. Semecnebis safuZveli da safexurebi. zemoT
sa da obieqtis cnebebis konstruirebis myari da naTeli gza, ukve iTqva, rom Semecnebis TeoriaSi Semecnebis SesaZleblo-
romelic saSualebas iZleva subieqtisa da obieqtis cnebebi bis problemasTan erTad ganixileba Semecnebis procesualuri
winaswar `daimuxtos~ zustad im programiT, romlis realiza- dinebis, misi safuZvlisa da safexurebad gaSlis sakiTxebi.
ciasac moiTxovs Semecnebis Teoria da romelsac mivyavarT amjerad, swored amis Sesaxeb unda vimsjeloT.
SemecnebaSi sxvagvari subieqtisa da sxvagvari obieqtis Seu- Semecnebis Teoriam Tavisi saqmianoba unda daiwyos an
ZleblobasTan. uSualod Semecnebis obieqtis da Semecnebis subieqtis
Semecnebis SesaZlebloba gansazRvravs ara marto sub- gnoseologiuri dapirispirebiT, an ontologiiT, anu subieq-
ieqtisa da obieqtis raobas, aramed maT Soris urTierTobis tisa da obieqtis gnoseologiuri dapirispirebis Zirebi maT
aucilebel formebs. Semecneba moiTxovs, rom subieqtsa da ontologiur urTierTobaSi unda daiZebnos. kantiswina
obieqts Soris ar iyos arc absoluturi sxvaoba da arc filosofiuri nakadebis warumateblobis mizezi isic iyo,
absoluturi igiveoba. e.i. maT Soris erTdroulad unda iyos rom Semecnebis Teoriis agebas ontologiisagan mowyvetiT
garkveuli igiveoba da garkveuli sxvaoba. amasTanave, maT Soris cdilobdnen. amaSi gamoixateboda maT naazrevSi transcenden-
igiveobrivi momenti SemTxveviTi da garedan iZulebiT Tavs- turi da imanenturi sferoebis gauvali ufskruliT gaxleCa.
moxveuli ki ar unda iyos, aramed igi gamomuSavebuli unda sabolood, filosofiaSi gakeTda daskvna _ gnoseologia an
iqnes maT Soris genetikur-ontologiuri qmnadobis procesSi. unda eyrdnobodes ontologias, an Tavad unda ikisros parale-
amitom subieqtsa da obieqts Soris SemecnebiTi urTierToba, lurad ontologiis funqciac. ratom iqca kantis filosofi-
maT Soris SemoqmedebiT urTierTobaze unda xorcieldebodes. aSi `TavisTavadi nivTi~ Seumecneblad? _ swored misi TavisTa-
iq, sadac subieqtsa da obieqts Soris SemoqmedebiTi urTier- vadobis gamo. S. nucubiZe amis Taobaze wers, _ `cxadia, rom
Toba araa, Semecneba princi pulad SeuZlebelia. swored sub- TavisTavadi sagani araviTari gziT ar SeiZleba iyos mocemu-
ieqtsa da obieqts Soris SemoqmedebiT urTierTobaSi yalib- li subieqtisaTvis, romlisTvisac igi damoukidebelia. Tu
deba maTTvis aucilebeli igiveobrivi momenti, rasac sab- Semecnebasa da sagans Soris araferi saerTo elementi araa.~
olood mivyavarT princi pebamde: _ rogoricaa subieqti, ise- Semecneba _ subieqtsa da obieqts Soris azrobrivi kavSiria.
Tivea obieqti da rogoricaa obieqti, aseTivea subieqti; ar igi SesaZlebelia mxolod maSin, Tu maT Soris winaswar
arsebobs subieqti obieqtis gareSe da ar arsebobs obieqti arsobrivi kavSiri arsebobs. obieqtsa da subieqts Soris Se-
subieqtis gareSe. miuxedavad subieqtsa da obieqts Soris mecnebiTi kavSiris ontologiuri safuZveli praqtikaa. praq-
aseTi igiveobisa, romelic sruliadac ar niSnavs am igiveobis tika ornairia: Teoriul-sulieri da sagnobriv-materialuri.

204 205
SesaZlebelia ama Tu im filosofiurma Teoriam Semecnebis yvela misi unarebis mTlianobas eyrdnoba. amitom orive safex-
safuZvlad am oridan romelime erTi airCios. mag. germanuli urze orive qmediTi unaria CarTuli. grZnobadi Semecneba
klasikuri filosofia praqtikaSi mxolod Teoriul-sulier gonebis CarTvis gareSe, rogorc kanti ityvis _ brmaa. xolo
moRvaweobas gulisxmobda. dialeqtikur materializmSi praq- goneba mgrZnobelobis gareSe, _ carieli. grZnobadi Semecneba,
tika ZiriTadad adamianis sagnobriv-materialuri gardaqmnaa, gonebis gareSe SeuZlebelia, vinaidan Semecneba msjelobis
magram orive mxolod calmxrivobis maCvenebelia. praqtika ganxorcielebas moiTxovs, ara aqvs mniSvneloba grZnobadia
orive mxaris erTianobaa. erTi ram ki cxadia _ praqtikuli igi Tu goniTi. msjeloba ki gonebis funqciaa. aq, ubralod,
safuZvlis gareSe Semecneba SeuZlebelia. adamians praqtika saqme is aris, rom Semecnebis grZnobad safexurze iseTi
ubiZgebs xeli mokidos Semecnebas. msjelobebi warmoebs, romlebic sagnis garegani mxaris ga-
sinamdvilis sagnebsa da movlenebs gaaCniaT ori mxare: momxatvelia. Tavis mxriv, abstraqtul-logikuri, anu goniTi
- garegani da Sinagani. orive am mxare TviTon sagnisTvisac Semecneba moiTxovs grZnobad-empiriul masalas, magram am safex-
aqvs mniSvneloba da adamianisTvisac. `gareganoba~ da `Sinaga- urze xorcieldeba iseTi msjelobebi, romlebic sagnis Sina-
noba~ adamianis TvaliT danaxuli ganzomilebebia. adamian- gani, arsebiTi mxareebis amsaxvelia.
isTvis sagnis garegani mxarea yovelive is, rac grZnobis rogorc grZnobad Semecnebas, ise goniT Semecnebas
organoebiT aRiqmeba. esenia: feri, suni, gemo, temperatura da gaaCnia Semecnebis Tavisi formebi. grZnobebis Semecnebis
sxva. Sinaganad iTvleba sagnis is Taviseburebebi, romelnic formebia, _ SegrZneba, aRqma, warmodgena. SegrZneba aris recep-
grZnobis organoebSi ar aRiqmeba da princi pSi arc SeiZleba torze sagnis uSualo zemoqmedebis Sedegad misi romelime
rom aRqmul iqnes. misi wvdoma mxolod gonebis meSveobiT erTi, garegani (zedapiruli) mxaris mier gamowveuli gancda.
xdeba. paralelurad, adamians gaaCnia Semecnebis ori unari: vardis surnelebis gancda aris CvenSi vardis mier gamowveu-
mgrZnobeloba da goneba. imis mixedviT, Tu Semecnebis proces- li SegrZneba. vardis suns SevigrZnobT, magram mTlianad
Si sagnis romeli mxare gvaqvs mocemuli, arCeven Semecnebis vardis yvavils aRviqvamT. anu aRqma mgrZnobelobis mier
or safexurs. Tu SemecnebaSi gvaqvs mocemuli sagnis garegani sagnis mTlianobaSi gancdaa, SegrZnebebis kompleqsia (mivaq-
mxare, maSin saqme gvaqvs grZnobad safexurTan; namdvili mec- cioT yuradReba, _ aRqma da ara aRTqma. es ukanaskneli re-
nieruli Semecnebis mizania sagnis Sinagani, arsebiTi, aucile- ligiuri terminia, romelic garkveuli pirobis micemas, da-
beli da zogadi mxaris wvdoma. aseTi Semecneba Semecnebis pirebas gulisxmobs. Zveli aRTqma, axali aRTqma). rogorc
meore safexuria. mas uwodeben goniT Semecnebas, logikur- SegrZnebis ise aRqmis Tavisebureba isaa, rom isini gulisx-
abstraqtul Semecnebas. Semecnebis grZnobadi safexuri gam- moben subieqtis saganTan uSualo fizikur kontaqts. maTi
oirCeva Tavisi konkretulobiT. meore safexuris mTavari Tavise- arsebobisa da moqmedebis dro aris axla (awmyo dro). war-
bureba misi abstraqtulobaa. Semecnebis Sedegad mecnieruli modgena SegrZneba-aRqmis gadatanaa drois sxva nawilebSi _
cnebebis, romlebic xasiaTdebian Tavisi abstraqtulobiT, Camoy- momavalSi, an warsulSi mogonebebis, an warmosaxvis meSveo-
alibeba swored Semecnebis meore safexurze xdeba. meore safex- biT sagnebis xatebis Seqmnis gziT. goniTi Semecnebis forme-
uris mTavari iaraRi logikuri azrovnebaa. ise ar unda gav- bia: cneba, msjeloba, dasabuTeba da daskvna (aqac ganvasxvavoT
igoT, TiTqos grZnobad safexurze mxolod mgrZnobeloba erTimeorisagan cneba da mcneba. am SemTxvevaSic mcneba re-
`muSaobdes~, xolo goniTi Semecnebis safexurze mxolod goneba. ligiuri terminia. moses aTi mcneba da ara aTi cneba. aris-
rogorc ukve iTqva, pirovnebis mTlianoba mis saqmianobaSi toteles hqonda CamoTvlili aTi cneba, anu kategoria da ara

206 207
aTi mcneba. mcneba _ adamianisaTvis SemuSavebuli Tavise- Sedegidan am Sedegis gamomwvevi wanamZRvrebisaken mimarTu-
buri Segoneba, moqmedebisaTvis saxelmZRvanelo normaa). mec- li daskvnaa. reduqciuri daskvna SeiZleba iyos rogorc
nieruli codna aisaxeba cnebebSi, msjelobebSi da dasabuTe- induqciuri, ise deduqciuri xasiaTis.
ba-daskvnebSi. cneba sagnis Sinagani, arsebiTi, aucilebeli
da zogadi mxaris azrobrivi gamoxatulebaa. igi ganyenebu-
lia sagnis yvela araarsebiTi, erTeuli da SemTxveviTi niS- 14. WeSmaritebis sakiTxi. mecnieruli Zieba, sab-
nebisagan da amitom abstraqtuli bunebisaa. msjeloba iseTi oloo jamSi, WeSmaritebis Ziebaa. es saqme ki imdenad rTuli
winadadebaa, sadac cnebebs Soris logikuri, aucileblobiTi da Znelia, rom rogorRac igi Tivis did zvinSi Cavardnili
kavSiris Sedegad, sagnis Sesaxeb raRacas vadasturebT an nemsis Ziebas gavs. WeSmaritebis Zieba da dadgena ki adamiani-
uarvyofT. amitom yvela msjeloba winadadebaa, magram yoveli saTvis sacicocxlod aucilebeli RonisZiebaa. misi Ziebis
winadadeba msjeloba araa. `vaSli wiTelia~, msjelobaa, ma- sirTule da siZnele gamowveulia TviTon WeSmaritebis bunebiT.
gram `momeci vaSli!~ _ msjeloba araa. mecnieruli codnis maS, ra aris WeSmariteba? martivi da trivialuri pasuxiT, _
warmoeba ZiriTadad msjelobebSia, radgan mecnierebaSi mTa- WeSmariteba aris is rac araa mcdaroba. xolo mcdarobaa is,
vari _ raRacis mtkiceba an uaryofaa. formalurma logikam rac araa WeSmariteba. e.i. cnebis doneze WeSmariteba da mc-
msjelobebi oTx klasad dayo: Tvisebriobis, raodenobis, mi- daroba sapirispiro movlenebia. adamianis doneze (sul sxvaa
marTebisa da modalobis. TiToeul klasSi Sedis sam-sami maTi RmerTis doneze gaazreba) isini erTianobaSi arian. ami-
Semdegi saxeoba: Tvisebriobis mixedviT, _ dadebiTi, uaryofi- tom pirveli, rasac xazi unda gaesvas, isaa rom WeSmariteba (da
Ti da ganusazRvreli msjelobebi; raodenobis mixedviT, _ mcdarobac) azris niSania. amitom SeuZlebelia WeSmaritebis,
zogadi, kerZoobiTi da erTeuli msjelobebi; mimarTebis mixed- rogorc azris, mocema mgrZnobelobaSi. azrs ara aqvs feri,
viT, _ kategoriuli, pirobiTi da gayofiTi msjelobebi da suni, gemo, igi ar gveZleva bgerebis saSualebiT, an SexebaSi.
modalobis mixedviT, _ problematuri, asertoruli da apodiq- WeSmariteba azris niSania da amitom mxolod moiazreba. igi
turi msjelobebi. _ dasabuTeba aris sagnis Sesaxeb raRacis sulieri movlenaa. religiaSi RmerTia WeSmariteba. amitom is
mtkicebis, an uaryofis garkveuli faqtebiTa da argumentebiT sulieri arsia, _ wminda sulia. WeSmariti, an mcdari SeiZleba
momarageba-uzrunvelyofa. daskvna aris dasabuTebis Sedegi, iyos Cveni azrebi sagnebis Sesaxeb da ara TviTon sagnebi.
romlis msvlelobis momentSi daskvnis saxiT gamomuSavdeba Cveni azri vardis Sesaxeb aris WeSmariti, an mcdari da ara
msjelobis saxiT warmodgenili SedarebiT axali azri. mec- TviTon vardi. `WeSmariti vardi~, pirdapiri gagebiT uazro
nierebaSi yvelaze gavrcelebuli daskvnis formebia indu- gamoTqmaa. igi SeiZleba gagebul iqnes mxolod gadataniTi
qciuri, deduqciuri da reduqciuri daskvnebi. induqciuria mniSvnelobiT. amas WeSmaritebis ontologiur gagebas uwode-
daskvna, rodesac gvarSi Semavali ramdenime sagnis monaceme- ben, rogorc magaliTad, gamoTqmebSi vxvdebiT `WeSmariti kaci~,
bze dayrdnobiT vaskvniT gvarSi Semavali yvela sagnis mima- `WeSmariti siyvaruli~. arc kaci da arc siyvaruli, azri ki
rT. e.i. is erTeulidan zogadis Sesaxeb daskvnaa. induqci- ara, _ sinamdvilis realuri movlenebia da amitom isini ar
uri daskvna danaskvSi Seicavs siaxles, magram TviTon daskv- SeiZleba WeSmaritebad iqnes gamocxadebuli. es gamoTqmebi
na albaTuri xasiaTisaa. deduqciuri daskvna zogadidan er- SeiZleba gavigoT gadataniTi mniSvnelobiT rogorc _ ka-
Teulis gamoyvanaa. igi logikurad gamoricxavs albaTobas, curi kaci, namdvili siyvaruli. WeSmariteba gnoseologiuri
magram siaxlis elements ar Seicavs. reduqciuri daskvna kategoriaa. amitom filosofiaSi msjeloba ZiriTadad exeba

208 209
WeSmaritebis gnoseologiur gagebas. `vardi wiTelia~ lebeli niSnebia aucilebloba da sayovelTaoba, rac WeSmar-
gnoseologiuri gamoTqmaa, radgan aq fokusireba xdeba vardis itebis obieqturobas niSnavs. filosofiaSi bevri mkvlevari
siwiTlis gamomxatvel azrze. Tu gamoTqmebis: `WeSmariti saerTod uaryofda WeSmaritebis arsebobas misi Semecnebis
kaci~, `WeSmariti siyvaruli~ nacvlad vityviT `kacuri kaci~, sirTulisa da siZnelis gamo. antikur berZnul samyaroSi
`namdvili siyvaruli~, arc aseT SemTxvevaSi iqcevian isini sofisturi moZraobis didi warmomadgeneli protagora WeS-
WeSmaritebad an mcdarobad, anu gnoseologiur winadadebebad. maritebis arsebobas uaryofda im azriT, rom SeuZlebelia
es aris gamokveTilad SefasebiTi, anu aqsiologiuri debule- yvelasaTvis savaldebulo azris arsebobis gamarTleba misi
bebi. xolo Tu mainc daJinebiT SevecdebiT `WeSmarit kacs~, gancxadebiT, adamiani aris saganTa sazomi. e.i. WeSmaritebis
`WeSmarit siyvaruls~, rogorc gamoTqmebs, gnoseologiuri ganmsazRvreli adamiania. yovel adamians Tavisi WeSmariteba
gamoTqmebis azri SevZinoT da amiT WeSmaritebis, an mcdaro- aqvs da amitom ar arsebobs yvelasaTvis savaldebulo, mkacrad
bis statusi mivaniWoT, maSin unda dadgindes da azrSi iqnes gansazRvruli erTi WeSmariteba. magaliTad, vardi, rogorc
gaformebuli ramdenad marTebulia konkretul kacs `WeSmari- garkveuli sagani, erTsa da imave dros da erTsa da imave
ti kaci~ an `kacuri kaci~ ewodos, an konkretul siyvaruls _ mimarTebaSi yvelasaTvis erTi da igive araa da mis Sesaxeb
`WeSmariti siyvaruli~ an `namdvili siyvaruli~. yvelas Tavisi azri anu yvelas Tavisi WeSmariteba gaaCnia. es
WeSmaritebis Semdegi aucilebeli niSania misi erTad- WeSmaritebis erTaderTobis zRvris gadalaxvaa, misi simrav-
erToba. am azrSi ukeT Casawvdomad moviSvelioT magaliTebi. led qcevaa. amiT mcdarobac WeSmaritebad cxaddeba, rac mc-
garkveul kiTxvaze SesaZlebelia mravalnairi pasuxi. magal- darobas, rogorc aseTs, saerTod auqmebs. WeSmariteba arsebobs
iTad, mravali pasuxia SesaZlebeli kiTxvaze, _ ramdenia or- imdenad, ramdenadac arsebobs mcdaroba. mcdarobis gauqmeba
jer ori? magram WeSmariti pasuxi mxolod erTia. SeiZleba WeSmaritebis gauqmebacaa. protagoras xelSi mcdarobis gauqme-
uaresi SemTxvevac, _ roca iseTi kiTxva ismeba, romelzec biT faqtiurad WeSmariteba iqna gauqmebuli.
mravali pasuxi gaCenilia, magram maTgan arcerTi yofila WeS- WeSmariteba yvelasaTvis aucileblobaa. anu yvelasaTvis
mariti im ubralo mizeziT, rom WeSmariti pasuxis gamomuSave- savaldebuloa. msoflio mizidulobis kanonis gamomTqmeli
ba jer ver moxerxda, an aseTi pasuxis gamomuSaveba princi pu- azri WeSmaritia imitom, rom yvela maRla agdebuli kenWis,
lad SeuZlebelia. magaliTad arsebobs Tu ara RmerTi, sulis Sesabamis pirobebSi, ukan dabruneba savaldebuloa. am azris
ukvdaveba, saiqio cxovreba? mecnierul SemecnebaSi (WeSmarite- WeSmaritebas adamiani ki ar ganapirobebs, aramed saganTa obieq-
baSi) amis gamoTqma SeuZlebelia Cveni gonebis sasrulobis turi realoba. amaSia am azris aucilebloba. xolo is, rom
gamo. es kiTxvebi ki usasrulo arsebobis mimarTaa dasmuli. igi exeba yvela kenWs da ara mxolod erTs, an ramdenimes, es
WeSmaritebasa da mcdarobas Soris princi puli sxvaoba aqa- misi sayovelTaoba anu zogadobaa. e.i. WeSmariteba iseTi azria
caa. WeSmariteba Tu erTaderTia, mcdaroba mravalia. amitom romelic aucilebeli xasiaTisaa da gvarSi Semaval yvela
mcdarobis migneba didi problema araa. im erTaderT WeSmar- saganze vrceldeba. WeSmaritebis aucileblobas da zogadobas
itebas iqiT _ yvela varianti mcdaria. amitom mcdarobis mis obieqturobas uwodeben. amitom xSirad WeSmaritebis Zalian
wvdomisaTvis xelis ceceba sruliad misaRebi xerxia. Tivis mokle gansazRvreba aseTia, _ WeSmariteba aris obieqturi
did zvinSi Znelia im erTi gadakarguli nemsis mopoveba, azri. amiT WeSmaritebis udides praqtikul mniSvnelobas es-
Torem Tivis erTi Reris misaRebad araviTari Zieba araa saWiro. meba xazi.
WeSmaritebis, rogorc garkveuli azris Semdegi auci- adamianebi sazogadoebis formiT Tanacxovrebas ewevi-

210 211
an. amisTvis maT WirdebaT momwesrigebeli da gamaerTianebe- Sifris gaSifvra misi gagebaa. azri rom pirdapir SiSveli
li Zala. aseT gaerTianebas SeuZlebels gaxdis is, rac yvela- formiT iyos teqstSi Cadebuli, misi amokiTxva yvela eris
saTvis saerTo araa. Tu WeSmariteba, sxvebisgan gansxvavebiT, warmomadgenels unda SeeZlos, magram igi SeuZlia mxolod
yvelas Tavisi aqvs, igi gamaerTianebel Zalad ver gamodgeba. imas, vinc moaxerxa am Sifris Seswavla. simboloTa Sifri ki
gamaerTianebel da momwesrigebel Zalas warmoadgens is Rire- sabolood igive enaa. teqstis wakiTxva da gageba SesaZlebe-
bulebebi, rac igiveobrivi, anu saerToa yvelasaTvis. WeSmar- lia, Tu es ena ici. cnobierebis gareT da misgan damoukide-
iteba erT-erTi aseTi saerTo, udidesi Rirebulebaa, romelic blad teqstSi Cadebulia da arsebobs simboloebiT Sedgeni-
aerTianebs Taobebs, xalxebs, kacobriobas. amitom WeSmariteba li niSanTa sistema. maTi wakiTxviT (gaSifvriT) Cndeba Sesa-
Tavisi aucileblobiTa da sayovelTaobiT (zogadobiT), anu tyvisi mniSvneloba, anu azri cnobierebaSi. sityva `deda~-s
Tavisi obieqturobiT aris adamianebis gamaerTianebeli Zala. wakiTxva mxolod qarTuli Sifris, anu qarTuli enis mcodnis
ontologiurad obieqturoba subieqtis gareT da mis- cnobierebaSi gaaCens dedis mniSvnelobis mqone azrs.
gan damoukideblad arsebobas niSnavs. aqvs Tu ara WeSmarite- da mainc, SeiZleba Tu ara WeSmaritebis obieqturoba
bas aseTi obieqturoba? es kiTxva filosofiaSi davis sagnad gavigoT misi cnobierebis gareT da misgan damoukideblad
iqca. gaCnda azri WeSmaritebis aseTi obieqturobis arsebobis arsebobis azriT? am mizniT ganvixiloT WeSmaritebis Sinaar-
Sesaxeb. umetesoba amas SeuZleblad miiCnevs im azriT, rom sobrivi gansazRvreba, romlis mixedviT WeSmaritebad iTvleba
WeSmariteba azris niSania. azri ki mxolod cnobierebaSi da iseTi azri romelic Seesatyviseba, adeqvaturia masSi asaxuli
cnobierebis meSveobiT arseboba, maSinac ki, roca WeSmariti sagnis. e.i. WeSmaritia azri, Tu igi sagans sworad asaxavs. aq
azrebi TiTqos werilobiT teqstebSia Cadebuli da amiT obieq- WeSmaritebis ori mxarea wina planze wamoweuli _ Sinaarsi
tivirebulia. saqme is aris, rom werilobiT teqstSi (Tumca da forma. WeSmaritebas, rogorc garkveul azrs, aqvs Tavisi
yvela sagani Cvens winaSe iSleba rogorc Taviseburi teqsti; Sinaarsi da forma. SinaarsSi igulisxmeba is realuri vi-
erTi udidesi teqstia mTlianad aRebuli buneba, romelic Tareba, romelic WeSmarit azrSia gamoTqmuli. magaliTad,
adamianisagan amokiTxva-wakiTxvas moiTxovs) azrebi uSualod msjelobis, _ `bunebaSi yvela cocxali mokvdavia~ Sinaarsia
SiSveli formiT ki araa Cadebuli, aramed isini iq rogorRac is obieqtur-realuri viTareba, rac bunebaSi arsebobs cocxa-
`ganivTebulni~ arian. es xdeba simboloebis SeqmniT da maTi li arsebis Tavze misi sicocxlisa da sikvdilis urTierTo-
meSveobiT, daSifvris gziT. azrebis daSifvra xdeba bgerebiT, biT. es cnobierebis gareT da misgan damoukideblad arsebu-
sityvebiT, cifrebiT, naxazebiT, cnebebiT, terminebiT, kategorie- li viTarebaa, magram WeSmaritebaSi am viTarebis forma azri-
biT da sxva simboloebiT. mecnierebaSi sxva saxis Sifria, seulia. igi WeSmaritebaSi sulierad, azris formiT arsebobs.
xelovnebaSi sxvanairi, yofiT cxovrebaSi sxvanairi da a.S. WeSmaritebis Sinaarsi ontologiurad obieqturi aRmoCnda.
magram igi mainc simboloebiT agebuli Sifria. Sifri sim- misi forma azria, rac subieqtis unaria, subieqturia. dasawyi-
bolur niSanTa sistemaa. teqstSi Sifris saxiT garkveuli sisTvis azris subieqturoba nu dagvabnevs. es araa is subieq-
simboloebia, rac raRacas niSnavs. teqstis wakiTxva am niSneb- turoba romelic adamianis fsiqologiuri da sensualisturi
is mniSvnelobis codnazea damyarebuli. qarTuli asoebi, bgerebi motivebiTaa ganpirobebuli. msjeloba exeba iseT subieq-
romelTa kompleqsi werilobiT qmnis sityva `deda~-s, garkveu- turobas romelic Sinaarsis msgavsad flobs say-
li Sifria. igi rogorc niSani, _ teqtSia, xolo misi mniS- ovelT a obas da auc ileblobas anu obieqtu robas.
vneloba teqstis `gaSifvris~ Sedegad cnobierebaSi Cndeba. filosofiaSi aseT subieqturobas didi mniSvneloba mianiWa

212 213
kantma. azrs, rogorc WeSmaritebis formis obieqturobas (auci- iaTisaa. agreTve erTimeorisagan arCeven faqtobriv WeSmarite-
leblobas, sayovelTaobas) asazrdovebs logikuri da bas da logikur WeSmaritebas. faqtobriv WeSmaritebaSi azris
gnoseologiuri aucileblobebi. WeSmariteba esaa cnobiere- faqtTan Sesatyvisobaa dafiqsirebuli. logikur WeSmariteba-
bis gareT da misgan damoukideblad arsebuli aucile- Si naCvenebia cnebebs Soris logikuri Sesatyvisoba.
blobis cnobierebis Sinagani aucileblobis saxiT
gaformeba. amitom WeSmaritebas ar SeuZlia arseboba
arc ontologiuri obieqturobisgan damoukideblad, arc 15. WeSmaritebis kriteriumi. arc Semecneba Cai-
logikur-gnoseologiuri aucileblobis mqone subieq- Tvleba bolomde dasrulebulad da arc miRebuli azri WeS-
turobisgan damoukideblad. igi maTi mTlianobaa. WeS- maritebad, sanam misi raime sazomiT Semowmeba SeuZlebeli
maritebis dadgeniT xorcieldeba SemecnebiTi moRvaweo- iqneba. WeSmaritebis aseT sazoms WeSmaritebis kriteriumi
biT trancedenturisa da imanenturi sferoebis er- ewodeba. mTeli filosofiis istoriis manZilze kriteriumis
Tianoba. obieqturobisa da subieqturobis erTianoba. problema udidesi siZnelis winaSe ayenebda filosofiur-
WeSmaritebaSi ontologiurisa da gnoseologiuris mTliano- gnoseologiur azrovnebas. kriteriumTan dakavSirebiT `wvale-
ba dadgindeba. ba~ daiwyo ukve antikur filosofiaSi da dResac jer kidev
erTimeorisagan ganasxvaveben WeSmaritebis absolutur- sadao sakiTxad rCeba kriteriumis problemis gadawyvetisas
obas da fardobiTobas. absolutur WeSmaritebad iTvleba azrovneba e.w. `mesame adamianis~ siZnelis winaSe aRmoCnda.
iseTi azri, an azris iseTi momenti, romelic absoluturad WeSmaritebaSi subieqtisa da obieqtis erTianoba unda iqnes
dasrulebulia. mas Semdgomi dazusteba aRar sWirdeba. igi miRweuli. magram rodesac maT Soris igiveobrivi momenti ar
upirobo WeSmaritebaa, anu WeSmaritebad yofnisaTvis raRac arsebobs, maT damakavSireblad raRac mesame, Sualeduri rgo-
gansakuTrebul pirobebs ar moiTxovs. igi yvela pirobiT li unda iyos Semoyvanili, rac igiveobrivi gaxdeba orive
WeSmaritebaa. fardobiTad iTvleba iseTi WeSmariteba, romel- mxarisaTvis. aRniSnuli `mesamis~ TiToeul mxaresTan dasakav-
ic Semdgom dazustebas moiTxovs, igi cvalebadia da mxolod Sireblad axali `mesameebia~ saWiro da ase usasrulod. amas
garkveul pirobebSia SesaZlebeli. Tvalsazrisis, romelic problemebis gadawyveta CixSi Seyavs. isic cxadi Seiqmna, rom
uaryofs absoluturi WeSmaritebis arsebobas da aRiarebs kriteriumi ar unda iyos arc subieqti da arc obieqti, _ es
mxolod WeSmaritebis fardobiTobas, relativizmi ewodeba. imas daemsgavseboda sasamarTlo procesze msajulad rome-
wminda, absoluturi WeSmariteba mxolod RmerTs miewereba. lime mokamaTe mxare rom daeniSnaT. imTaviTve daiwyo xangr-
rac Seexeba adamianur WeSmaritebas, igi ganixileba absolu- Zlivi Ziebebi kriteriumTan dakavSirebiT. erTni WeSmaritebis
turi da fardobiTi WeSmaritebis mTlianobad; e.i. adamianuri kriteriumad adamians gamoacxadeben _ saganTa sazomi adamian-
azri Seicavs rogorc iseT elementebs, romlebic dasrulebu- iao; meoreni, _ WeSmariti azris sicxades. Tu azri imdenad
lad da srulyofilad SeiZleba CaiTvalos, anu is Seicavs cxadia, rom masSi eWvis Setana SeuZlebelia, _ maSin igi WeSmar-
absoluturi WeSmaritebis elementebsac da iseTsac, romel- itia; mesameni, _ logikurobas. Tu azri logikurad gamom-
sac Semdegi dazusteba-srulyofa sWirdeba, anu rac fardobi- dinareobs aqamde mopovebuli azrebidan _ igi WeSmaritia; meoTx-
Ti xasiaTisaa. absoluturi da fardobiTi WeSmaritebis er- eni, _ sargeblianobas, Tu azri saqmeSi momgebianad amuSavda, _
Tianobas WeSmaritebis konkretuloba ewodeba. amitom WeSmar- is WeSmaritia; mexuTeni, xmaTa umravlesobiT, _ azrs, romelsac
iteba, romelsac adamiani flobs, yovelTvis konkretuli xas- umravlesoba endoba-WeSmaritia; meeqvseni _ koherentobas, Tu

214 215
axali azri umtkivneulod Cajda ukve arsebul sistemaSi _ Ti gageba odnavadac ver iZleva saSualebas gamocxadebul
WeSmaritebaa. meSvideni _ mizez-Sedegobriobis safuZvel-Sede- iqnes igi subieqtisa da obieqtis erTianobis safuZvlad. aseT
gTan gaigivebiT azrebs Soris logikur kavSirebs sagnebze pirobebSi cnobierebas mainc sWirdeba Tavisi imanenturi sam-
mizez-Sedegobrivi urTierTobis prestabeluri harmoniis ax- yarodan misTvis ucxo transcedentur samyaroSi gasvla. praq-
snaSi. mTel am ZiebebSi erTi ram saerToa _ es iyo mcdeloba tikis aRniSnuli gagebac mTlianad transcedenturi sferos
kriteriumad wamoeyenebinaT Semecnebis miRma mdgomi instan- nawilia. amitom kriteriumis problema tradiciuli siZneleebis
cia. Semecneba xorcieldeba rogorRac TavisTvis. mis garkveul winaSe rCeba. aris praqtikis gagebis meore variantic. igi
etapze damTavrebisa da Sedegis miRebis Semdeg, es rezultati ZiriTadad gamomuSavebul iqna kantisa da misi mimdevrebis
Semecnebis miRma mdgom instanciasTan miaqvT da misgan cdi- (fixte, Selingi, hegeli) mier da gulisxmobs adamianis Teor-
loben gaigon WeSmaritebis TvalsazrisiT, ramdenad damakmay- iul-sulier gardaqmniT moRvaweobas. am Tvalsazrisis mixed-
ofilebelia igi, verc am zogadma princi pma da verc erTma viT, adamianis SemecnebiT moRvaweobas saqme aqvs swored Teo-
calke aRniSnulma kriteriumma damajerebloba ver moi pova. riul-sulier gardaqmniT moRvaweobaSi Camoyalibebul si-
bolos, azrovneba mivida dilemamde, _ an monaxuli unda iqnes namdvilesTan. am sinamdvilis Seqmnisa da Semecnebis procesi
iseTi mesame, romelsac, Tavis mxriv, axali mesame aRar dasWird- erTi da imave princi piT xdeba. amiT WeSmariteba ara marto
eba; an kriteriumis problema ise unda gadawydes, rom damakav- azria sagnis Sesaxeb, aramed igi misi arsebobis sabuTia. ra-
Sirebeli mesame saerTod saWiro ar iyos. ukanaskneli moTx- tom sWirdeboda tradiciul filosofias obieqtisa da azris
ovna imasac gulisxmobs, rom kriteriumi Semecnebis miRma iqiT kriteriumad raRac sxva instancia? _ imitom, rom TviTon
instancia ki ar unda iyos, aramed mis xdomilebaSi myofi da isini iyvnen erTimeoris mimarT aseTive sxvani. amitom, roca
masSi aqtiurad moqmedi. mxolod aseT pirobebSi Seasrulebs mosarigebeli mxareebi erTimeoris mimarT sxvani (ucxoni)
igi kriteriumis funqcias. aRniSnuli dilemis pirveli vari- arian, morigebisaTvis maT axali sxva sWirdebaT. magram Tu
anti ganxorcielebul iqna dialeqtikur materializmSi. sub- maT morigebisaTvis axali mesame sxva aRar sWirdebaT, e.i.
ieqtisa da obieqtis damakavSirebel mesamed CaiTvala praqti- saWiroa TviTon obieqtsa da subieqts Soris moixsnas arsebi-
ka, romelic Canafiqris mixedviT gamoricxavda axal mesames. Ti sxvaoba, raTa moixsnas sxvaoba WeSmaritebasa da kriteri-
magram es varianti aradamajerebeli aRmoCnda. gvisabuTeben, ums Soris. es iwvevs Teoriul-sulieri gardaqmnis procesSi
rom praqtikaa Semecnebis safuZveli. subieqtisa da obieqtis, sagnis Seqmnisa da misi Semecnebis igiveobas. amis Semdeg
transcendenturisa da imanenturis dakavSireba praqtikis WeSmaritebis kriteriumad Semecnebis normebis zusti dacva
niadagze xdeba. amitom kriteriumic praqtikaa. am Tvalsazri- cxaddeba. WeSmaritebis kriteriumisadmi es midgoma didi xnis
sis aradamajerebloba Cans, jer erTi, imaSi, rom praqtika winaT Camoyalibebuli iyo maTematikaSi. mag. Tu movindomebT
subieqtsa da obieqts praqtikuli interesebiT akavSirebs. mravalniSna ricxvis mravalniSna ricxvze gamravlebas, intu-
WeSmaritebaSi ki maTi kavSiri Teoriuli interesebiTaa dakav- iciurad gonebas ar SeuZlia zusti pasuxis ganWvreta. romc
Sirebuli da swored Teoriuli dasabuTebis mqone unda iyos. SeZlos, misi WeSmaritebaSi darwmunebis kriteriumi ar gveqne-
aq mniSvnelovania is, Tu rogor gavigebT TviTon praqtikis ba. amitom mivmarTavT Semdeg xerxs. jer zustad vayalibebT
raobas. Tu masSi vigulisxmebT adamianis mier sinamdvilis gamravlebis zust maTematikur normebs, Semdeg am normebiT
sagnobriv-gardaqmnis process, es erTia, swored asea gagebuli vawarmoebT gamravlebas. miRebuli pasuxis WeSmaritebis da-
dialeqtikur materializmSi praqtikis raoba, magram misi ase- dastureba (kriteriumad yofna) arafers SeuZlia, garda erTi-

216 217
sa. miRebuli namravli WeSmaritad CaiTvleba, Tu gamravlebis da igi azris niSania. siswore (`sworia~) logikuri terminia
yvela maTematikuri norma skrupulozurad iqneba daculi. da igi azrovnebis niSania. Cveni azrebi SeiZleba iyos WeSmar-
zogadad, es niSnavs, rom Semecnebis normebis dacva aris Semec- iti an mcdari. xolo Cven SeiZleba vazrovnebdeT sworad an
nebis, anu WeSmaritebis kriteriumi. imis gamo, rom sxvadasxva arasworad. sworia is azrovneba, romelic xorcieldeba
mecnierebaSi, sxvadasxva sferoSi, sxvadasxvanair movlenebTan logikuri normebis dacviT. xolo azrovneba, romelSic adg-
gvaqvs saqme _ Semecnebac yvelgan specifikuria. aqedan gamom- ili aqvs logikuri normebis uxeS darRvevebs _ araswori
dinare, Semecnebis savaldebulo normebic sxvadasxvanairia. azrovnebaa. esaa alogikuroba. swori azrovneba Semecnebis,
es imaze miuTiTebs, rom ar SeiZleba yvelgan da yvelaferSi anu WeSmaritebis miRwevis aucilebeli, magram arasakmarisi
veZioT yvelasaTvis Tanabrad misaRebi kriteriumi. Semecnebis pirobaa. mas uSualod ar evaleba WeSmaritebasTan miyvana. mas
formaTa mravalgvarobas mivyavarT WeSmaritebis kriteriumis uSualod arc mcdarobis dadgena evaleba. logikis daniS-
mravalferovnebasTan. am gagebiT zemoT CamoTvlilma istori- nulebaa azri, mcdari iqneba igi Tu WeSmariti, swori azrovnebis
ulad wamoyenebulma kriteriumebma SeiZleba Seasrulon Sedegi iyos. gamoiricxos alogikuroba azrovnebaSi. swori
garkveul sferoSi da garkveul momentSi kriteriumis funq- azrovneba logikuri azrovnebaa. es ukanaskneli azrebs Soris
cia, magram maTi universaloba unda gamoiricxos. aucileblobiTi kavSirebis ganxorcielebaa. esaa situacia,
roca winaswar safuZvlis (wanamZRvrebis) saxiT mocemuli
gvaqvs garkveuli azrebi (debulebebi) da iqidan aucileblo-
16. WeSmariteba, siswore, simarTle da sibrZne. biT gamogvyavs (vaskvniT) axali azri (debuleba). siswore da
xSirad werilobiT teqstebSi an zepir metyvelebaSi viyenebT WeSmariteba erTi da igive araa. amitom es axali azri SeiZle-
azrebis amsaxvel iseT terminebs, romlebic garkveul msgavse- ba mcdari da SeiZleba WeSmariti iyos, anu swori azrovneba
baSi modian WeSmaritebasTan, ris gamoc, maT Soris gansxvave- axali azris WeSmariteba-mcdarobaze `pasuxs ar agebs~. igi
bas veRar vamCnevT, an Segnebulad aseT sxvaobas mniSvnelobas `pasuxismgebelia~ imaze, rom axali azri (danaskvi) aucile-
ar vaniWebT da WeSmaritebas da terminebs lamis sinonimuri blobiT gamomdinareobdes gamosavali safuZvlidan (wanamZRvre-
mniSvnelobiT movixmarT; aseTi terminebia: siswore, simarTle, bidan). mag. Tu gamosaval safuZvlad gvaqvs debulebebi: pirve-
sibrZne. mag. ama Tu im gamoTqmuli azris mimarT SeiZleba li, _ yvela cocxali arseba mokvdavia; meore, _ qva cocxali
Tqvan _ WeSmariti azria; Tqvan, rom es marTali azria, an is, arsebaa. swori azrovneba aseTi wanamZRvrebidan amosvliT,
rom igi brZnuli azria. am terminebis aseTi `Tavisufali~ aucileblobiT migviyvans danaskvTan, _ qva mokvdavia, aseTi
gamoyeneba praqtikul cxovrebaSi, rogorc wesi, araviTar winaaRm- danaskvi logikurad sworia, magram gnoseologiurad _ mc-
degobas da gaugebrobas ar iwvevs, magram aRniSnuli termineb- dari. e.i. misi mcdarobis mizezi logikaSi (azrovnebis sis-
is zustad da daniSnulebiT gamoyenebis pirobebSi maTi aR- woreSi) ki araa, aramed amosavali meore wanamZRvris mcdaroba-
reva ar SeiZleba. isini sinonimebi ar arian. es terminebi da Sia. aqve isic unda iTqvas, rom sxva aris WeSmariteba da sul
maTTan erTad sikeTe da mSveniereba, marTlac kargaven erTma- sxvaa WeSmaritebis dadgenis procesi. am ukanasknelisaTvis
neTs Soris gansxvavebas, oRond RmerTis doneze. aq yvelaferi savaldebuloa rogorc swori (logikuri) azrovneba, ise safuZ-
WeSmaritebaSi erTiandeba. TviTon RmerTia WeSmariteba. vlis WeSmariteba. xolo Semecnebis mier ukve dadgenili azris,
azrebi azrovnebis mier iwarmoeba. amitom azri sxvaa rogorc Sedegis, mTavari niSani misi WeSmariteba an mcdar-
da sxva aris azrovneba. WeSmariteba gnoseologiuri terminia obaa.

218 219
msgavsi situaciaa termin _ `marTalsa~ (simarTle) da sibrZnisaTvis erT-erTi arsebiTi momentia, magram sibrZne,
`WeSmaritebas~ Soris. xSirad `WeSmaritebis~ adgilas gamoiy- TavisTavad, gacilebiT mets niSnavs, vidre WeSmariteba. si-
eneba termini _ `marTali~, magram zusti midgomis pirobebSi, brZneSi adamianis pirovnuli mTlianoba ikiTxeba. adamiani
termini `marTali~ adamianis qmedebis, qcevis niSania da ara mcxovrebi arsebaa. mas yvela unari cxovrebis warmarTvi-
azris. Cven vmoqmedebT; Cveni qceva an marTebulia, an umarTe- saTvis sWirdeba. cxovrebaSi. yvelaze mTavari cxovrebiseuli
bulo: umarTebuloni varT, anu vtyuT qcevebSi. WeSmariteba nabijebis gadadgmaa. adamianis cxovreba aseTi nabijebis meS-
Tu gnoseologiuri terminia, simarTle samarTleblivi ter- veobiT iqmneba. sibrZne kompleqsuri movlenaa da igi adamia-
minia. amas samarTlebriv sferoSi SevyavarT. samarTali ki nuri unarebis mTlianobiT iqmneba. sibrZne moiTxovs azrovnebas,
ZiriTadad qcevebis sferoa. SeiZleba azrovnebis sferoSic azrebs, qmedebebs, nebisyofis simtkices da kidev bevr unars,
aRmovCndeT marTali an mtyuani. es maSin, roca Cveni azrovne- magram maT Soris, albaT, mTavar elementebad unda CaiTvalos
ba qcevebis statusSi adis. aseT statuss azrovneba aRwevs arCevanisa da gadawyvetilebis miRebis unari da praqtikuli
maSin, roca Segnebulad, raRac miznis misaRwevad vcdilobT qmedebis ganxorcielebis SesaZlebloba, e.i. sibrZne ara uSu-
vicruoT, an ar vicruoT. sicrue ukve qmedebaa, Tumca _ sulieri alo azris, aramed garkveul azrze dayrdnobiT _ arCevanis,
qmedeba. azris doneze WeSmariteba da mcdaroba adamians sa- gadawyvetilebis da im praqtikuli nabijis gadadgmis niSania,
marTlebrivi pasuxismgeblobis miRma ayenebs. sityvis Tavisu- romelsac cxovreba pirovnebisaTvis sasurveli mimarTulebiT
fleba azris Tavisuflebaa. azris Tavisufalia samarTlebrivi miyavs.
pasuxismgeblobisgan, iqneba igi WeSmariti, Tu mcdari. demokrati-
is pirobebSi yovel adamians aqvs ufleba iqonios da gamoTq-
vas sakuTari azri, miuxedevad misi WeSmariteba-mcdarobisa. 17. intuicia. Semecnebis procesSi, realuri sagani
magram demokratiac ebrZvis iseTi Segnebuli tyuilis (si- mgrZnobelobas uSualod eZleva. amas grZnobad Wvretas uwode-
cruis) gamoTqmas da gavrcelebas, rasac sxvebi zianis momtan ben. e.i. mgrZnobeloba uSualod Wvrets sagans. Tvali pirda-
SecdomaSi Seyavs. termini `samarTali~ warmoebulia `sima- pir da uSualod xedavs (Wvrets) magidas. es unari cxovelsac
rTlidan~. samarTalSi, pirvel rigSi, Seracxadia anu samarT- gaaCnia. adamianuri Semecnebis mizania sagnis Sesaxeb WeSmar-
lebrivi pasuxismgeblobis matarebelia adamianis (moqalaqis) itebis dadgena. WeSmariteba idealuri movlenaa. mas ara aqvs
qcevebi. amitom, adamianis qcevebi samarTlebrivi kanonebiT materialur-fizikuri Tvisebebi. amitom kiTxvaze, SeuZlia Tu
normirebulia, romelTa darRveva idevneba (dasjadia). aqedan ara mgrZnobelobas WeSmaritebis iseTnairadve Wvreta, rogorc
gamomdinare, _ simarTle adamianis qcevis samarTlebriv normebT- realuri sagnebis, _ pasuxi, cxadia, uaryofiTia. es rom Sesa-
an Sesatyvisobaa. rusTaveli gveubneba, _ `qmna saqmisa sa- Zlebeli iyos, maSin rogorc erTma filosofosma ixumra, cx-
marTlisa xesa Seiqms xmelsa nedlad.~ aq xazi esmeba `qmnas~ ovelebi adamianebTan SedarebiT profesorebad mogvevline-
anu qcevas, moqmedebas, romelic samarTlis saqmea, e.i. simarTle bodneno. mxedvelobaSi hqonda is garemoeba, rom garkveuli
qmedebis, qcevis niSania. ZiriTadad adamianis qcevis niSania saxeobis cxovelebs mgrZnobelobis unarebi adamianze ukeT
zneobac. rac Seexeba WeSmaritebas, igi im azris niSania, romelic aqvT ganviTarebuli. WeSmaritebas, rogorc idealur movlenas
SesatyvisobaSia masSi asaxul saganTan. ar SeuZlia garegan mgrZnobelobaze iseTi zemoqmedebis moxdena,
pirdapiri gaigiveba ar SeiZleba arc WeSmaritebisa da romliTac igi masSi SegrZnebebs da aRqmebs gamoiwvevs. gare
sibrZnisa. cxadia, sibrZne eyrdnoba WeSmaritebas. WeSmariteba sinamdvilis adamianis imantentur samyarosTan damakavSirebe-

220 221
li xidi fsiqikaa. gare sinamdvilis sagnebi zemoqmedeben meqanizmis, aseve operatiulobis TvalsazrisiT.
grZnobis organoebis receptorze da iwveven garkveul Seg- filosofiaSi intuiciis problemasac gaaCnia Tavisi
rZnebebs da aRqmebs. es ukanasknelni ar warmoadgenen WeSmar- istoria. isic dakavSirebulia Semecnebis TeoriaSi gaCenil
itebas. isini mxolod mgrZnobelobis fsiqikuri pasuxia gama- siZneleebTan da maTi daZlevis mizniT moxmobilia intuicia.
Rizianebelze. amis Semdeg keTdeba, vTqvaT ase _ mtkiceba imis antikur saberZneTSi mas mimarTavdnen demokrite, gansakuTre-
Sesaxeb, rom goneba (inteleqti) aRniSnul SegrZnebebsa da biT platoni, romelic intuicias gonebis umaRles unarad
aRqmebs gaaanalizebs, Taviseburad daamuSavebs da Sedegad Tvlida. intuicia misTvis iyo Taviseburi `Signidan xedva~.
daadgens sagnis Sesaxeb WeSmaritebas. magram aseTi mtkicebebi misi saSualebiT goneba wvdeba ucvlel da maradiul ideebs,
bevr winaaRmdegobebs waawyda. am winaaRmdegobebis daZlevisa romlebic adamianisagan damoukideblad ideaTa samyaroSi
da gadalaxvis mizniT, filosofiurma azrovnebam Semecnebis arseboben. ioane petriwi mas absoluturad Seumcdar xedvas
TeoriaSi mravali gza mosinja, ris Sedegad warmoiSva empi- uwodebs. axal droSi dekartis azriT, esa Tu is mecnieruli
rizmi, racionalizmi, skepticizmi, agnosticizmi, asaxvis Teor- Teoria amosaval wertilad aqsiomatur debulebebs iyenebs,
ia, transcendenturi filosofia. yvela es `izmebi~ iyo im romlebic intuiciis gziT miiReba. kantis filosofiaSi daisva
gamaSualebeli igiveobrivi momentis Zieba, romelic uzrunve- inteleqtualuri Wvretis sakiTxi, magram man misi SesaZle-
lyofda transcendenturi sagnis Sesaxeb cnobierebis imanen- bloba adamianis sferoSi gamoricxa da igi mxolod RvTae-
tur sinamdvileSi WeSmaritebis dadgenis SesaZleblobas; ma- briv unarad CaTvala. b. paskali amCnevs gonebis SemecnebiT
gram bolomde srulyofilad da damajereblad verc erTma uZlurebas da mas upirispirebs natif alRos, rac igivea, rasac
ver SeZlo dasaxuli amocanis Tanmimdevrulad Sesruleba. intuicias uwodeben. aseve, Tavisi iracionalizmis safuZvels
amitom Cndeba kiTxva _ iqneb ise, rogorc grZnobad WvretaSi, Sopenhaueri gonebisadmi intuiciiT dapirispirebaSi xedavs.
mgrZnobelobas uSualod eZleva sagani, inteleqtsa da WeSmar- Semecnebis introspeqtuli meTodic ZiriTadad intuiciur
itebas Soris gamaSualebeli rgolis Zieba sruliad zedme- xedvazea dayrdnobili. me-19-me-20 ss-Si frangi filosofosis
tia da gonebasac (inteleqts) uSualod eZleva WeSmariteba? anri bergsonis mecadineobiT intuiciis Tema kidev ufro
es inteleqtualuri Wvretis SesaZleblobis sakiTxia. misi gaaqtiurda, ramac filosofiaSi mTeli moZraoba gamoiwvia
mokled gamoTqmaa intuicia, intuiciis sakiTxi. es niSnavs, rom `intuitivizmis~ saxelwodebiT. intuiciis realur arsebobas
saganTan yovelgvari empiriuli, logikuri an apriorul-tran- TviTon faqtebic adastureben, magram misi arsebobisa da kvle-
scendenturi kavSirebis gareSe gonebas SeuZlia WeSmaritebis vis aucileblobis Sesaxeb naklebad daoben. dava midis imis
uSualo Wvreta. inteleqtualuri Semecneba WeSmaritebis dad- Taobaze, Tu ra zomiTaa igi CarTuli SemecnebiT procesSi da
genamde, azrovnebiTi moZraobebis saxiT, garkveuli winaswari ra funqcia eTmoba mas.
samuSaoebis Sesrulebas moiTxovs. rac Seexeba inteleqtu- intuiciasTan dakavSirebiT a. bergsonis Tvalsazrisi
alur Wvretas, anu intuicias, misi pirdapiri gageba, aseTi Zalian zogadad aseTia. arsebobs realuri sinamdvile. adami-
moZraobebis Sesrulebas gamoricxavs. igi uSualod daJinebiT ans am sinamdvilis WeSmaritebaSi asaxva surs. realur sinamd-
umzers (sityva `intuicia~, laTinurad swored amas niSnavs) vileSi mimdinareobs sagnebisa da movlenebis moZraoba. cvale-
WeSmaritebas. adgili aqvs WeSmaritebis wvdomis myisierebas badobis uwyveti nakadia am nakadSi CarTulia yvela sagani.
yovelgvari procesualuri safexurebis gasvlis gareSe. e.i. maT ori mxare aqvT. erTi, romelic moZraoba-cvalebadobis
intuicia cvlis mecnierul Semecnebis process, rogorc misi miuxedavad, saganSi inarCunebs Tavis garkveulobas, mdgradobas,

222 223
ucvlelobas. dRemde arsebuli mecnierebis istoria imis maCvene- briv suraTebs warmoadgenen. magram sagnebs aqvT meore mxarec.
belia, rom adamianis mecnierul Semecnebas saganSi, pirvel es maTi mudmivad moZravi cvalebadi mxarea, rac maTi individ-
rigSi, swored es mxare ainteresebda. adamiani sagnis warmav- ualobis ganmsazRvrelia. masSi aris erTeuli sagnis arseba.
lobaSi mis waruvalobas, mis mdgradobas, _ igiveobrivs eZeb- igi mudam mecnieruli Semecnebis miRma rCeba. SeuZlebelia
da; sagnis arseba, rac mecnieruli Ziebis obieqtia, swored misi cnebaSi gamoxatva. misi Semecneba xdeba ara diskursis,
sagnis am mxareSi eguleboda. es mxarea sagnis zogadobis, aramed intuiciis meSveobiT. saboloo jamSi, bergsoni mTli-
aucileblobis matarebeli. erTi sityviT, bergsons imis Tqma anad uars ar acxadebs diskursiul Semecnebaze. igi rogor-
unda, rom aqamde mecnierebis istoria swored sagnis am mxriv Rac intuiciis ganxorcielebis sabaziso viTarebad ganix-
Semecnebis istoriaa. igi upirispirdeba aseT tradicias. mas ileba, magram TviTon intuiciuri Semecnebis struqturaSi
miaCnia rom am gziT sinamdvilis Sesaxeb WeSmaritebis wvdoma Sinaarsobrivad ver monawileobs.
SeuZlebelia. saqme is aris, rom bergsonis azriT, sagnebis intuiciasTan dakavSirebiT igive SeiZleba iTqvas, rac
arseba ara maT zogadobaSi, aramed maT individualobaSia. hermenevtikuli gagebis mimarT. isic xom intuiciis gziT
sagnis Seswavla misi individualobis Seswavlaa. sagnis Sesaxeb xorcieldeba. cxadia, SeuZlebelia diskursiuli Semecnebis
dadgenil WeSmaritebaSi swored misi individualoba unda bergsoniseul Sefasebas daeTanxmo, radgan SeuZlebelia zog-
iyos dafiqsirebuli. zogadoba konkretuli sagnis arseba ki adis Semecnebis mniSvnelobis gadaWarbeba, magram isic cxadia,
ar aris, aramed im gvaris arsebaa, romlis wevric mocemuli rom diskursiuli Semecneba yovelTvis xasiaTdeba Tavisi
sagania. amitom is, rac mdgradia, ucvlelia, zogadia _ gvaris siZneleebiT da arasrulyofilebiT. amitom misi naklovanebe-
gamoxatulebaa da ara individisa. amasTanave, yuradsaRebia is bis Semavsebel Zalad intuiciis arseboba sruliad misaRebi
garemoeba, rom bergsoni sicocxlis filosofiis warmomad- movlenaa. amas adasturebs sibrZne, rogorc adamianis mier
genelia da misi interesis obieqtia individis sicocxle, cxovrebis mTavari sulieri iaraRi. sibrZne aucileblad Se-
raSic Semdeg mas daesesxeba eqsistencialisturi filosofia. icavs intuiciis moments.
sagnis uZravi, mdgradi mxaris Semecneba warimarTeba mecnier-
ul diskursiuli SemecnebiT. aq adgili aqvs analizis pro-
cess, ris Sedegadac sagani daiyvaneba azriseul Stampze. es 18. mecnieruli Semecnebis ZiriTadi meTode-
miRebuli mecnieruli cnebaa. bergsonis mier cnebebi Tavise- bi. adamianis mier nebismieri saqmis ganxorcieleba misi Ses-
buri statikuri Stampebia, romlebSic sagnebi aisaxebian Tavis rulebis garkveul meTodebs moiTxovs. meTodis mTavar daniS-
uZraobaSi, gaqvavebulobaSi da amitom ar SeuZliaT sagnis nulebad yovelTvis iTvleba dasaxuli miznis meti efeqtur-
namdvili arsi gadmoscen. ar SeiZleba maTSi miRweuli iyos obiT miRweva. es gansakuTrebiT iTqmis Semecnebis procesSi.
WeSmariteba. am cnebebis meSveobiT mecniereba moZravSi uZravs, mecnieruli Semecneba sagnis siRrmiseul arsebaSi wvdomas
cvalebadSi ucvlels xedavs. yovelive es SeiZleba Sevadar- saWiroebs, sagnebs ki aqvT tendencia misi arsebis SeniRbvis,
oT fotoaparatiT gadaRebul aboboqrebuli zRvis talRebis, dafarvis. amitom garkveuli meTodi, xerxia saWiro, riTac
an qarian amindSi aSlili Rrublebis suraTs, sadac dafiq- adamiani aiZulebs sagans, Caaxedos Tavisi arsebis siRrmeSi.
sirebulia am stiqiebis statikuri mdgomareoba. magram am amasTanave, SemecnebiTi procesi ver iqneba mouwesrigebeli,
movlenebis arseba maT moZraobaSia, risi suraTSi dafiqsire- qaosuri movlena. igi gegmazomier moqmedebas moiTxovs. Semec-
bac ver xerxdeba. mecnieruli cnebebi sinamdvilis aseT azro- nebis meTodebi am mxrivac princi pul rols asrulebs. Semec-

224 225
nebaSi gamomuSavebulia garkveuli meTodebi, uromelisodac eqsperimenti. xSirad erTmaneTTan aigiveben eqsperi-
am sferoSi warmatebebi SeuZlebeli iqneboda. Semecnebis me- mentsa da cdas. filosofiaSi cda igivea, rasac gamocdilebas
Todebi Semecnebis procesSi saSualebaTa im kompleqsur er- uwodeben. masSi igulisxmeba sagnis mgrZnobelobaze zemo-
Tianobas warmoadgens, romelsac arsebiTi mniSvneloba eZle- qmedeba da garkveuli aRqmis gamowveva. aseT dros ityvian, _
va mTavari miznis ganxorcielebaSi _ WeSmariteba-mcdarobis sagani cdaSi, gamocdilebaSi mogveca. eqsperimenti, gansakuTrebiT
dadgenis saqmeSi. aseTi meTodi mravalia. ganvixiloT zogi sabunebismetyvelo mecnierebebSi, kvlevis yvelaze mniSvnelo-
maTgani. vani meTodia. mecnierebas, sadac eqsperimenti kvlevis wamyvani
dakvirveba da TviTdakvirveba. es sagnebisa da mov- meTodia, eqsperimentul mecnierebas uwodeben, mag. eqsperimen-
lenebis Seswavlis nacadi meTodia. dakvirveba aris sagnis tuli fsiqologia. xSirad uSualo dakvirvebaSi ar mJRavnde-
moZraoba-cvalebadobaSi sistemuri mTlianobis suraTis Seqm- ba sagnisa da movlenebis arsebiTi mxare. amasTanave, dakvirve-
na. dakvirveba gamoiyeneba im saganTa da movlenaTa mimarT, baSi adgili aqvs sagnis bunebriv arsebobaSi Caurevlad, rogor-
romlebic moZraobaSia da droSi garkveulad icvleba. am Rac `Soridan~ dakvirvebas. eqsperimentis meTodi iTvaliswinebs
cvalebadobaSi vlindeba maTi arsebiTi buneba. e.i. dakvirveba sagnis bunebriv arsebobaSi gamiznul, aqtiur Carevas im mizniT
SesaZlebelia da praqtikulad saWiroa ganmeorebadi movle- ki ara, rom mis Sinagan arsebaSi raime cvlileba Seitanos,
nebis mimarT. mzis dabneleba mxolod erTxel rom momx- aramed imisaTvis, rom sagani Caayenos iseT eqstremalur situ-
dariyo da misi meored moxdena sruliad gamoricxuliyo, es aciaSi, rodesac mkvlevari rogorme aiZulebs mas, Tavisi Sina-
SemTxveviTobad CaiTvleboda. amitom amiT adamiani arc dain- gani bunebis kari gauRos da mis arsebaSi Caaxedos. amitom
teresdeboda, radgan mecniereba ikvlevs aucileblobas da ara mkvlevari xelovnurad qmnis iseT situacias, romlis pirobeb-
SemTxveviTobas. ar dainteresdeboda imitomac, rom masTan Sic ukeT vlindeba sagnis arsobrivi buneba. esaa eqsperimen-
momavali Sexvedris imedi ar eqneboda. verc Seiswavlida, rad- tis, rogorc kvlevis meTodis Tavisebureba. eqsperimentis calke
gan masze dakvirvebis saSualeba ar eqneboda. movlenis gameo- saxeobaa e.w. azrobrivi eqsperimetri. aq yvelaferi azrovneb-
reba SesaZleblobas da molodins qmnis adamianis masTan is sferoSi keTdeba, azrebis logikuri kavSirebis meSveobiT.
xelaxali Sexvedris, risTvisac igi momzadebuli unda iyos. igi warmoadgens sakvlevi procesis Teoriul modelirebas,
es ki am movlenis codnis niadagze xdeba. codnisaTvis masze romelic teqnikuri saSualebebiT ki ar warmoebs, aramed gani-
dakvirvebaa saWiro. TviTdakvirveba gamoiyeneba adamianis Wvriteba mxolod azovnebiTi saSualebebiT.
sulieri (msoflmxedvelobrivi, fsiqologiuri, zneobrivi, es- modeli da modelireba. zogierT obieqtze did xar-
Tetikuri, religiuri, samarTlebrivi) movlenebis Seswavlis jebTan da riskTan dakavSirebiT uSualod eqsperimentis Catare-
procesSi. erTi adamiani meorisaTvis Taviseburi unikumia. ba ar xerxdeba. amitom qmnian sakvlevi obieqtis msgavs xe-
Seswavlis mizniT, mis sulSi pirdapiri SeRweva da dakvirve- lovnur analogs, romelSic realizebulia sakvlevi obieqtis
bis warmoeba SeuZlebelia. SesaZlebeli mxolod arapirdapi- ara yvela niSan-Tviseba, aramed mxolod is maxasiaTeblebi,
ri gziT dakvirvebaa. igulisxmeba misi gamovlenili qmedebe- romlebze dakvirvebac sakvlevi obieqtis Seswavlis saSuale-
bisadmi dakvirveba da iqidan daskvnebis gamotana. agreTve, bas iZleva. aseTi xelovnuri analogi warmoadgens sakvlevi
radgan adamianebs igiveobrivi, gamaerTianebeli niSnebi aqvT, obieqtis models. modelis Seqmna da masze eqsperimentis Catare-
SesaZlebeli xdeba sakuTar Tavze dakvirvebiT da analogiiT ba _ modelirebaa.
daskvnebis gakeTeba _ zogadad adamianis mimarT. hi poTezurobis meTodi. hi poTeza winaswar varaudze

226 227
agebuli iseTi mosazrebaa, romelic arc bolomde dasabuTebu- erTis mxriv, amovikiTxavT mis istorias Tavisi detalebiT; es
lad CaiTvleba da arc iseTad, romlis arsebobasac araviTari istoriuli meTodiT dgindeba, meore mxriv _ amovikiTxavT
safuZveli ara aqvs. xSirad, mecnierebaSi monacemebis garkveu- imas, rom miuxedavad mravali zigzagisa, saboloo jamSi, mis
li baza, misi arasakmarisobis gamo, problemis calsaxa gadaw- arsebobaSi adgili aqvs progresisaken mimaval winsvliT
yvetis saSualebas ar iZleva. amitom `samuSao~ ideis saxiT, moZraobas. es logikuri meTodiT dgindeba.
varaudze dayrdnobiT, wamoayeneben problemis gadawyvetis analizi. nebismieri sagani struqturuli xasiaTisaa.
garkveul variants da cdiloben mis mecnierul dasabuTebas. igi moicavs misi arsebobisaTvis princi pulad mniSvnelovan,
sanam igi bolomde dasabuTdeba, an sruliad ukuigdeba _ arsebiT elementebsac da nakleb mniSvnelovan, misTvis araarsebiT
hi poTezad iTvleba. Tu igi dasabuTdeba, amiT wamoyenebuli detalebsac. mecnierul kvlevis saZiebeli _ yovelTvis sagnis
hi poTeza mecnierul Tvalsazrisad gaformdeba. xolo Tu is arsebis dadgenaa. amisaTvis man sagnis Semadgenel elementebad
mecnieruli mtkicebulebiT uariyofa, maSin igi saerTod moix- azrobriv daSlas, danawilebas unda mimarTos. mizani isaa, rom
sneba. hi poTezis nakli is aris, rom igi mecnierul azrovneba- mravali elementidan dadgindes arsebiTi elementi.
Si rogorRac, xeliT cecebis moqmedebis meTods gulisxmobs, abstraqcia. igi mecnieruli azrovnebis mniSvnelo-
romelic sakvlevi problemis sirTulis gamo, ver flobs vani movlenaa. masSi yvelaze metad ikveTeba mecnieruli
kvlevis warmarTvis gegmazomier, swored im mimarTulebas, rac azrovnebis Zala da Tavisebureba. abstraqtuli azrovneba
agvacilebda hipoTezurobas da uSualod problemis gadawyve- gansakuTrebiT mniSvnelovania formaluri mecnierebebisaTvis
tis mecnierul daskvnamde migviyvanda. hi poTezis mecnierul (maTematika, logika). TviT filosofiuri azrovnebisTvisac
mtkicebulebad dadgenis procesi atarebs rTul, xangrZliv mTavari instrumenti _ abstraqciis unaria. abstraqcia, ab-
da mravalsafexurovan xasiaTs. strahireba moiTxovs, analizis Sedegad, sagnis daSlili sax-
istoriuli da logikuri meTodebi. moZraobis iT warmodgenili mravali elementidan, azrobrivad, yvela
procesSi myofi sagnis arsebobaSi SeiniSneba orgvari cv- SemTxveviTi da araarsebiTi elementidan ganyenebuli, anu gamoy-
lileba. erTis dakvirveba-Seswavla qmnis sagnis Seswavlis ofili da calke azrovnebis sagnad qceuli iyos _ mxolod
istoriul, xolo meore _ logikur meTods. istoriuli meTo- arsebiTi elementebi.
di sagans ganixilavs misi moZraobis detalebSi, yvela cv- sinTezi. analizisa da abstraqciis mizania, rom mec-
lilebis zusti dafiqsirebiT, yvela zigzagiT, moZraobis Zir- nieruli kvlevis procesSi, mecnierulad azrovneba koncentr-
iTadi xazidan yvela gadaxveviT, ukan daxevebiT da regrese- irebuli iyos sagnis arsebiT mTlianobaze. abstraqciis meS-
biT. SemTxveviTobebi istoriuli meTodis aucilebeli de- veobiT ganyenebuli sagnis arsebiT elementebs sWirdeba azro-
talebia. logikur meTods ainteresebs sagnis ganviTarebis brivad gaerTianeba-gamTlianeba. aseT azrobriv process sin-
mxolod ZiriTadi xazis dadgena. igi sagangebodac cdilobs Tezireba, _ sinTezi ewodeba. cxadia, sinTezis Sedegad miRebu-
ganviTarebis procesSi Camoicilos SemTxveviTobani, ramdena- li mTeli ukve abstraqtuli movlenaa. saqme is aris, rom
dac moZraobis procesSi, sagnis Sinagani bunebiT ganpirobebu- realuri sagnobrivi formiT arc analizi xdeba, arc abstra-
li aucileblobebiT, winsvliTi saerTo xazis dadgena ain- hirebuli movlenebi arsebobs da arc sinTezirebas aqvs adg-
teresebs. misTvis zedmetia SemTxveviTi gadaxvevebi, Cavardne- ili. yvelaferi es _ wmindad azrobrivi formiT ganxor-
bi, mTavaria ganviTarebis momentebs Soris dafiqsirebuli cielebuli procesebia.
iqnes aucileblobiTi kavSirebi. qarTveli eris arsebobaSi,

228 229
Tavi VI. cnobiereba da azrovneba rac mis gareTaa da misgan Sorsaa. ase Tu ise kargad icis is
_ ra aris da ra xdeba Soreul kosmiur sivrceebSi. adamiani
1 . su l ier i si na mdvi le da mi si Semecnebi s aseve Rrmad SeiWra mikro-samyaroSi, kargad erkveva atomis
siZnele. filosofiaSi mudmiv Temad rCeba mTeli sinamdvi- agebulebaSi da genebis meqanikaSi, magram gacilebiT naklebi
lis materialur-sxeulebriv da sulier-idealur sferoebad icis Tavisi sulis Sesaxeb, rac misTvis Sinagani da axlobe-
dayofa, xolo Semdeg _ am ori sferos, anu sxeulisa da sulis lia. es gamowveulia TviT am ori sferos TaviseburebebiT.
urTierTkavSiris sakiTxis gadawyvetis dausrulebel mcde- sulier sferosTan SedarebiT, materialur-sxeulebrivi si-
lobebTan gvaqvs saqme. realur sinamdvileSi rogorc sxeu- namdvilis Semecneba gacilebiT iolia, vinaidan igi adamians
lis, ise sulis arseboba faqtia. isic aSkaraa, rom samyaro eZleva grZnobad aRqmebSi; igi, met-naklebad eqvemdebareba mec-
flobs erTian mTlianobas. aqedan gamomdinare, samyaroSi ad- nierebis mier SemuSavebuli standartebiT gazomva-aRricxvebs,
gili unda hqondes sxeulisa da sulis mWidro urTierTkav- dakvirvebebs, Semowmebebs; am sinamdvileSi adgili aqvs movle-
Sirs. magram filosofiaSi, da saerTod, mecnierebaSi sxeulisa nebis ganmeorebadobas, sadac sagnebisa da movlenebis urTier-
da sulis aucileblobiTi kavSiris mecnieruli dasabuTeba Toba ZiriTadad mizez-Sedegobrivad aris agebuli da amitom
ver moxerxda ise, rom amasTan dakavSirebuiT gaCenil yvela masSi batonobs aucilebloba.
sakiTxs mecnierulad damakmayofilebeli pasuxebi gascemoda. sulier sferoSi gansxvavebuli mdgomareobaa. sulieri
problemis gadawyvetis sirTules iwvevs sulis garkveuli movlenebi garegani grZnobis organoebSi ar gveZleva; aq
misteriuloba (mistifikacia) da sxeulisa da sulis radikal- adgili aqvs sulieri movlenebis idealurobas, miznobri-
izacia. obas, Tavisuflebas, Semoqmedebas. Znelia, an sulac SeuZlebe-
sulis misteriulobaSi igulisxmeba misi garkveuli lia maTi imave standartebiT, xerxebiT, meTodebiT Semecneba,
idumaleba. SemecnebaSi misi `mouxelTebloba~. adamianisaTvis rogorc es keTdeba materialur-sxeulebrivi sinamdvilis
suli misi arsebaa, igi misi Sinagani, sakraluri samyaroa. mimarT. Semecnebis procesSi sulier movlenebTan uSualo
suli misi pirovnuli me-a, misi cxovrebaa. amitom suli adami- kavSirs mxolod TviTdakvirvebaSi aqvs adgili. yvela sxva
anisaTvis yvelaze axlobeli fenomenia, igi misTvis _ uSua- meTodi sulier movlenasTan gaSualebul kavSirs eyrdnoba.
lod mocemulobaa. igi mas uSualod ganicdis, magram erTia sxvis sulSi mimdinare procesebze uSualo dakvirveba Seu-
Cveni Sinagani sulieri mdgomareobis gancda da sul sxvaa Zlebelia. TviTdakvirvebaSi sulier procesebTan uSualo
misi obieqturi, Teoriuli Semecneba. gancda fsiqologiur- kavSiri ar niSnavs mis uSualod inteleqtualur Wvretas.
subieqturi xedvaa. Semecneba ki sulis obieqtur-Teoriuli uSualod igi mxolod gancdaSi gveZleva. magram sulieri
xedvis ganxorcielebaa. roca movindomebT suls SemecnebiT movlenis gancdidan mis Teoriul Semecnebaze gadasvla dakav-
davukavSirdeT, SemecnebiT `SevexoT~, rogorRac igi xelidan Sirebulia siZnelesTan. am procesSi damkvirvebelic da
gvisxlteba da amis Sesaxeb mxolod zogadi warmodgenebi dakvirvebis obieqtic TviTon sulia. amitom TviTdakvirveba-
gvrCeba. amitom sulis arsebiTi gansazRvreba praqtiukulad Si adgili aqvs sulis, rogorc Semmecneblis sulis rogorc
TiTqmis SeuZlebelia. SesaZlebelia mxolod misi deskri pci- Semecnebis obieqtad gadaadgilebas. Tanac es ise xdeba, rom
uli gansazRvreba, rac sulis ZiriTadi niSnebis aRweras suli Semmecneblis funqcias mainc inarCunebs. es winaaRmde-
gulisxmobs. gobrivi mdgomareoba iwvevs gancdaSi mocemuli sulis
adamianma ufro meti da ufro Rrmad icis imis Sesaxeb, dakvirvebadi suraTis waSla-deformacias, rac xels uSlis

230 231
masze mecnieruli Semecnebis ganxorcielebas. yovelive es arsebis filosofiurad gaazrebis moTxovna, meore mxriv, aseve
ganapirobebs sulieri sferos misteriulobis burusSi gax- aucilebelia sulieri sferos arsebisa da raobis filosofi-
vevas, rac aisaxeba mis SemecnebiT siZneleebSi. sxeulisa da uri Semecneba.
sulis kavSir-urTierTobas aZnelebs maTi radikalizacia.
kavSiri yovelTvis gansxvavebulTa kavSiria. magram, amasTanave,
kavSiri iqaa SesaZlebeli, sadac gansxvavebulebs Soris arse- 2. cnobiereba da adamiani. materialuri da sulieri
bobs raRac igiveobrivi momentic, rac maT Soris damakav- niSnebiT mTliani sinamdvilis dixotomiuri (materialuri
Sirebeli xidis funqcias itvirTebs. miTologiuri da adrin- da aramaterialuri; sulieri da arasulieri) gayofis Sedegad
deli filosofiuri azrovnebis mier sxeulsa da suls Soris samyaros or did sferos vRebulobT; erTis mxriv, materi-
princi puli sxvaoba ar igulisxmeboda. suli ganixileboda alur-sxeulebrivs, meore mxriv, sulier-cnobierebiseul sfer-
gafaqizebuli materialuri nawilakebiT nageb movlenad, ma- oebs. filosofiaSi, materialuri sinamdvilis arsebaSi garkvev-
gram Semdeg iwyeba sxeulTan sulis radikaluri dapiri- asTan erTad, didi mniSvneloba eniWeba sulieri sinamdvilisa
spireba. es gansakuTrebiT gamoikveTa platonis filosofia- da misi arsebis cnobierebis raobis Seswavlas. arsebobs ad-
Si. ramac Tavisi ganviTareba hpova bibliur-religiur war- amianis mravalgvari gansazRvreba. cxadia, TiToeul maTganSi
modgenebSi. iwyeba sxeulisa da sulis damakavSirebeli igi- adamiani gaazrebulia sxvadasxva kuTxiT, magram umetes SemTx-
veobrivi momentis Ziebis xangrZlivi istoria. iyo sxeul- vevaSi am gansazRvrebebis amosavali safuZveli aris cno-
idan sulisaken mimavali xidis gadebis mcdelobebi; iyo biereba. magaliTad, adamiani aris moazrovne arseba, adamiani
piriqiTac, sulidan sxeulisaken mimavali gzis gakvalvis aris politikuri arseba, adamiani aris metyveli arseba, adami-
mcdeloba; iyo maT Soris paralelurobis dasabuTebis mcde- ani aris Semoqmedi arseba, adamiani aris kulturuli arseba,
loba; imis mcdelobac iyo, rom sxeulsa da suls Soris adamiani aris zneobrivi arseba, adamiani aris Tavisufali
sxvaoba saerTod uareyoT, oRond ara rwmenis niadagze, aramed arseba, adamiani aris TviTmkvleli arseba. arc erT am gan-
mecnieruli dasabuTebiT. am mizniT, zogni sxeulis on- sazRvrebaSi pirdapiri saxiT cnobiereba ar figurirebs, ma-
tologiur arsebobas mTlianad uaryofdnen da amiT mTeli gram yvela maTganis amosavali safuZveli cnobierebaa. azrovneba,
sinamdvile solifsistur sulier realobad cxaddeboda; zogni, politika, metyveleba, Semoqmedeba, kultura, zneoba, Tavisufle-
piriqiT, sulis sxeulisagan gansxvavebulobas uaryofdnen da, ba ar arsebobs cnobierebis gareSe, anu adamiani am gansazRvru-
Sedegad, mTeli samyaro materialur-sxeulebriv realobaze lobebs aRwevs cnobierebis saSualebiT. arc TviTmkvleloba
dayavdaT. religiaSi sxeulisa da sulis kavSiris siZneles ar arsebobs cnobierebis gareSe. amitomaa, rom TviTmkvlelo-
adgili ara aqvs, radgan aq yvelaferi wydeba ara mecnieruli bas mxolod adamiani mimarTavs. es misi RirebulebiTi orien-
dasabuTebiT, aramed upirobo religiuri rwmenis saSualebiT. taciis Cixuri mdgomareobis gacnobierebis Sedegia. miT ufro
filosofiaSi sxeulisa da sulis kavSiris siZnele Ziri- naTeli gaxdeba cnobierebis arsebiTi roli adamianis cx-
Tadad sulTanaa dakavSirebuli. suli ganixileba iseT fenom- ovrebaSi Tu am ukanasknels davayenebT sxvadasxva ganzomile-
enad, romelic amJRavnebs sxeulTan SeuTavseblobas. proble- baSi da SevadarebT sxva arsebebis mdgomareobas. dro bunebis
mis siZnele miuTiTebs, rogorc sxeulis, ise sulis arsebaSi yvela arsebis saerTo ganzomilebaa. maT Soris adamianisac.
ufro Rrmad Caxedvis saWiroebaze. amitom filosofiaSi, er- drois ganzomilebiT, sxva arsebebTan SedarebiT, aqvs Tu ara
Tis mxriv, Tu dgeba materialur-sxeulebrivi sinamdvilis adamians gamorCeuli mdgomareoba, anu upiratesoba? droSi

