Bakım Ve Onarımda İş Sağlığı Ve Güvenliği

18.07.
2022 Bakım ve Onarımda İş Sağlığı ve Güvenl ğ
BAKIM VE ONARIMDA İŞ SAĞLIĞI VE

GÜVENLİĞİ
ÖĞR. GÖR. AYDIN ÖZBEY
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
https://cdn2-ac kogret m. stanbul.edu.tr/auzefcontent/21_22_Guz/bak m_onar mda_ s_sagl g _guvenl g /1/ ndex.html 1/151
18.07.2022 Bakım ve Onarımda İş Sağlığı ve Güvenl ğ
BAKIM VE ONARIMDA İŞ SAĞLIĞI VE

GÜVENLİĞİ
ÖĞR. GÖR. AYDIN ÖZBEY ÖĞR. GÖR. AYDIN ÖZBEY
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
İçindekiler
1. İş Sağlığı Ve Güvenl ğ nde Genel Kavramlar
Grş
1.1. İş Sağlığı Ve Güvenl ğ
1.2. İş Sağlığı Ve Güvenl ğ n n Amacı
1.3. İş Sağlığı Ve Güvenl ğ nde Sorumluluklar
1.4. İş Kazaları
1.5. Meslek Hastalıkları
2. Bakım Onarım İşler nde İş Sağlığı Ve Güvenl ğ
Grş
2.1. Bakım
2.2. Bakım Çalışmalarındak Tehl keler
2.3. Elektr kle Çalışmada Meydana Gelen Tehl keler
2.4. Üret m Ve Bakım Arasındak İl şk ler
2.5. Bakım Çalışmalarındak Kazaların Sebepler
2.6. Bakım Çalışmalarındak R skler Ve Tedb rler
2.7. Bakım Onarım Çalışmalarıyla İlg l Bazı İş Sağlığı Ve Güvenl ğ Kuralları
3. Gem Bakım Ve Onarım Sektöründe İsg
Grş
3.1. Gem Bakım-Onarıma Genel Bakış
3.2. Tersanelerde Başlıca Bölümler
3.3. R sk Yönet m Sürec
3.4. Kapalı Alanlarda Yapılan Çalışmalarda Karşılaşılab lecek Tehl keler
4. Elektr kle Çalışmalarda İş Sağlığı Ve Güvenl ğ (kısım-I)
Grş
4.1. Amaç
4.2. Tanımlar
4.3. Elektr kle Çalışmalarda Alınması Gereken Önlemler Elektr k Akımının İnsan
Vücudundak Etk ler
5. Elektr kle Çalışmalarda İş Sağlığı Ve Güvenl ğ (kısım-Iı)
Grş
5.1. Elektr k Tes sler nde Güvenl k
5.2. Elektr k İç Tes sler nde Güvenl k
5.3. Ergonom k Önlemler Ve İlk Yardım
5.4. İlg l Mevzuat
6. Yapı İşler nde İş Sağlığı Ve Güvenl ğ (kısım-I)
Grş
6.1. Amaç Ve Kapsam
6.2. İlg l Mevzuat
6.3. Sorumluluklar
6.4. Eğ t m Ve B lg lend rme
6.5. Yüksekten Düşme
6.6. Yüksekte Çalışma Planı
6.7. Kontrol H yerarş s
7. Yapı İşler nde İş Sağlığı Ve Güvenl ğ (kısım-Iı)
7.1. Düşmeye Karşı Koruyucu S stemler

7.2. Düşmey Önley c S stemler
7.3. Geç c Kenar Koruma S stemler
7.4. Çalışma Konumlama S stemler
7.5. Düşmey Durdurucu S stemler
8. Yapı İşler nde İş Sağlığı Ve Güvenl ğ (kısım-Iıı)

8.1. Yüksekte Çalışma Ek pmanları

8.2. İy Uygulama Örnekler
8.3. Ekler
8.4. Ek-2: Tehl ke Kaynakları - Öneml Hususlar
1. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE GENEL KAVRAMLAR
Giriş
Bu bölümde ş sağlığı ve güvenl ğ le lg l genel tanımlamaları hatırlatıcı b r mah yette özetleyerek

