ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ

GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

DİK ÜÇGEN VE TRİGONOMETRİ

GEOMETRİ
Bir açısı 900 olan üçgene dik üçgen denir. 900'nin
karşısındaki kenara hipotenüs, diğer kenarlara
dik kenarlar denir. Hipotenüs uzunluğu dik kenar
uzunluklarından daha büyüktür.
a>b
a>c

PİSAGOR TEOREMİ
Pisagor teoremi de bir dik üçgendeki dik kenarlar
ve hipotenüs (90 derecenin karşısındaki kenar) arasındaki ilişkiyi göstermektedir.

Bir dik üçgende dik kenarların uzunluklarının

karelerinin toplamı, hipotenüs uzunluğunun

〉
karesine eşittir. Şekildeki ABC için m (A) = 900
olduğundan a2 = b2 + c2 olur.

Örnek

[AB] ⊥ [BC] ve [AC] ⊥ [AD] olmak üzere |AB| = 1 birim,

|BC| = 2 birim ve |AD|= 11 birimdir.
Şekilde verilenlere göre |DC|'nu bulunuz.

Çözüm

ABC için IACI2 = IABI2 + IBCI2
IACI2 = 12 + 22
IACI2 = 5
IACI = 5 birim olur.
ADC için IDCI2 = IADI2 + IACI2
IDCI2 = ( 11)2 + ( 5)2
IDCI2 = 11 + 5
IDCI2 = 16
IDCI = 4 birim olur.

295
 ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
GEOMETRİ

Örnek

Şekilde B, C ve D noktaları doğrusal; |AB| = 5 birim,

|BC| =12 birim, |AC| = 13 birim,
|CD| = 10 birim, |DE| = 24 birim ve |CE| = 26 birim
olduğuna göre |AE|'nu bulunuz.

Çözüm

〉
ABC için 132 = 52 + 122 olduğundan m (B) = 900 olur

〉
CDE için 262 = 242 + 102 olduğundan m(D) = 900 olur.
Ayrıca KKK benzerlik kuralı ile ABC ~ CDE ve
IABI = IACI = IBCI = 1 olur.
ICDI ICEI IDEI 2

ÖKLİT BAĞINTILARI
Bir dik üçgende hipotenüse ait yükseklik çizildiğinde oluşan dik üçgenler
birbirine benzerdir. Bu benzerlik kullanılarak üçgenin dik kenarları, yüksekliği ve
yüksekliğin ayırdığı parçalar arasında oluşan bağıntılara Öklit bağıntıları denir.

Bir dik üçgende dik açının olduğu köşeden karşı kenara indirilen dikme için

1) h2 = p · k
2) c2 = p · a
3) b2 = k · a
Bu eşitliklere Öklit Teoremi denir.

Bu özelliğin doğruluğu aşağıdaki gibi yapılabilir.

296
 ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

GEOMETRİ
AA benzerliği ile HBA ∼ HAC olur.
Bu durumda,
IHBI = IHAI ⇒ p = h ⇒ h2 = p · k olur.
IHAI IHCI h k
AA benzerliği ile ABC ∼ HBA olur.

bu durumda IABI = IBCI ⇒ c = a ⇒ c2 = p · a olur.

IHBI IBAI p c
AA benzerliği ile ABC ∼ HAC ve IACI = IBCI ⇒ b = a ⇒ b2 = k · a olur.
IHCI IACI k b

Örnek

Şekildeki ABC dik üçgeni için

m (BAC) = 900 ve [AH] ⊥ [BC] dır.
IAHI = 2 6 birim ve IBHI = 4 birim ise |HC| ve
|AC|'nu bulunuz.

Çözüm

h2 = p · k ⇒ (2 6)2= 4 · k
⇒ 24 =4·k
⇒ IHCI = k = 6 birim olur.
b2 = k · a ⇒ b2 = 6 · 10
⇒b 2
= 60
⇒b = 60
⇒ IACI = b = 2 15 birim olur.

Örnek

Şekildeki ABC nde A, D ve C; B, E ve C noktaları

doğrusal;
[AB] ⊥ [AC] ve [AE] ⊥ [ED] dır.
IABI = 4 6 birim IDCI = 2 birim ve
IBEI = IECI ise IADI'nu bulunuz.