232 233
igulisxmeba adamianis sicocxlis xangrZlivoba. pasuxi aSkaraa xdeba. xolo Tu hermenevtikis principebsac gaviTvaliswinebT,
– cxadia, ara. sicocxlis xangrZlivobiT adamians marTlac adamiani ara marto moiazrebs, aramed Tanaganmcdelic iqneba,
mTeli rigi arsebebis mimarT aqvs upiratesoba, magram aseve rac, Sedegad, cnobierebis saSualebiT aRniSnul epoqebSi ad-
mis mimarTac aqvs upiratesoba arsebaTa sxva jgufs. e.i. am amianis sulier gadasaxlebas niSnavs. cnobierebis meSveobiT
gazomilebiT, sxva arsebaTagan didad gamorCeuli igi ar aris. adamianma udides sivrceSi SeaRwia da aiTvisa. adamianis fiz-
iqneb sivrcobrivi ganzomilebiT aqvs mas garkveuli upirate- ikuri Zalis sisustis srul kompensacias axdens misi cno-
soba? igulisxmeba adamianis sxeulis gabaritebi. am kiTx- bierebis siZliere, riTac man SesZlo dedamiwis mizidulobis
vazec pasuxi naTelia. verc am ganzomilebiT flobs adamiani Zalis daZleva da kosmosSi gasvla. adamiani cnobierebiT
raime upiratesobas sxva danarCen arsebebTan SedarebiT. fiz- axerxebs movlenebs azrobrivad win gaaswros da maTi marTva
ikuri energetika, anu adamianis mklavis Zala, misi Roniereba sakuTar nebas dauqvemdebaros. adamiani sxeulisa da sulis
xom araa is ganzomileba, romliTac mas SeuZlia Tavi moi- mTlianobaa, magram cxadia, adamianis arseba mis sulSia. misi
wonos sxva arsebebs Soris? pasuxi aqac uaryofiTia. arc am suli misi cnobierebaa. aqedan gasagebi unda iyos cnobiereb-
ganzomilebiT SeuZlia adamians gamorCeuli adgilis dakave- is gadamwyveti mniSvneloba adamianisaTvis. cnobierebiT ad-
ba. am sami ganzomilebis mTlianobaSi adamiani am qveynad amianma SeZlo araTu dedamiwis mizidulobis daZleva. aramed
iseT umcires da umweo arsebad Cndeba, dabadebas ver aswrebs, _ saerTod bunebis miRma gasvla da zebunebriv RvTaebriv
rom sikvdili ukve karze ukakunebs. misi arseboba imdenad samyarosTan dakavSireba. bibliis mixedviT, RmerTma Seqmna
xanmoklea, rom mis sasicocxlod gaxarjul droiT ganzom- adamiani Tavis xatad da msgavsad. cxadia, aq fizikuri xateba
ilebas sawuTro, wuTisofeli ewoda. ar igulisxmeba. msjeloba exeba sulier xatebas. riTi daims-
aRniSnulis sapirispirod, adamians aqvs sxva ganzom- gavsa RmerTma adamiani? _ cnobierebiT, SemoqmedebiT, Tavisu-
ilebac, romliTac igi marTlac, samyaros gigantad gvevline- flebiT! marTalia, msgavseba igiveobas ar niSnavs, magram adami-
ba. esa misi cnobierebaa. misi inteleqti. marTalia, droisa da anis RmerTTan msgavsebac misi gamorCeulobis umaRlesi do-
sivrcis TvalsazrisiT da fizikuri ZaliT adamiani samyaro- nea. e.i. cnobierebas SeuZlia adamians didi sikeTis momtan
Si sakmaod uCinari arsebaa, magram Tavisi cnobierebiT igi Zalad moevlinos, magram masTanave, mas SeuZlia misTvis borote-
yvela arsebaTa Soris TvalsaCino da sworupovaria. metic, bis mizezic gaxdes. kacobriobis istoriaSi, adamianis progre-
cnobierebiT adamiani axdens yvela im naklovanebis kompen- sis, TiTqmis yvela miRwevis, yvela sikeTis saTave cnobierebaa.
sirebas, rac aRniSnul ganzomilebaSi vlindeba. cxoveli, magram igive cnobiereba, xSirad adamians evlineba aTasgvari
romelsac cnobiereba ara aqvs, cocxlobs mxolod awmyoSi. tanjvis, tkivilisa da ubedurebis saTaved.
misTvis warsuli an momavali ar arsebobs. cnobierebis meSve- yvelaze didi problema, rac cnobierebam Seuqmna adami-
obiT adamianis dro warsulis, awmyos da momavlis mTlianobaa. ans, esaa cnobierebis mier adamianisaTvis misi mokvdavobis
amitom SeiZleba adamianma fizikurad as welze met xans ver gamxela-gacnobiereba. samoTxeSi adam da evas codvaSi Cavard-
icocxlos, magram cnobierebiT mas SeuZlia rogorc warsuls, nis ambavi swored amaze mogviTxrobs. adamianis grda, arc erT
ise momavals gadaswvdes aTasobiT da zogjer milioni wlebi- mokvdav arsebas ara aqvs Tavisi mokvdavobis winaswari codna.
Tac. cnobierebis saSualebiT, warsulisa da momavlis droe- amitom arc is tragikulobaa maTTvis cnobili, rac sikvdil-
bze adamianis sulierad gadawvdomiT, igi Tavis Tavs imdroin- is gardauvlobis gaazrebas mosdevs. ara aqvT cnobiereba, ara
del ambebTan miiazrebs da amiT sulierad misi Tanadamswre aqvT gaazreba da ara aqvT tragikulis gancda. es yvelaferi

234 235
aqvs adamians. cnobierebis mier adamianisaTvis misi gardauva- idealuri idea, sicocxle, cxovreba da sxva). mocemul SemTx-
li mokvdavobis gamJRavnebas da mis tragikul gancdas mos- vevaSi, aRniSnuli cnebebidan unda gamovyoT sulis gonis da
devs adamianis brZola sikvdilis winaaRmdeg. iwyeba adami- cnobierebis cnebebi, vinaidan arsebiTad isini ganixilebian
anis mudmivi Zieba, rogor daaRwios Tavi aseT gardauvalobas, sulieri sferos sxva cnebebis Tavisebur amosaval safuZv-
rogor daZlios mis win gamanadgurebel Zalad aRmarTuli lad.
sikvdili. aseT ZiebaSi adamians maSvelad isev cnobiereba sulis raobis gaazrebis istorias gadavyavarT pirve-
moevlineba. cnobierebas adamiani sulierad gayavs im realo- lyofili adamianis epoqaSi, roca adamiani, savaraudod, saku-
bidan, sadac sikvdili daTareSobs da Seyavs iq, sadac sikvdil- Tar Tavs aRiqvamda daunawevrebeli mTelis saxiT. mas jer
isaTvis adgili saerTod araa. esaa dakarguli samoTxe. anu kidev ara aqvs gaCenili azri misi sulisa da sxeulis naw-
is, sidanac bibliurad modis adamiani. iqiTken mimavali gza ilebiT Sedgenilobis Sesaxeb. ganviTarebis Semdgom etapze
cnobierebiT gakvaluli religiis gzaa. cnobierebam Seqmna igi ukve acnobierebs masSi sxeulisa da sulis nawilebis
religia sikvdilis damangreveli Zalis aRsakveTad. e.i. er- arsebobas, magram jer kidev am nawilebs Soris sxvaoba sak-
Tis mxriv, cnobierebis `xelSi~ adamiani mudam tragikuli maod araarsebiTia. sulic, sxeulis msgavsad, materialur-sxeu-
arsebaa, meore mxriv, adamianis sasoeba da nugeSi mudam cno- lebriv movlenad moiazreba. maT Soris gansxvaveba mxolod
bierebasTan aris dakavSirebuli. adamianis cnobierebaa saT- isaa, rom suli gacilebiT ufro faqizi, msubuqi da moZravi
ave sxvadasxva ekologiuri problemis. Tu ar CavTvliT bune- sxeulebrivi nawilakebisagan Sedgeba, vidre sxeuli. atomis-
briv katastrofebs, yvela sxva eniT aRuwereli ubedurebis tur filosofiaSi sulis saSeni nawilakebi umcires burTule-
saTavec isev adamianis cnobierebaa. maTi mogvarebisa da gada- bzea dayvanili. gaTvaliswinebulia, jer erTi is, rom burTis
wyvetis imedi isev cnobierebasTan aris dakavSirebuli. anu forma yvelaze srulyofil geometriul figurad iTvleba,
adamiani Tavis Tavs problemebs TviTon uqmnis Tavisi cno- meore _ is, rom burTula sxva sxeuls mxolod erTi wertil-
bierebiT da isev cnobierebiT cdilobs maT gadawyvetas. ase- iT exeba, raSic mis simsubuqes xedaven. sulis gaazrebis Sem-
Ti winaaRmdegobrivi fenomenia adamianisaTvis cnobiereba. degi etapia, roca xdeba misi sxeulisagan ukve arsebiTi gansx-
mas SeuZlia adamiani swori nabijebiTac ataros, magram Tavi- vavebis aRniSvna. suli iwmindeba materialur-sxeulebrivisa-
si arasrulyofilebis gamo, mas isic SeuZlia, rom adamians gan da arasxeulebriv movlenad cxaddeba. igi adamianis Sina-
aTasgvari mcdari nabijebic gadaadgmevinos. gani, idealuri samyaroa, romelsac sruliad gansxvavebuli
niSan-Tvisebebi (unari, niWi, xasiaTi, grZnoba, gancda, fiqrebi,
midrekilebebi da sxva) aqvs, vidre sxeuls. Tumca, jer kidev
3. suli. sulieri sferos Semecnebis siZneleebi Tavs miCneulia, rom suli sxeulSia. suls ar SeuZlia sxeulisagan
iCens am sferos amsaxveli cnebebis Sinaarsobrivi struqtur- mocilebiT arseboba, xolo cocxali sxeuli sulis gareSe
is da moculobiTi sazRvrebis bundovanebis gamo. isini xSir- kvdeba. amiT suli dakavSirebul iqna sicocxlesTan. sicocx-
ad icvlian azrobriv datvirTvas, erTmaneTSi gadadian, erTma- le haeriT sunTqvas moiTxovs. amitom Zvel berZnul filoso-
neTs enacvlebian, rac arTulebs sulieri sferos mecnierul fiaSi sulis aRmniSvnel terminad gaCnda termini `pnevma~,
gaazrebas. am rigis cnebebi sakmaod mravalia (suli, sulieri, rac niSnavs Sebervas, haeriT sunTqvas. termini sulieri, _
suliereba, goniTi suli, bunebiTi suli, goni, Wkua, fsiqika, sulis mqones niSnavs, amasTanave, igi sicocxlis niSnis flo-
samSvinveli, cnobiereba, azri, azrovneba, gansja, warmosaxva, baa, _ sulieri, anu cocxali arseba, suldgmuli. imazec ki

236 237
aris msjeloba, Tu sxeulis romel nawilSia ganTavsebuli sicocxle materiis yvelaze siRrmiseul arsebad gamoacxada.
suli. Zv. w.a. V saukunis berZeni moazrovne diogene apolo- yvelaferSi sulia, amitom yvelaferi cocxalia.
nieli miiCnevs, rom venebSi suli sisxlTan erTad moZraobs. platonis filosofiaSi suls gansxvavebuli adgili
suli sisxlSia. mogvianebiT, qristianul TeologiaSi aman da funqcia akisria. platonma mTliani samyaro or nawilad
gamoiwvia samsxverplod Sesawiri wminda cxovelis sisxlis gayo. pirvelia erTeulebis da warmavalobis mqone sxeulebrivi
smis akrZalva, vinaidan, am periodisaTvis, mis sisxlSi arsebu- samyaro. meorea – zogadobis, maradisobis, ideaTa samyaro. esaa
li suli warmomavlobiT ukve RmerTs ukavSirdeba, manamde ki, maradiuli da absoluturi WeSmaritebis, saTnoebis, mSveniere-
marTalia `sasicocxlo suli~ sxeulSia, magram zogierTi bis, ideebis samyaro. suli, rogorc sulieri fenomeni, ide-
bunebrivi movlenebi gulubryvilo azrovnebam safuZvlad daudo alur samyaros miekuTvneba. magram mas uxdeba moZraoba am or
animisturi Sexedulebebis gaCenas. CaiTvala, rom suli droe- samyaros Soris. ideaTa samyaroSi yofnis dros igi uSualod
biT tovebs sxeuls (sizmari, gulwasvla). damoukideblad garkveu- Wvrets ideebs. (aq vlindeba platonis damokidebuleba intui-
li mogzaurobis Semdeg, isev ubrundeba sxeuls. rac Seexeba ciasTan). mis siRrmeebSi aris eidosebi, romlebzec ideebi
sikvdilis moments, esaa sxeulis mier bolo amosunTqva, ris garkveul sulier nakvalevs (saxes) toveben. moZraobis Sede-
Semdeg suli sabolood tovebs sxeuls. animisturi (anima, gad, sxeulebriv samyaroSi aRmoCenili suli Casaxldeba er-
animus – suli, goneba) Sexedulebis mixedviT sxeulisagan Teul sxeulSi. sxeuli amZimebs mas, ris gamoc, suls aviwydeba
gamosuli suli, rogorc usxeulo arseba, agrZelebs arsebobas. ideaTa samyaroSi uSualo Wvretis (intuiciis) Sedegad miRe-
igi adamianisaTvis uxilavia, mas SeuZlia iqve itrialos. igi buli ideaTa cnebiTi codna, magram sxeulebis samyaroSi er-
inarCunebs personizebul formas. flobs magiur Zalas, riTac Teuli sagnis xilva aRviZebs mis eidosebSi datovil kvals
SeuZlia adamianebis rogorc mfarveloba, ise maTi Serisxva. da iwyeba gaxseneba imisa, rasac uSualod Wvretda ideaTa
amitom adamianebs sWirdebaT maTi gulismogeba da iwyeba maT- samyaroSi. erTeuli cxenis xilva axsenebs zogadi da maradi-
dami msxverplTSewirva da Tayvaniscema. arsebobs sxeulidan uli cxenobis ideas. esaa platonis gaxsenebis (anamnezisi)
gamosuli sulis arsebobis sxva mimarTulebiT gagrZelebis Teoria, romelic cnebiTi codnis axsnis safuZvelia.
gagebac. homerosTan ukanasknel amosunTqvaze suli tovebs aristotelem suli mTlianad isev bunebis sferoSi
sxeuls da Cadis hadesSi. piTagorizmTan da orfizmSi suli daabruna da Sinaarsisa da formis, SesaZleblobebisa da si-
iwyebs gadasaxlebebs sxeulidan sxeulebSi, sadac gamoricxu- namdvilis sakiTxs daukavSira. misTvis suli sxeulisagan
li araa odesme pirvandel sxeuls kvlav daubrundes. amas moucilebelia. suli aqtiuri sawyisia cocxali sxeulis.
metemfsiqozi ewodeba. sulis gaazrebis Semdgomi `saTavgada- suli sicocxlis maniSnebelia. sxeuli potenciurad sicocx-
savlo~ moZraoba Sedis kosmosSi gaSlis gziT. abstraqciis liTaa dajildovebuli. materia aris wminda SesaZlebloba.
unaris ganviTarebis meSveobiT, berZnul naturfilosofiaSi igi wminda potenciaa. materias, rogorc Sinaarss aqvs Tavisi
sulis saTave, dasabami gadis adamianidan da ukavSirdeba im forma, romelic aris ganxorcielebuli SesaZlebloba, anu
bunebriv stiqiebs (wyali, cecxli, miwa, haeri) romlebic sam- ganxorcielebuli potencia (enteleqia). forma sulia, romel-
yaros sulier Semoqmed Zalebad moiazrebian. maTi meSveobiT ic aniWebs materias (Sinaarss, SesaZleblobas, potencias) konkre-
xdeba mTeli bunebis, kosmosis gansuliereba. aseT Sexedule- tul saganSi ganxorcielebul namdvilobas. moZraoba, anu
bas mogvianebiT daerqva hiloZoizmi (Zv. berZ. – cocxali procesi gagebulia rogorc SesaZleblobidan sinamdvileze
materia). romelmac aracocxalis arseboba saerTod uaryo. gadasvla. sagnis namdviloba masSi ganamdvilebuli suliT

238 239
ganisazRvreba. saganSi sulis ganamdvileba, mis mier, rogorc koncefciis daZlevis mcdelobiT warimarTa Semdgomi
formis mier, Sinaarsis, rogorc SesaZleblobis sinamdviled filosofiuri azrovneba, magram misi mecnierulad damajerebe-
qcevaa. sagani Sinaarsisa da formis mTlianobaa. amitom su- li gadawyveta yovelTvis garkveul SeniSvnebs imsaxurebs.
lis ganamdvilebis done ganisazRvreba saganSi Sinaarsisa da istoriulad sulis Sesaxeb msjeloba ise warimarTa, rom
formis proporciuli TanafardobiT. aristoteles moZRvre- suli moiazreba sxvadasxva struqturuli elementebis mTliano-
baSic aqvs adgili sulis miswrafebas siwmindisaken. suli bad. masSi igulisxmeba sicocxle, fsiqika, azrovneba; igi aris
formaa, igi sagnis kanonia. sagnis arseboba misi formis, anu pnevmac da xSirad nusic. sulis raobis Ziebam saqme iqamde
misi kanonis arsebobaa (am moments Semdeg kantic gausvams miiyvana, rom sulis cnebidan nel-nela misi sxvadasxva gageba
xazs). sagani moZraobaSia. masSi icvleba Sinaarsisa da form- ganidevna garda fsiqikisa. mecxramete saukunidan igi Ziri-
is (sxeulisa da formis) proporciuli Tanafardoba. es moZraoba Tadad gauigivda fsiqikis cnebas. fsiqikac, sulieri movlenaa.
teleologiuri mimarTulebisaa. bolo mizani (telosi) im igi ganixileba, rogorc materialur da idealur movlenebs
donis miRwevaa roca Sinaarsis adgils forma ikavebs. es ar Soris damakavSirebel fenomeni.
niSnavs sagnis uSinaarsod darCenas. es SeuZlebelia. Sinaar-
sis funqciasac forma iTavsebs, ris Sedegad vRebulobT for-
mis formas. anu suls, romlis Sinaarsi isev sulia. qristian- 4. goni. sulieri sferos erT-erTi mniSvnelovani
ul TeologiaSi sulis arseboba dakavSirebulia Semoqmed cnebaa goni. mas didi adgili ukavia rogorc filosofiaSi,
RmerTTan. Tu qristianobamdel sinamdvileSi suli da sxeu- mTeli istoriuli ganviTarebis manZilze, ise religiaSi (Teo-
li realuri samyaros nawilebia, qristianul TeologiaSi logiaSi). filosofiis banakebad dayofa gonisaTvis garkveu-
suli aris RmerTis gamosxiveba (emanacia). individualuri li funqciis dakisrebasTanaa dakavSirebuli. idealistur
suli RmerTis xateba da msgavsebaa adamianSi. igi ukvdavia. filosofias igi substanciis rangSi ahyavs, yovelive arsebu-
adamianis sulis ukvdaveba dakavSirebulia sulis saiqio cx- lis pirvelsawyisad acxadebs. materialisturi filosofia
ovrebasTan (samoTxe da jojoxeTi). Tumca uaryofs gonis substanciurobas, magram mainc, misTvis
axali drois filosofiaSi suli ZiriTadad aris ad- goni Zlieri funqciiT itvirTeba. es gasagebicaa, vinaidan
amianis Sinagani sulieri samyaro. dekartis filosofiaSi filosofia adamianis samyarosTan dakavSirebiT azrobrivi
moxda gansxvaveba sulsa da sicocxles Soris. suli igive formaa, amitomac mTavari instrumenti goniTi fenomenia. rogorc
azrovnebaa. sxeulis gageba meqanisturi xasiaTisaa. sxeuli, filosofiaSi, ise religiaSi (TeologiaSi) goni ganixileba
rogorc meqanikuri organizmis sikvdili, am organizmis mo- sulieri sinamdvilis (sulierebis) yvelaze mTavar faqtorad.
SlasTanaa dakavSirebuli da ara sulTan. dekartidan iwyeba yvelaze did simaRled. adamians ar SeeZlo sulieri sfer-
sulisa da sxeulis, fsiqikurisa da fizikuris mkveTri dapir- odan imTaviTve imis SemCneva – gamoyofa, rac aseTi niSniT
ispireba. igive xdeba spinozas filosofiaSi _ azrovnebisa xasiaTdeba. amitom, adamianis arsebobis garkveuli drois gan-
da ganfenilobis dapirispirebis saxiT. spinozam mainc mounaxa mavlobaSi, sulis sxvadasxva elementad danawilebas adgili
maT gansxvavebas gamaerTianebeli safuZveli. esaa substancia, ara aqvs. es procesi daiwyo ZiriTadad Zveli berZnuli
romlis mimarT ganfeniloba da azrovneba aqcidenciebia. de- klasikuri filosofiis warmoSobasTan erTad. mileTis
kartTan ki sulisa da sxeulis dakavSireba gadauWrel prob- filosofiuri skolis mier pirvelsawyisis (`arxe~) proble-
lemad darCa, ramac dabada maTi paralelizmis koncefcia. am mebis gadawyvetis siZneleebSi Seyvanam _ biZgi misca gonis

240 241
sakiTxis Semotanas filosofiaSi. gaCnda terminebi: `nus~-i gons, saSen masalad elastiuri uformo sxeulebrivi materia
da `logos~-i. nusi dakavSirebulia anaqsagoras da diogene sWirdeba. religiis mixedviT, absoluturi goni yvelafers
apolonielis saxelebTan. Semdgom is centralur cnebebad araraobisagan (anu Tavis Tavisagan) qmnis. absoluturi goni
iqceva platonis, aristoteles da mogvianebiT plotinis naazrev- RmerTia, RmerTi azria, azri sityvaa, xolo sityva saqmea. abso-
Si. termini `logos~-i filosofiaSi Semoitana heraklitem. luturi gonis mier gaazreba, Tqma da gakeTeba erTi da igivea.
saganTa simravlis saxiT warmodgenil samyaroSi heraklite `Tqva RmerTma: iyos naTeli! da iqmna naTeli.~ axal filoso-
eZebs am simravlis gamaerTianebel da momwesrigebel say- fiaSi gonebis inteleqtualur gaazrebas aqvs adgili dekar-
ovelTao Zalas. aseT Zalad man dainaxa samyaroSi gabatoneb- tis moZRvrebaSi. xolo hegelis filosofiaSi goni centralur
uli da mTeli sinamdvilisaTvis gadamwvdomi aucileblobis adgils ikavebs. is, Tu ra sibrtyeze gaviazrebT gons, mogvapove-
xasiaTis sayovelTao kanonzomiereba, rasac `logosi~ uwoda. binebs RmerTis sxvadasxvanair gagebas. Tu goni warmodgenil-
samyaros aerTianebs da marTavs logosi. heraklite hiloZo- ia cnebebis saxiT, anu roca sinamdvilis sagnebi gansxeulebu-
istia, amitom logosi sulier Zalad moiazreba, ris gamoc li logikuri cnebebia, maSasadame, mTel samyaroSi batonobs
gonis mniSvnelobas iZens. (`logosi~ – Zv. berZ. – niSnavs logika. es panlogizmia. hegelis filosofia amis demonstr-
azrs, sityvas, oRond sityva ara misi verbaluri, aramed azris, irebaa. amitom absoluturi goni aq logikur-filosofi-
sazrisis mniSvnelobiT. logosidan iwarmoeba sityva logi- uri RmerTia; Tu goni mxolod adamianis gonia, igi araa
ka. miuTiTeben logosis siaxloveze legendad qceuli Zveli samyaros Semoqmedi, magram igi qmnis samyaros Semoqmedis, uze-
Cineli moazrovnis _ lao-Zis (Zv. w.a. VI sauk.) termin `dao~- naesi RmerTis ideas, romelic ganTavsebulia erTaderT adgi-
sTan. isic sayovelTao kanonia, movlenaTa simwyobre. igi las, adamianis cnobierebaSi. adamianis gonis mier Seqmnili
aravis Seuqmnia. yovelives is qmnis da yovelive masSi uku- RmerTis aseTi idea aris aTeisturi RmerTi. aTeizmi ebrZvis
iqceva. logosi daosagan mxolod imiT gansxvavdeba, rom daos RmerTis ideis saxiT cnobierebaSi arsebobasac da cdilobs
ara aqvs neba, ara aqvs cnobiereba. is gzaa – (`dao~ gzas mis iq Cakvlas; Tu miCneulia rom goni, rogorc substancia,
niSnavs) `nus~-i Zv. berZ. sityvaa da niSnavs azrs, gonebas. bunebis yvela saganSia Cabudebuli, mTel bunebas masSi gan-
platonTan nusi aris sulieri Semoqmedi – demiurgi. yove- Tavsebuli goni marTavs – es panTeisturi RmerTia. igi b.
live arsebuls Tavis TavSi atarebs idealuri saxis (eidosi) spinozas filosofiis arsebiTi momentia, romlis formula
formiT. aristotelesTan nusi rogorc goni, kidev ufro mwy- iyo – RmerTi _ anu buneba; Tu goni bunebidan gayvanilia
obr TvalsazrisSi formdeba. igi aris miznobrivi mizezi. igi zebunebriv sferoSi. iq igi flobs absolutur, damoukidebel,
aris saTave, mwvervali samyaros ierarqiuli kibisa. igi pirvelm- maradiul da srulyofil arsebobas. amasTanave, igi yovelives
izezia da amasTanave sayovelTao siyvarulis, anu misken Semoqmedia, magram ar flobs pirovnulobas da amitom araa
ltolvis fenomenia. igi umaRlesi mizania. ierarqiis mwver- msajulis funqciiT datvirTuli, ar ereva mis mier Seqmnili
valze myof nusSi gaerTianebulia azrovneba da azrovnebis samyaros arsebobaSi – is deisturi RmerTia; xolo Tu gons,
sagani. adamianis doneze adamianuri nusi upirispirdeba sx- deisturi RmerTis aRniSnul niSnebTan erTad, miewereba pirovnu-
euls. neoplatonizmSi da saerTod, qristianul TeologiaSi, lobis niSani da qveynierebas SemoqmedTan erTad, mzrunveli
gonis kosmologiur, inteleqtualur gagebas cvlis pirovnu- msajulis saxiTac evlineba – es ukve Teisturi RmerTia.
loba. igi RmerTia, absolutia, pirovnuli nebaa, romelic ararao- filosofia sapirispiro mimarTulebebis mTlianobaa. amitom,
bisagan qmnis realobas. berZnul filosofiaSi, nuss, rogorc zog SemTxvevaSi gons miewereba iseTi niSnebi, romlebic mis-

242 243
aRebia erTi filosofiuri mimarTulebisaTvis, magram miuRe- isic adamianis Sinagani samyaros amsaxveli cnebaa. amitom
belia meore mimarTulebisaTvis. magaliTad, gonis sruli dgeba kiTxva – ra urTierTobaa cnobierebis da sulisa da
damoukidebloba materialuri sinamdvilisagan misaRebia ide- gonis cnebebs Soris. istoriulad am cnebebis urTierTobis
alizmisaTvis, magram miuRebelia materializmisaTvis. Tumca sakiTxi yovelTvis garkveul siZneleebTan iyo dakavSirebu-
aris iseTi niSnebi, romelsac gons miawers rogorc saerTod li. sulieri samyaros SemecnebaSi sfecifikuri siZneleni
filosofia, aseve qristianuli Teologia. aseTebia: gonis aqac Tavis kvals tovebs, ris gamoc maT Soris gamavali zRvre-
Sinaganoba, Tavisufleba, sazrisi, SemoqmedebiTi aqtiuroba, bi xSirad imdenad moZravni da bundovanni arian, rom zogjer
mTlianoba, Rirebuleba, misTvis kauzalobis princi pis adgili aqvs am cnebebis erTimeoreze dayvanas. isic cxadia,
miusadagoba, utilitarulobis miusadagoba, adamianis obieq- rom es cnebebi ar SeiZleba Cinuri kedliT iyvnen gaTiSulni.
turobis wyaro. goni aris sulis umaRlesi done. aris iseTi maT gaaCniaT viwro, specifikuri da farTo, zogadi gagebebi.
niSnebic, romelTac qristianuli Teologia (religia) dam- aqedan gamomdinare, maTdami sxvadasxva kuTxiT midgomas xan
atebiT gons miawers. esenia: siyvaruli, umaRles RvTaebriv maT igiveobamde mivyavarT, xan maT Soris gansxvavebaa
sinamdvilesTan mimarTeba da masTan SeerTeba, gonis meSveo- gamokveTili. Tu suls aviRebT misi zogadi gagebiT, igi Zir-
biT adamiani aris RmerTis xateba da msgavseba, gonis meSveo- iTadad igivea rac cnobiereba aRebuli misi zogadi, farTo
biT adamiani yvelafers iRebs RmerTisagan da yvelafers awv- gagebiT. magram Tu suls aviRebT viwro, specifikuri gagebiT,
dis RmerTs. e.i. goni rogorc RmerTTan kavSiris saSualeba, igi fsiqikis cnebas uigivdeba. xSir SemTxvevaSi sulisa da
goni rogorc RmerTisagan emanacia, gonis RvTaebriv-adamia- gonis gaigivebasac aqvs adgili. magram mainc maT Soris ufro
nuroba – goni aris RvTaebrivi elementi adamianSi. filonis gansxvavebas esmeba xazi, vinaidan gonis fsiqikasTan daaxlove-
azriT, adamianSi adamianis gonia RvTaebrivi da ara TviTon ba garkveul winaaRmdegobebs hqmnis. rac Seexeba cnobierebis
adamiani. filosofias suli esmoda, ZiriTadad, rogorc gone- gonTan damokidebulebas, Tu cnobierebaSi vigulisxmebT mx-
ba. religias ki goni esmis rogorc zebunebrivi sasicocxlo olod obieqturad azrovnebis unars, rac misi ZiriTadi fun-
Zala. qciaa, maSin igi gauigivdeba gonis cnebas. xolo Tu cnobiere-
adamianTan dakavSirebiT, mudam aqtualuria adamianSi bas aviRebT mTeli Tavisi struqturuli mTlianobiT, maSin
subieqturobis da obieqturobis sakiTxi, adamianis Tavisu- igi utoldeba sulisa da gonis cnebebis erTian mTlianobas.
flebis, zneobriobis, mSvenierebis, obieqturi Rirebulebebis cnobierebis struqturul mTlianobaSi, zogadad moiazreba
sakiTxebi. saerTod, aseTi sakiTxebi ismeba gonieri arsebis grZnobiTi, inteleqtualuri, warmosaxviTi da nebelobiTi
mimarT. cxovelebis mimarT, romlebic ganixileba gonis arm- Sinaarsebi. esenia: SegrZnebebi, aRqmebi, temperamenti, zogad-
qone arsebebad, aseT kiTxvebs ar svamen. e.i. CamoTvlili Rire- azrovnebiTi da SemecnebiTi procesebi da mis Sedegad war-
bulebebis safuZveli gonia. amitom goni iTvleba adamianis moebuli idealuri fenomenebi, codna; pirovnebis sulieri
cxovrebis Semoqmed da ZiriTad warmmarTvel Zalad. Tvisebebi: niWi, SemoqmedebiTi unari, warmosaxva, rwmeniTi Si-
naarsebi, sazrisianoba, nebelobiTi, zneobrivi da esTetikuri
Sinaarsebi da sxva. erTi sityviT, cnobiereba moicavs yve-
5. cnobier eba da TviTcnobiereba. ukve iyo lafers, rac idealuria.
msjeloba sulisa da gonebis Sesaxeb. isini, sulieri, ide- filosofiaSi cnobierebis sakiTxs udidesi mniSvneloba
aluri, movlenebia. sulier-idealuri movlenaa cnobierebac. eniWeba. filosofia moiazreba, rogorc dargi, sadac `me~-s da

244 245
`arame~-s urTierTobis sakiTxi wydeba. arame – me-s gareT da da xSirad urTierTsapirispirod fiqroben? an erTi da imave
misgan damoukideblad arsebuli sinamdvilea. me – pirovnebaa. Sexedulebis mqone adamianebs ratom ara aqvT, Sesatyvisad,
pirovneba sulisa (cnobierebis) da sxeulis mTlianobaa. erTnairi yofiereba? amaze pasuxi cnobierebis damoukideblo-
mocemul SemTxvevaSi, adamianis sxeuli arame-s nawilad ganix- baSi unda veZioT da ara mis kauzalur kavSirSi yofiere-
ileba, radgan isic bunebaa, bunebis kanonebiT arsebobs. e.i. basTan. adamiani avtonomiuri arsebaa. es misi damoukidebloba,
arame-s me-s saxiT upirispirdeba suli, anu cnobiereba. aqedan Tavisuflebaa. misi avtonomiuroba; misi cnobierebis avtono-
gasagebia filosofiaSi cnobierebis sakiTxis udidesi mniS- miurobaa. magram roca sakiTxi dgeba – misi es avtonomiuroba
vneloba. istoriulad, filosofiuri azrovneba ZiriTadad absoluturia Tu realtiuri, daskvna cxadia – adamianis, misi
warimarTa, erTis mxriv, yofierebis, bunebis, materiis da, meore cnobierebis sruli avtonomiuroba SeuZlebelia. winaaRmdeg
mxriv, sulis, gonis, cnobierebis dapirispirebis xaziT, ris SemTxvevaSi igi mowydeboda yvelas da yvelafers. e.i. adami-
Sedegad gaCnda filosofiuri banakebi `materializmis~ da anis cnobierebis avtonomiuroba relatiuri xasiaTisaa. es ki
`idealizmis~ saxelwodebebiT. materializmSi ZiriTadad cno- niSnavs, rom adamianis cnobiereba erTdroulad subieqturi-
bierebaa damorCilebuli materialuri yofierebisadmi, xolo caa da obieqturic. masSi subieqturoba da obieqturoba sxva-
idealizmSi piriqiT, yofiereba emorCileba cnobierebas. cno- dasxva proporciulobiTaa. erT adamianSi subieqturoba metia,
biereba iTvleba samyaros arsebobis warmmarTvel Zalad. cno- obieqturoba naklebi; meoreSi _ piriqiT da a.S. formalurad,
bierebisa da yofierebis urTierTobis sakiTxis gadawyveta yofierebis mier cnobierebis gansazRvra ZiriTadad maSinaa
dakavSirebulia adamianis cnobierebis da misi substratis SesaZlebeli, roca mocemuli movlenis mimarT cnobiereba
urTierTobis gadawyvetasTan. substratad ZiriTadad Tavis subieqturia. e.i. roca movlenis Sesaxeb gamomuSavebuli azri
tvini moiazreba (amaze jer kidev Cv.w. aR-mde VI saukunis ZiriTadad ganpirobebulia movlenisadmi cnobierebis merkan-
berZeni eqimi alkemeoni miuTiTebs). tvinis, rogorc substanciis tiluri motivebiT. amitom zogjer erTi da igive yofiereba,
da cnobierebis urTierToba aCens ornair SesaZleblobas: an marTlac, SesaZlebelia erTsa da imave merkantilur intere-
maT erTimeoreze srul igiveobamde dayvanas, rasac mimarTavda sebs iwvevdes, magram xSirad es ase araa. erTsa da imave
XIX saukunis vulgaruli materializmi (analogiiT, azrebi yofierebas yovelTvis ar SeuZlia cnobierebaSi erTi da igive
TiTqmis imave damokidebulebaSia Tavis tvinTan, rogorc naRveli azrebi gamoiwvios. yvelaferi rom meqanikuri principiT xde-
RviZlTano), an maTi erTimeorisgan sruli mowyvetiT (roca bodes, maSin iqneb SesaZlebeli yofiliyo zogadi debulebis
cnobiereba araviTar materialur substratTan araa dakav- – yofiereba gansazRvravs cnobierebas – dacva. magram meqani-
Sirebuli). aseTi ukiduresi tendenciebis acilebis mizniT, cizmi aq unda gamoiricxos. cnobierebis, rogorc gonis arseba
saWiroa Sualeduri gzis moZebna, romlis Sedegad vRebulobT, mis obieqturobaSia, rac imas niSnavs, rom cnobierebis azrovneba
adamianis cnobierebas sWirdeba materialuri substrati. ma- Tavisufali unda iyos subieqturi interesebiT gamowveuli
gram es ar niSnavs TiTqos cnobierebis mier ganxorcielebu- yovelgvari garegani zegavlenisgan. cnobierebaSi azrovnebi-
li azrovneba da mis Sedegad warmoebuli azrebi cnobierebis Ti procesebi warimarTeba SemoqmedebiTobis princi piT da
substratis mier iyos gansazRvruli. debuleba _ yofiereba ara meqanicisturad. obieqturi cnobierebis funqciaa empiri-
gansazRvravs cnobierebas _ badebs kiTxvebs: ratom xdeba, rom ul-fsiqologiur SinaarsebSi aRmoaCinos da obieqturi azris
ori adamiani, romlebsac ZiriTadad erTnairi materialuri saxiT daafiqsiros is, rac miuwvdomelia mgrZnobelobisaTvis.
yofiereba aqvT, erTsa da imave movlenebze sxvadasxvanairad esaa misi mecnierul-SemecnebiTi funqcia. saboloo jamSi,

246 247
esaa obieqturi Rirebulebebis dadgenis funqcia. esaa WeSmar- bierebis ZiriTadi funqcia Tu arame-zea mi pyrobili, TviTc-
iteba, saTnoeba, mSveniereba, samarTlianoba, sarwmunoeba. amit- nobierebis veqtori me-skenaa mimarTuli. es ar niSnavs adami-
om obieqturi cnobiereba safuZvelia mecnierebis, zneobis, anSi ori cnobierebis arsebobas. cnobiereba erTiani mTlian-
esTetikuri Semoqmedebis, samarTlis religiis da sxva. cno- ia, ganuyofel-daunawevrebelia. TviTcnobiereba sxva cnobiereba
biereba rogorc `me~, samyarosTan rogorc `arame~-sTan pir- ki araa, is igive cnobierebaa, oRond sxva obieqtisken mimarTu-
ispir dgomaSi mudam aqtiuri Zala da mxarea. amaze gansakuTrebiT li. adamians, mis cnobierebas yvelgan da yovelTvis me-sa da
gamaxvilebuli iqna yuradReba germanul klasikur filoso- arame-s mTlianobis gaazreba sWirdeba. amitom razec unda
fiaSi. cnobierebis aqtiuroba upirispirdeba meqanicizms. es iyos mi pyrobili cnobierebis mzera, mas mudam Tan sdevs me,
ukanaskneli cnobierebas meqanikuri sarkis funqcias akisrebs. Tan sdevs fiqrebi – amas me vfiqrob, me vakeTeb, amiT me vamayob,
es rom ase iyos, maSin saerTod aRar daismeboda kiTxva – me mrcxvenia, me visargebleb, me davzaraldebi da sxva. TviTc-
sinamdvilis cnobierebiseuli idealuri saxe Seesatyviseba nobierebis gareSe cnobiereba kargavs azrs. TviTcnobiereba
Tu ara TavisTavadi sinamdvilis realur saxes. cnobiereba aris adamianis TviTkontrolis, TviTkritikis, TviTSemecnebis,
adamianis cnobierebaa. amitom sinamdvilis cnobierebiseuli TviTpativiscemis, TviTpasuxismgeblobis safuZveli. adamianis
xedva yovelTvis misi adamianurobiT aris Seferili. pirovnuli sulieri siZliere misi TviTcnobierebis siZlierea.
cnobiereba yovelTvis gulisxmobs TviTcnobierebas. Tumca xSirad TviTcnobiereba pirovnebis borotebis siZlieres
adamianis cnobierebam ori etapi gamoiara. pirvelia misi joguri ganapirobebs, vinaidan igi gadasulia egoizmSi, roca Ziri-
wesiT arseboba, meore _ individis pirovnebad formirebis Tadad sakuTar Tavs xedavs. mis iqiT iwyeba ganurCevloba.
etapi. jogur cxovrebaSi gabatonebulia joguri cnobiereba. roca mavans Seaxseneben pirovnuli Rirsebis sakiTxs da amas
individi Tavis Tavs ar gamoyofs jogisagan. jogi misi saxlia, imperatiuli JReradoba aqvs, es mavanis TviTcnobierebaze
misi samyaroa, misi arsebobis pirobaa. am etapze misi individ- Taviseburi mkveTri Sexeba da misi gamoRviZeba-amoqmedebis
ualuri cnobiereba CaZirulia uCinarobaSi, raTa jogis in- mcdelobaa.
teresebi metad iyos wina planze wamoweuli. joguri cno- arCeven cnobierebis saxeebs: individualuri cnobiere-
biereba, princi pSi, arc CaiTvleba namdvil adamianur cno- ba da sazogadoebrivi cnobiereba. individualuri cnobiereba
bierebad, radgan masSi individi, pirovneba, saerTod ar arse- pirovnebis cnobierebaa. pirovnebis pirovnuloba, misi sikeTe
bobs. pirovneba iwyeba maSin, roca misi cnobiereba iwyebs Tu ukeTuroba, misi pirovnuli cnobierebidan modis. pirovnebis
Semobrunebas sakuTari Tavisadmi, axdens sakuTar Tavze re- Tavgadasavali umeteswilad misi pirovnuli cnobierebiTaa
fleqsias da axdens sakuTar me-s gacnobierebas. esaa adamianSi ganpirobebuli. pirovnuli cnobierebis siZliere saerTod
TviTgacnobierebis gaCenis momenti. adamianis cxovreba Tu, pirovnebis siZlierea. Tu ginda Zlieri iyo, pirvel rigSi
erTis mxriv, adamianisagan moiTxovs mis gareT arsebuli re- izrune Seni cnobierebis gaZlierebaze! sazogadoebrivi cno-
aluri sinamdvilis codnas, aranakleb, SeiZleba ufro metadac, biereba mTeli sazogadoebis, eris (erovnuli cnobiereba) cno-
igi misgan moiTxovs sakuTari Tavis codnas. anu saWiroa bierebaa. sazogadoebis, eris siZlierec misi cnobierebis kar-
rogorc imis codna, Tu ra aris, ra xdeba mis gareT, amasTan gad `momarTvaze~ da siZlierezea damokidebuli. Cndeba bune-
erTad saWiroa imis codnac, Tu ra aris TviTon masSi, ra unda, brivi kiTxva: ra aris sazogadoebrivi cxovrebis materialuri
ra SeuZlia da risi imedi SeiZleba hqondes. delfosis taZris substrati da ra damokidebulebaSia igi individualur cno-
frontonis warwera `Seican Tavi Seni!~ amis mowodebaa. cno- bierebebTan. xom ar SeiZleba veZioT mTeli sazogadoebis

248 249
raRac erTi, mTliani Tavi Tavisi mTliani tviniT? – cxadia arsebobs istoriulad Camoyalibebuli calkeuli formebis
ara! es absurdia. sazogadoebrivi cnobiereba individualuri saxiT. esenia: filosofia, mecniereba, xelovneba da literatu-
cnobierebis hi postazirebaa. amitom mas ar sWirdeba da arc ra, zneoba, samarTali, esTetikuri Sexedulebebi, religia da
aqvs damoukidebeli materialuri substrati. individualuri sxva. roca sakiTxi dgeba – aqvs Tu ara cxovels cnobiereba
cnobierebebis materialuri substrati misi substraticaa. da pasuxia – ara! – igulisxmeba, rom mas ara aqvs goni; ara aqvs
anu igi individebis Tavebs eyrdnoba. saqme is aris, rom adami- obieqturi cnobiereba; mas ara aqvs filosofia, mecniereba,
anebi (individebi) gamodian cxovrebis arenaze sakuTari indi- xelovneba, zneoba, religia, samarTali; mas ara aqvs obieqturi
vidualuri cnobierebiT. cxovrebis arenaze adgili aqvs in- Rirebulebebi; igulisxmeba, rom mas ara aqvs metyveleba. rom
dividebis cnobierebaTa erTmaneTTan Sejaxebas, Sexla-Semox- igi pirutyvia; rom mas ara aqvs abstraqciis unari; ara aqvs
las, Widils, dapirispirebas, urTierTSeviwrovebas, bolosdab- logikuri da cnebiTi azrovneba; mas ara aqvs momavlis xedva.
olos maTi urTierTqmedebis Sedegad qmnian raRac iseT saSu- magram cxovels aqvs cnobiereba, Tu cnobierebaSi gons ki ara,
alo tolqmeds, romelic aRar emTxveva uSualod romelime im suls vigulisxmebT, romelic sicocxles niSnavs. cxovel-
individis pirovnuli cnobierebis pozicias, Rebuloben mis- ic sulieri arsebaa. igic suldgmulia. cxovels cnobiereba
gan damoukideblobas da calkeul individebs evlineba sa- aqvs im azriTac, roca cnobiereba fsiqikis azriT aris gagebu-
zogadoebrivi cnobierebis, sazogadoebrivi azris saxiT, romel- li. cxovelic fsiqiuri arsebaa. arsebobs mecniereba zoof-
sac udidesi Zala gaaCnia pirovnebaze zemoqmedebis mxriv. siqologiis saxelwodebiT.
magram TviT sazogadoebriv cnobierebasac gaaCnia misi makon- aqvs Tu ara kibernetikul manqanebs cnobiereba da
trolebeli da warmmarTveli Zala. esaa ideologia. SeuZliaT Tu ara maT azrovneba? kibernetikuli manqanebis
ideologias marqsi `yalb cnobierebas~ uwodebda. Tu mier ganxorcielebuli procesebi, cxadia azrovnebiTi pro-
msjeloba exeba saerTod ideologias da ara romelime konkre- cesebia, magram es araa sakuTriv am manqanebis azrovneba. es
tul ideologias, maSin amaSi aris naxevrad simarTle. sazoga- araa maTi cnobiereba. maT ukan dgas adamiani, misi cnobiereba,
doeba cocxali organizmia. igi cxovrebaa. amitom, rogorc romelic qmnis manqanisaTvis gankuTvnil programebs. manqana
calkeuli pirovnebis cxovrebas, masac sWirdeba marTva. ma- maT realizacias axdens. e.i. azrovnebs adamiani da ara manqa-
gram misi marTva SeiZleba iyos subieqturi, anu viRacis (viRa- na. cnobiereba aqvs da azrovnebs is, vinc damoukideblad
cebis) piradi interesebiT warmarTuli; SeiZleba igi iyos azrovnebs.
obieqturi, anu TviTon sazogadoebis interesebiT marTva. ideo-
logia yalbi cnobierebaa, Tu mis mier sazogadoebrivi cno-
bierebis marTva-mani pulireba xdeba subieqturi interesebiT, 6. cnobierebis ti pebi. cnobiereba sulier-idealuri
rasac sazogadoeba yalbi mimarTulebiT miyavs. amitom borote- movlenaa. misi daxasiaTebisa da garkveuli niSniT dayofis
baa ara saerTod ideologia, aramed ideologia, rogorc yalbi mizniT, mogviwevs materialur-sxeulebrivi movlenebis garkveu-
cnobiereba. ideologia, romlis mizania sazogadoebis marTva li ganzomilebebis daxasiaTeba da maTTan dapirispirebaSi
WeSmaritebis, saTnoebis, mSvenierebis, samarTlianobis, sarwmu- sulier-idealuri fenomenebis gansazRvrulobebis dadgena.
noebis RirebulebebiT – ar SeiZleba yalb cnobierebad Cai- materialuri sagnebi da movlenebi arseboben maT Sesatyvis
Tvalos. igi boroteba ki ara, _ sikeTea. amitom igi obieqturi ganzomilebebSi. esenia: wona, sigrZiTi da sivrcobrivi gan-
cnobierebaa. sazogadoebrivad Camoyalibebuli cnobiereba zomilebebi. temperatura, wneva, Zabva, feri, suni, gemo da sxva. am

250 251
ganzomilebebiT izomebian mxolod sxeulebriv-materialuri goriebis mxolod dadebiTi mxaris niSniT. anu isini arian
movlenebi. maRaziaSi Sesuli momxmareblis mxridan gamyidve- mxolod WeSmariti. mxolod keTili, mxolod mSvenieri, mx-
lis mimarT normalur mimarTvad CaiTvleba Tu igi mas etyvis olod samarTliani da mxolod kargi. ise, rom maTSi araa
– amiwoneT erTi kilogrami Zexvi! CamomisxiT xuTi litri araviTari mwikvli mcdarobis, borotebis, simaxinjis, usamarT-
Rvino, momiWeriT sami metri qsovili da a.S. magram am ganzom- lobis da sicudis. swored es garemoeba igulisxmeba RvTae-
ilebebiT SeuZlebelia gaizomos sulier-idealuri, anu cno- brivi cnobierebis, anu RvTaebrivi sulis siwmindeSi. mis
bierebiseuli movlenebi. maT ara aqvT wona, sigrZe-sigane- siwmindeSi igulisxmeba is garemoebac, rom masSi araa aravi-
simaRle, temperatura, feri, suni da a.S. sulier-idealuri mov- Tari sxeulebrivi minarevi. materiis erTi atomic masSi ar
lenebi SeuZlebelia maRaziaSi uSualod wminda saxiT iyide- igulisxmeba da kidev, _ RvTaebrivi cnobierebis Tavisebureba
bodes. wignis maRaziaSi an gamofenebze SegiZliaT iyidoT imaze miuTiTebs, rom misTvis WeSmariteba, sikeTe, mSveniereba,
wignebi, ferweruli tiloebi, operis partiturebi, an Canawere- samarTlianoba da sikarge gansxvavebuli maxasiaTeblebi ki
bi, magram es sulieri movlenebis gaSualebuli formiT SeZenaa. araa, aramed RvTaebrivi cnobierebis doneze isini erTimeoris
yovel SemTxvevaSi, normalurad ar CaiTvleba, Tu maRaziaSi TanmTxvevni da erTi atomuri mTlianobis Semqmnelni arian.
momxmarebeli gamyidvels etyvis – amiwoneT erTi kilogrami RvTaebrivi cnobiereba mkveTrad dadebiTi mimarTulebis mqone
idea, momiWeriT sami metri azrebi, CamomisxiT xuTi litri cnobierebaa.
ocnebebi. aranormaluroba aq imaSia, rom sulier-idealuri cnobierebis meore ti pi, esaa satanuri cnobiereba. cx-
movlenebi am ganzomilebaSi ar Tavsdebian. es maTi ganzom- adia, isic sulieri movlenaa, isic ganisazRvreba wyviladi
ilebebi ar aris. magram es imas ar niSnavs, TiTqos sulier- cnebebis mxolod erTi rigiT. misi sulier-idealuri movle-
idealuri movlenebi raime, mxolod maTTvis damaxasiaTebel nebi mxolod mcdarobaa, mxolod borotebaa, mxolod simaxin-
specifikur ganzomilebebSi ar Tavsdebodnen. es ganzomilebe- jea, mxolod usamarTlobaa da mxolod sicudea. ise, rom maTSi
bia: WeSmariteba-mcdaroba; sikeTe da boroteba; mSveniereba da odnavi minarevic ki araa WeSmaritebis, saTnoebis, mSvenierebis,
simaxinje; samarTlianoba da usamarTloba; kargi da cudi da samarTlianobis da sikargis. amitom igic wminda cnobierebaa.
sxva. yvela eseni _ sulier-idealuri sagnebisa da movlenebis magram misi siwminde uaryofiTi siwmindea, amitom igi uwmind-
adamianuri SefasebiTi ganzomilebebia. urobis siwmindea. igi mkveTrad uaryofiTi mimarTulebis mqone
aRniSnuli ganzomilebebis wyviladi formiT warmod- cnobierebaa.
gena maTi garkveuli wesiT dajgufebis SesaZleblobas iZleva, cnobierebis mesame ti pi adamianis cnobierebaa, _ misi
rac formalurad cnobierebis sami ti pis arsebobas gan- sulieri samyaro. rogorc vxedavT, RvTaebrivi da satanuri
sazRvravs. zemoT msjeloba iyo arsebobis sxvadasxva forme- cnobiereba, TavianTi sulierebiT, aboluturad umaRlesi da
bze. iTqva, rom is, ris Sesaxebac msjeloba warmoebs, ukve am absoluturad umdablesi doneebia. Tumca satanuri cnobiere-
msjelobiT arsebobas iwyebs. arsebobs msjelobaSi. am momen- bis umdablesi done misi ganviTarebis umdablesi donis mniS-
tis gaTvaliswinebiT, SesaZlebelia gamovyoT sami ti pis cno- vnelobiT ki ar unda gavigoT, aramed esaa radikalurad uary-
bierebis arseboba. esenia: RvTaebrivi cnobiereba, satanuri ofiTi mimarTulebis mqone cnobiereba. yvelaferi, rac adami-
cnobiereba da adamianuri cnobiereba. RvTaebrivi cnobiereb- ans ekuTvnis, rac adamianuria, saWiroa misi mowesrigeba. garkveul
is sulier-idealuri movlenebis Tavisebureba imaSi mdgomar- momwesrigebel normebSi Casma. aq mniSvneloba ara aqvs konkre-
eobs, rom isini ganisazRvrebian aRniSnuli wyviladi kate- tuli pirovneba Teistia Tu aTeisti. yvelas sWirdeba Tavisi

252 253
cnobierebis mowesrigeba. amitom sWirdeba misi garkveul normeb- da amitom mis Sesaxeb codna ara gvaqvs, es mis aracnobierebas
Si Casma. adamianuri cnobierebis mimarT, aseT funqcias RvTae- ar niSnavs, vinaidan igi cnobierebis SinaarsSi jer saerTod
brivi da satanuri cnobierebebi tvirTuloben. isini gzis araa moqceuli. e.i. aracnobieri da Seumecnebeli an Seumecne-
Cvenebaa adamianisaTvis, _ saiT unda iyos mimarTuli, risken badi araa erTi da igive. kantis filosofiaSi TavisTavadi
unda iltvodes da ras unda eridos. adamianis cnobiereba nivTi Seumecnebadia, magram igi aracnobierad ar iTvleba.
aseT or ukiduresobas Soris Tavsdeba. amas niSnavs gamoTqma filosofiaSi, da saerTod mecnierebaSi, aracnobierSi igulisxme-
_ adamianSi RmerTic SeiZleba iyos Cabudebuli da satanac. ba iseTi fenomeni, romelic cnobierebaSia, magram cnobiereba
misTvis idealia RvTaebrivi cnobiereba, xolo antiideali _ mis Sesaxeb ar flobs raime codnas. e.i. aracnobieri cnobi-
satanuri cnobiereba. adamianuri cnobierebis sulieri mov- eris iseTi Sinaarsia, romelzec cnobierebas refleqsia ar
lenebi erTdroulad WeSmaritebacaa da mcdarobac; saTnoe- mouxdenia, an princi pulad SeuZlebelia masze refleqsiis
bac da borotebac, mSvenierebacaa da simaxinjec, samarTliano- moxdena. ver acnobierebs mas da amitom aris igi aracnobieri.
bacaa da usamarTlobac, kargicaa da cudic. konkretuli ad- aracnobieris problema gamokveTili formiT dgas
amianebi erTimeorisagan gansxvavdebian am wyviladi ganzom- filosofiasa da fsiqologiaSi. am ukanasknelSi misi Semot-
ilebebis mxolod proporciebiT. erTis suliereba ufro metada ana da damkvidreba dakavSirebulia meoce saukunis dasawyisSi,
WeSmaritia meorisaze ufro metad mcdaria, magram ar arsebobs avstrieli mecnieris zigmund froidis saxelTan. adamianis
adamiani, adamianuri cnobiereba, erTi da imave movlenis mima- qcevebs sulis siRrmeSi yovelTvis safuZvlad udevs garkveu-
rT raRac donis WeSmaritebas rom ar flobdes da amave dros li motivebi. qcevebis ganmsazRvreli motivebis mTeli rigi
raRac doneze ar cdebodes. amaSi gamoixateba adamianuri cno- sulis iseT siRrmeSia CaZiruli, risi gacnobierebac vera-
bierebis fardobiToba, rac safuZvelia adamianuri WeSmarite- sodes xdeba, magram adamianTa qcevebis ZiriTadi motivacia,
bis, saTnoebis, mSvenierebis, samarTlianobis da sikargis far- swored iqidan moedineba. aqedan gamomdinare, froidisa da
dobiTobis. misi mimdevrebis mecnieruli kvleva swored sulis siRrm-
iseul aracnobier sferos mieZRvna.
aracnobieris Tema gacilebiT adre gaCnda filosofi-
7. aracnobieri. filosofiaSi aracnobieris Temas aSi. igi sokratesa da platonis saxelebs ukavSirdeba. maTTan
azri da mniSvneloba yovelTvis cnobierebasTan kavSirSi aracnobieri fsiqologiasTan ki araa dakavSirebuli, aramed
aqvs. cnobierebisagan mowyvetiT, raime movlena filosofiaSi igi ganpirobebulia gnoseologiuri problemebis gadawyvetiT.
aracnobierad ar ganixileba. aracnobieri ar niSnavs cno- gnoseologiaSi aracnobieris Semotanis ZiriTadi mizezi _
bierebis arqonas. qvas cnobiereba ara aqvs, magram qvis aracno- mis problematikaSi gadauWreli siZneleebis arsebobaa. isto-
bierebis Sesaxeb filosofiaSi ar msjeloben. aracnobieri riulad, filosofiaSi aracnobiers ZiriTadad iq mimarTavd-
upirobod ar daiyvaneba arc martiv arcodnaze. roca raRaca nen, sadac gnoseologiuri problemebi gaixlarTeboda gamou-
movlenis Sesaxeb ara maqvs cnoba, informacia, mis Sesaxeb val siZneleebSi da maTi daZlevis mizniT, rogorc Tavisebur
araferi vici, igi CemTvis Taviseburi aracnobieria. arcodna saSualebas, mimarTavdnen aracnobiers. sokrates naazrevSi
aracnobieris savaldebulo niSania, magram aracnobieri ar- gnoseologiur siZneled iqca codnis warmoSobis axsna, anu
codnaze mTlianad ar daiyvaneba. aracnobieri araa nebismieri rogor xdeba arcodnidan codnaze gadasvla. codnis war-
arcodna. sagani, romelic jer ar gamxdara Seswavlis obieqti moSoba codnis wyvetadobas niSnavs. codnis wyvetadoba ki

254 255
logikur winaaRmdegobas awydeba, rac saqmis skeptikurad aracnobieris saxiT arsebobaze mianiSnebs.
damTavrebas iwvevs. magram aseTi daskvna sokratesaTvis miuRe- germanul klasikur filosofiaSi aracnobierze dayrd-
belia, vinaidan man kargad icis, rom WeSmaritebis uaryofa noba kidev ufro niSandoblivi gaxda. kantisaTvis eWvs ar
SeuZlebelia (WeSmaritebis uaryofa isev WeSmaritebis dad- iwvevs mecnieruli codnis faqtiuri arseboba. mecnieruli
genaa). WeSmaritebis uaryofis SesaZlebloba codnis uary- codnisaTvis savaldebuloa zogadobisa da aucileblobis
ofis SeuZleblobaa. an iseTi meqanizmi unda iqnes SemuSavebu- asaxva, magram is cdebi, rac filosofiaSi kantiswina nakadebSi
li, romelic agvacilebs codnis wyvetadobas. aq sokrate ga- Catarda, verafriT adastureben aucileblobisa da zogadobis
mosavals aracnobierSi poulobs. misTvis codnis warmoSobis saerTod arsebobas. Seqmnili winaaRmdegobrivi situaciidan
problema cnebis warmoSobaze daiyvaneba. cneba gvarSi Semava- gamosavali, kantmac, ZiriTadad, aracnobierze dayrdnobiT ga-
li saxeobebis saerTo arsebiTi niSnebis fiqsirebuli iazra. misi azriT, adamianSi rogorRac `zis~ orgvari subieq-
mTlianobaa. am niSnebis misaRebad saxeobebTan misvlaa saWiro. ti. erTia empiriuli subieqti, meorea mis siRrmeebSi moqmedi
magram rogor mivideT kerZo sagnebTan, Tu winaswar ar viciT transcendentaluri subieqti anu transcendentaluri aper-
am saxeobebis gvari. saxeobebis codnisaTvis winaswar gvaris cefcia. es ukanaskneli empiriuli subieqtis wiaRSi moqmedebs
codnaa saWiro. gvaris codnisaTvis ki calkeuli saxeobebis aracnobierad, ris Sedegad zogadobisa da aucileblobis
codna zedmetia, magram Tu saxeobebTan misvlamde winaswar normebiT qmnis sagnebis idealur modelebs (sqemebs). realuri
gvaris codna meqneba, es niSnavs, rom mis Sesaxeb cneba ukve empiriuli sagnebis Semecneba swored am modelebis mixedviT
mqonia. cnebas swored gvaris codna moeTxoveba. e.i. misi Zebna warmoebs. Sedegad miRebul codnaSi dafiqsirebuli zoga-
zedmeti yofila. Seqmnili viTareba sokrates ubiZgebs aRiar- dobisa da aucileblobis warmomavloba arc empiriul
os codnis uwyvetoba. magram es ar niSnavs, TiTqos Cvens gamocdilebas ukavSirdeba da arc cnebaTa logikur analizs.
sulSi uwyveti codna yovelTvis erTi formiT arsebobdes. igi dakavSirebulia transcendentaluri apercefciis warmo-
igi arsebobs ori formiT – cnobierad da aracnobierad. saxviTi unaris aracnobier moRvaweobasTan. kantis memkvi-
sokrates filosofiaSi arsebiTi adgili ukavia `maievtikis~ dreebma (fixte, Selingi, hegeli) ukuagdes kantis TavisTavadi
(bebiaqalobis) meTods. mas miaCnda, rom codnis Seqmnas ki ara nivTi. amiT mTeli sinamdvile daiyvanes `me~-ze. aseT pirobeb-
aqvs adgili, aramed codnis dabadebas. codnis dabadeba gulisx- Si Semecneba gaformda TviTSemecnebis saxiT. TviTSemecnebis
mobs sulSi misi uwyveti saxiT arsebobas. magram mis dabade- mizniT `me~ TavisTavSi unda gaordes subieqtad da obieqtad.
bamde sulSi igi aracnobieri saxiT arsebobs. misi dabadeba am mizniT mas mouwevs ganviTarebis ori gzis gavla. pirvelze
misi gamomzeureba, anu misi gacnobierebaa. rogorc bebiaqali es gaoreba unda moxdes, meoreze gaorebulTa Soris unda
exmareba qals mSobiarobaSi, sokrates miaCnia, rom aseve maswav- ganxorcieldes Semecneba. pirveli gza praqtikul-Semecnebi-
lebeli moswavles codnas ki ar awvdis, aramed exmareba masSi Tia, xolo meore Teoriul-SemecnebiTi. `mes~ Teoriuli moR-
aracnobierad arsebuli codnis dabadebaSi. vaweoba misi SemecnebiTi moRvaweobaa. aq gaorebis Sedegad
daaxloebiT, analogiur mdgomareobas aqvs adgili pla- dadgenili `me~ (empiriuli subieqti) imecnebs `arame~-s (obieqts).
tonis anamnezisis (gaxsenebis) TeoriaSi. mogvianebiT, imave es `mes~ TviTSemecnebaa. rac Seexeba `me~-s praqtikul-Semo-
codnis warmoSobis siZnelem da misgan gamomdinare, codnis qmedebiT moRvaweobas, esaa misi Teoriuli moRvaweobis Tavise-
uwyvetobis moTxovnam ganapiroba axal droSi, laibnicis buri preistoria, sadac, mTeli rigi sinTezebis ganxorcielebis
filosofiaSi `mciredi percefciebis~ Semotana, rac codnis gziT xdeba misi empiriul `me~-d (subieqtad) da `arame~-d

256 257
(obieqtad) gaoreba. amitom igi, rogorc Semecnebamdeli proce- iqneba (bgeraTa kompleqsi, sityvebi, damwerloba, naxati, notebi,
si – aracnobieria. naxazi, simboloebi da sxva) magram SinaarsiT _ azriseuli.
Tanamedrove iracionalisturi da intuitivisturi magaliTad, termini `wigni~ esaa bgeraTa kompleqsi, romelic
filosofiis moRvaweebisaTvis aracnobieri kvlav rCeba saime- TavisTavad materialuri movlenaa da raSic kodirebulia
do sayrdenad. wignis aRmniSvneli azri, rogorc sulieri fenomenis. isto-
riulad xSirad xdeba, roca romelime sityvaSi garkveuli
azria kodirebuli, magram Semdeg es sityva icvlis azrs da
8. cnobiereba da ena. cnobierebisa da enis mWidro SedarebiT sxva azris matarebeli xdeba. xSirad moiuTiTeben
urTierTkavSiri dafiqsirebulia debulebaSi – ar arsebobs enis konservatiul mxareze. es swored imas niSnavs, rom igi
cnobiereba enis gareSe, iseve rogorc ena ar arsebobs cno- icvlis Sinaarsobriv mxares, magram forma (ena) ucvlelia. es
bierebis gareSe. maTi es erTmaneTisagan moucilebloba maT yovelTvis iwvevs sityvis etimologiisa da Sinaarsobrivi
erTian mTlianobaze miuTiTebs. rogorc yvela sagansa da mxaris dacilebas, magram cnobierebas amis iolad atana Seu-
movlenas, cnobierebasac aqvs Tavisi Sinaarsi da forma. mis Zlia mxolod imitom, rom misTvis enobrivi mxare garkveuli
Sinaarss Seadgens rogorc ukve warmoebuli, memkvidreobiT niSani, simbolo, kodi, Sifria, romlisTvisac mTavaria is, Tu
miRebuli da aTvisebuli, aseve sakuTari cnobierebiT warmoe- risi aRmniSvnelia da ara is, _ Tu riTi aRiniSneba. TviTon
buli da aTvisebuli azrebi, Sexedulebebi, miznebi, idealebi, termini `wigni~ Zvel qarTulSi werilis aRmniSvnelic iyo.
programebi, interesebi da sxva; agreTve, cnobierebis mier uSu- dReisaTvis igi am mniSvnelobis matarebeli aRaraa. magram
alod warmoebuli azrovnebiTi procesebi. cnobierebis say- sityva mainc darCa.
ovelTao da universaluri forma aris ena. yvelaferi, rac rogoria saqmis viTareba martoobaSi Caketil adamian-
cnobierebis Sinaarss warmoadgens, enaSi formdeba. ena aris Tan dakavSirebiT, romelic mdumared axorcielebs azrovnebas,
cnobierebis materialuri forma. e.i. ena SinaarsiT idealuria, fiqrobs raRacaze? aq TiTqos sxvasTan urTierToba da masTan
radgan igi cnobierebis idealuri Sinaarsebis matarebelia, dialogi-komunikacia saWiro araa. e.i. saWiro araa ena. cxadia,
xolo formiT materialuri. ratom materialuri? saqme is es mcdari azria. karCaketiloba da gandegiloba ar niSnavs
aris, rom adamians samyarosTan mudmivi dialogisa da komuni- komunikacia-dialogisagan gaqcevas. xSirad es ufro protes-
kaciis gareSe arseboba ar SeuZlia. cnobiereba da masTan tia vidre komunikacia-dialogze uaris Tqma. protesti ki
erTad ena adamianis samyarosTan aseTi komunikacia-dialogis komunikacia-dialogis Taviseburi formaa. ganmartoveba
erTaderTi saSualebaa. cnobierebis Sinaarsi sulier-ide- gamowveulia komunikacia-dialogis warmosaxviTi formiT ganx-
aluria. amitom mas cnobierebisagan mowyvetiT, mis gareT, mis- orcielebis mizniT. roca Semoqmedi, mecnieri TavisTvis Caikete-
gan damoukideblad wminda saxiT arseboba ar SeuZlia, vinaid- ba da ase qmnis xelovnebis produqts an mecnierul naSroms,
an is, rasTanac adamiani amyarebs komunikacia-dialogs, misi igi am karCaketilobaSi axorcielebs misTvis yvelaze mniS-
cnobierebis gareTaa, es mdgomareoba moiTxovs cnobierebis vnelovan komunikacia-dialogs mkiTxvelTan, msmenelTan, damTva-
Sinaarsis cnobierebis gareT gatanas. es ki SesaZlebelia lierebelTan, mayurebelTan. aseTi formiT ganxorcielebuli
mxolod erT SemTxvevaSi, – unda moxerxdes cnobierebis sulieri komunikacia-dialogi xSirad masStaburi da droSi mravali
Sinaarsis raRac niSnebiT, simboloebiT materialur sagnebsa Taobis gadamwvdomi saSualebaa. xSirad adamians sWirdeba
da movlenebSi kodireba, daSifrva, rac formiT materialuri komunikacia-dialogi sakuTar TavTan da RmerTTan. aqac ufro

258 259
efeqturi formaa ganmartoveba. simunje smenis uqonlobiTaa da gadascems azrs, rom araviTari cvlileba, zegavlena ar
gamowveuli. amitom munjs ara aqvs verbaluri ena. magram mas Seaqvs masSi. am Tvalsazrisis mixedviT, azri win uswrebs
aqvs Tavisi ena. munji mSvenivradac azrovnebs da Tavisi enas. roca azrovneba daamTavrebs Tavis saqmes da azri Camoy-
azrebis gadmocema-gamoxatvas igi axerxebs JestebiT, mimikiT, alibdeba, mxolod amis Semdeg dgeba enis jeri. gamomuSavebul
xelebis moZraobiT. TiTebis moZraobebSi mas aso-bgerebis azrs sityva unda moergos, oRond ise, rom ena mTlianad unda
gadmocemac SeuZlia. ar arsebobs azri, munjis eniT rom ar daemorCilos azrs. magaliTad, sagnisa da misi saxelis mima-
gamoiTqmebodes. rogoria viTareba, Tu mdumared azrovnebis rTebaSi maTi urTierToba calmxrivia. sagani mTlianad ba-
procesSi adamianis azrebs adresati saerTod ara yavs? – jer tonobs saxelSi. saxels araviTari zemoqmedeba ar SeuZlia
erTi, aseTi situacia Znelad dasaSvebia, magram mainc davuSvaT saganze. dRevandeli imijologia, an piar-teqnologiebi aseT
misi SesaZlebloba. azrovneba azrebiT kombinirebaa. esaa, er- azrs arafriT Seurigdebian. marTalnic iqnebian, radgan raimes
Tis mxriv aqamde ukve gamomuSavebuli azrebis erTimeresTan moazreba sityvamde da sityvis gareSe yovlad SeuZlebelia.
dakavSireba, meore mxriv, maTze dayrdnobiT axali azris gamo- meore Tvalsazrisis mixedviT, ena azrovnebis msvlelo-
muSavebis procesi. orive SemTxvevaSi ena savaldebuloa. neb- baSi erTveba ara azris gamomuSavebis Semdeg, aramed igi monaw-
ismieri azri maSin iwyebs arsebobas, roca raRac formiT ileobas mTlian azrovnebiT procesSi da Tanac ise, rom am
gaformdeba. azris forma enaa, amitom azrs enis gareSe saer- procesze aqtiur zegavlenas axdens. es Tvalsazrisi dakav-
Tod ar SeuZlia arseboba. azrovnebis procesSi ukve gamo- Sirebulia XVIII saukunis germaneli moazrovneebis i.g. herd-
muSavebuli azrebis moxmareba enis moxmarebaa, radgan es azre- erisa da v. humboldtis saxelebTan. mogvianebiT (XXs) mas
bi enaSia gaformebuli. xolo azrovnebis Sedegad gamomuSave- ufro meti dinamika SesZines amerikelma lingvistebma: sepir-
buli axali azri maSin iwyebs arsebobas, roca igi enaSi ma da uorfma. humboldtis azriT, azrovneba da ena imdenad
gaformdeba. rogorc Rvino raime WurWlis gareSe dasalevi ganuyofelni arian, rom ena xalxis gonis garegan movlenad
Rvino araa, aseve azri garkveuli `WurWlis~ anu enis gareSe warmosdgeba. xalxis, eris goni misi enaa da xalxis, eris ena
jer kidev dabadebuli azri araa. enam azri unda zidos. Tu misi gonia. ena xalxis msoflmxedvelobis matarebelia. yvela
sazidi azri ar aris, Tu ena azrisagan daclilia, igi mkvdar- enaSi samyaro Taviseburad aisaxeba. sepirisa da uorfis Tval-
ia. arc azrovneba arsebobs enis gareSe. Tu azrs ara aqvs sazrisiT, sinamdviles aRviqvamT ase da ara sxvagvarad, imito-
SeZenili Tavisi enobrivi gamoxatuleba, gauformebeli azria mac, rom Cveni enobrivi modelebi aracnobierad gvibiZgeben
da amitom misi moxelTeba ver xerxdeba. ena monawileobs aseTi xedvisaken. amas isini lingvistur determinizms uwode-
azrovnebis yvela aqtSi. ben, rac imaze miuTiTebs, rom ena aqtiurad gansazRvravs
enisa da azrovnebis, rogorc cnobierebis arsebiTi da azrovnebiT procesebs. ena rom azrebis mxolod aRniSvnisa
aqtiuri mxaris urTierToba, istoriulad, orgvarad moiazre- da gadacemis indiferentuli saSualeba yofiliyo, maSin ena-
boda. sakiTxi ase dgas, _ azrovnebis procesSi ena asrulebs Ta simravle gaumarTlebeli movlena iqneboda. Tu ena azris
gamomuSavebuli azrebis mimarT mxolod aRniSvnis da gadace- aRniSvnis mxolod teqnikuri saSualebaa, maSin mravali enidan
mis indiferentul funqcias, Tu Tavadac aqtiurad monawile- SearCevdnen romelime erTs, ufro srulyofils, yvela danarCe-
obs azrovnebis procesSi da gavlenas axdens axali azrebis ni zedmetad gamocxaddeboda. maTematikaSi simbolizacia xde-
gamomuSavebaze? erTi Tvalsazrisis mixedviT, ena azrovnebi- ba maTematikuri eniT, romelic erTia yvela xalxisaTvis.
saTvis garegani, indiferentuli faqtoria. igi ise aRniSnavs magram aseTi enisTvis eris Svilebi Tavs aRar gaswiravdnen.