konuya b r g r ş yapılacaktır.
1.1. İş Sağlığı ve Güvenliği
İş sağlığı ve güvenl ğ n n anlamı, ş kazaları ve meslek hastalıklarının tedav s değ l daha çok çalışanların
sağlığını korumak ve karşılaşab leceğ tehl keler uzaklaştırmaktır. Bunun ç n, ş güvenl ğ kültürü le
doğru eğ t m ver lerek, tekn k araştırmalar yapılarak ş sağlığı ve ş güvenl ğ kavramlarıyla beraber ele
alınmaktadır. Dünyanın endüstr yel anlamda gel şmes İSGʼn n nsan ve v cdan b r gerekl l k olduğunu
gösterm şt r. Bu durum endüstr leşmen n yol açtığı tehl kelerden, nsanın hukuken rahat olduğu, vücut
bütünlüğüne ve sağlığına yönel k tehd tlerden ve çeş tl olumsuz etk lerden korunma olgusudur. [1]
İş sağlığı ve güvenl ğ den ld ğ nde ney n anlaşılması gerekt ğ tam olarak b l nmemekted r. İş sağlığı ve
güvenl ğ b r elmanın k yarısı g b b rb r nden ayrılmaz k l olarak tab r edeb l r z. B r olmadan d ğer n
anlamak olanaksızdır.[2]
İş Sağlığı
İş sağlığı den l nce çalışanların sadece bedensel olarak sağlıklı olması anlaşılmamalı, beden sağlığının
yanı sıra çalışanların ruh sağlıklarının da korunması gerekmekted r. Bu sebeple ş sağlığının en temel
konusu çalışanların hem beden hem ruh bakımından tam y olma durumlarının sağlanmasıdır. [3]
İş Güvenl ğ
Çalışanların tekn k n tel kl tehl kelere karşı korunmasını fade eden ş güvenl ğ kavramı, ş n güvenl b r
b ç mde yapılmasını veya çalışanların şyer nde ş n yapılması sırasında karşılaşab lecekler tehl kelerden
bedensel ya da ruhsal olarak tehl keye uğramalarını engellemek maksadıyla alınması gereken, tekn k,
hukuk ve tıbb önlemlere yönel k çeş tl çalışmalar olarak fade ed leb l r. [3]
1.2. İş Sağlığı ve Güvenliğinin Amacı
Sağlık ve güvenl k kavramları nsanların toplumsal gel şm ş m n en temel k öğes olarak kabul
ed lmekted r. Güvenl ve sağlıklı çalışmalar yapılab lmes ve çalışanların kabul ed leb l r b r refah
sev yes ne geleb lmeler ç n tüm çalışanların b r b rey olarak buna katkı vermes gelmekted r. [4]
Çalışanların başlarına gelen tehl kel durumlar ve bu durumlardan kaynaklanan ş kazaları ve meslek
hastalıkları ş ver m n n azalması, ekonom k kayıp, toplumsal ve sosyal açıdan b rçok tehl kel duruma
sebep olmaktadır. Ayrıca İSG alanında ş kazalarının önlenmes ve zararlarının g der lmes konusu da
önem arz eder. İSGʼn n yeterl ölçüde sağlanması, ş kazası ve meslek hastalıklarıyla karşılaşma oranını da
azaltarak meydana geleb lecek zararları haf flet r, böylece hem şveren hem de devlet açısından öneml
b r katkı sağlar. [5]
1.3. İş Sağlığı ve Güvenliğinde Sorumluluklar
1.3.1. Devletin Sorumlulukları
6331 sayılı İSG kanununun lg l maddeler nde devlet n görevler kapsamı dışında da güvenl k ve sağlık
h zmetler n n daha etk n b r şek lde denetlemes n sağlamak ç n b rtakım sorumluluklar alınması ve bu
konuda destekler n ver lmes nden bahsed lm şt r. 6331 Sayılı Kanun kapsamı t bar yle tüm şç çalıştıran
şyerler nde İSG pol t kalarının yer ne get r lmes yüksek mal yetler ortaya çıkarab leceğ nden devlet n
kend s n n de b rtakım yükümlülükler vardır. [6]
Devlet kanun hükmü gereğ şveren n söz konusu şyerler nde İSG bakımından gerekl tedb rler n alınması
ç mevzuatları hazırlayıp uygulamaya koymak zorundadır. Dolayısı le devlet hem mevzuatı hazırlayacak
hem de mevzuatın yeterl l ğ n zleyerek, yeters z kalan ve düzenleme gereken mevzuat kapsamı dışında
kalan meselelerde ht yaca cevap ver c düzeltme ve düzenlemeler yapmalıdır.
Devlet n, hazırlayıp sunduğu mevzuat le şyerler nde güvenl ve sağlıklı b r çalışma ortamının
bulunmasını sağlamayı amaçlamaktadır. Sadece mevzuatın hazırlanması yeterl değ l, bu hazırlanmış
olan mevzuatın uygulanmasının gerçekleşt r leb l r olması ç n, şverenler n de gönüllü olarak görev
almalarını da sağlamalıdır. Devlet m z, gönüllü ve stekl olarak bu alandak görevler n fa etmeyen
çalışanları kamu gücüne dayalı olarak kanuna uymaya zorlanmakta ve denetlenmekted r. Devlet,
denet m görev n ÇSGB bünyes nde yer alan İş Te ş Kurulu Başkanlığı ve bağlı b r mler vasıtası le yer ne
get rmekted r. [7]
1.3.2. İşverenin Sorumlulukları
İşverenler n asl görevler arasında çalışanların sağlıklarını ve güvenl kler n koruması ön plandadır.
Çünkü şveren n ş sözleşmes nden kaynaklı b r borcu da çalışanını beden ve ruh sağlığına yönel k
tehl kelerden koruması, gözetmes ve onun güvenl ğ n sağlamasıdır. [8]
Çok mağdur b r zümrey oluşturan kazazede şç veya ölümü hal nde hak sah pler şverenlerden dava
yoluyla haklarını alab lmeler konusunda b rçok güçlüklere karşı karşıyadırlar. Hakları konusunda yeter
kadar b lg sah b olmamaları, hukuk açıdan yanlış b lg sah b olmaları, hukuk açıdan yanlış
yönlend r lmeler , ş güvences olmaması neden yle haklarını sterlerse şler n kaybetme end şeler ,
haklarının çok altında kalan m ktarlar karşılığında şverenlerle uzlaşmaya g tmeler g b nedenlerle
haklarını ya h ç almamakta veya bunun çok altında tazm natla yet nmek zorunda bırakılmaktadırlar.
Gen ş ölçüde yargı organının takd r ne bağlı olan manev tazm natlar nsan yaşamının ve beden
bütünlüğünün kaybına gereken önem veren yüksekl kte, caydırıcı ağırlıkta olmalıdır. İler ülkelerde ş
güvenl ğ n n sağlanmasında etk l b r araç olarak kullanılan manev tazm natlar ülkem zde de bu amacı
gerçekleşt reb lecek b ç mde kullanılmalıdır.
Ülkem zde de ş güvenl ğ hlaller ne uygulanacak para cezalarının etk l olması sten yorsa şletme
büyüklükler göz önünde tutan b r yaptırım uygulamasına geç lmel , fakat dar para cezaları bel rl oranda
yükselt lse b le, bu cezalar küçük şyerler nde etk l olab lecek, büyük şletmeler ç n çok fazla b r anlam
fade etmeyecekt r. [9]
İSGʼn n sağlanmasıyla lg l şveren n yükümlülükler şunlardır;
Kaza önleme belges ve güvenl k raporu hazırlama,
Sağlık ve güvenl ğ sağlama,
Çalışan tems lc s bel rleme,
İş sağlığı ve güvenl ğ kurulu oluşturma,
İş sağlığı ve güvenl ğ h zmetler ç n ş güvenl ğ uzmanı ve ş yer hek m çalıştırma,
İş yer sağlık ve güvenl k b r m oluşturma,
R sk değerlend rmes yapma,
İş yer ne uygulanacak ş sağlığı ve güvenl ğ tedb rler alma,
İş kazası ve meslek hastalıklarına l şk n kayıt tutma ve b ld r m yapma,
Çalışanların sağlık muayeneler n n yapılmasını sağlama,
Çalışanları b lg lend rme ve eğ t m verme
Çalışanların görüşler n alma.[10]
1.3.3. Çalışanların Sorumlulukları
Çalışanların İSG konusundak görev ve sorumluluklarını yer ne get reb lmes ç n b rtakım görevler vardır.
İlk olarak İSG konularında gerekl eğ t mler n şveren tarafından ver lmes gerekmekted r.
İSG konusunda eğ t m almış çalışanların, sadakat borcunun gereğ olarak İSGʼye l şk n şveren
tal matlarına uyması gerekmekted r. İSG alanında başarı elde ed leb lmes ç n hem çalışan hem de
şveren n ortak sorumluluk yüklenmes şarttır. 6331 sayılı kanunun 5 nc maddes nde de şveren n İSG
yükümlülükler n n çalışanlarca yer ne get r lmes ç n uygun tal mat verme hakkının olduğu açıkça
bel rt lm şt r.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenl ğ Kanunuʼnun b r d ğer maddes ne göre se; şveren, çalışanlara İSG
eğ t mler vermekle yükümlüdür ve ver lecek eğ t m özell kle; lk şe g r şlerde, çalışanların görev ya da ş
değ ş kl kler nde, ş ek pmanının değ şmes durumunda veya ş yer ndek esk teknoloj ler n yen
teknoloj lerle değ şt r lmes hâl nde ver lmel d r. Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenl ğ Eğ t mler n n Usul ve
Esasları Hakkında Yönetmel ğ n (ÇİSGEUEHY) 9 uncu maddes ne göre şç ler n ver len İSG eğ t mler ne
katılmaları, aldıkları eğ t mlerdek b lg ler yaptıkları şlerde uygulamaları ve şveren n açıkladığı
tal matları yer ne get rmeler gerekmekted r.
6331 sayılı kanunun 19 uncu maddes ne göre çalışanlar, çalışma esnasındak hareketler nden veya
yaptıkları şten sadece kend ler değ l d ğer çalışma arkadaşlarının da sağlık ve güvenl kler n tehl keye
düşürmemekle yükümlüdür. Aynı zamanda çalışanların, şveren n verm ş olduğu görevler n yer ne
get r rken önces nde almış oldukları eğ t mler doğrultusunda yer ne get rmeler gereken d ğer
sorumlulukları şu şek lde sıralayab l r z.
Çalıştıkları alandak araç, gereç ve aletler n kullanımına d kkat etmek,
KKDʼler doğru kullanmak ve korumak,
C dd b r sorun le karşılaşıldığında am rler ne veya varsa çalışan tems lc s n bu konuda derhal