297
 ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Çözüm
GEOMETRİ

[AC] üzerinde, [EF] // [AB] olacak şekilde bir

F noktası seçilirse |BE| = |EC| olduğundan [EF],
ABC üçgeninin orta tabanı olur ve
IEFI = IABI = 4 6 = 2 6 birim olur.
2 2

Ayrıca [EF] // [AB] ve |BE| = |EC| olduğundan |AF| = |FC| olur. Bu durumda
|FD| = x denirse |AF| = |FC| = x + 2 olur.
AED üçgeninde Öklit teoremi ile
(2 6)2 = (x + 2) · x ⇒ 24 = (x + 2) · x
⇒ Bu eşitliği sağlayan x değeri 4 olur.
⇒ IADI = IAFI + IFDI = x + 2 + x = 4 + 2 + 4 = 10 birim olur.

Çözüm

Şekilde [AB] ⊥ [AD], [AF] ⊥ [BD], [CE] ⊥ [BD] ve

[CB] ⊥ [DC] dır.
|AF| = 12 birim
|BF| = 8 birim
|ED| = 4 birim ise |CE|'nu bulunuz.

Çözüm

|FE| = x denirse
ABD üçgeninde Öklit teoremi ile
144 = 8 · (x + 4) ⇒ 144 = 8 · (x + 4)
⇒ 18 = x + 4
⇒x = 14 olur.
CDB dik üçgeninde Öklid teoremi ile
ICEI2 = (8 + x ) · 4
ICEI2 = (8 + 14) · 4
ICEI2 = 88
ICEI = 88
ICEI = 2 22 birim olur.

298
 ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Özel Açıların Trigonometrik Oranları

GEOMETRİ
Özel açılı dik üçgenlerde dik kenarlar ve hipotenüsün birbirleriyle oranları sonucu
oluşan değerler aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

Şekildeki ABC dik üçgeninde

〉
m(A) = 900 ve m (ABC) = a olsun

• α açısının sinüsü sin α ile gösterilir.

sina = a açısının karşı dik kenar uzunluğu = b olur.
Hipotenüs uzunluğu a

• a açısının kosinüsü cos a ile gösterilir.

cosa = a açısının karşı dik kenar uzunluğu = c olur.
Hipotenüs uzunluğu a

• a açısının tanjantı tan a ile gösterilir.

tana = a açısının karşı dik kenar uzunluğu = b olur.
a açısının komşu dik kenar uzunluğu c

• a açısının kotanjantı cot a ile gösterilir.

cota = a açısının komşu dik kenar uzunluğu = c olur.
a açısının karşı dik kenar uzunluğu b

Trigonometrik oranlar bulu­nurken dik üçgen kullanılması gerekir. Eğer verilenler

arasında dik üçgen yoksa trigonometrik oranı istenen açıyı kapsayacak şekilde
uygun bir dik üçgen oluşturulur.

Örnek

Şekildeki ABC'nde B, D ve C noktaları

doğrusal; IABI = IACI = 20 birim IBDI = 6 birim ve
〉

IDCI = 18 birimdir. m (ADC) = a ise tana

değerini bulunuz.

299
 ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Çözüm
GEOMETRİ

ABC üçgeni ikizkenar üçgendir. İkizkenar üçgenin

tepe açısından indirilen dikme aynı zamanda
kenarortay olduğundan |BH| = |HC| = 12 birim olur.
Bu durumda |DH| = 6 birim ve |HC| = 12 birim olur.
AHC dik üçgeninde 12-16-20 dik üçgeninden
IAHI = 16 birim olur. O hâlde tana = 16 = 8 olur.
6 3
Siz de α açısının diğer trigonometrik oranlarını bulunuz.

Örnek
2
x + y = 900 olmak üzere x ile y açıları dar açılardır. sinx = ise cosy değerini
3
bulunuz.

Çözüm
2
x ile y dar açıları ve x + y = 900 olduğundan sinx = cosy = olur.
3

Örnek
450'nin trigonometrik oranlarını bulunuz.

Çözüm
〉

m (B) = 900 olacak şekilde ABC dik üçgeni çizilirse

kenar uzunlukları yandaki gibi olur.
〉

m (ACB) = 450 olan açı kullanılırsa

sin450 = IABI = k = 1 = 2 olur.
IACI k 2 2 2

cos450 = IBCI = k = 1 = 2
2 olur.
IACI k 2 2
tan450 = IABI = k = 1 olur.
IBCI k
IBCI k
cot450 = IABI = k = 1 olur.