260 261
patriotebi icaven sakuTar enas, magram amiT isini icaven ara maval gzaSi xedavs. sulierebis moTxovna yovelTvis karg
azris aRniSvnisa da gadacemis teqnikur saSualebas, aramed tonad iTvleba. oficialurad amas aRiareben isinic, vinc
sakuTar suls, sakuTari erovnulobis gamoxatulebas, sakuTar araoficialurad sulierebas upirispirdebian. ase iyo mudam,
istorias, sakuTar yofierebas. martin haidegerma enas yofiere- asea dResac. sulierebisaken ltolva sazogadoebis sxvadasx-
bis saxli uwoda. axali enis swavla axal samyaroSi Sesvlaa. va wreebSi sxvadasxvagvaria. sulierebis meti moTxovna aRin-
didi poetebis, didi mwerlebis, didi mecnierebis arsebobas iSneba religiaSi, filosofiaSi, xelovnebaSi. suliereba ar
marto pirovnuli niWi ki ar ganapirobebs, aramed eris poet- aris sxva unarebs Soris, adamianis erTi, calke aRebuli un-
uri enis, daxvewili samwerlo enis, zusti samecniero enis ari. suliereba mTliani cxovrebis garkveuli wesia. e.i. es
arsebobac. araa nebismieri cxovreba, aramed esaa raRac gansxvavebuli,
Taviseburi cxovreba. adamianis cxovreba gamokristaldeba,
rafinirdeba adamianuri RirebulebebiT. Rirebulebebi mrava-
9. suliereba. Cven ukve ganvixileT sulis, gonis, li da mravalgvaria. ar SeiZleba adamianisaTvis yvela Rire-
cnobierebis cnebebi da maTTan dakavSirebuli sakiTxebi. buleba TanabarmniSvnelovani iyos. ar SeiZleba adamiani aTas-
suliereba, rogorc cneba da rogorc fenomeni, ar emTxveva arc gvar RirebulebaTa Soris prioritetuls, misTvis gansakuTre-
erT aRniSnul cnebas. amitom saWiroa sulierebaSi garkvevac. bulad mniSvnelovan Rirebulebebs ar gamoyofdes da amiT,
qarTveli klasikosi romantikosebis poeziaSi wina planze mTeli Tavisi cxovrebis Senobas maTze ar afuZnebdes. adami-
wamoweuli da upiratesi JReradobis mqone Temaa gardasuli anis prioritetuli Rirebulebebi misi cxovrebis ZiriTad
droebis gmiruli suli, misi maRali suliereba. mis sapir- RerZad iqceva. yvela danarCeni mas emsaxureba, mas aZlierebs.
ispirod, awmyo SedarebiT muq ferebSia warmodgenili, rac namdvili cxovrebiT adamiani misiT cxovrobs. aseTi Rire-
sulierebis daqveiTebaze mianiSnebs. es gasagebicaa, radgan bulebebia _ adamianis cxovrebis mizezic da mizanic, magram
awmyo Seulamazebel-gaufiltravi saxiT, mTeli Tavisi simZim- adamianis cxovrebas sulierebis niSani ver miewereba, Tu igi
iT awveba adamianis cxovrebas. warsulSi ki mexsierebisa da mravalgvar RirebulebaTagan prioritetulobas _ SemTxveviT
cnobierebis mier abstrahirebuli da gawmendilia heroikuli gamoyofil nebismier Rirebulebas mianiWebs. suliereba ara
suli, rasac ase mSvenivrad azustebs qarTuli andaza, – `wy- nebismier, aramed gansakuTrebul RirebulebaTa gamoyofas da
alni wavlen da wamovlen, qviSani darCebiano~. es imaze mian- cxovrebis RerZad maT gaxdomas moiTxovs. kerZod, rogoria es
iSnebs, rom adamianis sulierebas ara aqvs raRac zRvari. Rirebulebebi?
maRal safexurze asul sulierebas ufro meti da meti simaR- iseve, rogorc TviTon adamiani Sedgeba sxeulisa da
lis dapyroba `surs~. amitom, TiTqmis yoveli epoqisagan ismis sulisagan, misi cxovrebac materialur-sxeulebrivi da suli-
Civili sulierebis naklebobis Taobaze. sulierebis nakle- er-idealuri mxareebis mTlianobaa. maT Soris urTierToba
boba ufro gamwvavebuli formiT igrZnoba socialuri gardaqm- sxvadasxva kuTxiT arsebobs. am sakiTxebisadmi pirveli midg-
nebis epoqebSi, roca adgili aqvs RirebulebaTa mkveTr Sexla- oma aseTia, _ romeli romels eyrdnoba? sayrdeni, rogorc
Semoxlas, msxvrevebs, amave dros _ sicocxlis xelyofasac. safuZveli, aris materialuri cxovreba da maszea amoziduli
sulieri cxovreba, Tu piriqiT _ sayrdenia sulieri cxovreba
adamianis winaSe yovelTvis idga sulierebis proble- da masze daSenebulia materialuri cxovreba? am kiTxvaze
ma. igi Tavisi cxovrebis ganxorcielebas sulierebisaken mi- pasuxi _ sayrdenad materialur cxovrebas aRiarebs. magram

262 263
sayrdeni, dayrdnoba sxva ramaa da sxva aris gansazRvra, deter- wesia, anu igi moicavs cxovrebis rogorc materialur, ise
minacia. sayrdeni niSnavs arsebobisa da moqmedebisaTvis pirobe- sulier mxareebs. e.i. sulierebiT gamsWvaluli unda iyos ara
bis Seqmnas. sayrdenis arsebobis gareSe verc masze dayrdnoba marto sulieri cxovreba, aramed materialuric. cxadia, mate-
iqneba SesaZlebeli. amitom sayrdeni, masze dayrdnobilis rialuri cxovrebis mniSvnelovani warmmarTveli Zala mate-
arsebobis ganmsazRvrelia. esaa swored arsebobis TvalsazrisiT rialuri interesebia, magram Tu TviT am interesebis siRrm-
gansazRvra. magram, gansazRvreba marto arsebobis gansazRvras iseuli mmarTveli Zalebi sulieri Zalebi ar iqnebian, adami-
ar niSnavs. mizez-Sedegobrivi procesi yvelgan, sadac igi anis pirovnuloba da misi cxovreba degradaciis gziT wari-
moqmedebs, mudam ganmsazRvreli Zalaa da aseT gansazRvrebas marTeba. aseT SemTxvevaSi, iolad vRebulobT situacias, roca
mravalnairi forma da saxe gaaCnia. adamianis cxovrebis mima- Tanamdebobrivi skami da naSovni fuli marTavs adamians da
rT ganmsazRvrelma Zalam unda gansazRvros saiT wava, ra ara adamiani skamsa da fuls. adamianis sulierebis gamovle-
mimarTulebas miiRebs adamianis cxovreba, ras emorCileba misi nis konkretuli SemTxveva isicaa, roca igi garkveul Tanamde-
marTva. adamiani sulieri arsebaa. arsebiTad sulieri mov- bobriv skamze an uars ityvis, an droulad datovebs mas, ram-
lenaa misi cxovrebac. da Tu sulis, sulieri cxovrebis ganm- denadac igrZno Tanamdebobrivi skamis `interesebisa~ da misi
sazRvrelad materialur mxares davuSvebT, amiT suli, kargavs pirovnuli interesebis SeuTavsebloba. adamiani yovelTvis
Tavis Sinagan, sakuTar gansazRvrulobas, kargavs `TviTonobas~ unda darCes pirovnebad Tavisi sulierebiT. mas SeuZlia daika-
da iwyeba sxeulis batonoba sulze. TviTmizezobriobis prin- vos mxolod is Tanamdebobrivi skami, romelic mis sakuTar
ci pi aqac unda iqnes SenarCunebuli. sulieri cxovreba sulierebas ar daupirispirdeba. winaaRmdeg SemTxvevaSi, dakave-
kavSirSia materialur mxaresTan, magram TviTmizezobriobis buli Tanamdebobrivi skami damkaveblis pirovnebis da misi
principidan gamomdinare, Tu sulier cxovrebas ara aqvs TviT- cxovrebis gayalbebas gamoiwvevs, rac Taviseburi atavizmia.
gansazRvris unari, _ igi fiqciad iqceva. am azriT, sulieri, pirovneba Tavisi sulierebiT yovelTvis meti unda iyos mis
cxovreba, pirvel rigSi, TviTgansazRvrebadi movlenaa. mier dakavebul skamze, raTa skamma ver daCagros da daimorCi-
cxovrebis materialur da sulier mxareebs Soris urT- los moazrovne persona.
ierTobis mimarT ismis Semdegi, ufro princi puli kiTxva – TviTon sulier sferoSic mravali da mravalnairi
maT urTierTobaSi romelia mizani da romeli saSualeba? Rirebulebaa Tavmoyrili. pirovnebis da sazogadoebis suliere-
suli unda emsaxurebodes da eqvemdebarebodes sxeuls (mate- ba im RirebulebaTa prioritetulobas niSnavs, rac cxovrebis
rialur mxares), Tu piriqiT, sxeuli unda emsaxurebodes suls. RerZadaa qceuli rogorc materialuri, ise sulieri sferoe-
am kiTxvis utrirebuli forma aseTia – goneba unda emsaxure- bis mimarT. aseTi gamorCeuli Rirebulebebia: WeSmariteba,
bodes kuWs, Tu kuWi gonebas? imitom Wams adamiani, rom icx- saTnoeba, mSveniereba, samarTlianoba, sarwmunoeba, Tavisufle-
ovros, Tu imitom cxovrobs adamiani, rom Wamos? anu materi- ba. pirovnebis, an mTliani sazogadoebis sulierebis done
aluri cxovrebaa mizani da sulieri cxovreba _ saSualeba, gaizomeba am RirebulebaTa praqtikulad amomoqmedebis da
Tu piriqiT? maTiT cxovrebis doniT. sulierebis dacema am Rirebulebe-
suliereba niSnavs cxovrebis miznad sulieri cxovre- biT cxovrebis daviwyeba-uglvebelyofaa. cxovrebaSi WeSmar-
bis dasaxvas, xolo materialuri cxovreba, _ aRniSnuli miz- itebis RerZul, praqtikul saxelmZRvanelo princi pad damkvi-
nis miRwevis _ saSualebad gaformebas. aq axali problema dreba (swored damkvidreba da ara erTxel, an xanmokle peri-
iCens Tavs. rogorc aRiniSna, suliereba mTliani cxovrebis odiT misiT cxovreba!) safuZvels uyris movlenebisadmi miuk-

264 265
erZoebel, obieqtur midgomebs, rac gamoricxavs adamianebs Soris gonis cnebebs aqvT sxvadasxva (viwro da farTo) gageba. amitom,
xelovnurad Seqmnili upiratesobebis flobas. amitom obieq- roca sakiTxi dgeba cnobierebisa da azrovnebis urTierTo-
turoba adamianis sulierebis aucilebeli da fundamenturi bis Sesaxeb, aqtualuri xdeba is, Tu ra gagebiT iqna aRebuli
normaa; saTnoeba da samarTlianoba amkvidrebs adamianebs Soris cnobierebis cneba. Tumca, erTi ram imTaviTve cxadia, cno-
pativiscemas, ndobas, urTierTangariSgawevas, erTimeoreze mzrun- biereba da azrovneba erTi da igive araa. amasTanave, maT Soris
velobas; gamoricxavs adamianis saSualebad gamoyenebas; mSve- sxvaobis sruli ufskrulic ar arsebobs.
nierebis RirebulebiT cxovreba amkvidrebs mTeli cxovrebis cnobierebis farTo gageba moicavs adamianis mTlian
_ silamazisa da esTetikuri tkbobis normebiT awyobas. Tavisu- sulier simdidres, anu masSi igulisxmeba rogorc suli (fsi-
fleba _ pirovnebas da mTlian cxovrebas aniWebs origi- qika), ise goni. cnobierebis aseTi gagebiT aSkara xdeba misi
nalurobis, unikalurobis niSans, rac arsebuli gaqvavebuli azrovnebasTan gaigivebis SesaZlebloba. fsiqika gancdebis
standartebis gadalaxvis da SemoqmedebiTi gziT svlis mauw- sferoa da ara azrovnebis! marTalia, azrovnebiT procesebs
yebelia. yvela erTad, sulierebis mTlianobas qmnis. rac Se- mudam Tan axlavs gancdiTi procesebi, magram es garemoeba
exeba sarwmunoebas (religiur cxovrebas), religiaSic, suliere- saqmes arsebiTad ar cvlis. cnobierebis viwro gageba uigivdeba
bis niSnad cxovrebis imave RirebulebebiT warmarTva ig- gonis cnebas. amitom, cnobierebisa da azrovnebis urTierTo-
ulisxmeba. qristianuli religia siyvarulze agebuli sarw- bis sakiTxi arsebiTad gonisa da azrovnebis urTierTobis
munoebaa. yvela aRniSnuli Rirebulebis erT-erTi fundamen- sakiTxia. cnobierebis (gonis) gareSe adamiani adamianad ar
turi Ziri siyvarulia. qristiani Tayvans cems siyvarulis CaiTvleba. es adamianad yofnis aucilebeli faqtoria. amitom
RmerTs! cnobiereba (goni) adamianis substanciuri gansazRvrulobaa.
pirovnebis, mTeli sazogadoebis suliereba ar war- cnobiereba, rogorc goni, azrovnebis unaria. arsebobs Tu ara
moadgens antagonistur dapirispirebas materialur-sxeu- azrovnebis kidev sxva unaric, _ es calke sakiTxia, magram
lebrivTan. igi mxolod misi gardasaxvaa. esaa pirovnebisa da udavoa, rom adamiani azrovnebs cnobierebiT (goniT). aqedan
mTeli sazogadoebis mxridan arsebobis im gzaze gasvla, romelic gamomdinare, azrovneba SeiZleba ganisazRvros, rogorc goni-
misi kuTvnili, jerarsuli gzaa. am gzaze pirovnebac da sa- Ti cnobiereba _ aRebuli mis moqmedebaSi. azrovneba moqmedi
zogadoebac imad xdeba, rac unda iyos. suliereba dakavSirebu- goniTi cnobierebaa. goniTi cnobiereba moqmedebis gareSe
lia mTlian cxovrebasTan, rogorc inteleqtualur, ise fiz- aRaraa azrovneba. azrovneba sulieri procesia, romelsac ax-
ikur SromasTan, rogorc sulTan, ise sxeulTan. suliereba orcielebs goniTi cnobiereba.
mTeli cxovrebis garegadamwvdomi fenomenia. sabolood igi arsebobs terminebi – gonebaClungi (gonebaSezRuduli)
kulturas, kulturulobas ukavSirdeba. adamianis sulierebis da gonebamaxvili (gonebagaxsnili). gonebaClungic da gonebam-
moTxovna, misi kulturulobis moTxovnaa. adamianis done misi axvilic, orive adamiania. cnobiereba orivesaTvis savaldebu-
sulierebis doniT ganisazRvreba loa, magram erTis gonebaClungoba, gonebaSezRuduloba, misi
azrovnebis sisustea; xolo meoresiTvis gonebamaxviloba,
gonebagaxsniloba, misi azrovnebis siZlierea. adamiani ibade-
10. cnobiereba da azrovneba. zemoT ukve iyo ba cnobierebiT. sxvagvarad mis dabadebas adamianis dabadeba
msjeloba cnobierebis sulisa da gonis cnebebTan mimarTebis ver daerqmeva. rac Seexeba adamianis azrovnebas, misi gamo-
Sesaxeb. aRiniSna, rom, rogorc cnobierebis, ise sulisa da muSavebisTvis adamians sWirdeba meored dabadeba. es iqneba

266 267
misi sulier-kulturuli dabadeba. aseTi dabadeba adamianis brivi moZraoba. amitom asociaciuri azrovneba yovelTvis
moazrovne arsebad aRzrdas gulisxmobs. igi unda aRizardos fragmentuli xasiaTisaa ise, rom fragmentebs Soris mwyobri
moazrovned. sityva `unda~ Tavisi formiT imperatiuli moTx- mTlianoba ar arsebobs. logikuri azrovneba azrovnebis
ovnaa. xolo is garemoeba, rom adamiani SeiZleba aRizardos, an mTlianobis da mizanmimarTulobis safuZvelia. tradiciuli
ver aRizardos moazrovned, aRniSnuli `undas~ imperatiulo- kiTxva, _ aqvs Tu ara cxovels cnobiereba? _ kamaTis sagani
bas ver auqmebs. erTia daunizmiT daavadebuli adamianis da- maSin xdeba, roca cnobiereba ganixileba farTo mniSvnelo-
badeba, rac misi gonebasisustis mizezia (es calke sakiTxia); biT da masSi moiazreba fsiqikac. aseT SemTxvevaSi cxovels
meorea, roca sruliad janmrTelad dabadebuli adamiani, aras- aqvs cnobiereba, radgan mas aqvs gamokveTili fsiqika, magram
wori aRzrdis gamo, gonebaSezRudulad Camoyalibdeba. miuxe- Tvalsazrisi, romelic uaryofs cxovelebSi cnobierebis ar-
davad amisa, moTxovna – adamiani moazrovne arsebad unda sebobas, efuZneba cnobierebis gonTan gaigivebas. cxovels ara
aRizardos! – mudmiv mowodebad rCeba. cnobierebis da azrovnebis aqvs goni. amitom ara aqvs goniTi azrovneba. es cxoveluri
gansxvavebaze miuTiTebs cnobierebis zogad-adamianuri gan- `azrovnebisaTvis~ garkveuli niSnebis ararsebobaze miuTiTebs,
sazRvruloba da pirovnebis individualoba da pirovnuloba. rac arsebiTia adamianuri azrovnebisaTvis. aseTi niSnebia:
yoveli calkeuli adamianis pirovnuli gansakuTrebulobis ganyenebul-abstraqtuli azrovneba, cnebiTi azrovneba, Semo-
(unikalurobis) safuZveli misi pirovnuli azrovnebaa. qmedebiTi azrovneba, simboluri da saxeebiT azrovneba, tele-
azrovneba cnobierebis (gonis) mier saazrovno masalis ologiuri azrovneba da sxva. yovelive es cxovelisaTvis
(informacia, cnebebi, Sexedulebebi, motivebi, miznebi) mTlianoba- ucxoa. es _ adamianuri azrovnebis gansazRvrulobania. adami-
Si moxelTebis, analizisa da garkveuli mimarTulebiT mar- anis goniTi azrovnebis damaxasiaTebeli niSania cnobismoy-
Tvis sulieri procesia. amitom mas axasiaTebs garkveuli vareoba, rac cxovelisTvis ar arsebobs. cxovelebSic aqvs
niSnebi. misi aucilebeli niSania logikuroba. azrovneba an adgili garkveuli cnobis, anu informaciis miRebis moTxovnas,
sworia an araswori. orive logikurobasTan kavSirs niSnavs. magram igi yovelTvis dakavSirebulia mis vitulur moTx-
swori azrovneba _ logikis normebis dacvaa; araswori azrovne- ovnebTan. esaa kvebisa da gamravlebis moTxovna. Tavdacvis
ba – logikis normebis darRveva. azrovnebis logikuroba moTxovna ukve igulisxmeba kvebisa da gamravlebis moTxovna-
azrovnebisaTvis miznis arsebobas gulisxmobs. azrovnebis Si. adamians, raki igi sxeulisa da sulis mTlianobaa da misi
logikisadmi daqvemdebareba, masSi saazrovno masalis elemen- arseba mis sulierebaSia, garda sxeulebriv-vitaluri moTx-
tebs Soris kavSirebis safuZvel-Sedegis aucileblobiTi ovnebisa, amasTanave sulieri moTxovnebic gaaCnia, anu mas sWird-
normebiT ganxorcielebas eyrdnoba. amiT azrovneba mtkice eba sulieri sazrdoc. cnobismoyvareoba adamianisaTvis (goniTi
logikur, aucileblobiT sazRvrebSi formdeba, riTac igi Tavis azrovnebisaTvis) iseTi informaciis moTxovnaa, romelic mis
gamokveTil formas da mimarTulebas iZens. azrovneba logikis mxolod sulier moTxovnebTanaa dakavSirebuli. erTi didi
gareSe igivea, rac buneba _ bunebis kanonebis gareSe. orive da cnobili pirovneba gulwrfelad acxadebda, rom mas sikvdil-
situacia Taviseburi qaosi iqneboda. Taviseburi qaosia aso- isadmi SiSi ki ara, didi interesi aqvs. aSkaraa, rom sikvdili
ciaciuri azrovnebac, roca azrebis marTva warimarTeba ara principulad upirispirdeba mis sxeulebriv arsebobas, xolo
logikuri aucielblobiT, aramed fsiqologiuri asociaciuri sulier arsebobas, sul cota, kiTxvis niSnis qveS ayenebs. da
kavSirebiT. am ukanasknelSic adgili aqvs garkveul aucile- mainc, imdenad didia misi cnobismoyvareoba, rom igi iolad
blobebs, magram masSi sruliad gamoricxulia azrovnebis mizno- sZlevs sikvdilis winaSe SiSs da sakuTar sikvdils Tavisi

268 269
sulieri sazrdos wyarod aqcevs. cxovelisa da adamianis megobarTa wre maSinaa namdvili sulieri bednierebis wyaro,
cnobierebebs Soris sxvaoba naTeli xdeba maTi Semecnebebis roca Seni azrovnebiTYda Sesatyvisi saqmianobiT tols ar
sxvaobidan. cxovelisaTvis garemos Semecneba, faqtiurad mx- udeben sxvas. saswavlebelSi moswavlis mTavari SenaZeni mainc
olod grZnobadia. adamianisaTvis igi aris goniTi Semecneba, damoukidebeli, maRal goniTi azrovnebisa da im unaris gamo-
rac goniTi azrovnebiT miiRwevaa. adamianis Semecnebis mTa- muSaveba unda iyos, romelic adamians gamokveTil pirovnebad
vari instrumenti swored goniTi Semecnebaa, romliTac adami- aqcevs. is mzad iqneba cxovrebaSi nebismier gamowvevas SeeWi-
ani axerxebs realuri sinamdvilis grZnobadi mocemulobe- dos, nebismieri problema gadaWras.
bidan mis arsebiT mxareebSi CaRrmavdes. goni, rogorc cno- adamianis sulieri axalgazrdobis saidumlo misi
biereba, goniTi azrovneba, cnobierebis iseTi maRali donea, azrovnebis siZliereSi da siaxleebisadmi RiaobaSia.
romliTac sinamdvilis Semecneba xdeba mizandasaxulad, gegm-
azomierad, SemoqmedebiTi aqtivobiT. adgili aqvs axali idee-
bisa da Sexedulebebis generacias. goniTi azrovnebiT adami- 11. cnobiereba da adamianis grZnobad-emoci-
ani axerxebs problemebis azrobrivad aRmoCenas. maszea damok- uri cxovreba. cxovreba, azrovneba _ adamianis adamianad
idebuli problemebis siRrmiseuli da masStaburi xedva, gamokve- yofnis arsebiTi gansazRvrulobaa. magram adamianis, misi cx-
Tilad dasma da maTi gadawyveta. es isaa, rac adamianis azrovneb- ovrebis raoba mxolod amaze ar daiyvaneba da mxolod amiT
is donis simaRles gansazRvravs. ar ganisazRvreba. adamiani cxovrebisaTvis savaldebulo moTx-
adamianis sulieri winsvla azrovnebis maRal dones ovnaa grZnobad-emociuri muxtiT datvirTva. adamiani cxovrobs
moiTxovs. termini `didi kaci~ maRali azrovnebis kacze iTq- imdenad, ramdenadac mas aqvs realuri sinamdvilis grZnobad-
mis, maRali azrovneba maRal zneobas, maRal samarTlianobas emociuri gancdebi. maT gareSe cxovreba aRaraa cxovreba.
da maRal ganswavlulobas, maRal Tavisuflebas gulisxmobs, cxovrebis `savseoba~ emociebisa da gancdebis simdidrea. ar-
rac safuZvlad edeba didi da keTili saqmeebis keTebas. maRa- sebiTad, adamians sakuTar cxovrebasTan uSualo kavSiri mis
li azrovneba Tandayolil niWTan erTad bejiT wvrTnas grZnobad-emociur gancdebSi eZleva. cnobiereba cxovrebis
emyareba. misi wvrTnis arena swavlebis procesia. visac aseT gaazrebaa. cnobiereba, azrovneba sinamdvilis, cxovrebis gaSu-
wvrTnaSi ar daezara da sibejiTe vinc gamoiCina, mas warmate- alebuli asaxvaa. grZnobebiTa da emociebiT adamiani cxovre-
buli cxovrebis meti Sansi eZleva. Tu vikiTxavT, moswavlis, bas uSualod ganicdis. rodesac msjeloben adamianis sic-
an studentis mier saswavlebelSi mTavari SenaZeni ra unda ocxlis xangrZlivobaze, mas wlebis raodenobiT iTvlian.
iyos, SeiZleba miuTiTon codnaze, romelic xSirad garkveuli ukeTesi iqneboda igi grZnobebisa da emociebis raodenobiT
informaciis SeZenas gulisxmobs. es kargia, magram Tanamed- daeTvalaT. SesaZlebelia, da xSirad asec xdeba, rom adami-
rove daCqarebuli tempebis mqone cxovrebaSi informaciuli anma wlebis raodenobiT sakmaod didxans icocxla, magram
codna sakmaod male Zveldeba; SeiZleba miuTiTon im sabuTze mas mainc ar hqonia didxans sicocxlis gancda. es imitom,
(atestati, di plomi), romelic pirovnebas garkveuli social- rom misi cxovreba sakmaod mwiri iyo grZnobebiTa da emocie-
uri uflebebis miRebas aniWebs, magram carieli sabuTi, romel- biT. man didxans icxovra, magram ise grZnobda Tavs, TiTqos
sac zurgs ar umagrebs Sesatyvisi unarebis floba, did samsax- arc ucxovria. samagierod, meore adamians, romelmac wlebis
urs ver gauwevs. saswavlebelSi iZenen megobrebs, rac cxovre- raodenobiT gacilebiT nakleb xans icocxla, cxovrebis
baSi sakmaod did SenaZenad iTvleba, magram isic cxadia, rom savseobis gancda hqonda, vinaidan misi arsebobis yoveli

270 271
weli savse iyo grZnobad-emociuri gancdebiT. eldar Senge- ani cxovrebaSi siamovnebas ZiriTadad artalas da bozbaSis
laias filmis _ `TeTri qaravani~ mTavari personaJi amboxebu- WamaSi poulobs, meore, gacilebiT metad, _ mecnierul-Semo-
lia imis gamo, rom rogorc TviTon acxadebs, gzebi da bilike- qmedebiT azrovnebaSi. roca adamiani (mkvlevari) SemecnebiT
bi, mwyemsobaSi rom gauvlia, erTimeores rom gadaebas, iqneb procesSi problemis siRrmeebSi SeiWreba da Semecnebis sagn-
dedamiwasac Semoswvdes, magram personaJi svams kiTxvas _ `ra is faruli saidumloebebi misTvis xelmisawvdomi xdeba, amiT
vnaxe?!~ es emocia-gancdebis gareSe ganvlili, uferuli gzeb- igi aRtacebaSi modis da ganicdis udides inteleqtualur
isa da wlebis winaaRmdeg amboxia. aqedan gamomdinare, sazrunavi siamovnebas. bevrs maTematika miaCnia emociurad erT-erT yve-
mxolod is ki ar aris, wlebis raodenobiT adamianma didxans laze `mSral~ sferod, magram mecnieruli Ziebis procesSi
icocxlos (amaze gerontologebi muSaoben), aramed ufro metad aRmoCenili maTematikuri kanonzomierebebis uSualod ganc-
is, rom misi cxovrebis yoveli monakveTi savse iyos adamiani- das aRfrTovanebaSi mouyvania didi maTematikosebi. isini mas-
saTvis iseTi emociebiT, romlebic mas sixarulsa da bed- Si xedaven udides harmoanias da mSvenierebas, romlis gancdi-
nierebas moutans. Ti simwvave da siZlieri imdenad didia maTTvis, rom mas
cnobiereba-azrovnebis da grZnoba-emociebis urTier- gacilebiT maRla daayeneben, vidre vardis, genialuri musikis
Tobam axali drois evropul kulturaSi garkveulad dapiri- da didebuli leqsisi mSvenierebaa. isicaa gasaTvaliswinebe-
spirebuli saxe miiRo. ganmanaTleblobis racionalizmi Zir- li, rom Tu erTi adamiani emociebis niaRvrad daiqca, meores
iTadad orientirebuli iyo adamianis gonebis (cnobierebis SeuZlia Tavisi grZnobebi garkveul normebSi Casvas, mTli-
da azrovnebis) aqtivobaze da mis warmmarTvel Zalad dasax- anad saaSkaraoze ar warmoaCinos. magram es ar niSnavs maT
vaze. aseT orientaciaze Tavisebur reaqcias warmoadgens misi uqonlobas. es maTi marTvis unaria.
opoziciuri ideuri moZraoba _ romantizmis saxelwodebiT, adamianis cnobiereba-azrovnebis da grZnobad-emocieb-
romelic Seecada moexdina adamianis grZnobad-emociuri cx- is gansxvaveba SesaZlebelia da aucilebelic aris, magram
ovrebis Taviseburi reabilitacia. amis fonze sayuradReboa maTi radikaluri dapirispireba gaumarTlebelia. isini erT-
erTi movlena. civilizebuli samyarosaTvis saqveynod cno- maneTis gareSe ar arseboben. amaze miuTiTebs cxovrebis
bilia i. kantis (igi ganmanaTleblobis warmomadgenlad iTv- mTlianoba. adamianis cxovreba cnobiereba-azrovnebis da grZno-
leba) pedantizmi. misi cxovrebis stili, saqmianobis yoveld- ba-emociebis mTlianobaa. namdvili jansaRi cxovreba orive
Riuri grafiki mTlianad damorCilebuli iyo mis inteleqtu- elementiT Tanabrad gajerebuli cxovrebaa. grZnoba-emociebi
alur moRvaweobas. kantis gardacvalebis Semdeg, roca aqti- ar unda Seewiros cnobiereba-azrovnebas. arc cnobiereba-
urad daiwyes misi biografiis wera, romantizmis warmomad- azrovneba unda moeqces grZnoba-emociebis diqtatis qveS. pirvel
genelma hainrix hainem eWvic ki gamoTqva imis Taobaze – kants SemTxvevaSi gza exsneba cxovrebaSi adamianTa gulgrilobas
hqonda ki biografiao?! haine gulisxmobda im garemoebas, rom da indiferentizms; xolo meore SemTxvevaSi batondeba sulieri
misi azriT, kants grZnobad-emociuri cxovrebiT TiTqmis ar atmosfero, roca saRi logikuri azrovneba fermkrTaldeba
ucxovria. magram haines aseTi eWvis gafantva iolia, Tu gav- da adamianebi sasurvels realobad acxadeben. cxovreba obieq-
iTvaliswinebT, rom kantis titanuri inteleqtualuri Sroma turobisa da subieqturobis sayrdenebzea amoziduli. pirve-
SeuZlebeli iqneboda, es Sroma misTvis grZnobad-emociuri lis safuZveli cnobiereba-azrovnebaa, meoresi grZnoba-emociebi.
sazrdos Zlieri wyaro rom ar yofiliyo. adamianis gare sinamdvilesTan uSualo grZnobadi kav-
cxovrebis individualuroba imaSia, rom Tu erTi adami- Siri SegrZnebebisa da aRqmebis meSveobiT myardeba. SegrZneba-

272 273
aRqmebis Sinaarsi maTi gamomwvevi sagnebia. esaa mgrZnobelo- mniSvnelobas ar gaacnobierebs; patriotuli grZnobebi ver
bis garegani forma, rasac Tavisi specialuri grZnobis orga- gauCndeba, Tu samSoblos siyvaruli gacnobierebuli ar eqne-
noebi gaaCnia. adamianisaTvis garegan mgrZnobelobas didi ba; xifaTis SiSis grZnoba ar eqneba, Tu mas xifaTis gancdis
princi puli mniSvneloba ar eqneboda, igi rom ar gadadiodes gacnobiereba ar SeeZleba; adamiani ar ganrisxdeba, Tu Tavisi
mgrZnobelobis meore, ufro maRal formaSi. mas Sinagani mgrZno- Tavmoyvareobis Selaxvas ar gaacnobierebs; adamians madlierebis
beloba ewodeba. Sinagan mgrZnobelobas ara aqvs sxvadasxva grZnoba ar gauCndeba, Tu igi ar gaacnobierebs, rom mas afase-
grZnobebisTvis specialuri organoebi. garegan mgrZnobelo- ben da pativs scemen, misTvis uangarod izrunes.
baSi Tu fers sxva organoTi (TvaliT) aRviqvamT, xolo bgeras cnobiereba-azrovneba did zegavlenas axdens garegani
sxviT (yuriT), Sinagan mgrZnobelobaSi bednierebis da vTqvaT mgrZnobelobis mimarTac. xSiria SemTxveva, roca mraval sa-
sindisis qenjnisaTvis sxvadasxva organoebi saWiro araa. aq ganTa Soris saZiebeli erTi sagani adamianis Tvalwinaa, ma-
adgili aqvs adamianis daunawevrebel mTlianobas. amas adami- gram misi Tvali ver xedavs mas imitom, rom igi winaswar jer
anis `geStaltobas~ anu mTlian formas, struqturas uwode- cnobierebam ar gaacnobiera-gaiazra. yuri ver ismens imas, risi
ben. garegani mgrZnobeloba Tu afiqsirebs obieqturi sagnis mosmenac cnobierebam `akrZala~. samagierod, yuri ismens imas,
fers, Sinagan mgrZnobelobaSi fiqsirdeba adamianis (subieq- ris mosmenasac cnobiereba `moiTxovs~. amis magaliTad xSir-
tis) grZnobad-emociuri damokidebuleba SegrZnebaSi mocemu- ad moaqvT zarbaznebis gamayruebel gruxunSi dedis unari ver
li ferisadmi. igi mas an siamovnebs an aRizianebs, riTac gaigonos zarbaznebis xmauri, magram gaigonis Cvilis xma. esaa
subieqti gamoxatavs Tavis subieqtur damokidebulebas sagneb- cnobierebis mzaoba garkveuli xmauris mimarT, romelic gam-
is mimarT, Sesatyvisi emociebiT. oixateba ganwyobaSi. ganwyoba ki mTlianad cnobierebis baza-
garegani da Sinagani mgrZnobelobebis damakavSirebeli ze yalibdeba.
rgolia cnobiereba-azrovneba. garegani mgrZnobelobis in- igive iTqmis grZnoba-emociebis mimarTebis Sesaxeb cno-
formaciuli masala miewodeba cnobiereba-azrovnebas. igi mas biereba-azrovnebasTan. adamianis cnobierebaSi araferi wari-
gaatarebs Tavis struqturaSi, gaiazrebs da miawodebs Sinagan marTeba grZoba-emociebis Tanxlebis gareSe. da ara marto
mgrZnobelobas, rac masSi iwvevs Sesatyvis grZnoba-emociebs. Tanxlebis, aramed am emociebis adamianze aqtiuri zemoqmedeb-
magaliTad axloblis didi warmatebis Sesaxeb informacias is gareSe. es gamomdinareobs iqidan, rom adamiani yovelTvis
pirovneba iRebs garegani mgrZnobelobiT (garegani grZnobis interesebiT mcxovrebi arsebaa; maSinac ki, roca is ukidure-
organoebiT), miRebuli informacia gadaecema cnobierebas. misi sad cdilobs subieqturi interesebidan gaTavisuflebas da
gaazreba Sinagan mgrZnobelobaSi iwvevs sixarulis, siamayis, obieqturobis dacvas. magram aqaa obieqturobis dacvis inter-
siamovnebis grZnobis gancdas, rac Sesatyvis emociebSi vlin- esi, grZnobebis gareSe adamianis cxovreba uinteresoa. hegelis
deba. amitom maRali grZnobierebis gancda SeuZlebeli iqne- azriT, vnebebis gareSe raime diadis miRweva SeuZlebelia.
boda, Tu igi cnobierebiT araa gaazrebul-vizirebuli.
cnobiereba-azrovnebis gareSe adamianisaTvis misi grZno-
ba-emociebi Taviseburi sibecea. es gansakuTrebiT iTqmis ma- 12. azrovnebis ZiriTadi meTodebi. filosofia-
Ral grZnobebze. adamians sircxvilis grZnoba ar gauCndeba, Si cnobilia urTierTsapirispiro azrovnebis sxvadasxva me-
Tu igi Tavis danaSauls ar gaacnobierebs; siamayis grZnoba Todebi. aseTebia: 1. logikuri da alogikuri azrovneba; 2.
ar gauCndeba, Tu sazogadoebisaTvis Tavisi namoqmedaris udides gulubryvilo da kritikuli azrovneba; 3. abstraqtuli da

274 275
konkretul-sagnobrivi azrovneba; 4. dogmaturi da Semoqmedeb- azrovneba, romelsac eWvi saerTod ar gakarebia. adreuli bavS-
iTi azrovneba; 5. metafizikuri da dialeqtikuri azrovneba. voba gulubryvilobis asakad iTvleba imis gamo, rom nebismieri
azrovnebis es meTodebi unda ganvasxvavoT Semecnebis meTode- informaciis sisworis mimarT bavSvs eWvi ar uCndeba. igi sam-
bisagan. yaros mimarT gulwrfelad gaxsnilia. yvelafers ndobas ucx-
1. logikuri da alogikuri azrovneba. logika adebs, arafris danaxva eWvis TvaliT ar SeuZlia. amitom, erTis
aris mecniereba swori azrovnebis kanonebisa da normebis mxriv, gulubryviloba sulis Taviseburi siwmindea, magram mkacr
Sesaxeb. logikuri azrovneba swori azrovnebaa. Tavis mxriv, samyaroSi misiT arseboba didi riskis Semcvelia. gulubryvi-
swori ewodeba iseT azrovnebas, rodesac Cvens cnobierebaSi lo azrovnebaSi adamianis mgrZnobeloba da goneba rogorRac
azrebs Soris kavSirebi da urTierTganpirobebuloba xor- gadaadgilebulia. aq grZnoba win miuZRveba gonebas. goneba mis
cieldeba Cveni subieqturi nebisagan damoukidebeli aucile- mimarT srul ndobas amJRavnebs. Tvali xedavs mzis aRmosav-
blobiT. bunebaSi arseboben realuri sagnebi da movlenebi. leTidan amosvlas da dasavleTiT Casvlas. goneba am xilvas
cnobierebaSi arseboben azrebi, ideebi. bunebaSi arsebul sag- sruliad endoba da qmnis geocentrul sistemas (ptolemeusi).
nebsa da Cvens cnobierebaSi arsebul azrebs Soris saerToa kritikuloba gonebis Taviseburi sifxizlea. igi goneb-
is, rom oriveni emorCilebian garkveuli kanonebis aucile- is TviTkritikaa. kritikaSi maincadamainc viRacis galanZRva da
blobiT Zalas. gansxvaveba ki isaa, rom bunebis sagnebi, cno- ganqiqeba ki ar unda vigulisxmoT, aramed esaa WeSmaritebis
bierebisagan damoukideblad arsebul bunebis kanonebs emor- dadgenis mizniT, movlenis analizi da garCeva. kritikuli azrovneb-
Cilebian, xolo cnobierebaSi arsebuli azrebi _ azrovnebis is moTxovnaa azrovnebis instrumentad eWvi moviSvelioT da
logikis kanonebs. aqedan gamomdinare, logikis kanonebs damor- yvelafers eWvis TvaliT SevxedoT. eWvianoba TviTmizani ki ar
Cilebul da mowesrigebul azrovnebas logikuri azrovneba unda iyos, aramed yvela eWvis gamoricxva unda iyos azrovnebis
ewodeba; xolo iseT azrovnebas, romelic TviTneburad ar- mizani da amiT ueWvelTan misvla. am meTods frangma filoso-
Rvevs da ar emorCileba logikur normebs, alogikuri azrovneba fosma r. dekartma udidesi mniSvneloba mianiWa. dekartis Semdeg,
ewodeba. adamianisaTvis principuli mniSvneloba aqvs logikur mecnieruli azrovnebisaTvis, igi savaldebulo normad iqca.
azrovnebas. misi meSveobiT igi TviTonac warmatebebs aRwevs kritikuli azrovnebiT goneba Tavisufldeba grZnobadobis diqta-
da sxvebis TvalSi ndobas imsaxurebs. adamianis mxridan tisagan. sakuTari xedviT, sakuTar `fexze dgomiT~ goneba azrovnebis
alogikuri azrovneba imis magvaria, bunebis kanonebis ucodi- damoukideblobas aRwevs, romlis Sedegad mis winaSe sinamdvile
nari rom moxvdeba bunebaSi da masze imoqmedebs misive kanon- sul sxvanairad warmoCndeba. igi goniTi xedviT dainaxavs, rom
ebis gauTvaliswineblad. adamianis alogikuri azrovnebis piriqiT, _ dedamiwa moZraobs sakuTari RerZisa da mzis garSemo
mizezi SeiZleba iyos dabali donis ganswavluloba, avadmyo- (kopernikis heliocentruli sistema).
foba (bodva), gonebrivi CamorCeniloba, SeiZleba amis mizezi 3. abstraqtuli da konkretul-sagnobrivi azrovne-
iyos gamiznuli sicrue (sofizmi) da sxva. ba. sinamdvilis sagnebi da movlenebi xasiaTdeba rTuli
2. gulubryvilo da kritikuli azrovneba. gulu- struqturuli agebulebiT. mas aqvs rogorc arsebiTi, ise
bryviloba da kritikuloba urTierTsapirispiro movlenebia. araarsebiTi mxareebi. azrovnebis mizania gonebrivad Camoici-
maTi ZiriTadi ganmasxvavebeli niSania eWvis (skepsisis) arse- los sagnis araarsebiTi da daadginos misi arsebiTi niSnebi.
boba-ararseboba. gulubryvilo azrovneba eWvis gamoricxvaa. amisaTvis mimarTaven gonebis mier abstrahirebis unars. ab-
gamoricxulia ara gaazreba dasabuTebis niadagze, aramed esaa straqcia niSnavs sagnis struqturuli agebulebidan, azro-

276 277
brivad, romelime niSnis, Tvisebis gamoyofa-ganyenebas da misi kanonebi abstraqciis formebia, romlebSic mecnierulad aisaxeba
azrovnebis sagnad gaxdas. iseTi mecnierebebi, rogorebicaa: realuri sinamdvile.
maTematika, logika, filosofia, _ gamoirCevian abstraqtulo- 4. dogmaturi da SemoqmedebiTi azrovneba. dogma
bis maRali doniT, xolo yvela gamoyenebiTi mecnierebisaTvis, berZnuli sityvaa da niSnavs absoluturad srulyofil azrs,
miuxedavad imisa, rom abstraqtuli azrovneba maTTvisac savalde- absolutur WeSmaritebas, romelsac Tavisi srulyofilebis
buloa, ZiriTadi mainc azrovnebis konkretul-sagnobrivi me- gamo aRar sWirdeba Semdgomi Sesworeba, dazusteba. bibliaSi
Todia. konkretul-sagnobrivi azrovneba romelime konkretu- kanonikuri wignebis debulebebi dogmebadaa gamocxadebuli,
li sagnis kvlevasTanaa dakavSirebuli. am procesSi azrovnebis maTi RmerTisgan warmomavlobis gamo. dogmaturi azrovneba
es meTodi mniSvnelovani da aucilebelia, magram mocemul gamoricxavs kritikul azrovnebas. dogmebisadmi damokidebuleba
SemTxvevaSi konkretul-sagnobriv azrovnebaSi igulisxmeba mxolod katexizisuri SeiZleba iyos, romelic ukritikod unda
cnobierebis iseTi mdgomareoba, roca mas saganze azrovneba miiRo, daizepiro da misiT ixelmZRvanelo. mecnierebasa da
ar SeuZlia, uWirs sagnisagan fizikurad mowyvetis realur realur cxovrebaSi dogmaturi azrovneba niSnavs adreul
pirobebSi, anu roca sagnis gaazrebisaTvis saganTan realur- etapze miRebuli azrebis, Sexedulebebis cnobierebaSi daS-
fizikuri kontaqti sWirdeba; roca saganze fiqri SeuZlia tampuli, gayinuli, gaqvavebuli formiT Senaxvas, maTi axliT
maSin, Tu es sagani win udevs. es azrovnebis dabali donis Secvlis dauSveblobas. dogmaturi azrovneba, principSi, gamor-
maCvenebelia. mecnierebis abstraqtuloba gamoixateba imaSi, icxavs axlis da sapirispiro azris miRebis SesaZleblobas.
rom mecnierebi axdenen sakvlevi Sinaarsisagan sagnis gany- dogmatur azrovnebas, xSir SemTxvevaSi iwvevs avtoritetebi-
enebas da kvlevis obieqtad formas aqceven. roca maTematikaSi sadmi morCilebaSi yofnis survili, maTdami monuri qveSevr-
adgenen, rom orjer ori oTxia, aravin kiTxulobs da arc domoba, maT iqiT gaxedvis SeuZlebloba. avtoritetebi Seuc-
ainteresebT, konkretulad Sinaarsobrivad am ricxvebSi ra domlad arian miCneulni da maTi azrebisadmi upirobo rw-
igulisxmeba, _ vaSlebi, adamianebi Tu planetebi. aq msjeloba menaa gamocxadebuli. misgan Tavis daRwevis gzaa avtoritete-
exeba mxolod raodenobaTa formalur urTierTobebs. amitom bis msxvreva. es araa maTdami upativismcemloba. didi avtori-
aseT mecnierebebs xSirad formalur mecnierebas uwodeben. teti iyo aristotelesaTvis misi maswavlebeli platoni, ma-
aristoteles mier Camoyalibebul logikas formalur logi- gram mowiwebis miuxedavad, aman mas xeli ar SeuSala Tavisi
kas uwodeben, ramdenadac igi ganyenebulia azrebis Sinaarsi- maswavleblis Zlieri argumentebiT gakritikebaSi.
sagan da mxolod azrovnebis formebi ainteresebs. realur dogmaturi azrovnebis sapirispiroa SemoqmedebiTi
cxovrebaSi adamians yovelTvis urTierToba aqvs konkretul azrovneba. dogmaturoba Tu Zvelis SenarCunebaa da axlis
realur sagnebTan. abstraqciebi wminda saxiT mxolod cno- miuRebloba, SemoqmedebiTi azrovneba mudam axlis ZiebaSia, es
bierebaSi arsebobs. cxadia, mizani yovelTvis konkretuli ki niSnavs Zvelisadmi mudmiv kritikul damokidebulebas. am-
sagnebis codna, floba da marTvaa, magram aRmoCndeba, rom aseTi itom, dogmaturoba Tu azrovnebis uZraobaa, Semoqmedeba azrovneb-
miznis miRwevis saukeTeso gzaa maTi abstraqtul azrovnebaSi is mudmiv moZraobaSi yofnaa. esaa azrovnebiTi winsvla.
moqceva. abstraqtul azrovnebaSi adamiani scildeba sagnis azrovnebaSi dogmaturobisa da Semoqmedebis Widili _ tradici-
zedapirul mxares da ufro metad iWreba mis siRrmiseul isa da novaciis Widilia.
arsebaSi. sagnis codna, floba da marTva ki SesaZlebelia 5. calmxrivi (metafizikuri) da dialeqtikuri
misi arsebis wvdomis gziT. mecnieruli cnebebi, kategoriebi, azrovneba. sinamdvilis sagnebi da movlenebi erTdroulad

278 279
floben urTierTsapirispiro niSnebs da Tvisebebs, _ aucile- Tavi VII. kulturis filosofia
blobasac da SemTxveviTobasac; moZraobasac da uZraobasac;
wyvetadobasac da uwyvetobasac da a.S. calmxrivi, anu metafiz- 1. ra aris kultura. samyaro, romelSic damkvidrda
ikuri ewodeba iseT azrovnebas, rodesac saganze msjelobisas adamiani, aris usasrulo droSi, sivrcesa da TvisebriobaSi.
mxedvelobaSia aRebuli sagnis romelime erTi mxare, meore ki abstraqciis meSveobiT, SegviZlia masSi gamovyoT oTxgvari,
mTlianad CrdilSia moqceuli. anu saganSi danaxulia, vTqvaT, sagnebi da movlenebi. erTia mgrZnobelobiT misawvdomi (grZno-
moZraoba, magram araa danaxuli misi uZraoba, an piriqiT, calmxrivi bad-aRqmadi) sagnebi; meorea inteleqtiT misawvdomi (intel-
azrovnebisaken midrekili, xedavs uZraobas, magram ver amCnevs igibeluri) sagnebi; mesamea warmosaxviT misawvdomi (fantazi-
mis moZraobas. calmxriv azrovnebas sapirispiro mxareebi pricip- is nayofi) sagnebi da meoTxea rwmeniT misawvdomi (zebune-
ulad SeuTavseblad miaCnia. azrovnebis es wesi aris `an-an~-is briv-RvTaebrivi) movlenebi. aseT samyaroSi unda ganaxorcie-
princi piT azrovneba. moZravia an uZravia. maTi mTlianoba los adamianma Tavisi adamianuri cxovreba, magram ismis kiTxva
SeuZlebelia. azrovnebis dialeqtikuri meTodi swored sapir- _ ra daxvda adamians samyaroSi da ra undoda rom daxvedro-
ispiroTa erTianobaSi gaazrebis meTodia. mag. msjeloba `sokrate da? anu, uSualod moxmarebisaTvis akmayofilebs Tu ara mas is,
adamiania~ martivi dadebiTi msjelobaa, magram sityvier forma- rac samyaroSi mza saxiT daxvda? TiTqos cxovels daxvda
Si igi calmxrivi azrovnebis Sedegia im TvalsazrisiT, rom aq yvelaferi is, rac mas sWirdeba, xolo adamians praqtikulad
movlenis mxolod cali mxarea dafiqsirebuli. es msjeloba araferi, magram situacia sul sxvanairadaa. saqme is aris, rom
rogorRac Seicavs sapirispiro msjelobasac. kerZod `sokrate adamians daxvda igive, rac cxovels. esaa tyis xili, veluri
ar aris adamiani.~ saqme is aris, rom msjelobaSi `sokrate mcenareebis nayofi, ylortebi, Teslebi, Zirxvenebi, nadirisa da
adamiania~ `sokrate~ erTeulia, xolo `adamiani~ zogadi. msjeloba Tevzis umi xorci, bunebrivi gamoqvabulebi, mRvimeebi, haeri,
`sokrate adamiania~ niSnavs _ `erTeuli zogadia.~ amitom Tu sasmeli wyali. magram aRmoCnda, rom es yvelaferi saarsebod
gasagebi da damajerebelia msjeloba `sokrate adamiania~, daujere- cxovels akmayofilebs, imitom, rom mas ubralod ar SeuZlia
blad gamoiyureba msjeloba `erTeuli zogadia.~ ufro dama- amiT ar dakmayofildes. adamians ki, rac bunebrivi saxiT
jerebelia msjeloba `erTeuli ar aris zogadi~, es ki niSnavs daxvda, ar akmayofilebs da imis safuZvelsac xedavs, rom amiT
`sokrate ar aris adamiani~. aq Cans, rom calke aRebuli rome- ar iyos kmayofili. aqedan gamomdinare, adamiani iwyebs buneb-
lime mxare Seicavs garkveul arasrulyofilebas. gamosavali is mimarT moTxovnebis wayenebas. mas unda, rom buneba iqces
aq isaa, rom sapirispiro mxareebi erT mTlianobaSi iqnes gaazre- iseTad, rogoric mis moTxovnebs daakmayofilebs. adamianis
buli. maSin unda miviRoT, rom `sokrate adamiania da arcaa adamianad Camoyalibeba aqedan iwyeba. aqedanve iwyeba kultur-
adamiani~, magram aRmoCndeba, rom aseTi azrovneba sruliad dauS- is dabadeba. adamiani iwyebs Tavisi gonebiT, xelebiT, guliT
vebelia yofiT cxovrebaSi. am sferoSi adamianebi TiTqmis da nebiT bunebis, bunebriobis gaadamianureba-gardaqmnas da
yovelTvis metafizikurad azrovneben. aseT azrovnebas savle misTvis iseTi saxis micemas, rogoric adamians akmayofilebs.
wereTeli Tavis cnobil wignSi _ `dialeqtikuri logika~ _ bunebaSi aris veluri vaSli (maJalo). gardaqmnis mas da Reb-
msjelobis calmxrivobas uwodebs. magram roca saqme exeba ulobs vaSlis kulturas, romelsac seleqciis gziT mianiWa
mecnierul sferos, aRmoCndeba, rom mecnieruli azrovnebisaTvis meti aromatic, gemoc, siuxvec da silamazec... bunebaSi aris
dialeqtikuri azrovnebis wesi arsebiTi moTxovnaa. veluri cxovelebi, magram isini moaSinaura, gardaqmna da mi-
iRo Sinauri cxovelebis mTeli jgufi. bunebaSi aris marma-

280 281
rilo lodis saxiT, magram adamianma daamuSava da kulturis kultivireba silamazis kanonebis mixedviT, _ imarTeba sportu-
saxiT miiRo qandakeba. ase iqmneba kultura. miuxedavad imisa, li TamaSebi sxeulis sijansaRisa da silamazis mizniT, iqmne-
rom kulturis sfero iqmneba adamianis xeliT, igi mainc re- ba adamianTa qandakebebi sxeulis silamazis demonstrirebis
alurad arsebuli sferoa. kulturis sagani (artefaqti) erT- mizniT; Semdeg iwyeba adamianis gardaqmniTi moRvaweobis veq-
droulad bunebis movlenac aris da sulieri movlenac. igive toris Semobruneba adamianis sulis mimarT. moRweulia cice-
qandakeba bunebis sagania, radgan igi bunebidan aRebuli masal- ronis fraza misi `tusklinuri werilebidan~ _ `sulis kul-
isganaa Seqmnili, magram amasTanave _ sulieri movlenaa, rad- tura aris filosofia~, e.i. cicerons adamianis sulis dax-
gan masSi moqandakis sulia gansxeulebuli da ganivTebuli. vewis, misi galamazebis saukeTeso saSualebad filosofia
Tu daismis kiTxva, _ kulturis sagani ufro metad romel miaCnia. es debuleba niSnavs imas, rom filosofia aris dax-
sferos miekuTvneba? _ pasuxi aSkaraa, cxadia, sulier sferos! vewil-damuSavebuli da galamazebuli suli.
mTeli kultura Tavisi arsiT sulieri movlenaa, Tumca mas ciceronidan moyolebuli _ dRemde kulturis arsebad
SeuZlia materialur samosSi mogvevlinos. kulturaSi ba- iTvleba sagnebSi WeSmaritebis, saTnoebis, mSvenierebis, sarw-
tonobs suli, yvelafers suli ganagebs. kultura aris buneb- munoebis normebiT, adamianis sulis ganivTeba. axali drois
is humanizebuli sfero, TavisTavad arsebul bunebaSi adamia- moazrovneebi dainteresdnen kulturis, rogorc faqtiuri mov-
nuri faqtoris Sesvla da misi adamianurad mowesrigeba. neb- lenis mecnieruli SeswavliT. aqedan iwyeba kulturis rao-
ismieri kulturis sagnidan adamiani imzireba. kulturis sa- bis mecnieruli gaazrebis istoria. XVIII saukune evropaSi
ganTan Sexvedra adamianTan Sexvedraa. adamiani cxovrobs ganmanaTleblobis periodia. esaa ideuri moZraoba, romelic
mTlian samyaroSi, magram misi aTviseba da gamoyeneba SeuZlia aqcents akeTebs mecnieruli codnis gavrcelebaze sazogadoe-
mxolod am samyaros kulturis sagnad transformaciis gziT. baSi. igi ebrZvis avtoritetebs da cdilobs daamkvidros mx-
arsebobs realuri kultura, termini `kultura~ da kul- olod adamianis gonis avtoriteti. igi mWidrodaa dakavSire-
turis mecnieruli cneba. isini sxvadasxva dros Cndebian. buli erTis mxriv, axali drois klasikur racionalizmTan,
kultura, rogorc realuri movlena Cndeba adamianis, rogorc amasTanave aRorZinebis (renesansis) humanistur tradiciebTan.
moazrovne arsebis gaCenasTan erTad: termin `kulturis~ gaCe- aRorZinebamde adamiani damZimebuli iyo rogorc religiuri
na dakavSirebulia antikuri periodis laTinur samyarosTan; dogmatebiT, aseve adamianze bunebis diqtatiT. aRorZinebis
xolo kulturis mecnieruli cnebis SemuSaveba daiwyo axali humanizmi hqmnis axal kulturas, romelic RvTaebrivi sibrZ-
drois evropul azrovnebaSi. termini `kultura~ laTinuria nis gverdiT adamianur sibrZnes aRavlens; RvTaebriv Semo-
da niSnavs damuSavebas. dasawyisSi laTinebma es termini qmedebasTan erTad adamianur Semoqmedebasac amkvidrebs. hu-
gamoiyenes miwis damuSavebis aRsaniSnavad (dRevandeli ter- manistebis mTavari aRmoCena iyo aqtiuri, Semoqmedi adamiani.
minebi: `kultivatori~, `kultivacia~ swored `kulturidan~ es iyo adamianis gonis sekularizacia. aRiarebulia adamianis
momdinareobs). Semdeg miwis damuSavebasTan erTad masSi moiaz- gonis Zala, aRiarebulia adamiani Semoqmedi. mkveTrad gaiyo
reba veluri mcenareebisa da cxovelebis seleqciuri da- erTmaneTisagan ori sfero. pirveli _ stiqiuri buneba, meore _
muSaveba. iqmneba sasoflo-sameurneo kulturebi. simindi kul- kultura. amitom kulturis cnebiTi gaazreba daiwyo bunebisa
turaa, radgan isic aseTi damuSavebis gziTaa miRebuli. amasTan da kulturis dapirispirebiT. es wiTel zolad gasdevs kul-
erTad iwyeba adamianis mier sakuTari Tavis damuSaveba _ turologiur moZRvrebebs. kultura rTuli da mravalferovani
kultivireba. erTis mxriv, midis misi sxeulis damuSaveba- movlena aRmoCnda, ris gamoc misi mecnieruli gansazRvreba

282 283
did siZneleebs waawyda. amaze jer kidev XIX saukunis bolos is Seqmnaze monis Sroma imave wesiT aris gamoyenebuli, rogorc
miuTiTeben. XX saukunis dasawyisidan kulturis gansazRvre- xaris Sroma saxris da maTraxis qveS, Tumca ver vityviT, rom
bis statistikasac ki awarmoeben. imave saukunis Sua periodSi kulturis Zeglebs xari qmnida. amasTanave, adamiani arasdros
ukve aRniSnaven imas, rom mecnierebaSi gansazRvrebaTa simrav- araa an mxolod mona, an mxolod TviTneba, an mxolod Tavis-
liT kulturis cnebam ukve gadaaswro yvela sxva cnebebs (a. ufali. igi yovelTvis, erTdroulad, sxvadasxva proporciiT
kreberi, k. klakhoni, l. SCepanski). monacaa, TviTnebac da Tavisufalic. Tu kerZo piri kulturis
mocemul SemTxvevaSi umjobesia kulturis cneba jer sagans qmnis, igi am saqmeSi CarTulia mxolod rogorc Tavis-
ganvsazRvroT deskri pciuli gziT, xolo Semdeg misi TiToeu- ufali adamiani. mxolod aseT SemTxvevaSi gamova misi xel-
li arsebiTi niSani gavaanalizoT. kultura aris adami- idan kulturis sagani. k. gamsaxurdias romanis mixedviT, ar-
anis Tavisufali, mizandasaxuli, SemoqmedebiTi Sro- sakiZes, rogorc ymas (rogorc monas) ubrZanes taZris aSeneba.
mis Sedegad pirovnuli, erovnuli da zogadsakacobrio am momentSi igi ymaa, radgan brZanebis qveS dgas. magram is, Tu
obieqtur RirebulebaTa normebiT, mis sulSi da mis rogor taZars aaSenebs, ra simaRles miscems, rogor gaanaTebs,
gareT damyarebuli wesrigi, gaformebuli simboloTa rogor gaiazrebs mis interiers, Tu eqsteriers, ra formas
sistemaSi, romliTac igi axorcielebs komunikacia- miscems, ra CuqurTmebiT Seamkobs da ra masalas gamoiyenebs, aq
dialogs mTel samyarosTan. axla imis Sesaxeb, Tu ra azri misi mbrZanebeli, _ Sinagani Tavisufali nebaa, anu arsakiZe
unda Caidos am gansazRvrebis calkeul fragmentSi. am gan- socialurad aris yma, magram rogorc Semoqmedi _ Tavisufa-
sazRvrebis pirveli fragmenti gamoxatuli sityvebiT _ `kul- lia.
tura aris adamianis...~ miuTiTebs imaze, rom kultura ar sityva `mizandasaxuli~ kulturis teleologiurobaze
miekuTvneba bunebas. igi adamianis mier iqmneba. kultura anTro- miuTiTebs. Sromis procesSi adamiani sagans jer akeTebs ide-
pocentruli sferoa. adamiania misi Semoqmedi. kultura iqmne- is saxiT, e.i. jer gonebaSi axdens mis konstruirebas, Semdeg
ba adamianis SromiT. Sroma mravalnairia, Tumca yovelnairi axdens mis materializacias. amitom adamianis Sroma moiTxovs
SromiT kultura ar iqmneba. kerZod, rogori SromiT? sityvaTa winaswar gaazrebulobas da mizanmimarTul moRvaweobas. mis
jgufi `Tavisufali mizandasaxuli SemoqmedebiTi Sromis Sed- dasawyisSi ukve Cadebulia miznis saxiT dasasruli. dasawyis-
egad~ am kiTxvaze pasuxia. Zalian mokled, TiToeuli maTganis Si ukve Cans dasasruli. es niSnavs, rom SromiTi moRvaweoba
Sesaxeb. ar unda iyos instinqturi xasiaTis. igi dafuZnebulia cno-
sityva `Tavisufali~ Tavisufal Sromaze mianiSnebs. bierebaze. dasawyisidan dasasrulamde Sroma cnobierebis
kultura iqmneba adamianis Tavisufali SromiT. Tavisufali SuqiTaa ganaTebuli. amasTanave, aq mTavaria miznis faqtori.
Sroma adamianis Sinagani Tavisufali nebiT gansazRvruli yvelafers mizani gansazRvravs, amitom dasawyisidan dasasru-
Sromaa. kultura SeuZlebelia iqmnebodes iseTi SromiT, romel- lamde SemoqmedebiTi procesi ganaTebulia miznis gacnobiere-
ic ar iqneba Tavisufali. SeuZlebelia kulturas qmnides biT. es ki mizandasaxuli moZraobaa.
araTavisufali adamiani, qmnides mona an TviTneba. kulturis Semdegi sityvaa `Semoqmedeba~ _ `SemoqmedebiTi Sro-
arsebobis safuZveli Tavisuflebaa. magram faqtebi xom gveub- mis Sedegad~. Semoqmedeba axlis qmnaa. axali ara egzemplaru-
nebian, monis xeliT Seqmnili msoflio kulturis Zeglebis lad, aramed Tvisebrivad axali; axali ara subieqturad, aramed
arsebobis Sesaxeb. mag. egvi ptis piramidebi, sveticxoveli. obieqturad axali. seriuli warmoebis rigiTi seriuli sa-
amaze pasuxi aseTia: jer erTi, istoriuli kulturis Zegleb- gani axalia egzemplarulad, magram Zvelia Tvisebrivad. Tu

284 285
davuSvebT kacobriobis ganviTarebis miRma CarCenili adami- isini erovnuli da sakacobrio mudmivi da sasicocxlo Rire-
anis arsebobas, romelsac jer ar gaugonia msoflio mizidu- bulebebia. mag. iseTebi, rogorebicaa: WeSmariteba, saTnoeba,
lobis kanonis Sesaxeb da mas TviTon damoukideblad aR- mSveniereba, sarwmunoeba, samarTlianoba, ena, samSoblo da sxva.
moaCens, es misTvis iqneba siaxle da ara kacobriobisaTvis. kulturad CaiTvleba im movlenebis keTeba, romlis Seqmna
amitom igi subieqturi siaxlea, romelic kacobriobas veraf- aseT erovnul da sakacobrio Rirebulebebis normebze dayrd-
riT gaamdidrebs. kultura obieqtur siaxles moiTxovs, es nobiT iwarmoeba. kulturis sagnad CaiTvleba iseTi qmnileba,
iseTi siaxlea, romelic mTeli kacobriobisaTvis iqneba siax- romelic ki ar upirispirdeba, ki ar angrevs erovnul da
le da romelic raRaciT amdidrebs kacobriobas. Semoqmedeb- sakacobrio RirebulebaTa sistemas, aramed amdidrebs, aSenebs,
iTi Sromis Sedegad aRmoCenili siaxleebi uamravia. kacobri- aZlierebs, vinaidan kulturas yoveldRiuri sazrdo sWirdeba.
obis saerTo winsvla aseT aRmoCenebzea dayrdnobili. Tu gansazRvrebis Semdegi elementia sityvebi: `mis sul-
yvela am aRmoCenas erT saerTo saxels davarqmevT, es iqneba _ Si da mis gareT damyarebuli...~ kulturas qmnis adamiani,
Rirebuleba. amitom Semoqmedeba Rirebulebebis aRmoCenisa da magram sad? Tavis gareT Tu Tavis sulSi. es elementi gveub-
damkvidrebis procesia. adamianis cxovreba, mTeli kultura neba, rom adamiani kulturas qmnis yvelgan, rasac misi suli,
Rirebulebebis sistemaa. SemoqmedebiT SromaSi iqmneba origi- misi cnobiereba miswvdeba. `mis gareT~ imaze miTiTebaa, rom
naluri sagani. araSemoqmedebiTi, standartuli saqmianoba adamianis aSenebuli qalaqebi, soflebi, baRebi, yanebi, venaxebi,
originalebis aslebis warmoebis procesia. qarxnebi da sxva kulturis sagnebia, romlebic adamianis ga-
gansazRvrebis Semdegi elementia _ `pirovnuli, reT iwyeben arsebobas. kulturis sagnebia TviT adamianSi
erovnuli da zogadsakacobrio Rirebulebebis norme- zneobrivi, esTetikuri, samarTlebrivi, sarwmunoebrivi normebi
biT~. saqme is aris, rom gansazRvrebis yvela is elementi, da TviTon adamiani, misi suli, misi `me~ kulturis sagania.
razec ukve iyo msjeloba, SeiZleba mTlianad daicvas da raki adamianis cnobierebas ara aqvs sivrcobrivi sazRvrebi,
ganaxorcielos yaCaRma, qurdma, moZaladem. kacobriobis isto- mis mier Seqmnili kulturac sivrcobrivad SeuzRudvelia.
riam icis, rom aranakleb gamomgoneblobas da aRmoCenebs aqvs adamianis mier kulturis keTebaSi mTavaria ara fizikuri
adgili borotebis ganxorcielebis mizniT. CaiTvleba Tu ara keTeba, aramed sulieri. cis kamaraze Svidi varskvlavis Tanaarse-
maTi `qmnilebebi~ kulturis sagnebad? da Tu CaiTvleba, ra- bobas adamiani, cxadia, fizikurad ar Sexebia, magram mas Seexo
tom eZaxian aseT adamianebs `velurebs~, `mxecebs~, `nadirebs~. sulierad da daarqva didi daTvis Tanavarskvlavedi. amiT igi
nadiri xom Sorsaa kulturisagan. kulturis gansazRvrebis misTvis ukve kulturis sagnad iqca. bibliurad, adamianis
mocemuli elementi gveubneba, _ kulturis sagnad iTvleba mier pirveli kulturul-SemoqmedebiTi aqti iyo is, roca
mxolod is movlenebi, romlebic araa amovardnili sakaco- RmerTis davalebiT adami cxovelebs saxelebs arqmevs. sax-
brio ganviTarebis magistraluri xazidan; romlebic iqmneba eldeba kulturul-SemoqmedebiTi aqtia, vinaidan sagani sim-
ara viRacis subieqturi normebiT, aramed pirovnuli (pirovnebis boloSi formdeba.
gamoTiSva ar SeiZleba), erovnuli da sakacobrio Rirebulebe- kulturis raobis gagebaSi da mis mocemul gansazRvre-
bis normebis mixedviT. kulturis keTeba Rirebulebebis keTe- baSi gansakuTrebuli adgili ekuTvnis `wesrigs~. kultura
baa. axal-axali Rirebulebebi iqmnebian mudmivad. es kultur- gaadamianurebuli bunebaa, e.i. kulturaSi buneba gardaiqmneba
is sicocxlisunarianobaa, magram axali Rirebulebebi iqm- da Rebulobs adamianisaTvis misaReb saxes, es ki niSnavs, rom
nebian siRrmiseul substanciur Rirebulebebze dayrdnobiT. kulturis keTebis dros adgili aqvs bunebis stiqiuri wes-

286 287
rigis adamianur wesrigze gadayvanas. kultura aris humanize- adamianis enaa, xolo am enis universaluri forma simboloa.
buli wesrigi. kultura iqaa da imaSia, sadac adamianuri norme- simboloa saxeli, sityva, moZraoba, mimika, simboloebia ricxve-
biT damyarebuli wesrigia. `kulturuloba~ da `wesiereba~ bi, naxazebi, formulebi, xatebi, ritualebi, adamiani mTlian
xSirad sinonimebad iTvleba, warmoidgineT ukacrieli adg- samyaros am simboloebiT esaubreba. mTlian samyaroSi ig-
ili, sadac jer adamians fexi ar daubijebia. aq TviTon buneb- ulisxmeba RmerTi, visTan dialogisTvisac qmnis adamiani
is mier qarebiT, wvimiT, sicxiT, siciviT, sinaTliT, bunebrivi kulturis formas, _ religias; bunebasTan dialogisaTvis ki
movlenebiT, mcenareebiT, frinvelebiT, cxovelebiT, anu stiqi- qmnis kulturis formebs: mecnierebas da warmoebas; sxva ad-
uri ZalebiT damyarebulia garkveuli wonasworoba, garkveu- amianebTan urTierTobisaTvis qmnis kulturis formebs:
li wesrigi. Semodis masSi adamiani da iwyebs cxovrebas. amiT zneobas, samarTals, politikas; adamianis sakuTari Tavic sam-
iq arsebul wonasworobas arRvevs, arsebuli wesrigis demon- yaros nawilia da masTanac sWirdeba adamians dialogi. amis-
taJs da axali, misTvis misaRebi wesrigis damyarebas iwyebs. aTvis qmnis kulturis formebs _ pirovnuli, zneobrivi, sa-
teritoriis garkveul nawilze amoZirkvavs xeebs, buCqebs, amo- marTlebrivi da sxva normebis saxiT; amasTanave Rirsebis,
avsebs xramebs, gaitans qvebs da amzadebs miwaTmoqmedebisaTvis; Tavmoyvareobis, erTgulebis, mxneobis, Tavdadebis da sxva sax-
meore adgilas binas iSenebs, gayavs gzebi, arxebi. ra xdeba iTac. adamianis samyaros nawilebia: warsuli, awmyo da momava-
amiT? xdeba is, rom veluri wesrigi Seicvala adamianuri li. maTTan dialogis mizniT iqmneba istoria, kulturologiuri
wesrigiT, anu velur bunebaSi SeiWra kultura. moxda misi xedvebi, riTac Taobebs Soris xorcieldeba kulturul-memkvi-
kultivireba. adamianis aseT qmedebas xSirad uaryofiTi Sede- dreobiTi kavSirebi.
gic mosdevs. es maSin, roca igi bunebis gaadamianurebis (kul-
tivirebis) procesSi zedmetad gadaegeba pirad interesebs da
daiviwyebs bunebis `moTxovnebs~. aseT dros iCens Tavs 2. buneba da kultura. kulturis niSniT mTliani
ekologiuri problemebi. amerikeli anTropologis u. gudin- samyaros dixotomiuri gayofis Sedegad vRebulobT mis or
afis azriT (mas kulturad mxolod sulieri kultura mi- did sferos, _ bunebasa da kulturas. amiT iqmneba bunebisa
aCnia). kultura araa wminda saxiT arc nivTiereba, arc materi- da kulturis iseTi radikaluri dapirispireba, roca isini,
aluri movlena, arc adamianebis qcevebi an emociebi. kultur- cnebis doneze, erTimeores sruliad gamoricxaven. buneba
aa movlenebis adamianurad organizebuloba. e.i. kulturad aris is, rac ar aris kultura, xolo kultura aris is, rac ar
sagani ki ar miaCnia, aramed sagnis organizebuloba anu misi aris buneba. maT Soris princi puli gansxvavebaa realurad
adamianuri wesrigi. arsebobis normebis mixedviTac. buneba arsebobs adamianisa-
gansazRvrebis Semdegi elementia simbolo. kultura gan sruliad damoukideblad im gagebiT, rom misi arsebobi-
yovelTvis simboloebSia gaformebuli. kulturis uzogadesi saTvis adamianis arseboba sulac araa savaldebulo. igi
forma simboloa. imas, rasac simboluri arseboba ar aqvs, igi arsebobs adamianisagan damoukideblad (obieqturad), arse-
araa kulturis sagani. saxeli ukve simboloa. saxeli sagnis bobs TavisTavad, arsebobs usasrulod drosa da sivrceSi.
simboluri gamoxatvaa. kulturis sagani adamianis samyaros e.i. arsebobs adamianamde da iarsebebs adamianis Semdegac,
nawilia, misi binadaria. sagnis adamianis samyaroSi Semosv- arsebobda da iarsebebs sakuTari ZalebiT, sakuTari kanon-
lis aucilebeli saSvia misi saxeli. Tundac mas saxelad ebiT. kulturis arsebobac sakuTar Zalebze, sakuTar princ-
daerqvas `raRac~, esec aRniSvnaa, esec simboloa. kultura i pebze da kanonebze (Rirebulebebze) aris damyarebuli, ma-

288 289
gram misi arseboba adamianis arsebobasTan aris dakavSirebu- Tavisuflebis raRac msgavsi viTarebis, _ TviTarsebobis, TviT-
li. kulturas ar SeeZlo arseboba arc adamianamde da arc myofadobis `moTxovna~ bunebasac aqvs, xolo garedan masze
adamianis Semdeg. kultura iqmneba adamianis gonebiT, xe- eqspansia _ misadmi dapirispirebad formdeba. bunebasTan
lebiT, guliT (siyvaruli), da nebiT; SeiZleba iTqvas, rom aseTi dapirispirebuli mxarea kultura. bunebasTan kul-
buneba yvelaze ukeT Tavs maSin `grZnobs~, roca mis arseboba- turis aseTi dapirispirebis winaaRmdeg kacobriobis bevr
Si aravin ar ereva. esaa bunebis bunebrivi mdgomareoba, misi cnobil moazrovnes aumaRlebia xma, magram paradoqsuloba
xeluxlebloba, misi pirvelyofileba, _ misi namdvili saxe. imaSia, rom adamians aseTi dapirispirebis gareSe arseboba ar
kulturac maSin `grZnobs~ ukeTesad Tavs, da saerTod, maSin SeuZlia. bunebasTan kulturis dapirispireba masTan adami-
arsebobs, roca masSi aqtiurad moRvaweobs adamiani. buneba anis dapirispirebaa. bunebas SeuZlia dapirispirebis, da saer-
Tu usasruloa, adamianis sasruloba kulturis sasrulobas Tod, adamianis kulturis gareSe arseboba, magram TviTon
ganapirobebs. buneba adamianis gareTaa, kultura adamianSia. adamians (kulturas) ar SeuZlia arseboba bunebasTan aseTi
kultura adamianis sulieri samyaroa. cxadia, adamianis ga- dapirispirebis gareSe. adamianis (kulturis) arseboba iwyeba
reT, realur sinamdvileSi realurad arseboben kulturis im droidan, roca igi daupirispirda bunebas da iZulebul
sagnebi (artefaqtebi), magram maTSi kulturulobas qmnis ad- xdida mas epasuxa adamianis kiTxvebsa da interesebze. nebis-
amianis mier sakuTari sulis ara pirdapiri Setana, aramed mieri sagani an movlena arsebobs imdenad, ramdenadac mas
jer sulis simbolizeba da Semdeg gasagnebuli simboloebis sakuTari kanoni gaaCnia. sagnis raoba mis kanonze daiyvaneba.
Cadeba. velur mcenareebs an cxovelebs, romlebic bunebis kanonis arseboba aucileblobis arsebobaa. nebismieri da-
sferos miekuTvnebian, metyvelebis unari rom hqonodaT, al- pirispireba, dapirispirebuli mxareebi aucileblobaTa da-
baT adamians (kulturis binadars) etyodnen, _ nu SegvexebiT pirispirebaa. bunebisa da kulturis dapirispireba maTi auci-
da CveniT ukeTesad viarsebebTo. xolo kulturis sagnebi leblobebis dapirispirebaa. amasTanave, aucilebloba
albaT pirdapir daavaldebulebdnen adamians, _ gverdSi dagvid- yovelTvis obieqturobis safuZvelia, rac imas niSnavs, rom
eq, dagvexmare, gvasazrdove... sxvanairad ver viarsebebTo. sak- bunebisa da kulturis (adamianis) dapirispirebas aqvs obieq-
uTari kanoniT arseboba sinamdvilis yvela sferos, sagnis, turi xasiaTi. bunebasTan kulturis (adamianis) dapirispire-
movlenis, yvela arsebis `interesebSia~ Cadebuli. adamianis ba SeiZleba iyos monuri xasiaTis; SeiZleba iyos barbarosu-
mimarT es princi pi `Tavisuflebis idead~ formdeba. cxadia, li da SeiZleba iyos TanamSromlobiTi. bunebasTan kultur-
ara adamianuri Tavisuflebis azriT, magram, raRac msgavsi is (adamianis) monur mimarTebas ZiriTadad adgili hqonda
viTareba igulisxmeba bunebis mimarTac. vaJa-fSavela gveub- pirvelyofili adamianis epoqaSi, roca adamianis sulieri
neba, _ `buneba mbrZanebelia, igi monaa Tavisa~. monoba Tavisu- unarebis ganviTarebis Zalian dabali donis gamo ubralod
flebis sawinaaRmdego mdgomareobaa. igi aris garegani maiZu- mas ar SeeZlo didi urCoba (dapirispireba) gamoemJRavnebina
lebeli ZaliT, sakuTari me-dan, Tavisi Tavis daviwyebiT _ bunebis mimarT. bunebasTan kulturis (adamianis) barbaro-
sxvaSi da sxvisTvis gasvla. xolo Tavisi Tavisadmi monoba, sul dapirispirebaze msjelobebs vxvdebiT jer kidev anti-
razec vaJa miuTiTebs, Sinagani ZaliT, Tavisi Tavis gax- kuri periodis moazrovneebTan. romaeli moazrovne tacitu-
senebiT, Tavis TavSi da Tavis TavisTvis dabrunebaa. Tavisi si ganixilavs barbarosobis sakiTxs da igi dayavs velurobaze,
Tavisadmi monoba Tavisi kanoniT arseboba, anu TviTarse- TviTnebobaze, ngrevaze. misi azriT, barbarosebi bunebas (mi-
bobaa (TviTmyofadoba), rac Tavisuflebis safuZvelia, e.i. was) uyureben sadReiso vitaluri moTxovnilebis pozici-

290 291
idan, isini Zaladoben masze, ise eqcevian, rogorc dampyrob- Toba, romliTac adamiani bunebas aRiqvams da acnobierebs
lebi, isini bunebis mZarcvelebi arian. bunebis mimarT bar- rogorc sakuTar sxeuls. bunebis mimarT adamianis, misi kul-
barosuli damokidebuleba dResac grZeldeba, ramac warmoSva turis Tavisufleba swored aseT mimarTebas gulisxmobs.
aTasgvari ekologiuri problema. rac Seexeba bunebasTan
kulturis (adamianis) TanamSromlobiT dapirispirebas, amis
Sesaxeb msjelobs igive tacitusi. igi Tavisi drois romis 3. kultura da adamiani. RmerTisaTvis saWiro araa
epoqas ganixilavs barbarosobis sapirispiro viTarebad, sa- arc filosofia, arc mecniereba, arc xelovneba da arc TviT
dac bunebasa da kulturas Soris urTierToba partnioruli religia (RmerTs, Tavis mxriv, RmerTi ar yavs). filosofiac,
TanamSromlobis saxiT aris warmodgenili. sakiTxisadmi aseTi mecnierebac, xelovnebac da religiac SemoqmedebiTi Ziebis
midgoma Teoriul doneze dRes gabatonebul poziciad unda Sedegia. RmerTs, rogorc absolutur, srulyofil, unaklo ar-
CaiTvalos, magram realur urTierTobebSi misi dacva da sebas, saZiebeli araferi aqvs. Ziebas gasaWiri iwvevs. RmerTs
praqtikuli ganxorcieleba, pirad sargebels gamodevnebuli araviTari gasaWiri ara aqvs, gasaWiri aqvs cxovels, sakmaod
adamianebis mxridan, xSir SemTxvevaSi SeuZlebeli xdeba. didic, magram cxovels Zebna SeuZlia, magram ara SemoqmedebiTi
rogorc aRiniSna, bunebas aqvs Tavisi kanonebi. kulturis Zieba. amisaTvis cnobierebaa saWiro. RmerTi TviTonaa abso-
kanonebi, saboloo jamSi, adamianis kanonebia. bunebisa da luturi goni, absoluturi cnobiereba, magram gasaWiris uqon-
kulturis dapirispireba, bunebisa da adamianis kanonebis lobis gamo, RmerTs aseTi Ziebebi ar sWirdeba. cxovels gasaWiri
dapirispirebaa. es niSnavs, rom adamianma unda icxovros buneba- aqvs, magram cnobierebis arqonis gamo msgavsi Ziebebis Catare-
Si, bunebis wiaRSi unda Seqmnas da Camoayalibos Tavisi ba princi pulad ar SeuZlia. rac Seexeba adamians, igi naklo-
kultura, anu Tavisi sulieri samyaro. magram adamianma bunebaSi vani arsebaa, misi arsebobis aucilebeli normaa gaWirveba. mas
unda icxovros ara bunebis, aramed sakuTari kanonebiT. oRond unda is, rac ara aqvs. adamiani, amasTanave moazrovne arsebaa.
ise, rom misi kanonebi bunebis kanonebTan konfliqtSi ar mas aqvs cnobiereba, kulturis arsebobis winapiroba erT-
movides. kanonebi aucileblobis formebia. es niSnavs, rom droulad swored cnobierebisa da gasaWiris arsebobaa. orive
adamianma Tavisi arsebobis aucileblobebi bunebis aucile- aqvs adamians. amitom mas SeuZlia da, situaciidan gamomdinare,
blobebis sferoSi unda ganaxorcielos ise, rom am ori saxis valdebulicaa awarmoos SemoqmedebiTi Zieba. e.i. kultura
aucileblobebs Soris konfliqti ar gaCndes. konfliqtis arsebobs mxolod adamianis arsebobis safexurze. genetikurad
acilebis martivi gzaa adamianis bunebisadmi monuri mor- SeuZlebelia erTimeores movwyvitoT kultura da adamiani.
Cileba. magram es TviT adamianisa da misi kulturis uary- SeuZlebelia, maT droSi erTimeores gadaaswron. adamianze
ofis gzacaa. adamianis (kulturis) bunebasTan barbarosuli adre gaCenili kultura adamianis kultura ar iqneba, sxva
damokidebuleba, saboloo jamSi, TviT adamians dausjels ar kultura ki SeuZlebelia. kulturaze adre gaCenili adamiani,
datovebs. buneba masze, ukana ricxviT, Surs iZiebs. ekologiuri jer adamianad ar CaiTvleba. adamianis winapari arseba (ereq-
problemebi amis magaliTebia. bunebasa da adamians (kultur- tusi) adamianad arsebobas maSin iwyebs, roca Tavis cxovelur
as) Soris partnioruli TanamSromloba gulisxmobs bunebi- sicocxles adamianur cxovrebad gardaqmnis. cxovreba sic-
sa da adamianis aucileblobebis gonivrul Serwymas, romel- ocxlis kulturuli formaa. adamians kulturis gareSe arse-
Sic ikiTxeba adamianis mxridan Tanabari zrunva rogorc boba ar SeuZlia. kulturis gareSe adamiani igivea, rac Tevzi
sakuTar Tavze, ise mis `partniorze~ _ bunebaze. esaa urTier- wylis gareSe. adamiani kulturis nayofia. adamianis adami-

292 293
anad Camoyalibeba mxolod kulturis garemoSia SesaZlebeli, esaa ara zrdis, aramed aRzrdis procesi. adamianis aRzrdaSi
amitom ar arsebobs adamiani kulturis gareSe. Tumca, arc bevri iRebs monawileobas, magram mainc misi meored dambadebe-
kultura arsebobs adamianis gareSe; anu, ukve arsebuli kul- li da mTavari aRmzrdeli misi kulturaa. rac Seexeba mSoblebs,
tura arsebobs mxolod adamianis meSveobiT. kultura maSin pedagogebs, moZRvrebs, adamianis aRzrdaSi maTi funqcia imaSi
cocxlobs da funqciobs, roca mas gamoiyeneben. istoriulad gamoixateba, rom igi aziaron mocemul kulturas da masSi
kulturebi iRupebian or SemTxvevaSi: maSin, roca kulturis swori orientacia miscen.
momxmarebeli xalxi, garkveuli ubedurebis Sedegad, mTlianad
iRupeba da kidev maSin, roca RirebulebaTa gadafasebis Sede-
gad xalxi TviTon ambobs uars mocemul kulturaze. e.i. 4. kultura, rogorc RirebulebaTa sistema. mas
adamiani da kultura erTiani mTlianobaa. adamiani adamianis Semdeg, rac adamianma xeli mokida kulturis mecnierul Ses-
samyaroa, adamianis samyaro ki misi kulturaa. obieqturi sam- wavlas da gamoikveTa kulturis RirebulebaTa sistemis sax-
yaro erTia da zeindividualuria, amasTanave igi zeerovnulia. iT arseboba, wina planze wamoiwia Rirebulebis raobis kvl-
kulturebi ki mravalia. aris individualuri, erovnuli da evam. adamians rom ar hqondes RirebulebiTi orientaciis
zogad sakacobrio kultura, romlis saSualebiT adamiani unari, rom ar hqondes RirebulebiTi cnobiereba, araviTari
TavisTavad samyaros Tavis, adamianur samyarod aqcevs. TavisTavad kultura ar iarsebebda. ar iarsebebda arc adamiani, swored
samyaroSi araferi atarebs adamianur sazriss, kulturaSi (ad- rogorc adamiani. adamiani sinamdvilesTan ramdenime mimarTe-
amianur samyaroSi) yvelaferi adamianuri sazrisis matarebe- baSi imyofeba. maTgan ZiriTadia: praqtikuli, SemecnebiTi da
lia. es niSnavs, rom adamianis adamianuroba misi kulturulo- SefasebiTi. SemecnebiTi mimarTebiT adamiani cdilobs si-
baa, xolo kulturis _ misi humanurobaa. ramdenicaa adamianSi namdvile asaxos miukerZoebeli obieqturobiT. Sedegad, asaxu-
adamianoba, imdenia masSi kulturuloba. aseve, ramdenicaa kul- li sinamdvile gamoxatos WeSmariteba-mcdarobis formiT. mi-
turaSi kulturuloba, imdenia masSi humanuroba; rogoricaa zani WeSmaritebis dadgenaa, magram aseT Ziebebs abezari mc-
kultura, iseTivea masSi aRzrdili adamiani; rogoricaa ad- dari azrebic mudmivad Tan sdeven. SemecnebaSi adamianis miuk-
amianis done, Sesatyvisi donis kulturas qmnis igi. adamianis erZoebloba da obieqturoba ar niSnavs, TiTqos adamians in-
mier kulturis Seqmnis procesi _ es aris sakuTari Tavis teresebi saerTod ar hqondes. piriqiT, SemecnebaSi obieqtur-
Seqmnis procesi; kulturis mier adamianis Seqmna-aRzrdis oba cxovrebaSi interesebisadmi momsaxurebisaTvis sWirdeba,
procesi es aris mis mier TviTorganizebis procesi. adamiani amitom, cxovrebis mTlianoba dauinteresebeli SemecnebiTi
qmnis kulturas da masSi arsebobs, kulturas qmnis adamians xedvis gverdiT, adamianisagan sinamdvilis misi interesebis
da misiT arsebobs. kultura aris adamianis mTel samyarosTan TvaliT xedvasac moiTxovs. es imis moTxovnaa, rom adamianma
komunikacia-dialogis saSualeba. kultura aris adamianis ara movlenebs Sexedos misi survilebisa da interesebis pozici-
marto sulieri sazrdo, aramed igi misi sxeulebrivi sazr- idan. adamiani aris ara marto Semmecnebeli, aramed Semfasebe-
docaa. is, rasac kultura ar Sexebia, arcaa adamianis cxovre- li arsebac. SefasebiT aqtSi adamiani sinamdviles ganix-
bis nawili. adamiani orjer ibadeba. misi pirveli dabadeba ilavs mowoneba-dawunebis, kargisa da cudis ganzomilebebSi.
sxeulebrivi dabadebaa. es erTi aqtia. sxeulebrivad dabade- Sefasebis aqtSi dgindeba Sefasebis obieqtis Rirebuleba.
buli iwyebs zrdas. misi meored dabadeba _ kulturuli SefasebiTi aqti aris adamianis sagnisadmi RirebulebiTi mi-
dabadeba, es misi cxovrebis uwyveti procesia sikvdilamde. marTeba. TviTon Sefaseba ki araa Rirebuleba. Sefasebis aqt-