b lg lend rmek,
İşveren ve çalışan tems lc s le f k r alışver ş ve ş b rl ğ yapmak,
İnsan sağlığına zarar ver c özell ğ olan ve bağımlılık yapan maddeler kullanmamak.[11]
1.3.4. Sendikaların Sorumlulukları
İşç send kaları, 6331 sayılı İSG kanununun ş yerler nde yaşama geç r lmes n n tak pç s olmak ve şyer
sağlık b r mler n n kurulması, şyerler nde İSG kurullarının oluşturulması g b meselelerde kend yetk
çerçeves nde hukuk yolları etk n b r şek lde kullanmak durumundadır.
Send kalar Kanunuʼnun 33ʼüncü maddes nde meslekî eğ t m, ş sağlığı ve güvenl ğ pol t kalarına l şk n
konferans ve eğ t mler g b çeş tl faal yetler sayılmıştır. Send kalar, bu faal yetler çerçeves nde send ka
üyeler nde İSG b l nc oluşturmada ek katkı sağlayacaktır. [9]
Toplu ş sözleşmes yetk s olan send kalar, İSG le lg l problem n daha süratl g der lmes nde ve
çözümün sağlanmasında toplu ş sözleşmes görüşmeler n etk n b r şek lde kullanarak öneml b r katkı
sağlayab l rler. [12]
1.4. İş Kazaları
1.4.1. İş Kazasının Tanımı
Kazalar, ne zaman, nasıl ve ne şek lde olacağı bell olmayan ve çoğunlukla kötü sonuçlanan f z k
olaylardır. B r başka fade le beklenmeyen b r zamanda kend veya b r başkasının d kkats zl ğ ve
tedb rs zl ğ le meydana gelen, net ces nde se madd ve manev kayıp le sonuçlanan olaya kaza
denmekted r.
Kaza kavramı ş kazası olarak ele alındığında se, kaza tamamen meslek r sklerden kaynaklanan sonuçlar
hal ne gel r. Bu durumda b r olayın ş kazası olarak tanımlanab lmes ç n, bu olayın şyer sınırları ç nde
veya ş le bağlantılı görevlend rmelerde olması gerekmekted r.
Çeş tl kaynaklarda ş kazalarını tanımlayan b rçok fade yer almaktadır. Bunlardan Uluslararası Çalışma
Örgütü (ILO) ş kazasını “bel rl b r zarar veya yaralanmaya yol açan, önceden planlanmamış beklenmed k
b r olaydır” şekl nde tanımlamıştır. Dünya Sağlık Teşk latı (WHO) se “önceden planlanmamış çoğu
zaman, k ş sel yaralanmalara, mak neler n, araç ve gereçler n zarara uğramasına, üret m n b r süre
durmasına sebep olan olaydır” şekl nde tanımlamıştır.
Hukuk s stem m zde ş kazaları 4857 sayılı İş Kanunuʼnda ve 5510 sayılı Sosyal S gortalar ve Genel Sağlık
S gortası Kanunuʼnda yer almaktadır. Fakat 5510 sayılı yasa ş kazası le lg l b r tanımlamadan z yade,
sadece hang durumlarda meydana gelen kaza n tel ğ taşıyan olayların ş kazası sayılab leceğ n
bel rtm şt r. Bu kanunda bel rt len maddeler le kazalar;
S gortalının şyer nde bulunduğu esnada meydana gelen kazalarda,
İşveren n ş neden yle s gortalı çalışan kend adına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu ş
sebeb yle meydana gelen kazada,
B r şveren bünyes nde s gortalı olarak çalışanın, görev gereğ şyer dışında farklı b r yere gönder lmes
sebeb yle asıl ş n yapmaksızın b r kaza meydana geld ğ nde,
Emz ren bayan s gortalı çalışanın, yasalar gereğ çocuğunu emz rmek ç n ayrılan zamanlarda başına b r
kaza geld ğ nde,
S gortalı çalışanların ş yer ne g d p gelmeler esnasında, şverence sağlanan b r taşıt le meydana gelen
kazalarda, ş kazası olarak tanımlanmaktadır. [13]
1.4.2. İş Kazalarının Nedenleri
İş kazaları genell kle şu sebeplerden dolayı ortaya çıkar:
Çalışma ortamının olumsuz koşullarından,
Yönet m İSG pol t kalarını yeter nce ben msemed ğ nden,
Per yod k bakımların yeterl yapılmamasından,
İnsan hatalarının göz ardı ed l p önemsenmemes nden,
Gerek İSG le lg l , gerekse kullanılan mak ne ve teçh zata a t yeterl ve uygun eğ t m ver lmemes nden,
Zamanında ve doğru denet m yapılmamasından.
Fakat ş kazalarının meydana gelmeler nde ve meslek hastalığına yol açılmasına neden olan etkenler şu
şek lde k ye nd rgeyeb l r z. Bunlar şyerler ndek güvens z durumlar ve güvens z davranışlardır. [14]
1.4.2.1. Tehlikeli Davranışlar