300
 ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Birim Çemberi Tanımlama ve Trigonometrik Oranları Birim Çemberin

GEOMETRİ
Üzerindeki Noktaların Koordinatlarıyla İlişkilendirme
Merkezi orijinde olan ve yarıçapı 1 birim olan çembere birim çember denir.

Yukarıda verilen birim çember üzerindeki K(x, y) noktası için TOK dik üçgeninde
Pisagor teoremiyle x2 + y2 = 1 olur.

Örnek
4
K ( 5 ,y )noktası birim çember üzerinde olduğuna göre y ifadesinin alabileceği
değerleri bulunuz.

Çözüm
K noktası birim çember üzerinde olduğundan apsisi ile ordinatının kareleri topla­
mı 1 olur. Bu durumda;

( 4 )2 +y2=1
5
16 2
+y =1
25
16
y2 = 1-
25
9
y2= olup
25
3 3
y= ve y= -
5 5

301
 ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Uygulama
GEOMETRİ

Yandaki şekilde [AC] ⊥ [AB] ve [AB] ⊥ [BD]'tir.

|AC] = 2 birim, |AB| = 11 birim ve |BD| = 7
birim ise |CD| = x değerini bulunuz.

Yandaki şekilde [AB] ⊥ [AC] ve

[AB] [CD]'dir. |AB| = 5 birim,
|BC| = 11 birim ve
|DC| = 29 birim ise
|AD| = x değerini bulunuz.

Yandaki ABC'nde A, T ve B; B, N ve C
noktaları doğrusal; [AB] ⊥ [AC], [TN] ⊥ [BC]
ve IATI = ITBI'tir.
IBNI = 2 birim ve INCI = 11 birim ise ITNI = x
değerini bulunuz.
〉

ABC'nde [AD] ⊥ [BC], m (ABD) = a ve m

〉

(DAC) = olmak üzere IBDI = 3 birim, I

ADI = 4 birim ve IDCI = 9 birim ise
a) sina + cosa
b) tan + cot
değerlerini bulunuz.

302
 ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

KONU DEĞERLENDİRME TESTİ

GEOMETRİ
Aynı noktadan harekete başlayan Yiğit ile
Pınar aşağıdaki komutları uyguluyorlar.
• Yiğit önce 80 m batıya, sonra 40 m
güneye gidiyor.
• Pınar önce 40 m doğuya, sonra 50
m kuzeye gidiyor.
ABC' nde B, D ve C noktaları 4. Son durumda Yiğit ile Pınar
doğrusaldır. arasındaki mesafe en az kaç metredir?
|AD| ve 2 • |BD|, |AD| ⊥ [BC],
A)150 B)140 C)130 D)120 E)100
|AB| = 4 5 birim ve |DC| = 15 birim
olduğuna göre
1. |AC| = x değeri kaç birimdir?
A)17 B)18 C)20 D)24 E)25

ABC nde A, N ve C; B, T ve C noktaları

doğrusal; [AB] ⊥ [AC] ve |AN| = |NC|'tir.
Şekilde [AB] ⊥ [BC], [AC] ⊥ [CD], |NT| = 2 • |TC| = 4 birim ise
[AD] ⊥ [DE]'tir. |BC| = |CD| = |DE| = 2 5. |BT| = x değeri kaç birimdir?
A)10 B)12 C)14 D)16 E)18
birim ve |AE| = 29 birim olduğuna göre
2. |AB| = x değeri kaç birimdir?
A) 13 B) 14 C) 15 D)4 E) 17

ABC nde A, D ve K; B, K ve C noktaları

doğrusal; A (ABC) = 4 • A (BDC)'tir. D
noktasının [BC] na uzaklığı 4 birim ise
Şekilde E, B ve C; A, D ve B noktaları 6. A noktasının [BC] na uzaklığı kaç
doğrusal; [AC] ⊥ [BC], |AD| = |DB|'tir.
birimdir?
|AC| = 2 • |BC| = 12 birim ve |EB| = 5
birim ise A)8 B)12 C)16 D)20 E)24
3. |ED| = x değeri kaç birimdir?
A)6 B)8 C)10 D)15 E)17 Cevap Anahtarı
1)A 2)E 3)C 4)C 5)E 6)D

303
 ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

NOTLAR
GEOMETRİ

304