294 295
Si ikveTeba sagnis Rirebuleba. Sefasebis aqtSi adamiani cdi- rangobrivad lagdebian: kargi, SesaniSnavi, brwyinvale da sxva.
lobs sagani dainaxos ara ise, rogorc igi arsebobs TavisTa- cudi, Zalian cudi, sazizRari da sxva. Rirebulebebis aseT
vad, aramed imis mixedviT, Tu ras warmoadgens sagani adamian- rangobriv ganlagebas RirebulebiTi Skala ewodeba. arsebobs
isaTvis. Sedegad adamiani adgens sagnis Rirebulebas. miuxe- kulturologiuri kanoni, romlis mixedviT dabali rangis
davad SemecnebiTi da SefasebiTi aqtebis gansxvavebisa, isini Rirebuleba SeiZleba gamoyenebuli iqnes saSualebad ufro
ar arseboben erTimeoris gareSe. swori Sefaseba SesaZlebe- maRali rangis Rirebulebis, rogorc miznis misaRwevad. dauS-
lia swori Semecnebis niadagze, swori Sefaseba Tanmimdevru- vebelia maRali rangis Rirebuleba saSualebad iqnes gamoy-
li Semecnebis ganxorcielebis safuZvelia. enebuli ufro dabali rangis Rirebulebis, rogorc miznis
cnobierebas, romelic axorcielebs Sefasebas Rire- misaRwevad. es maSin, Tu mTeli es RonisZieba saSualebad araa
bulebiTi cnobiereba, RirebulebiTi subieqti an aqsiologiuri mimarTuli kidev ufro maRali rangis Rirebulebis misaRwe-
subieqti ewodeba. aqsiologia (berZ. aqsia _ Rirebuleba, logosi vad.
_ moZRvreba) aris filosofiuri moZRvreba Rirebulebebis umaRles Rirebulebad miCneulia cxovreba. amitom cx-
Sesaxeb. ovrebis mimarT yvelaferi saSualebaa. cxovreba adamianis
ar arsebobs usagno Rirebuleba. igi yovelTvis raRa- cxovrebaa. cxovrebis umaRles Rirebulebad dasaxva adamianis
cis Rirebulebaa. aseve, Rirebuleba yovelTvis viRacis Rire- umaRles Rirebulebad dasaxvaa. amitom aRniSnuli kanoni gveub-
bulebaa. igi ar arsebobs RirebulebiTi subieqtis gareSe. neba, _ adamiani ar unda iqnes gamoyenebuli saSualebad. adami-
amrigad, Rirebulebis arseboba, erTis mxriv, miuTiTebs garkveuli ani mudam umaRlesi mizania da ara saSualeba. esaa Rire-
sagnis arsebobaze, rasac miewereba Rirebuleba; meore mxriv, bulebiTi xedvis zneobriv sibrtyeze gadatana, rac adamians
igi miuTiTebs im subieqtis (adamianis) arsebobaze, visTvisac mudmivi zrunvis sagnad aqcevs. mocemuli Tvalsazrisi mec-
es sagani Rirebulia. miuxedavad amisa, Rirebuleba araa raRac nieruli analizis formiT ganaviTara i. kantma.
iseTi niSani an Tviseba, romelic uSualod saganSi, adamianSi kultura RirebulebaTa sistemaa, e.i. kulturis arsebo-
an oriveSi erTad arsebobdes. saganSi arsebobs sagnis bune- ba SeuZlebelia Rirebulebebis arsebobis gareSe, magram kul-
brivi niSan-Tvisebebi; adamianSi arsebobs misi interesebi. tura, gansakuTrebiT erovnuli da zogad-sakacobrio kultura,
adamianisa da sagnis Sexvedris momentSi erTimeores xvdebian maSinac SeuZlebeli iqneba, Tu Rirebuleba ar iqneba obieq-
sagnis niSan-Tvisebebi da adamianis interesebi. am SexvedraSi turi xasiaTis. Rirebuleba mniSvnelobaa. Rirebulebis obieq-
ibadeba Rirebuleba. anu, aq ikveTeba is, Tu rogor exmianeba turoba imas niSnavs, rom igi mniSvnelobs ara marto erTi
sagnis niSan-Tvisebebi adamianis interesebs da rogor Cndeba pirovnebisaTvis, aramed adamianTa garkveuli jgufisaTvis.
sagnis mniSvneloba adamianisaTvis. cxadia, sagnis gareSe Seu- adamianTa erToba rac ufro farTovdeba, amiT izrdeba Rire-
Zlebelia misi mniSvnelobis arseboba adamianisaTvis, aseve bulebis obieqturoba. erovnuli Rirebulebebis obieqturoba
SeuZlebelia mniSvneloba imis gareSe, visTvisac mniSvnelo- imas niSnavs, rom igi mniSvnelobs mTeli erisaTvis. sakaco-
bas warmoadgens igi. amitom Rirebuleba aris sagnis mniS- brio Rirebulebis obieqturoba mniSvnelobs mTeli kacobri-
vneloba adamianisaTvis. obisaTvis. ras niSnavs mTeli erisaTvis, an mTeli kacobrio-
SefasebiT aqtSi saganma SeiZleba miiRos dadebiTi an bisaTvis mniSvneloba? _ es niSnavs, rom mocemuli Rirebule-
uaryofiTi Sefaseba. amitom arseboben dadebiTi anu kargi da ba, mag. qarTveli erisaTvis qarTuli ena, mTeli kacobriobi-
uaryofiTi anu cudi Rirebulebebi, romlebic Tavis SigniT saTvis WeSmariteba, saTnoeba, _ mniSvnelobs yvela qarTveli-

296 297
saTvis, mniSvnelobs yvela adamianisaTvis da es mniSvneloba subieqti. subieqtur subieqtSi igulisxmeba empiriul-indi-
aucileblobis rangSia ayvanili. amitom, Rirebulebis obieq- vidualuri adamiani, moqceuli Tavis viwro fsiqo-biologiur
turoba misi aucileblobaa da garkveul farglebSi, sayovelTao- CarCoebSi. aseTi subieqti ver iqneba kulturis Semoqmedi. igi
ba anu zogadobaa. Rirebuleba Tavisi genetikiT da arsebobis unda iyos obieqturi subieqti. am ukanasknelSi igulisxmeba
wesiT adamianTan aris dakavSirebuli. adamiani subieqtia, am- adamiani, romelic gaarRvevs Tavis subieqturobiT SeboWilo-
itom Rirebuleba xom araa subieqturi movlena? cxadia, arse- bas, Tavis viwro fsiqo-biologiur CarCoebs da amaRldeba
bobs subieqturi Rirebulebebic, romlebic raRac saSualebe- pirovnebis doneze. es niSnavs mis mier individualurobis,
biT SeaRweven xolme jansaRi kulturis (erovnul da sakaco- ganumeoreblobis, ti piurobis (dadebiTi ti piuri erovnuli
brio) sistemaSi, magram kultura arsebiTad, obieqturi Rire- da sakacobrio niSnebis qonas) da gamokveTili Tavisuflebis
bulebebis sistemaa. rogoraa SesaZlebeli Rirebulebis obieq- maRali donis flobas. esaa adamianis obieqtivireba. adamiani
turoba? amis Sesaxeb filosofiaSi aris sxvadasxva Tval- xdeba obieqturi. esaa subieqturi subieqtis obieqturi sub-
sazrisebi. aris e.w. naturalisturi Tvalsazrisi, romelic ieqtis doneze amaRleba. amiT Rirebulebis obieqturobis wyaro
Rirebulebas bunebis sagnis iseTive bunebriv niSnebad miiC- subieqtis obieqtivirebiT miiRweva. TavisTavad, Rirebuleba
nevs, rogorc mis simZimes, simkvrives da sxva. arsebobs Rire- arc obieqturia da arc subieqturi. TavisTavad Rirebuleba,
bulebis idealurobis Teoria, romelic Rirebulebas ide- saerTod, arc arsebobs. Rirebuleba yovelTvis viRacis Rire-
alur movlenad miiCnevs, magram Tvlis, rom igi arsebobs re- bulebaa, amitom Rirebulebis subieqturoba Tu obieqturoba
alur sinamdvileSi sruliad damoukideblad, anu obieqturad. damokidebulia imaze, Tu visi Rirebulebaa igi. subieqturi
obieqturisa da subieqturis cnebebs Tu ganvixilavT materi- subieqtis Rirebuleba yovelTvis subieqturi Rirebuleba
alurisa da sulieris cnebebTan mimarTebaSi, miviRebT: rac iqneba. obieqturi Rirebuleba mxolod obieqturi subieqtis
materialuria, is obieqturia; rac subieqturia _ sulieria; Rirebuleba SeiZleba iyos; aqedan gamomdinare Rirebulebis
magram is, rac sulieria, mxolod subieqturi araa. gamodis, rom obieqturoba moiTxovs adamianis obieqtivirebas. anu subieq-
subieqturobasa da obieqturobas Soris zRvari gadis sulieri turi subieqtis obieqtur subieqtad transformirebas. adami-
sferos SigniT. Rirebuleba sulieri movlenaa, amitom igi anis, rogorc moazrovne arsebis, biologiuri saxeobidan kul-
SeiZleba iyos subieqturic da obieqturic. Rirebulebis obieq- turul-SemoqmedebiTad moRvawe subieqtad gardaqmna aqcevs
turoba iseve unda iqnes gagebuli, rogorc yvela sulieri mas pirovnebad. esaa individis amaRleba fsiqo-biologiuri
movlenis obieqturoba (rogorc WeSmaritebis, saTnoebis, mSve- subieqtis _ kulturis subieqtis rangSi. amiT igi aRwevs
nierebis, samarTlianobis, sibrZnis da sxva). sulieri movle- Tavis individualurobas, ganumeoreblobas, tipiurobas. aseTi
nis obieqturoba yovelTvis ganisazRvreba misi sayovelTao- subieqti sinamdviles uyurebs ara viwro empiriulobis pozici-
biT da aucileblobiT. is rac erT adamians exeba da exeba idan, aramed misi xedva zogad-ti piuria. empiriuli subieqti
SemTxveviTad, SeuZlebelia igi obieqturad CaiTvalos. xedavs mxolod calkeul movlenebs. misi xedva zedapirulia,
rogoraa SesaZlebeli Rirebulebis sayovelTaoba da misTvis miuwvdomelia zogadoba da aucilebloba. obieqturi
aucilebloba, anu misi obieqturoba? vinaidan genetikurad anu kulturis subieqti sagnebSi xedavs gacilebiT mets da
Rirebuleba subieqtTanaa dakavSirebuli, amitom Rirebulebis principuli mniSvnelobis mqones. misTvis xedvis mTavari unaria
obieqturoba SesaZlebelia subieqtis obieqturobiT. subieq- goni, goniTi xedva. obieqturi Rirebulebebi faqtia (WeSmar-
ti SeiZleba iyos ornairi: subieqturi subieqti da obieqturi iteba, saTnoeba, mSveniereba, samarTlianoba da sxva). igi obieq-

298 299
turi subieqtis faqtiur arsebobaze miuTiTebs. WeSmaritebis sakuTar Rirebulebebs da misi dacvac SegiZlia. mSvidoba
arseboba niSnavs im subieqtis arsebobas, romelsac WeSmarite- araa situacia, roca flob Sens Rirebulebebs, magram misi
ba mxolod ki ar unda surdes, aramed, amasTanave misi miRwevi- dacvis SesaZlebloba ara gaqvs. cxadia, rom mSvidobad ar
saTvis SeeZlos yvela im normis dacva, romelsac WeSmariteb- CaiTvleba arc e.w. `iZulebiTi mSvidoba~. mSvidobas Tavis
is dadgenis SemecnebiTi procesi valdebulebis saxiT uwesebs subieqti hyavs. igi misi mSvidobaa. xolo mis mimarT ganxor-
mas; misTvis saTnoeba mxolod sasurveli ki ar unda iyos, cielebuli `iZulebiTi mSvidoba~ swored misi mSvidoba araa.
masTan erTad mas TviTon unda SeeZlos zneobis savaldebu- aseTi `mSvidoba~ masze Zaladobaa, rac borotebaa. boroteba
lo normebis dacva; samarTlianoba mxolod survili araa, ar SeiZleba mSvidobiani iyos.
pirvel rigSi misi dacvis unaria saWiro. Tu aqvs adamians
survili flobdes obieqtur Rirebulebebs, amisaTvis TviTon
unda iyos obieqturi. es ki niSnavs ifiqros, iazrovnos da 5. Tavisufleba, rogorc kulturis safuZveli.
imoqmedos sayovelTao da aucilebeli normebiT. ise rom, arc ukve iTqva, rom kulturas qmnis Tavisufali adamiani Tavisu-
Tavis individualuroba unda dakargos. subieqtis obieqtur- fali SromiT. sanam adamianis winapari arseba ar flobda
oba niSnavs mis Tavisuflebas. Tavisuflebas, ver qmnida veraviTar kulturas, _ arc iyo
adamianis mTeli cxovreba dakavSirebulia Rirebule- adamiani. Tavisuflebis SeZeniT iwyeba adamianis istoria.
bebTan. cxovreba kulturaa, kultura RirebulebaTa sistemaa. Tavisuflebis winsvlis safexurebi adamianis, kulturis wins-
cxovrebaSi adamianis bedniereba Tu ubedureba mTlianad Rire- vlis safexurebia. Tavisufleba adamianad yofnis niSania.
bulebebTanaa dakavSirebuli. Rirebulebebis SeZena bedniere- amitom Tavisufleba kulturis safuZvelia.
bis wyaroa; Rirebulebebis dakargva iwvevs ubedurebis ganc- Tavisuflebis raobis da misi kulturasTan urTierTo-
das. rac ufro meti da maRali rangis Rirebulebebi gaaCnia bis ukeT gagebis mizniT jer ganvixiloT iseTi movlenebi,
adamians, misTvis misi cxovreba met kmayofilebas iwvevs, xolo rasac hqvia monoba da TviTneboba. cxovelebi ar floben arc
rac ufro naklebi da dabali rangis Rirebulebebis mflobe- Tavisuflebas, arc monobas da arc TviTnebobas. samive movle-
lia, misTvis cxovreba meti tanjvisa da tkivilis wyaroa. na adamianis xvedria. misTvis damaxasiaTebelia Tavisuflebac,
Rirebulebebis mTlianad dakargva iwvevs yvelafris mimarT monobac da TviTnebobac, magram Tavisufleba Tu misi sikeTis
indiferentizms da aqedan TviTmkvlelobamde cota manZili wyaroa, monoba da TviTneboba ubedurebis safuZvelia. Tavisu-
rCeba. ilia WavWavaZis gabaaseba lelT RuniasTan Rirebuleb- fleba Tu kulturis safuZvelia, monoba da TviTneboba kul-
is Temazea Semdgari. lelT Runia awmyosTan SedarebiT winan- turis ngrevis pirobaa. Tavisuflebis, monobis da TviTnebo-
del dros amjobinebs imitom, rom maSin `Cveni Tavi Cvenad bis savaldebulo niSania cnobiereba. cnobierebis armqone
gveyudnebodao~ e.i. es ase iyo imitom, rom maSin Cveni sakuTari arseba ver CaiTvleba verc Tavisuflad, verc monad da verc
RirebulebebiT vcxovrobdiTo. axla, marTalia, aRaraa omi, TviTnebad. irmis silaRe, Citis Tavisufleba an fraza _ `Tavisu-
dawiokeba, magram aRaraa arc Cveni Rirebulebebi, amitom axla fleba lomTa xvedria~, _ movlenis mxolod subieqtur-poet-
Cveni Tavi aRar gvekuTvnis. kacobriobaSi rac omebi yofila, uri xedvaa.
yvelafris Zireuli motivi Rirebulebebis warTmevas an dab- imisaTvis, rom gasagebi iyos rogorc Tavisuflebis, ise
runebas ukavSirdeba. mSvidoba, uSualod omis ararseboba ki monobisa da TviTnebobis raoba, davubrundeT ramdenjerme
araa, aramed esaa cxovrebis im situaciaSi yofna, roca flob aRniSnul `me~-s da `arame~-s urTierTobebis models. iTqva,

300 301
rom filosofiaSi mTeli samyaro gayofilia or nawilad. nuri sulis adamianebs uwodeben.
esaa me da arame. arame-Si igulisxmeba ara mxolod buneba, rac monobis, TviTnebobis da Tavisuflebis sakiTxTan dakav-
fizikurad upirispirdeba me-s. buneba TviTon adamianSicaa. Sirebulia pasuxismgeblobis sakiTxi. monas, gansakuTrebiT
misi sxeuli, sxeulebrivi interesebi, misi fsiqika da fsi- monuri sulis mqones, dakarguli aqvs pasuxismgebloba saku-
qikuri movlenebic arame-s miekuTvneba. sazogadoebrivi mov- Tari me-s winaSe. imisaTvis, rom adamiani mona ar iyos, pirvel
lenebis udidesi nawilic arame-Si Semavali fenomenebia. me- rigSi, saWiroa mas undodes, ar iyos mona. imisaTvis, rom adami-
Si ZiriTadad adamianis sulier-goniTi samyaro igulisxmeba. ani Tavisufali iyos, mas, pirvel rigSi, saWiroa undodes
mTeli samyaro me-s da arame-s mTlianobaa. filosofiis Zir- Tavisufleba. visac Tavisufleba ar unda, verasdros iqneba
iTadi amocanaa swored me-s da arame-s urTierTobebis gaazre- Tavisufali. Tumca TavisuflebisaTvis marto survili ar
ba. rogorc me-s, ise arame-s aqvT TavianTi gamokveTili gan- aris sakmarisi. monobisaTvis monad yofnis survili sruliad
sazRvrulobebi. maTi es gansazRvrulobani kuTvnili auci- sakmarisia. es ar ukavSirdeba tician tabiZis sityvebs _ `dav-
leblobebiT aris gapirobebuli. e.i. orive arsebobs imdenad, badebulvar, rom viyo mona da saqarTvelos medgas uReli!~ es
ramdenadac maT sakuTari saxe, anu sakuTari aucilebloba fraza ufro Tavisuflebis himnia, vidre monobis survili.
gaaCniaT. rasac aucilebloba ara aqvs, is saerTod arc arse- monoba pirovnebis ganadgurebaa, qveynis uRlis dadgma da misi
bobs. me-s da arame-s urTierTobebis garkveva maTi aucile- Rirseulad tareba did pirovnebaTa xvedria.
blobaTa urTierTobis garkvevaa. cxadia, am urTierTobebis TviTneboba me-s da arame-s aucileblobaTa urTierTo-
garkvevas me moiTxovs. es mis interesebSi Sedis. aRniSnuli bis sapirispiro mimarTulebiT gadawyvetaa. aq arame-s auci-
urTierTobis garkveva SemecnebiTi procesia. SemecnebaSi ki lebloba ewireba me-s aucileblobas. amas igi axerxebs arame-
aqtiuri mxare yovelTvis me aris. arame ar ayenebs misi Semec- s aucileblobis subieqtur-warmosaxviTi ugulvebelyofiT,
nebis moTxovnebs. misi `moTxovna~ mxolod isaa, rom me-m anga- misadmi zurgis SeqceviT, angariSgauwevlobiT. TviTneba ego-
riSi gauwios arame-s. rogor moaxerxebs amas me, _ es arame-s ar istia. sakuTari me-s iqiT naklebad iyureba, amitom Tavisi
ainteresebs. mTvare ar iTxovs adamianisagan Semimecneo, mT- aRviraxsnili moqmedebebiT ZiriTadad anadgurebs imas, rac
vare `moiTxovs~ adamianisagan misi Semecnebis procesSi mis- sxvebisaTvis Rirebulebaa (sxvebic misTvis arame-a) misi saku-
admi angariSis gawevas. xolo imisaTvis, rom adamianma mas Tar me-Si Caketvis gamo, sakuTar namoqmedarze araviTar pasux-
angariSi gauwios, igi obieqturi unda iyos. ismgeblobas ar atarebs sxvebis, anu arame-s winaSe. garegnu-
me-s da arame-s aucileblobaTa urTierTobis sami for- lad TviTneba TiTqos Camogavs Tavisufals, radgan orive
ma ikveTeba, rac safuZvlad edeba adamianis monobas, TviTne- sakuTari nebiT moqmedebazea, magram TviTnebobis yvelaze uary-
bobas da Tavisuflebas. monoba, me-s da arame-s aucilebloba- ofiTi mxare, rac mis arsebad iqceva, misi upasuxismgeblobaa
Ta urTierTobis iseTi formiT gaazreba-gadawyvetaa, roca arame-s winaSe. amitom misi moCvenebiTi Tavisufleba `giJis
adamiani arame-s aucileblobas mTlianad abatonebs sakuTari Tavisuflebad~ iwodeba.
me-s aucileblobaze. es ki xdeba sakuTari me-s aucileblobis monobasa da TviTnebobasTan dakavSirebiT, raSia Tavisu-
CrdilSi dayenebiT, ukana planze gadasroliT, an sulac me-s flebis arsi? aqac modeli isev me-s da arame-s dapirispirebaa.
CakvliT. amiT me mTlianad emorCileba arame-s. SeiZleba es Tavisuflebis raobis gaazreba moiTxovs gamoiricxos me-s
xdebodes masze garegani maiZulebeli Zalis zewoliT, magram aucileblobis arame-s aucileblobisadmi Sewirva. igi moiTx-
SeiZleba es xdebodes sakuTari nebiTac. aseT adamianebs mo- ovs pirovnebis dacvas. amitom unda gamoiricxos me-s mimarT

302 303
monuri upasuxismgebloba. Tavisufleba aseve gamoricxavs arame- olod negatiuri Tavisuflebaa, magram Tu Tavisufleba mx-
s aucileblobis me-s aucileblobisadmi Sewirvas. amasTanave olod negatiur Tavisuflebaze daiyvaneba, praqtikulad esaa
igi moiTxovs me-s mxridan arame-s mimarT pasuxismgeblobis sruli nihilizmi da gza araraobisaken. Teoriulad igi prin-
aRebas, e.i. Tavisufleba moiTxovs pasuxismgeblobas rogorc cipulad SeuZlebelia, radgan SeuZlebelia raRacis uaryofa _
me-s mimarT, ise arame-s mimarT. igi gamoricxavs maTi aucile- mis adgilas sxva raRacis dadgenis gareSe, e.i. Tavisufleba,
blobebis urTierTSewirvas. orive mxare unda dadges sakuTar erTis mxriv, Tu raRac aucileblobisagan gaTavisuflebaa, me-
fexze, anu sakuTar aucileblobaze da orive iyos Tanabari ore mxriv, es imitom keTdeba, rom sxva aucileblobasTan mox-
mzrunvelobis obieqti, daculi unda iqnes orive mxaris ufle- vdes mWidro kavSirSi, anu Tavisuflebis raoba aucileblobis
bebi. mxolod aseT pirobebSia SesaZlebeli zneoba, samarTali, srul ukugdebaSi ar unda veZioT. igi aucileblobasTan mWidro
WeSmariteba. kavSirSi unda gadawydes. es imitom, rom adamiani saerTod
axla dgeba princi puli kiTxva, _ rogoraa SesaZlebeli Camwyvdeulia aucileblobis sferoSi da misgan Tadaxsna prin-
me-s da arame-s aucileblobaTa urTierTobis ganxorcieleba cipulad ar SeuZlia. RmerTis mimarT aseTi problema ar dgas,
ise, rom wamoyenebuli moTxovnebi ar iqnes darRveuli. kaco- radgan igi absoluturi Tavisuflebaa, anu mas, raime aucile-
briobis istoriaSi Tavisuflebis problema adamianis mudmivi blobiT, zRudeebi ar boWaven. adamianis Tavisufleba arasdros
fiqris sagania; Tavisuflebis raobis Zieba, misTvis sakuTari iqneba absoluturi. mis Tavisuflebas yovelTvis mouwevs garkveu-
raobis da samyaroSi misi adgilis Ziebaa. istoriulad am li daTmobebi mis pirispir mdgomi aucileblobebis winaSe. es
sakiTxis gadawyvetas, TiTqmis yovelTvis afuZnebdnen Tavisu- ki SesaZlebelia me-s da arame-s aucileblobaTa koordinire-
flebis aucileblobasTan dapirispirebis gzas. xSiri iyo buli harmonizebis gziT, maT Soris TanxmobiTi urTierTobis
cduneba _ Tavisufleba gaeazraT rogorc aucileblobisagan miRwevis gziT (SeiZleba asec iTqvas _ maT Soris mSvidobiani
Tavis daxsna. sapirispiro gza _ anu Tavisuflebis aucile- TanaarsebobiT). me-s aucilebloba raRacas uTmobs arame-s
blobisagan araTu Tavdaxsna, aramed masSi Cakargva anu monobis aucileblobas, asevea arame-s aucilebloba, igi garkveul Sesa-
gzaa. kacobriobis istoriaSi, monoba yovelTvis arsebobda da Zleblobas uqmnis me-s aucileblobis ganxorcielebas. amiT
arc dResaa umisoba, magram Teoriuli gaazrebis doneze mas me-s aucilebloba icavs arame-s aucileblobas, xolo arame-s
momxreebic ar yolia, garkveuli kuTxiT, konfucis moZRvrebas aucilebloba icavs me-s aucileblobas. es Teoriul enaze.
Tu ar miviRebT mxedvelobaSi. rac Seexeba Tavisuflebas, rogorc praqtikulad, es niSnavs, rom adamiani Sedis sacxovreblad
aucileblobisagan Tavdaxsnas, Tavisufleba marTlac Seicavs arame-Si. am ukanasknels Tavis kanonebi (aucileblobebi) gaaC-
aseT gagebas momentis saxiT. saqme is aris, rom Tavisuflebas nia. adamiani iwyebs arame-Si (bunebaSi) cxovrebas, magram arame-
aqvs Tavisi mxareebi. esaa negatiuri da pozitiuri Tavisufle- s kanonebiT ki ara, aramed Tavisi sakuTari kanonebiT. misi
ba. isini erTimeoris gareSe ar arseboben. iseve rogorc saer- Tavisufleba ki imiT gamoixateba, rom igi bunebaSi marTalia,
Tod uaryofa da `hoyofa~ ar arsebobs uerTmaneTod. negatiuri Tavisi kanonebiT cxovrobs, magram bunebis kanonebs ar upir-
Tavisufleba raRacisagan gaTavisuflebas, raRacis Camocile- ispirdeba, ar iwyebs mis ugulvebelyofas, ar iwyebs maT ngre-
bas, raRacis ukugdebas gulisxmobs. saboloo jamSi yovelTvis vas, moqmedebs im farglebSi (misi fardobiTi Tavisufleba
es raRaca _ raRac aucileblobaa. patimris sapatimrodan gaT- swored amiT gamoixateba), ris saSualebasac iZleva princi pi
avisufleba im aucileblobidan gaTavisuflebaa, ris zewoli- _ icxovro arame-Si sakuTari kanonebiT ise, rom arame-s kanon-
Tac igi aRmoCnda sapatimroSi. TviTnebas Tavisufleba mx- ebi ar SebRalo.

304 305
da ai kidev erTi kiTxva. rogor unda dadgindes adami- 6. kulturis subieqti. kultura ar arsebobs adami-
anis Tavisufali samoqmedo farglebis sazRvrebi? misi dadge- anis gareSe. mas viRac hqmnis, viRac misi memkvidrea, viRac Tavs
na xdeba rogorc arame-s aucileblobebis, ise me-s aucile- valdebulad Tvlis daicvas igi da, Tu saWiro iqneba, misTvis
blobebis SemecnebiT. esaa imis dadgena, ra unda me-s da ris Tavic gawiros. vinaa es viRac? – esaa kulturis subieqtis
SesaZleblobas aZlevs mas arame. adamianis Tavisufleba am vinaobis sakiTxi. vinaa kulturis subieqti? – cxadia, adami-
sazRvrebSi moqmedebaa, magram es sazRvrebi araa gaqvavebuli. ani. magram adamiani individi, eri Tu mTeli kacobrioba?
igi moZravia da mudmiv gafarTovebas ganicdis. esaa adamianis aRniSnul kiTxvaze Camoyalibda gansxvavebuli pasuxebi.
Tavisuflebis gafarToveba, rac xorcieldeba Semecnebis gar- erTni miiCneven rom kulturis subieqtia adamiani –
Rmavebis gziT. metis Semecneba, meti SesaZleblobis aRmoCenaa. individi. kulturas qmnis adamiani Tavisi gonebiT, xelebiT,
xolo meti SesaZlebloba meti Tavisuflebaa. ginda ufro guliT da nebiT. aseTi Tvalsazrisi ver miiCneva marTebulad,
metad iyo Tavisufali? SeiZine meti codna! codna aucile- radgan Tu kultura mxolod adamiani-individisaa da meti
blobis codnaa. amitom filosofiaSi Tavisufleba aucile- aravis, yovel calkeul individs Tavisi kultura eqneboda.
blobisagan ara gandgomasTan, aramed mis SecnobasTan iqna Tu imdenia kultura, ramdenic individia, aseT kulturas, mTli-
dakavSirebuli (Tavisufleba Secnobili aucileblobaa _ anad ekargeba raime Rirebuleba.
spinoza, hegeli). aucileblobis Secnoba saSualebaa me-s da meore Tvalsazrisis mixedviT, kulturis subieqti eria.
arame-s aucileblobaTa gonivruli, koordinirebuli urTier- erebi qmnian istoriuli arsebobis manZilze TavianT kultu-
Tobis. Tavisuflebac swored esaa. ras. arseboben mxolod erovnuli kulturebi, romlis mTavari
ratom ar SeiZleba monoba da TviTneboba kulturis fenomenia ena, eri, samSoblo, sarwmunoeba. magram kulturis
qmnadobis wyaro iyos? _ imitom, rom monoba da TviTneboba subieqtad arc eris miCneva iqneba marTebuli. amiT erovnuli
adamianis araTavisufali mdgomareobaa. ratom unda CaiTva- kulturebis erTmaneTisgan gaTiSvas, izolacias miviRebT.
los Tavisufleba kulturis SesaZleblobis safuZvlad? _ kulturebi Tavisi bunebiT erovnuli xasiaTisani arian, ma-
kultura arc bunebrivi movlenaa da arc cidan vardeba Tavis- gram ar arian karCaketilni, aramed Ria sistemebia. kulturaTa
iT. igi ibadeba adamianis bunebasTan WidilSi. buneba Tavisi Riaobam maTi dialogis, erTimeoreSi SeRwevis SesaZlebloba
bunebrivi saxiT ver pasuxobs adamianis adamianur moTxovnebs. unda Seqmnas.
amitom adamiani iwyebs bunebis gardaqmna-gaadamianurebas _ arsebobs iseTi Tvalsazrisic romelic kulturis
Tavisi moTxovnebis mixedviT. magram aseTi gardaqmna SesaZle- srulyofil formad mxolod zogadsakacobrio kulturas mi-
belia, erTi mxriv, imis codniT, Tu ra aris adamiani, ra unda da iCnevs. aseT pirobebSi kulturis subieqtad mTeli kacobrio-
ra SeuZlia; meore mxriv, imis codniT, Tu ra aris buneba, ra ba cxaddeba. yvela ers Tavisi me-dan raRac miaqvs sakacobrio
aucileblobebi (kanonebi) moqmedeben masSi da es kanonebi ris kulturis asagebad. yvela Tanabrad monawileobs mis mSeneblo-
SesaZleblobas uqmnis adamians. kulturul-SemoqmedebiTi baSi. aseTi Tvalsazrisi mcdarobasTan erTad, potenciurad,
procesi am ori mxaris codnaze dayrdnobiT warimarTeba. borotebis Semcvelicaa. misi mcdaroba imaSi mdgomareobs, rom,
xolo adamianis Tavisufleba _ am mxareebis aucileblobaTa saboloo jamSi, igi arsebobis uflebas erTaderT kulturas
gonivrulad Serwymuli, koordinirebuli da harmoniaSi moyva- utovebs. vinaidan kacobrioba erTia, erTi unda iyos misi
nili urTierTobiT moqmedebaa. adamianis Tavisufleba re- kulturac. e.i. yoveli calkeuli kultura mas unda Seerwyas
alurad yovelTvis arsebobs adamianis moqmedebebSi. da masSi CainTqas, rogorc okeaneSi ikargeba masSi Camavali

306 307
mdinare. adamianTa cxovrebas ki silamazesa da momxibvlelo- princi puli gansxvaveba isaa, rom masSi miznobrioba princi p-
bas swored kulturaTa simravle aniWebs. mxolod sakacobrio ulad gamoricxulia. miznebi arsebobs iq, sadac cnobierebaa
kulturis aRiareba (kosmopolituri azrovnebis sayrdeni) da CarTuli. miznebis dasaxva da miznobrivad moqmedeba cno-
kulturis subieqtad mTeli kacobriobis gamocxadeba faru- bierebis saqmea. bunebaSi moqmedebs ara miznobrioba, aramed
li formiT im borotebas Seicavs rasac didi da Zlieri mizanSewonilobis stiqiuri princi pi, romelSic gamoricx-
erebis mier mcire da susti erebis asimilireba hqvia. amis ulia cnobierebis faqtori. kulturis miznobriobisaTvis
Taobaze angia boWoriSvili werda, – mcdaria is Sexeduleba, mTavaria cnobiereba, adamianis suli. buneba mudmiv moZraoba-
romlis mixedviTac TiTqos erovnuli kultura an sul ar cvalebadobis procesSia, magram ara raRac miznisaken, an raRac
arsebobdes, an mcire Rirebulebis warmonaqmni iyos da mo- miznisaTvis, aramed, ubralod, bunebas sxvanairad arseboba ar
mavalSi mTlianad gaTqvefa elodes sakacobrio kulturaSi. SeuZlia. misi arsebobis wesi misi moZraoba-cvalebadobaa.
amas amtkicebda kolonializmis zogi faruli Tu aSkara mo- planetebi moZraoben mzis garSemo, magram ara raRac miznis
mxre da Tanac sakacobrio kulturaSi im eris kulturas misaRwevad, aramed imitom, rom esaa mzis sistemis arsebobis
gulisxmobda, romelsac TviTon ekuTvnis aseTi azrebi gaba- wesi. kulturaSi, raki igi cnobierebis mqone adamianis sam-
tonebuli eris warmomadgenlis mier aris moCmaxuli. yaroa, yvelaferi miznebis mixedviT warimarTeba. amitom bunebam
zemoT mocemuli msjelobidan gamomdinareobs, rom wminda ar icis araviTari ganviTareba, araviTari progresi an regre-
saxiT aRebuli kulturis subieqti ar unda iyos arc adami- si. TviTon terminebi `progresi~ da `regresi~ SefasebiTi
ani-individi, arc eri da arc kacobrioba. kultura Rirebule- terminebia. Sefaseba Semfasebels gulisxmobs. Semfasebeli
baTa sistemaa da misi konkretuloba niSnavs rom nebismieri adamiania, anu progresi da regresi iqaa, sadac adamiania. pro-
kultura erTdroulad aris adamiani-individisac, erisac da gresuli an regresuli adamianisaTvis mniSvnelobs. buneba
mTeli kacobriobisac. amitom kulturis subieqtia samive ise, ganicdis cvlilebebs, magram misi Secvla TviT bunebisaTvis
rom maTi mTlianoba warmodgenilia konkretul _ istoriul arc progresia da arc regresi. es isaa, rac gansazRvra bunebis
adamianSi. es niSnavs – kulturis subieqtia konkretul-isto- saganTa urTierTobis mizanSewonilobam. sanam adamiani praq-
riuli adamiani, romelic qmnis kulturas ara marto TavisTvis tikul nabijs gadadgams, igi isaxavs garkveul mizans, qmnis mis
da Tavisi saxeliT, aramed sakuTari eris da mTeli kacobri- idealur models da iwyebs misken moZraobas. adamianSi raRa-
obisaTvis da maTi saxeliT. mis mier Seqmnili kulturis cis survilis gaCena, misi modelis ideaSi warmoSoba da swrafva
sagani atarebs pirovnul-individualur, erovnul da zogad- am ideis gansaxorcieleblad aris misi miznobrivi moqmedeba.
sakacobrio elementebs. kultura RirebulebebiT aris dasaxlebuli; Rirebulebebi
SefasebiT aqtSi dgindebian. Sefaseba kargisa da cudis dad-
genaa. amisaTvis ki garkveuli sazomia saWiro. sazomis funq-
7. kulturis teleologiuroba. kultura tele- cias miznebi asruleben. is, rac maaxlovebs mizanTan – kargia,
ologiuri sinamdvilea, anu igi aris miznobrivi fenomeni. rac maSorebs mizans, xels miSlis miznis miRwevaSi – cudia.
masSi batonoben miznebi. yvelaferi warimarTeba miznebis amitom progresi mizanTan miaxlovebiT izomeba, regresi _
mixedviT. kultura miznobriobis princi pebze awyobili wes- miznisagan dacilebiT.
rigia. adamianis cxovrebis momwesrigebeli Zalebi miznebia. kulturis teleologiuroba iwvevs masSi aucilebe-
yvelaferi miznobrivad warimarTeba. bunebis kulturisagan li da sakmao winaaRmdegobis kanonis amoqmedebas. misi arsi

308 309
SemdegSia. stiqiur bunebaSi moqmedebs uzogadesi kanoni, romel- sinamdvilea. realurad, misi danawileba elementebis saxiT
sac naklebi winaaRmdegobis kanoni ewodeba. am kanonis Camoy- SeuZlebelia. amis gakeTeba SesaZlebelia mxolod abstraqtul-
alibeba dakavSirebulia frangi moazrovnis pier fermas sax- azrovnebiTi procesis meSveobiT. mocemul SemTxvevaSi zoga-
elTan. esaa stiqiur bunebaSi moqmedi kanoni. mis mixedviT, di formiT SevexebiT kulturis mxolod ZiriTad elementebs.
bunebis yoveli sagani moZraobs im mimarTulebiT, saiTac mas kultura ZiriTadad iyofa sam did nawilad, sam saxed.
yvelaze naklebi winaaRmdegoba eRobeba. dagorebuli burTu- esenia: materialuri, socialuri da sulieri kultura. nebis-
la msoflio mizidulobis kanoniT gagordeba iqiT, saiTac mieri movlenis azrobrivi dayofa xdeba raRac garkveuli
naklebi winaaRmdegoba Sexvdeba. mdinare mtkvris moZraobis niSnis mixedviT. am saqmeSi gadamwyveti mniSvneloba aqvs Rire-
traeqtoria imiT ar aris ganpirobebuli, rom mas swored am bulebebis Taviseburebas. kulturisaTvis mTavaria Rirebule-
traeqtoriiT da swored kaspiis zRvaSi Casvla hqonda miznad. ba. kultura RirebulebaTa sistemaa. Rirebulebebi ki sxva-
cxadia, mtkvars araviTari mizani ar hqonia da arc SeiZlebo- dasxvanairia. arsebobs kulturis sagnebi, romelTaTvisac
da hqonoda, radgan mizani cnobierebis gareSe SeuZlebelia. dominanturi mniSvneloba aqvs materialur Rirebulebas. aris
sxva situaciaa kulturis sferoSi. aq msjeloba exeba arc iseTi kulturuli movlenebi, romlebic socialur Rirebule-
mdinares da arc burTulas. is adamianis cnobierebis aspare- bas floben; xolo iseT kulturas, romlisTvisac mTavaria
zia. adamiani cnobierebiT aRWurvili arsebaa. cnobierebiT swored sulieri Rirebulebebi, sulieri kultura ewodeba.
igi Segnebulad isaxavs iseT miznebs, rac uzrunvelyofs mis materialur RirebulebaSi igulisxmeba is, rac upasuxebs ad-
adamianur arsebobas. miznebis miRweva adamians ZiriTadad amianis materialur interesebs. amasTanave, materialuri Rire-
uwevs bunebasTan WidilSi. bunebasTan Widili bunebis ZalebTan bulebebi ZiriTadad gansxeulebulia materialur masalaSi.
Widilia. kultura bunebis gaadamianurebis procesia. amitom misi ZiriTadi `samosi~ materiaa. amis gamo materialuri Rire-
mas sWirdeba bunebis ZalebTan dapirispireba, anu bunebis bulebebis Semcveli kulturis sagnebi adamianisagan obieq-
Zalebis daZleva da sakuTari miznis am gziT miRweva. miznis tivirebulia da arsebobas iwyeben mis gareT, bunebis realuri
dasaxva da misi miRweva ki imas niSnavs, rom aq sruliad sagnebis gverdiT. materialuri kultura, ZiriTadad, adamianis
gamousadegaria naklebi winaaRmdegobebis kanoniT moqmedeba. sulis _ gare sinamdvilesTan mimarTebis kulturaa. esaa ad-
adamians miznis misaRwevad sWirdeba imxela Zalebi, rac auci- amianis sulis pasuxismgebloba bunebis mimarT.
lebelia da amave dros sakmarisi iqneba im sawinaaRmdego socialuri garemo adamianTa urTierTobebis garemoa
Zalebis gadasalaxad, romlebic miznis miRwevis saqmeSi win misi maregulirebeli institutebiT (saxelmwifo, samarTali,
eRobebian, anu es Zala unda iyos sakmarisi imisaTvis, rom politika, ideologia, masmedia da sxva). socialuri kultura
adamianma daZlios mis win aRmarTul winaaRmdegobebi. amit- _ socialuri garemos, socialuri urTierTobebis, maTi mowes-
om aseT kanons unda vuwodoT aucilebeli da sakmao winaaRm- rigebulobis Taviseburi formaa. esa adamianTa sulebis urT-
degobis kanoni. ierTobis sfero. igi adamianTa sulebis erTmaneTisadmi pa-
suxismgeblobis sferoa. aRniSnuli pasuxismgebloba ra do-
nisa da formis iqneba, amiT ganisazRvreba socialuri kul-
8. kulturis saxeebi, formebi, ti pebi. kultura turis konkretuli saxe. misi ZiriTadi Rirebulebebi so-
erTiani, organulad mTliani realobaa. cxadia, igi araa atom- cialuri Rirebulebebia, romelic pasuxobs adamianTa social-
aluri movlena, aramed rTuli struqturuli agebulebis mqone uri urTierTobebis interesebs.

310 311
suliereba adamianis Sinagani samyaroa. esaa adamianis samxreT amerikisa da aRmosavleTis qveynebis uZvelesi pira-
sulis sakuTar TavTan mimarTeba. igi sakuTari Tavis winaSe midebi _ materialuri kulturis Zeglebis nimuSebia.
pasuxismgeblobaa, romlis ZiriTadi makontrolebeli da msa- sulieri kulturac iyofa qvesaxeebad: calkeuli
juli _ cenzori sindisia. adamianis Sinagani samyaros, misi pirovnebis sulieri kultura, misi sulieri samyaro, misi fiqrebi,
sulis adamianuri normebiT mowesrigeba qmnis sulier kul- azrebi, Sexedulebebi, miznebi, zneoba, esTetikuroba, samarTliano-
turas, romlisTvisac mTavari Rirebulebaa sulieri Rire- ba, sarwmunoeba, msoflmxedveloba; erTi sityviT, misi sulieri
buleba. rogorc ukve iTqva, Rirebuleba yovelTvis sulieri saxe. pirovnebis adamianurobis gansazRvruloba ZiriTadad
movlenaa. am SemTxvevaSi, terminSi _ `sulieri Rirebuleba~, mis sulier saxeSi vlindeba. meore, esaa erovnuli an sakaco-
igulisxmeba Rirebuleba, romelic ZiriTadad sulieri inter- brio sulieri kultura. mTliani eri cocxali organizmia,
esis sazrdos warmoadgens. amasTanave, sulieri kultura arse- romelsac aqvs Tavisi erovnuli sxeuli da Tavisi suli.
bobs adamianis SigniT, igi intersubieqturi movlenaa. amitom erovnuli sxeulis mTlianobas qmnis eris Svilebis mTlianoba.
igi formiTac da SinaarsiTac idealuri movlenaa. erovnul sulier kulturas _ erovnul cnobierebas, erovnul
materialur kulturas aqvs ori gamokveTili qvesaxe. suls uwodeben. esaa mTeli eris sulieri Rirebulebebis
esaa pirovnul-individualuri materialuri kultura, aseve _ bazaze Camoyalibebuli erovnuli Sexedulebebis, miswrafebe-
erovnuli da zogadsakacobrio materialuri kultura. bis, miznebis, idealebis, religiuri mrwamsis, misi enis, mex-
pirovnul-individualur kulturaSi igulisxmeba mis pirad sierebis Sinaarsi, misi sulieri moRvaweobiT Seqmnili da
sakuTrebaSi arsebuli materialuri sagnebi, rac uSualod istoriulad dagrovili sulieri simdidre. eris sulieri
misi cxovrebis nawilebia da mis pirad interesebs emsaxureba. kultura mTeli eris sulieri yofierebaa. misiT cxovrobs da
ukve iTqva da viciT, rom kulturaa is, rac adamianis xeliTaa momavlisken misiT ikvlevs gzas mTeli eri. amasTanave mas
Seqmnili. pirad sakuTrebaSi myofi materialuri sagnebi, rogorc icavs da mfarvelobs eri. eris sulieri kultura misi Ti-
adamianis xeliT Seqmnili nivTebi, kulturis sagnebia. aseTia Toeuli patrioti SvilisaTvis imdenad axlobeli da mniS-
ara marto saojaxo nivTebi, aramed damuSavebas daqvemdebarebu- vnelovania, rom mis dasacavad mzadaa sakuTari sicocxle
li sasoflo-sameurneo savargulebic. pirovnul-individualur gaiRos. eris Svilebis patriotoba, pirvel rigSi, erovnuli
kulturas miekuTvneba agreTve _ uSualod pirovnebis gareg- kulturis dacvisaTvis mzadyofnaSi gamoixateba. saqme is aris,
nuli mowesrigebuloba. misi Cacmulobisa da samSvenisebiT rom eris Svilis mier erovnuli kulturis dacva, saboloo
aRkazmulobis kultura, metyvelebis kultura, qcevebisa da jamSi, sakuTari me-s dacvaa. erovnuli kulturis dakargva
manerebis, moZraobis kultura, maRali gemovnebiT SerCeuli sakuTari me-s dakargvaa, vinaidan misi me, misi pirovnuli suli,
sunamoebis gamoyenebis kultura da sxva. erTi sityviT, esaa _ erovnuli suliTaa aRzrdili da nasazrdoebi. pirovnul
pirovnebis habitusi, saidanac yvelaferi iwyeba. suls, pirovnul sulier kulturas mxolod erovnul sulTan,
is, rac mTeli erisa da kacobriobis mofrTxilebis, erovnul sulier kulturasTan mWidro kavSirSi yofniT Seu-
zrunvisa da dacvis obieqtia, warmoadgens erovnul da sakaco- Zlia arseboba. erovnuli kulturis dakargva erovnebis
brio materialur kulturas. igi Sedis erovnuli xelisu- dakargvaa. erovnebadakarguli adamiani veRar iqneba patrioti.
flebisa da iuneskos (gaerTianebuli erebis organizacia ga- patriotobis gareSe darCenili uTvistomo adamiani veeberTela
naTlebis, mecnierebis da kulturis dargSi) mfarvelobaSi. samyaroSi ferfliviT gafantuli kosmopolitia.
Satilis arqiteqturuli kompleqsi, svanuri koSkebi, egvi ptis, realurad calke, wminda saxiT, ver SexvdebiT kultur-

312 313
is iseT sagans, romelic an mxoloddamxolod materialuri rmiseuli arsebis TvalsazrisiT, aRmoCndeba, rom kulturis
kulturis nimuSi iqneba, an mxolod socialuri kulturis, an siRrmiseuli arseba mis sulierebaSia. kultura arsebiTad
mxolod sulieri kulturis sagani. zogadad, kulturis mate- sulieri movlenaa. kulturis materialuroba, an socialuro-
rialuri, socialuri da sulieri kulturis saxeebad dayofa ba miuTiTebs, erTis mxriv, kulturis formaze. materialuri
mxolod abstraqciis nayofia. realurad maTi dayofa, erTime- kultura materiaSi gansxeulebuli kulturaa. anu igi sulis
orisagan gancalkeveba SeuZlebelia. magaliTad wigni. igi sxeulis formiT arsebobaa; socialuri kultura sulis so-
kulturis sagania, magram, kerZod, kulturis romel saxeobas cialurobis formiT arsebobaa. meore mxriv, kulturis mate-
miekuTvneba igi? materialurs, socialurs Tu suliers. wigni rialuroba, socialuroba miuTiTebs kulturaSi dominanturi
SeuZlebelia da arc arsebobs materialuri mxaris gareSe. Rirebulebis mniSvnelobaze adamianisaTvis. igi SeiZleba ufro
amitom igi garkveuli azriT materialuri kulturis sagania. mniSvnelovani iyos materialurad da socialurad. suli em-
wigni ar arsebobs arc socialuri kulturis niSnis gareSe. saxureba ar marto sakuTar Tavs, aramed materialur da so-
igi socialuri dakveTis funqciiTaa datvirTuli. wigni cialur sferoebsac jansaR sxeulSi da jansaR socialur
sulieri kulturis saganicaa, radgan igi aris adamianTa garemoSi yofniT; magram rogorc materialuri, ise socialuri
sulierebis matarebeli. terminebi `wigniereba~ da `suliere- kultura imitom da imdenad CaiTvleba saerTod kulturebad,
ba~ xSirad sinonimebad gamoiyeneba. sveticxoveli, ramdenadac ramdenadac maTSi realizebulia adamianis suli.
igi qvaSia gansxeulebuli, materialuri kulturis Zeglia, suli adamianis samyaroSi xedvis unaria. adamianis suli
ramdenadac XI saukunis saqarTvelos socialuri ganviTareb- yvelgan da yovelTvis inarCunebs Tavis mTlianobas, magram
is anabeWdia, _ socialuri kulturis gamomxatvelia; xolo mTliani suli samyaros Semecnebis (xedvis) procesSi sxva-
ramdenadac igi qarTveli eris qristianuli sarwmunoebis dasxva formas iZens. igulisxmeba ZiriTadad erTi da igive
taZaria – sulieri kulturis Zeglia. e.i. kulturis yovel sinamdvilis (Sinaarsis) sxvadasxva formiT gamoxatva. ase mi-
saganSi erTdroulad warmodgenilia materialuri, social- iReba sulieri kulturis iseTi formebi rogorebicaa: miTosi,
uri da sulieri kulturis elementebi. magram kulturis esa religia, filosofia, zneoba, xelovneba. zemoT, sxvadasxva for-
Tu is sagani kulturis romel saxeobas miekuTvnos, imiT miT msjeloba iyo miTosis, religiis, filosofiis da mec-
ganisazRvreba, Tu romeli saxis Rirebulebaa masSi dominan- nierebis Sesaxeb. amitom, mocemul SemTxvevaSi SemovifarglebiT
turi. kulturis sagani, romlisTvisac dominanturia materi- mxolod zneobisa da xelovnebis, rogorc sulieri kulturis
aluri Rirebuleba – ZiriTadad materialur kulturas formebis Sesaxeb zogadi msjelobebiT.
miekuTvneba; romlisTvisac dominanturia socialuri Rire- kulturis centria adamiani. filosofia adamianis TviTc-
buleba – sicialur kulturas miekuTvneba, xolo romlisTvisac nobierebaa. e.i. filosofia adamianad yofnis saSualebaa. ma-
dominanturia sulieri Rirebuleba – sulieri kulturis sa- gram adamianis mizani zneobaa. adamianis adamianoba mis zneo-
gania. adamianis cxovreba isea awyobili, rom garkveuli momen- briobaSi gamoixateba. kacobriobis istoriaSi adamianis mier
tisa da situaciis mixedviT, adgili aqvs (adamianisaTvis mniS- periodulad atexili bunti kulturis mimarT, sakuTriv kul-
vnelobis TvalsazrisiT) am sami saxis kulturaTa gadanacv- turis winaaRmdeg ki ar yofila mimarTuli, aramed kulturis
lebebs. xan materialuri kulturis mniSvneloba wamoiwevs siRrmeSi gaCenili zneobrivi deficitis mimarT. kulturis
wina planze, xan socialuri kulturis, xan ki _ sulieri winaaRmdeg adamianis amxedreba iqneboda sakuTari Tavis winaaRm-
kulturaa prioritetuli. magram Tu sakiTxs mivudgebiT siR- deg amboxi. kulturaze uaris Tqma sakuTar Tavze uaris Tqmaa.

314 315
es ki uazrobaa, magram adamians SeuZlia da movalecaa aujan- rjveba situaciaze da sakuTar Tavze. pirovnebis mxridan, yoveld-
ydes sakuTar nakls, amitom istoriulad aseTi ajanyebebis Riuri zneobrivi Semoqmedebis ganxorcieleba swored aseTi Zalebis
faqtebi mimarTulia saerTo kulturis siRrmeSi misi zneo- mobilizaciisa da amoqmedebis SesaZleblobaa. sikeTis qmna saCvene-
brivi deficiturobisaken. blad erTxel ki ar unda xdebodes da Semdeg farulad aTasjer
esaa situacia, roca warmoebis, mecnierebis, teqnikisa da borotebis Cadena, aramed yoveldRe. `yoveldRe Sens Tavsa hkiTxe
teqnologiebis ganviTareba scildeba zneobrivi normebiT xe- aba dRes me vis ra varge~ (i. WavWavaZe).
lmZRvanelobas. aseT SemTxvevaSi, adamianis cxovreba, saerTod xelovneba warmoadgens adamianis mier sinamdvilis mx-
kultura, gaSlil mkacr okeaneSi umarTav xomalds gavs, misi atvruli formebiT asaxvas. n. WavWavaZe wignSi `kultura da
mgzavrebisaTvis aTasgvari xifaTis Semcveli rom aris. zneo- Rirebulebani~ wers, _ xelovneba Tavisi arsebiT aris subieq-
brivi kultura adamianis yvela sxva saqmianobis makontrolebe- tivirebuli obieqturi da obieqtivirebuli subieqturi; ide-
li Zalaa. zneoba adamianis sulis moraluri normebiT mowes- alizebuli realuri da realizebuli idealuri; gansuliere-
rigebaa, romelic xdeba yvela sxva dasaSvebi kulturuli wes- bul-gagoniTebuli materialuri da materializebuli suli-
rigis saTave da safuZveli. kultura SemoqmedebiTi procesia. er-goniTi. es niSnavs – xelovnebaSi adgili aqvs jer obieq-
Semoqmedeba axlis aRmoCena-dadgenaa. amitom zneobis mimarT is- turi, realuri, materialuri sagnebis adamianis sulTan dakav-
mis kiTxva, _ Tu masSi axlis aRmoCena-dadgena yoveldRiuri Sirebas da am gziT sagnis subieqtur, idealur, gansuliere-
moTxovnaa, xom ar niSnavs es zneobis normebis yoveldRiur cvale- bul-gagoniTebul formaSi gardaqmnas. Semdeg adamianis sul-
badobas, rac rogorc pirovnebisaTvis, ise sazogadoebisTvis sax- idan, piruku gziT, subieqtivirebulis, idealizebulis, gan-
sulierebul-gagoniTebulis xelaxal obieqtivirebas, real-
ifaTo ryevebis gamomwvevi iqneba. da Tu masSi axlis aRmoCenebs
izacias, materializacias. amiT Sesrulda moZraoba. am moZraobam
adgili ara aqvs, maSin igi ar yofila SemoqmedebiTi procesi, e.i
wre Sekra. TiTqos gamosavali da dasasruli erTmaneTs unda
ar yofilad kultura. am kiTxvaze pasuxi aseTia: kultura iseTi
daemTxves. radgan moZraoba daiwyo obieqturiT da damTavrda
cocxali organizmia, romelsac yoveldRiuri sazrdo sWirdeba.
obieqtivirebuliT. magram es moZraoba imitom Sesrulda, rom
sportsmenma, romelmac didi Sromisa da Zalisxmevis Sedegad
maT Soris sxvaoba iqnes miRweuli. dasawyisSi warmodgenilia
SesaZleblobebis maRal dones miaRwia, ar niSnavs, rom mas uzrun-
bunebis sagani. dasasrulSi mis adgils ikavebs xelovnebis
velad SeuZlia am donis SenarCuneba. misi SenarCunebisaTvis
qmnileba. xolo Sesrulebuli moZraoba xelovnebis Semoqmedeb-
igive Zalisxmeva da kidev ufro metic sWirdeba. aseTive situa-
iTi procesis ganxorcieleba iyo, ramac bunebis sagani gaam-
ciaa kulturis mimarT. wina Taobebis maRalkulturuloba ar
didra subieqturi SinaarsiT. axla igi wminda obieqturi ki
niSnavs axali Taobis maRali kulturiT uzrunvelyofas. amisTvis
aRaraa, aramed igi obieqtur-subieqturia. amitom xelovneba
axal Taobasac sWirdeba wina Taobebis msgavsi da kidev ufro aris adamianis mier sakuTar cxovrebaSi gancdili movlenis
meti Zalisxmeva. zneoba arsebobs zneobrivi qcevebis saxiT. wina mxatvrul-simbolur saxeebSi gamovlena. xelovnebis samyaro
Taobebis mier gamomuSavebuli zneobrivi normebi, misi ganxor- adamianis gancdebis mxatvruli saxeebiT gasagnebuli sam-
icielebisaTvis zneobriv nebas moiTxovs. nebis amoqmedeba da yaroa. xelovnebis Zireuli elementebia _ gancda da mxatvru-
ganxorcieleba didi zneobrivi tvirTis zidvis survilsa da loba. xelovnebis daniSnulebaa mTeli samyaros mowesrigeba
SesaZleblobas moiTxovs, agreTve, rac mTavaria, _ yvela sulieri mxatvrul-esTetikuri saSualebebiT, rac adamianebSi Zlier
Zalis zneobrivi nebisadmi damorCilebas. yoveli aseTi aqtis emociebsa da nairgvar gancdebs iwvevs, amitom xelovneba
ganxorcieleba aris individis SemoqmedebiTi miRweva, misi gama- sulieri kulturis mniSvnelovani formaa. igi warmoadgens
316 317
sinamdvilis mowesrigebas silamazisa da mSvenierebis norme- foa. aRmosavluri saxelmwifo, rogorc kulturis fenomeni,
biT. cxadia, xelovnebaSi goni sulac araa CrdilSi moqceu- ZiriTadad despoturia. dasavleTisa _ ZiriTadad demokrati-
li. es rom SesaZlebeli yofiliyo xelovneba cxovelebsac uli. aRmosavleTis saxelmwifos princi pia pirovneba saxelm-
eqnebodaT. mTeli is dinamika, razec xelovnebasTan dakavSire- wifosaTvis. aq Tavisufali adamianebi ar arian. aris saxelm-
biT adamianis sulier moZraobebze iTqva warimarTeba adami- wifo da yvela, rangobrivad, saxelmwifos monad ganixileba.
anis maRali gonierebiT. xelovneba romelic ar eyrdnoba dasavluri saxelmwifo, romelic pozitiur Tavisuflebazea
WeSmaritebas, xelovneba ver iqneba. WeSmariteba ibadeba mec- agebuli, piriqiT _ ganixileba pirovnebis samsaxurSi Cayeneb-
nierul da mxatvrul azrovnebaSi mecnieruli WeSmariteba, ulad. demokratiis mTavari princi pi swored esaa. am gagebiT
rogorc Taviseburi masala, gardaiqmneba mxatvrul saxed. saxelmwifo iqmneba individebisaTvis, maTi interesebis dasa-
kultura Tavis TavSi mraval Rirebulebas moicavs. am cavad. saxelmwifo individebis Tavisuflebas unda emsaxuros.
Rirebulebebs Soris aris urTierTkavSirebi. RirebulebaTa
dinamika iwvevs erTi, an ramdenime Rirebulebis wina planze
wamowevas da maT gabatonebas sxva Rirebulebebze. aseTi gaba- 9. kulturis surogatebi. rogorc ukve aRiniSna,
tonebuli Rirebuleba safuZvlad edeba yvela sxva Rirebule- kulturas qmnis da asazrdovebs adamiani. adamianebs Soris
bas da ganapirobebs kulturis sistemaSi Semavali Rirebule- pirovnulad aris gansxvavebulobis didi amplituda. isini
bebis mowesrigebas; imis mixedviT, Tu romel kulturaSi, fuZem- erTimeorisagan gansxvavdebian inteleqtis ganviTarebis doniT,
debluri statusiT, romeli Rirebulebaa warmodgenili, erT- emociurobiT, warmosaxvis unariT, nebisyofis siZlieriT,
maneTisgan ganasxvaveben kulturis istoriul tipebs. mTliani fsiqologiuri xasiaTiT da sxva. aqedan gamomdinare, bevri
kultura RirebulebaTa sistemaa. Tu sistemaSi erTi, an ram- maTgani maRldeba im doneze, romliTac SeuZlia Seqmnas kul-
denime Rirebuleba safuZvlad edeba mTlian sistemas, maSin es turis mniSvnelovani Rirebulebebi. ufro bevria iseTebi,
aris kulturis ti pi. fuZemdebluri Rirebulebebi warmoad- romlebsac ara aqvT amis Sesatyvisi unarebi, raime gamorCeul
genen kulturis ti pis safuZvels. am niSniT gamoyofen ori Rirebulebas ver qmnian, amasTanave gacnobierebuli aqvT Tavi-
ti pis kulturas. esenia – aRmosavleTis (igulisxmeba aRmo- anTi SesaZleblobebis SezRuduloba da TavianT moRvaweobas
savleTis qveynebis) da dasavleTis (dasavleTis qveynebis) ufro mokrZalebul saqmianobas axmareben, magram arian iseTe-
kultura. bic, romlebic gamoirCevian TavianTi usafuZvlo ambiciuro-
ukve iTqva imis Sesaxeb, rom kulturis safuZveli Tavisu- biT. anu iswrafvian imisken, risi keTebis unaric obieqturad
flebaa. iTqva isic, rom arsebobs Tavisuflebis ori saxe – ar gaaCniaT. umeteswilad, es ukanasknelni xdebian e.w. kul-
negatiuri da pozitiuri Tavisufleba. praqtikulad SeuZle- turis surogatebis mkeTebelni.
belia maTi erTimeorisgan mowyveta da romelime erTis arse- kulturis Tanmdevia iseTi movlenebi, romlebic for-
boba, magram maT proporciul urTierTobaSi SeiZleba rome- malurad Rirebuli kulturis kuTvnilebis pretenziiT arian
limem daikavos dominanturi mdgomareoba. es garemoeba edeba warmodgenilni, sinamdvileSi mxolod misi surogatebi arian.
safuZvlad ori ti pis kulturis arsebobas. aRmosavleTis anu is, rac Rirebuli kulturis mxolod imitaciaa, misi yal-
kultura ZiriTadad eyrdnoba negatiur Tavisuflebas. dasav- bi formaa, misi _ falsifikaciaa. aseTi `Sedevrebis~ arsebo-
leTis kultura Tavisuflebis pozitiur gagebas. Tavisuflebis bis mizezi unda veZioT sicrueSi, epigonobasa da plagiatoba-
ganxorcielebis socialuri forma da instrumenti saxelmwi- Si, an iseT socialur borotebaSi, rasac formalizs uwodeben.

318 319
kultura iqmneba iq, sadac Taviseburad axlis Zieba renome da prestiJi, oRond mas ar gaaCnia unari, ar SeuZlia
warmoebs. aseTi Zieba cnobierebas moiTxovs. amitom msgavsi namdvili sikeTis momtani, Sinaarsiani Tvisebrivi siaxleebis
Zieba bunebisaTvis ucxoa. Tumca cxadia, bunebisaTvis ucxo mofiqreba da ganxorcieleba. amitom mimarTavs siaxlis imit-
araa Taviseburi siaxleebi. magram isini miiRweva obieqturi acias, anu formalur siaxles. socialur kulturaSi aseTi
mizanSewonilobis principebiT. Taviseburi `sicrue~ cxoveleb- siaxleebi kulturis surogatebis saxes iZens. isini sikeTis
sac axasiaTebT aTasgvari SeniRbva-komufliaJebis saxiT. ma- momtani ki ara, _ ufro damangreveli Zalaa sazogadoebisaTvis,
gram isini Sors dganan adamianis cnobierebiseuli sicruis- vidre is Zveli, romlis axliT Secvlasac lamobs Cinovniki.
agan. cxovels, Tavisi mdgomareobis gansakuTrebulobis gamo, kulturis surogatebi, kulturis damamZimebeli movlenebia.
sruliad ara aqvs Tvisebrivi siaxlis Sinagani moTxovna.
piriqiT, aseTi siaxle xSirad mas afrTxobs kidec. Wilyvavebs
Soris, garkveuli mizezebis gamo, Tu gaCnda TeTri Wilyvavi, es 10. kulturis sagnebis (artefaqtebis) Semecne-
danarCenebisaTvis siaxlea. amitom mas axlos ar ikareben da ba. adamiani Seimecnebs rogorc bunebis sagnebsa da movle-
devnian. cxovelisaTvis arsebiTia Tvisebrivi stabiluroba. nebs, aseve kulturis qmnilebebs. (sazogadoeba, sazogadoebrivi
stabiluroba rogorc garemosi, ise sakuTari organizmis da movlenebi, Tavisi arsebiTi mxariT kulturis sferos miekuTvne-
qcevebis. Tvisebrivi siaxle xSirad cxovelisaTvis damRupve- ba).
lia. gamyinvareba Tvisebrivi siaxle iyo bunebaSi, romelsac kulturis sagnebis Semecneba garkveulad gansxvavdeba
Seewira cxovelTa mravali saxeoba. amitomaa rom cxoveli bunebis sagnebis Semecnebisagan. es gansxvaveba, erTis mxriv,
bunebis mimarT araa da arc unda iyos meamboxe. adamiani aris kulturisa da bunebis sagnebs Soris gansxvavebiTaa gapirobe-
bunebis mimarT meamboxe arseba. mis mier kulturis Seqmna buli. meores mxriv, igi gamowveulia Semmecnebeli subieqtis
bunebaSi Tvisebrivi siaxleebis Setanaa. adamianisaTvis Tvise- gansxvavebuli interesebiT. bunebis sagnebSi SemecnebiTi sa-
brivi siaxle misi arsebiTi moTxovnaa. adamianis cxovreba Ziebelia misi bunebrivi maxasiaTeblebi. es iqneba misi bune-
moiTxovs siaxleebs, ganaxlebebs. adamianisaTvis autanelia brivi niSan-Tvisebebi, Tu obieqturi mizez-Sedegobrivi kav-
rutinuli cxovreba. Sirebi. e.i saZiebelia obieqturi viTarebebi. kulturis sagan-
Tvisebrivi siaxle SeiZleba axali iyos rogorc Si- sac aqvs msgavsi obieqturi niSan-Tvisebebi. magram Tu maTi am
naarsobrivad, ise formis saxiT. es iqneba namdvili srulfa- kuTxiT Semecneba ganxorcieldeba, maSin isinic, bunebrivi
sovani siaxle, romelic cxovrebas axal mZlavr biZgs aZlevs, sagnebis saxiT iqnebian warmodgenilni da ara kulturis
magram xSirad isec xdeba, rom siaxle ara Sinaarsobrivad, sagnebis saxiT. kulturis sagnebi ar Cndebian bunebrivi gziT.
aramed mxolod formaluradaa siaxle, rac namdvili siaxlis isini arian adamianis SemoqmedebiTi Ziebis nayofi, maTSi Set-
imitaciaa. formalur siaxleebs gansakuTrebuli adgili aqvs anilia da gasagnobrivebulia adamianis suli. amitom aseTi
socialur kulturaSi. magaliTad, aviRoT pirovneba, romel- sagnis Semecneba miznad isaxavs ara imas, ra aris masSi bune-
mac sxvadasxva saSualebebiT sazogadoebaSi garkveuli admin- brivi mocemulobani, aramed imas, ra Seitana masSi adamianis
istraciuli Tanamdeboba daikava. igi ambiciuria, magram Sesa- sulma. kulturis sagnis Semoqmedma masSi Tavisi suli (ideebi,
tyvisi unarebi ar gaaCnia. mas Tavidanve, Sinagan moTxovnile- emociebi, xedvebi da idealebi) Cado da gaasagrZnobriva. xolo
bad uCndeba Tavisi Tanamdebobaze mosvla mis mier inicirebu- am sagnis Semmecnebelma subieqtma misgan unda amoikiTxos is,
li siaxleebiT aRniSnos, raTa amiT swrafad amaRldes misi rac masSi Semoqmedma Cado. amitom kulturis sagnis Semecneb-

320 321
is dros adamiani Seimecnebs adamians. adamiani Semmecnebeli aseTi SemecnebisaTvis skepticizmi da agnoticizmi mudmivi
Seimecnebs adamians Semoqmeds. e.i. kulturis sagnis Semecneba Tanmdevia. aseTi Semecnebis Sedegi mudam warmosdgeba, rogorc
miznad isaxavs ara mocemuli sagnis materialur-fizikuri garkveuli interpretacia da ara rogorc mkacri WeSmariteba.
parametrebis dadgenas, aramed im sazrisSi wvdomas, rac masSi igi yovelTvis tovebs sxvanairi interpretaciis SesaZleblo-
gaasagrZnobriva misma Semoqmedma. sazrisSi wvdoma misi gage- bas. amaSi vlindeba kulturis sagnis Semmecneblis Tavisu-
baa. xolo imisaTvis, rom Semmecnebelma gaigos kulturis fleba.
sagnis sazrisi, saWiroa gaaanalizos da Cawvdes Semoqmedis zemoT ukve warmodgenili iyo bunebis sferoSi Se-
mizans, interesebs, idealebs. unda daadginos misi RirebulebiTi mecnebis SesaZleblobis gadawyvetis sqema. ZiriTadad imave
orientacia, misi jerarsuli mrwamsi da sxva. sqemas eyrdnoba Semecnebis SesaZleblobis problema kul-
Semecnebis SesaZleblobis problema kulturis sagneb- turis sferoSic. aqac mTavaria igiveobis momentis arsebo-
is SemecnebisTvisac niSandoblivia. kulturis sagnebis Se- ba. Semecneba iqaa SesaZlebeli, sadac Sesamecnebelsa da
mecnebis procesSi adgili aqvs Tavisebur dialogs adamianebs Semmecnebels Soris igiveobrivi momenti arsebobs. i. kan-
Soris, erTi adamiani mowodebulia Cawvdes meore adamianis tis `wminda gonebis kritikis~ pirveli gamocemis _ mkiTx-
mier Seqmnili sagnis sazriss. e.i. erTi adamiani cdilobs velis mier vergageba imiT iyo gamowveuli, rom igi imdenad
gaugos meore adamians. magram, rogoraa es SesaZlebeli? prob- originaluri naSromi iyo, rac Sesatyvisi mkiTxvelis aRzr-
lemuroba aq SemdegSia. adamianma unda gaugos meore adamians. das moiTxovda. sanam aseTi mkiTxveli ar aRizarda, misi
adamianebi ki xasiaTdebian TavianTi unikumobiT, ganumeore- adekvaturi gageba SeuZlebeli Seiqmna. qarTvelisaTvis `vefx-
blobiT. yoveli pirovneba sagangebod cdilobs sakuTari istyaosnis~ gageba niSnavs, gaugos rusTavels. rusTavels
sulis siRrmeSi aravin Caaxedos, saTuTad Seinaxos Tavisi unda gaugos imitom da imdenad, ramdenadac igi maszea
intimuri samyaro. misi es samyaro sxvebisaTvis monadasaviT aRzrdili. am aRzrdaSi miRweulia masa da rusTavels Soris
SeuRwevadia. gageba ki SesaZlebelia masSi SeRwevisa da Signidan igiveoba. rusTavelma `vefxistyaosnis~ SeqmniT aRzarda misi
`wakiTxvis~ gziT. subieqtis `obieqtTan~ (SemoqmedTan) piradi mkiTxvelic. `vefxistyaosnis~ ukeT gageba masze aRzrdil
komunikacia-dialogi kulturis sagnis gagebas ver Svelis, adamianis SeuZlia. amitom qarTvels `vefxistyaosnis~ ukeT
jer erTi imitom, rom isini SeiZleba istoriulad daSore- gageba SeuZlia, vidre russ. samagierod, qarTvels ise ar
bul epoqebSi da sxvadasxva geografiul sivrceebSi imyofe- SeuZlia gaugos puSkins, rogorc russ. amitom kulturis
bodnen. amitom, aseTi komunikacia-dialogi fizikurad gamor- sagnis Semecneba (gageba) SigniTobis (erTis mier meoris
icxuli iqneba. meorec, isaa gasaTvaliswinebeli, rom pirad sulierad aRzrdis) faqtorzea damyarebuli. erTi adamiani
dialogSi bevri barieri iCens Tavs. esaa imave intimurobis qmnis kulturis sagans, meore iziarebs mas, vinaidan kul-
dacvis grZnoba; esaa is, rom SemoqmedebiTi procesi xSirad turis Seqmna, sabolood, adamianis Seqmnaa, amitom kulturis
impulsur sawyisebze igeba, romlis gancda SeiZleba da ara sagnis Semoqmedi saganTan erTad sulierad qmnis Tanamo-
gaazreba. amitom Semoqmeds ar SeuZlia konceptualurad raime azres, Tanaganmcdels (es iTqmis ara marto xelovnebis qm-
ganmartebiTi msjeloba; isicaa, rom SemoqmedebiTi procesi nilebis mimarT, igi iTqmis yofiTi sagnebis mimarTac. TviT-
mTlianad aracnobieri – mistiuri siRrmeebiTaa ganpirobebu- mfrinavis Semoqmedma mfrinavis profesiac Seqmna). magram
li. iqneb kulturis sagnebis Semecnebis procesSic skepti- imis gamo, rom meorec adamiania da Tavis mxriv, isic kultu-
cizmi da aganosticizmi gardauvalia? unda aRiniSnos, rom rul-Semoqmedia, isic qmnis raRacas da am raRacis SeqmniT

322 323
sulierad qmnis pirvel adamians, rogorc am raRacis momx- masSi unda vigulisxmoT adamianTa mTliani erTianobis sam-
marebels. ase mTeli eris, mTeli kacobriobis masStabiT yaro. mTeli kacobrioba mTeli Tavisi warsuliT, dRevande-
yvelani erTad qmnian kulturas da am procesSi isini er- lobiT da momavali TaobebiT. pirovnebas sakuTari me-s gancda,
Timeores sulierad qmnian. amitom isini erTmaneTis mimarT gamorCeulad, adamianTa Soris urTierTobaSi uCndeba. igi
ucxoni ar arian. SigniTobis princi piT, igiveobriv komunikabelur-dialoguri arsebaa. mas dialogis survili
mTlianobaSi arian da esaa maTi erTmaneTis gagebis safuZ- aqvs ara marto TanamedroveebTan, aramed istoriulad Soreul
veli. `vefxistyaosans~ kiTxuloben kontinentebis xalxe- warsulSi mcxovreb adamianebTan, xalxebTan da momaval
bic, raSia maTi gagebis safuZveli? cxadia, `vefxistyaosani~ TaobebTan. dialogi aucileblad moiTxovs maT Soris gage-
ise axlobeli veravisTvis iqneba da ise kargad mas veravin bis SesaZleblobas. warsulma Taobebma, erebma, xalxebma, kul-
gaigebs, rogorc qarTveli, magram mas raRac doneze mainc turebma Seqmnes da datoves xelovneba, miTologiuri, re-
gebuloben da unda gaigon kidec, vinaidan eris garda arse- ligiuri, politikur-samarTlebrivi da sxva saxis teqstebi.
bobs adamianTa ufro farTo forma – kacobrioba, ufro am teqstebSi maTi sulia dafiqsirebuli. es dRevandeli
farTo gvari – adamiani. kontinentis xalxebic da rusTavelic TaobebisaTvis garkveuli sulieri, memkvidreobiTi simdidrea.
miekuTvnebian kacobriobas, adamianTa gvars, e.i. arc isini saWiroa misi aTviseba da gamoyeneba. amisaTvis aucilebelia
arian erTimeores mimarT ucxoni. amitom gageba SesaZlebe- teqstebis ara ubralod wakiTxva, aramed maTi avtorebis sulSi
lia. gagebis done da xarisxi igiveobrivSi siaxlovis doniT Cawvdoma da gageba. teqstSi sulis pirdapiri gadmocema Seu-
ganisazRvreba. Zlebelia. am gziT suli ar gadaicema. unda moxdes garkveu-
Semecnebis Sedegi WeSmaritebis dadgenaa. bunebis sagn- li simboloebis gaSifrva. teqsti simboloebis krebulia.
is Semecnebis Sedegad dadgenili WeSmariteba obieqturi azria. wakiTxviT vkiTxulobT simboloebs, magram saWiroeba moiTx-
mas ar unda hqondes subieqturi gansazRvrulobebi. zogadad, ovs am simboloebis gagebas. gagebis gziT xdeba sulierebaSi
kulturis sagnis Semecnebis procesSic miiRweva WeSmariteba, wvdoma. igive urTierTobaa dRevandel da momaval Taobebs
magram igi ar SeiZleba iyos mkacrad obieqturi xasiaTis, Soris. dRevandeli Taobebic dautoveben momaval Taobebs
radgan igi SemecnebiT-SefasebiTi aqtis mTlianobaSi dginde- garkveul sulier memkvidreobas, sxvadasxva teqstebSi garkveu-
ba. amitom kulturis sagnis gageba (Semecneba) ufro metad li simboloebiT daSifruli saxiT da momaval Taobebsac
gamoixateba terminiT – simarTle. mocemul SemTxvevaSi am dasWirdebaT maTi gaSifrva-gageba. aqedan naTeli xdeba gage-
termins ara aqvs iuridiuli datvirTva. igi ufro mxatvrul- bis arsisa da misi SesaZleblobebis udidesi mniSvneloba.
RirebulebiTi terminia. magaliTad mxatvruli simarTle, amitom gagebis cneba Tanamedrove filosofiisaTvis erT-erT
romelic xSirad realur, istoriul simarTleze ifro namd- aqtualur Temad iqca. mis Sesaswavlad Camoyalibebulia spe-
vilnairi da damajerebelia _ Semoqmedis genialobisa da cialuri filosofiuri dargi `hermenevtikis~ saxelwodeb-
ganumeoreblobis wyalobiT. iT. Zvel berZnul miTologiaSi hermesi aris Taviseburi
kurieri, macne RmerTebsa da adamianebs Soris. igi adamianebs
agebinebs RmerTebis neba-survils, xolo RmerTebs adamianeb-
11. gageba (hermenevtika). adamiani cxovrobs rogorc is Txovnebs. amitom termini `hermenevtika~ daukavSires her-
bunebaSi, aseve sazogadoebaSi. ganzogadebis mixedviT, sazoga- mesis saxels. filosofiuri azrovnebis am specialuri dar-
doebis mravalnairi cneba arsebobs. mocemul SemTxvevaSi, gis daniSnulebaa gagebiTi kavSiris analizi da kvleva or

324 325
mxares Soris. Tavidan hermenevtikaSi igulisxmeboda go istoriuli movlenebi? _ unda SeaRwio istoriuli per-
winaswarmetyvelebis misteriuli naTqvamebis gaSifrva-gage- sonaJebis sulier samyaroSi da maTi mamoZravebeli motivebi
ba. Semdeg masSi igulisxmeba Zveli teqstebis gageba. Sua Tavad ganicado. hermenevtikisaTvis gagebis ZiriTadi sferoa
saukuneebSi hermenevtika dakavSirebuli iyo TeologiasTan, adamianTa samyaro, sazogadoeba, istoria, kultura. faqtebi,
bibliis katexizisuri meTodiT gagebasTan (egzegetika); romlebic sazogadoebas ganekuTvneba, hermenevtikis pozici-
aRorZinebis epoqaSi Cndeba filologiuri xasiaTis hermenev- idan, Cven SegviZlia mxolod Sinagan gancdaze dayrdnobiT,
tika. Tanamedrove, filosofiuri hermenevtikis Camoyalibeba Sinagani mdgomareobebiT, siyvaruliT an siZulviliT gavig-
daiwyo XIX saukuneSi. igi ukavSirdeba iseTi moazrovneebis oT. buneba gamocxadebulia adamianisaTvis ucxo sferod.
saxelebs, rogorebic iyvnen f. Sleiermaxeri, v. dilTai, g. sazogadoeba aris hermenevtikis sfero. cxovreba pirvel rig-
gadameri da sxvani. Si sulieri procesia. es isaa, rasac adamiani fiqrobs, grZnobs,
bunebis realuri movlenebis Semecnebis procesSi xSir- rac surs adamians. cxovreba aris mudmivi nakadi SegrZnebe-
ad Cndeba kiTxvebi: _ ratom an rogor gaCnda es movlena? bis, survilebis, aRqmebis, warmodgenebis da a.S. rasac azrovnebis
ratom SeCerda? ratomaa ase da ara ise? da sxva. kerZo mec- logikuri kategoriebiT, gonebiT ver SevimecnebT. aq mTavar-
nierebebSi am kiTxvebs mosdevs ZiriTadad maTematikur da ia Sinagani gancda. esaa cnobierebis faqtebis intuiciuri
mizez-Sedegobriv urTierTobebze agebuli pasuxebi, romlebic gancda; anu mecnierebas mxolod racionaluri Semecnebis
ZiriTadad axsna-ganmartebiTi xasiaTisani arian, magram esa gziT ar SeuZlia mTliani cxovrebis Semecneba. saqme gagebis
Tu is axsna-ganmarteba xan gasagebia, xan araa gasagebi. gageba intuiciur gancdas exeba. amitom hermenevtika esaa ara mec-
erTis sulidan meores sulSi xedvaa. maTematikurad da mizez- nieruli Semecnebis Sesaxeb mecniereba, romelic Tavisi
SedegobriobiT ganxorcielebuli axsna-ganmarteba gagebis bunebiT iracionaluri xasiaTisaa. kulturis sferoSi kul-
procesSi nakleb efeqturia. erTia `gaugo~ usulo sagans, turis sagnis gageba niSnavs Cawvde mis sazriss, emociur
meorea gaugo sulier arsebas _ adamians. pirvel SemTxvevaSi impulsebs, romlis niadagze igi Seiqmna kulturis grZnobad
maTematika da mizez-Sedegobrioba gamosadegia. meore SemTx- saganSi, rac garegania sulisaTvis, imis amokiTxva da gageba
vevaSi naklebad gamosadegi, an mTlianad gamousadegaria. ad- SeiZleba, rac Semoqmedma sulma Cado masSi sulierebis
amianis, misi sulis maTematikur ganzomilebebze da mizez- sazrisiT. adamianis cxovreba, rogorc sulieri samyaro, aer-
Sedegobriv urTierTobebze dayvana misi meqanikur arsebad Tianebs adamianis me-s, rogorc mis suls, sazogadoebriv suls
qcevis mcdelobaa. hermenevtikis warmomadgenlebi gagebas- da epoqis suls. sulTa am mTlianobaSi moxvedrili nebis-
gancdas, gancdis mTlianobas ukavSireben. msjeloba exeba mieri sazogadoebriv-istoriul-kulturuli movlena, rogorc
sulier sagans. misi gageba sami elementis mTlianobas moiTx- cxovrebis nawili, gaigeba swored sulis aseTi mTlianobis
ovs. esenia am sagnis gancda, misi simboloSi gamoxatva da am bazaze. es niSnavs, rom kulturis konkretuli sagnis gageba
simbolos gaSifrva-gageba. gageba araa racionalur-logikuri moiTxovs sakuTari me-s, im sazogadoebis da im epoqis gancda-
azrovnebiT miRweuli Sedegi. gageba intuiciuri _ iracio- Ta mTlianobas, romelsac mocemuli sagani ekuTvnis. aseTi
naluri wvdomaa. igi Taviseburi mixvedraa. gagebisaTvis gancda aris gagebis SesaZleblobis matarebeli. hermenevtika
sulieri sferos mTlianobaa saWiro, anu erTi ugebs meores. imis dasabuTebaa, rom, imisaTvis, raTa erTma gaugos meores, man
ugebs mxolod maSin da imis meSveobiT, rom orive sulier unda moaxerxos droiT, sivrciT, RirebulebiT, emociebiT me-
mTlianobaSi imyofebian, suliT naTesavebi arian. ginda gai- oris igiveobrivi gaxdes da rogorme `Cajdes~ mis kanSi. amiT

326 327
Tavisi Tavi daayenos mis adgilas miRweuli gageba iracio- Tavi VIII. cxovrebis Sesaxeb
nalur-intuiciuri xasiaTisa iqneba.
hermenevtikis mtkiceba sazogadoebisa da kulturis 1. cxovrebis raobis Sesaxeb. reJisor leonid
sferoebSi mecnierul-cnebiTi Semecnebis umarTebulobis Sesax- gaidais mxatvrul filmSi `kavkasieli tyve qali~ ludis
eb aradamajerebelia, magram am movlenebis hermenevtikuli smiT aRtkinebuli personaJebi replikebs isvrian. erTi paTe-
(iracionaluri) Semecnebis moTxovna dadebiTad unda CaiTva- tikurad mWevrmetyvelebs, – `rogorc ityvian, cxovreba kargia!~
los, radgan igi racionaluri Semecnebis naklovanebebis Se- meore enakvimatobs da ufro Sors midis, – `magram kargad
mavsebel mxared warmosdgeba. cxovreba kidev ukeTesia!~ swored amis Sesaxeb, Tu ras ewodeba
cxovreba, ras qvia kargi cxovreba, xangrZlivi istoriis man-
Zilze, bevr did moazrovnes gamouTqvams Tavisi azri. am kiTx-
vaze yvela normaluri adamiani wuTierad mainc Cafiqrebula,
vinaidan es aris yvela adamianuri kiTxvisa da fiqris saTave,
maTi cxovreba da cxovrebiseuli impulsi. es adamianisaTvis
kardinaluri kiTxvaa. am kiTxviT, cxovrebis, rogorc adamian-
isaTvis yvelafris mizezisa da miznis, rogorc umaRlesi
Rirebulebis, TviTcnobierebis sinaTleze gamotana da gaSuqe-
ba xdeba.
cxovrebis raobis ukeT gagebis mizniT, jer gavecnoT
ori didi moazrovnis lev tolstoisa da dimitri uznaZis
mosazrebebs.