Tehl kel davranışlar nsanın f z ksel ve ruhsal yapısı le çevre koşullarının uyumundan
kaynaklanmaktadır. Çalışan nsanda
Genet k bozukluklar,
Organ k yıpranmalar,
Ergonom k düzen yeters zl kler ,
Sağlıksız çevre koşulları,
güvens z (tehl kel ) davranışların nedenler n oluşturmaktadır.
Çalışanların yapmakla görevl olduğu ş ç n gerekl ve yeterl eğ t m görmes ve yeterl ş deney m

kazanmış olması güvens z davranışlarda bulunmamasını sağlayacaktır. Çalışana yaptığı ş, zor ya da
sev ms z görünüyor ve çalışanın k ş l k özell kler n n dışında b r ş se, bu durum güvens z davranışları
dolayısıyla ş kazalarını ortaya çıkarmaktadır. D kkat ed lmes gereken b r husus da şç ye uygun ş veya şe
uygun şç prens b olmadır.
Tehl kel davranışları şu şek lde sıralayab l r z;
İş b l nçs z veya ezbere yapmak,
Dalgınlık ve d kkat bozukluğu,
Koruyucuları çıkartılmış mak ne ve teçh zat kullanımı,
Tehl kel sayılab lecek hızla çalışmak,
İşe uygun mak ne veya el aletler kullanmamak veya yanlış kullanmak,
K ş sel koruyucu donanımları eks k ya da yanlış kullanmak
Eğ t ms z ve ehl yets z k ş ler n mak neler kullanmaları. [14]
1.4.2.2. Tehlikeli Çalışma Koşulları