2. lev tolstoi cxovrebis raobis Sesaxeb.


tolstoi msjelobas iwyebs cnobili da trivialuri kiTx-
viT – rogor unda vicxovro? pasuxic martivi da trivi-
aluria – rac SeiZleba kargad! mere kiTxvebi ufro mZimdeba,
rTuldeba da iwyeba cxovrebis raobaSi CaRrmaveba. dasawyisi-
saTvis, _ aRniSnavs l. tolstoi, cxadia is, rom cxovreba
Cemgan sadRac Sors ki araa, aramed aqvea, Cems sxeulSia. magram
konkretulad sxeulis romel nawilSia igi? aRmoCndeba rom
cxovrebis romelime konkretul nawilSi aRmoCena SeuZlebe-
lia. cxovrebas ver aRmovaCenT verc droSi, sivrceSi, mizez-
Sedegobriv urTierTobebSi. maSin Cndeba axali kiTxvebi: _
saidan viciT rom namdvilad vcxovrobT? is rom vcxovrob
vici iqidan, rom me maqvs survilebi. me Cems Tavs vusurveb

328 329
kargs. survilebis CemSi arseboba, CemSi cxovrebis arsebobis tolstois gadmocemiT, adamianSi rogorRac ori `me~
maniSnebelia. cxovrebis Sesaxeb vici is, rom yvelaferi, rac aris Cabudebuli. maT erTimeoresTan morigeba ar SeuZliaT.
CemSia, mniSvnelovania CemTvis. isini emsaxurebian Cems kargad erTi `me~ pretenziulad acxadebs – namdvilad mxolod me
yofnas. vici isic, ramdenad igi miwyobs xels cxovreba Cems vcxovrob! yvela sxvisi cxovreba mxolod moCvenebaa. mTeli
kargad yofnaSi. esec Cemi sixarulis wyaroa. e.i. yvelaferi samyaros daniSnuleba mxolod imaSia, rom me viyo kargad. Cemi
rac CemSia da Cems gareTaa Cemia da CemTvisaa. magram me vici moTxovnilebebis dakmayofilebisaTvis me mWirdeba mTeli
isic, rom Cems garSemo Cems garda, arsebobs cocxal arsebaTa samyaro. me minda cxovreba, maradiuli cxovreba! meore `me~
mTeli samyaro. yoveli maTgani arsebobs CemTvis sruliad ambobs, mTeli samyaro SenTvis ki araa, aramed Tavisi sakuTari
ucxo, sakuTari miznebiTa da survilebiT, rac CemTvis mtrul miznebisaTvis. Sen mogwons Tu ara es, amaze samyaro sulac ar
garemos qmnis. isic vici, rom yvela sxvisi cxovrebis arse- naRvlobs. yoveli cocxali arseba arsebobs sakuTari sur-
bobas vadgen Cemi cxovrebis arsebobiT. yvelaferi Cemi cx- vilebis dasakmayofileblad. samyaro isea mowyobili, rom erTis
ovrebiT izomeba. sxvisi cxovreba Cemi cxovrebis gareSe Seu- interesTa dakmayofileba yovelTvis xdeba meoris xarjze,
Zlebelia. me SeiZleba sxvisTvis mindodes sikeTe, magram mx- meoris sazianod. amitom cocxlebs Soris daundobeli brZo-
olod imitom, rom CemTvis kargia da sasiamovnoa sikeTiT laa gaCaRebuli. Senc CarTuli xar am brZolaSi. adre Tu
gaxarebuli arsebis cqera. amitom Cemi sxvisTvis nasurvebi gvian am brZolas waageb da Senc gagsresen. amitom Sen ver
sikeTe sul sxvanairia, vidre is, rac CemTvis minda. me CemTvis icxovreb maradiulad. Sen SeiZleba male, SeiZleba exlave
minda imisaTvis, rom me kargad viyo. xolo sxvisTvis sikeTe, mokvde. Seni sikvdiliT qrebian isinic vinc giyvarda. Senc da
saboloo jamSi, imisTvis minda, rom isev me viyo kargad. sx- yoveli cocxali arseba yoveli moZraobiT, yoveli qmedebiT
visTvis Tu usiamovneba ar minda, mxolod imitom, rom me Tvi- klavT sicocxles. da am situaciis Secvla ar SeiZleba.
Ton averido usiamovnebis cqeras. yvelaferi Cemi cxovrebiT SeiZleba ar imoZrao, ar iZino, ar Wamo, sunTqviTac ki ar
izomeba. magram male vxvdebi, rom sikeTe, rac me CemTvis minda, isunTqo, magram SeuZlebelia ar ifiqro. fiqrob da fiqri
sxvebis gareSe misi miReba SeuZlebelia imitom, rom is sxvebis kidev ufro wamlavs Sens cxovrebas imitom, rom mas Semdeg, rac
xelSia. da roca amis gamo sxvebSi vixedebi, aRmovaCen, rom Segnebul cxovrebas iwyeb da igeb, rom rogor warmatebula-
yvela sxvas iseTive cxovreba aqvs, rogoric me. isini mxolod dac unda icxovro, ukmarisobis gancda mainc mudam Tan gdevs.
Tavis cxovrebas da sikeTes grZnoben cocxlad. sxvisas isin- kidev ufro meti ginda, rac kidev ufro gaafTrebul brZolaSi
ic Soridan uqceren. amasTan erTad, maTi sikeTec sxvebis gagdebs. da aq cnobiereba CagCiCinebs – ase cxovreba ar
xelSia. yoveli arseba eZebs Tavis kuTvnil sikeTes da amis- SeiZleba! roca amas adamiani naTlad gebulobs, igi xedavs,
aTvis mzadaa sxvebs SeebrZolos da waarTvas kidec sikeTe. rom misTvis Znelia misi kuTvnili sikeTis miReba, uromliso-
yvela ibrZvis sikeTis misaRebad da mzad arian gaanadguron dac cxovreba ar SeuZlia. rac dro gadis, adamiani amaSi ufro
yvelani, vinc win aRudgebian. cxovreba brZolaa, romelsac metad rwmundeba; maSinac ki, roca brZolaSi sxvebs ajobebs,
mudam Tan sdevs tanjva. vici, rom Cems gareT arsebuli yoveli mopovebuli sikeTe misTvis namdvil kmayofilebas aRar iZl-
arseba CemsaviT flobs Tavis survilebs da miznebs da am eva, radgan iZulebulia ucqiros sxvis tanjvas, rac mis tanj-
miznebis misaRwevad mzadaa yvelaferi, da maT Soris mec, saSu- vadac iqceva. amasTan iwyeba sibere, avadmyofoba da sul ufro
alebad gamixados. Tu dasWirda, momspos kidec. vici rom aseT uaxlovdeba sikvdils. ai axla igebs, rom cxovreba sxva arafe-
yofaSi ganadgureba melis. ria, Tu ara sikvdilTan miaxloeba. sikvdili ki spobs masac

330 331
da imasac, rac misTvis sikeTe iyo. cxovrebis mudmivi Senar- maTi nawilia da maTTan erTad qmnis erTian, mTlian sakaco-
Cuneba undoda, magram cxovreba da sikeTec xelidan ecleba. brio cxovrebas. mxolod aseT cxovrebas SeuZlia eziaros
bolos, Rebulobs ras? Rebulobs imas, rom Turme rasac namd- usasrulobas.
vil cxovrebas da namdvil sikeTes uwodebda, is ispoba, qreba.
igi arc yofila namdvili cxovreba, rom misi gamaradiseba
SeuZlebelia. xolo is, rasac moCvenebiT cxovrebad da 3. dimitri uznaZe cxovrebis raobis Sesaxeb.
moCvenebiT sikeTed miiCnevda, _ darCeba da icxovrebs maradi- tolstoi, rogorc literatori, Tavis mosazrebas gadmoscems
ulad. gamodis, rom is erTaderTi cxovreba, romelsac adamiani ufro metad mxatvrul-literaturuli da eTikuri azrovnebiT.
grZnobs da ufrTxildeba, macduri da SeuZlebelia. xolo am TemasTan dakavSirebiT, uznaZis azrovneba mTlianad profe-
cxovreba mis gareT, is, romelic mas ar uyvars, ver grZnobs da siul-filosofiuri formiT warimarTeba.
ar icis, swored is aris mTliani namdvili cxovreba. aqedan dimitri uznaZe cxovrebis raobis gaazrebas martivi
gamomdinare, l. tolstoi askvnis, Cveni cxovreba aris moZrao- magaliTis analiziT axdens: _ magidasTan vzivar da am
ba or zRvars Soris. erTia Cveni iseTi arseboba, roca mTli- striqonebs vwer, acxadebs igi. esaa amoRebuli nagleji Cemi
anad CarTulni varT sakuTari pirovnuli sikeTis mosapove- cxovrebidan. cxovrebis am naglejSi ikveTeba Semdegi moment-
blad da sul ar vkiTxulobT Cvens gareT arsebulTa beds; ebi: subieqti _ (me), obieqti _ (qaRaldi), maTi urTierTdamok-
meorea _ sruli gamijvna sakuTari interesebisagan, mTeli idebuleba _ (wera). wera subieqtis funqciaa. me wers. misi es
yuradRebis gadatana gare sinamdvileze. sikeTis mosurneoba moqmedeba SemTxveviTi ki araa, aramed survilis Zalis auci-
Cvens gareT arsebuli sinamdvilisTvis da mis binadarTaTvis. leblobiTaa ganpirobebuli. me azrebis matarebelia. azrebi
rac ufro axlos varT pirvel zRvarTan, miT ufro aranamd- idealurni arian. e.i. isini ar arian droiTa da sivrciT
vilia Cveni cxovreba. rac ufro axlos varT meore zRvarTan, SezRudulni, maTSi Caketil-Camwyvdeulni. aseTi azrebi swvdeba
Cveni cxovreba namdvili da WeSmaritia. yoveli adamianis samyaroSi yvelas da yvelafers. oRond idealurad da ara
xvedria _ imoZraos am or zRvars Sua. swored moZraobaa fizikur-realurad. Cems cnobierebaSi idealurad vwvdebi
cxovreba. CemTvis uSores sivrceebs da droebs, magram imis gamo, rom
cxovrebis Sesaxeb tolstois vrclad warmodgenil TviTon Cemi cnobiereba Camwyvdeulia Cems sxeulSi, _ Cemi
TvalsazrisSi Tu gamovkveTavT ZiriTad momentebs, esenia: azrebi moqceulni arian CemSi. amitom maT Sesaxeb vici mx-
cxovrebis arsebobis survilebis arsebobasTan dakavSireba; olod me. isini Cemgan gareT ver gadian. imisaTvis, rom CemSi
cxovreba rogorc Seurigebeli brZolis asparezi, sadac yof- arsebulma azrebma SeZlon gavidnen Cems gareT da sxvebi-
na-aryofnis sakiTxi wydeba; cxovreba rogorc tanjva; cxovre- saTvis xelmisawvdomni Seiqmnen, _ mWirdeba sakuTari sxeulis
bis sasruloba da usasruloba; cxovreba da sikvdili; cx- gaaqtiureba. misi instrumentad gamoyeneba. amisaTvis Cem xe-
ovreba rogorc moZraoba me-sa da sxvas Soris. amasTanave lebs, Cem moZraobebs vumorCileb Cem nebas, viReb xelSi kalams,
gamokveTilia egocentruli princi pebiT ganxorcielebuli viReb qaRalds da werilobiT vafiqsireb Cem azrebs, risi
cxovrebis kritikuli Sefaseba da xazi esmeba im cxovrebis wakiTxva da gageba SeuZliaT Cemgan Zalian Sorsac ki, rogorc
upiratesobas, romelic xorcieldeba zneobriv motivebze droSi, ise sivrceSi. e.i. subieqti sivrcisa da drois realur
dafuZnebiT. misi azriT, namdvili cxovreba maSinaa, roca Seni garRveva-gadalaxvas axerxebs Tavisi sxeulis gaaqtiurebiT.
sikeTe ar upirispirdeba sxvebis sikeTes. igi maT gverdiTaa, cxovrebis am patara `naglejSi~ gamoikveTa moazrovnis

332 333
ori aucilebeli elementi. pirveli subieqtia, esaa suli, ba. aqtiur suls arseboba uwevs pasiuri nivTieri sinamdvi-
romelic idealuria, Semoufargavia da miiswrafis realuri lis garemocvaSi. adamianis cxovrebis asparezi mTeli sam-
Semofarglulobis garRvevisaken. meorea subieqtis sxeuli, yaroa. am samyarosTan adamianis damokidebuleba ornairia: _
romelic aris sulis realurad Semomfarglavi. amasTanave, idealuri da realuri. idealurad adamiani mTel samyaros
TviTon subieqtis sxeulic realurad Semofarglulia sxva- wvdeba. es maSin xdeba, roca suli axerxebs, warmosaxvis unaris
dasxva zRudeebiT. pirvel rigSi, _ bunebiT da sazogadoebiT. meSveobiT gaTavisufldes sxeulebrivi simZimisagan da mTlian
subieqtis, rogorc sulis am Semofarglulobis garRvevis samyaroSi daiwyos Tavisufali navardi. magram realur cx-
erTaderTi saSualebaa subieqtis sxeuli. ovrebaSi suli realuri ZalebiTaa damZimebuli, romelic
amrigad, mocemul magaliTze vxedavT, rom cxovreba brZo- garkveulad boWavs sulis Tavisuflebas. cxovrebis realuro-
laa aqtiur sulsa (cnobiereba) da pasiur sxeulebriv garemos ba niSnavs realurad daeuflo realur samyaros. magram rogor?
Soris. kacobriobis mTeli istoriuli cxovreba aseTi brZo- am kiTxvaze pasuxSi ikveTeba uznaZiseuli gagebis siRrmiseu-
laa. adamianis cnobierebis winaSe samyaro, aRebuli adamianis- li arseba. – `arsebiTi ZarRvi cxovrebisa gardaqmnaSi anu
agan damoukideblad uazro da umiznoa. igi Taviseburi qaosia. SemoqmedebaSi marxia~; aqtiuri suli ebrZvis da gardaqmnis
iq yvelaferi wesrigSi maSin modis, azrsa da mizansac maSin yvelafers, rasac pasiurobis beWedi azis.
iZens, roca masSi SeiWreba adamianis suli (goneba). qaosSi
iWreba adamianis azri da mizani da Rebulobs mowesrigebul
saxes. aqtiuri sulisa da pasiuri nivTierebiTi samyaros Wi- 4. cxovreba rogorc kultura. cxovrebis uznaZi-
dilis Sedegad myardeba garkveuli wesrigi. esaa adamianis seuli analizidan unda mivideT daskvnamde, rom adamianuri
cxovreba. amgvarad, arsebiTi ZarRvi cxovrebisa, gardaqmnaSi, cxovreba sxva araferia, Tu ara kultura, _ ara viwro, aramed
SemoqmedebaSi marxia. aqtiuri suli ebrZvis da gardaqmnis farTo filosofiuri gagebiT. garemo, romelSic sacxovre-
yvelafers, rasac pasiurobis beWedi azis da am ambebSi, am blad Semovida adamiani _ aris stiqiuri garemo. es garemo
gardaqmnaSi aris adamianis istoriuli cxovrebis ambavi. imarTeba sakuTari stiqiuri (bunebis) kanonebiT. adamianis
cxovrebis am erTi konkretuli magaliTis uznaZiseul cxovreba unda aewyos ara stiqiuri kanonebiT, aramed wmindad
analizSi ikveTeba misi arsebiTi elementebi. ikveTeba is, rom adamianuri normebiTa da princi pebiT; icxovros stiqiur
iq, sadac cxovrebaa, iqve aucilebladaa adamianuri miznebi, bunebaSi, magram ara bunebis, aramed adamianuri kanonebiT – ai,
romlebic adamianuri survilebis niadagze Cndebian. am miznebis aqedan iRebs saTaves yvela is kiTxva da problema, romlebic
misaRwevad saWiroa sulieri da fizikuri Zalebi. sulieri Cndeba bunebasa da adamians Soris urTierTobaSi da rac
Zalebidan xazi esmeba mgrZnobelobas, gonebasa da nebas. maT- edeba safuZvlad cxovrebis raobisa da SesaZleblobebis prob-
gan neba prioritetul Zaladaa miCneuli, rac adamianis cx- lemebs.
ovrebaSi zneobis prioritetulobas edeba safuZvlad, xazi ismis kiTxva, _ stiqiur garemos, romelSic unda icx-
esmeba sulieri Zalebis amoqmedebisaTvis fizikuri Zalebis ovros adamianma, SeuZlia adamians misces yvelaferi is, rac
gaaqtiurebis saWiroebas. am mizniT aqcenti keTdeba adamianis mis adamianurad cxovrebas sWirdeba? aq pasuxi aSkaraa. adami-
sxeulze, rogorc sulis saarsebo budesa da samoqmedo in- ani, uSualo formiT, stiqiuri bunebisagan ver iRebs verafers,
strumentze. cxovrebis arsebiT momentadaa warmodgenili aq- rac mis Rirseul cxovrebas esaWiroeba. bunebaSi adamiani
tiuri sulisa da pasiuri nivTieri sinamdvilis dapirispire- uSualod poulobs imasve, rac bunebisagan eZleva cxovelebs:

334 335
tyis xili, mcenareebis ylortebi da Zirxvenebi, nadirisa da dabebs, socialur-politikur institutebs, saxelmwifo, sakanon-
Tevzis umi xorci, gamoqvabulebi mRvimeebi... Tu adamiani amiT mdeblo, sasamarTlo, sainformacio, sarwmunoebriv, saganmanaTle-
dakmayofildeba, misi cxovreba verafriT iqneba gansxvavebuli blo, samedicino da sportul dawesebulebebs; vRebulobT
cxovelis arsebobisagan. adamians sWirdeba adamianuri sakvebi, fermweris, moqandakis, arqiteqtoris, poetis, mwerlis, kompozi-
tansacmeli, bina, komforti, rac mTavaria, adamians sWirdeba toris, reJisoris, diriJorisa da musikos-Semsruleblis Semo-
sulieri sazrdo, mecniereba, xelovneba, religia, sWirdeba wignebi, qmedebis nimuSebs, vRebulobT religiur, filosofiur mec-
Jurnal-gazeTebi, Teatri, koncertebi... yovelive es da kidev nierul Teoriebsa da moZRvrebebs, eTikur da esTetikur
bevri sxva msgavsi movlena, bunebaSi bunebrivi gziT ar Cndeba. traqtatebs, samarTlebriv kodeqsebs da sxva. aq motanili
ra unda qnas adamianma da rogor moiqces igi? stiqiur buneba- CamonaTvali vrcelia da igi aSkaras xdis pasuxs kiTxvaze –
Si adamianis arsebobis cxovrebad gardaqmna-Camoyalibeba, misi CamoTvlili movlenebis gareSe daerqmeoda Tu ara adamianis
aseT paradoqsul situaciaSi yofniTaa gamowveuli. buneba arsebobas cxovreba? – cxadia, ara!
uSualo saxiT iZleva raRacas. adamians ki misi adamianad aRniSnuli artefaqtebis SeqmnisaTvis adamians sWird-
yofnisaTvis sul sxva ram unda. saxeze gvaqvs bunebis realo- eba orgvari masala: idealuri da nivTieri. xuTi saukunis win
basa da adamianis moTxovnebs Soris Widili. aq adamianma miqelanjelom Seqmna moses qandakeba. amisaTvis mas dasWirda,
gamosavali moZebna imaSi, rom bunebisaTvis mkacri moTxovnebi erTi mxriv, Sesatyvisi sulieri Zalebi: inteleqti, niWi, neba,
waeyenebina. amitom adamianis arsebobis cxovrebad gardaqmna- siyvaruli, Tavisufleba, azrebi, ideebi, ideali, mxatvrisa da
Camoyalibeba im droidan iwyeba, roca man pirvelad moTxovne- moqandakis warmosaxvis unari da xedvebi. mas dasWirda fiz-
bi wauyena bunebas da Tavis TavSi aRmoaCnda is Zala, romli- ikuri Zalebi, sakuTari sxeulisa da sakuTari xelebis saxiT.
Tac man buneba aiZula misi moTxovnebisaTvis epasuxa. yove- mas dasWirda maRali ostatoba. yvelaferi es man sakuTari me-
live es mimarTuli iyo imisken, rom bunebriv sagnebsa da dan miiRo. meore mxriv, mas dasWirda nivTieri masala. mocemul
movlenebs, romlebic ver akmayofilebdnen adamianis gazrdil SemTxvevaSi – marmarilo. igi man miiRo bunebisagan. bunebaSi
moTxovnebs, iseTi forma da Tvisebebi mieRoT, romlebic ad- marmarilo Zevs qanebis, lodis saxiT. moqandakem igi unda
amianisTvis misaRebi iqneboda. amisaTvis saWiro iyo, Sesabam- gardaqmnas moses qandakebad. aq kvlav mivadeqiTYuznaZis si-
isad gardaqmniliyo rogorc adamiani, ise buneba. adamiani tyvebs: `cxovreba aqtiuri sulis pasiur bunebriobaSi SeWris
unda Camoyalibebuliyo inteleqtis mqone maZiebel-Semoqmed da misi gardaqmnis procesia~. marmarilos lodi, romelic
arsebad. misi Ziebisa da Semoqmedebis nayofi iqneboda saku- bunebaSi Zevs esaa pasiuri bunebrivi masala. igi arafers
Tari nebiT, gonebiT, xelebiTa da guliT stiqiur bunebaSi adamianurs ar Seicavs, magram roca mas ukavSirdeba moqandake
arsebuli bunebrivi sagnebis im ti pis sagnebad gardaqmna, da masSi misi miznebis, ideebis anu misi sulierebis SeWra da
romlebic daakmayofilebdnen adamianur moTxovnebs. adami- gabatoneba iwyeba, marmarilo ivseba adamianurobiT, xdeba misi
anis am mizniT gardaqmna TavisTavad niSnavs, Sesatyvisad, bunebis gardaqmna-gaadamianureba. moses qandakebaSi, ukana planze gada-
gardaqmnis aucileblobas. aseTi gardaqmnebis Sedegad vRebu- dis marmarilo, rogorc bunebrivi nivTiereba. wina planzea
lobT adamianis sakvebs, tansacmels, saojaxo, sayofacxovrebo wamoweuli is suli, romelic masSi Caamkvidra da ganasxeula
da sameurneo nivTebs, sacxovrebel da sxva daniSnulebis Se- moqandakem. moses qandakebaSi vxedavT da iqidan gvelaparakeba
nobebs, satransporto saSualebebs, vRebulobT fabrika-qarx- ara marmarilo, aramed miqelanjelo buonaroti moses Sesaxeb.
nebs da iq Seqmnil produqcias, vRebulobT qalaqebs, soflebs, es gaxda SoTa niSnianiZesaTvis STagonebis wyarod, raTa leqsad

336 337
gardaesaxa: _ adamianisaTvis yoveli sagnis upirvelesi niSania misi arse-
`qvadqceul moses fiqriT vexebi, viT STagonebas JamTan boba. rom igi aris. CvenTvis yvelaferi aris (arsebobs) rasT-
naomars anac movdivarT raimegvar SexebaSi, iqneba es fizikuri, bi-
da marmarilos Tbil natexebiT Tvali evseba araraobas...~ ologiuri, fsiqologiuri, azrobrivi, religiuri, Tu sityvieri
miwis siRrmeSi, bunebrivi qanebis saxiT arsebuli mar- kavSiri. Cven SegviZlia eWvi SevitanoT iseTi ramis arseboba-
marilo cxadia, civia. amasTanave, sulierad igi marTlac Si, rasTanac aranairi kavSiri ara gvaqvs. ar arsebuls sityva-
araraobaa. magram roca mas Seexo moqandakis mxurvale xelebi, Sic ki ver gamovTqvamT, vinaidan rasac sityvaSi vafiqsirebT,
gaaTbo igi da suli STabera, poetur warmosaxvaSi iSva sim- sityviT vexebiT, amiT igi sityvaSi iwyebs arsebobas. religiura-
bolizirebuli fraza `da marmarilos Tbil natexebiT Tva- dac yovelive arsebulis dasabami sityvaa. TviTon RmerTia
li evseba araraobas...~ sityva. bay-bay devis arseboba im droidan iwyeba, roca igi
moses qandakeba kulturis sagania (artefaqti). ase iqm- pirvelad gamoTqves sityviT. igi sityvaSi, zRaparSi arsebobs.
neba kulturis yvela sagani. ase iqmneba mTliani kultura. aq nu vityviT, rom es araa misi realuri arseboba. es marTlac
gamonaklisi ar arsebobs. es exeba rogorc xelovnebis sferos araa misi fizikuri arseboba, magram igi mainc realuria, rad-
ise mTlian cxovrebas. ase iqmneba rigiTi Sromis iaraRebi, gan mas adamianze zemoqmedebis realuri Zala gaaCnia. ra
rigiTi yofiTi sagani. ase iqmneba rogorc qandakeba, ise gu- iqneboda adamianis, gansakuTrebiT bavSvis samyaro zRaprebis
Tani, qvevri, kovzi... ase iqmneba saerTod cxovreba. cxovrebaSi gareSe?! arsebobs Tu ara RmerTi, saiqio, sulis ukvdaveba? –
Rirebulebis saxiT ver SexvdebiT iseT sagans, amasTanave kul- arsebobs, radgan vukavSirdebiT fiqrebiT, rwmeniT, imediT. es
turis sagani rom ar iyos. da piriqiT, rac artefaqtad iTvle- realobaa, radgan adamianze udidesi realuri ZaliT axdens
ba, yvelaferi cxovrebis sagania. swored kultura aris adami- zemoqmedebas. aTeizmi, panTeizmi, deizmi da Teizmi RmerTis
anis cxovreba. cxovreba erTis mxriv, mTliani kulturaa, me- arsebobis sakiTxis ki ara, _ misi arsebobis formis sakiTxis
ore mxriv, TviTon cxovrebac kulturis Taviseburi, erTi gran- gadawyvetaa.
diozuli sagania, radgan isic adamianis sulieri Zalebis da naTelia, rom TviTon arseboba yovelTvis da yvelaf-
bunebis nivTieri masalis saSualebiT iqmneba. iqmneba imave risTvis erTnairi araa. mas aqvs sxvadasxva forma. arsebobs
gziT da kanonebiT, rogorc qandakeba, guTani, qvevri, kovzi. is qva. misi arseboba fizikuria; arseboben mcenareebi da cx-
garemoeba, rom arsebobs mxolod adamianuri kultura, miu- ovelebi. maTi arseboba sicocxlea, rac arsebobis biologiuri
TiTebs imaze, rom mxolod adamiani cxovrobs. cxovrebis gamor- formaa; arseboben azrebi. es arseboba idealuri formisaa;
Ceuloba kulturis sxva sagnebisagan imiT gamoixateba, rom arsebul RirebulebaTa arsebobis forma mniSvnelobiTia;
igi kulturis sagnebis mTlianobaSi Semkrebi movlenaa. xe- biblia gvaswavlis RmerTis arsebobas. RmerTi arsebobis
luxlebeli bunebis uSualod adamianis cxovrebaSi Semotana umaRles formas flobs, romelsac RvTaebrivi arseboba ewode-
SeuZlebelia. man unda gaiaros Taviseburi sakontrolo-gamS- ba. rac Seexeba adamians, misi arsebobis forma cxovrebaa.
vebi punqti, sadac igi gardaiqmneba, gaadamianurdeba, miiRebs cxovrobs mxolod adamiani. RmerTi cxovrebaze maRla
kulturis sagnis saxes da mxolod amis Semdeg iqceva Rire- mdgomi arsebaa. qva, mcenare da cxoveli cxovrebaze dabla
bulebad, anu cxovrebis nawilad. mdgomi arsebebia. cxovreba mraval arsebiT elements Seicavs,
cxovreba adamianis arsebobis formaa. arseboba sinamd- magram mocemul momentSi yvelaze mniSvnelovnad ori faq-
vilis uklebliv yvela sagnisa da movlenis niSan-Tvisebaa. tori unda CaiTvalos. es aris azrovneba da naklovaneba anu

338 339
gaWirveba. adamianis cxovreba ar arsebobs maT gareSe. mcenares nia samoTxe daicvas gaCenili mwikvlisagan da adamsa da
da cxovels gaWirveba da naklovaneba sakmaoze meti aqvT, evasac codvaTagan ganwmendis gza uCvenos. es ambavi gvagonebs
magram cnobierebis uqonlobis gamo maTi arseboba cxovrebis janmrTeli adamianebis dasacavad _ keTrovanebis gayvanas
doneze ver maRldeba. cnobiereba aqvs RmerTs. Tavad RmerTia sxva adgilas.
absoluturi, yovlad srulyofili da yovlisSemZle cnobiereba, samoTxidan devnili adami da eva, raki maT ukve gaeRviZa
magram misi srulyofilebis gamo igi unakloa, man ar icis cnobiereba, _ unda gamravldnen da iarsebon TavianTi xeliT
gaWirveba. igi usasrulo arsebaa. amitom arc misi arseboba mopovebuli sarCoTi. amitom evas etyvis gamravldiT, oRond
CaiTvleba cxovrebad. ver vityviT rom RmerTi cxovrobs, Tun- `tanjviTa Sobde Svilsa Sensa!~ adams xvedrad miuzRo –
dac imitom, rom cxovreba aucileblobiT Seicavs sikvdils. `ofliTa SeniTa sWamde pursa Sensa! miwa xar da miwad mi-
adamianisaTvis yvela gaWirvebis saTave sikvdilis gacnobiereba iqcevi!~ ra iyo es? _ es iyo adamisa da evas (adamianebis)
da mis pirispir dgomaa. RmerTi ki ukvdavia. samoTxidan, anu RvTaebrivi arsebobis garemodan arsebobis
bibliis mixedviT, adamsa da evas samoTxeSi ar hqoniaT sruliad axal formaSi – adamianur cxovrebaSi gadayvana,
araviTari gasaWiri, araviTari nakluloba. maT naklis saxiT sadac erTimeoris gareSe ar arsebobs bedniereba da ubedure-
hqondaT mxolod erTi akrZalva. Tumca am akrZalvis naklu- ba, lxini da Wiri, sicocxle da sikvdili. bibliurad, aqedan
lobac ar icodnen, mas naklad ver aRiqvamdnen. amitom iyvnen iwyeba adamianTa modgmis cxovrebis istoria. aqedan iwyeba
srul netarebaSi. ar icodnen imis gamo, rom maTi codnis adamianTa dabadeba (da ara maTi Seqmna), aqedan iwyeba adamian-
unari, maTi azrovneba jer gaRviZebuli ar iyo. amitom maT ar Ta sicocxlisa da sikvdilis istoria. am istoriaSi icvle-
hqondaT sikeTisa da borotebis garCevis RvTaebrivi unari. boda bevri ram, magram mudam ucvleli rCeba aRniSnuli mod-
maT isic ki ar icodnen, ra aris siSiSvle, rom isini SiSvlebi eli. dabadeba anu bavSvis Soba bednierebaa, magram igi tanjvi-
arian, siSiSvle ki _ sircxvilTan wilnayaria; maT ar hqon- Ti Sobaa. sarCos qona bednierebaa, magram igi `ofliTa Seni-
daT seqsualuri ltolva, maT ar icodnen tanjva-avadmyofoba, Ta~ moi poveba. sicocxle bednierebaa, magram misi bolo `mi-
ar icodnen arc sikvdili. akrZalva moiTxovda, ar eWamaT wad qcevaa~. esaa realuri cxovreba, romelic Tavisi arsiT
nayofi xe-Secnobisa, vinaidan masTan ziarebiT moxdeboda maTi mudam paradoqsulia. paradoqsulobis umaRlesi gamovlenaa
azrovnebis gamoRviZeba. amiT adamiani aucileblad Seuqmnida sikvdilisa da sicocxlis erTimeorisgan moucilebloba.
Tavis Tavs satanjvels, borotebas, ubedurebas. es ki mwikvlia, cxovreba gacilebiT metia, vidre sicocxle. Tumca pirve-
rac samoTxeSi dauSvebelia. samoTxe umwikvlo garemoa. miviReT, li meores momentis saxiT Seicavs. adamianSi sxeuli cocx-
rom samoTxeSi adamians ara aqvs arc sikeTisa da borotebis lobs, suli cxovrobs. sicocxle bunebis stiqiuri kanonebiT
gamrCevi gaRviZebuli cnobiereba da arc araviTari gasaWiri. warimarTeba. misTvis yvelaferi misaRebia, rac sicocxlis
amitom adamisa da evas samoTxeSi yofnas cxovreba ar daerqme- SenarCunebas emsaxureba. sicocxle TavisTavad ar moiTxovs
va. samoTxiseul netarebaSi arseboba mxolod siamovnebaa. Tavisuflebas, Segnebul moRvaweobas. igi eqvemdebareba mi-
cxovreba ki iqaa, sadac siamovnebis gverdiT tanjvacaa. mere zanSewonilobis princi ps. misTvis sruliad ucxoa miznobri-
xdeba adamianis pirvel codvaSi Cavardna. es mwikvlis gaCenaa, oba (teleologiuroba), jerarsuli yofiereba, rac arsebiTia
risTvisac samoTxis umwikvlobis dacvis mizniT, RmerTs adami cxovrebisaTvis.
da eva gayavs samoTxidan, rogorc ukve codvaSi anu mwikvlSi adamiani ori mimaTulebiT axorcielebs azrobriv
Cavardnilebs. es araa RmerTis mier maTi devna. RmerTis miza- moZraobas. erTia svla siRrmisaken, esaa svla substanciisaken

340 341
anu pirveladi TviTmizezobrivisaken; meorea piruku, _ svla Ta sistemaa. movlenebis miznisa da saSualebebis zeaRmavali
simaRlisaken. esaa umaRlesi mizani, rac sabolood TviT- mimarTulebiT gansazRvra, Rirebulebebis ierarqiul Skalad
miznobrivis saxiT formdeba. adamianis cxovreba ganTavsebu- ganlagebaa. kiTxvaze – risTvis wigni? vpasuxobT – codni-
lia TviTmizezobrividan TviTmiznobrivamde. samyaroSi sag- saTvis; risTvis codna? – profesiisaTvis; risTvis profesia?
nebsa da movlenebs Soris uwyveti mizez-Sedegobrivi kavSire- – samsaxurisaTvis da a.S. miznisa da saSualebebis am jaWvSi
bis jaWvia, romlis TiToeuli rgoli aucileblobiTi kav- wignis mimarT codna mizania, xolo profesiis mimarT saSu-
SiriTaa erTmaneTTan gadajaWvuli da ase qmnis samyaros aleba. da ai kiTxva: RirebulebaTa Skalis umaRles safex-
mTlianobas. am kavSirSi, jaWvis erTi rgoli, erTdroulad urze adamianisaTvis romeli Rirebuleba aris ganTavsebuli?
mizezicaa da Sedegic. Tu saganTa mizez-Sedegobrivi kavSire- romelia is Rirebuleba (movlena), romelic adamianisaTvis
bis mTlian jaWvs wiaRsvliT siRrmisaken gavuyvebiT, unda mxolod mizania da sxva raimes mimarT saSualebad ar gamoiy-
mivadgeT jaWvis iseT rgols, romelic pirvelia, pirvel mize- eneba. anu, adamianisaTvis ra aris umaRlesi mizani? – esaa
zia, igi safuZvelia yovelive arsebulisa, magram TviTon mas cxovreba! cxovrebis mimarT yvelaferi saSualebaa.
safuZveli sxvaSi ara aqvs. igi TviTmizezobrivia (filosofi- TviTon cxovreba Tu SeiZleba vaqcioT sxva ramis mima-
aSi mas substancias uwodeben, romlis Sesaxeb zemoT ukve iyo rT saSualebad? – SeiZleba, oRond Tu es sxva rame isev
msjeloba). cxovrebaa. amitom kiTxvaze – risTvis cxovreba? pasuxi naTe-
realuri sinamdvilis mTlianoba adamianis cxovrebis lia, cxovreba cxovrebisaTvis! miznisa da saSualebebis zeaR-
poziciidan danaxuli mTlianobaa. adamiani, mis cxovrebaSi, maval jaWvSi cxovreba TviTmiznobriv movlenad formdeba.
imis gamo, rom igi sxeulisa da sulis mTlianobaa, or auci- xSirad adamiani axorcielebs Tavganwirvas RmerTisaTvis, sar-
lebel mxares moicavs – esenia buneba da kultura. mizez- wmunoebisaTvis, samSoblosaTvis, enisaTvis, TavisuflebisaTvis,
Sedegobriv wiaRsvlas CavyavarT sinamdvilis TviTmizezo- SvilisaTvis, saerTod ki _ adamianisaTvis. misi mxridan es
briv sawyisamde. TviTmizezobrivis (substanciis) dadgena ad- araa Tavisi cxovrebis sxva ramisTvis saSualebad gamoyeneba.
amianisa da samyaros arsebobis sayrdeni safuZvlis dadgenaa. umaRlesi mizani yvela am SemTxvevaSi cxovrebaa. igive ikiTx-
magram adamianisaTvis yvela es RonisZieba fuW saqmianobad eba macxovris jvarcmaSi. aq igi sikvdiliT sikvdils amxobs
CaiTvleba, Tu ar dadginda adamianis arsebobis sazrisi. unda da ganamtkicebs sicocxles. adamianis arasrulyofileba da
gaices pasuxi kiTxvaze – risTvis adamianis arseboba? am sasruloba misi sisustea. susti mfarvels iTxovs. adamiani
mizniT TviTmizezobrividan iwyeba aRmasvla. igi bunebidan srulyofil mfarvels RmerTSi poulobs. mfarveli misi dam-
gadadis kulturaSi da iq eZebs aseTi moZraobis umaRles cvelia, e.i. cxovrebis mimarT saSualebaa, magram es arc aTeizmia
gadmosaxeds. cxadia, rogorc wiaRsvlis dros, ise aRmasvlisas da arc mkrexeluri debuleba. cxovrebaze Seyvarebul adami-
ar unda iyos usasrulo procesi, raTa man usasrulo regresSi ans sWirdeba yvelaferi is rac mis cxovrebas ganamtkicebs.
ar gadaiyvanos adamiani. wiaRsvla SeCerda iseT punqtze, romel- mas sWirdeba RmerTi, samSoblo, sakuTari kultura, moyvasi da
sac Tavisi mizezi sakuTar TavSi aqvs – igi TviTmizezobriv- yvelaferi is, risTvisac Tavganwirva SeuZlia imitom, rom
ia. msgavsi viTareba unda iqnes miRweuli aRmasvliT proces- TavganwirviTac icavs Tavis cxovrebas. cxovrebamoZulebuli-
Sic. bunebaSi arsebuli mizez-Sedegobrivi urTierTobebi, kul- saTvis yvelaferi zedmeti xdeba.
turis sferoSi miznisa da saSualebebis urTierTobis for- adamiani, pirovneba igivea, rac misi cxovrebaa. cxovreb-
mas iReben. kultura Rirebulebebis sferoa. igi Rirebuleba- is TviTmiznobrioba adamianis `me~-s TviTmiznobriobaa. arc

342 343
es niSnavs egoizmis an narcisizmis gamarTlebas. yvelaferi qiT, es niSnavs emociebisa da gancdebis adamianuri (da ara
siyvaruliT ganisazRvreba. saTave yovelgvari siyvarulisa, cxoveluri) formiT aRzrda-ganviTarebas. es aRzrda warima-
sakuTari `me~-s siyvarulia. visac sakuTari `me~ ar uyvars, igi rTeba adamianis sicocxleSi Rirebulebebis SemosvliT da
yvelafris mimarT indiferentulia, mas sxva ramis siyvarulis emociebisa da gancdebis misi normebiT marTviT. adamianis
safuZveli ara aqvs. egoizmi maSin gvaqvs, roca pirovneba cxovreba mis RirebulebaTa sistemaa, romelic adamians uwesebs
mTeli Tavisi cxovrebidan, rogorc mTelidan, sakuTar `me~-s or momwesrigebel napirs. am napirebs Soris unda gaformdes
gamoyofs da ZiriTadad masze iwyebs mzrunvelobas, magram misi cxovreba. esaa akrZalvebis da valdebulebebis napirebi.
rogorc aRiniSna, `me~ igive `me~-s cxovrebaa, cxovreba, rogorc es napirebi yovelgvar sicocxles ukve dasaSvebad aRar miiC-
daunawilebeli mTeli. es ukanaskneli mTeli samyaroa. esaa nevs. cxovreba adamianis jerarsuli arsebobaa, rac mx-
`me~-s samyaro, sadac iseTi mniSvnelobis Rirebulebebia, olod dasaSveb sicocxles amarTlebs. amitom rig SemTxveva-
romelTaTvisac pirovnebas uRirs Tavganwirva. am samyaroSi Si, sicocxlesTan SedarebiT sikvdils amjobineben. (`sjobs
Semosuli sxva adamianebic `me~-ebi arian. amitom isinic im sicocxlesa naZraxsa, sikvdili saxelovani~ an `me meSinia
umaRles miznad ganixilebian, romlebic ar unda iqcnen raRa- iseT sicocxlis, sikvdils rom gavs da uaresia~). dasaSvebia
cis saSualebad. es ki `me~-s iseTi siyvarulia, romelic sxva iseTi sicocxle, romelic aigeba WeSmaritebis, samarTliano-
`me~-ebis siyvarulsac gulisxmobs. filosofiisa da eTikuri bis, mSvenierebis, zneobriobisa da Tavisuflebis, patriotobis,
principebis sruli damTxveva am punqtSi xdeba. ufro sworad, megobrobis, siyvarulis RirebulebebiT. rig SemTxvevebSi, cx-
filosofia eTikis saxes iRebs. ovrebis mier sicocxlis uaryofa isev cxovrebis TviTdamkvi-
TviTmizezobrividan (substanciidan) TviTmiznobrivamde drebis gzaa. esaa gza gmirobisa da Tavdadebisaken. rig SemTx-
(umaRles miznamde – `me~-mde, rogorc `me~-s cxovrebamde)! am vevaSi ki es aris cxovrebis ukuRmarTobis mimarT, an cxovre-
sazRvrebSi Tavsdeba adamianis TvaliT (gonebiT, warmosaxviT) bis Rirebulebebisagan gaZarcvis Sedegad _ mis wminda bi-
da guliT (rwmeniT, siyvaruliT) danaxuli samyaro da misi ologiur sicocxleze dayvanis mimarT protesti (TviTmkv-
cxovreba. adamianis cxovreba miznobrivi (teleologiuri) lelobis saxiT). sicocxleSi azrovnebis, Rirebulebebis, mizneb-
bunebisaa. adamiani cxovrobs mxolod maSin, roca mas garkveu- isa da idealebis, Tavisuflebis SeWra, saboloo jamSi, sxva
li miznebi amoZravebs. umizno cxovreba uazro cxovrebaa. araferia, Tu ara sicocxlis kulturis saxiT gaformeba. ami-
cxovreba aris sicocxleSi cnobierebis faqtoris tom cxovreba kulturis saxiT ganxorcielebuli sicocxlea,
mZlavrad SeWra, misiT gakontroleba da dalageba. adamiani misi siRrmiseuli arsi da arsebobis yvela formisagan gansx-
maSin cxovrobs, roca mas sakuTari `me~-s xedva da misi kri- vaveba swored es aris.
tikis unari uCndeba. esaa misi TviTkritika. cxovels arc
`me~-s gancda aqvs da arc TviTkritikis unari. amitom igi arc
cxovrobs. cxovreba bunebis karnaxiT da misi kanonebiT ki ar 5. cxovreba rogorc umaRlesi mizani. mizani,
warimarTeba, aramed misi ganxorcielebisa da warmarTvis Za- miznobrioba (teleologiuroba) adamianis cxovrebis erT-erTi
laa TviTon adamiani. amitom sicocxle heterogenulobis mTavari faqtoria. bunebisa da adamianis cxovrebis arsebiTi
princi piT xorcieldeba. adamianis cxovreba ki misi avtono- ganmasxvavebeli niSani miznis arsebobaa. buneba ZiriTadad
miurobiT. cxovrebaSi cnobierebis faqtoris dominantoba ar agebulia mizez-Sedegobriv urTierTobaze. adamianis cxovre-
niSnavs adamianis gancdebisa da emociebis daTrgunvas. piri- ba ar niSnavs mizez-Sedegobrivi urTierTobidan srul amo-

344 345
vardnas. miuxedavad amisa, igi ZiriTadad miznobrivi xasiaTi- struirebeli Rirebulebebi erTimeoris mimarT lagdebian
saa. arsebobs, rogorc mecnierebaSi, ise yofiT cxovrebaSi e.w. miznisa da saSualebebis uwyveti mwkrivis saxiT. yoveli axa-
mizanSewonilobis cneba. igi xan kanonzomierebis cnebasTanaa li mizani, winamaval Rirebulebebze dayrdnobiT miiRweva.
gaigivebuli, xan miznobriobis cnebasTan. mizanSewonilobis amitom dasaxuli miznisaken mimaval gzaze erTi lokaluri
kanonzomierebasTan gaigiveba maSin gvaqvs, roca masSi igulisxme- mizani, rogorc Rirebuleba, meore ufro maRali miznis (Rire-
ba sagani an movlena, romelsac miRebuli aqvs is niSan-Tvise- bulebis) misaRwevad saSualebis saxiT gamoiyeneba. miRweuli
bebi, rac gamowveulia masze sxvadasxva Zalebis kompleqsuri mizani, Tavis mxriv, saSualebad iqceva. axali kidev ufro
zemoqmedebis Sedegad. garkveul ekologiur garemoSi aRmoceneb- maRali miznis misaRwevad da a.S. ase Rebulobs mTeli cx-
uli mcenare Rebulobs iseT niSan-Tvisebebs, rogor gare- ovreba miznisa da saSualebebis ierarqiuli Skalis saxes. es
moSic mas uwevs arseboba. misi garemo masze moqmedi Zalebis Skala ise igeba, rom misi yoveli wevri (Rirebuleba) erT-
garemoa. amitom am mcenaris Tavisebureba mizanSewonilia mis droulad saSualebacaa da mizanic. saSualebaa _ masze ufro
garemosTan. yovel cocxal arsebas garkveul niSaSi uxdeba maRali rangis Rirebulebis, rogorc miznis mimarT da miza-
arseboba. es niSa garkveuli Zalebia, romlebic zemoqmedeben nia _ masze ufro dabali rangis Rirebulebis mimarT. es
mis binadarze. es ukanaskneli yalibdeba niSaSi moqmedi Zalebis princi pi daculi unda iqnes rogorc RirebulebaTa Skalis
Sesatyvisad, amitom miuTiTeben niSis binadris mizanSewoni- pirveli wevris, ise umaResi wevris, anu umaRlesi Rirebulebis
lobaze niSis mimarT. mizanSewonilobis aseTi gageba igivde- mimarT. Skalis umaRles wevrad, umaRles Rirebulebad, anu
ba kanonzomierebis cnebasTan. masSi gamoricxulia cnobiere- umaRles miznad miCneulia adamiani. adamiani, rogorc Rire-
bis elementi da dafiqsirebulia sagnis Sesatyvisoba im Zalebis buleba! amas gansakuTrebiT xazi gausva i. kantma. e.i. umaRle-
mimarT, romlebic zemoqmedeben sagnis arsebobaze. es Zalebi si mizani adamiania. adamiani ki _ misi cxovrebaa. amitom
bunebis kanonebia. e.i. sagani Sesatyvisia kanonebis, anu sagnebi umaRlesi Rirebuleba da mizani cxovrebaa. yvelaferi, rac
da movlenebi kanonzomieri, kanonTan Sesatyvisi movlenebia. adamianis cxovrebaSi Semodis, unda ganvixiloT, umaRlesi
azrovnebis istoriaSi xSiri iyo mcdeloba, mTeli sam- miznisadmi, cxovrebisadmi daqvemdebarebul saSualebad. cx-
yaros teleologiurad gaazreba daemkvidrebinaT mizanSewoni- ovrebis mimarT saSualebaa warmoeba, mecniereba, religia,
lobaze. magram aseTi Tvalsazrisis ramenairad dacva Sesa- filosofia, xelovneba da sxva, romlebic TavisTavad, sakmaod
Zlebeli iyo mxolod maSin, Tu teleologiuroba uzenaes maRali rangis Rirebulebebad da miznebad ganixilebian. kiTx-
arsebas ukavSirdeboda. sxvanairad, cnobierebis gareSe, kanon- vaze – risTvis warmoeba? vpasuxobT – cxovrebisaTvis! risTvis
ebs zemoqmedebis Zala aqvT, magram garkveuli miznis dasaxva mecniereba? – cxovrebisaTvis! risTvis filosofia, religia,
da movlenebis swored misken warmarTva ver xerxdeba. xolo xelovneba? – cxovrebisaTvis; da Tu vikiTxavT risTvis cx-
roca mizanSewonilobaSi igulisxmeba cnobierebis mier ovreba? – pasuxi erTaderTia – cxovrebisaTvis? e.i. cxovreba
winaswar dasaxul mizanTan Sesatyvisoba, _ es ukve miznobri- cxovrebisaTvis. amaSi gamoixateba cxovrebis TviTmiznobrivi
obaa. e.i. pirvel SemTxvevaSi igulisxmeba kanonebiT ganpirobe- buneba. imis gamo, rom cxovreba umaRles Rirebulebad anu
buloba. meore SemTxevaSi, cxadia, kanonebis Zala gamoricxu- umaRles miznad CaiTvala, igi yvelafers Tavisi Tavis mimarT
li araa, magram es Zala damorCilebulia garkveuli miznis saSualebad aqcevs. xolo Tu romelime momentSi cxovreba
miRwevisadmi. pirveli bunebis sferoa, meore adamianis cx- raRac sxva miznis mimarT TviTon iqceva saSualebad, es isev
ovreba. cxovreba RirebulebaTa samyaroa. cxovrebis makon- cxovrebaze zrunviT unda iyos ganpirobebuli, vinaidan cx-

346 347
ovrebaze maRali Rirebuleba (mizani) ar arsebobs, xolo cx- rogoricaa: Tavisufleba, WeSmariteba, saTnoeba, mSveniereba,
ovrebis masze ufro dabali Rirebulebis mimarT saSualebad samarTlianoba. adamiani ibadeba orjer. pirvelia misi bi-
gamoyeneba Seuwynarebel viTarebad iTvleba. Seuwynarebeli ologiuri dabadeba. am momentisaTvis igi adamiania, magram
iyo 30 vercxlis miRebis saSualebad macxovris gacema. Tu pirovnebad ar CaiTvleba. aseTi dabadeba araa misi pirovnebad
cxovrebas mxolod umaRles miznad ganvixilavT da amasTanave dabadeba. meored dabadeba ki _ socialur-sulieri, anu kul-
ara saSualebad, maSin patriotis mier samSoblosaTvis saku- turuli dabadebaa. es ukanaskneli araa erTjeradi dabadeba.
Tari sicocxlis Segnebulad Sewirva miuRebel (sulelur) es pirovnebad Camoyalibeba-gaformebis procesi sikvdilamde
saqcielad CaiTvleboda. xolo Tu cxovreba, rogorc Rire- grZeldeba. am procesSi adamiani iZens iseT maxasiaTeblebs,
buleba, mxolod saSualebaa da ara mizanic, maSin igi monur, uromlebodac adamiani pirovnebad ver CaiTvleba. esaa Se-
gaufasurebul movlenad warmosdgeba. Tavganwirva maSin iTv- racxadoba, Segnebuloba, zneobrioba, esTetikuri gemovneba, TviTc-
leba gmirobad da zneobriobis umaRles gamovlenad, roca nobiereba, TviTSefaseba, kritikuloba, TviTkritika, eWvi, prin-
cxovreba umaRlesi Rirebulebis, anu umaRlesi miznis rang- ci puloba, mzrunveloba, individualuroba, Tanmimdevruloba,
Sia ayvanili. samsxverploze macxovris tarigad misvla adami- Tavisufleba, msoflmxedveloba da sxva. pirovneba ZiriTadad
anebis winaSe Catarebuli gakveTilia. sicocxleze Seyvarebu- socialur garemoSi yalibdeba. adamianebTan komunikaciis gareSe
li adamianis sicocxlisaTvis Tavganwirva gmirobaa da ara SeuZlebelia pirovnebis Camoyalibeba. amitom pirovneba sa-
sicocxlismoZuleoba. zogadoebriv urTierTobaTa subieqtia. erTi sityviT, pirovne-
bad yofnisaTvis socialur-sulieri faqtorebis arseboba eWvs
ar iwvevs. eWvs arc biologiur-fsiqologiuri faqtorebis
6. pirovnebis da misi cxovrebis identoba. arsebobis aucilebloba iwvevs. adamiani pirovnebad ar ibade-
pirovnebisa da misi cxovrebis identobis sakiTxi am cnebebis ba, magram biologiuri dabadebiT mas Tan dayveba iseTi faq-
analizs moiTxovs. calke ukve gvqonda msjeloba cxovrebis torebi, romelTa gareSe SeuZlebeli iqneboda srulyofili
raobis Sesaxeb. amjerad SemovifarglebiT mxolod pirovneb- pirovnebis Camoyalibeba. adamiani, rogorc pirovneba, biologiur-
is cnebiT. adamianSi erTdroulad Tavmoyrilia fizikuri, fsiqologiuri sayrdenidanaa amozrdili da am sayrdens mudam
biologiuri, fsiqologiuri, socialuri da sulieri niSan- moiTxovs. pirovnebis iseTi maxasiaTeblebi, rogorebicaa: xas-
Tvisebebi. zogi TanSobilobis gziT, zogic _ SeZenili. ma- iaTi, temperamenti, niWi, talanti, swored misi biologiur-
gram pirovnebas, ZiriTadad ayalibebs misi socialur-sulieri fsiqologiuri sawyisebidan modis. sul sxvaa is, rom aseTi
maxasiaTeblebi. aris Tu ara yoveli adamiani pirovneba? is, sawyisebis Semdgomi ganviTareba, an maTi Cakvla, socialuri
rom yoveli pirovneba adamiania, davas ar iwvevs, magram arse- faqtorebiT xdeba.
boben Tu ara, an SesaZlebelia Tu ara, iarsebos iseTma adami- adamianis pirovnebad yofnis erT-erTi arsebiTi niSa-
anma, romelic pirovnebad ver CaiTvleba? pirovnebad ver Cai- nia misi mTlianoba. igi, rogorc bio-socialur-sulieri arse-
Tvlebian verc sulierad avadmyofebi. cxadia, isinic adamiane- ba, flobs mraval unarsa da niSan-Tvisebas. SesaZlebelia
bi arian, magram aseTi avadmyofobisas maTi Seuracxadobis adamianSi es unarebi ise iyos warmodgenili, rom maT Soris
gamo, isini pirovnebebad ar CaiTvlebian. aseve, pirovnebebad ar sifevdes mowesrigebuli harmonia. amis gamo isini ver
verc isini CaiTvlebian, romlebsac, garkveuli mizezebis gamo, qmnian adamianis mTlianobas, ris Sedegadac es unarebi Sina-
sruliad dakarguli aqvT iseT RirebulebaTa moTxovnileba, gani winaaRmdegobebiT savse, rogorRac `daSlili~ saxiT war-

348 349
mosdgeba, rac adamianis mouwesrigeblobas, araTanmimdevrulo- ic esaa, adamians yvelaze metad sakuTari cxovrebis gaazreba
bas, sabolood, mis depersonalizacias iwvevs. pirovneba adami- sWirdeba. amitom `me~ pirovnebaa. xolo pirovneba, princi pSi,
anis yvela unarisa da maxasiaTeblis iseTi mWidrod Sekruli sxva araferia, Tu ara misi cxovreba mTeli Tavisi SinaarsiT,
mTlianobaa, saidanac SeuZlebelia romelime Tvisebis ise Tavisi gamorCeulobiT, Tavisi fiqrebiT, miznebiT, Tavisi saqmee-
gamocalkeveba, rom misi mTlianobis saxe ar dairRves. esaa biT, _ an ukve miRweuliT, an jerac miuRweveliT, an kidev
adamianis, rogorc pirovnebis, ganuyofel-daunawevrebeli warmatebuliT. cxovreba marcxisa da gamarjvebis mTlianobaa.
mTlianoba. adamiani mudam winaaRmdegobebiT aRsavse sinamd- amitom igi gajerebulia tanjva-tkiviliT da kmayofileba-
vileSia CarTuli. TviTon adamianSic, winaaRmdegobaTa orom- bednierebiT. aiReT nebismieri pirovneba, iqneba igi gamoCeni-
trialia, magram rogorc pirovneba igi Tavis TavTan arawi- li istoriuli gmiri Tu uCinari moqalaqe, misi `me~ _ misi
naaRmdegobrivia. pirovnuloba, adamianis Tavis TavTan igiveo- biografiis koncentrirebuli saxea. biografia ki mis mier
baa. roca pirovnebas Widili uxdeba `hosa~ da `aras~ Soris, es ganvlili individualuri cxovrebis aRweraa, misi Tavgada-
pirovnebis Sinagani winaaRmdegobrioba ki ara, aramed pirovnebis savalia.
winaaRmdegobriv mdgomareobaSi aRmoCenaa, saidanac mainc unda adamianis cxovrebis aucilebeli elementebia misi
gamovides rogorc mTeli. es misi Tanmimdevrulobaa. adamians, emociebi, gancdebi, misi fiqrebi, interesebi, miznebi, idealebi.
Tumca winaaRmdegobebiT savse sinamdvileSi uxdeba cxovreba, cxovrebis elementebia misi problemebi, misi gamokveTili Tu
magram misi pirovnuloba imaze miuTiTebs, rom igi Tavis SedarebiT bundovani poziciebi. cxovrebis aucilebel ele-
TavTan mainc inarCunebs simtkices, mdgradobas, erTianobas. mentebad iTvleba agreTve mis garSemo arsebuli is sagnebi da
amas eZRvneba vaJa fSavelas leqsi `damsetyve cao!~ gautexeli movlenebi, romlebic pirovnebis SefasebiT areSi eqcevian,
gulis da mouRalavi mklavis mqone adamiani mimarTavs cas, _ iZenen garkveul sazriss, ris Sedegad zogi kargis, zogi cudis
`rac unda Wiri momkerZo, bilwT ar Savekvri zaviTa, mcnebas mniSvnelobiT Semodis mis cxovrebaSi, ikavebs masSi garkveul
ver Semacvlevineb mozRvavebulis aviTa.~ imaveze miuTiTebs adgils, ris Sedegadac yalibdeba `me~-s pirovnuli samyaro
cnobili princi pi _ aqa vdgevar da sxvagvarad ar ZalmiZs; an anu misi cxovreba.
im erT leqsSi naTqvami sityvebi: _ ver iqaams wuTisofeli pirovnebisa da misi pirovnuli samyaros, anu misi cx-
fexze ro damikidosao. ovrebis identifikaciis sakiTxi badebs kiTxvas: _ xom Sei-
refleqsiiTa da TviTcnobierebiT adamiani axerxebs Zleba davasaxeloT romelime konkretuli pirovneba da aRmo-
Semoubrundes sakuTar Tavs, cnobierebis Suqze ganWvritos, vaCinoT, rom misi pirovneba da misi cxovreba sruliadac ar
raTa dainaxos da gaiazros igi _ rogorc `me~. arian identurni. vTqvaT ase, – igi rogorc pirovneba Sesani-
`me~ pirovnebaa. gamokveTili `me~-s qona mkveTrad Camoy- Snavia, kargia, keTilia, kacTmoyvarea da a.S. magram misi cxovre-
alibebul pirovnebaze miuTiTebs. pirovnebad yofnisaTvis ba mowonebas ver imsaxurebs. misi cxovreba rogorRac ver
savaldebuloa gamokveTili sakuTari poziciebis, principebis, `aewyo~ `ver Sedga~ mocemuli pirovnebis Sesatyvisad, mis
Rirebulebebis, miznebis da am mizanTa miRwevis misTvis mis- darad, mis doneze. amitom, TiTqos SeuZlebelia mocemul
aRebi saSualebebis qona. yovelive es aris im elementTa pirovnebas da mis pirad cxovrebas Soris identobis dafiq-
garkveuli sistema, riTac iqsoveba da ixveweba adamianis cx- sireba. TiTqos pirovneba ki kargia, magram misi cxovreba
ovreba. TviTcnobierebisa da refleqsiis meSveobiT sakuTar cudad warimarTa.
`me~-Si aRmoaCens da gaicnobierebs sakuTar cxovrebas. mizan- miuxedavad imisa, rom pirovnebisa da misi cxovrebis

350 351
urTierToba zedapiruli xedviT SeiZleba ase gamoiyurebodes, maTve Tu ar moswonT TavianTi cxovreba (kacma rom Tqvas,
Tu ufro siRrmiseulad, obieqturi TvaliT SevxedavT movle- qveyanaze iseTi adamianebi Warboben, romlebic sakuTari cx-
nebs, davrwmundebiT, rom pirovnebasa da mis cxovrebas Soris ovrebiT ukmayofiloni arian) es garemoeba imas adasturebs,
identoba mudam fiqsirdeba. kargi da cudi _ Sefasebis aqtSi rom pirovneba da misi cxovreba (am pirovnebis TvalsazrisiT),
dgindeba. amitom pirovnebisa da misi cxovrebis identobis araidenturni arian? aq marTlac gvaqvs saqme araidentur-
dadgena Sefasebis safuZvelze xdeba. identoba moiTxovs, orive obasTan. oRond esaa araidenturoba pirovnebasa da mis ide-
mxarem identuri Sefaseba miiRos. pirovnebisa da misi cxovre- alur ganzraxvas Soris. magram cxovreba mxolod SiSveli
bis identifikaciis sakiTxi apriorulad ukve gulisxmobs, idealuri ganzraxva araa. ufro metad igi realurad aRsrule-
rom SeuZlebelia kargi pirovnebis cxovreba Sefasdes rogorc buli ganzraxvaa. roca pirovneba iseT idealur ganzraxvas
cudi, da cudi cxovrebis mqone adamianis pirovneba, _ rogorc SeeWideba, romlis realurad aRsrulebisaTvis mas ar aRmoaCn-
kargi. kargi pirovneba imitom aris kargi, rom igi kargi cx- deba sakmarisi subieqturi da obieqturi faqtorebi, es niSnavs,
ovrebiT cxovrobs, xolo cudi pirovneba cudi cxovrebiT. rom man sworad ver gaTvala movlenebi, es misi Secdomaa, rac
mTavaria is, Tu ra aris kargi an cudi cxovreba da ra krite- misi pirovnuli naklia. amitom miRebuli realuri Sedegis
riumebiT da vis mier xdeba Sefaseba. Tu erTi pirovnebis nakli isev pirovnebiTaa ganpirobebuli. saboloo jamSi,
cxovreba ar moswons meore pirovnebas, es jer kidev ar niSnavs, pirovnebis mier sakuTari cxovrebis kritika, sakuTari Tavis
rom pirvelis cxovreba marTlac cudia. meore pirovneba pirve- kritikaa. igi, rogorc TviTkritika, sakuTari Tavis mxilebaa.
lis cxovrebas afasebs sakuTari pirovnuli Tvalsawieridan Sedegad ki vRebulobT TviTmxilebuli pirovnebis da misive
da radgan pirveli pirovnebis cxovreba meoris pirovnul realuri cxovrebis identobas.
xedvasTan SesatyvisobaSi ver modis, amitom igi mas uaryofiT- zemoT iTqva imis Taobaze, rom adamianis biologiuri
ad afasebs. saqme ki moiTxovs, rom pirvelis cxovreba Sesa- dabadebiT pirovnebad ar ibadeba; rom igi misi meored dabade-
tyvisobaSi iyos ara vinme meoris, mesamis Tu measis xedvasTan, bis, anu kulturuli aRzrdis procesSi gamokristaldeba
aramed missave sakuTar pirovnul xedvasTan. pirovnebam Tavis pirovnebad. realuri sinamdvilis mixedviT es swored asea,
cxovrebaSi sakuTari Tavi unda dainaxos. amitom pirovnebis magram sinamdviles upirispirdeba SesaZleblobis faqtori.
cxovreba kargia, Tu TviTon am pirovnebas moswons igi. pirovneb- rogoria viTareba am TvalsazrisiT? cxoveli pirovnebad ar
isa da misi cxovrebis individualoba, misi Sefasebis dros ibadeba arc realuri sinamdvilis mixedviT da arc SesaZle-
daculi unda iqnes. pirovneba imas niSnavs, rom igi Tavisi blobis azriT. biologiurad dabadebuli cxoveli kultu-
pirovnuli princi pebiT da poziciiT irCevs da axorcielebs rul aRzrdas ar eqvemdebareba. cxovelis gazrda SeiZleba da
misTvis misaReb cxovrebas, Tavisi cxovrebis Semoqmedi Tvi- ara misi aRzrda. cxovelis gawvrTna sul sxva ramea, vidre
Tonaa, rogorc mas moswons da unda, iseT cxovrebas irCevs is misi azRrda. aRzrdaSi adamians sakuTari `me~ uyalibdeba.
da masze pasuxismgebeli TviTonaa. cxovels `me~ saerTod ar gaaCnia. cirkSi finia ZaRls ayefe-
isic udavo faqtia, rom adamianebi, araabsoluturobis ben imdenjer, ramdenic Seesatyviseba mis winaSe `dasmuli~
da arasrulyofilebis gamo, umetes SemTxvevaSi, ver axerxeben martivi ariTmetikuli amocanis pasuxs. es, mTlianad, garkveu-
swored iseTi cxovrebis ganxorcielebas, rogoric maT undo- li signalebis Sedegad ZaRlSi Sesatyvisi instinqtis gamo-
daT. e.i. maT mier ganxorcielebuli cxovreba ar emTxveva maT muSavebaa, magram veraviTari mwvrTnelebi, an momTviniereblebi
winaswar ganzraxulobas. niSnavs Tu ara es imas, rom TviTon misgan maTematikoss ver aRzrdian imitom, rom dabadebiT mas

352 353
amis SesaZlebloba ar dahyva. dabadebiT, arc adamiani ibadeba Tavi IX. sibrZnis Sesaxeb
meTematikosad, fizikosad an filosofosad, magram adamianis
gansakuTrebuloba is aris, rom dabadebiT masSi ibadeba Sesa- 1. sibrZne. sibrZne da cxovreba. sibrZne, sibrZnis
Zlebloba, kulturuli aRzrdis Sedegad daeuflos am pro- siyvaruli rom filosofiis niSandoblivi moTxovnaa, es dafiq-
fesiebs; daeuflos im niSnebs da unarebs, rac qmnis adamianis sirebulia mis saxelwodebaSi (filosofia, anu sibrZnis siy-
pirovnebas, e.i. iqces pirovnebad. anu adamiani dabadebiT pirovne- varuli). antikuri berZnuli samyarodan dRemde am saxelwode-
bad ibadeba mxolod SesaZleblobis saxiT, magram biologiurad baSi `sofia~-s xeluxleblad SenarCuneba arc arqaul gadmo-
dabadebuli adamianis es SesaZlebloba SeiZleba realizire- naSTad unda CaiTvalos da arc siZvelisadmi xarkis moxdad.
buli iqnes, anu SesaZlebloba gadavides sinamdvileSi da igi igi filosofiis erT-erTi arsebiTi mxaris maCvenebelia. mar-
didi pirovnebac gaxdes, Tumca isic SeiZleba, rom masSi es Talia, hegeli sagangebod cdilobda filosofia sibrZnis
SesaZlebloba mTlianad Cakvdes da pirovnebad ver iqces. siyvarulidan wminda mecnierebad gardaeqmna, magram, hegelis
imisaTvis, rom adamini pirovnebad aRizardos, saWiroa Semdegac, aseTma scientisturi mimarTulebis mcdelobam sab-
Semdegi pirobebi: pirveli, _ biologiurad Tandayolili olood uaryofiTi Sefaseba daimsaxura. filosofiaSi Ziebis
unarebi; samyarosadmi Riaoba, anu mzaoba, miiRos da aiTvisos ZiriTad sagnad WeSmaritebis dasaxva ukve scientizmis Tavise-
is masala, rac mas aRzrdis procesSi miewodeba, xasiaTi, tem- buri gamovlenaa.
peramenti, niWi, talanti; meore, _ saWieoa aRmzrdeli (mSobeli, filosofia adamianis cxovrebisaTvis momzade-
maswavlebeli, moZRvari) da mis mier aRsazrdelisaTvis Ser- bas emsaxureba. aseTi momzadeba ar ukavSirdeba mis rome-
Ceuli masazrdovebeli masala; mesame, _ xelsayreli social- lime konkretul asaks. igi grZeldeba mTeli cxovrebis man-
ur-kulturuli garemo. Zilze. cxovrebisaTvis momzadeba adamianis mier mTeli rigi
saSualebebiT `aRWurva-SeiaraRebas~ moiTxovs. maT Soris yve-
laze mTavari da qmediTi saxelmZRvanelo iaraRia sibrZne.
TavisTavad aRebuli sibrZne idealuri, sulieri movlenaa.
igi ar miekuTvneba materialur sferos. miuxedavad amisa, si-
brZne aris adamianis mTliani cxovrebis saxelmZRvanelo sa-
Sualeba. cxovrebis mTlianobaSi Sedis rogorc adamianis
sulieri, ise materialuri cxovreba. sibrZne orive sferos
marTvis gonivruli instrumentia. igi cxovrebiseuli war-
matebebis sawindaria. sibriyve, siregvne, rac sibrZnis anti po-
duri movlenaa, cxovrebaSi warumateblobis, marcxis mizezia.
adamiani aRWurvilia sxvadasxva sulieri ZalebiT. misi
pirovnuli mTlianoba am Zalebis harmoniuli mTlianobiT
iqmneba, rac srulyofil gamoxatvas adamianis sibrZneSi pou-
lobs. sibrZne adamianis, rogorc pirovnebis sulieri mTlianobaa,
misi sulieri saxea. sibrZneSi adamianis calkeuli sulieri
unarebi erTimeores moiTxoven, isini erTimeores apirobeben.

354 355
adamianis sibrZnis rRveva mis sulier Zalebs Soris dishar- sxva adamianuri unarebic ar gaaCnia, misi sibrZne verc maSin
moniis gaCenis maniSnebelia. miuxedavad imisa, rom cxovreba, Sedgeba. sibrZnes yvela adamianuri sulieri Zalis mTliano-
aRebuli TavisTavad, rTuli da mravalmxrivia, bevri winaaRm- ba qmnis. sibrZne _ adamianis moRvaweobiT, am Zalebis erTian
degobebisa da moulodnelobebis Semcvelia, igi mainc erTi mTlianobaSi gamovlenaa.
mTeli cxovrebaa. TviTon adamianic misi struqturulobis
gamo mTlianobaa sxvadasxva unarebis, Tvisebebis, interesebis,
miswrafebebis. da mainc, isic erTi mTeli pirovnebaa. misi 2. miTologiuri sibrZne. cxadia, sibrZnis Sesaxeb
mTlianobis saxe misi sibrZne an misi sibriyvea. Tqva kacze, msjelobebs, misi raobisa da Rirebulebis Sesaxeb adamianis
rom igi brZenia, misi raRac erTi niSniT daxasiaTeba ki araa, warmodgenebs adgili hqonda jer kidev Soreul miTologiur
esaa misi kompleqsur mTlianobaSi xedva da am mTlianobis azrovnebaSi. amave Rirebulebebs mniSvnelovani adgili uWiravs
fokusireba erT wertilSi, erT ganzomilebaSi – mis sibrZne- religiur azrovnebaSic. rac Seexeba filosofias, istoriuli
Si. adamianis sibrZnisa da sibriyvis maCvenebeli misi sulieri moZraobis kvalobaze, masSi icvleboda filosofiuri prob-
unarebis garkveuli balansia. erTian mTlian cxovrebaSi Se- lemebi da tendenciebi, icvleboda prioritetebi, xdeboda maTi
dis erTiani mTliani adamiani – pirovneba da misi cxovrebis gadaadgilebebi; erTi sityviT, filosofiuri azrovneba mud-
zigzagebi ZiriTadad misi sibrZne-sibriyviT ganisazRvreba. miv moZraobaSi iyo. amis gamo filosofiaSi icvleboda sibrZ-
sibrZne araa romelime calkeuli profesia, calkeuli xeloba, nis raobis gaazrebac da misadmi damokidebulebac.
igi araa raRac calkeuli sagnis an movlenis keTebis unari. miTologiaSi sibrZne gaigivebulia yovlismcod-
sibrZne aris piradi cxovrebis keTeba, rac yvela profesias, neobasTan. igi ZiriTadad uzenaesi codnis gamaerTianebeli
yvela saqmes mTlianobaSi gadawyvets. sibrZne adamianis cx- cnebaa. e.i. igulisxmeba ara im sagnebis codna, romlebic
ovrebasTan sulieri mimarTebisaTvis mzaobis maRali donea. adamians yovel wuTs sWirdeba, aramed imaTi, rac rigiTi adami-
cxovrebisaTvis mzaobis maRali done (sibrZne) adamianis Tavisu- anisaTvis uxilavi, miuwvdomeli da gasaidumloebulia; anu
flebis garantiaa. meore mxriv, sibrZne iseve ganapirobebs miTologiaSi sibrZne providenciuli movlenaa. aseT sibrZnes
Tavisuflebas, rogorc Tavisufleba aris sibrZnis gamovle- floben mxolod RmerTebi. adamianebs Soris ki sibrZnes eu-
nis aucilebeli piroba. flebian mxolod RmerTebis rCeuli da xeldasxmuli pirebi.
xSirad sibrZnes aigiveben gonivrulobis, Wkvianobis sibrZnis mflobeli, anu brZeni yovlismcodnea. igi yovelive
cnebebTan. gvesmis gamoTqmebi – `gonieri kacia~ `gonivrulad imis mcodnea, rac iyo da rac iqneba momavalSi. amitom brZenni
moiqca~ an `Wkviani kacia~ `WkuiT moiqca~. am gamoTqmebSi warmosdgebian rogorc winaswarmetyvelni, rogorc orakulni
xazgasma xdeba imaze, rom adamiani gadawyvetilebis miRebis – berZnebisa da romaelebisaTvis; qurumebi – Zveli egvipteleb-
momentSi ufro metad eyrdnoboda da xelmZRvanelobda Wkua- isaTvis; magebi – sparselebisaTvis; mogvebi – ebraelebisaTvis.
gonebiT, vidre sxva adamianuri unariT; magaliTad, emociaze miTologiuri sibrZnis arsebiTi niSania ezoterikuloba da
dayrdnobiT. cxadia, gonivruloba, Wkuianoba _ sibrZnis auci- misteriuloba. brZenisaTvis sibrZne Sinagania, sibrZne avtono-
lebeli elementebia. uWkuosi da ugunuris sibrZne SeuZlebe- miurobaa. amitom igi misteriulia sxvebisaTvis. uzenaesi codna,
lia, magram sibrZnis mTlianad Wkua-gonebaze dayvanac sakmari- anu sibrZne mxolod rCeulTa, gandobilTa kuTvnilebaa. es
si araa. rogori Zlieri Wkua-gonebis (inteleqtis) mqonec maTi Sinagani, dafaruli saidumloebaa, romlis sxvisTvis gamx-
unda iyos pirovneba, Tu mas amasTan erTad, Sesabamis doneze, ela akrZalulia. amitom am normis darRvevis SemTxvevaSi

356 357
isini sastikad isjebian. miTologiaSi amis mkafio magaliTia miTologiuris msgavsad, raRac doneze mainc unda SeinarCun-
promeTevsis tragikuli bedi. cecxli sibrZnis, codnis sim- os ezoterikuloba da misteriuloba. e.i. providenciuloba
boloa. miTologiis mixedviT, promeTevsma RmerTebs mostaca religiuri sibrZnisTvisacaa damaxasiaTebeli. amitom re-
cecxli da adamianebs gadasca, risTvisac RmerTebma igi sas- ligiuri RvTaebrivi sibrZne rogorRac or nawilad iyofa.
tikad dasajes, kavkasiis kldes miajaWves samudamod. mi- erTia adamianidan RmerTisaken mimavali gza; meore _ piri-
Tologiuri sibrZnis Tavisebureba gamoixateba kidev imaSi, qiT, _ RmerTidan adamianisken mimavali. sibrZnis pirveli
rom igi codnaa; marTalia ara yvelanairi, aramed mxolod saxe (pirveli gza) rigiTi adamianisTvis iseve xasiaTdeba da
uzenaesi, magram sibrZneSi yvelaferi mainc codnaze daiyvane- rCeba ezoterikulobisa da misteriulobis niSniT, rogorc
ba. e.i. codnisa da sibrZnis gansxvaveba jer kidev miRweuli mTliani miTologiuri sibrZne. aseTi mistikaa saerTod re-
araa. ligiis arsebobis safuZveli. igi aris religiuri cxovrebis
Taviseburi mwvervali. RmerTTan miaxloveba da masTan ziareba
yovelTvis mistikuri movlenaa. aseTi misteriulobis aRi-
3. religiuri sibrZne. rogorc miTologiaSi, re-
arebaa Svidi saeklesio saidumloeba marTlmadideblobi-
ligiur azrovnebaSic sibrZne uzenaesi (srulyofili, abso-
saTvis. tertulianis debulebac, – `mwams, radgan absurdia~ _
luturi) WeSmaritebis flobaa. igi aqac RmerTTanaa dakav-
mTlianad misteriulobazea dafuZnebuli. misteriulia saer-
Sirebuli. metic, masTan gaigivebulia. RmerTi ara marto
Tod religiuri upirobo rwmena. mistika aris religiuri
brZenia, aramed Tavadaa sibrZne. igi srulyofili WeSmarite-
Tavisuflebis sfero.
baa, magram sibrZnis miTologiuri gagebidan filosofiuri
religiuri sibrZnis meore saxeoba (meore gza) aris
gagebisaken mimaval gzaze, sibrZnis religiur gagebaSi win
RmerTidan adamianze daSveba. RmerTi adamians unda daukav-
gadadgmuli nabiji is aris, rom sibrZne aRaraa mxolod
Sirdes, unda daexmaros imaSi, rom man pirveli gzis gavla
uzenaesi codna. igi amaze raRac ufro metia. mas emateba
ukeT da misteriulad dawesebul normebSi ganaxorcielos.
zneobrivi motivic. religiisa da filosofiis garkveuli
religiuri RvTaebrivi sibrZnis mitanis erTaderTi gzaa Rv-
`naTesaobrivi~ siaxlove imaSi gamoixateba, rom maTi fiqris
sagani praqtikulad mcxovrebi adamianis cxovrebaa. orives Taebrivi gamocxadeba. RmerTis gamocxadeba sxva araferia, Tu
saboloo mizania adamianis xelSewyoba misTvis Sesaferisi ara RvTaebrivi sibrZnis gamocxadeba. RmerTi TviTonaa si-
Rirseuli cxovrebis mopovebasa da ganxorcielebaSi. cx- brZne. amiT RvTaebrivi sibrZne adamianisaTvis xelmisawvdomi
ovrebisTvis ki adamians codnasTan erTad sWirdeba kidev xdeba RvTaebrivi gamocxadebis niadagze Seqmnili wminda wigneb-
sxva Zalebisa da unarebis gamomuSaveba, rac Tavs iCens adami- is meSveobiT. Tumca es wignebic garkveuli RvTaebrivi sim-
anis praqtikul moqmedebebSi. erTi sityviT, religiis (da bolikiT aris gasaidumloebuli. e.i. isic garkveulwilad
filosofiis) daniSnuleba isaa, rom adamians daexmaros cx- mistificirebulia. misi wvdomisa da gagebisaTvis adamians
ovrebiseuli swori gzis arCevansa da mis ganxorcielebaSi. sWirdeba am simbolikis gaSifrvis codna; e.i. erTis mxriv,
amitom, miTologiuri sibrZnisagan gansxvavebiT, romlisken wminda wignebis saxiT, RmerTi adamians RvTaebriv sibrZnes
mimavali gzac rigiTi adamianisaTvis saimedodaa Carazuli, aziarebs, meore mxriv, uniSnavs gandobil maswavleblebs, rom-
religiaSi RvTaebrivi sibrZne ufro metad unda dauaxlovdes lebic daexmarebian am wignebis gaSifrva-gagebaSi; anu aqac
adamianis interesebs. amis paralelurad, religiurma sibrZnem, saWiro xdeba RmerTsa da adamians Soris moSuale rgolad,

358 359
TviT RmerTis mier saidumloebiT xeldasxmuli maswavle- 4. sibrZne filosofiaSi. filosofiuri moZRvrebe-
blebi – winaswarmetyvelTa, mefeTa, msajulTa, mociqulTa, bi SeiZleba or jgufad davyoT. erTni, romlebic gamoirCevian
mRvdelmsaxurTa da TviT gankacebis saxiT movlenili Ze- religiuri tendenciurobiT, Taviseburi klerikalobiT, an sulac
RmerTi. religiur formas iZenen; xolo meoreni, romlebic cdiloben
RvTaebrivi sibrZnis ori nawilis saxiT warmodgenaSi, da garkveulad axerxeben kidec religiisgan distancirebas,
ar unda davinaxoT SeuTavsebeli winaaRmdegoba RmerTis mier sekularizacias. pirveli jgufis filosofiur moZRvrebebSi
samoTxidan adamisa da evas gayvanis faqtsa da gamocxadebas SenarCunebulia sibrZnis religiuri gaazrebis iseTi niSani,
Soris. aq winaaRmdegoba TiTqos imaSia, rom Tu samoTxidan rogoricaa sibrZnis wyarod RmerTis miCneva da aqedan gamom-
adamisa da evas gayvana maT mier akrZalul RvTaebriv si- dinare, sibrZnis misteriulobis SenarCuneba. meore jgufis
brZnesTan ziarebis gamo xdeba (xe Secnobis nayofTan ziareba, filosofiur koncefciebSi sibrZnis wyarosa da misteriulo-
rac RmerTma akrZala, RvTaebriv sibrZnesTan ziarebis sim- bis sakiTxebi arareligiur gadawyvetas pouloben. sibrZnis
boloa), _ gamocxadebis meSveobiT RmerTi TviTon aziarebs raobis filosofiur gadawyvetasTan dakavSirebiT religiuri
adamians RvTaebriv sibrZnesTan. gamodis, rom erTi da imave da arareligiuri tendenciebis nimuSebad SeiZleba ganvix-
saqmis gamo pirvel SemTxvevaSi RmerTi sjis adamians, xolo iloT piTagorasa da heraklites Sexedulebebi.
meore SemTxvevaSi, piriqiT, mzrunvelobs masze da amitom gamocx- piTagoras azriT, brZeni mxolod RmerTia, adamians ki,
adebiT wyalobs. aq winaaRmdegoba ixsneba, Tu mivaqcevT yura- ukeTes SemTxvevaSi, SeuZlia iyos sibrZnis moyvaruli, anu
dRebas imas, rom adamisa da evas codvaSi Cavardna dakavSirebu- filosofosi. es niSnavs, rom filosofia piTagorasTan gamocx-
lia aRniSnul pirvel gzasTan, anu adamianis RmerTTan miax- adebulia adamianur sibrZned. aman daudo safuZveli tradi-
lovebis gzasTan. am gzas adamianisaTvis miaxlovebis garkveu- cias, filosofiis swavlebas, sxvagvarad, sibrZnismetyvelebis
li zRvari aqvs, romlis gadalaxvac akrZalulia. aq misteriu- swavleba darqmeoda. amasTanave piTagora, msgavsad miTologiuri
lobis mkacrad dacvis moTxovna muSaobs. meore gzas aseTi da religiuri sibrZnisa, rogorRac inarCunebs, filosofiuri
zRvari ara aqvs. RmerTis adamianTan miaxloveba im saxiT da im sibrZnis misteriulobasac. es Cans iqidan, rom piTagorelTa
doneze moxdeba, rogorc amas TviTon RmerTi inebebs. gamocxa- kavSiri (`piTagoras ordeni~) saidumlo religiuri organizaci-
debis mizani codvis gamosyidva da dakarguli samoTxis dab- is saxiT iyo Camoyalibebuli, sadac mopovebul yovel axal
runebaa. es RmerTis mier aRTqmiT dawesebuli gziT unda moxdes. brZnul azrs mkacrad gasaidumloebuli formiT inaxavdnen.
unda davaskvnaT, rom religiuri sibrZnis arsebiTi sxvaoba, misi gamJRavneba sastikad isjeboda. miuxedavad amisa, filosofi-
miTologiur sibrZnesTan SedarebiT, isaa, rom igi aRaraa mx- isaTvis piTagorasTan sayuradRebo mainc isaa, rom adamianuri
olod uzenaesi misteriuli codna. igi amasTanave aris adami- sibrZne, anu filosofia, mxolod codna ki araa, aramed, amasTanave,
anis sulieri cxovrebis Taviseburi saxelmZRvanelo modeli. igi aris codnisa da adamianis qcevebis harmoniuli erTiano-
RmerTi, rogorc Zveli, ise axali aRTqmiT adamians cxovrebis ba, uromlisodac misi cxovreba ar iqneba namdvili da Rirseu-
wess (rjuls) sTavazobs. am wesis Tanmimdevruli dacviT, adami- li. adamianuri sibrZnis wyaro aris ara rwmena, rogorc es
ani gaivlis tanjviT aRsavse grZelsa da urTules gzas. misi miTologiaSi da religiaSia, aramed Semecneba da adamianis
mxridan, es iqneba Cadenili codvebis gamosyidva, ris Sedegadac nebeloba, romelic ubiZgebs mas zneobrivi srulyofilebisak-
igi moaxerxebs dakargul samoTxeSi dabrunebas. en.
heraklites moZRvreba aSkarad upirispirdeba sinamdvi-

360 361
lis miTologiur-religiur gaazrebas. misTvis sibrZne mx- mcodne ki ar var, aramed codnis, sibrZnis raobis mkvlevari.
olod adamianuri sibrZnis saxiT arsebobs. igi iqmneba adami- brZenia, visac SeuZlia hqondes codnis codna. aseTia RmerTi.
anis gonebis SemecnebiTi moRvaweobiT. amitom sibrZnis auci- mogvianebiT sibrZnes imave moTxovnas uyenebs laibnici. mal-
lebeli momentia codna, magram heraklites azriT, sibrZned ar branSisadmi miweril werilSi miuTiTebs, – sibrZne aris mx-
SeiZleba CaiTvalos arc nebismieri codna da arc bevri olod umaRlesi sikeTis codnao. unda iTqvas, rom es moTxov-
codna. sibrZniseuli codnis sagania logosis wvdoma. her- na dResac savaldebuloa sibrZnisaTvis. filosofiuri azrovneb-
aklites azriT, samyaro usasrulod mravali, erTimeoresgan is RerZad mudam iTvleba adamianis mier sakuTari cxovrebis
gansxvavebuli sagnebis harmoniuli mTlianobaa. mas aucile- ise warmarTva, rom yovelTvis daculi iqnes harmonia masa da
blad unda hqondes aseTi mTlianobis wyaro da safuZveli. gare sinamdviles Soris, riTac miRweuli iqneba iseTi urT-
esaa samyarosaTvis mTlianobis mimniWebeli kanonzomiereba, ierToba, romlis farglebSic adamiani gare sinamdviles ganix-
romelsac heraklite logoss uwodebs. adamianis sibrZne ilavs ara rogorc misTvis sruliad ucxo sxeuls, romelsac
logosis wvdomaa, magram heraklitec Tvlis, rom sibrZnisaTvis raRac unda gamoglijos, waarTvas, aramed Sexedavs mas, rogorc
marto logosis wvdoma ar kmara. mas unda daerTos adamianis misi sxeulisa da cxovrebis gagrZelebas, mis Semadgenel naw-
swrafva Tavisi Tavi harmoniaSi moiyvanos logosTan. amis- ils, romelsac raRac, misTvis saWiro unda daubrunos da ase
aTvis adamianma unda SeZlos kargad daimorCilos sakuTari Tanabrad izrunos rogorc sakuTar Tavze, ise gare sinamd-
subieqturi tendenciebi. dadges sakuTar Tavze maRla da amiT vileze.
amaRldes zneobriobis simaRleze. es mxolod brZens Seu- adamianis mxridan, imTaviTve gaCnda sibrZnis maRali
Zlia. amitom brZenis (sibrZnis) aucilebeli niSania sakuTari Sefaseba, pativiscema, misadmi mowiwebiTi damokidebuleba. ase-
Tavis zneobrivi normebiT marTva, _ simSvide, emociebisagan Ti damokidebuleba SenarCunebulia dRemde, magram imave Zvel
TavSekaveba, sidinje. saboloo jamSi, heraklites mixedviT, si- berZnul filosofiaSi, sibrZnis maRali avtoritetisa da mis-
brZne niSnavs adamianis mier Tavisi garemomcveli sinamdvi- admi adamianebis ndobis Sedegad, Cndeba misiT spekulaciis
lis kargad mosmenas (logosis mosmena da Semecneba) da saku- mcdelobac. es procesi dResac inarCunebs arsebobas. mxed-
Tari qmedebebis masTan harmoniaSi moyvanas. velobaSia sofistika da demagogiis, rogorc movlenis arsebo-
sokrates cnobil debulebaSi, _ `me is vici, rom ar ba. is, rasac sofistika ewodeba, aris spekulireba sibrZnis
vici~ _ SeiZleba amovikiTxoT mcodnis oTxi ti pi. 1. arcod- maRali avtoritetiT. amitom sofistoba niSnavs sityvieri
nis armcodne. esaa codnis nulovani done. kaci, romelmac `ekvilibristikiT~ mcdari azrebis sibrZned warmoCenas, maSin,
isic ar icis, rom araferi icis; 2. arcodnis mcodne. codnis roca sinamdvileSi isini sibrZnis mxolod falsifikatebia.
SedarebiT maRali done. es isaa, razec sokrate uSualod terminis etimologiiT, sofistoba sibrZnesTan yvelaze ax-
miuTiTebs; 3. codnis armcodne. es faqtiurad aracnobieri loa. `filosofiidan~ amoRebulia `fileo~ da datovebulia
codnaa, rac sokratesTan `maievtikis~ meTodSia gamJRavnebu- mxolod `sofia~. sofistikis Ziri _ `sofia~, anu sibrZnea.
li; 4 codnis mcodne. esaa codnis umaRlesi done. aseTi sofistoba sibrZnis xalxSi gavrcelebis, sibrZnis maswavle-
mcodne RmerTia. amitom misi codna ganixileba sibrZned. aseT blobis niSniT gaformda. sofisti sibrZnis maswavleblis
pirobebSi mTavari, rasac iZiebda sokrate, iyo codnis raobis saxeli iyo. amiT Zvel berZnul samyaroSi gaCnda Taviseburi
garkveva. masac mimarTavdnen rogorc brZens, magram igic daax- ganmanaTleblobis pirveli nakadi, romlis mizani unda yo-
loebiT iseve pasuxobda, rogorc piTagora, brZeni mcodnea, me filiyo sibrZnis misteriulobis moxsna da xalxis winaSe

362 363
sicxadeze gamotana. dasawyisSi movlenebi marTlac am mima- fosebio~, rac misi mxridan sibrZnisa da filosofiis igiveo-
rTulebiT viTardeboda. amitom berZeni xalxis cxovrebaSi bis aRiarebaa. aseve xSirad gaigivebulia sibrZnismetyveleba
sofistebma dasawyisSi sakmaod dadebiTi roli Seasrules. da filosofia. aseT gaigivebas vxvdebiT qarTul ganmartebiT
isini aswavlidnen da gonebrivad wvrTnidnen axalgazrdebs, leqsikonSic, sadac pirdapir weria – sibrZnismetyveleba igivea,
amzadebdnen maT cxovrebis asparezze, sasamarTlo da poli- rac filosofia. v. dalis ganmartebiT leqsikonSi amave azrs
tikuri diskusiebidan, kamaTebidan, paeqrobebidan _ logikisa amovikiTxavT – brZeni aris filosofosio. im erTaderT
da zneobis normebis dacviT, gamarjvebulad gamosvlas. magram fakultets, romliTac 1918 wels gaixsna pirveli qarTuli
Semdeg es moZraoba calmxrivobaSi gadavida da miviReT is, universiteti, sibrZnismetyvelebis fakulteti ewodeboda. es
rasac dRes, odiozurobis azriT, sofistikas uwodeben. pirvel viTareba pirvel rigSi imaze miuTiTebs, rom sibrZnesa da
rigSi, sofistebis xelSi dairRva sibrZniseuli codnis rao- filosofias Soris bevri saerToa. amis mizezi ki isaa, rom
bis gaazreba. rogorc iTqva, heraklitesTan sibrZned iTvle- rogorc sibrZne, ise filosofia adamianis cxovrebazea orien-
boda ara nebismieri wvrilmanis codna, aramed mxolod is, rac tirebuli. orive maTgani mZlavrad iWreba cxovrebis raobis
zogadi, aucilebeli da arsebiTia adamianisa da mTeli si- gaazrebaSi da marTvaSi. orives sazrunavi sawuTros sworad
namdvilisaTvis. sofistebTan sibrZned gamocxadda adamianis gaazreba, dagegmva da gavlaa. miuxedavad amisa, filosofiisa da
mier nebismieri azris (imis miuxedavad, TavisTavad igi mcdar- sibrZnis sruli gaigiveba mainc ar SeiZleba. filosofia
ia Tu WeSmariti) dasabuTebis unari. e.i. mizani dasabuTebaa. cxovrebis Teoriuli gaazrebaa. es imas niSnavs, rom filoso-
mizani ki amarTlebs saSualebas. nikolo makiavelis es de- fia sibrZnis mxolod Teoriuli gaazrebaa. sibrZne, Ziri-
buleba sofistebis xelSi praqtikulad ukve ZalaSia. das- Tadad, cxovrebis praqtikuli saxelmZRvaneloa. sibrZne sazr-
abuTeba ki mokamaTe mxaris darwmunebas niSnavs. da roca doobs filosofiiT, magram sibrZne masze ufro metia imis
praqtikul cxovrebaSi, dasabuTeba-darwmunebis procesSi praq- gamo, rom filosofia filosofiuri codnaa, sibrZne marto
tikuli interesebi blomad SeiWrebian, maSin sofisti, mokama- codna araa. mas Tan erTvis praqtikuli arCevani, gadawyvetile-
Tis darwmunebis mizniT, farulad Tavidan icilebs dasabuTe- bebi, saqmeebi.……
ba-darwmunebisaTvis logikisa da zneobis normebiT xelmZR-
vanelobas da miznis misaRwevad, SefarviT, viTom logikuri,
sinamdvileSi (ZiriTadad formaluri logikis igiveobis kano- 5. sibrZnis praqtikuloba. sofistebis moRvaweobaSi,
nis darRveviT) alogikuri azrovnebiTi konstruqciebi Seaqvs. miuxedavad logikisa da zneobis normebidan gamiznulad gada-
amaSi gamoixateba sityvieri ekvilibristika, romlis ZaliTac xvevebisa, sibrZnis aucilebel niSnad mainc gamoikveTa misi
SeuZlia mokamaTes dausabuTos, rom mas rqebi aqvs, vinaidan praqtikuli buneba. sibrZne, cxadia, eyrdnoba adamianis Teor-
sofisturi xerxebiT, rac ar daukargavs, aqvs. rqebi ar daukar- iul azrovnebas, garkveul codnas, magram misi arseba mis praq-
gavs, e.i. rqebi aqvs. tikulobaSi unda veZioT. sibrZne aris adamianis cxovrebis
antikuri periodidan moyolebuli, dRemde mudam SeimC- praqtikuli iaraRi. adamianis sibrZne mJRavndeba mis irgvliv,
neva filosofiisa da sibrZnis erTimeorisgan moucileblo- _ garemoSi, droSi, sivrceSi, misTvis saWiro da SesaZlebeli
bis warmodgena. istoriulad, sibrZnisa da filosofiis gaigive- miznis dasaxvaSi da misi miRwevis SesaZleblobaSi. adamianis
bis mcdelobebi ufro meti iyo, vidre maTi gansxvavebisa. sibrZne mJRavndeba mis SesaZleblobaSi sworad gaTvalos
netar avgustines aqvs aseTi fraza _ `brZenkacebi, anu filoso- sakuTari unarebi, SesaZleblobebi, amasTanave sworad gaerkves

364 365
sakuTar interesebSi, yovelnairad sworad ganWvritos is garemo, anma misi erTaderTi sicocxle ras da rogor miuZRvnas, risTvis
romelSic mouwevs miznis dasaxva da realuri faqtorebis da rogor daxarjos. yvela adamianuri niWi miznebis, daniS-
gaTvaliswinebiT, misi ganxorcieleba. adamiani teleologiuri nulebis mixedviT cxovrebis niWis nawilebia da mis mTlianobas
arsebaa. mTeli misi cxovreba garkveuli miznebis wyebaa. misi qmnis. amitom Tu adamians SeuZlia garemos, droisa da sivrcis
bedniereba Tu mwuxareba mis miznebTanaa dakavSirebuli. rac gaTvaliswinebiT, swori miznebis dasaxva da aRsruleba, da Tu
ufro bevri da maRali rangis miznebiT itvirTeba adamiani, misi es qmedebebi, saboloo jamSi, warmatebulad jdeba mis
miT ufro, Tumca mZime, magram mainc sasiamovnoa misTvis es mTlian cxovrebaSi ise, rom amiT konfliqtSi ar modis gare
tvirTi, miT metad ganicdis sakuTar Rirsebas da amiT ufro sinamdvilesTan (igulisxmeba buneba, sazogadoeba, sxva kerZo
bednieria. xolo rac ufro mcire da dabali rangis miznebi- adamianebi), igi amiT Tavis sibrZnes avlens. es mis praqtikul
Taa adamiani dakavebuli, miT ufro ukmayofiloa Tavisi cx- cxovrebaSi gamoixateba. igi amiT praqtikulad brZenia. sibrZ-
ovrebiT. kidev ufro autanelia saerTod umiznod cxovreba. nis kriteriumi _ zneobis normebis darRvevis gareSe ganxor-
adamianis TviTmkvleloba xSirad cxovrebis umiznobasTanaa cielebuli cxovrebis praqtikuli warmatebulobis xarisxia.
dakavSirebuli. miznis arqona cxovrebis sazrisis dakargvas Tu adamianis mier ganxorcielebuli praqtikuli qmedeba ar
iwvevs. aqedan ki TviTmkvlelobamde erTi nabijiRaa darCeni- ewinaaRmdegeba zneobis normebs, ar upirispirdeba sxvebis
li. amitom, rogoric nakiTxi, ganaTlebuli da mcodnec unda cxovrebas da misi ganxorcielebis ufro ukeTesi varianti
iyos adamiani, igi brZenad ver CaiTvleba, Tu ar SeuZlia (an ver daiZebna, Tu misma aseTma qmedebam, rogorc misi, ise sxvebis
cudad SeuZlia) SearCios miznebi, sworad dasaxos da ganaxor- cxovrebis Tundac odnavi gaumjobeseba gamoiwvia, maSin misi
cielos isini. aseT pirobebSi igi, ukeTes SemTxvevaSi, mxolod qmedeba, Tundac igi ar eyrdnobodes wignebSi dagrovil trad-
meocnebe adamiani iqneba. sibrZne araa romelime konkretuli iciul codnas, gadiodes logikurobis, samarTlis da sarwmu-
saqmis keTebis niWi. niWi aris adamianis iseTi konkretuli noebis miRebuli normebidan (am TvalsazrisiT, arc aluda
unari, romelic SesaZleblobas aZlevs mas mis winaSe mdgomi qeTelauris saqcieli iyo uzado), brZnuli qmedebis saxes
raime konkretuli amocana droulad da warmatebiT Seasru- iRebs. xSir SemTxvevaSi, adamianTa aseTi qmedebebi, maTi dau-
los. mTeli cxovreba adamianisaTvis aseTi konkretuli morCilebloba arsebuli normebisadmi, sazogadoebis mxridan
amocanebis organuli mTlianobaa. aq adamians mxolod erTi iwvevs gakicxvas, dasjas da mokveTasac ki, magram es ar auqmebs
konkretuli saqmis keTebis unari ar yofnis. aq sakeTebelia maT qmedebaSi sibrZnis arsebobas. cxovreba, pirvel rigSi,
mTeli cxovreba. sibrZne adamianis praqtikul cxovrebiseul praqtikuli sferoa da mas sWirdeba praqtikuli midgoma, prin-
nabijebSi vlindeba. sibrZne aris adamianis niWi, romelic ci piT – rogor ajobebs? cxadia praqtikulobaSi ar unda
vlindeba azrovnebis, arCevanis, gadawyvetilebebis da praq- vigulisxmoT sixarbe, momxveWeloba, merkantiluroba.
tikuli qmedebebis mTlianobaSi da romelic mimarTulia
cxovrebis praqtikul marTvaze. SeiZleba pirovneba sakuTar
cxovrebas warmarTavdes brZnulad. SeiZleba mas Cabarebuli 6. sibrZnis relatiuroba. adamianuri sibrZne
hqondes adamianTa jgufis, organizaciis, an mTeli qveynis yovelTvis relatiuria. amiT igi gansxvavdeba RvTaebrivi
cxovrebis marTva da adamianis am yvelafersac, warmarTavdes sibrZnisagan. RvTaebrivi uzenaesi sibrZnea, romelic dasrule-
brZnulad. amitom brZenad SeiZleba mogvevlinos rogorc rigiTi buli, srulyofili xasiaTisaa da amdenad absoluturia. ad-
moqalaqe, ise qveynis mmarTveli. sibrZne aris imis niWi, adami- amianuri sibrZne, rogor maRal xarisxSic unda iyos igi war-

366 367
modgenili, absoluturobis doneze ver iqneba ganxiluli. misTvis am naklovanebis dasaZlevad cvalebadoba aucilebe-
sibrZne adamianis erT-erTi arsebiTi niSania. amis mizezi lia. da bolos, sibrZnis absoluturoba da relatiuroba maT
bunebriv miswrafebaSia, yvelafers miaRwios rac SeiZleba simartivesa da struqturulobaSi gamoixateba. RvTaebrivi
naklebi danaxarjebiT (igulisxmeba naklebi dro, riskebis sibrZne absoluturia imitom, rom martivia. misi simartive
nakleboba, naklebi materialuri da sulieri danaxarjebi da misi siwmindea. xolo misi siwminde imaSi gamoixateba, rom igi
sxva) da metis miRwevebiT. amasTanave, adamianisaTvis mudam erTgvarovania, ar Seicavs araviTar gansxvavebulobas. mis gan-
Tanmdevi Tvisebaa – ukmayofilebis gancda, rac SedegTan Se- sxvavebul nawilebad dayofa SeuZlebelia aseTi gansxvavebu-
darebiT survilis metobiTaa gamowveuli, magram adamianis lobis uqonlobis gamo. adamianuri sibrZne rTulia, struqtu-
sibrZnis arsebiTi ganmsazRvrelia misi SedarebiToba da raRac ruli agebulebisaa. igi Seicavs erTimeorisgan gansxvavebul
gamokveTili pirobebis mier misi gansazRvruloba. absolu- mravalgvar elements. maT Soris, igi Seicavs rogorc sakuTriv
turi (absoluti) RmerTia. igi aseTia ara viRacasTan, an raRa- brZnul elementebs, ise briyvuls. adamianuri sibrZne, maTi
casTan SedarebiT, aramed TavisTavad. amasTanave, igi aseTia erTianobaa. es iwvevs imas, rom Tu RmerTi mudam brZenia,
raRac pirobebis arsebobis gamo ki ara, aramed upirobod, mas adamiani garkveul momentSi SeiZleba brZenis saxiT mogvev-
araviTari ganmsazRvreli piroba (Zala) ar gaaCnia. anu abso- linos, xolo meore SemTxvevaSi _ briyvisa. cxadia, misTvis
luturia is, rac TavisTavadia da yovelgvari Sedarebis miRma mizania sibrZnis gziT siaruli, magram misi sasrulobis gamo
dgas. RvTaebriv sibrZnes arc raime ganmsazRvreli piroba mas `SeuZlia~ Secdomebis, cdunebebis daSveba, rac aacilebs
upirispirdeba da arc raimesTan SedarebiT dgoma uxdeba. am brZnuli gziT svlas. aqedan gamomdinare, ar SeiZleba vasabu-
gagebiT RmerTis sibrZne absoluturia, iseve rogorc absolu- ToT, TiTqos erTni mxolod brZenni arian, xolo meoreni
turia RvTaebrivi WeSmariteba. adamianuri sibrZnis relati- briyvni. ufro swori iqneba, Tu vifiqrebT, rom erTi da igive
uroba mJRavndeba imaSi, rom misi qmedebebis sibrZne garkveu- adamiani garkveul momentSi sibrZnes iCendes, xolo meore
li pirobiTaa gansazRvruli. igi aseTia mocemul pirobebSi. SemTxvevaSi sibriyves. amitom adamianSi relatiuria (far-
sxva pirobebSi igi SeiZleba brZnuli aRar yofiliyo. amasTanave, dobiTia) rogorc sibrZne, ise sibriyve. adamianis cxovreba
adamianis cxovrebiseuli nabijebi brZnulia sxva nabijebTan rTuli da grZeli gzaa, sadac mas elodeba aTasnairi gamocda,
SedarebiT. Sedareba gveubneba – `brmaTa Soris calTvalio cduneba, riski, gambedaoba, tanjva, sixaruli da a.S. misi mizania
ars pirveli sardalio~. anu briyvuli cxovrebiseuli nabijebis es gza ise ganvlos, rom mis mier gadadgmuli cxovrebiseuli
gverdiT, pirovnebis garkveuli nabiji brZnuli Cans, magram es nabijebidan rac SeiZleba meti iyos brZnuli nabijebi, xolo
ar niSnavs mis srulyofilebas. SesaZlebelia, masze aSkarad briyvuli _ naklebi. adamianis mTliani cxovrebiseuli por-
brZnuli nabijebis gverdiT igi ise gafermkrTaldes, rom treti mis mier ganxorcielebuli brZnuli da briyvuli nabije-
briyvulobis niSniT warmosdges. aqedan is gamomdinareobs, biT iZerweba.
rom absoluturobisa da relatiurobis Sesabamisad, RvTae-
brivi da adamianuri sibrZnis kidev erTi arsebiTi ganmasx-
vavebeli niSani _ esaa ucvleloba da cvalebadoba. is rac 7. sibrZne da WeSmariteba. istoriulad moxda ise,
absoluturia, _ unakloa, dasrulebulia, srulyofilia. amit- rom filosofiis ganviTarebis garkveul etapze sibrZnis Te-
om igi ucvlelia, mdgradia. amis sapirispirod, rac relati- miT dainteresebam filosofiaSi ukana planze gadainacvla
uria, _ naklovania, dausrulebelia, arasrulyofilia, amitom da CrdilSi moeqca. mis nacvlad, wina planze aRmoCnda WeS-

368 369
maritebis problemis kvleva. axali drois filosofiaSi Se- dapirispireba sxvadasxva movlenebia!), mTlianad adamianis
mecnebisa da WeSmaritebis problema filosofiuri azrovneb- praqtikul sferoSi Tavsdeba. cxadia, Teoriuli moRvaweobiT
is centrad iqca. udaoa, WeSmaritebis kvleva filosofiuri dadgenili WeSmaritebis gamoyeneba swored praqtikul sfero-
moRvaweobis aucilebel amocanad unda CaiTvalos Tundac Si xdeba, magram praqtikaSi WeSmaritebiT xelmZRvaneloba, up-
imitom, rom sibrZne WeSmaritebiT xelmZRvanelobas gulisx- irobod ar niSnavs brZnulad moqmedebas. arc brZnuli mo-
mobs. magram adamianis praqtikul cxovrebaSi, rac misi uSua- qmedeba niSnavs aucileblad WeSmaritebis gziT svlas.
lo mizania, TviT WeSmaritebasac ekargeba azri, Tu misi brZnu- WeSmaritebas adamiani Seyavs aucileblobis sferoSi.
lad aTviseba ar xdeba. WeSmariteba adamianze aucileblobis ZaliT zemoqmedebs. mc-
WeSmariteba cxovrebis aucilebeli elementia, magram darobasac SeuZlia adamianze aseTive ZaliT zemoqmedeba, ma-
ara sakmarisi. cxovrebis mxolod WeSmaritebaSi gaformeba gram mxolod im SemTxvevaSi, Tu adamiani cdeba da obieqturad
amouwuravis amowurvis warumatebeli mcdelobaa. amaze kantma mcdar azrs subieqturad WeSmaritad miiCnevs. kargad gacno-
energiulad miuTiTa, roca dauSva TavisTavadi nivTis _ arse- bierebul mcdarobas maiZulebeli ZaliT adamianze zemoqmedeba
boba, uaryo misi WeSmaritebaSi gamoxatvis SesaZlebloba da ar SeuZlia. es niSnavs, rom aucileblobiT mtkicebis an uary-
masze msjeloba rwmenas daayrdno anu goniT xedvas zRvari ofis Zala mxolod WeSmaritebas aqvs. mcdarobasac aqvs Tavi-
daudo da mis gverdiT adgili dauTmo rwmeniT xedvas da Tu si aucilebloba, magram igi aucileblobaa mxolod misTvis,
mainc davuSvebT mTliani cxovrebis WeSmaritebaSi gaformeb- vinc uneburad cdeba. amitom esaa subieqturi aucilebloba.
is SesaZleblobas, maSin cxovreba mTlianad mecnierebis Car- WeSmaritebis aucileblobis Zala yvelasadmia mimarTuli, am-
CoebSi eqceva da aq sakiTxavia – aseT cxovrebas adamiani- itom igi sayovelTaoa da obieqturi. azri, romelic erTjera-
saTvis eqneboda raime xibli da gamarTleba? eqneboda aseT di movlenebis amsaxvelia, ver iqceva praqtikul cxovrebaSi
cxovrebas adamianuri saxe? – cxadia, ara! Tundac imitom, rom saxelmZRvanelo princi pad. amitom WeSmaritebaSi aisaxebian
WeSmaritebidan danaxuli cxovreba neitraluri (obieqturi) ganmeorebadi movlenebi da saganTa gvaris zogadobebi. aqedan
unda iyos adamianis subieqturi gancdebis mimarT. cxovrebaSi vRebulobT WeSmaritebis zogadobas.
adamians aucileblad sWirdeba WeSmariteba, magram misTvis aucileblobisa da zogadobis (sayovelTaobis) meSveo-
kidev ufro mniSvnelovania cxovrebis emociuri gancda. es ki biT WeSmariteba warmoadgens sinamdvilis mastandartirebel
SeuZlebelia cxovrebiseuli sibrZnis gareSe. swored sibrZnea saSualebas. is sinamdvilis gansakuTrebuli sulieri yalibi,
cxovrebaSi emociuri gancdebis gamformebeli, momwesrigebe- matricaa. Cveni grZnobadi xedvis winaSe sinamdvile gadaS-
li da warmmarTveli sulieri Zala. sibrZneSi ikveTeba cx- lilia rogorc mudmiv moZraoba-cvalebadobis procesSi myo-
ovrebiseuli moulodnelobani, riski, teleologiuroba, ganu- fi realoba. mgrZnobelobisaTvis esaa gansxvavebulTa samya-
meorebloba da originaloba. sibrZneSi ikveTeba adamianis ro. imisaTvis, rom aseTma samyarom gonebis winaSe qaosis saxe
Tavisufleba. sibrZneSi ikveTeba cxovrebis xibli, mimzid- ar miiRos, saWiroa misi ise mowesrigeba, rom goniT CarCoebSi
veloba da adamianuroba. moeqces. amisaTvis goneba masSi eZebs iseT elementebs, rom-
sibrZnesa da WeSmaritebas Soris saerToa is, rom orive lebic samyaros momwesrigebel funqcias itvirTeben. Semecne-
sulieri movlenaa. magram WeSmariteba adamianis Teoriuli ba princi pulad iqaa SesaZlebeli, sadac aseTi elementebis
moRvaweobis Sedegia, xolo sibrZne, imis miuxedavad, rom igi ar daZebnis SesaZleblobaa. maTi saSualebiT adamianma qaosSi
upirispirdeba adamianis Teoriul moRvaweobas (gansxvaveba da wesrigi unda aRmoaCinos. aseTi ram SeuZlebeli iqneboda, Tu

370 371
goneba moZraobebis siRrmeSi uZraobas ver dainaxavda, cvale- aluri sinamdvile, aucileblobisa da zogadobis garda, savsea
badobaSi ucvlels, warmavlobaSi waruvals, erTeulSi zogads, aTasgvari SemTxveviTobebiTa da calkeulobebiT, romlebic
gansxvavebulobaSi igiveobrivs. realuri sinamdvilisaTvis veraviTar WeSmaritebiT dadgenil normebSi ver Tavsdebian.
es fundamenturi momentebi _ momwesrigebeli da kanonzom- aucileblobisa da zogadobis codna Tu momavlis xedvis da
ierebis mimcemia. isini sinamdvilis realuri myari standart- misgan gamomdinare imedis molodinis safuZvelia, SemTxvevi-
ebia, Taviseburi konstantebia. WeSmaritebas yovelTvis maTi Toba da calkeuloba SeuZlebels xdis momavlis gamWvirval-
gamoxatva ekisreba. amitom WeSmariteba realuri sinamdvilis ed xedvas da amiT moulodnelobebs da imedis arqonas udebs
azrobrivi standartia. mecnierebis mier dadgenili yoveli safuZvels. maTi arsebobis gamo cxovreba aRsavsea aTasgvari
kanoni, romelic azrSi WeSmaritebis statuss iZens, sinamdvi- xifaTebiTa da riskebiT. cxovreba riskebis sferoa. adamiani
lis Taviseburi standartia. es ukanasknelia Tundac maTema- rom mxolod WeSmaritebas eyrdnobodes da realuri sinamdvi-
tikis martivi movlena – gamravlebis tabula. am standarteb- lec WeSmaritebasTan adekvaturi iyos, igi ar gadaeyreboda
Si moqceuli gvaris saxeobebi icvlebian, magram TviTon gvari araviTar xifaTs, ar mouwevda raime riskis gaweva, ar aRmoCnde-
ucvleli rCeba. amitom gvaric garkveuli standartia. aqedan boda moulodnelobis winaSe. WeSmaritebiT yvelaferi winaswar
gamomdinare, WeSmariteba gvayenebs rogorc aucileblobis, ise gaTvlili da gaTvaliswinebuli iqneboda. magram aseTi cx-
sayovelTaobis standartebis winaSe. anu, igi adamians garkveu- ovreba sruliad rutinul xasiaTs miiRebda, xolo masSi mcx-
li CarCoebiT SezRudulobaSi aqcevs. amiT WeSmariteba Tavi- ovrebi adamiani – ti piur rutiniorad iqceoda.
si aucileblobiTa da sayovelTaobiT, aqedan _ misi stan- WeSmaritebas adamiani Seyavs ualternativobis sfero-
dartulobiT upirispirdeba adamianis jerarsrul yofierebas Si, rac WeSmaritebis erTaderTobiT aris gamowveuli. aq ibadeba
– mis Tavisuflebas. Tavisufleba msgavsi SezRudulobis mox- kiTxva, _ niSnavs Tu ara WeSmaritebis ualternativoba cx-
snaa. viTarebis paradoqsuloba imaSi gamoixateba, rom, erTis ovrebis ualternativobas? pasuxi aSkaraa – cxadia, ara! cx-
mxriv, Tu WeSmariteba upirispirdeba adamianis Tavisuflebas, ovrebis ualternativoba adamianis Tavisuflebis da TviT
meores mxriv, adamianis Tavisufleba principulad SeuZlebe- cxovrebis gauqmebaa, magram cxovrebis alternatiuloba mWidro
lia WeSmaritebis gareSe. es imaze miuTiTebs, rom namdvili kavSirSia WeSmaritebis ualternativobasTan. maTi kavSiri-
adamianuri yofierebis, anu Tavisuflebis miRwevisaTvis WeS- saTvis saWiroa WeSmaritebisa da sibrZnis harmoniuli kavSi-
mariteba (codna) aucilebel momentad unda CaiTvalos, magram ri. faqtiurad, esaa is, rasac filosofiaSi aucileblobisa da
ara sakmarisad. saWiroa mas daerTos iseTi faqtorebi, rom- Tavisuflebis urTierTobis problemas uwodeben. mocemul
lebic adamianis cxovrebas sibrZneSi gadaiyvans. SemTxvevaSi, es problema WeSmaritebisa da sibrZnis urTier-
adamianisaTvis erT-erTi mTavari sulieri Zalaa imedi. Tobis formiT warmosdgeba. WeSmariteba Tu aucileblobis
imedi yovelTvis momavalTanaa dakavSirebuli. amasTanave, ad- formaa, sibrZne Tavisuflebis samyaroa.
amiani teleologiuri arsebaa. miznebis dasaxva da misiT rogorc sibrZne, ise WeSmariteba dakavSirebulia cod-
cxovreba – momavliT cxovrebaa. momavlis Wvreta ki SeuZle- nasTan. Tumca codnisadmi maTi mimarTeba sxvadasxvanairia.
belia gonebis SemecnebiTi moRvaweobisa da WeSmaritebis wv- WeSmariteba azris niSania. WeSmaritebaSi azri sayovelTao-
domis gareSe. WeSmaritebaSi dafiqsirebuli aucileblobebi- bisa da aucileblobis, anu obieqturobis niSans iZens. Semec-
sa da sayovelTaobis saSualebebiT ganxorcielebuli gaTv- nebaSi elementis saxiT sibrZnec Seicavs azrs. amitom si-
lebiT SesaZlebelia momavlis gonebrivi Wvreta. magram re- brZnec azris niSania. arsebobs gamoTqma `brZnuli azri~.

372 373
qarTul enaze gamocemulia wigni saTauriT `brZnuli azreb- gram igi aSkarad ar kmara momavlis realuri ganWvretisaTvis.
is samyaroSi~ (1967 w). magram azri sibrZnis niSans iZens ara praqtikuli moqmedebisaTvis bevri saWiro informaciis mima-
SemecnebaSi, aramed praqtikul saqmianobaSi misi amoqmedebis rT WeSmariteba dums. aseT pirobebSi adamianma ra qnas, riTi
gziT. amis Taobaze ityvis SoTa rusTaveli `ara viqm, codna ixelmZRvanelos, riTi unda Seavsos is nakli, rasac proble-
ras margebs filosofosTa brZnobisa~-o. anu, erTis mxriv, Tu mis gadawyvetaSi WeSmaritebis `uZlureba~ qmnis? aseT SemTx-
imazea miTiTeba, rom sibrZnis arsi ufro adamianis praqtikul vevaSi adamiani damajereblobis sayrdens sxvadasxva sulieri
qmedebaSi unda veZioT, meore mxriv, aseTi qmedebebi aucile- Zalebis erTianobaSi poulobs. esaa: alRo, varaudi, intuicia,
blobiT gulisxmobs garkveul codnaze dayrdnobas. uazro- dakvirveba, gamocdileba, nebisyofa, riskianoba.
bisa da uvicobis pirobebSi gamoricxulia raime sibrZne. cxovreba adamianisagan moiTxovs momavlis imedian xe-
arc WeSmaritebaa da arc sibrZnea nebismieri azris dvas. aRmoCnda, rom adamiani aseT xedvas sxvadasxva `TvaliT~
niSani. WeSmariteba Tu SemecnebiTi unarebiT dadgenili azris axorcielebs. maTgan erTia WeSmariteba. igi dasabuTebas dayrd-
niSania, sibrZne aris iseTi azris niSani, romelic praqtiku- nobili xedvaa. amitom igi dasabuTebiT mopovebuli damajere-
li saqmianobis Sedegad sibrZnis Semadgenel aucilebel blobis garantiaa. magram, Turme risi danaxvac aris saWiro,
elementad iqceva. sibrZne ki iseTi movlenaa, romelmac Tavis WeSmaritebas yvela maTganze informaciis mowodeba ar Seu-
elementad SeiZleba aqcios ara mxolod WeSmariti azri. Zlia. igi yvelgan imis danaxvas cdilobs, rac zogadia, auci-
adamiani sasruli arsebaa. sasrulia misi SemecnebiTi lebelia, ganmeorebadia. WeSmariteba sagnebis abstraqtuli
unarebis SesaZleblobanic. es niSnavs, rom adamians ar Seu- xedvaa, magram sagnebisa da movlenebisaTvis es mxolod ConCx-
Zlia yvelafris Semecneba da WeSmaritebaSi gamoxatva. ia, zogadi sqemaa. adamians realur cxovrebaSi saqme aqvs re-
amasTanave, adamianis mier dadgenili nebismieri WeSmariteba alur, SemTxveviTobebiT, konkretulobiT, ganumeoreblobiT
TiTqmis arasodesaa srulyofili. is, rom orjer ori oTxia, am xorcSesxmul sagnebTan. praqtikuli cxovreba adamianisagan
WeSmaritebis srulyofilebis mimarTac gamoiTqmis garkveuli swored aseTi sinamdvilis danaxvas da misi xedvisadmi ndobis
eWvi. e.i. nebismier ukve dadgenil WeSmaritebebs mudam sWird- damajereblobas moiTxovs. aseTi damjereblobis garantias
ebaT kritikuli Semowmeba, Sesworeba, dazusteba. es usasrulo adamiani CamoTvlili unarebis mTlianobaSi poulobs. aq ar
procesia. praqtikul cxovrebaSi ki adamiani konkretul dro- arsebobs mecnieruli argumentebi, dasabuTebebi. maT adgils
Si realurad dgas konkretuli problemis gadaWris winaSe. adamianis praqtikuli gamocdileba da dakvirveba ikavebs, romel-
mocemuli problema Seicavs iseT momentebs, romelTa gadaw- Ta niadagze Cndeba adamianis rwmeniTi, anu damajereblobiTi
yvetaSic garkveul daxmarebas gauwevs adamianTa xelT arsebu- xedvis unari. esaa is xedva romelic sibrZnis safuZvels
li ukve dadgenili WeSmaritebebi; magram mocemuli problema warmoadgens.
savsea iseTi momentebiTac, romlis Sesaxeb adamiani ar flobs pirovnebaSi aRniSnuli unarebis gamomuSaveba-Camoyal-
araviTar WeSmaritebas. es maSin, roca realuri cxovreba aiZu- ibeba xangrZlivi procesia. amitomaa, rom sibrZne yovelTvis
lebs adamians dauyovnebliv gadawyvitos mis winaSe mdgomi dakavSirebulia xandazmulobasTan. bavSvis ama Tu im sferoSi
konkretuli problema. igi valdebulia gadadgas praqtikuli niWiereba SesaZlebelia, magram SeuZlebelia misi sibrZne.
nabiji, amisaTvis mas sWirdeba imis damajerebloba, rom mis RmerTis, rogorc absoluturi sibrZnis, xatmwerebis mier TeTr
mier miRebuli gadawyvetileba ufskrulisaken ar waiyvans. wverSi gamoxatva, siwmindesTan erTad, mis xandazmulobazec
amis Taobaze WeSmaritebam garkveuli informacia miawoda, ma- miuTiTebs. adamianis praqtikul moRvaweobaSi WeSmaritebis

374 375
ukmarisoba imas niSnavs, rom usasrulo samyaroSi WeSmariteb- obieqturi xedva (WeSmariteba) adamianisaTvis TviTmizani ki
is sasrulobis gamo adamians ar SeuZlia uari Tqvas sakuTar araa, igi mxolod saSualebaa imisaTvis rom pirovnebam Tavisi
da sxvaTa praqtikul gamocdilebasa da dakvirvebebze gaCe- subieqturi cxovreba ganaxorcielos, es ki subieqturi xedvis
nil alRoze, varaudze. amitom adamianuri sibrZne momentis pirobebSia SesaZlebeli. aseTi xedvis poziciidan pirovneba
saxiT Seicavs rogorc mecnierul codnas – WeSmaritebas, ise SefasebiT aqtSi adgens rogoria sagani misTvis – kargi Tu
aRniSnul unarebze dayrdnobil rwmeniT xedvas. cudi. es gamoricxavs adamianis indiferentobas ara marto
WeSmaritebaSi Rirebulebis sakiTxi saerTod ar dgeba. calkeuli movlenebis mimarT, aramed saerTod cxovrebis mima-
igi ganyenebuli obieqturi xedvaa. adamianur sibrZneSi ikveT- rT. Tavis mxriv indiferentoba gamoricxavs sibrZnis Sesa-
eba realur sinamdvilesTan adamianis subieqturi (emociuri) Zleblobas, sibrZne cxovrebisaTvis aqtiuri poziciaa. in-
damokidebuleba. esaa SefasebiTi aqti, romelSic ibadeba ad- diferentoba cxovrebis mimarT iseTi gulgrilobaa rom-
amianuri Rirebulebani. es qmnis adamianis cxovrebis realur lisTvisac sibrZnec da sibriyvec Tanabar mniSvnelobas iZens.
qsovils. mxolod obieqturi Semecneba (WeSmariteba) ver iqce- cxovrebis mTavari wyaro imedi anu sasoebaa. imedis anu sasoe-
va subieqturi cxovrebis saxelmZRvanelo instrumentad. mas- bis dakargva sasowarkveTaSi Cavardnaa. gavixsenoT `vefxistyaos-
Tan erTad saWiroa sakuTriv subieqturi xedvac. adamianis nidan~ tarielis Sepasuxeba avTandilTan – `brZeni vin brZe-
sibrZne mis mier cxovrebis rogorc obieqtur (WeSmaritebaze) ni ra brZeni! xeli viTa iqms brZnobasa~-o. mijnuris dakargvis
ise subieqtur (varaudze, alRoze, intuiciaze, gamocdilebaze) gamo tarieli sasowarkveTaSia. igi yvelafris mimarT kargavs
faqtorebze dayrdnobas moiTxovs. interess. sicocxlis survilic ekargeba da aq misTvis sibrZ-
nis Sexseneba absurdulad miaCnia. marTalicaa, sibrZne sic-
ocxleze Seyvarebulis da cxovrebisaTvis SemarTuli adami-
8. sibrZne, Sefaseba, arCevani, Tavisufleba, pa- anis saqmea. sibrZne maRal da aqtiur gonierebas moiTxovs,
suxismgebloba. praqtikul cxovrebaSi adamians saqme aqvs sasowarkveTili da xelad qceuli adamianis goneba ki dabin-
mraval saganTan da movlenasTan. igulisxmeba rogorc mate- dulia.
rialuri, aseve sulieri movlenebi _ azrebis, ideebis, Tval- SefasebiT aqtSi adamiani adgens misTvis kargsa da
sazrisebis saxiT. mas daerTvis religiuri, politikuri, msof- misaReb obieqts, romliTac unda gaamdidros da gaaZlieros
lmxedveluri Sexedulebebi da a.S. maTi simravle maT gansx- sakuTari cxovreba. aseve adgens misTvis cudsa da miuRebel
vavebulobaze, xSir SemTxvevaSi maT radikalur dapirispireba- obieqtebs da cdilobs maT aeridos. amitom sibrZne SeuZlebe-
ze metyvelebs. pirovnebis gansakuTrebuloba da unikumoba lia adamianis mier SefasebiTi aqtis gareSe. Sefaseba imis
moiTxovs sagnebisa da movlenebis simravlidan airCios mis- saqmea vinc ZiebaSia. maZieblad yofna cxovrebis moTxovnile-
Tvis misaRebi mravalTa Soris romelime erTi da praqtikul baa. vin ZiebaSi ara misi sibrZne gamoricxulia, vinaidan si-
cxovrebaSi misiT icxovros, misiT ixelmZRvanelos. swori brZne ZiebaSi orientirebis saSualebaa. Sefaseba araa TavisTavad
arCevani Sefasebis niadagze keTdeba. adamianisaTvis sagnebisa sibrZne. sibrZne adamianis arc erTi calke aRebuli saqmiano-
da movlenebis obieqtur (SemecnebiTi) da subieqturi (Sefase- ba araa. sibrZne am saqmianobebSi mJRavndeba. calke wminda
biTi) xedvebi erTimeores mimarT miznisa da saSualebis urT- saxiT sibrZne ar arsebobs. sibrZne vlindeba SefasebaSi. ami-
ierTobaSi Tavsdebian. obieqturi xedva (Semecneba) saSuale- tom SeuZlebelia pirovnebam movlenebi sworad ver Seafasos
baa subieqturi xedvis (Sefaseba) rogorc miznis mimarT. e.i. da Sedegad brZnuli gadawyvetileba ver miiRos. e.i. sworad,

376 377
kargad Sefasebis unari sibrZnis aucilebeli niSania. Zleblobis aucilebeli pirobaa. TavisuflebasTan yovelTvis
adamianis rogorc SemecnebiTi ise SefasebiTi moR- dakavSirebulia misi aucileblobasTan mimarTebis sakiTxi.
vaweoba misi sulier-Teoriuli moRvaweobaa. Teoria praqti- kosmiurad adamiani ganTavsebulia aucileblobis samyaroSi.
kas unda daukavSirdes da masSi naxos ganxorcieleba. amis- kiTxvaze – adamiani mTlianad da savsebiT unda daemorCilos
aTvis saWiroa maTi damakavSirebeli rgoli. aseTia arCevani mis win aRmarTul aucileblobebs, sruliad unda gaemijnos
da gadawyvetilebis miRebis unari. SeiZleba iTqvas rom si- maT, Tu unda moinaxos amaTgan gansxvavebuli mesame gza, –
brZnis yvelaze koncentrirebulad gamovlena xdeba arCevanSi vRebulobT adamianis monad, TviTnebad, an Tavisufal arsebad
da gadawyvetilebis miRebaSi. es imaze miuTiTebs rom sibrZne gaformebis gzebs. mona isaa, vinc arafers irCevs, igi mTlianad
Zlier fsiqologiur da nebelobiT Zalebs eyrdnoba. SeiZle- emorCileba mis winaSe mdgom, misTvis ucxo, obieqtur aucile-
ba adamiani flobdes sibrZnisaTvis saWiro yvela Zlier sulier blobebs. amitom igi aRarc pasuxismgebelia Tavisi qcevis
Zalebs, magram Tu mas ar aRmoaCndeba Sesatyvisi fsiqologiuri Sedegze. TviTneba zurgs Seaqcevs misTvis ucxo, obieqtur
da nebelobiTi Zalebi, Tu igi gaubedavi, meryevi, susti nebisy- aucileblobebs sakuTari nebiT (amitomaa igi TviTneba!) da
ofis mqone pirovneba iqneba, es misi sisustea da ara sibrZniT akeTebs arCevans. misi arCevani mTlianad misi subieqturi
gamoxatuli misi Zliereba. motivebiT, anu subieqturi aucileblobiT aris gansazRvruli
sinamdvilis gaadamianurebis procesSi adamians uxdeba da mainc, arCevanis Sedegze araviTar pasuxismgeblobas ar
arCevnebis gakeTeba. ra mimarTulebiT unda waiyvanos da ra kisrulobs. am tipis arCevani sibrZnis ki ara, TavkerZobisa da
saxe unda misces gaadamianurebul garemos, roca igi mraval borotebis safuZvelia. Tavisufali pirovneba ki obieqturi
variants Soris romelime erTs aZlevs upiratesobas. es misi aucileblobisa da sakuTari nebis (subieqturi aucileblo-
arCevania. arCevanis obieqti sxvadasxva ramaa. aris arCevani bis) Tanafardobaze dayrdnobiT akeTebs arCevans ise, rom
romelic dakavSirebulia iseT wvrilman da droebiT sagnebT- pasuxismgebelia Tavisi arCevaniT gansazRvrul qmedebaze. es
an, romelsac raime princi puli gavlenis moxdena ar SeuZlia ar niSnavs Tavisufali adamianis arCevanis avtomatur deter-
adamianis cxovrebaze. magram aris iseTi arCevani romelic minacias obieqturi aucileblobiT. yvelafers akontrolebs
didad gansazRvravs adamianis Semdgom mTlian cxovrebas. maT da marTavs misi neba (subieqturi aucilebloba). swored es
Soris aris iseTi arCevnebi romlebic yvela sxva arCevnebs iwvevs pirovnebis pasuxismgeblobas. aqedan gamomdinare, Seu-
safuZvlad edeba da gansazRvravs cxovrebis mTlian xasiaTs. Zlebelia rogorc monis, ise TviTnebas sibrZne, radgan arcer-
esenia profesiis, megobarTa wris, msoflmxedvelobrivi, re- Ti flobs Tavisuflebas. isini ar floben arc pasuxismge-
ligiuri, zneobrivi orientaciis arCevnebi. mTlianobaSi esaa blobas. monas obieqturad ar SeuZlia iyos pasuxismgebeli,
universaluri filosofiuri arCevani, romliTac yalibdeba xolo TviTneba subieqturad gaurbis pasuxismgeblobas. Tavis-
adamianis cxovrebis wesi, cxovrebis habitusi. meoce saukunis ufali adamianis arCevanSi Cans misi valdebulebac obieq-
frangi filosofosis _ Jan pol sartris azriT, filosofi- turi garemos mimarT, aseve saxezea misi myari pozicia _
uri arCevani aris cxovrebis `pirveladi proeqti~, romelic SeinarCunos am garemoSi Tavisi pirovnuloba, TviTmyofadoba.
misi yvela detalis ganmsazRvrelia. amitom misi pasuxismgebloba yovelTvis orgvari elferis
arCevani SesaZlebelia Tavisuflebis pirobebSi. arCe- Semcvelia: erTia – obieqturi aucileblobis winaSe pasux-
vans nebeloba awarmoebs. amitom nebis Tavisufleba arCevanis ismgebloba, anu ZiriTadad im garemos mimarT, romelSic uxde-
Tavisuflebas qmnis, ris gamoc Tavisufleba sibrZnis Sesa- ba cxovreba, xolo meorea _ pasuxismgebloba sakuTari Tavis

378 379
winaSe. Tavisufleba yovelTvis pasuxismgeblobis matareblobas briv xdeba. meore nawilis mimarT ki, mizani ufro isaa, rom
niSnavs. mxolod pasuxismgebeli SeiZleba iyos Tavisufali. maTi damangreveli Zala gonivruli nabijebis meSveobiT _
pasuxismgeblobis arqona upasuxismgeblobaa. es ki TviTnebo- SesaZlo minimumamde davides. amisaTvis garkveuli unaria saWiro.
bis arsebiTi niSania. esaa adamianuri sibrZne. sibrZniT adamiani axerxebs iseTi
naTqvamidan unda davaskvnaT, – adamianis sibrZne vlin- gawonasworebuli nabijebiTa da swori orientaciiT svlas,
deba Sefasebis, arCevanisa da gadawyvetilebis miRebis unareb- rasac minimumamde dayavs riski da xifaTi, an sulac icilebs
Si. sibrZne Tavisufali adamianis unaria. TviT Tavisufleba maT damangrevel Zalas. Tu sportul enaze vityviT, realur
_ sakuTriv Tavisuflebisa da pasuxismgeblobis mTlianobaa. cxovrebaSi, riskebsa da xifaTebs Soris sibrZne, Taviseburi
amitom sibrZnis aucilebeli sayrdenia pasuxismgebloba. slalomiT svlis SesaZleblobaa. igi gamoricxavs mouqnelo-
bas da Sablonurobas. piriqiT, igi yovelTvis mobilurobis,
SemoqmedebiTi bunebisaa. amitom sibrZne adamianis Zlierebaa.
9. sibrZne, SemoqmedebiToba, saqme, mizani. ad- igi xifaTebisa da riskebisagan gaqcevas ki ar niSnavs, aramed
amiani imdenadaa Tavisufali, ramdenadac flobs arCevanis adamianis mzadyofnas _ maTTan pirispir Sesaxvedrad. msgavs
SesaZleblobas. arCevani ki mxolod alternatiul realoba- situaciaSi, sibriyve adamianis sruli umweobaa. sibrZne, rogorc
Sia SesaZlebeli. amitom arCevans da gadawyvetilebebis miRe- xifaTebisa da riskebis pirispir dgomis mzadyofna, ar niSnavs
bas adamiani Seyavs alternativebiT savse sinamdvileSi. mTe- winaswar gamzadebuli saSualebebiT mzadyofnas. esaa unari-
li cxovreba alternativebis sferoa. igi savsea aTasgvari anobiT mzadyofna, anu imis unaris qona, rom sruliad axal,
moulodnelobebiT, ris gamoc adamians uxdeba sxvadasxva xi- arastandartul situaciaSi adamianma Tavi gaarTvas mis winaSe
faTebisa da riskebis winaSe dgoma. es yvelaferi Seicavs aRmarTul saSiSroebebs, esaa brZolis unari, romliTac adami-
adamianis marcxisa da warumateblobis SesaZleblobebs. Tavi- ani, ara Sablonurad, aramed moqnili xerxebiT, SemoqmedebiTi
si SezRuduli SemecnebiTi SesaZleblobebidan gamomdinare, modgomiT, konkretulad axerxebs konkretuli problemis gada-
adamiani cxovrebaSi ver moaxerxebs da bolomde ver ascdeba wyvetas. amaSi vlindeba adamianis sibrZne. amitom adamianis
aRniSnul moulodnelobebs, riskebsa da xifaTebs. WeSmarite- gonivruli cxovrebis umaRlesi forma misi sibrZnea. xolo
ba maTgan Tavdaxsnis mxolod SezRuduli saSualebaa. WeSmar- Tu cxovrebas marTlac daviyvanT iseT standartul da Sa-
itebis erTaderToba _ im erTaderTi viwro gzis, Taviseburi, blonur modelze, sadac SesaZlebeli iqneba aucileblobiT,
alesili danis piris aRmoCena da masze gavlaa, riTac xerxde- yvelafris winaswar gaTvla-gaTvaliswinebiT icxovro winaswar
ba moulodnelobebis, riskebisa da xifaTebis Tavidan acile- mkacrad dadgenili normebiTa da princi pebiT (WeSmaritebe-
ba. mcdarobis simravle, faqtiurad, riskebisa da xifaTebis biT), es, marTalia, gamoricxavs moulodnelobebs, xifaTebs, Sec-
simravlea. WeSmaritebebi cxovrebis mTlian gzaze iseTi frag- domebsa da mis Sedegebs, magram amasTanave, cxovreba dakargavs
mentebia, romelTa Soris, swored rogorc fragmentebs Soris, yovelgvar adamianur Rirebulebas. cxovrebiseuli moulod-
aTasnairi Zlieri, gaurkvevlobiTi `Cavardnebia~, rac adamians nelobebi adamians ayenebs aramarto Tavsatexi problemebis
xifaTisa da riskebis winaSe ayenebs. cxovrebaSi aseTi `Cavar- winaSe, aramed is maintrigebeli Zalacaa, adamianSi mudmivad
dnebis~ gamouricxaoba, riskebisa da xifaTebis gamouricx- rom asazrdoebs cxovrebiseuli siaxleebis mimarT interessa
aobaa. amitom konkretul situaciebSi, riskebisa da xifaTebis da ltolvas. WeSmaritebebis swavla-dazepireba SesaZlebe-
WeSmaritebis meSveobiT Tavidan acileba _ mxolod nawilo- lia misi zogadobis gamo. masSi ganmeorebadi movlenebia asax-

380 381
uli. sibrZnis Seswavla-dazepireba uazrobaa misi ganumeore- srulyofili RmerTi da srulyofili kaci. misi, rogorc
blobisa da unikumobis wyalobiT. gameorebuli sibrZne _ RmerTkacis azrebi da qmedebebi uzenaesi sibrZnis mTlianobaa
sibrZne ki araa, aramed farsia. Tumca sxva SemTxvevaSi misi (de iyos naTeli! da iqmna naTeli) sityva da saqme erTid-
gameoreba sruliad gansxvavebul Sedegs gamoiRebda. i. kanti aigivea. azriT da saqmiT, sityvierad da saswaulebiT adami-
werda, _ filosofosma studetebs `azrebi ki ar unda aswav- anebs moZRvravda da unergavda sarwmunoebas. kulminacia iyo
los, aramed azrovneba~. Tu amis perifrazs movaxdenT, sibrZ- vnebis kvira. jvris tvirTiT da golgoTaze sakuTari mxrebiT
nis mimarT miviRebT Semdegs, – calkeul sibrZneTa, rogorc ataniT, tanjva-wamebiT, jvarcmiT, SesudrviT, aRdgomiT, amaR-
magaliTebis, Seswavla-dazepireba ki ar unda xdebodes, aramed lebiT _ adamianebs sityviT da saqmiT Cautara brZnuli
sibrZnis unaris gamomuSaveba. brZnoba sibrZnis unaria, gakveTili, RmerTkacma Tavisi magaliTiT da saqmiT uCvena
romelic yovel konkretul SemTxvevaSi, SemoqmedebiTad axal, adamianebs _ rogor SeiZleba dakargul samoTxeSi dabruneba.
arastandartul gadawyvetilebaTa miRebisa da praqtikuli saqmiT gaacxada adamianTa damoZRvris RvTaebrivi sibrZne, _
nabijebis gadadgmis unars warmoadgens. `moTminebiTa SeniTa moi pove sasufeveli Seni!~
sibrZne azrisa da saqmis (praqtikuli qmedebis) er- davubrundeT dedamiwaze dasadgurebul codvilebs.
Tianobaa. saqmis, qmedebis gareSe sibrZne azrs kargavs. cxovre- daTa TuTaSxias qmedebaSic azrisa da saqmis mTliano-
bis nebismier proeqts, azrovnebaSi, ganxorcielebuls azri bis sibrZnea. sikeTis qmna daTas cxovrebiseuli mrwamsia,
aqvs maSin, roca is praqtikaSia ganxorcielebuli. rusTave- mTeli cxovreba ver egueba siyalbesa da borotebas, ukeTure-
lis zemoT motanili debuleba – `ara viqm, codna ras margebs bas ebrZvis gamudmebiT. bolos, sakuTar sikvdilsac boroteb-
filosofosTa brZnobisa~ _ imaze metyvelebs, rom azri si- is winaaRmdeg brZolaSi iyenebs. momakvdavi, sakuTari gvamis
brZned _ praqtikaSi, saqmeSi amoqmedebiT formdeba. ar SeiZle- kacTa TvalTagan gauCinarebisTvis zrunavs, raTa Svils `ma-
ba sibrZne daerqvas imas, rac ganyenebulad iqneb kargadac ici, mis mkvlelis~ saxeli aacdinos, fulis boroti gziT Sovnis
zneobriv, samarTlebriv, religiur wessac mxolod Teoriu- survili Cauklas, sikeTisa da siwmindis qristianuli gakveTili
lad iazreb, magram realur-praqtikul qcevebSi ar, an ver Cautaros.
axerxeb am normebis dacvas, imis gamo, rom ar aRmogaCnda sibrZne moiTxovs da eyrdnoba nebisyofis Zalas. Sei-
Sesatyvisi nebisyofa, gambedaoba, riski da a.S., _ maSasadame, Zleba adamians gaaCndes garkveuli codna, dakvirveba, gamocdileba,
Sors dgaxar sibrZnisgan. azrovnebis istoriam icis sokrates gaaCndes Sefasebis, arCevanisa da gadawyvetilebis miRebis unari,
qmedeba, roca mas eyo princi puloba, gambedaoba da nebisyofa, magram misgan sibrZnes ar unda velodoT, Tu mas nebisyofis
emoqmeda ara merkantiluri motivebiT, aramed sakuTari realuri simtkice da Zala ar gaaCnia, romliTac mis mier
filosofiuri mrwamsiT. mas Rrmad sjeroda sulis ukvdaveba. miRebul gadawyvetilebasa da arCevans realur praqtikul
amitom misTvis kritikul situaciaSi, imis miuxedavad, rom qmedebaSi gadaiyvans. aseTi nebisyofis Zala uzrunvelyofs
mowafeebma sapyrobilidan misi farulad gayvana winaswar adamianis gonivrul simamaces da gambedaobas, uromlisodac
moamzades, sokrate uars ambobs amaze da Tavisi xeliT iRebs sibrZne SeuZlebelia. amitom sibrZne aris gmirobisa da simam-
sasikvdilo Sxams. amiT man mowafeebs damajerebeli da amde- acis safuZveli. sibrZne praqtikulad brZnuli nabijebis gada-
nad, brZnuli gakveTili Cautara, rameTu TvalnaTliv daanaxa dgmaa.
uZlieresi nebisyofis gansxeulebuli simtkice. brZnuli praqtikuli nabiji moiTxovs Tavis kriteri-
qristianul religiaSi qriste ganixileba rogorc ums (sazoms). imis gamo, rom sibrZne adamianis praqtikuli

382 383
moRvaweobis sferos kuTvnilebaa, misi kriteriumis sakiTxi, TviTmpyrobelobiT daSinebul sazogadoebaSi daisadgura qed-
WeSmaritebis kriteriumTan SedarebiT, ufro gamWvirvalea. moxrilobis mdumarebam. aqtiurad xmis amoRebas veravin bedav-
sibrZnis kriteriumis sakiTxi ikveTeba mis teleologiuroba- da. iyo mxolod kuluaruli CurCuli da pasiuri protesti.
Si. sibrZneSi gamokveTil da warmmarTvel funqcias asrulebs saWiro iyo meti gambedaoba da simamace, saWiro iyo erovnuli
adamianis mier dasaxuli mizani. WeSmaritebaSi araviTari mi- da kacobis Rirsebis gamosafxizleblad da dasacavad gabedu-
zani ar Cans. mizani SefasebiT-RirebulebiT orientaciaSi li xmamaRali sityvis Tqma. es misia dimitri yifianma ikisra.
Cndeba. debuleba – `orjer ori oTxia~ Tumca WeSmaritebaa, da ai, aq misi `ganatyorcni isari ar ascdenia mizans~. miuxe-
magram igi arafers gveubneba imis Sesaxeb – es kargia, Tu cudi. davad imisa, rom dimitri Seewira Tavis am qmedebas, mainc, misi
e.i. aq raime praqtikuli mizani ar ikveTeba. adamianis praq- mamxilebeli sityva Sefasda rogorc brZnuli nabiji, vinaid-
tikuli nabiji brZnulia, Tu mas adamianuri RirebulebebiT an miaRwia mTavar sawadels. misi xmamaRali gancxadeba eris
gamarTlebuli da SedarebiT mokle, xelsayreli gziT mivya- xmamaRal gancxadebad CaiTvala, rac imis maCvenebeli iyo, rom
varT dasaxul mizanTan. cotne dadianis qmedeba Seicavda erSi bolomde mainc ver Cakla erovnuli Rirseba ruseTis
moulodnelobas, udides xifaTs da risks, sabolood misma mefis TviTmpyrobelobam.
qmedebam sasurvel mizans (Sedegs) miaRwia. amitom, misi mxri- sibrZnis mizanTan dakavSireba ar niSnavs makiaveliseu-
dan es iyo ara marto simamace da gmiroba, aramed brZnuli li princi pis `mizani amarTlebs saSualebas~ dacvas. makiave-
nabiji. igive iTqmis dimitri yifianis praqtikuli nabijis lis am principSi ar Cans, rogor mizanze da rogor saSualeba-
Sesaxeb, es nabiji dakavSirebulia TbilisSi 1886 wels momx- zea msjeloba. aq ar Cans is, Tu ra aris, ra Rirebulebis mqonea
dar tragikul faqtTan. sasuliero seminariis qarTveli mos- mizani da arc is Tu ra Rirebulebis mqone saSualebiT miiR-
wavle klavs seminariis reqtors. misi dakrZalvis procesiaze weva igi. amitom es aRarcaa sibrZne. namdvili sibrZne iseTi
ruseTidan movlinebuli egzarqosi pavle Tavis sityvaSi wyev- praqtikuli nabijia, romelSic rogorc mizani, ise misi miRwe-
lis mkvlelis gamomzrdel qveyanas. amiT ukiduresad Seu- vis saSualeba gamarTlebulia pirovnuli, erovnuli da zogad-
racxyofilia sazogadoeba. dimitri yifiani, romelmac kargad sakacobrio RirebulebebiT da am Rirebulebebs eyrdnoba.
icis egzarqosis Zlieri kavSirebis Sesaxeb xelisuflebis
maRal eSelonebTan, icis ramdenad saxifaTo da sariskoa mis-
Tvis aseTi nabijis gadadgma, sakuTari Rirsebis karnaxiT 10. sibrZne da emociebi. sibrZnis gansazRvre-
mainc mimarTavs egzarqoss werilobiT da mouwodebs – `Seu- ba. sibrZne xasiaTdeba kidev iseTi niSnebiT, rogoricaa si-
racxmyofeli adamiani Seuracxyofili qveynidan dauyovnebliv frTxile, sifxizle, sidinje, windaxeduleba. cxadia, es niSne-
iqnes gasuli~. dimitri yifianis am nabijs mohyva Sedegad bi damaxasiaTebelia sibrZnisaTvis, magram isini moiTxoven
misi devna, rac misi mkvlelobiT dasrulda. marTalia dimi- garkveuli zRvaris arsebobas, romelic ar dauSvebs maT gada-
tri yifiani ewireba Tavis gabedul nabijs, magram roca mas, svlas sapirispiro ukiduresobaSi. igulisxmeba zedmeti si-
mkvlelobamde gadasaxlebaSi myofs, moskovidan qarTveli stu- frTxiliT gamowveuli gaubedaoba; zedmeti sifxizliT gamowveu-
dentebi werdnen, – `Tqvenma am nabijma piradad Tqven Tumca li ukiduresi daZabuloba; zedmeti sidinjiT gamowveuli
didi usiamovneba SegamTxviaT, magram Tqvens mier `ganatyorc- pasiuroba; zedmeti windaxedulebiT gaumarTlebeli aCqareba
ni isari ar ascdenia mizanso~, _ ra igulisxmeboda am mizan- da Sedegad windauxedaobaSi gadasvla. sibrZne am or uki-
Si? egzarqosis mier qarTveli eris dawyevlis Semdeg, mefis duresobebs Soris zomierebis anu `oqros Sualedis~ Senar-