Tehl kel davranışların yanı sıra ş kazalarının başında gelen etkenlerden b r de ş yerler ndek tehl kel
çalışma koşullarıdır. İş yer ndek tehl kel çalışma koşullarını etk leyen b rçok etken vardır. Bunlar;
Üret m sürec nde kullanılan teknoloj ,
Üret m araçlarının n tel ğ ,
İşyer ndek karmaşıklıklar,
Bakım ve onarım kontroller n n eks kl ğ ,
Denet m ve yönet m hataları,
Depolama hataları,
Gerekl önlem alınmamış tehl kel çalışma alanları,
Kolay alev alab len maddeler, ve
Sağlıksız çevre koşullarıdır. [14]
1.4.3. İş Kazalarını Önlemek İçin Alınacak Tedbirler
İş yerler nde meydana geleb lecek kazalara karşı b r önleme çalışması ç nde bulunmanın endüstr yel
kuruluşlar ve tüm nşaat f rmaları ç n yaşamsal b r önem vardır Meydana gelm ş olan kazalarla yeter nce
lg len lmez se ve düzelt c faal yetlerde bulunulmadığı takd rde yaralanma, ölüm ve madd kayıpların
daha fazlasıyla karşılaşılmasına neden olacaktır. Bu durum şletmey olumsuz etk leyeceğ g b şç ve
şveren arasındak l şk ler de olumsuz etk leyecekt r. [15]
1.4.3.1. Emniyetsiz Durumları Ortadan Kaldırma

Meydana geleb lecek ş kazalarının önlenmes n n en etk l yollarından b r d r. Emn yets z durumları
ortadan kaldırmanın k yolu vardır. İlk olarak emn yets z durumlara sebep olab lecek kaynaklar tesp t
ed lmel d r. Daha sonra bu durumların ortadan kaldırılması ç n çalışmalar yapılmalıdır. Yapılan
çalışmalarda alınan önlemler n sürekl l k arz etmes öneml d r. Çünkü emn yets z durumların tekrar ett ğ
durumlarda y ne aynı sorunlar le karşılaşılab l r. [16]
1.4.3.2. Emniyetsiz Davranışları Önlemek

Genel olarak emn yets z davranışların muhatabı nsan faktörler d r. Bu faktörler çalışanların f zyoloj k,
ps koloj k ve sosyoekonom k durumları le doğrudan etk l olduğundan önlenmes de çok zordur. Fakat
çalışanlara ver lecek eğ t mler n düzenl ğ ve etk nl ğ sayes nde azaltılab l r. [16]
1.4.3.3. Çalışmada İyi Yöntemlerin Uygulanması

İş kazalarının meydana gelmemes veya mümkün olduğu kadar azaltılması ç n ş n çalışana, çalışanın da
şe uygun olması öneml d r. Bu konuyla lg lenen ergonom b l m ; nsan, çevre ve mak ne l şk s n
düzenleyen ve bu konuda çalışmalar yapan b r b l m dalıdır. Örneğ n çalışanların kullandıkları
mak neler n çok büyük veya çok küçük olması, mak nen n kontrol panel ne ulaşmakta zorluk çek lmes ve
rahat müdahale edememes g b faktörler ş kazalarının meydana gelmes ne olanak vermekted r. [16]
1.4.3.4. Otomasyona Gitme

Çalışanların uzaktan kumanda veya sadece b rkaç buton vasıtası le müdahale ederek mak neler veya
c hazları çalışır konuma get rmes , en az müdahale le mak neler çalışır duruma get rmeler , herhang b r
sorun le karşılaşıldığında otomat k olarak durdurab lmeler ş kazası geç rme olasılıklarını en aza
nd recekt r. İşletme açısından bas t ama tehl kel şler n bu konuda gel şt r lm ş şe uygun mak neler le
yapılması, b rçok ş kazalarının önlenmes ne olanak sağlayacaktır.[14]
1.4.3.5. Kişisel Koruyucular Kullanma

Çalışma alanlarında karşılaşılması muhtemel tehl keye karşı k ş sel koruyucu ek pman kullanmak
zorunludur. Yanlış k ş sel koruyucu ek pman kullanmak ş gören n güvenl ğ açısından büyük r sk
taşımaktadır.[17] KKDʼler r skler n kaynağında kontrol altına alınması durumunda, ş kazalarının
yaşanmaması ç n kullanılacak en son çare olmalıdır. Çünkü çalışan açısından bakıldığında KKD
kullanımının zorluğu, bazı durumlarda kaza olasılığını arttırmaktadır. Mak ne ve malzemede yeterl
güvenl k önlemler n n alınamadığı durumlarda KKD kullanımına başvurulmalıdır.[18]
1.4.4. İş Kazalarının Maliyeti
İş kazalarını engellemek ç n alınacak tedb rler n mal yet , ş kazaları meydana geld kten sonra ortaya
çıkan mal yetten daha azdır. İş kazaları mal yet b rçok kaynakta doğrudan ve dolaylı mal yet olarak ele
alınmış olup bazı kaynaklar se bu k mal yet türüne b r de dışsal mal yet eklem şt r. Doğrudan
mal yetler, hesaplanması kolay olan, bel rl b r parasal değerle fade ed leb len, ş kazaları sonucu ortaya
çıkan zararların tazm n ed lmes ve kaza sonrasında yapılan tedav lerden dolayı yapılan parasal
ödemeler çeren mal yetlerd r. Parasal olarak ölçüleb ld ğ nden ve kapsamı bell olduğundan
hesaplanması kolaydır. [19]
1.4.5. Çalışmaktan Kaçınma Hakkı
6331 sayılı kanunun 13/2. maddes ne göre, “İSG kurulundan veya kurulun bulunmadığı yerlerde
şverenden, c dd ve yakın b r tehl ken n var olduğu ancak şverence gerekl önlemler n alınmadığı
yönünde tesp t kararı alan çalışan, gerekl önlemler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınma hakkına
sah pt r.” Bu durumlarda çalışandan ücret kes nt s yapılamaz ve SGK pr mler yatırılır. Bunun normal b r
çalışma l şk s nden tek farkı, çalışanın tehl kel olarak gördüğü durumun ortadan kaldırılana kadar ş
görmemes d r. Yan çalışmaktan kaçınma hakkında süre yoktur ve çalışan bu hakkı gerekl önlemler
alınıncaya kadar devam ett reb l r. [20]
1.5. Meslek Hastalıkları
5510 sayılı kanunun 14. maddes nde meslek hastalığının tanımı yapılırken “Meslek hastalığı, s gortalının
çalıştığı veya yaptığı ş n n tel ğ nden dolayı tekrarlanan b r sebeple veya ş n yürütüm şartları yüzünden
uğradığı geç c veya sürekl sakatlık, bedensel veya ruhsal özürlülük haller d r” denm şt r. Meslek hastalığı
ş kazasınınaks ne an den ortaya çıkmaz. B r şte uzun müddet çalışma sonucu bell b r süren n sonunda
da ortaya çıkmaktadır.
Çalışanın geç rd ğ b r rahatsızlığın meslek hastalığı sınıfına g reb lmes ç n bu hastalık le yapılan ş
arasında uygun ll yet bağının olması gerekl d r. Hang durumların meslek hastalığı sınıfına g receğ , SGK
tarafından çıkarılacak yönetmel kte düzenlen r. Sosyal S gorta Yüksek Sağlık Kurulu se yönetmel kte
bel rlenm ş hastalıklar dışında hang hastalığın meslek hastalığı sayılacağı veya meslek hastalığı sınıfına
g rmeyeceğ konusunda çıkab lecek uyuşmazlıkları karara bağlar. [13]
1.5.1. Meslek Hastalıklarının Sınıflandırılması
Meslek hastalıklarının sınıflandırılması ll yet bağının kurulmasına ve hastalığın ş esnasındak

maruz yetlerden kaynaklı olup olmadığının anlaşılmasına yardımcı olmaktadır. Ayrıca meslek
hastalıklarının sınıflandırılmasında, etken n vücuda g r ş yolu, akut mu yoksa kron k m olduğu, hastanın
etk lend ğ bölge g b faktörler d kkate alınarak da yapılab l r. [21]
Aşağıda meslek hastalıklarının grupları ve hang meslek hastalığı hang grup da yer aldığı bel rt lmekted r:
A grubu: K myasal maddelerden kaynaklanan meslek hastalıkları
B grubu: Meslek c lt hastalıkları
C grubu: Pnömokonyozlar ve meslek solunum s stem hastalıkları
D grubu: Meslek bulaşıcı hastalıklar
E grubu: F z k etkenler sonucu meydana gelen meslek hastalıklar
Ülkem zde en sık görünen meslek hastalığı, meslek solunum s stem hastalıklarıdır. Bu meslek hastalığı
en çok madenc l k sektöründe rastlanılmaktadır. [22]
1.5.2. Meslek Hastalıklarının Nedenleri
Meslek hastalıkları, oluşmasına yol açan etmenlere göre sınıflandırılab l r. Bunlar f z ksel nedenler,
k myasal nedenler, b yoloj k nedenler ve ps kososyal nedenlerd r.
1.5.2.1. Fiziksel Nedenler

Özell kle tehl kel ve ağır şlerde çalışanlar, f z ksel r sk etmenler açısından büyük r sk altındadır. F z ksel
açıdan çalışma koşulları ncelend ğ nde ş yerler arasında c dd farklılıklar vardır. Aynı ş yapan k
şletme dah b rçok f z ksel farklılık çermekted r. Burada çalışan sağlığı açısından ön plana çıkan, her
şletmede meydana geleb lecek f z ksel olumsuzluktan kaynaklanan r skler kaynağında yapılan çalışma
le yok ed lerek çalışanların korunmasının sağlanmasıdır. F z ksel r sk etkenler n şu şek lde sıralayab l r z;
Aşırı gürültü (85dB ve üzer ),
Çalışanın t treş me maruz kalması,
Aydınlatma (yeters z ışıklandırma ortamı),
Çalışanın çalışma esnasındak termal konfor şartları,