384 385
Cunebas gulisxmobs anu rogorc berZnebi ityodnen – mezotes Tavi X. siyvaruli
dakavebas da misiT xelmZRvanelobas.
calke sakiTxia sibrZnisa da emociebis urTierTobis 1 . si yva r u li r o go rc fi l o sofi u r i Tema .
Tema. es sakiTxic zomierebis farglebSi unda iqnes gaazrebuli. filosofia cxovrebis Teoriul gaazrebas iZleva. cxovrebis
sibrZne ar niSnavs emociebze arc mTlianad uaris Tqmas da arc fundamenturi sayrdeni siyvarulia. amitom filosofiaSi siy-
emociebis tyveobaSi Cavardnas. sibrZne gonebisa da emociebis varulis Temas principuli mniSvneloba aqvs. amaze metyvelebs
balansirebul harmonias moiTxovs. cxadia, aris sferoebi, sadac is, rom filosofiis saxelwodebaSi dRemde xeluxleblad
saWiroa da amitom adgili aqvs, miznis ukeT miRwevisaTvis, emociebis SenarCunebulia `fileo~, anu siyvaruli iseve, rogorc `sofia~,
maqsimalur SezRudvebs (magaliTad mecnierebis sfero), aris anu sibrZne. siyvarulis Tema, sulieri kulturis ori gansx-
iseTi sferoebic, sadac piriqiT, metad mniSvnelovania mowes- vavebuli formis _ xelovnebisa da filosofiisaTvis erT-
rigebuli emociebis gamovlena da wina planze wamoweva (xe- nairad umniSvnelovanesia. usiyvarulod arc filosofiuri
lovneba, literatura, religia, zneoba), magram yoveli es sfero azrovneba arsebobs da arc mxatvruli Semoqmedeba. amitom
mTliani cxovrebis nawilebia. mTlianobaSi aRebuli cxovreba kacobriobis udides adamianebs mudam siyvaruli asuldgmuleb-
ki gonebisa da grZnobebis harmoniul erTianobas moiTxovs. da. `siyvarulo, Zalsa Sensao~, _ ityvis poeti da adamianTa
amasTanave, xazi unda gaesvas im garemoebas, rom sibrZnisaTvis cxovrebis istoria marTlac adasturebs, rom yvela Rire-
damaxasiaTebeli TavSekavebuloba emociebze uaris Tqmas ki ar buleba `siyvaruls uSenebia~. Rirebulebebis gareSe ki cx-
niSnavs, aramed mis gonivrul marTvas. Tanac sibrZneSi gonebisa ovreba uazrobad iqceva. magram isic faqtia, rom siyvarulis
da grZnobebis harmonia gulisxmobs ara cxovrebis nebismier saxeliT am qveynad bevri tragediac datrialebula. aqedan
wvrilmanTan mimarTebas, aramed cxovrebis princi puli da gad- gamomdinare, adamianisaTvis yovelTvis fiqrisa da mowiwebis
amwyveti mniSvnelobis mqone movlenebTan damokidebulebas. sagani iqneba cxovreba da misi yvelaze qmediTi Zala – siy-
mTlianobaSi, rac aq iTqva sibrZnis Sesaxeb, amaze dayrd- varuli.
nobiT CamovayaliboT misi gansazRvreba. ama Tu im cnebis gan- xSirad, kerZod adamianis cxovrebas afaseben, rogorc
sazRvrebisas mimarTaven sxvadasxva logikur wess. es damokide- Semdgars an Seumdgars. cxadia, aseTi Sefaseba pirobiTia, ma-
bulia TviTon movlenaTa Taviseburebebze. arsebobs gansazRvrebis gram Tu mas cxovrebis Sefasebis sazomad miviRebT, maSin
e.w. gvar-saxeobiTi wesi; gansazRvreba SeiZleba iyos cnebaSi Seumdgarad unda CaiTvalos iseTi cxovreba, romelmac misi
asaxuli movlenis ZiriTadi arsebis gamoxatuleba. sibrZnesTan masazrdoebeli siyvarulis gareSe Caiara. esaa cxovreba, romel-
dakavSirebiT, misi rTuli bunebis gamo umjobesia igi gan- sac siyvaruli daaklda. siyvarulis dakleba simwris da tan-
isazRvros e.w. deskripciuli (aRweriTi) wesiT, romelic sibrZ- jvis matebas niSnavs. Semdgarad CaiTvleba iseTi cxovreba,
nis arsebiTi niSnebis aRweriTi mTlianobiT iqmneba. romelic yvelgan da yovelTvis siyvaruliTaa galamazebuli
sibrZne aris principul Rirebulebebze da Tavisufal da gakeTilSobilebuli ise, rom adgils aRar tovebs wuxil-
nebaze dayrdnobiT mopovebuli sulieri unarebis mTliano- isa da kaeSnisaTvis. siyvaruli adamianis siamovnebis, netare-
biT (codna, rwmena, intuicia, alRo, gamocdileba, Sefaseba, arCe- bis da bednierebis wyaroa. cxovreba maSin aRwevs Tavis sima-
vani da gadawyvetilebis miReba) adamianis maRali miznebi- Rles, roca masSi yvelaferi siyvaruliTaa nasazrdoebi. siy-
saTvis pasuxismgeblobis matarebeli praqtikuli qmedebebis varuli aris cxovrebis elementebis erT-mTlianobaSi Semkre-
ganxorcieleba. bi sulieri Zala. adamiani bednieria maSin, roca cxovreba

386 387
sinaTliTa da xalisiTaa savse. siyvaruli cxovrebis sinaTlisa siamovneba an usiamovneba, Cveni misadmi siyvarulis, an siZul-
da xalisis momcemi Zalaa. vilis gamoxatuleba. SeuZlebelia sagani, romelic ar giyvars,
gsiamovnebdes. igive iTqmis usiamovneba-siZulvilze. amave dros,
TviT siyvarulisa da siZulvilis gaCenis saTave da safuZve-
2. siyvarulis raobis Sesaxeb. siyvaruli grZnoba- li siamovneba da usiamovnebaa. SeuZlebelia imis Seyvareba,
emociaa. samyarosTan siyvaruliT kavSiri, grZnoba-emociuri rasTanac siamovneba ar gvakavSirebs; an imis SeZuleba, rasTan
kavSiria. siyvaruli samyaroSi guliT xedvaa. kiTxva – ra kavSiric usiamovno araa.
aris siyvaruli? _ inteleqturaluri kiTxvaa. igi moiTxovs `vefxistyaosanSi~ naTqvami – `SiSi Seiqms siyvarulsa~-
siyvarulis, inteleqtualuri xedvis meSveobiT, codnaSi gada- o imaze mianiSnebs, rom SiSi da siZulvili erTi da igive
yvanas da misi saSualebiT gamoxatvas. grZnoba-gancda Tavisi araa. siZulvils ar SeuZlia siyvarulis Seqmna. SeuZlebelia
konkretulobiT gamoirCeva. inteleqtualuri codna ki gam- imis siyvaruli, rac saZulvelia. Tumca arc yovelgvar SiSs
oirCeva Tavisi abstraqtulobiT. abstraqcia moiTxovs cvale- SeuZlia siyvarulis Seqmna. mtrisadmi SiSi ver Seqmnis misad-
badi grZnoba-gancdebis. cvalebadi da warmavali momentebisa- mi siyvaruls. magram SiSi arsebobs ara marto mtrisadmi
gan gaTavisuflebas da mudmivi da arsebiTi faqtorebis gamoy- (SiSi araa simxdale iseve, rogorc gmiroba-gambedoba ar niS-
ofas, magram gansakuTrebuli viTarebaa siyvarulTan. igi ise navs SiSis arqonas), arsebobs SiSi moyvasisadmic; SiSi imisa,
unda ganisazRvros, rom misi grZnobad-emociuri muxti ar mi- rom moyvasisagan wyroma ar daimsaxuros da amitom mitovebu-
iCqmalos. amasTanaa dakavSirebuli is sirTule, rac siyvaru- li ar iqnes misgan. rusTavels swored aseTi SiSi aqvs mxed-
lis raobis dadgenaSi iCens Tavs. velobaSi. aRniSnuli fraziT rusTaveli mociqulis citire-
siyvaruli, ra saxeobisac unda iyos igi, yovelTvis bas axdens. poemaSi vkiTxulobT – `marTlad ityvis mociqulio~-
gulisxmobs masSi ori mxaris arsebobas. esenia: siyvarulis o. amas mosdevs citirebis aRmniSvneli brWyalebSi Casmuli
subieqti, anu Seyvarebuli da siyvarulis obieqti, anu sagani, sityvebi – `SiSi Seiqms siyvarulsa~-o. cxadia, mociquli Si-
rac uyvars subieqts. siyvaruli ibadeba subieqtSi. magram Sisa da siyvarulis aRniSnul mimarTebas religiur WrilSi
ibadeba imis gamo, rom subieqti obieqtSi aRmoaCens iseT Tavise- gulisxmobs. qristianuli religia RvTisadmi moSiSobas qad-
burebebs, rac exmianeba mis interesebs. Sedegad, masSi aRZravs agebs, magram es ar niSnavs misadmi siZulvils. es araa adami-
siyvarulis grZnobas, gancdas, rac masSi iwvevs siamovnebisa anis damTrgunveli SiSi iseve, rogorc bavSvis ridi mSobli-
da bednierebis grZnobas. siyvarulis sapirispiro movlenaa sadmi ar niSnavs misadmi siZulvils. qristianuli religia
siZulvili. esaa viTareba, roca subieqti obieqtSi aRmoaCens RmerTis mimarT SiSTan erTad siyvarulsac qadagebs; Tanac
iseT gansazRvrulobebs, rac ki ar exmianeba, aramed mkacrad ise, rom RmerTis mimarT SiSi da siyvaruli erTimeores ki ar
upirispirdeba subieqtis interesebs da masSi iwvevs usiam- gamoricxaven, aramed apirobeben. RvTisadmi SiSia saWiro, raTa
ovnebasa da gaRizianebas. am garemoebaze miuTiTebs b. spino- misadmi siyvaruls vufrTxildeT. rom ar iyos RmerTisadmi
za. misi azriT siyvaruli sxva araferia, Tu ara siamovneba siyvaruli, mis mimarT ar iqneboda arc aRniSnuli saxis SiSi.
(sixaruli); xolo siZulvili – usiamovneba (wuxili). albaT, da piriqiT, rom ar iyos SiSi RmerTis gawyromisa, misadmi
ufro swori iqneboda gvefiqra, rom siamovneba da usiamovneba, siyvaruls damcavi meqanizmi moeSleboda. religiur adamians
erTdroulad siyvarulisa da siZulvilis safuZvelicaa da RmerTisadmi siyvarulis niadagze uCndeba SiSi, sifrTxile,
maTi gamovlenis formac, esaa sagnisadmi (obieqtisadmi) Cveni rom ar aRmoCndes iseT codvaSi, ris gamoc RmerTi mas gauw-

388 389
yreba da ganudgeba; RvTisadmi SiSi imiTaa ganpirobebuli, rom igiveobrivi momentis, maTi erTobis arsebobis, maTi erTar-
grZnobad samyaroSi daTesili sikeTec da borotebac win sobis. adami evaSi Seicnobs sakuTar Tavs. ityvis: - `es ki
daxvdeba adamians RvTis samsjavroze. amitom codviT damZime- marTla Zvalia Cemi ZvalTagani da xorci Cemi xorcTagani~-o.
buls, diaxac, unda hqondes gankiTxvis SiSi, magram Tu mas amas bibliaSi mosdevs ufro ganzogadebuli debuleba – `am-
wrfeli monanieba SeuZlia, Tu WeSmariti morwmunea, mieteveba! itom miatovebs kaci ded-mamas da miewebeba Tavis dedakacs,
jvarcmulma iesom mis gverdis Zelzegasmul avazaksac arguna raTa erTxorcad iqcnen~. oris erTxorcad qceva anu oris
sasufeveli _ mis TvalebSi WeSmariti rwmenis naperwkali erTad, igiveobriviT gaerTianebulad qceva aris siyvarulis
rom dainaxa. igive iTqmis siyvarulis yvela sxva saxeze. siy- safuZveli da arsi.
varuls yvelgan gafrTxileba sWirdeba. misadmi sifrTxile aq xazi unda gaesvas im garemoebas, rom saerTod, or
ukve gulisxmobs masSi SiSis elementebis arsebobas. movlenas Soris identificireba SeiZleba xdebodes sxvadasx-
rogorc iTqva, siyvarulsac gaaCnia Tavisi subieqti va niSniT. siyvarulTan dakavSirebiT identificireba yovelTvis
(Seyvarebuli) da obieqti (is rac an vinc uyvars). siyvaruli dakavSirebulia grZnoba-emociebis faqtorebTan.
aseT subieqtsa da obieqts Soris ganxorcielebuli mimarTe- siyvaruli adamianis mTel samyarosTan da mis calkeul
bis sfecifikuri formaa. SeiZleba iTqvas, rom iq, sadac subieq- sagnebTan dadebiTi emociur-gancdiTi kavSiria. siyvarulis
tisa da obieqtis urTierTobis sakiTxi dgeba, mniSvneloba arseboba, siyvarulis subieqtSi (SeyvarebulSi) ori gancdis
ara aqvs isini gnoseologiuri, aqsiologiuri, religiuri Tu arsebobas gulisxmobs. pirveli, obieqtisadmi siyvarulis ganc-
raime sxva saxis unarmqoneni arian. am urTierTobis ganxor- da; meore, Tavisi Tavis gancda, rom mas uyvars, rom igi Seyvare-
cielebisaTvis maT Soris sayrdenad yovelTvis cxaddeba igi- bulia. es niSnavs, rom siyvarulis subieqtma Tavis TavSi unda
veobrivi momenti. siyvarulis saqmeSi subieqtsa da obieqts aRmoaCinos siyvarulis obieqti da TviTon Tavisi Tavi, rogorc
Soris igiveobrivi momenti gvevlineba siyvarulis arsebiT masze Seyvarebuli. e.i. unda aRmoaCinos, rom obieqti (sagani),
niSnad. rogorc wesi, siyvarulis obieqti xdeba is, visSic romelic uyvars, masSia, masSi Semovida da TviTon obieqtSia,
subieqti Tavisi interesebis Sesatyvis niSan-Tvisebebs aR- obieqtSi gavida. siyvarulSi adgili aqvs erTdroulad obieq-
moaCens. amitom, zogadad, siyvaruli SeiZleba ganisazRvros tis subieqtSi Casaxlebas da subieqtis obieqtSi gansaxlebas.
rogorc siyvarulis subieqtisa da obieqtis identificireba. es moZraoba, cxadia, sulieri procesia, rogorc TviT siy-
esaa oris erTad qceva. amis karg demonstrirebas iZleva bib- varulia sulieri fenomeni. obieqtis subieqtSi Semosvla da
lia. RmerTma adams gamouRo nekni da misgan Seqmna eva. da ai iq Casaxleba ar niSnavs misi TviTmyofadobis, misi TviTgan-
kiTxva: _ ratom dasWirda RmerTs, evas aseTi barbarosul- sazRvulobis daknineba-gauferulebas. piriqiT, subieqtis xed-
qirurgiuli gziT Seqmna. mas, romelmac mTeli xiluli samya- vaSi igi ganuzomlad gandidebulia imdenad, rom igi mTel
ro kreaciulad araraobisgan Seqmna, SeuZlebelia igive masal- samyaros utoldeba. amitom siyvarulis obieqtis subieqtSi
isa da meTodebis simravle Semokleboda evas Sesaqmnelad. igi Semosvla mTeli samyaros Semosvlaa. subieqti siyvaruliT
xom unaklo da yovlisSemZlea? magram aq masalis dakleba eufleba mTel samyaros. siyvarulis Sedegad subieqtis winaSe
arafer SuaSia. saqme gvaqvs RvTaebriv sibrZnesTan. RmerTs mTeli samyaro sul sxva ferebiT da JReradobiT warmosdgeba;
unda adamsa da evas Soris iyos siyvaruli. amisaTvis saWiroa iseTiT, riTac igi metad eziareba bednierebas. amasTanave, sub-
maT Soris igiveobrivi (erTobis) momenti. amitom, aRniSnuli ieqti gadis Tavisi Tavidan siyvarulis obieqtSi da TavisTavs
qirurgiuli meTodiT evas Seqmna esaa simbolo maT Soris mxolod masSi xedavs. e.i. amiT subieqti gadis mTlian sam-

390 391
yaroSi da Tavis Tavs samyaroSi xedavs. am gasvliT igi sxvaSi siyvaruli moiTxovs or qmedebas – sakuTari Tavis
aRmoCndeba. magram es sxva ukve misi sxvaa. amitom aseT sxvaSi moxsnas sxvaSi gasvlis gziT da im sxvaSi sakuTar TavTan
yofniT Tavis TviTmyofadobas ki ar kargavs, aramed masSi dabrunebas. amiT siyvaruli dauSveblad xdis TavkerZobas,
yofniT yvelaze metad grZnobs Tavis TavTan yofnas, Tavis egoizms da ukidures altruizms. TavkerZoba, egoizmi Seu-
TviTmyofadobas. aqamde Tu saganTa samyaros ganicdida, rogorc Zlebels xdis sakuTari Tavis moxsnas, sxvaSi gasvlas. xolo
misgan damoukideblad, TavisTavad arsebul samyaros, axla igi ukiduresi altruizmi sakuTari Tavis iseTi moxsnaa, sxvaSi
mas aRiqvams, rogorc mis sakuTar samyaros. esaa misi gabrwy- iseTi gasvlaa, rac sakuTari Tavis Seuqcevadi mTliani davi-
inebuli jerarsuli samyaro. igi bednieria. subieqti Tavis wyebiT, ukve gamoricxavs sakuTar TavTan dabrunebas. siyvarulSi
TavTan yvelaze kargad maSin grZnobs, roca igi gasulia siy- sakuTari Tavis moxsna da masTan dabruneba erTmaneTs ki ar
varulis obieqtSi. Tavis TavTan aseTi yofna ki Tavis cxovre- gamoricxaven, aramed isini identobis niadagze hqmnian
baSi yofnaa. siyvarulis Sedegad, subieqti sxvaSi yofniT da mTlianobas.
im sxvis masSi yofniT, yvelaze ukeT grZnobs, rom igi cx- adamianebi, romelTac akavSirebT siyvaruli, erTimeoris
ovrobs, rom cxovreba bednierebaa. mimarT grZnoben da avlenen pativiscemas, ndobas, pasuxismge-
hegeli `religiis filosofiaSi~ siyvarulis Temas ex- blobas, gulwrfelobas, gulaxdilobas, mowiwebas, gafrTxile-
eba da wers – siyvaruli aris oris gansxvaveba, Tumca imaTi, bas, mzrunvelobas. erTmaneTisTvis undaT sikeTe imitom, rom
romlebic erTimeorisaTvis sruliad ganuyofelni arian. am maT akavSirebT siyvaruli. anu maT Soris damyarebulia sulieri
igiveobisa da ganuyoflobis gancda da gacnobierebaa siy- identifikacia. isini erTni arian lxinSic da mwuxarebaSic.
varuli. giyvardes, niSnavs iyo is, rac Sens gareTaa. igulisxmeba cxadia, adamiani yvela amgvar damokidebulebas, pirvel rigSi,
Seni TviTcnobiereba, magram ara SenSi, aramed sxvaSi. es iseTi avlens sakuTari Tavis mimarT. mas upirveles yovlisa, saku-
sxva aris, romelSic aRwev kmayofilebas, romelSic Sen eu- Tari Tavi unda uyvardes. warmovidginoT, vin unda iyos pirovneba,
flebi samyaros Sens TavTan erTad. Sen xar mxolod imdenad, romelic sakuTar Tavs pativs ar scems, ar endoba, araa Tavisi
ramdenadac SenSia mTeli samyaro da Seni sakuTari Tavi. Tavis mimarT pasuxismgebeli, gulwrfeli, ar mzrunvelobs
siyvarulSi adamiani Tavis Tavs poulobs sxvaSi, vinaidan sakuTar Tavze da ar ufrTxildeba mas, TavisTvis sikeTe ar
siyvaruli aris mxareebis sicocxlis erT mTlianobaSi mo- unda. ratomaa siyvaruli sakuTar TavTan da ara raime an vinme
qceva. hegelis azriT, roca adamiani, misi TviTcnobiereba, uars sxvasTan identificireba? imitom, rom siyvaruli yovelTvis
ambobs sakuTar Tavze da gadis sxvaSi, es aris uaris Tqma konkretuli subieqtis siyvarulia. igi Cemi siyvarulia, xolo
sakuTar abstraqtul pirovnulobaze. xolo im sxvaSi saku- siyvaruli rom Cemi iyos igi CemTan unda iyos dakavSirebuli.
Tari Tavis povna da masTan dabruneba aris sakuTar aseTi kavSiri ki maSinaa SesaZlebeli, roca pirveladi siy-
pirovnebasTan dabruneba, oRond ukve gamdidrebuli konkretu- varuli sakuTari Tavis siyvarulia. esaa iseTi siyvaruli,
li SinaarsiT. amitom es aris sakuTar konkretul pirovnu- romelic ki ar axSobs sxvisi siyvarulis SesaZleblobebs,
lobasTan dabruneba. konkretuloba konkretuli realuri aramed piriqiT, igi yvela sxva siyvarulis pirveladi safuZve-
Sinaarsis SeZenaa. anu adamiani, Tavis cxovrebaSi realur lia. anu esaa me-s identificireba sakuTar TavTan, sakuTar
konkretul Sinaarss iZens mxolod siyvarulSi. cxovrebaSi TavTan igiveoba. es araa TavkerZoba, pativmoyvareoba, egoizmi
yoveli SenaZeni, pirdapir Tu arapirdapir, vizirebulia siy- an narcisizmi. esaa yvela siyvarulis SesaZleblobis safuZ-
varuliT. veli. visac sakuTari Tavi ar uyvars, mas ar SeuZlia, misTvis

392 393
zedmeticaa sxvisi siyvaruli. sakuTari Tavis siyvaruli sak- SedarebiT ukana planze imyofeba da misi funqcia siyvarulis
uTari cxovrebis siyvarulia. xolo visac cxovreba ar uyvars, gacnobiereba da misi gonivruli da kulturuli warmarTvaa,
misTvis yvelaferi zedmetia. sakuTari Tavis, anu sakuTari da ara masSi uxeSi Careva. am sazomiT, pacifizmi ufro in-
cxovrebis siyvaruliT iwyeba yvela danarCenis siyvaruli. teleqtualuri fenomenia, vidre gancdiTi.
igi mogiwodebs da gaiZulebs ganamtkico Seni Tavi, Seni cx- survilis mixedviT , sakacobrio Rirebulebebis
ovreba. am mizniT eZeb yovelive imas, risi identifikaciac poziciidan, arsebobs sasurveli da arasasurveli siyvaruli.
SeiZleba sakuTar TavTan. am Ziebis Sedegad Sens cxovrebaSi zemoT CamoTvlili siyvarulis yvela saxe sasurveli siy-
Semodian sxvadasxva movlenebi. ase Semodis RmerTi, buneba, varulia. sasurvelia imdenad, ramdenadac yvela maTgani aZlierebs
sxva adamianebi, samSoblo, ena... yvelaferi is, rac SenTvis da ganamtkicebs adamians da adamianobas. aZlierebs adamianis
sazrisis mqonea da Rirebulebaa. ase iqmneba Seni ganumeorebe- cxovrebas da arsebobas am samyaroSi. arasasurvelia Ziri-
li samyaro. amiT gasagebi xdeba sakuTari Tavisadmi aRniSnu- Tadad e.w. avadmyofuri siyvaruli. principSi, garkveuli metafo-
li damokidebuleba. magram adamiani amgvar damokidebulebas ruli gagebiT, rogorc simReraSia naTqvami, siyvaruli ukve
avlens sxvebis mimarTac imis gamo, rom mas sxva uyvars. anu igi sneulebaa, oRond sxva sneulebebisgan imiT gansxvavdeba, rom
mas sakuTar TavTan yavs gaigivebuli. amitom masze zrunva igi yvelaze metad sasurvelia, anu gamakeTilSobilebelia.
emTxveva sakuTar Tavze mzrunvelobas. misi sixaruli saku- arasasurveli siyvaruli mkveTrad upirispirdeba sakacobrio
Tari sixarulia, misi mwuxareba misTvisac mwuxarebaa. Rirebulebebs. amitom esaa ara gamakeTilSobilebeli, aramed
adamianisa da misi cxovrebis damamaxinjebeli, damangreveli
movlenaa. mis saxeebad SeiZleba CaiTvalos dapyrobiTi omeb-
3. siyvarulis klasifikacia. siyvaruli rTuli isadmi siyvaruli (ltolva), rogoric hqondaT aleqsandre
da mravalferovani movlenaa. misi klasifikacia SeiZleba makedonels, TaTar-monRolebis liderebs, napoleons, hitlers,
movaxdinoT sxvadasxva niSniT. mocemul SemTxvevaSi, amas gava- stalins, ruseTis dRevandel mmarTvel Zalebs. mis saxeobebs
keTebT siyvarulis sagnis, survilis, siyvarulis mxareeb- miekuTvneba agreTve alkoholizmi, narkomania, aratradiciuli
is da TanagrZnobis niSniT. seqsi, mazoxizmi, sadizmi da sxva. arasasurveli, anu avadmyofu-
sagnis mixedviT siyvaruli imdenad mravalferovania, ri siyvaruli Cveulebrivi avadmyofobisagan imiT gansxvavde-
rom misi amowurva TiTqmis SeuZlebelia. aq igulisxmeba Rm- ba, rom igi Seracxadis avadmyofobaa da amdenad pasuxismge-
erTisadmi, bunebisadmi, sicocxlisadmi, cxovrebisadmi siyvaru- blobis matarebeli (Cveulebriv avadmyofs, avadmyofobisaTvis
li; igulisxmeba patriotuli, deda-Sviluri, mama-Sviluri, pasuxismgeblobas ar daakisreben).
dedmamiSviluri, qal-vaJis, megobruli, filantropuli, profe- mxareebis niSniT, siyvarulSi warmodgenilia ori
siuli, kolegialuri, gemoTmoyvaruli, bibliofiluri, meloma- ZiriTadi mxare. erTia siyvarulis subieqti anu Seyvarebuli;
nuri da sxva saxis siyvaruli. pacifizmi ufro socialur- meorea siyvarulis obieqti anu siyvarulis adresati. rogorc
politikuri msoflmxedveluri movlenaa, vidre siyvarulis yvela sxva SemTxvevaSi, sadac subieqtisa da obieqtis urTier-
kerZo saxeoba. saqme is aris, rom siyvaruli ZiriTadad adami- Tobaa dafiqsirebuli (gnoseologiaSi, aqsiologiaSi, reli-
anis sinamdvilisadmi emociur-gancdiTi damokidebulebaa, vi- giaSi da sxva), siyvarulSic aqtiuri mxare subieqtia. siyvaru-
dre inteleqtualuri. cxadia, inteleqti siyvarulidan araa lis gancdis matarebeli isaa. isaa Seyvarebuli. Tumca siy-
mTlianad gamoricxuli, magram igi masSi emocia-gancdasTan varulSi arc obieqti CaiTvleba sruliad pasiur mxared.

394 395
masSi subieqti aRmoaCens iseT niSan-Tvisebebs, romlis mimarT uwodeben. aseTad miCneulia iseTi siyvaruli, roca mis mxa-
igi gulgrili ar rCeba da masSi iRviZebs, aRiZvreba obieqti- reebs Soris arsebobs sulieri miswrafeba, sulieri Tana-
sadmi siyvarulis grZnoba. siyvaruli udidesi Rirebulebaa grZnoba, magram gamoricxulia maT Soris sneulebriv-xorcie-
da rogorc yvela Rirebuleba, isic subieqtisa da obieqtis li kavSiri. esaa abstraqtul-ganyenebuli siyvaruli, romel-
urTierTobaSi ibadeba. amitom siyvaruli SeuZlebelia rogorc ic realurad daiyvaneba an aq ganxilul calmxrivi siyvaru-
erTis, ise meoris gareSe. lis ukanasknel variantze, an ubralod megobrul siyvarulze.
mxareebis niSniT, arsebobs siyvarulis ori saxe. erTia ormxrivia siyvaruli, rodesac siyvarulis mxareebi
iseTi siyvaruli, romelSic adamiani saerTod ar aris CarTu- erTimeores TanagrZnobiT pasuxoben, orive mxares aqvs erT-
li. aseTia siyvaruli garkveuli saxis cxovelebs Soris; maneTis mimarT sulieri da sxeulebrivi ltolva. ormxriv
meorea siyvaruli sadac aqtiurad CarTulia adamiani. aseTi siyvarulSi siyvarulis orive mxare, erTdroulad da cal-
siyvaruli Tavis mxriv, ornairia. erTi, roca siyvarulis erTi calke, siyvarulis subieqticaa da obieqtic. Seyvarebulica
mxare adamiania, xolo meore mxare ara adamiani (igulisxmeba da siyvarulis adresatic.
RmerTi, buneba, samSoblo, bunebis calkeuli sagnebi da sxva); Tavis mxriv ormxrivi siyvarulic ornairia. erTia is,
meorea siyvaruli, romlis orive mxare (subieqtic da obieqtic) roca saqme gvaqvs pirovnebis mxridan sakuTari Tavis siy-
adamianebi arian. esaa siyvaruli uSualod adamianebs Soris. varulTan. aqac siyvaruli ori mxariT aris warmodgenili.
TanagrZnobis niSniTac siyvaruli ori saxisaa: orive adamiania. magram misi Tavisebureba imaSia, rom aq adg-
calmxrivi da ormxrivi siyvaruli. calmxrivia siyvaruli, ili aqvs ara oris erTad qcevas, aramed piriqiT, erTis orad
rodesac siyvarulis erT mxares TanagrZnobiT (imave grZno- qcevas. anu es ori mxare erTidaigive adamiania. esaa pirovneb-
biT) ar pasuxobs siyvarulis meore mxare; aqac ori SemTxvevaa. is rogorc me, romelic abstraqciis gziT iyofa rogorc me da
erTi, roca siyvarulis erTi mxarea adamiani (subieqti) xolo arame. e.i. erTidaigive pirovneba siyvarulis subieqticaa da
meore mxarea ara adamiani (obieqti) (buneba, misi calkeuli mis pirispir mdgomi siyvarulis adresatic. siyvaruli maT
sagnebi. cxadia, maT ar SeuZliaT adamianis maTdami siyvaruls Soris yalibdeba. aseTma siyvarulma SeiZleba miiRos mima-
imave grZnobiT upasuxon). gamonaklisad SeiZleba CaiTvalos rTuleba, romelsac egoizmi, pativmoyvareoba, narcisizmi ewodeba.
zogierTi Sinauri cxovelis damokidebuleba sakuTari pa- esaa sakuTari Tavis iseTi siyvaruli, romelic Crdilavs da
tronisadmi, romelic aRiqmeba misi mxridan siyvarulis gamov- axSobs sxvisi Seyvarebis SesaZleblobas. sakuTari Tavis siy-
linebad. meore SemTxvevaa siyvaruli, romlis orive mxare varuli savaldebuloa siyvarulis yvelanairi saxeobisaTvis.
adamiania, magram erTis siyvaruls meore imave grZnobiT ar magram igi unda iyos iseTi, romelic arc egoizmSi da arc
pasuxobs. aseT dros siyvarulis subieqti mxolod subieqtia ukidures altruizmSi gadaizrdeba. es maSinaa SesaZlebeli,
da igi ver xdeba siyvarulis obieqti. igi tanjuli Seyvarebu- roca sakuTari Tavis siyvaruli ki ar axSobs, aramed piriqiT,
lia. aseve siyvarulis obieqti mxolod obieqtia da igi ver safuZvlad edeba sxvisi Seyvarebis perspeqtivas. sakuTari Tavis
xdeba siyvarulis subieqti _ misi Seyvarebulis grZnobisadmi aseTi siyvaruli SesaZlebelia iseT ormxriv siyvarulSi, roca
indiferentulobis gamo. calmxrivobis gamo aseTi siyvaruli misi mxareebi sxvadasxva pirovnebebi arian.
ar iTvleba srulyofil siyvarulad. igi Seyvarebuli mxari- imis gamo, rom siyvaruli aris sinamdvilesTan grZno-
saTvis siamovnebaze metad tanjvis wyarod iqceva. bad-emociuri kavSiris forma, xSirad uTqvamT `siyvaruli brmaa~-
xSirad msjeloben siyvarulze, romelsac platonurs o. cxadia aq ar igulisxmeba siyvarulis romelime konkretu-

396 397
li saxe. miCneulia rom `sibrmave~ siyvarulis sayovelTao biT, gamravlebis instinqtiT (sqesobrivi ltolviT), mSobli-
niSania. cnobiereba sulis sinaTlis wyaroa, radganac cxov- uri instinqtebiT, socialuri solidarobiT da sxva.
els cnobiereba ara aqvs, am gagebiT cxovelTa samyaroSi sicocxle cocxal arsebebs imxela datvirTvebs ak-
siyvaruli marTlac brmaa. magram, adamianis cxovrebaSic, sa- isrebs, rom maTTvis SeuZlebeli iqneboda am tvirTis moT-
dac cnobiereba wamyvani sulieri Zalaa, siyvaruli xSirad minebiT da bejiTad zidva, Tu maT kompensaciis saxiT, rogorc
brmaa. es maSin, roca igi mTlianad grZnobebiT aris agebuli Taviseburi sanacvlo fasi, ar eqnebodaT am tvirTis Semamsub-
da masSi araa CarTuli cnobiereba. siyvarulis aseTi si- uqebeli da damabalansebeli iseTi unari, romelic `jados-
brmave adamianisaTvis xSirad kargi Sedegis momcemia. magram nuri~ ZaliT ara marto SeaZlebinebda am tvirTis udrtvinve-
isec xdeba, rom brma siyvaruls arcTu sasikeTo Sedegamde lad zidvas, aramed es tvirTi maT imdenad Zlier vnebaTa
miyavs adamiani. siyvarulSi cnobierebis CarTvis sakiTxi aRtkinebaSi, siamovnebaSi da netarebaSi amyofebdaT, rom isini
garkveuli zomierebis dacvas moiTxovs. igi ar SeiZleba iyos mas ar gacvlidnen arafer sxvaze. es unari siyvarulia.
imdenad wina planze wamoweuli da uxeSi Zala, rom siyvaruli sicocxlisaTvis arsebiTi moTxovnaa kveba da gamrav-
angariSianobis (angarebis) arenad aqcios. magram siyvarul- leba. kvebac da gamravlebac warimarTeba siyvarulis niadag-
idan arc imdenad unda gamoiricxos rom, igi brma siyvarulam- ze. cxoveluri organizmisaTvis mniSvnelovania kvebis proce-
de daiyvanos. adamianis siyvarulsac sWirdeba garkveuli si- sis cikluri warmarTva. amisaTvis buneba maTSi gamoimuSavebs
naTle, misi gaZlierebisa da swori orientaciis micemisaTvis. SimSilisa da nayrovanebis grZnobas. es grZnobebi emyareba
es cnobierebis funqciaa. siyvarulis saqmeSi cnobiereba siyvarulis (siamovnebis) da siZulvilis (usiamovnebis) gancdebs.
savaldebuloa. magram grZnobebTan mimarTebaSi igi yovelTvis SimSili organizmSi aRviZebs Wamis mimarT `mindas~, Wamis
ukana planze unda imyofebodes da mas emsaxurebodes. survils (siyvaruls). nayrovaneba aRviZebs `aRar mindas~, Wa-
misadmi usiamovnebas (siZulvils). amitom SimSilis grZnoba
organizmisaTvis signalia, mowodeba, Wamisken imisaTvis rom
4. siyvaruli rogorc sicocxlis safuZveli. sicocxlis SesanarCuneblad bunebam aiZulos organizmi, raTa
adamianis cxovrebaSi sicocxle sxvadasxva formiT da energi- is ikvebos, organizmSi Cado SimSilis mtanjveli da WamiT
iT vlindeba. Tumca, cxadia, siyvaruli ara mxolod adamianis miRebuli siamovnebis grZnobebi. anu Cado SimSilis siZul-
unaria. igi sicocxlis, mTliani cocxali sinamdvilis arse- vili da Wamis siyvaruli. cxadia, aseTi siZulvili da siy-
bobis sayovelTao safuZvelia. is msoflmxedveloba, romelic varuli Tavisi bunebiT biologiuri xasiaTisaa, magram mainc
mTlian samyaros cocxal samyarod warmoidgens, misTvis siy- siZulvili da siyvarulia. mas Semdeg, rac organizmi Wamis
varuli mTeli samyaros suli da energiaa. cocxali sinamdvi- Sedegad miiRebs sakmaris sakvebs, bunebam unda aiZulos igi, _
lis mimarT siyvarulis fundamentur mniSvnelobaze miuTiTebs Sewyvitos Wama. amisaTvis masSi Cado moyirWebis da danayrebis
platoni, nikoloz kuzaneli, teiar de Sardeni da sxva. galaq- gancda, ris Sedegadac, Cndeba Wamisadmi usiamovnebis grZnoba,
tionis sityvebi ar unda CaiTvalos mxolod gadaWarbebul rac mas Wamas awyvetinebs. SeuZlebelia cocxali organizmis
poetur paTetikad, roca igi miuTiTebs sios, mzis, tyis, sil- arseboba kvebis gareSe. misi kvebis aRmZravi da maorganizebe-
amazis da TviT ukvdavebis usiyvarulod ararsebobaze. ukvdav- li Zalaa SimSilisa da nayrovanebis cikluri monacvleoba.
eba xom sicocxlis arsebobaa. e.i. sicocxle ar arsebobs SimSili da nayrovaneba ki _ siyvarulisa da siZulvilis
usiyvarulod. cxovelebSic es kargad SeiniSneba sakvebis Zie- biologiuri formebia.

398 399
igive situaciaa cocxali organizmebis gamravlebis saTvis; dedmamisSvilebsa da megobrebs Soris urTierT
procesSi. aqac gadamwyvet funqcias asrulebs siyvaruli. Tu Tavdadebaze...…yvela SemTxvevaSi, mTavari moqmedi Zala siy-
vikiTxavT – siyvarulis saxiT, ratom Cado bunebam, ara marto varulia. nebismieri namdvili gmiroba siyvaruliTaa nasazr-
adamianis, aramed nebismieri cxovelis sqesobriv aqtSi udide- doebi. siyvaruli aris gambedaobisa da SiSis gadamlaxavi
si vnebaTaRelva, siamovneba da misadmi ltolva, pasuxi naTe- Zala. ar arsebobs siyvaruli, romelic mxolod siamovnebis
lia, – imitom, rom esaa bunebis mier gaRebuli Taviseburi wyaro iqneba da tanjvis saxiT Sesatyvisi `fasis~ gaRebas ar
xarki aRmatebiT xarisxSi imis fasad, rom sicocxlem iarsebos, moiTxovdes. mTavari isaa, rom am saqmeSi tanjvam ar gadaametos,
imZlavros da grZeldebodes. davuSvaT, moixsna da gaqra sqeso- ar ajobos siamovneba-bednierebas. sicocxlis yovel momentSi,
brivi aqtiT gamowveuli vnebaTa afeTqebebi, misadmi dauokebe- saboloo jamSi, siyvaruli uzrunvelyofs siamovneba-bedniere-
li ltolva, amiT maSinve didi xifaTi Seeqmneba saerTod bis metobas usiamovneba-tanjvasTan SedarebiT.
sicocxlis arsebobas. mas is sapirwone gamoecleba, romlis adamianebs gamorCeulad uyvarT saerTod bavSvebi. cx-
`fasad~ sicocxle Tavis Tavs gamoisyidis. ovelebsac gamorCeuli siyvaruli aqvT rogorc sakuTari, ise
siyvarulis vnebebiT aRtkinebul sqesobriv aqts mos- sxvisi da sxva saxeobis cxovelebis naSierebis mimarT.
devs axali sicocxlis dabadeba. aqac sadarajoze fxizladaa satelevizio `disqaverSi~ naCvenebi iqna kadrebi imis Sesaxeb,
siyvaruli. rogorc bavSvis dabadeba adamianisaTvis, ise naSi- Tu ori kviris ganmavlobaSi rogor meurneobs mZvinvare lomi
eris gaCena cxovelisaTvis, udidesi tkivili da tvirTia, ma- sami dRis dabadebul antilopis norC naSiers. maunglobis
gram am tkivilisa da tvirTis sapirwoned, mSobiarobasTan fenomeni, ara ki plingis mier mogonili, aramed bunebaSi re-
erTad, mSoblebSi ibadeba axali, udidesi siyvaruli axalSo- alurad arsebuli, miuTiTebs cxovelebis siyvaruls adami-
bilis mimarT. sicocxle ar SeiZleba miatovos siyvarulma. anis bavSvis mimarT. oRond ara imis gamo, rom igi adamianis
mSoblebis ganuzomeli da Tavganwiruli siyvaruli Svilebi- Svilia, aramed imitom, rom igi bavSvia _ norCia! aseve, adami-
sadmi amsubuqebs gazrdis (aRzrdis) mZime tvirTs. magram siy- anebsac aqvT siyvaruli cxovelTa patara naSierebis mimarT.
varulis gamo, es tvirTic ara imdenad tanjvis aramed siamayis, swored imitom, rom isini patarebi arian. cxadia, ulmobel
siamovnebis da bednierebis uRelia, romelic ar gaicvleba garemoSi mainc adgili aqvs cxovelebis mxridan sxva saxeo-
sxva tvirTze. esec bunebis mxridan mSoblebis mimarT gada- bis cxovelTa naSierebis SeWmas. adamianic, Tumca avlens
xdili aRmatebuli xarkia imis fasad, rom maT ararad Caagdon siyvaruls wiwilis, baktnis, ciknis Tu xbos mimarT, magram
yovelgvari tkivili da siZneleebi, romelic maTi dabadebu- mainc didi siamovnebiT miirTmevs maT xorcs. Tumca es ver
lis aRzrdaSi (gazrdaSi) SexvdebaT. bavSvis (naSieris) aRzr- auqmebs adamianis siyvaruls maT mimarT. aki amboben xolme _
da (gazrda) Tu didi tvirTia mSoblebisaTvis, romelic xSir- yvelaferi rac pataraa (norCia) sayvareliao. asakSi Sesul
ad maTgan TviTSewirvas moiTxovs, masTan erTad dabadebuli adamianebs gamZafrebuli siyvaruli aqvT SviliSvilis mima-
siyvaruli da misiT gamowveuli siamovneba da bedniereba rT. misadmi siyvaruli aWarbebs kidec Svilisadmi siyvaruls.
sruli `anazRaurebaa~ am tvirTis zidvisa. siyvaruliT bune- rac Seexeba damokidebulebas moxucebulebisadmi, aradamajer-
ba mSoblebs `aiZulebs~ erTgulad da Tavdadebulad izrunon ebelia maTi iseTive siyvaruli, rogorc bavSvis siyvarulia.
dabadebulis gazrda-aRzrdaze. aradamajerebelia moxucebulis saerTod siyvaruli. Tu mox-
igive unda iTqvas patriotebis Tavdadebaze mamuli- ucebuli axlobelia, misadmi siyvaruli axloblis siyvarulia
saTvis; morwmuneTa mowameobriv aRsrulebaze sarwmunoebi- da ara rogorc moxucebulisa. saerTod, moxucebulebisadmi

400 401
damokidebuleba imdenad siyvaruliT araa gansazRvruli, ram- sakuTari Tavis siyvaruli. sikvdils uSualo mzrunveli sub-
denadac madlierebiT da pativiscemiT. misadmi madliereba ieqti ar yavs. ar yavs damoukidebeli mosiyvarule da damcavi
ganpirobebulia imiT, rom kerZo adamianebma mocemul etapamde Zalebi. sikvdili ar unda CaiTvalos arc TviTmizezobriv,
mis `mxrebze dgomiT~ moaRwia. magram adamianis mzera mainc TviTarsebad movlenad. amitom, TiTqos amqveynad igi saerTod
momavliskenaa mi pyrobili. mas xiblavs da uyvars, rac momav- unda gamqraliyo. magram viciT, rom qveyanaze sikvdili, ise
lis perspeqtivas uqmnis. momavalSi adamiani bavSvs xedavs da daTareSobs, rogorc masze `danavardobs~ sicocxle. sicocx-
ara moxucebuls, ufro sworad _ bavSvSi xedavs momavals da lea misi masazrdoebeli da damcavi Zala. siyvaruli da siZu-
ara moxucebulSi. adamianis mudmivi fiqrisa da sazrunavis lvili asazdovebs da icavs sicocxles, magram igive Zalebi,
sagania sikvdilTan Widili, misi daZleva da sicocxlis gam- pirdapiri gziT, asazrdoeben da icaven sikvdilsac. saqme is
aradJameba. amis erT-erTi qmediTi saSualebaa sakuTari me-s aris, rom sikvdili iqaa, sadac sicocxlea. rom ar yofiliyo
STamomavlobaSi gatana da masTan dakavSireba. rodis mokvde- sicocxle, ar iqneboda sikvdili. amitom sicocxlis dacva
bio, gamomcdelad ekiTxebian moxucs, _ maSin, roca SviliS- sikvdilis dacvasac iwvevs. sicocxlis gamravleba, sikvdilis
vili mokvdebao. igulisxmeba, rom sxeulebrivad SviliSvilze gamravlebacaa. sicocxlis dabadeba sikvdilis dabadebacaa.
adre mokvdeba, magram sulierad igi mainc icocxlebs manam, sikvdili aris sicocxlisaTvis moucilebeli da mudam
sanam icocxlebs SviliSvili. ra aris yovelive es? _ esaa Tanmdevi movlena. Tu vikiTxavT, _ ra iqneboda sicocxle,
sicocxlis siyvarulis ZaliT arseboba da misiT gamovlena. saerTod rom ar arsebuliyo sikvdili, daaxloebiT es igivea,
esaa siyvarulis obieqtSi sicocxlis perspeqtivis xedva. rom vikiTxoT – ra iqneboda, rom yofiliyo mxolod sinaTle
sicocxlis sapirispiro movlenaa sikvdili; siyvarulisa da ar yofiliyo sibnele? ra iqneboda, rom saerTod ar arse-
_ siZulvili. yvelanairi siyvaruli saTaves sicocxlis siy- buliyo mcdaroba, simaxinje, uzneoba, usamarTloba; ar arsebu-
varulisagan iRebs. yvelanair siZulvils dasabams sikvdilis liyo saerTod cudia. cxadia, aseT pirobebSi dakargavda sazriss
siZulvili aZlevs. miuxedavad amisa, siyvarulic da siZul- da mniSvnelobas WeSmaritebac, saTnoebac, mSvenierebac, sa-
vilic sicocxlis damcavi Zalebia. siyvaruli asazrdoebs da marTlianobac da kargic. mxolod sinaTlis arseboba migviy-
asuldgmulebs sicocxles. xolo siZulvili icavs mas mtru- vanda situaciamde, razec galaqtionma brZana: _ `wminda sinaT-
li Zalebis muqarisagan. siZulvili sicocxlis siZulvili lis diad badeSi, ise cotaa gasagebeli, rogorc rom wminda
ki araa, igi aris sicocxlis mimarT mtruli Zalebis siZul- siwyvdiadeSi~. sicocxle mimzidveli da sazrunavia imis gamo,
vili. saboloo jamSi, esaa sikvdilis siZulvili. gvZuls, rom arsebobs iseTi safrTxobela, rogoricaa sikvdili.
radgan gviyvars. sikvdili gvZuls, radgan gviyvars sicocxle. sikvdili sicocxles drois CarCoebSi aTavsebs, reglaments
sicocxle rom ar gviyvardes, sikvdils ar SeviZulebdiT. uwesebs. amiT cocxal arsebas aiZulebs, iyos ara mconare,
sikvdilis siyvaruli ar arsebobs. sikvdilis siZulvili ki aramed _ aqtiuri, maZiebeli, droSi Caetios da Tavisi mo-
sikvdilisadmi dapirispirebuli Zalaa da ara sikvdilis dam- saswrebi moaswros. sikvdilis mniSvneloba sicocxlis mima-
cavi. aq dgeba kiTxva: _ sicocxlis msgavsad, ratom ar gaaCnia rT kargad SeniSna vaJa fSavelam – `Seni Wirime sikvdilo,
sikvdils masazrdoebeli da damcavi Zalebi? imitom, rom mas sicocxle fasobs SeniTao~-o.
ar sWirdeba misTvis damoukidebeli aseTi Zalebi. es sWirde- sicocxlis dacva ZiriTadad misi sikvdilisagan dacvaa.
ba sicocxles. cocxali arsebis siyvaruli (mzrunveloba) amitom, erTi SexedviT, sicocxle xom yvelaze kargad maSin
sicocxlisadmi, misi sakuTar Tavze mzrunvelobaa. esaa misi iqneboda daculi, Tu sikvdili, rogorc fenomeni, saerTod ar

402 403
iarsebebda. religia, samoTxisa da sulis ukvdavebis meSveo- dapurda, Sedegad moexsna SimSilis grZnoba da amiT moexsna
biT ZiriTadad am gzas misdevs. magram es rwmenis gzaa. mec- Wamis survili; magram erTia Wamis survili da sul sxvaa
nierebas dasabuTebis gza sWirdeba. sulis ukvdavebis das- sicocxlis siyvaruli (survili). Tu SimSilis grZnoba da
abuTeba ki SeuZlebelia. amasTanave, vinaidan arc sicocxle Wamis survili ciklurad ar moixsneba da kvlav ar aRdgeba, _
arsebobs sikvdilis gareSe, amitom sicocxlis siyvaruliT es bulemiuri avadmyofobaa. magram WamiT gaumaZRroba Tu avad-
dacva sikvdilis saerTod gauqmebas ki ar moiTxovs, aramed myofobaa, sicocxliT gaumaZRroba avadmyofoba ki ara, _ sic-
sikvdilis gadawevas da amiT sicocxlis gaxangrZlivebas. ocxlis sijansaRe da cxovelunarianobaa. sicocxliT moyir-
sicocxlis gaxangrZliveba, rogorc individisaTvis, ise gvarisa Weba da sikvdilis survili mTlianad upirispirdeba sicocx-
da mTeli cocxali samyarosaTvis maSin miiRweva, roca igi lis arsebobis fundamentur Zalas _ siyvaruls. ras unda
gaJRenTili da nasazrdoebia uZRebi siyvaruliT. vambobT niSnavdes sicocxliT moyirWeba, _ sxvas arafers, Tu ara sic-
`uZRebi~, raTa uaryofil iqnes e.w. `sikvdilis instinqti~. es ocxlis siyvarulis gaqrobas, anu gaqrobas yovelive imis
ukanaskneli Tvalsazrisi sicocxliT `ZRomas~ anu mis `moyir- siyvarulisa, riTac aqamde cxovrobda. es usiyvarulod darCe-
Webas~ emyareba. aseT Tvalsazriss aviTarebda rusi biologi naa, romelic gacilebiT ufro mtanjvelia, vidre nebismieri
i. meCnikovi. igi miuTiTebs im faqtze, rom adamianis asakis satanjveli. sicocxlis dacva mudmivi moTxovnaa. mudmivia
zrdasTan erTad, sicocxlis siyvaruli (survili) ki ar mcir- misi siyvaruli. gamoricxulia misiT ZRoma. sicocxlis siy-
deba, aramed ufro izrdeba. am faqtis sapirispirod, igi momxre varuli sicocxlis TviTSenaxvis kanonia. amitomaa, rom medic-
iyo adamianSi `sikvdilis instinqti~-s ganviTarebis. es niS- inaSi sicocxlisaTvis brZola bolo momentamde savaldebu-
navs, xnier adamianSi, asakis zrdasTan erTad nel-nela mcird- lo qmedebad iTvleba.
ebodes sicocxlisadmi siyvaruli da izrdebodes sikvdilis rac Seexeba TviTmkvlelobas, cxadia, igi ar niSnavs
survili ise, rogorc daRlilobis Semdeg, adamianSi aRiZvreba sikvdilis siyvaruls. formula – mZuls radgan miyvars, ama-
Zilis moTxovnileba. imis gamo, rom adamianSi sicocxlis rTlebs mtris mokvlas. magram TviTmkvleloba mtris mokvla
siyvaruli da sikvdilis siZulvili ar neldeba, yoveli konkre- araa. igi pirdapiri agresiaa sakuTari sicocxlis mimarT. es
tuli sikvdili unda CaiTvalos udrood, radgan igi dakav- riTi avxsnaT? saqme is aris, rom TviTmkvlelobis faqtebi
Sirebuli araa sikvdilis survilTan. es ki tragikulobis cxovelTa samyaroSi saerTod ar arsebobs. igi mxolod adami-
mauwyebelia. evTanaziac iZulebiTi RonisZiebaa da isic tra- anis unaria. riTia es gamowveuli? cxovelTa samyaroSi sic-
gediaa. amitom `sikvdilis instinqti~ ver Rebulobs Tavisu- ocxlis warmmarTveli erTaderTi Zala siyvarulia. mas ar
fal ganviTarebas, rac meCnikovisaTvis samwuxaro faqtad iTv- SeuZlia, masSi araa mocemuli unari rom daupirispirdes sic-
leba. misi idealia `orTobiozi~, anu adamianis sicocxlis ocxles. piriqiT, siyvaruli sicocxleze mxolod zrunvaa.
ganviTareba ise, roca igi yovelgvari avadmyofobis gareSe rac Seexeba adamians, mis cxovrebaSi siyvarulis gverdiT
gaivlis cxovrebis grZel gzas da miva im bolo etapTan, roca Cndeba sicocxlis masuldgmulebeli iseTi mZlavri warm-
igrZnobs sicocxliT daRlilobas. amiT mas gauCndeba sic- marTveli sulieri Zala, rogoricaa cnobiereba. TviTmkvleloba
ocxliT ZRomis, moyirWebis grZnoba da mis adgilas masSi yovelTvis cnobierebasTan aris dakavSirebuli. marTalia,
ibadeba iseTi sikvdilis Sinagani survili, romelic tragiku- xSirad TviTmkvlelobaSi afeqtebs garkveuli adgili ukavi-
lobasTan aRar iqneba dakavSirebuli. es imas gavs, mSieri aT, magram, rogorc wesi, isini yovelTvis cnobierebiT Semzade-
adamiani, romelsac hqonda Wamis Zlieri survili da kargad buli aqtis bolo damatebiTi momentia. adamianis cxovreba

404 405
RirebulebebiT naSeni nagebobaa. roca adamiani kargavs im maT adgils ikavebs cnobiereba, romlis gamovlenis umaRlesi
Rirebulebebs, rac mas siyvaruliT asazrdovebda da misi cx- formaa sibrZne. amitom, adamianis cxovreba imarTeba Ziri-
ovrebis sazrisis ganmsazRvreli iyo da sxva RirebulebebiT, Tadad siyvaruliT (emocia-grZnobebiT) da cnobiereba-azrovnebiT,
sxvanairad cxovreba misTvis uazro da miuRebelia, es masSi anu siyvaruliT da sibrZniT. germaneli romantikosis f.
iwvevs udides tanjvas da wamebas. iwyeba cxovrebis mier Slegelis azriT, mxolod siyvaruliT da azrovnebiT xdeba
aseTi tanjvisagan Tavdaxsnis gzebis Zieba. aseT pirobebSi, adamiani adamianad. vinc bunebas Seimecnebs siyvarulis gareSe,
roca cnobierebis SefasebiT, sikvdili ufro nakleb mtanjve- igi mas verasodes Seimecnebs. cxovrebis mxolod wminda mec-
lad CaiTvleba, vidre sazrisis mimcem RirebulebaTagan gaZ- nieruli xerxebiT Semecneba araa misi namdvili Semecneba.
arcvuli uazro cxovreba, _ TviTmkvlelobas gza exsneba. arc mxolod siyvaruliT Semecnebaa namdvili Semecneba. nam-
TviTmkvlelobis faqtebis arsebobis miuxedavad, igi sicocx- dvili da srulyofili Semecneba ara marto gonebiT xedvaa,
lisaTvis mainc SemTxveviTi, gamonaklisi movlenebia da ara aramed guliT anu siyvaruliT xedvacaa. cnobierebiT Sevimec-
savaldebulo kanoni. sicocxlisaTvis savaldebulo sikvdilia. nebT arsebul sinamdviles, arsis sferos. magram jerarsruli
yofierebis Semecneba SeuZlebeli iqneba, Tu goniT xedvas
guliT xedvac ar daemata, anu Tu cnobierebiT Semecnebas ar
5. siyvaruli rogorc cxovrebis safuZveli. daemata siyvaruliT Semecnebac. adamianis mizani swored jer-
cxovreba ar arsebobs sicocxlis gareSe. cxovreba kulturis arsul sinamdvileSi SeRwevaa. cnobierebiT Semecnebis pro-
formaSi ganxorcielebuli sicocxlea. kultura ki Rire- cesSi vadgenT WeSmariteba-mcdarobas im mizniT, rom mis safuZ-
bulebaTa sistemaa. amitom cxovreba RirebulebebiT nagebi da velze cxovrebaSi gamovricxoT da Tavidan aviridoT Sec-
ganxorcielebuli sicocxlea. aqedan gamomdinare, is, rom siy- domebi, ganvaxorcieloT swori orientaciebi. cnobierebiT
varuli aris sicocxlis masazrdovebeli da cxovelmyofeli Semecnebis procesSi sinamdvilesTan vamyarebT Teoriul-azro-
sulieri Zala, ukve niSnavs imas, rom igi aseTivea cxovrebis briv kavSirs. es kavSirebi warimarTeba mecnieruli cnebebiT,
mimarT. arc cxovreba arsebobs usiyvarulod. metic, siyvaru- debulebebiT, formulebiT, romlebSic sinamdvilis sagnebi da
li cxovrebisTvisac fuZemdebluri da warmmarTveli sulieri movlenebi warmodgenilni arian imdenad `mSrali~ sqemebiT,
Zalaa, uromlisodac igi yovelgvar sazriss kargavs. rom ar floben raime sicocxliseul emociur datvirTvas.
siyvarulTan dakavSirebiT, ra gansxvavebaa sicocxlesa saWiroa maTi `gacocxleba~-gaadamianureba. siyvaruls swored
da cxovrebas Soris? – arsebiTad igive, ra gansxvavebacaa es funqcia akisria. siyvaruliT SemecnebaSi dgindeba Rire-
cxovelsa da adamians Soris. cxoveli cocxlobs, adamiani bulebebi. rasac siyvaruli Seexeba, yvelaferi iZens Rire-
cxovrobs, magram adamiani sxeulisa da sulisagan Sedgeba. bulebis saxes; yvelaferi iZens emociurobis elfers; yve-
amitom adamianSi sxeuli cocxlobs, xolo suli cxovrobs. laferi rogorRac `cocxldeba~. siyvaruliT adamiani sinamd-
e.i. adamiani cocxlobs kidec da cxovrobs kidec. Tumca vilesTan grZnobad-emociur kavSirSia. emociebi da gancdebi
sicocxle masSi safuZvelia, cxovreba ki mizani. cxovelis adamianis mTel cxovrebas aniWebs garkveul `ferebs~, `JRera-
sicocxlis masuldgmulebeli Zalaa siyvaruli. xolo siy- dobas~ da amiT aZlevs adamianur saxes, ris gareSec adamianis
varulis warmmarTveli Zalaa instinqtebi. adamianis cxovre- cxovreba yovelgvar sazriss dakargavda. cnobierebas SeuZlia
baSic siyvarulis gverdiT arseboben garkveuli instinqtebi, mTlian sinamdviles codnisa da rwmenis saSualebiT gada-
magram isini ukiduresad SezRudul-Semcirebulni arian da swvdes da Tavis areSi moaqcios. siyvaruls es ar SeuZlia. is,

406 407
rac arsebobs cnobierebisaTvis, xSirad ar arsebobs siyvaruli- erad axalgazrdad CaiTvleba. xolo Tu pirovneba, romelic
saTvis. adamianisaTvis, romelsac Tavisi Sinagani, gamokveTili ar aris xandazmuli, magram siaxleebis mimarT rogorRac Ca-
interesebi gaaCnia, ar SeiZleba yvelafers Tanabari mniS- ketilia da mxolod Zveli RirebulebebiTaa daStampuli, igi
vneloba hqondes, yvelafris mimarT Tanabari emociebiT iyos sulierad ukve moxucia. sulieri axalgazrdoba kritikulad
dakavSirebuli. mas raRac moswons, raRac ar moswons; raRacis moazrovnis xvedria, sulieri moxucebuloba _ dogmaturad
mimarT indiferentulia. yvelafris mimarT Tanabari emocieb- moazrovnisa. kritikulad moazrovnisaTvis iolia daemSvido-
is qona auqmebs TviT emociebs. yvelafris Tanabari siyvaru- bos Rirebulebas, romelSic kritikam, Tundac Zalian didi
li ukve arafris siyvarulia. siyvarulisTvisac niSandoblivia xnis Semdeg, Seuwynarebeli wuni Seitana. dogmaturad
arCeviToba-gamorCeuloba, rac bolosdabolos, cxovrebis arCevi- moazrovnebisaTvis Zneli da SeuZlebelia rogorc Zvel Rire-
Tobas edeba safuZvlad. adamianis cxovrebas avsebs da qmnis bulebebSi wunis aRmoCena, ise maTze uaris Tqma. cxovrebis
is sagnebi da movlenebi, romlebic RirebulebiTi Sefasebis mudmivi moZraoba-cvalebadoba, masSi Rirebulebebis moZraoba-
momentSi mowonebas imsaxureben. cxovrebidan gadian is sagne- cvalebadobiTaa gamowveuli. sulieri sibere maTi cvaleba-
bi da movlenebi, romlebic garkveuli gadafasebiT, kargaven dobis Seneleba-gaZnelebiTaa ganpirobebuli.
mowonebas da dawunebulni xdebian. saerTod, cxovrebis miRma adamianis cxovreba iqsoveba da yalibdeba Rirebulebe-
rCebian isini, romelTa mimarT adamiani indiferentulia. qarTve- biT. cxovreba RirebulebaTa sistemaa. umaRlesi Rirebuleba
lis mieraa naTqvami, – Tu kacs ar unda, riyeze qvas ar dainax- TviTon cxovrebaa. igi, rogor Rirebuleba, adamianisagan moiTxovs
avso, magram roca kacs unda, RorRis udides masaSi oqros dacvas, gafrTxilebas da mzrunvelobas. amis saukeTeso saSu-
umcires namcecebsac aRmoaCens, xolo rogorc konfuci ityoda, alebaa misadmi usazRvro siyvaruli. cxovrebisaTvis, pirvel
roca kacs unda, bnel oTaxSi Sav katas aRmoaCens maSinac ki, rigSi, TviT cxovrebis siyvarulia saWiro; siyvaruli sicocx-
roca igi iq saerTod ar aris. lesTan erTad, cxovrebis TviTSenaxvis sayovelTao kanonia.
cxovreba aris mudmiv moZravi da cvalebadi areali, kerZo piris mxridan, cxovrebis siyvarulis dakargva da misi
sadac adgili aqvs mudmivad maRali Rirebulebebis Semotanas moZuleba pirdapiri gzaa TviTmkvlelobisaken. cxovrebis
da iqidan moZvelebuli, Rirebulebadakarguli, movlenebis simZlavre misadmi siyvarulis simZlavriTaa ganpirobebuli.
gatanas. e.i. cxovrebaSi, Rirebulebebis saxiT, raRacaa Semosa- amis miuxedavad, uazroa mowodeba _ giyvardes sicocxle da
tani da raRac _ iqidan gasatani. Semosatani Rirebulebebi cxovreba! es igivea mouwodo dedamiwas ibrunos sakuTari
saSvs Rebuloben siyvarulis ZaliT, xolo gasatani Rire- RerZisa da mzis orbitis garSemo; mouwodo samkuTxeds rom
buleba, dakarguli sagnebi cxovrebidan idevnebian siZulvi- misi kuTxeebis jami udrides 2d-s; mouwodo mcenareebs gazafx-
lis ZaliT. iwyeba cxovrebaSi mowonebulTa (Semosatanis) ulobiT iyvavilon da SemodgomiT baRebSi xili mwifdebodes.
dacvisa da dawunebulTa (gasatanTa) devnis dausrulebeli es imas niSnavs, rom siyvaruli aucileblobis sferoa.
procesi, rac cxovrebis erT-erTi ZiriTadi RerZia.
adamianis axalgazrdoba da xandazmuloba mxolod Tu sicocxlis ZiriTadi mamoZravebeli Zala siyvarulia,
wlebis raodenobiT ar ganisazRvreba. ufro arsebiTia siax- cxovrebaSi siyvarulis gverdiT kidev Semodis meore mmarTve-
lis grZnoba da moTxovna. manam, sanam adamians, pirovnebas, li Zala – cnobiereba. cnobierebis gareSe, sinamdvileSi mx-
siaxlis grZnoba da moTxovnileba aqvs, sanam igi siaxleebs olod siyvaruliTY(guliT) xedva adamians cxovelis arse-
gaxsnilad xvdeba, Tundac igi xandazmuli iyos, mainc suli- bobamde daiyvanda; xolo siyvarulis gareSe, mxolod cno-

408 409
bierebiT xedva mis arsebobas robotis arsebobas daamsgavseb- naklovanebiT, mis winaSe yvelaferi ufasurdeba da cxovreba
da. cxovreba orive unariT xedvas da marTvas moiTxovs. amit- gadaiqceva tanjvisa da wamebis wyarod. igi eZebs aseTi yofi-
om filosofiaSi srul uflebaSi unda aRsdges mis etimolo- erebisagan Tavdaxsnas, cdilobs misgan gaqcevas da bolos
giaSi dafiqsirebuli `sibrZnis siyvaruli.~ oRond ara mx- TavSesafars sikvdilSi poulobs. sikvdili, cxadia, didi ube-
olod gandgomili etimologiuri mniSvnelobiT, aramed durebaa, magram pirovneba mis cxovrebas ufro did ubedurebad
filosofiis siRrmiseuli azriTac. rogoria maTi urTierTo- aRiqvams. TviTmkvlelobis gadawyvetileba warmoudgenlad
ba? es ganisazRvreba dasaxuli miznis mixedviT. nebismieri udidesi tvirTia. amitom pirovnebas udidesi wnexis qveS amy-
miznis realizacia xorcieldeba orive unariT. zogi miznis ofebs, romelic iwvevs mis afeqtur mdgomareobaSi gadayvanas.
realizacia ufro metad cnobierebis unars eyrdnoba, zogisa amitom xSirad miiCneven, rom TviTmkvleloba mxolod emocie-
ki _ siyvarulisas. erTi SexedviT, TiTqos arsebobs adamianis bis Sedegia, magram realurad igi momzadebulia cnobierebiT
saqmianobis iseTi sferoebi, sadac dasaxuli miznis miRweva da amTavrebs mas emociebi. es araa arc saerTod cxovrebis
mxolod romelime erT unars eyrdnoba, _ meoris Segnebulad siZulvili da ars sikvdilis siyvaruli. esaa kerZo, piradi
gamoricxvis gziT. magaliTad, mecnieruli da samarTlebrivi cxovrebis miuRebloba.
obieqturobis miRweva, urTulesi teqnikuri aparatis marTva, adamianis cxovreba arsebiTad Tavisuflebis sferoa.
an urTulesi qirurgiuli operaciis Catareba TiTqos mTli- esaa cxovrebaSi siyvarulisa da Tavisuflebis urTierTobis
anad cnobierebiT warimarTeba; xolo iseTi movlenebi, rogore- Taviseburi forma. siyvaruli nebas ar eqvemdebareba. igi nebiT
bicaa qal-vaJis siyvaruli, eWvianoba, SurisZieba, TviTmkvleloba ar imarTeba. Tavisufleba ki swored nebis Tavisuflebaa, anu
an gmiruli Tavganwirva, TiTqos mTlianad emociebiT warima- nebiT moqmedebaa, oRond ise, rom igi TviTnebobaSi ar gadadis.
rTeba. magram siRrmiseuli analizi gviCvenebs, rom yvela TviTnebobac nebiT moqmedebaa, magram ise, rom cnobierebiT ar
aRniSnuli movlena warimarTeba orive unaris meSveobiT. ma- imarTeba, misi ZiriTadi princi pia _ SiSveli `minda~, romel-
galiTad, aviRoT TviTmkvlelobis faqti. cxovelTa samyaro- ic araviTar angariSs ar uwevs obieqtur situacias. Tavisu-
Si igi, rogorc movlena, saerTod ar arsebobs im ubralo flebis neba cnobierebiT marTuli nebaa. misi samoqmedo prin-
mizezis gamo, rom cxovelebs cnobiereba ar gaaCniaT. maTi ci pia imperatiuli `me unda~. aseTi `unda~ TavisTavSi Sei-
sicocxle mTlianad siyvaruliT imarTeba. rogorc Cans, ad- cavs `mindas~, oRond iseTs, romelic vizirebulia, anu neba-
amians rom cnobiereba ar hqonoda, isic arasdros mimarTavda darTulia obieqturi aucileblobiT. da raki Tavisufleba
TviTmkvlelobas, magram amiT igi veRarc adamianad iarsebebda. cnobierebiT imarTeba, amitom tradiciuli problema aucile-
e.i. TviTmkvleloba cnobierebasTan aris dakavSirebuli. siy- blobisa da Tavisuflebis urTierTobis Sesaxeb Rebulobs
varuliT warmarTul cxovrebas cnobiereba kritikuli kon- konkretul formas. esaa siyvarulisa da cnobierebis urTier-
trolis areSi aTavsebs. cnobierebis mxridan, cxovrebis kri- Tobis sakiTxi.
tikuli kontroli _ SefasebiTi aqtia. mTliani cxovreba siyvaruliT moTxovnili `mindac~ aucileblobaa. cno-
dgeba SefasebiT aqtSi. roca cxovreba Sefasebis aqtSi mi- bierebiT nakarnaxevi `me undac~ aucileblobis moTxovnaa.
iRebs da gaacnobierebs mis araadamianurobas, aqedan iwyeba amitom adamianis cxovrebaSi siyvarulisa da cnobierebis
fiqri TviTmkvlelobaze. cxovrebis araadamianurobaSi ig- urTierToba ori aucileblobis urTierTobaa. Tavisufleba
ulisxmeba situacia, rodesac adamiani kargavs imas (Rirebule- aseT ori aucileblobis erT mTlianobaSi ukonfliqtod Ser-
bas), uromlisodac misi cxovreba kargavs yovelgvar azrs. am wymaa. Tavisufleba sisuste ki araa, aramed adamianis mxridan

410 411
igi moiTxovs udides Zalas. ginda iyo Tavisufali, unda iyo niSnavs imas, rom siyvaruli ar SeiZleba vaqcioT saSualebad,
Zlieri! igulisxmeba ara fizikuri, aramed nebis siZliere. vinaidan, ar SeiZleba cxovrebis saSualebad qceva. cxovreba
imis gamo, rom Tavisufleba arCevanTanaa dakavSirebuli, Cemi cxovrebisaTvis, siyvaruli siyvarulisaTvis, anu orive TviT-
Tavisufleba imas niSnavs, rom CemSi movnaxav nebelobiT Zalebs, miznobrivi movlenaa. ar unda vikiTxoT risTvis siyvaruli?
romliTac SevZleb yvelafers ar davemorCilo. rasac maZa- ratom giyvars? es kiTxvebi siyvaruls saSualebad aqcevs, rac
lebs garegani aucilebloba. amiT gamovricxav Cems monobas; dauSvebelia. siyvaruli siyvarulisaTvis da meti araferi,
arc yvelafer imas Caviden, riskenac Cemi Sinagani `minda~, anu giyvars da meti araferi. Tu ici, ratom giyvars, es ukve angari-
siyvaruli mibiZgebs. amiT gamovricxav Cems TviTnebobas. Cav- Sia da ara siyvaruli. siyvaruli mTelis siyvarulia. Tu
iden mxolod imas, raSic miRweuli iqneba cnobierebiT da mTelidan raRac gamoyavi da siyvaruli imas daukavSire, mTel-
siyvaruliT nakarnaxevi aucileblobebis harmoniuli Serwy- Si rCeba sxva nawilebi, romlebic aseT mimarTebas ar imsax-
ma. amaSi vlindeba Cemi Tavisufleba. e.i. Tavisufleba siy- urebs. e.i. mTelisadmi siyvaruli ar yofila. es siyvarulSi
varulisa da cnobierebis TanamSromlobiT miiRweva. bzaris arsebobaa, rac siyvarulis momavals eWvis qveS ayenebs.
roca hegeli analizs ukeTebs bibliur dogmas – `giy- siyvaruli yovelTvis erTianobaa. esaa mTelis erTianoba.
vardes moyvasi Seni, rogorc sakuTari Tavi!~ _ aq aSkara Seyvarebuls siyvarulis mTeli obieqti uyvars. masSi naklis
valdebulebaa sakuTari Tavis siyvarulisa. Tumca misi azriT, aRmoCena ar SeuZlia. imitom ki ara, rom realurad masSi nakli
sakuTari Tavis siyvarulis moTxovna imdenad TavisTavad cxadia, ar arsebobs, aramed imitom, rom siyvaruli naklis danaxvis
rom igi trivialuri xdeba. sakuTari Tavis siyvarulSi, unda saSualebas ar iZleva.
davinaxoT sakuTari cxovrebis siyvaruli imitom, rom pirovneba siyvaruli sayrdenia zneobis, samarTlianobis, Tavisu-
igivea, rac misi cxovreba. e.i. bibliuri dogma savaldebulod flebis. mxolod siyvarulSi aris SesaZlebeli Tavisufleba,
miiCnevs cxovrebis siyvaruls, magram am dogmaSi amaze ara- vinaidan nebis mxolod siyvaruliT gansazRvruli moqmedeba
pirdapiri miniSnebaa. pirdapir moyvasis siyvarulis valde- CaiTvleba nebis Tavisuflebad. samarTlianad da zneobrivad
bulebazea naTqvami. magram moyvasic xom pirovnebis cxovrebis sxvebisadmi Segnebuli mopyroba SesaZlebelia mxolod misad-
nawilia. amitom esec cxovrebis siyvarulis mowodebaa. hege- mi siyvarulis pirobebSi. sxvas samarTlianad da zneobrivad
li aRniSnul dogmats aseT redaqcias aZlevs – `giyvardes vepyrobiT, roca igi gviyvars. mas ise veqceviT, rogorc saku-
moyvasi Seni, ise TiTqos igi Sen xar!~ amiT, siyvarulis raobis Tar Tavs imitom, rom Cvensa da maT Soris sxvaobas siyvaruli
gagebaSi hegeli pirdapir mianiSnebs siyvarulis mxareebis arsebiTad auqmebs. adamianebs Soris zneobrivi urTierToba,
identifikaciaze. bibliaSi aris sxva adgilic, sadac or ma- maT Soris pasuxismgeblobis arsebobas gulisxmobs. upasux-
makacs Soris msgavs megobrul siyvarulzea miTiTeba goli- ismgebloba uzneobaa. pasuxismgebloba ki iqaa SesaZlebeli,
aTze gamarjvebul daviTs megobrulad Seiyvarebs mefe sau- sadac siyvarulia. siyvaruli gvakisrebs pasuxismgeblobas.
lis Ze ionaTani. `Sekra ionaTanma daviTTan kavSiri, radgan siZulvili aris adamianis ara avadmyofuri zizRi saZulveli
Seiyvara igi, rogorc sakuTari Tavi~. siyvaruli grZnobaa. obieqtisadmi, aramed igi aris mtrobisadmi principuli Seurige-
hegelis azriT, igi iseTi grZnobaa, romelic cxovrebaze arc bloba. siyvaruli Tu mxareebs Soris identificirebaa, siZul-
meti unda iyos da arc naklebi anu siyvaruli udris cxovre- vili mxareebs Soris urTierTgamoricxvaa, romelic iqceva
bas. Tu giyvars, cxovrob! Tu siyvaruli SenTvis sruliad maT Soris mtrobis safuZvlad. mtris siZulvili mtris, rogorc
ucxoa, – arc cxovrob! siyvarulisa da cxovrebis igiveoba adamianis siZulvili ki araa, aramed misi Sendami mtrobis

412 413
siZulvilia. gZuls imitom, rom giyvars! rom ar giyvardes arc tyveTa ayvanis da maTdami zneobrivi mopyrobis saerTaSoriso
siZulvili iqneboda. amitom siZulvils siyvarulisagan valdebuleba. am valdebulebebis darRvevis faqtebi istori-
damoukidebeli arseboba ar gaaCnia. siZulvils siyvaruli ulad mudam iyo da albaT momavalSic iqneba, magram TavisTa-
aCens. igi siyvarulis TviTSenaxvis meqanizmis aucilebeli vad aRebuli tyveobis arsebobis instituti imas gulisxmobs,
momentia. visac siZulvili ar SeuZlia, mas arc siyvaruli rom erTsa da imave pirovnebaSi aRmoaCinon mteric da adamian-
SesZlebia. adamianis mxridan siZulvilis SeZleba imas ki ar ic. tyveSi adamiani daicvan, gadaarCinon, xolo masSi arsebu-
niSnavs, rom igi bunebiT moZulea. piriqiT, igi bunebiT mosiy- li mteri daamarcxon, anu ki ar moklan, aramed ganaiaraRon da
varulea. siyvaruli ki adamianSi gamoimuSavebs siZulvils gaauvnebelyon ise, rom mas Sens mimarT mtroba ar SeeZlos. e.i.
yvelafer imisadmi, rac mis siyvaruls mtrobs. siZulvili ebrZvi mtrobas da ara adamians. adamianis mier ganxorciele-
iwyeba eWvianobiT. eWvianobas ki warmoSobs siyvarulisadmi buli yvela diadi saqme, yvela gmiroba, yvela Tavganwirva
gafrTxileba. amitom, dasaSveb sazRvrebSi eWvianobac adamia- siyvaruliTaa nasazrdoebi. samsxverploze qristes tarigad
saTvis normaluri moTxovnaa. igi Taviseburi sifxizlea sak- misvlac uflis adamianebis mimarT siyvaruliT iyo nakarnax-
uTari siyvarulis (cxovrebis) mimarT, magram ise, rom ar moxdes ebi.
misi hi pertrofireba, romelic avadmyofur formaSi gadava,
yvelafers amaxinjebs da pirovneba miyavs arsebiTad Seqspiris
otelos mdgomareobamde. gmirobisa da Tavganwirvis safuZve-
li siyvarulia da ara siZulvili. princi pSi, Tavganwirvac
xom kacis kvlaa, oRond ganxorcielebuli `ara kac klas~
normiT. dimitri Tavdadebulis Tavganwirva (Tavdadeba) saku-
Tari Tavis kvla iyo, romelic sakuTari Tavis siZulviliT ki
ara, aramed swored sakuTari Tavis, sakuTari Rirsebisa da
qveynis siyvaruliT iyo nakarnaxebi. amitom, marTalia, safuZve-
li, rogorc instrumenti, Sendami mtrobis safuZvelia, magram
misi siRrmiseuli sayrdeni imaze miuTiTebs, rom igi is sulieri
Zalaa, romelic icavs Sens siyvaruls. adamianisadmi yovelg-
vari qmedeba, maT Soris siZulvilic, pirvelad impulss siy-
varulidan iRebs. aqedan gamomdinare, omi da omiT gamowveuli
kacis kvla `ara kac klas~ zneobrivi princi pidan Rebulobs
saTaves. romanSi `daTa TuTaSxia~, roca daTas megobrebs Soris
imarTeba inteleqtualuri msjeloba, xazi esmeba viTarebas,
romlis mixedviT, momxvdur mters klav, magram imitom, rom igi
cdilobs daangrios is, rac Sen giyvars. Seni mizania daicva
da gadaarCino is, rac giyvars. e.i. kacis (mtris) kvlis pirve-
li impulsi siyvarulidan modis. omSi kacis kvla rom sab-
oloo mizani iyos, maSin saerTod ar iarsebebda samxedro

414 415
Tavi XI. adamiani unda icxovros am samyaroSi? ra qvia mis arsebobas da ra
Zalebzea igi dayrdnobili? ra unda mas samyarosgan da ra
1. adamiani rogorc filosofiuri problema. moelis samyaros misgan? da sxva. adamianis filosofiur kvl-
adamiani, rogorc sinamdvilis gansakuTrebuli movlena, mrava- evas filosofiuri anTropologia ewodeba. aseTma filosofi-
li mecnierebis fiqrisa da kvlevis sagania; Tanac ise, rom urma dargma gamokveTili saxe miiRo meoce saukunis pirvel
princi pi, erTi mecniereba _ erTi sakvlevi obieqti ar irRve- naxevarSi germaneli filosofosis m. Seleris moRvaweobaSi.
va. es ki imas niSnavs, rom adamianis Semswavleli yoveli Tumca adamianis Sesaxeb filosofiuri msjelobebi iwyeba
kerZo mecniereba mis kvleva-Seswavlas axdens romelime im antikur berZnul samyaroSi da iudeistur-qristianul reli-
erT ganzomilebaSi, romliTac arc erTi sxva kerZo mecniere- giaSi. mis Sesaxeb farTo msjelobebi warmoebda da dResac
ba araa dakavebuli. fiziologia Seiswavlis adamianis orga- warmoebs sabunebismetyvelo mecnierebebSi, gansakuTrebiT k.
nizmSi mimdinare sasicocxlo procesebs; anatomia _ adami- lineisa da C. darvinis moZRvrebebSi.
anis sxeulis agebulebas; fsiqologia _ adamianis fsiqikas;
sociologia _ adamians, rogorc sociumis aqtiur warmomad-
genels; eTika _ adamians, rogorc zneobriv arsebas; esTetika 2. adamianis Teologiuri, sabunebismetyvelo-
_ rogorc mSvenierebis Semoqmeds da ganmcdels; pedagogika _ mecni eru l i da meta fizi ku ri ga geba. istoriuli
rogorc aRzrdis obieqts da sxva. filosofiaSi sakiTxi dge- tradiciis mixedviT, adamiani ganixileba cxovelsa da RmerTs
ba adamianis mTlianobaSi ganxilvis Sesaxeb. oRond filosofi- Soris moqceul arsebad. igi cxovelze maRal safexurze mdgomia
is mier adamianis mTlianobaSi kvleva ar niSnavs adamianis da RmerTze dabla myofi. aman ganapiroba is garemoeba, rom-
konkretuli kvlevis procesSi kerZo mecnierebaTa mier miR- lis mixedviTac adamianis filosofiurad gaazrebis aTvlis
weuli Sedegebis mTlianobaSi moqcevas. aq adamianis Sesaxeb wertilad rig SemTxvevebSi RmerTia miCneuli, xolo sxva
ufro princi pul da fundamentur kiTxvebze warmoebs mec- SemTxvevaSi cxoveli. sakiTxisadmi aseTi midgoma ver iZleva
nieruli Ziebebi. axali drois filosofiaSi i. kantma adami- mecnierulad damajerebel Sedegebs.
anis raobis kvleva Semdeg kiTxvebs daukavSira: 1. ra SemiZlia adamianis Teologiuri midgomiT gaazrebis pirobebSi,
vicode? 2. ra unda vakeTo? 3. risi imedi SeiZleba mqondes? mecnieruli sizustis dacva SeuZlebeli xdeba. aRniSnuli
pirveli kiTxva eZRvneba adamianis Teoriul-SemecnebiT moR- midgomiT, adamiani ganixileba RmerTis qmnilebad, Tanac iseT
vaweobas; meore _ mis praqtikul moRvaweobas, xolo mesame qmnilebad, romelic TviT uzenaesi Semoqmedis xateba da ms-
kiTxvaSi Teoriuli da praqtikuli moRvaweobebi mTlianoba- gavsebaa. riTi hgavs adamiani RmerTs? amaze miaxlovebiT Sei-
Si eqceva, romliTac mzaddeba pasuxi kiTxvaze _ ra aris Zleba gaices pasuxi _ azrovnebiT, SemoqmedebiT, TavisuflebiT,
adamiani? es igivea, pasuxi kiTxvaze _ raSi mdgomareobs cx- saTnoebiT, mSvenierebiT, samarTlianobiT. Tumca, am pasuxis
ovrebis raoba da misi sazrisi. e.i. kanti adamianis raobas wyaro isev adamianis warmosaxvis unaria da ara misi uSualod
misi cxovrebis raobas ukavSirebs. RmerTTan Sedareba. RmerTTan SedarebisaTvis RmerTis Semec-
adamianis raobis sakiTxi kiTxvebis ufro farTo speqtrs nebaa saWiro, rac princi pulad SeuZlebelia. amitom, ufro
SeiZleba davukavSiroT. ase magaliTad, ra aris adamiani, rogorc Znelia pasuxi kiTxvaze _ ramdenad hgavs, anu rogoria msgavse-
erTiani mTliani fenomeni? ra aris misi siRrmiseuli arseba? bis xarisxi? Teologiuri midgomiT, adamianis raobis gagebis
ra adgili ukavia mas mTlian samyaroSi? rogor da ra gziT sazomi RmerTis raobis gagebasTanaa dakavSirebuli. adamianis

416 417
raobis codna RmerTis raobis codnasTanaa dakavSirebuli. maRali da dabali, kargi da cudi. bunebam saerTod ar icis
adamianis raobis codna RmerTis raobis codnas moiTxovs, ganviTareba, rogorc aseTi. bunebaSi moqmedebs mizanSewoni-
magram adamianisaTvis RmerTis gageba (SemecnebaSi gamoxatva) lobis princi pi. am princi pis mixedviT, yoveli cocxali
ganuxorcielebeli wamowyeba iqneboda, vinaidan sasrul ad- arseba iseTad yalibdeba, rogorsac xdis mas mis garemoSi
amians ar SeuZlia miswvdes miuwvdomels da usasrulo Rmer- (niSaSi) moqmedi mizanSewoniloba. Tu erTmaneTs SevadarebT
Ti codnaSi srulyofilad asaxos. bibliur debulebas imis Txunelasa da ciyvs, sisulele iqneboda gvemtkicebina, rome-
Taobaze, rom RmerTma adamiani Seqmna Tavis msgavsad da xate- lime erTi maTganis maRali done, meoresTan SedarebiT. isini
bad, sulac ara aqvs miznad RmerTis raobis da adamianis Tav-TavianT niSaSi arseboben da iseTebi arian, rogoric maT-
masTan msgavsebis xarisxis dadgena. es debuleba adamianisad- ma `konstruqtorma~, anu maT niSaSi moqmedma mizanSewonilo-
mi bibliuri mowodebaa, rom man cxovrebaSi imoZraos RmerTi- bam Camoayaliba. am niSaSi bunebam, anu mizanSewonilobam Tx-
saken, ecados miaRwios masTan rac SeiZleba met msgavsebas. unelas araferi daaklo Txunelad yofnisaTvis da arc ciyvs
Tumca am metobas zRvari ara aqvs, anu esaa adamianisadmi _ mis niSaSi ciyvad arsebobisaTvis. am gagebiT, bunebaSi
mowodeba rac SeiZleba metad srulyos Tavisi Tavi. adamianis yoveli cocxali organizmi srulyofili biologiuri
meti srulyofileba meti msgavseba da siaxlovea RmerTTan, meqanizmia.
miuxedavad imisa, rom RmerTis srulyofilebis donis Semecne- adamiani sxeulisa da sulis mTlianobaa. cxovels
ba adamianisaTvis miuwvdomelia. suliereba ar gaaCnia. amitom adamianis cxovelTan Sedareba
da mainc, adamianis raobis Teologiur gaazrebaSi aris adamianis sulierebaze verafers gvetyvis. e.i. maTi Sedareba
erTi sayuradRebo momenti. esaa adamianis suliereba. RmerTi mxolod sxeulebrivad SeiZleba. magram isic xom yovelgvar
wminda sulieri arsebaa. adamianis RmerTis msgavsad da xate- princi pulobas moklebuli iqneboda, adamianisa da cxovelis
bad warmodgena mis sulierebaze miuTiTebs. SeuZlebelia Sedarebis dros gvemtkicebina, _ imis gamo, rom adamianis tani
adamiani RmerTis msgavsi iyos sxeulebrivad, raki RmerTs gacilebiT naklebad Tmiania, vidre Simpanzes sxeuli, adamiani
araferi sxeulebrivi ar miewereba. SimpanzesTan SedarebiT ganviTarebis ufro maRal safexurzea
Teologiuri gagebis sapirispirod, sxeulebriobaze dasayenebelio.
xazgasmaa adamianis sabunebismetyvelo-mecnierul gagebaSi. aq adamianis raobis rogorc aRniSnuli Teologiuri, ise
adamianis gagebis aTvlis wertili cxovelia. miCneulia, rom sabunebismetyvelo-mecnieruli gagebis nakli isaa, rom maTSi
cxoveli ganviTarebis dabali donea, xolo adamiani aris adamiani gvar-saxeobiT urTierTobaSia ganxiluli, magram arc
cxovelis ganviTarebis umaRlesi done. amaze miuTiTebs k. RmerTia adamianisaTvis gvari da arc cxoveli (adamianisa da
lineis da C. darvinis moZRvrebebi. e.i. adamianis codna cxove- cxovelis gvar-saxeobiTi urTierTobis ganxilva SesaZlebe-
lis codnazea mibmuli. maT Soris gansxvaveba mxolod xarisx- lia mxolod sxeulis niSniT). adamianSi mTavari misi sulia,
obrivadaa daSvebuli da ara arsebiTad. adamianis cxovelis- rasac gvari ar gaaCnia. amitom, saerTod, adamianis gvar-saxeo-
agan arsebiTi gansxvaveba gamoricxavs misi gagebisaTvis aTv- biT mimarTebaSi ganxilva aradamajerebelia.
lis wertilad cxovelis miCnevas. sakiTxisadmi aseTi midgo- istoriulad, agreTve cnobilia adamianis filosofi-
mac SeuZlebels xdis mis damajerebel mecnierul gadawyve- urad gagebis mcdelobac, rac antikuri berZnuli samyarodan
tas. adamianis cxovelTan Sedareba mTlianad bunebis sfero- moedineba. igi dakavSirebulia adamianis cnobierebasTan. ad-
Si Tavsdeba. bunebam ki, rogorc i. WavWavaZe miuTiTebs, ar icis amians rom cnobiereba gaaCnia, amis Sesaxeb unda iTqvas, rom

418 419
adamianisa da cxovelis cnobierebis niSniT gansxvaveba maTi ram mocemulia mxolod SesaZleblobis saxiT. adamianSi mocemu-
xarisxobrivi gansxvavebaa, vinaidan cnobierebisa da azrovneb- li SesaZleblobani ori saxisaa. erTi, romelTa realizacia
is garkveuli doniT arseboba, cxovelebSic dasturdeba. Tum- da sinamdviled qceva misi sicocxlis, misi cxovelunarianobis
ca esaa cxovelis praqtikuli da ara Teoriuli azrovneba, SenarCunebas da gaZlierebas emsaxureba. mag. axalSobilSi Sesa-
maT Soris xarisxobrivi gansxvaveba ki adamianis arsebaze ver Zleblobis saxiT Tandayolilia unari gaxdes mSobeli. Sesa-
miuTiTebs. amasTanave es Tvalsazrisic adamianis raobis gagebis Zleblobis meore saxea misi sulieri SesaZleblobebi, _ gaxdes
sayrdens adamianis gareT eZebs. adamianis cnobierebis arsebo- pirovneba. adamianis raoba, misi arseba, swored aseTi sulieri
ba dakavSirebulia adamianze maRla mdgomi arsebis da misi SesaZleblobebidan amoizrdeba da gamokristaldeba; mexuTe, _
cnobierebis arsebobasTan, anu RmerTTan (es momenti axal iseve, rogorc nebismier arsebas, adamianis arsebasac Tavisi
droSi r. dekartem RmerTis arsebobis dasabuTebisTvis gam- gamovlenis sfero da SesaZlebloba sWirdeba, amitom unda
oiyena). SeiZleba davaskvnaT, rom aRniSnuli samive Tval- ganisazRvros aseTi sfero.
sazrisis nakli is aris, rom yvela maTganSi adamianis raobis
gagebis sayrdens adamianis gareT eZeben.
4. garemosadmi cxovelisa da adamianis damok-
idebulebis gansxvaveba. adamianic da cxovelic ibadeba.
3. normebi, romlebiTac unda ixelmZRvanelos ibadebian yovelgvari arCevanis gareSe. maTTvis ar ukiTxavT
adamianis filosofiurma gagebam. adamianis raobis gage- da arc maT aurCeviaT is, Tu sad, rodis, ra garemoSi, romel
ba unda daeyrdnos Semdegi normebis dacvasa da realizacias. sqesad undodaT dabadeba. maT arc is SeeZloT aerCiaT, _
pirveli, _ adamianis raobis sayrdeni TviTon masSi unda dadg- ukvdavni undodaT yofiliyvnen Tu mokvdavni. maTTvis esec
indes da ara mis gareT. amas moiTxovs adamianis avtonomiuro- garedan iZulebiT Tavsmoxveuli mkacri aucileblobaa. isini
ba; meore, _ am procesSi adamianis Sedareba sxva arsebebTan ibadebian ise, rom aseTi ndomis unaric ar gaaCniaT. aq cxov-
(cxovelTan, RmerTTan) SesaZlebelia da rig SemTxvevaSi auci- elsa da adamians Soris didi gansxvaveba araa. kidev, riTic
lebelic, magram igi ar unda emsaxurebodes maT Soris msgavse- isini emsgavsebian erTmaneTs, isaa, rom adamiani daibada adami-
ba-gansxvavebis xarisxobrivi maCveneblis dadgenas. es ki maSin anad, xolo cxoveli cxovelad da maT es TavianTi xvedri,
xdeba, roca Sedarebis orive mxareSi vpoulobT erTsa da imave undaT Tu ar undaT, bolomde unda zidon. adamiani yovelTvis
maxasiaTebels, oRond sxvadasxva xarisxiTa da doniT. Sedareba unda iyos adamiani, xolo cxoveli darCes cxovelad. dabade-
unda iyos ufro principuli da kategoriuli xasiaTis, romlis bis etapze maTi es siaxlove cxovelis siaxlove ki araa
ZaliTac dadgindeba _ ra aris adamianSi iseTi, rac mis arsebas adamianTan, aramed esaa adamianis siaxlove cxovelis don-
qmnis da rac kategoriulad gamoiricxeba sxva arsebaSi; mesame, esTan, vinaidan am etapze adamiani warmodgenilia ZiriTadad
_ gamomdinare wina normidan, radgan adamianis adamianoba mis da arsebiTad sxeulebrivad. amitom cxovelTan erTad, re-
sulSia, xolo adamianis suls gvari ar gaaCnia, amitom adami- aluri sinamdvilis TvalsazrisiT, isic cxovelad CaiTvleba.
anis raobis gageba ar unda efuZnebodes gvar-saxeobiT midgo- jer masSi realurad ganamdvilebuli adamiani araa mocemuli.
mas; meoTxe, _ biologiurad dabadebul adamianSi dabadebidanve maT Soris sxvaoba amis Semdeg iwyeba. cxoveli mTli-
mravali gansazRvruloba mocemulia realuri sinamdvilis saxiT. anad da udrtvinvelad Rebulobs da egueba misTvis wilxvedr
mag. sicocxle masSi ukve sinamdvilis saxiTaa mocemuli. bevri garemos. aseve udrtvinvelad egueba da aRasrulebs dabade-

420 421
bidan Tavis cxovelur yofnas. mas ar SeuZlia Tavis am xvedrSi biologiurad dabadebisTanave ukve dasrulebuli saxiT araa
misTvis kuTvnili iRblianoba an uiRbloba amoikiTxos. ami- mocemuli. sxeulsac sWirdeba Semdgomi ganviTareba-Camoyali-
tom masSi ar Cndeba araviTari protestis grZnoba, igi ar aris beba da sulsac. adamianis sxeulis ganviTareba-Camoyalibebasac
situaciis mimarT meamboxe, amitom igi ar cdilobs arc gare- aqvs biologiuri da jerarsuli mimarTulebebi. am ukanasknels
mos Secvlas da arc sakuTari Tavis. metic, aseTi Secvlebi yuradReba miapyres jer kidev antikur berZnul samyaroSi,
misTvis Zalian saxifaToc iqneboda. cxoveli egueba garemos, rodesac xeli mokides adamianis sxeulis silamazisa da mSve-
amitom garemosa da misi biologiuri mdgomareobis stabil- nierebis normebSi moqcevas, magram isic unda iTqvas, rom raoden
uroba misi arsebobis stabilurobis garantiaa. yovelgvari srulyofiladac unda iqces adamianis sxeuli, mxolod misiT
siaxle misTvis avis mauwyebelia. cxovels rom Tqma SesZle- biologiuri adamiani kulturul adamianiad ver gardaiqmneba.
boda, b. brehtis cnobil frazas aseTi perifraziT mimarTavda mTavari _ adamianis sulierebaa. orives ganviTareba-Camoyal-
Tavis TanamoZmeebs: `geSinodeT siaxlis!~ magram Tu es fraza ibeba garkveul kanonzomierebas, garkveul aucileblobas emor-
adamianebisTvisac savaldebulo gaxdeba, es adamianobis gauqme- Cileba. aucilebloba “unda~-s kategoriuli moTxovnis winaSe
bis mauwyebeli iqneboda. adamianis arseba, cxovelis sapir- dgomaa. maT Soris sxvaoba swored “unda~- sTanaa dakavSirebu-
ispirod, siaxlis ZiebaSia. adamianis miswrafebaa Secvalos li. sxeulis ganviTarebac “unda~-s emorCileba da sulisac.
rogorc garemo, ise sakuTari Tavi. garemo, anu niSa, unda magram “unda~, ris winaSec dgas sxeuli, gansxvavdeba im “unda~-
aqcios sakuTar samyarod, xolo sakuTari Tavi pirovnebad. sagan, romliTac imarTeba sulis ganviTareba. sxeulis mmarTve-
zemoT wamoyenebuli debuleba imis Sesaxeb, rom bi- li “unda~ misi bunebrivi biologiuri aucileblobis “un-
ologiuri dabadebiT adamiani jer isev cxovelad CaiTvleba, daa~. rac Seexeba sulis ganviTareba-Camoyalibebis mmarTvel
da rom masSi ganamdvilebuli adamiani jer araa mocemuli, “unda~-s (aucileblobas) igi TviTon adamianiT ganisazRvreba,
logikis ZaliT badebs problemur sakiTxs _ yoveli movlena esaa adamianis jerarsuli “unda~.
arsebobs imdenad, ramdenadac mas Tavisi gamokveTili arseba jerarsi aris is, rac unda iyos. jerarsi gulisxmobs
aqvs. biologiurad dabadebuls Tu adamians uwodeben, es niS- biologiuri arsebobis mimarT Tavisebur revizias, Tavisebur
navs, rom mas adamianis arseba ukve aqvs. SeuZlebelia nebis- kritikas. igi miuTiTebs bunebriv biologiur arsebobaSi raRac
mieri sagani gaCndes, cocxali arseba daibados, maT Soris naklovanebebze, adamianisaTvis raRacis miuReblobaze da moiTx-
adamiani da mas Tavisi arseba ar hqondes. movlenis gaCena misi ovs misgan gaxdes imad, rac unda iyos, anu rac adamianisaTvis
arsebis gaCenaa. SeuZlebelia adamiani pirovnebad Camoyali- misaRebi iqneba. amiT man unda miaRwios arsebobis sxvanair
bebamde uarsebod iyos darCenili, Tanac maSin, roca pirovne- wess. amitom, Tavisi bunebiT, jerarsi mowodebaa, aseTi “unda~-
bad Camoyalibebis procesi mTeli cxovrebis manZilze gr- s imperatiulobis winaSe dgomaa.
Zeldeba. am paradoqsul viTarebasTan dakavSirebul pasuxs jerarsTan dakavSirebiT, drois faqtori iCens Tavs.
adamianis jerarsul arsebobasTan mivyavarT. gamoTqma – jerarsi aris is, rac unda iyos, TiTqos momavalze
miuTiTebs, TiTqos msjelobaa imaze, rac ar aris, magram mo-
mavalSi unda iyos. drois mimarT jerarsis aseTi gageba
5. adamiani rogorc jerarsuli arseba. imis gamo, gaumarTlebelia. aseTi jerarsi komunizmis ideas gavs, romel-
rom adamiani Sedgeba sxeulisa da sulisagan, igi orjer ibadeba, ic mudam momavalSia da ver axerxebs awmyoSi gadmosvlas.
sxeulebrivad da sulierad. cxadia, rogorc sxeuli, ise suli hegeli dascinoda jerarsis aseT gagebas. miaCnda, rom ase

422 423
gagebul jerarsSi mudam aris uZlureba, romelic imiT vlin- biT, sayuradReboa aRorZinebis epoqis italieli moazrovnis
deba, rom raRac ki aris aRiarebuli kanonzomierad da sa- _ jovani piko della mirandolas mosazreba. mas miaCnia, rom
marTlianad, magram mainc ar ZaluZs gza gaikvlios da ganxor- adamiani kavSirSia miwierTanac da zeciurTanac; umdablesTanac
cieldes jerarsulad. “unda~ aucileblobis moTxovnis da umaRlesTanac. dabadebis momentSi kosmiurad araa myarad
logikuri formaa, romelic saerTod drois miRma imyofeba. dafiqsirebuli, Tu kerZod romel mxares miekuTvneba. yve-
jerarsis ukeT gagebis mizniT, Tu mas SevadarebT idealis laferi damokidebulia mis arCevanze, romliTac man Tavisi
cnebas, davinaxavT rom iseTi niSnebi, rogoricaa idealuroba, Tavi unda gansazRvros. piko della mirandolas sityvebiT
srulyofileba da teleologiuroba orivesaTvis savaldebu- RmerTi adams ase mimarTvas, _ adam, me Sen gayeneb samyaros
loa. maT Soris gansxvaveba mxolod isaa, rom ideali Tu centrSi, raTa SenTvis moxerxebuli iyos yvlaferi, rac qvey-
epoqiT (droiT) aris gansazRvruli, jerarsi _ realur-fiz- nad aris, iqidan uWvrito. me Sen ar Segqmen arc zeciurad da
ikuri drois mimarT zedroul-zeistoriulia. jerarsuli “unda~ arc miwierad, arc mokvdavad da arc ukvdavad, raTa Sen TviTon,
droiT ki araa ganpirobebuli, aramed arsobrivi yofierebiT. Tavisufalma da didma ostatma, Camoayalibo Seni saxe iseTad,
es imis mauwyebelia, rom idealis miRweva, ganxorcieleba niS- rogorsac Sen amjobineb. Sen SegiZlia gardaisaxo umdable-
navs mis, rogorc idealuri miznis moxsnas da axliT Secvlas. sad, ugono arsebad, magram Seni survilis mixedviT, SegiZlia
jerarsi ki mudmiv moTxovnad rCeba. masze dro ver moqmedebs. gardaisaxo umaRlesad – RvTaebriobaSi. amiT adamianis Tavisu-
igi adamiand yofnis mudmivi formaa. fleba arsebiTad gamoixateba imaSi, rom man Tavisi Tavisufa-
biologiurad dabadebuli adamianis arseboba aris misi li arCevaniT Tavisi Tavi unda Seqmnas da Camoayalibos.
naklovanebebiTa da RirsebebiT iseTia, rogorsac misi bune- aqedan gamomdinare, rogorc Cans, bibliuri azri imis Sesaxeb,
briv-biologiuri arseboba moiTxovs. adamianis garemosadmi rom RmerTma Seqmna adamiani, niSnavs imas, rom RmerTma adamian-
da sakuTari Tavisadmi meamboxeoba ki imas moiTxovs, ukri- Si Cado yvela is unari, romliTac, misi arCevanis mixedviT, mas
tikod ar iqnes miRebuli bunebrivad arsebuli arc garemo da SeeZleba Tavisi Tavis Seqmnas iseTad, rogoradac igi am-
arc sakuTari Tavi. man isini unda gardaqmnas, gaaadamianuros jobinebs.
da aqcios imad, rasac jerarsuli “unda~ moiTxovs. jerarsis
mowodebaa adamiani iyos iseTi, rogoric adamianis arsobrivi
yofierebis Sesaferia. biologiuri arsebobidan adamianur 6. TviTcnobiereba rogorc adamianis arsebi-
jerarsul yofierebaSi gadasvla ar niSnavs arsebis armqone Ti gansazRvruloba. maS raSi unda veZioT yvela sxva
mdgomareobidan arsebis mqone mdgomareobaSi gadasvlas. igi saxis arsebisagan adamianis princi puli gansxvaveba? iqneb
arc arsebis arsebiT cvlilebas niSnavs. es niSnavs, arsebis azrovnebaSi? magram cxovelebSi azrovnebac fiqsirdeba. Tum-
bunebriv-biologiuri aucileblobiT arsebobidan, mis kul- ca cxoveluri `azrovneba~ adamianurisagan imiT gansxvavdeba,
turul-adamianuri aucileblobiT gansazRvrul arsebobaze rom igi sruliad praqtikuli – sagnobrivi azrovnebaa. amit-
gadasvlas. amaze miuTiTebs egzistencialur filosofiaSi om unda vivaraudoT, rom Tavisi aseTi `azrovnebiT~ cxovelebic
wamoyenebuli moTxovna, rom adamiani Tavis me-s, Tavis cxovre- qmnian Tavisi garemos (da ara Tavis Tavis) maTeul “praq-
bas, anu Tavis yofierebas TviTon qmnis da TviTonvea masze tikul suraTs~, romelic mTlianad maT biologiur sicocx-
pasuxismgebeli. lisunarianobas emsaxureba, sadac mTavaria kveba, gamravleba
es motivi religiaSic SeiniSneba. amasTan dakavSire- da gadarCena. amitom aseTi e.w. azrovnebiT, cxoveli mainc

424 425
mTlianad garemos tyveobaSia. mas ar SeuZlia azrovnebiT da qedmaRloba ki araa, es misi arsebaa. es niSnavs kritikulo-
daupirispirdes garemos da Tavis Tavs. misi “mizani~ ufro bas da momTxovnelobas samyarosa da sakuTari Tavis mimarT.
garemosTan Serwymulad arsebobaa. es samyaroze da sakuTar Tavze (saerTod adamianze) mzrun-
adamianis azrovneba, praqtikulTan erTad, Teoriuli velobis safuZvelicaa.
azrovnebacaa. esaa abstraqtuli azrovneba, romelic SeiZleba
ganxorcielebul iqnes cnebebSi, mxatvrul saxeebSi, sxvadasx-
va saxis simboloebSi. cxadia, aseTi azrovneba cxovelebSi 7. adamiani rogorc gzadmyofi arseba. adami-
sruliad ar SeiniSneba, rac adamianis gansakuTrebulobis man- anis gasvla samyaros da sakuTari me-s gareT sxvas arafers
iSnebelia. adamianisaTvis Teoriuli azrovnebis centraluri niSnavs, Tu ara mis mier Tavisuflebis mopovebas. esaa sam-
punqti misi TviTcnobierebaa. cxovels ar gaaCnia TviTcno- yaros da sakuTari subieqturi aucileblobebisagan Tavdaxs-
biereba da amitom arc Teoriulad azrovneba SeuZlia. adami- na. ramdenadac da ra zomiTac adamiani axrexebs aseT gasvlebs,
anis nebismieri azrovneba, cnobierad Tu aracnobierad, misi imdenad da im zomiT aRwevs igi Tavisuflebas. xolo ramdena-
TviTcnobierebis TanxlebiT warimarTeba. TviTcnobiereba dac Tavisufalia adamiani, imdenad CaiTvleba igi sakuTriv
refleqsuri cnobierebaa. cxovelis xedva Tu mudam gare si- adamianad. xolo is, rom adamians ar SeuZlia samyarodan da
namdvilezea mi pyrobili, adamianis TviTcnobierebiT Tavisi sakuTari me-dan mTlianad da absoluturad gasvla, es niSnavs,
xedvis veqtors sakuTar Tavze, sakuTar TavSi, sakuTar me-ze rom mas ar SeuZlia miaRwios absolutur Tavisuflebas; rom
miapyrobs. aq Tavs iCens kiTxvebi: ra aris samyaro? ra var me? misi Tavisufleba yovelTvis fardobiTia, xolo es, Tavis mxriv,
roca raime movlena, iqneba es samyaro Tu sakuTari me, Teori- niSnavs, rom adamians ar SeuZlia miaRwios Tavis srulyo-
uli xedvis obieqti xdeba, es niSnavs, rom moazrovne `me~ filebas. da bolos, es niSnavs, rom adamiani, Tavisi qmnadobiT,
transcendentirebas (amas egzistencialur filosofiaSi me-s mudam gzaSia. adamiani gzadmyofi arsebaa. wignSi `saubre-
eksistencirebas uwodeben) axdens azrovnebis obieqtisagan. bi bibliaze~ zurab kiknaZe aviTarebs azrs, rom adamiani
sakuTari me-s Teoriuli gaazreba Tu ar moxerxda, SeuZlebe- bibliuradac gzadmyofi arsebaa. rom `abraami mTeli Tavisi
lia misgan transcendentireba, anu me-sgan gasvla, misgan gandgo- cxovrebiT gamoxatavs mwiri da moxetiale adamianis saxex...~
ma-distancireba da masze Soridan Semoxedva. aseTive mdgomar- rom `mwirobda ara mxolod abraami, aramed misi uSualo STamomav-
eobaa samyaros mimarT. adamianis msoflmxedvelobrivi xedva lobac _ isaki da iakobi.~
aucileblobiT moiTxovs samyarosagan, Tavisi Tavis CaTvliT, cxovreba gzaa. amas gvaswavlis rogorc Zv. w. aR. VI
transcendentireba-distancirebas. mravalsarTuliani da saukunis Cineli moazrovne lao Zis `dao~, rac gzas niSnavs;
amasTanave, mravaloTaxiani saxlis erT romelsame oTaxSi myof amas gvaswavlis g. haidegeris `TemSara~. gzebi aTasgvaria.
adamians ar SeuZlia fizikurad Senobis mTlianobaSi danaxva isini miemarTebian sxvadasxva marSrutiT da sxvadasxva daniS-
manam, sanam igi Senobis gareT ar gava da iqidan ar Semoxedavs. nulebebisaken. yoveli adamianis kerZo cxovreba misi kuTvni-
marTalia adamianis samyarodan fizikuri gasvla SeuZlebe- li gzaa. cxovrebiseuli gzebis simravle adamianTa simrav-
lia, magram igi amas axerxebs Teoriulad. adamianis samyarodan lea, xolo adamianTa simravle maTi unikaluri cxovrebaTa
da me-dan gareT gasvla adamianis is arsebaa, romelic mas simravlea. yvela mTagani gzaSi imyofeba. yvela maTgani daus-
yvela sxva cocxali arsebisgan gamoarCevs. aseTi gasvliT rulebeli da arasrulyofilia. f. nicSes aqvs gamoTqma _
igi maRla dgeba smyarozec da sakuTar Tavzec. es mediduroba `adamiani jer daudgeneli cxoveliao~. es adamianis daumTavre-

426 427
blobaze anu misi gzadyofnaze miuTiTebs. sabunebismetyvelo sxva subieqtebis subieqturobas.
anTropologia asabuTebs, rom fizikuri parametrebiT adamian- Tu xelaxla davubrundebiT kiTxvas _ ra azri aqvs
ma Camoyalibeba maSin daamTavra, roca igi moazrovne arsebad adamianis mudmivad gzadyofnas, daniSnul jerarsul punqtTan
(homo sapiens-ad) Camoyalibda. mis daumTavreblobaSi da gza- misvlis gareSe? amaze sxvanairi pasuxi aseTia, _ mizani imdenad
dyofnaSi igulisxmeba misi sulierad gzadyofna. adamiani srulyofilebis miRweva araa, ramdenadac srulyofilebis pro-
mTlian samyaroSi cxovrobs. samyarosTan urTierTobas igi cesis gzaze yofna. cxovreba, rogorc gza, TviTonac dausrule-
ZiriTadad agebs sulieri Zalebis xelmZRvanelobiT. samyaro beli gzaa da amasTanave igi srulyofilebis dausruleblobaa.
mudmivad cvalebadia, amitom mudmivad cvalebadi da mobiluri adamianis jerarsuli yofiereba aseT gzaze dgoma da moZraobaa.
unda iyos adamianis sulic, rac adamianisaTvis arsebiTad rogorc religiaSi RmerTisaken moZraoba ar niSnavs RmerTTan
mniSvnelovania. amaRlebis mcdelobas (amaze aSkarad xazi gaesva babilonis
ismeba kiTxva: _ Tu adamians ar SeuZlia miaRwios sruly- godolis bibliur istoriaSi), aramed swori gziT svla, igive
ofilebas, Tu igi mudam gzaSia da ar SeuZlia jerarsulad viTarebaa jerarsuli yofierebisaken moZraobaSi.
daniSnul punqtTan misvla, maSin ra mniSvneloba aqvs samyarodan
da me-dan gareT gasvlas? ra azri aqvs mis gzad yofnas? jer
erTi samyarodan da me-dan transcendireba sxva araferia, Tu ara 8. tyuili adamianis cxovrebaSi. jerarsuli yofi-
maT mimarT obieqtur mimarTebaSi dadgoma. adamianis obieqtur- erebisaken moZraobas pirovneba SeiZleba axorcielebdes gul-
oba ki misi adamianad yofnis aucilebeli pirobaa. wrfelobis niadagze. SeiZleba igi mas axorcielebdes tyui-
adamiani rogorc arseba, rogorc me, subieqtia. yvelafers lis anu TaRliTobis gziT. es ukanaskneli saSualeba anu
igi Tavisi subieqturi xedviT umzers. filosofiaSi mudam tyuili (rogorc sxvisi, ise sakuTari Tavis motyueba) CaiTvle-
iyo msjeloba imis Taobaze, rom adamiani imdenadaa Tavisi ba Tu ara jerarsul movlenad? tyuili cxovrebaSi sxvadasxva
subieqturobiT SeboWili, rom mas ar SeuZlia aRniSnuli miznebs emsaxureba. ZiriTadad igi an imas, rom raRac daumsax-
subieqturobisagan ganTavisufleba da obieqturobis simaR- urebel sikeTes daeuflos, an piriqiT, misiT Tavi daicvas. am
leze dadgoma. obieqturobis safuZvels yovelTvis adamianis ukanasknel SemTxvevas eZRvneba SoTa niSnianiZis leqsi `niR-
(subieqtis) gareT eZebdnen. adamianSi mxolod subieqturobis bebi~, _ rom ar gamTvalos kacTa sixarbem... saxes vifarav Wreli
mizezs xedavdnen. i. kantis mier filosofiaSi momxdari kop- niRbebiTo. cxovrebaSi aTasgvari Sexla-Semoxlebis da adami-
ernikiseburi gadatrialeba swored imas ukavSirdeba, rom man anebs Soris qiSpoba-Widilis gamo niRbebis (tyuilis simbo-
adamianisaTvis obieqturobis sayrdeni misi subieqturobis lo) aucileblobaze rom miuiTebs, leqsis bolos ase amTavrebs:
wiaRSi aRmoaCina da adamianis arsic swored mas daukavSira. `... am wyeul niRbebs imitom vicvli
kantis es migneba dResac moiTxovs angariSis gawevas. rom Cemi saxe SevinarCuno,
adamians ar SeuZlia da arc sasurvelia ganTavisu- cxovrebas kidev gavuZlo vinZlo,
fldes Tavisi subieqturobisagan, magram Tavisi subieqtur- vicxovro, vwero da vifaCuno.
obis dacva sxva subieqtebTan TanaarsebobaSi mxolod obieq- da roca dRiur fisfusis miRma
turobis simaRleze dgomiT SeuZlia. es ki praqtikulad imas Rame sakuTar suls Camaxutebs
niSnavs, rom kerZo pirma (subieqtma) Tavisi subieqturobis me gadavxedav Camoxsnil niRbebs
gverdiT, imave uflebiT aRiaros da pativi sces misi msgavsi rogorc naomar rkinis Cafxutebs.~

428 429
sakuTari jansaRi cxovrebis dacvis mizniT, roca sxva moments miiCnevdnen. ai, zogierTi maTgani: Teoretikosoba, msof-
saSualeba ar arsebobs, tyuili (niRbebi) garkveulad gama- lmxedvelobis qona, politikosoba, azrovneba, cnobiereba, TviTc-
rTlebulia. mTavaria ras emsaxureba igi, keTil Tu borot nobiereba, teleologiuroba, sazogadoebrivi arseba, iaraRismkeTe-
saqmes. gamarTlebulia, roca igi adamianobis SenarCunebas bloba, Tavisufleba, kulturuloba, komunikacia-dialoguroba,
emsaxureba; gamarTlebulia sulxan-sabas `sibrZne sicruisa~- SemoqmedebiToba, Rirseba, Tavmoyvareoba, zneobrioba, mediduroba,
Si; gamarTlebulia fsiqo-Terapiul mkurnalobaSi misi garkveu- eWvianoba, metyveleba, ena, religiuroba, samarTlianoba, nebisyo-
li doziT gamoyenebiT; gamarTlebulia tyved Cavardnili fa, fantazioroba, suliereba. zogi adamians gansazRvravs rogorc
patrioti mebrZolis mier tyuilis saSualebiT samxedro in- TviTmkvlel arsebas. adamianis erT-erTi gansazRvrebiT, misi
formaciis dafarvaSi; gamarTlebulia is tyuili, Tevdore arseba sakuTari Tavis mimarT `ara~-s Tqmis unaria. esec
mRvdlis gmiruli saqcieli rom eyrdnoba; gamarTlebulia sayuradRebo niSania. xSir SemTxvevaSi `ara~-s cxovelic emor-
zRapris, legendis, Tqmulebis tyuiliT garkveul Selamazeba- Cileba. magram cxovelisaTvis `ara~ misgan garegani maiZulebe-
Si; gamarTlebulia, saerTod, xelovnebaSi garkveuli pirobi- li Zalisagan moedineba. adamianis arseba gamoixateba imiT, rom
Tobis SetanaSi, sadac gabatonebulia `viTom~ (Teatri, kino). mas SeuZlia daupirispirdes sakuTar Tavs, RirebulebaTa da-
`viTom~ yovelTvis Seicavs tyuilis elements. rolSi Sesu- pirispirebis procesSi, dabali rangis Rirebulebebi Seswiros
li msaxiobi Tavis saqmes `viTomis~ gziT axorcielebs. viTom ufro maRali rangis Rirebulebebs da amiT sakuTar Tavs
TviTon ki ara, aramed is personaJia, visac TamaSobs. speqtak- Sinagani nebiT uTxras `ara~ garkveul Rirebulebebze. esaa
lis mixedviT, viTom avadaa, viTom Seyvarebulia, viTom mokles, sakuTari nebiT, xasiaTis simtkiciT da Camoyalibebuli cx-
viTom mteria. es misi `viTom~ (tyuili) mayurebelmac kargad ovrebiseuli princi pebiT raRacisadmi mtanjveli TavSekaveba.
icis, magram aseTi tyuilisaTvis ki ar kicxavs, aramed mxur- ase uTxra `ara~ sokratem, jordano brunom, qeTevan wamebulma im
vale taSiT ajildovebs. es logikurad niSnavs imas, rom moTxovnebs, romlebic maT mimarT iyo wayenebuli. amaSi ga-
mTel rig SemTxvevebSi tyuili taSis Rirsia. magram sruliad momJRavnda maTi adamianobis maRali done.
gaumarTlebelia tyuilis meSveobiT sakuTari Tavis sxvis adamianis arsebis yvela CamoTvlili niSani SeiZleba
TvalSi jerarsuli simaRlis moCvenebiTobis Seqmna. es TvalT- amovikiTxoT mis erT mTavar da arsebiT niSanSi. esaa adamianis
maqcobaa, rac zneobrivad miuRebelia. aseTi tyuili, cxadia, ar arsebobis wesi. ukve iTqva imis Sesaxeb, rom qva arsebobs arse-
CaiTvleba jerarsul movlenad. saqme is ki araa, sxvas rogor bobis fizikuri wesiT; mcenare da cxoveli _ arsebobis bi-
moaCvenebs Tavs, aramed yovelgvari moCvenebiTobis gareSe, rogori ologiuri wesiT; RmerTi – RvTaebrivi wesiT. adamianis arse-
unda iyos adamiani maSin, roca `Rame sakuTar suls Caaxutebs.~ bobis wesi ki cxovrebaa. adamiani aris mcxovrebi arseba. cx-
jerarsuli yofiereba imTaviTve gamoricxavs msgavs tyuils ovrebisaTvis sicocxle aucilebeli sayrdeni faqtoria, vi-
da TvalTmaqcobas. naidan sxeuli sulisaTvis saarsebo budea, magram cxovreba
masze gacilebiT metia da maRla mdgomi arsebobis wesia. sic-
ocxle niSnavs CarCenas samyaroSi da samyaros karnaxiT arse-
9. kultura (cxovreba), rogorc adamianis arse- bobaSi. cxovreba niSnavs samyarodan da sakuTari subieqtur-
biTi niSnebis mTlianoba. adamianis raobis gansazRvra obidan gasvlas, garemosa da sakuTari Tavis gaadamianurebas.
misi yvela movlenisagan gamorCeuli arsebis dadgenas moiTx- amiT TavisTavad arsebuli samyaros adamianur samyarod gardaqm-
ovs. istoriulad, adamianis arsebiT niSnad mraval sxvadasxva nas, Sedegad RirebulebaTa sistemis Seqmnas da misiT arse-

430 431
bobas. cxovrebas adamiani gayavs fizikuri samyarodan sulier adamianma misaRwevis vermiRwevis mizezi me-dan gareT gaitana
samyaroSi, sadac iqmneba mecniereba, xelovneba, miTologia, filoso- da sxva Zalas daukavSira. es Zala aris bedi. man ifiqra, imas,
fia, religia, zneobrivi, esTetikuri da samarTlebrivi normebi. rac Cems Tavze xdeba, me ar vwyvet, amas bedi wyvets. me isic ki
cxovreba kulturaa. amitom adamianis arseba mis kul- ar SemiZlia (aqac sakuTari umweobis aRiareba!), rom bedis
turulobaSia. imdenia adamianSi adamianoba, ramdenicaa masSi gangebas SevebrZolo da rogorme avirido igi. amiT adamianis
kulturuloba. xolo adamianis kulturuloba niSnavs mis warmatebebic da warumateblobebic beds daukavSirda. bedis
arsebobas WeSmaritebis, saTnoebis, mSvenierebis, samarTliano- ideis SemotaniT adamianma cxovrebaSi Tavisi umweoba, bedis
bis, Tavisuflebis, siyvarulisa da sibrZnis normebiT. adami- winaSe, Tavisi ganwiruloba aRiara, moixsna pasuxismgebloba
anis damaxasiaTebeli Tvisebebia: ironia, iumori, satira, eWvi. cxovrebisa da sakuTari Tavis winaSe, Tavisi Tavi pasiurobis
cxovreba, rogorc adamianis Tavis Tavze amaRleba, niSnavs imas, mdgomareobaSi gadaiyvana da aqtivobis mTeli energia beds
rom ironia, iumori, satira, eWvi, pirvel rigSi mas SeuZlia miando. Tanac ise, rom bedi gamocxadebulia misi nebisagan
mimarTos sakuTari Tavis winaaRmdeg (adamiani xom TviTkri- damoukidebel Zalad. adamianis mimarT bedi idumali da brma
tikuli unda iyos!) yvelaze didi gamarjveba misi sakuTar Zalaa. igi Semecnebas ar eqvemdebareba.
Tavze gamarjvebaa, yvelaze jansaRi iumori, satira, ironia, eWvi, amasTan dakavSirebiT unda iTqvas, rom cxadia, adamianis
an kritika _ sakuTari Tavisadmia mimarTuli. sxvaze gamarjve- survilebis da miswrafebebis misi SesaZleblobebis mimarT
ba SeiZleba am sxvisi daCagvra iyos; sxvis mimarT warmoebuli aRmatebuleba da winswreba adamianis naklovanebaze miuTiTebs,
ironia, satira, groteski, sarkazmi xom, umetes SemTxvevaSi, cinizmSi magram es iseTi naklovanebaa, romelic SeiZleba gadaiqces
gadaizrdeba, rac zneobrivad gaumarTlebelia, ramdenadac ko- adamianis Ziebis, Semoqmedebis da miRwevebis uSret wyarod. es
mikuris es daundobeli saxeebi sulier tkivils ayeneben adami- viTareba SeiZleba SevadaroT im mdgomareobas, roca daxril
ans, rac fizikur tkivilze uaresia. sibrtyeze burTulas dadeba, Semakavebeli sagoravis gareSe,
misi amoZravebis (dagorebis) mizezi xdeba. magram burTulasa
da adamians Soris princi puli gansxvavebacaa. burTulas
10. bedi. imis gamo, rom filosofiuri analiziT da amoZraveba (dagoreba) msoflio mizidulobis kanoniT xdeba.
daskvniT, adamiani TviTonaa Tavisi me-s da cxovrebis Semoqme- igi naklebi winaaRmdegobis kanoniT aucileblad qvemoT
di da masze pasuxismgebeli, dgeba kiTxva: _ ra adgili ukavia dagordeba. adamiani kulturuli arsebaa. misi suli ar emor-
mis cxovrebaSi imas, rasac tradiciulad beds uwodeben? Cileba msoflio mizidulebis kanons. igi teleologiuri
bedis Sesaxeb warmodgenebi saTaves miTologiuri msof- arsebaa. amitom adamians miznebi sul ufro maRlisken mou-
lmxedvelobidan iRebs. igi, adamianTa modgmisaTvis, misi gan- wodebs, sadac winaaRmdegobebi gacilebiT Zlierdebian. mas aq
viTarebis uklebliv yvela etapze Tanmdevia. es asea dRevande- naklebi winaaRmdegobis kanoni miznisken ver waiyvans. mis-
lobisTvisac. unda vifiqroT, rom bedis Sesaxeb warmodgenebi Tvis saWiroa iseTi Zalis mqone unarebi, romlebic dasaxuli
adamianis mier Tavisi arasrulyofilebis (naklovanebebis) simaRleebis misaRwevad aucilebeli da sakmarisi iqneba. aseT
gacnobierebis Sedegia. adamianis naklovanebaSi unda vigulisx- kanons, romelic kulturis sferosaTvis niSandoblivia, auci-
moT misi mdgomareoba, roca is cdilobs `Seswvdes~ ufro mets, lebeli da sakmao winaaRmdegobis kanoni ewodeba. burTulas
vidre amis misaRwevi unarebi gaaCnia; anu roca survilebi da ar `ainteresebs~ saiT gagordeba. moZraoba winaaRmdegobebis
miswrafebebi aRemateba mis SesaZleblobebs. savaraudoa, rom gadalaxvaa, amitom winaaRmdegobebi yvela mimarTulebiTaa.

432 433
igi Tavis moZraobaSi mxolod nakleb winaaRmdegobas `eZebs~, bedis arsebobis ideas.
wava iqiT, saiTac naklebi winaaRmdegoba daxvdeba. adamiani- bedTan dakavSirebiT qarTul enaSi mravali sityva da
saTvis mTavaria imxela Zalebis qona, romelic aucilebeli gamoTqmaa Seqmnili: bednieri, ubeduri, gambedavi, gaubedavi, be-
da sakmarisi iqneba miznisken mimaval gzaze aRmarTuli winaaRm- diswera, bedis muxTloba, bedgamwyrali, bedukuRmarTi, bedis
degobebis dasaZlevad, e.i. adamianis SemTxvevaSi naklebi winaaRm- maZiebeli, bedis Sekvra, bedTan Serigeba, bedSi Cagdeba, bedis
degobis Ziebas ki ara aqvs adgili, aramed miznisaken mimaval kveri, bedis wyaloba, bedis amara, bedis varskvlavi, bedis ga-
gzaze aRmarTuli winaaRmdegobebis daZlevisaTvis sakmarisi Rimeba da sxva.
Zalebis Ziebas. miznis miRweva aucilebeli da sakmao bedis idea ZiriTadad dakavSirebulia deterministul
winaaRmdegobebis gadalaxvas moiTxovs. amaSi vlindeba miTologiur msoflmxedvelobasTan. mkacri determinizmi SemTx-
aucilebeli da sakmao winaaRmdegobis princi pis arsi. adami- veviTobisaTvis adgils aRar tovebs. aq bediT yvelaferi im-
anis aseTi moZraoba simaRleebisaken moZraobaa, radgan mizans TaviTve gansazRvrulia. misgan gadaxveva princi pulad Seu-
arsebuli donidan ufro maRal doneze ahyavs igi. Zlebelia. miTologiuri bedi RmerTebze maRal simaRlezea
idumalebis, Seumecnebadobisa da dausabuTeblobis gamo ayvanili.
bedi mecnierebisaTvis miuRebeli movlenaa. mecniereba adami- zog SemTxvevaSi, adgili aqvs bedis personizebas. anti-
anis cxovrebis gaazrebas bedze ver daayrdnobs. winaaRmdeg kur berZnul samyaroSi bedi personizebuli formiT triadu-
SemTxvevaSi es iqneboda mecnierebis mxridan sakuTari mec- li qalebis _ moirebis saxiTaa warmodgenili. Tumca maT ara
nierulobis gauqmeba. aqvT individualobis gamokveTili saxe. maTi tradiciulobis
bedi miuRebelia religiisaTvisac. es imitom, rom bedis Taviseburi formaa, mogvianebiT, filosofiaSi gaCenili tri-
daSvebiT RmerTi bedTan maSinve konkurenciul garemoSi aR- aduli cnebebi: _ Tezisis, antiTezisisa da sinTezis saxiT,
moCndeba, rac monoTeisturi religiisaTvis dauSvebelia. Rmer- romelTa mTlianobaSi aisaxeba cxovrebis winaaRmdegobrivi
Tis usasruloba da yovlisSemZleoba mis SeuzRudaobas anu da amasTanave misi erTianobis xasiaTi.
arakonkurenciul garemoSi arsebobas niSnavs. Tumca poliTeis- marTalia, bedi mkacri aucileblobis ideazea agebuli,
tur religiebSi adgili aqvs bedisa da RmerTebis Tanaarse- magram am aucileblobis misteriuloba, idumaleba da Seumec-
bobas, Tanac ise, rom bedi yovelTvis maRla dgas poliTeistur nebadoba iwvevs aRniSnuli aucileblobebis adamianis winaSe
RmerTebze. TviT zevsic emorCileba bedis gangebas. SemTxveviTobis formiT warmoCenas. aqedan gamomdinare, imis
bedis gangebaSi gamoricxulia adamianis Tavisufleba. gamo, rom Semecneba yovelTvis aucileblobis Semecnebaa, be-
monoTeisturi RmerTis gangebaSi gamiznulad Cadebulia ad- dis gardauvaloba ki Seumecnebadi aRmoCnda, Tanac igi Ziri-
amianis Tavisufleba. oRond ara mzamzareuli, aramed SesaZle- Tadad SemTxveviTobis formiT vlindeba, amiT bedis SemTx-
blobis saxiT. RmerTi adamians aRWuravs iseTi unarebiT, rom veviTobis Semecneba kidev ufro SeuZlebeli xdeba. amitom,
Tu igi moindomebs, am unarebis meSveobiT SeuZlia miaRwios adamianis mimarTeba bedisadmi Semecnebis nacvlad xdeba gamoc-
Tavisuflebas. amiT RmerTi adamians aqtivobis SesaZleblo- nobiTi xasiaTis. aqedan modis bedis gamocnobis sxvadasxva
bas ara marto uqmnis, aramed amisken mouwodebs kidec. miuxeda- xerxebi da formebi: mkiTxaobis, naTelmxilvelobis,
vad imisa, rom bedis winaaRmdegia rogorc mecniereba, ise winaswarmetyvelebis da sxva saSualebebiT (cnobilia mkiTx-
religia, mainc adamianis naklovanebebi, sasruloba, arasruly- aobis xerxebi: yavis naleqze, xelis gulze, anu xiromantia,
ofileba da garkveuli umweoba mudam nayofierad asazrdovebs kartiT, bedis kveriT, TuTiyuSiT da sxva saSualebebiT).

434 435
bedis SemTxveviTobasTan kavSiri gansakuTrebiT aSkara miuRebelia. bedi upirispirdeba Tavisuflebas, upirispirdeba
maSinaa, roca bedi asocirdeba iRbalTan (bed-iRbali), yismaT- adamianis aqtivobas da pasuxismgeblobas, rac civilizebuli
Tan. ityvian xolme _ `bedma gauRima~, `bedi swyalobs~. am adamianisaTvis miuRebelia. nikoloz baraTaSvilis bedTan
gamonaTqvamebSi naTlad ikiTxeba bedis imgvari xasiaTi, rac Seurigebloba misi Tavisuflebis wyurvilia. igi merans mou-
mis SemTxveviTobaze metyvelebs. Cveulebriv, rodesac adamiani wodebs _ `gardamatare bedis samZRvari, Tu aqamomde ar emona
damsaxurebulad miiRebs imas, rac ekuTvnis, _ es aris kanon- mas, arc aw emonos Seni mxedari~.
zomiereba da samarTlianoba. bedSi damsaxureba sruliad ar axla, rac Seexeba miSel nostradamusis winaswarmetyvele-
Cans. bedma SeiZleba `gauRimos~ imas, visac es arafriT daum- bebs. mis Sesaxeb msjelobebi, analizi, garkveuli mosazrebeb-
saxurebia. miTebsa da zRaprebSi xSirad vxvdebiT SemTxvevi- is gamoTqma dResac grZeldeba, sadac SeiniSneba misi mecnier-
Tobebsa da moulodnelobebs, ris wyalobiTac, sruliad SemTx- ulad axsnis garkveuli mcdelobebi. es ZiriTadad ukavSird-
veviTi viTarebis gamo (vTqvaT, mxarze mtredis dajdomiT) eba kerZo pirovnebaSi Tandayolili unikaluri unaris arse-
qveynis mefe xdeba yvelaze mdabio da uCinari adamiani. msgavs bobas, romliTac drois sami nawilis _ warsulis, awmyosa da
SemTxvevebs adgili aqvs religiaSic. magaliTad, uflisagan momavlis `axlas~ mTlianobaSi, intuiciur WvretaSi mocema
msajulad knini gedeonis xeldasxma. bedis aucileblobis xdeba. xom SeiniSneba calkeul adamianebSi mravalniSna ricxvis
SemTxveviTobis formiT gamovlenis Taviseburi magaliTia mravalniSna ricxvze intuiciurad gamravlebis unari. msgavsi
agreTve, miron-lukiis mTavarepiskoposad wm. nikolozis arCe- viTarebiT cdiloben axsnan nostradamusis fenomeni. warmov-
va. manamdeli misi cxovreba sruliad kanonzomiers da damsax- idginoT mgzavri A punqtidan midis B punqtSi. am punqtebs
urebuls xdis mis arCevas, magram es arCeva xorcieldeba mainc Soris manZili aTobiT kilometria da Tanac toponimika mTa-
SemTxveviTobis formiT. uflis gangebiT, episkoposad unda goriania, rac SeuZlebels xdis mTeli manZilis mTlianobaSi
airCion is, vinc pirveli Seva taZarSi, saxelad nikolozi. danaxvas. garkveuli manZilis gavlis Semdeg, mgzavrs aRar
Tumca, rogorc gedeonis, ise wm. nikolozis SemTxvevaSi, Zala- SeuZlia arc gamovlili da aRarc darCenili manZilis raRac
Sia ara ganyenebuli bedis, aramed RvTis gangeba. nawilis danaxva. igi xedavs mxolod im adgils, sadac mocemul
rogorc Soreul warsulSi, sadReisodac bedis gamoc- SemTxvevaSi imyofeba. es iTqva manZilis (sivrcis) mimarT.
nobas xSirad astrologebi horoskopebisa da astrologiuri imav e midg omiT x deba ms jeloba drois mimar T ac.
gaTvlebis meSveobiT cdiloben. maT mier astrologiuri winaswarmetyveleba xom mudam momaval dros ukavSirdeba. drois
daskvnebis kosmosur procesebTan dakavSireba TiTqos maTi mixedviT warsuli ukve gavlilia da aRaraa, arc momavali
moRvaweobis mecnierulobis safuZvels qmnis, magram realu- aris damdgari, realuri aris mxolod awmyo. adamiani yovelTvis
rad esec bedis mkiTxaobis Taviseburi formaa. cxadia, am awmyos Wvrets e.i. adamiani aqac drois sami nawilidan uSua-
qveynad sayovelTao kavSirebidan amovardnili araferia. es lod aRiqvams awmyos. axla mgzavri mfrinavi aparatis saSu-
safuZvels iZleva vifiqroT, rom kosmosur (astralur) pro- alebiT aviyvanoT iseT simaRleze, saidanac SeeZleba manZi-
cesebs SeuZliaT gavlena iqonion dedamiwaze da mis bina- lis samive nawilis (gavlilis, aq yofnis da gasavlelis)
drebze (adamianebze), magram adamianis adamianoba, misi sam- uwyvet mTlianobaSi danaxva. nostradamusis winaswarmetyvele-
yarodan da sakuTari me-dan transcendentireba imas niSnavs, bas mis aseT amaRlebis unars ukavSireben, rac cxadia adami-
rom arsebiTad da ZiriTadad misi `bedis~ Semoqmedad TviTon anebs Soris unikaluri SemTxvevaa. oRond msjelobaa ukve ara
adamiani gvevlineba. bedis idea Tavisufali adamianisaTvis sivrcobrivad fizikuri amaRlebis Sesaxeb, aramed temporalur,

436 437
iseT sulier amaRlebaze, rodesac SesaZlebeli xdeba warsu- agan mosalodnelia rogorc kargi, ise cudi xvedri. bedis
lis, awmyos da momavlis uwyvet mTlianobaSi Wvreta. dro latariuloba amaSi gamoixateba. roca amboben _ `cda bedis
xdomilebaTa Tanmimdevrobaa. drois samive momentis intuici- monaxevreao~, aq adgili aqvs kargisa da cudis SesaZlebloba-
uri Wvreta momavali drois Wvretasac gulisxmobs. momavali Ta monaxevreobas.
drois Wvreta ki momavali xdimolebaTa Wvretaa. nostradamu-
sis winaswarmetyvelebis aseTi axsna mecnierulad did winaaRm-
degobebs awydeba. jer erTi, mgzavris didi simaRlidan gamov- 11. adamianisa da cxovrebis calmxrivobis Sesax-
lili da gasavleli gzis mTlianobaSi danaxva grZnobadi eb. iumori da Rimili. zemoT msjeloba iyo calmxrivi
Wvretaa. drois momentebis mTlianobaSi danaxva ki inteleq- azrovnebis da misi naklovanebis Sesaxeb. Tumca, calmxrivi
tualur Wvretas moiTxovs, inteleqtualuri Wvretis aRiare- SeiZleba aRmoCndes ara marto azrovneba, aramed TviT adamian-
bas ki mecnierulobis sferodan rwmenis sferoSi gadavyavarT. ic da misi cxovrebac. calmxrivoba ewodeba mTelis abstraqtu-
meorec isaa, rom xdimolebebi yovelTvis mizez-Sedegobrivi lad or sapirispiro mxared gayofas, maTgan mxolod erTi
urTierTobebiTaa ganpirobebuli. mizez-Sedegobriv urTier- mxaris aRebas da mTelis adgilas mis gabatonebas. rogorc
TobaSi ki erTdroulad CarTulni arian mizezobrivi da TviT- adamianis, ise cxovrebis calmxrivoba xSirad vlindeba sxva-
mizezobrivi aucileblobiTi da SemTxveviTi, obieqturi da dasxva rameSi. mocemul SemTxvevaSi, magaliTisTvis, mivuTiTebT
subieqturi faqtorebi. adamians mecniereba momavlis ganWvre- calmxrivobis mxolod TiTo gamovlenas. adamianis
tisaTvis sWirdeba, amitom awarmoebs igi mecnierul Ziebebs. calmxrivobasTan gvaqvs saqme maSin, roca kerZo pirovnebas
magram imis gamo, rom mecnieruli winaswar xedva mxolod aqvs Camoyalibebuli tendencia, yvelaferSi, _ sagnebSi, movle-
aucileblobaze dayrdnobiT xdeba, igi verasdros iqneba bo- nebSi, adamianebSi aRmoaCinos da dainaxos mxolod cudi (neg-
lomde zusti da utyuari, gansakuTrebiT Tu igi exeba so- ativi). amis gamo yvelafris mimarT ukmayofilebas gamoTqvams,
cialur sferos. es imaze miuTiTebs, rom nostradamusis wuwunebs, iboRmeba, yvelaferze Civis da xSirad ilanZReba
winaswarmetyvelebebi mecnierulad iseve idumalebiT aRvsili kidec. misTvis, imave sagnebsa da movlenebSi SeumCnevelia da
fenomenia, rogorc bedis mkiTxaobis sxva formebi. amitom TiTqos arc arsebobs raime kargi, mosawoni (pozitivi). adami-
nostradamusis fenomenis Sesaxeb aRniSnuli midgoma jer mx- anis aseTi calmxrivoba misi pesimizmis da Taviseburi mazox-
olod varaudi da mosazrebaa da araa mecnieruli dasabuTeba. izmis safuZvelia, rac pirovnebis damangreveli Zalaa.
xSirad beds an mxolod karg xvedrs ukavSireben, an adamianebs Soris adgili aqvs amis sapirispiro
mxolod cuds. roca amboben _ `bedi momec da sanagveze gad- calmxrivobasac, roca kerZo pirovnebas aqvs tendencia yve-
amagdeo~, e.i. adamianis cxovrebis, misi warmatebis mTavar kon- laferSi SeamCnios da yuradReba miapyros kargs, dadebiTs
struqtorad bedia miCneuli. aq bedisadmi sruli ndoba da (pozitivs) maSinac ki, roca aseTi dadebiTi saganSi, movlenaSi
mxolod keTili xvedris molodinia. xolo roca gamoiyeneba SesaZloa obieqturad arc arsebobdes. esaa Taviseburi gulu-
sityvebi: ubeduri, bedgamwyrali, bedukuRmarTi da sxva, am SemTx- bryvilo optimizmi.
vevaSi bedisagan mxolod cudi xvedris molodinia. magram pirveli calmxrivoba Tu samyaroSi `muqi saTvalee-
bedis idumaleba da Seucnobadoba imaze miuTiTebs, rom winaswar biT~ xedvaa, raSic yvelaferi simaxinjed aRiqmeba; meore ufro
ar icis adamianma misgan ras unda elodos, warmatebas Tu `vardisferi saTvaleebiT~ mzeraa, riTac yvelaferi lamazad
warumateblobas, amitom SesaZleblobis TvalsazrisiT bedis- gamoiyureba. arsebuli sinamdvile adamianisagan moiTxovs

438 439
kritikul xedvebs, riTac mkafiod ganirCeva erTmaneTisagan isaa, rom cxovreba mudam sitkbo-simwaris mTlianobaa Tundac
kargi da cudi. cxadia, pozitivisa da negativis mTlianobaSi imitom, rom SeuZlebelia sitkbos jerovnad gancda, Tu simwris
xedva da gancda ar moiTxovs, rom adamiani erTi TvaliT gancda adamians ar ugemia; SeuZlebelia sicocxlis siyvaruli,
icinodes, xolo meoriT icremlebodes. adamianis samyarodan Tu sikvdilis siZulvili araa; Tu ar etkina, Tu ar Secivda, Tu
da me-dan gasvla niSnavs sakuTar subieqturobaze maRla dgo- ar moSivda, Tu ar daiRala, Tu ar iwvala, Tu ofli ar daRvara,
mas. jerarsuli yofiereba mas mouwodebs am simaRlidan misi Tu marcxi ar iwvnia; da mainc, yvela sikeTe amis gareSe nobaT-
qcevis saxelmZRvanelo norma iyos iumori da Rimili. saqme ad mosdis, aseTi adamianis cxovreba calmxrivobis naklovaneb-
isaa, rom am simaRlidan mas marTlac ori `TvaliT~ uxdeba is mqonea da amitom mas namdvili adamianuri cxovreba ar
samyaroSi xedva. magram es ori Tvali erTimeoris mimarT daerqmeva. calmxrivobis gamo, esaa Taviseburad gayalbebuli
dapirispirebulni ki ar arian, aramed isini erTimeores avse- cxovreba. siyalbea, roca adamiani amtkicebs _ me vici ra aris
ben. erTia kritikul-obieqturi Tvali, xolo meore siyvaru- civi zamTario, magram mas igi uxilavs mxolod Tavisi CaT-
lis Tvali. iumori kritikis gamoxatvis saSualebaa, xolo bunebuli binis fanjrebidan, an Tbil samosSi Cafumfulebuls,
Rimili siyvarulisa. namdvili adamianuri kritika isaa, rac Tovlian velze komfortuli manqaniT gaseirnebisas. yvelaferi
keTilmosurneobiTaa gamsWvaluli. es im iumoriT xerxdeba, mxolod kargi RvTiur samoTxeSia. adamianis cxovreba samoTxe
romelic dacinvaSi ki ar gadadis, aramed ufro mzrunvelobi- ar aris, amitom masSi mxolod kargi ver iqneba iseve, rogorc
Ti rCevaa. xolo namdvili siyvarulis gamoxatvis saukeTeso masSi mxolod cudi ar unda iyos. adamianis jerarsuli yofi-
saSualebaa Tbili da sandomiani Rimili. iumoriT da Ri- ereba ver iTavsebs veraviTar calmxrivobas. yvelaferi sapir-
miliT adamiani, sul cota, or mizans aRwevs. erTi is, rom ispiro mxareTa erTianobaa. igi aris problemebis, riskebis,
Tavis Tavs muxtavs keTili sawyisebiT; xolo meore _ sxva xifaTebis sfero, romelic namdvil mcxovrebs ar tovebs nebivro-
adamianebs Tavis Tavisadmi keTilad ganawyobs da amiT ii- ba-gancxromaSi. problemebis winaSe dgoma Tu erTis mxriv
olebs maTTan komunikacia-dialogis ganxorcielebas. tanjva-wamebaa, meore mxriv, maTTan SeWidebis da maTi gadaw-
adamianis cxovrebaSic SeiZleba gamovyoT misi ganvi- yvetiT miRebuli siamovnebis uSrati wyaroa.
Tarebis ori iseTi tendencia, rac cxovrebis calmxrivobaSi
gadadis. orive calmxrivobas am SemTxvevaSic safuZvlad nega-
tivi da pozitivi udevs. negativis mixedviT, cxovrebam SeiZle- 12. cxovrebaSi adamianTa erTsulovnebis Tavise-
ba miiRos iseTi mimarTuleba, romliTac igi mTlianad iqceva burebis Sesaxeb. adamianis cxovreba ganTavsebulia rogorc
adamianis tanjva-wamebis uwyvet jaWvad. magram isic SeiZleba, bunebaSi, ise sazogadoebaSi. adamianebi, Tavisi interesebisa da
rom cxovrebis msvleloba mTlianad siamovneba-gancxromaSi moTxovnilebebis mixedviT, qmnian TavianT sazogadoebas. sa-
warimarTos. orive calmxrivobaa da adamianis jerarsuli yofi- zogadoebac cocxali organizmia. isic (sazogadoeba) Tavis
erebisaTvis SeuTavsebadi. cxadia, iseTi cxovreba, romelic mx- cxovrebas qmnis da misiT arsebobs. sazogadoebaSi Semavali
olod tanjva-wamebaa da masSi odnavadac ar SeiniSneba siam- yoveli calkeuli adamiani mTliani sazogadoebis calkeuli
ovneba-sixarulis gamonaTeba, adamianisaTvis RirsebasTan SeuTavse- wevria. sazogadoebis gareSe adamians arseboba ar SeuZlia.
badi cxovrebaa. adamians adamianurad Rirseuli cxovreba sWird- sazogadoebis keTildReobis erT-erTi qvakuTxedi mis wevrebs
eba, magram ratom unda iyos adamianisaTvis miuRebeli cxovreba, Soris erTianobaa. maTi erTianobis saTave maTi cnobierebe-
romelic mxolod siamovneba-gancxromaSi warimarTeba? saqme bidan moedineba. sabolood, es sazogadoebis wevrebs erTnair-

440 441
ad fiqris, azrovnebis, erTiani daskvnebis gakeTebas avalebs. es normebs da mainc, mis yvela azrs, sityvas da wamowyebas aRniS-
maTi erTsulovnebaa. sazogadoebis wevrebs Soris erTsulovneba nuli yvelani morCilad eTanxmebian. aq problema imdenad im
Zalian kargia, radgan igi sazogadoebaSi yovelTvis Tanxmobis `erTSi~ araa, ramdenadac `yvelaSi~. roca `yvelani~ ar arian
miRwevis safuZvelia. Tanxmobis gareSe ki sazogadoebaSi pirovnebaTa erToba. maTi morCili Tanxmobis Sedegad erTsu-
yovelTvis isadgurebs areuloba, sazogadoebrivi cxovrebis lovneba mainc miRweulia, magram aseTi erTsulovneba sikeTis
ritmidan amovardna; magram aq sakiTxavia, _ ris xarjze miiRweva momtani aRaraa. cxadia, im erTis interesebSi Sedis, rom yvel-
yvelas erTnairad fiqri, erTnairad azrovneba, erTnairi daskvnebi ani mas eTanxmebodnen, magram TviTon mTliani sazogadoebis,
anu erTsulovneba? Tu igi miiRweva yvelas mxridan romelime misi progresis interesebi moiTxovs, rom sazogadoebis wevrebi
erTis mimarT iZulebiTi morCilebis gziT, kanoniT, _ rogorc darCnen pirovnebebad TavianTi gamokveTili poziciiT, romel-
fiqrobs erTi, ase unda ifiqros yvelam da es `unda~ ufro ic nasazrdovebia erovnuli da sakacobrio RirebulebebiT.
brZanebis formaa, vidre mowodeba (rCeva) _ es Zalian cudia jansaRi sazogadoeba pirovnebaTa sazogadoebaa. pirovnebadakar-
rogorc sazogadoebisaTvis, aseve adamiani-pirovnebisaTvis imi- gul adamianTa aseT masas Cveulebriv brbos uwodeben. brbo
tom, rom is erTi diqtatoris statuss iZens, xolo yvela aris depersonizebul adamianTa masa. miviReT, rom am gziT
danarCeni mis mimarT monur morCilebaSi myofis mdgomareobas miRebul erTnairad fiqrs, erTnairad azrovnebas anu aseT
ikavebs. istoriam warsulidan icis da dResac faqtebi amaze erTsulovnebas ewirebian pirovnebebi, rac savalalo Sedegia.
naTlad metyveleben, rom Tu is erTi dagmobs raimes, igive unda xolo maSin, roca yvela, ara im erTis Semyured, aramed
gaxdes yvelas dasagmobi; icinis is erTi? e.i. unda gaicinos damoukideblad TavisiT fiqrobs, TavisiT azrovnebs da Tavis-
yvelam; is erTi dums? _ unda dadumdes yvela; cekvavs is erTi? iT gamoaqvs daskvnebi, mere xdeba ise, rom erTimeoreze zrun-
_ unda akuntruSdes yvela; aq gasaocari sulac araa is, Tu viT da erTimeoris interesebis gaTvaliswinebiT, yovelgvari
yvelas aseTi erTnairad fiqri, erTsulovneba rogor xerxdeba. garegani karnaxisa da Zaladobis gareSe erTimaneTTan Tanx-
saqme isaa, rom is yvela saerTod arc fiqrobs, maTi movaleoba mobaSi modian da amis Sedegad vityviT, _ yvela erTnairad
fiqri saerTod araa. rac cotas ifiqreben, miT ukeTesi. maTi fiqrobs da am gziT aRweven erTsulovnebas _ es Zalian kargi!
saqmea im erTs `xmaSi ayvnen~. xSirad isec xdeba, rom im erTis Tumca es Znelad gansaxorcielebelia. Zaladobisa da diqta-
naTqvams zustad sityva-sityviT imeoreben imis SiSiT, rom imave turis gza iolia. iolia morCilebis gzac. aq arc didi niWia
azris sxva sityvebiT warmoTqmis procesSi im erTis naTqvamis saWiro da arc didi siyvaruli. Znelia demokratiis gza. niWi
mimarT, raime gadaxveva ar iqnes daSvebuli. xedavT, rogori da siyvaruli aq gacilebiT metia saWiro. Zaladobis gza
harmoniaa, rogori Tanxmobaa im erTsa da yvelas Soris! TiTqos iolia, magram antiRirebulebaa. demokratiis gza Znelia, ma-
es viTareba sikeTis momtani unda iyos rogorc mTeli sazoga- gram swored isaa Rirebuleba. amitom demokratia yovelTvis
doebis, ise calkeuli pirovnebisaTvis. igi marTlac, garkveuli Zneli gzaa. magram arc amaSia raime ucnauri. saqme isaa, rom
sikeTis momtani iqneba Tu is erTi azrovnebs, metyvelebs da adamianad yofna, imas, rasac namdvili adamiani ewodeba, adami-
moqmedebs WeSmaritebis, saTnoebis, mSvenierebis, samarTliano- anuri cxovreba, yovelTvis Znelia da did fizikur, fsiqologiur,
bisa da partiotizmis normebiT. xolo yvelani masTan Tanx- inteleqtualur da nebelobiT Zalebs moiTxovs. ginda iyo
mobaSi arian. es Zalian kargi! magram ras vRebulobT, roca adamiani? ginda icxovro adamianurad? _ mzad unda iyo aseTi
yvelaferi piriqiT xdeba; roca im erTis azrovneba, metyveleba, gamowvevebisa da siZneleebis pirispir dgomisaTvis.
moqmedebebi mkveTrad upirsi pirdebian sulierebis aRniSnul

442 443
13. adamianis aqtivoba da mobiloba. adamians ki sul ufro icvleba da Zlierdeba. rac SeeZlo mas Tundac
cxovrebaSi moeTxoveba aqtivoba da mobiloba. cxovreba Tvi- aTobiT wlis winaT, dReisaTvis gacilebiT meti SeuZlia.
Tonaa aqtiuri fenomeni. igi adamianisagan, rogorc mcxovrebi- adamiani mudmivad swavlobs, gamoimuSavebs da avlens imis
sagan, moiTxovs iyos aqtiuri, fxizeli, SemarTuli aTasgvar SeZlebas, ris winaSec ayenebs mas cvladi samyaro. es iTqmis
gamowvevebTan Sesaxvedrad. cxovrobs is, vinc aqtiuria. cxovre- ara mxolod zogadad adamianze, aramed konkretul istoriul
baSi adamiani Taviseburi mebrZolia, romelic ar dauSvebs pirovnebazec. yoveli calkeuli adamianis valdebulebaa kar-
cxovrebisadmi `Tvalis moxuWvas~. ilia WavWavaZe `oTaraanT gad auRos alRo cxovrebis dinamikas da Sesatyvisad cvalos
qvrivSi~ wers _ `Tu wuTisofels erTs bewo xans Tvali cxovrebiseuli nabijebi. cxovreba cvlilebebis sferoa. ad-
mouxuWe, ise gagTelavs, rogorc didoeli leki nabadsa.~ amianis winaSe sagnebisa da movlenebis moralurad moZveleb-
adamianis aqtivoba yovelTvis unda Tavsdebodes cx- is fenomeni cxovrebaSi cvalebadobis aucileblobaze mian-
ovrebis momwesrigebel or napirs Soris. esaa valdebulebis iSnebs. iseT konservatiul sferosac ki, rogoricaa religia,
da akrZalvis, anu `hosa~ da `aras~ napirebi. SoTa rusTavelis uWirs cvlilebebis gareSe arseboba. aSS-is axali preziden-
frazaSi, _ `rac ara gwaddes igi qmen, nu sdev wadilTa nebasa~ tis barak obamas mTavari saarCevno gzavnili swored cv-
amoikiTxeba aRniSnuli orive napiri. valdebulebiTi napiri lilebebis aucileblobas moiTxovda. cvlilebebisagan Camor-
pirdapiraa naTqvami `rac ara gwaddes igi qmen~. meorea _ Cena an maTi dagvianeba cxovrebisagan CamorCenaa. cxovrebisa-
akrZalviTi. mocemul frazaSi enTimemurad aris miniSneba _ gan CamorCena adamianis adamianobis donis daqveiTebaa. cx-
rac gwadia, is ar qna! anu nu sdev wadilTa nebasao! `ar minda~- ovrebaSi, rogorc kerZo pirovneba, ise eri, sazogadoeba valde-
c ndomis formaa. raRacis arwadilis Taviseburi wadilia. bulia gamoavlinos taqtikuri ganswavluloba da unarebi,
amitom arwadilis kanoniT moqmedebac da wadilis kanoniT raTa saWiroebis mixedviT cvalos Tavisi aqtivobis da mobi-
moqmedebac orive wadilis nebis gamodevnebaa, rasac krZalavs lobis miznebi da mimarTulebebi. oRond ise, rom paralelu-
rusTaveli. aseTi akrZaluli wadilis adgils jerarsuli rad mudam mtkiced da ucvlelad darCes princi puli xasia-
imperatiuli `unda~ ikavebs. Tis Rirebulebebi, romlebic maTi raobis ganmsazRvreli fun-
cxoveli samyarosaTvis dasrulebuli arsebaa. misi gzad damenturi pirobebia. es niSnavs, SenarCunebuli unda iqnes
yofna gamoricxulia. zoologebis mtkicebiT, niangi rac iyo sakuTari me rogorc piradi cxovreba.
milioni wlis winaT, dResac arsebiTad igivea. cxovelisaTvis
es dasrulebuloba erTis mxriv, misTvis kargia, radgan igi
Tavis niSis mimarT srul SesatyvisobaSia. meore mxriv, es 14. adamianis ZiriTadi funqciebi. cxovrebaSi
viTareba misTvis saxifaToa, radgan garemos (niSis) mkveTri adamians mravali funqciebis Sesruleba uwevs. yvela maTganis
Secvla mis garduval daRupvas gamoiwvevs. adamianis daus- CamoTvlac ki SeuZlebelia. amitom mivuTiTebT mxolod sam
rulebuloba anu misi gzad yofna mas xdis samyarosadmi moq- ZiriTad funqciaze.
nils, mobilurs, arsebobiT elastiurs. yvela axal-axal situ- adamianis amqveyniuri daniSnuleba xSirad gamouTqvamT
aciaSi, cxovelis statikurobis sapirispirod, adamiani Tavisi sityvebiT _ xe unda dargos, saxli aaSenos da wigni daweros.
dinamiurobiT Tavis TavSi aRzrdis da avlens axal-axal cxadia, ioli SesaZlebelia, romelime calkeulma pirovnebam,
SesaZleblobebs. niangs rac SeeZlo milioni wlis winaT, pirdapiri gagebiT, yvela es misi daniSnuleba ver Seasrulos.
ZiriTadad igive SeuZlia dResac. adamianis SesaZleblobebi magram am SemTxvevaSi esaa naTqvami ara pirdapiri azriT, aramed

444 445
simbolurad. am simboloebSi raRac igulisxmeba da yvela
adamianisaTvis maTi aRsruleba SedarebiT ufro realuria.
igi miuTiTebs adamianis funqciur daniSnulebaze, ise ar wa-
vides am qveynidan, rom Seusrulebeli darCes misi biologiuri,
kulturul-SemoqmedebiTi da socialuri funqciebi.
xe cocxali arsebaa. misi dargva sicocxlis Semdgomi
gamravleba-gaZlierebaa. simbolurad es miuTiTebs adamianis
savaldebulo funqciaze, rom man unda wili daidos STamomav-
lobis gamravleba-gaZlierebaSi. raki misma mSoblebma mas
daaxarjes mzrunvelobiT da siyvaruliT gamTbari udidesi
energia, es energia masTan ar unda Sewydes, igi kidev ufro
unda gaZlierdes da gaagrZelos Semdgomi moZraoba Taobe-
bidan TaobebSi. amisaTvis manac unda Seasrulos igive funq-
cia, Svas da azRardos Rirseuli Svilebi.
saxli Rirebulebaa. misi aSeneba dadebiTi Rirebuleb-
is Seqmnaa. anu, es niSnavs, _ adamianis funqciaa (valdebulebaa)
cxovrebaSi Semoitanos garkveuli dadebiTi Rirebulebebi da
amiT cxovrebas, adamianis yofierebas raRac Sematos, raRaciT
gaamdidros da cxovrebis gamSvenierebaSi Tavisi wvlili
Seitanos. am mizniT man unda Seasrulos Tavisi kulturul-
SemoqmedebiTi funqcia. man unda iRvawos adamianuri samyaros
Seqmnis procesSi.
da bolos, wigni. igi adamianis mier xangrZlivi cx-
ovrebiseuli gamocdilebiT da ganswavlulobiT dagrovili
sulierebis brZnuli da mdidari saganZuria. adamiani mas wers,
da STamomavlobas gadascems maTi sulis sazrdod, raTa isini
sulierad kidev ufro gamdidrdnen da gaZlierdnen. amasTanave
wigniT igi mWidro kavSirSi rCeba STamomavlobasTan da maT-
Tan komunikacia-dialogs axorcielebs. cxadia, yvela adamiani
wigns ar wers, magram mTavari ara es, aramed isaa, rom yvelas
funqcia-movaleobaa STamomavlobas raRac formiT gadasces
Tavisi cxovrebiseuli gamocdileba. amiT igi asrulebs Tavis
socialur funqcias. am funqciebis cudad Tu kargad Ses-
ruleba ganmsazRvrelia adamianis sakuTari me-s da samyaros
winaSe valmoxdilobis esa Tu is done.

446
ibeWdeba avtoris mier warmodgenili saxiT

gadaeca warmoebas 30.01.2009. xelmowerilia dasabeWdad


10.02.2009. qaRaldis zoma 60X84 1/16. pirobiTi nabeWdi Tabaxi 28.
tiraJi 300 egz.

sagamomcemlo saxli `teqnikuri universiteti~, Tbilisi,


kostavas 77

Sps `print ofseti~, Tbilisi, kairos q. #5

You might also like