Basınç değ ş mler . [23]
1.5.2.2. Kimyasal Nedenler

Çağımızda k myasal maddeler gündel k yaşantımızın ayrılmaz b r parçası hal ne gelm şt r. Sadece ş
yerler m zde değ l evler m zde de hatta f z ksel temas kurduğumuz her alanda b lerek ya da b lmeyerek
k myasal maddelere maruz kalmaktayız. K myasal maddeler n çoğunun etk ler n n ve zararlarının ne
olduğunun bel rlenmes n n çok uzun zaman almasından dolayı bu maddelerden çoğunun etk s henüz
b l nememekted r. Çalışanların ş yerler nde k myasal maddelere karşı korunmak ç n yapması gerekenler,
çalışılan maddey tanımaları yan zararları hakkında b lg sah b olmaları ve bu maddelere maruz
kalmamak ç n gerekl önlemler almaları yan gerekl KKDʼler kullanmalarıdır. [24]
1.5.2.3. Biyolojik Nedenler

Sadece çalışanların ş hayatını değ l tüm nsanların hayatını olumsuz etk leyen b r d ğer etken se b yoloj k
r sk etmenlerd r. B yoloj k r sk etmenler n n çoğu göz le görünmez ve canlı organ zmalardan
oluşmaktadır. [25]
B yoloj k r sk etmenler n n neden olduğu hastalıkları şu şek lde sıralayab l r z:
Şarbon
Tüberküloz
Bruselloz
Salmonelloz s
Kırım Kongo
Kuduz
Hepat t-B
Herpes Enfeks yonu (uçuk). [21]
1.5.2.4. Psikososyal Nedenler

ILO, ps kososyal r sk etmenler n ş doyumu, ş örgütlenmes ve yönet m , çevresel ve örgütsel koşullar le
şç ler n uzmanlığı ve gereks n mler arasındak etk leş m temel nde tanımlamıştır. İnsanların yaşam
şartları, yaşadıkları bölge ve yaptıkları meslekler, ruh ve sağlığı ve y b r sosyal yaşamın temel
bel rley c ler d r. Sosyal yaşamımızın %50 g b b r bölümü ş hayatındak çalışma koşullarından y veya
kötü yönde etk lenmekted r. Bu etk leş mler algılanma ve yaşanma b ç mler yle şç n n sağlığı ç n tehl ke
oluşturur. Bu tehl ke stres yoluyla oluşur. Fakat ps kososyal tehl keler n stres yoluyla açığa çıkmayan d rek
etk ler de vardır.
Sosyal sağlığımıza etk s dokunacak etmenler n bazıları şunlardır:

İş yer ortamı ve yapılan ş
Çalışma süres n n uzunluğu
Ücret n yeters zl ğ
Vard yalı ve esnek çalışma saatler
İş yer nde maruz kalınan tac z
Stres
Am rler tarafından ayrımcılık yapılması. [26]
1.5.2.5. Ergonomik Nedenler

Ergonom , genel b r kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Daha çok ş yaşamına a t g b görünse de nsan
yaşamının tüm zamanını kapsayan b r meseled r. Genel olarak yaşamın nsanın f z ksel özell kler ne
uygun hale get r lmes d r.
İş hayatında se çalışılan ortamın, yapılan ş n özell ğ ne göre nsan yapısına adapte ed lmes d r.
Ergonom , çalışanların f z ksel özell kler n değerlend ren ve bunların mak nelerle uyumunu nceleyen b r
b l m dalıdır. Fabr kalarda üret m amacıyla kullanılan mak ne ve teçh zatların, of slerdek nsan
kullanımına sunulan eşyaların ve d ğer tüm donanım araç ve gereçler n, nsan le uyum çer s nde
olmasını sağlamak ergonom n n amacıdır. Bazı ergonom k etkenler şu şek lde sıralayab l r z;
Duruş b ç m ndek bozukluk,
Çalışma esnasında tekrarlayan hareketler,
Ağır kaldırmak zorunda kalınması,
Çalışanın f z ksel kapas tes n aşan ş yapmaya zorlanması g b b rçok ergonom k olmayan faktör
çalışanlar açısından r skl d r. [27]
1.5.3. Meslek Hastalıklarına Karşı Alınacak Önlemler
Çalışma ortamlarında çalışanların meslek hastalıklarına tutulmalarına neden olab lecek b rçok etken
olmaktadır. Meslek hastalıklarına neden olab lecek etkenler kolaylıkla ve tamamen ortadan kaldırmak
her zaman ç n mümkün değ ld r. Bunun ç n ş yerler nde yapılan ş n özell ğ ne göre çeş tl önlemler
alınmak zorundadır. [28] Her ş yer nde veya meslek kolunda çalışma şartları farklı olduğu g b aynı ş
yer nde fakat farklı bölümde çalışanlarda da farklıdır ve her mesleğ n özell ğ ne göre yakalanılab lecek
meslek hastalıkları da farlılık göster r.
Bu meslek hastalıklarına karşı alınması gerek önlemlerden şu şek lde bahsed leb l r:
Çalışanlara ş esnasında kullandığı maddeler le lg l ve meslek hastalığı meydana get reb len maddeler
le lg l eğ t m ver lmel d r.
Bu maddelere maruz kalındığında hastalanma ve zeh rlenme olayı le karşılaşıldığında nasıl

davranacağı le lg l özel af şler kullanım yerler nde uygun b r yere asılmalıdır.
Tehl kel madde le çalışılan yerlerde yeterl aydınlatma ve havalandırma bulunmalıdır.
Çok zeh rl maddeler n kullanıldığı çalışma ortamlarında, d ğer alanlardan tecr t ed lmel ve yeterl
havalandırma sağlanmalıdır.
Meslek hastalığına yol açan tehl kel maddelerle çalışanların KKD kullanımı sağlanmalı ve düzenl
olarak kullanıp kullanmadıkları kontrol ed lmel d r.
Çalışanın lk şe g r ş muayenes yapılmalı ve tehl kel maddelere maruz kalab lecek çalışanlara düzenl
olarak per yod k muayeneler yapılması sağlanmalıdır. [29]
2. BAKIM ONARIM İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE

GÜVENLİĞİ
Giriş
BU bölümde bakım şler n n kapsamı, bakım şler nde karşılaşılacak tehl keler, r skler ve bunlardan
korunma yolları le bakım şler konusundak .bazı İş sağlığı ve güvenl ğ konularına genel olarak
değ n lecekt r.
2.1. Bakım
Bakım, c hazların ve teçh zatların şlev n yer ne get reb lmes ve b r tehl ke unsuru olmadan çalışır
durumda olması ç n yen lenmes amacıyla, parçalarının ömür çevr m boyunca yapılan tekn k, dar ve
yönet msel faal yetler n b rleş m olarak tanımlanmaktadır. Ş rketler n rekabet edeb l rl ğ n n ve yüksek
kal tede ürün üret m n n sağlanması ç n bakım faal yetler n n önem büyüktür. Aynı zamanda İSG
üzer nde de azımsanmayacak derecede etk s vardır.[30] B r başka tanıma göre bakım, b r üret m veya
h zmet ş yapan herhang b r tes ste, çalışmakta olan s stem n kabul ed leb l r b r sev yede olması ç n
planlı veya plansız tüm faal yetlerd r. [31]
Bakım, b rçok sektörde ve bütün çalışma alanlarında farklı görevler ç n kullanılan genel b r ter md r. Bu
faal yetler, kısaca:
Muayene etmek,
Test etmek,
Ölçüm yapmak,
Arızanın tesp t ed lmes ,
Gerekl parçaların değ şt r lmes ,
Kal brasyon ayarları,
Onarım çalışması,
Tem zl ğ n yapılmasıdır.
B rden fazla bakım t p vardır. Bunlardan bazıları:
Arız bakım (düzelt c bakım)
Koruyucu bakım (s steml bakım)
Önley c bakım (planlı bakım)
Kest r mc bakımdır. [32]
2.1.1. Arızi Bakım
D ğer b r adı düzelt c bakım da olan arız bakım arıza ortaya çıktıktan sonra yapılan onarım şlemler d r.
Arızanın büyüklüğüne göre f rmanın bekleme süres n n artması, üret m n azalmasına veya şletmen n
durmasına yol açab l r. Bu da fazladan mal yet ve ş kaybı demekt r.[33]
2.1.2. Koruyucu Bakım
D ğer adı s steml bakım olan koruyucu bakım önley c bakım kavramından ortaya çıkmıştır.[31]
Koruyucu bakım sayes nde b rçok beklenmed k arıza büyük ölçüde önleneb l r. Koruyucu bakımın en
b l nen amaçları;
İş emn yet n n sağlanması,
Beklenmed k arızaların önüne geç lmes ,
Onarım masraflarının azaltılması,
Üret m kaybının azaltılması,
F rmanın kârlılığıdır. [34]
2.1.3. Önleyici Bakım
Önley c bakım b rçok ş rkette planlı bakım olarak da geçmekted r. Bu bakımın amacı tes s ve donanımın
bel rl b r programa göre arıza oluşma koşulu aranmaksızın yapılan muayene etme, yağlama ve yen leme
yolları le kullanılab l rl k süres n n arttırılmasının sağlanmasıdır. [35]
2.1.4. Kestirimci Bakım
Kest r mc bakım, ölçme yoluyla çalışır b r mak nen n sorunlarının tesp t ed lmeye çalışılması olarak
b l nmekted r. Örneğ n v brasyon ölçümü sayes nde mak nelerdek c dd arızalar tesp t ed leb l r veya
elektr k tes satlarında, er ş m n tehl kel olduğu yerlerde, termal kamera vasıtasıyla oluşacak arızalar
önleneb l r.
Kest r mc bakım erken uyarı s stem g b çalışarak tam rat g derler n azaltmak ve gereks z duruşlardan
kaçınmayı sağlamak ç n uygulanan b r bakım türüdür. [34]
2.2. Bakım Çalışmalarındaki Tehlikeler
Hang bakım türünün kullanılacağı sektöre göre farklılık göstereb l r. Aynı zamanda hang bakım
şç ler n n ş yapacağı se karşılaşılab lecek tehl keler ön plana çıkarmaktadır. Bakım şç ler n n
karşılaştığı r skler de bakım görev ne ve sektöre göre f z ksel, k myasal, b yoloj k ve ps kososyal tehl keler
olarak ayrılmaktadır. [36]
2.2.1. Fiziksel Tehlikeler
F z ksel tehl keler bakım çalışmalarında sık maruz kalınan tehl keler arasındadır. Çalışanların aşırı
gürültüye maruz kalması, t treş ml ek pmanlar le çalışılması, yüksek veya düşük sıcaklıktak ortamlarda
çalışılması ve ağır yükler altında çalışılması f z ksel tehl kelerd r.
Bakım çalışanları aşırı gürültüye maruz kalmalarından dolayı ş tme kaybı, uyku bozuklukları, kulak
çınlaması ve konsantrasyon zorlukları g b b rçok stenmeyen rahatsızlığa yakalanab l rler [37]. Bakım
çalışanlarının karşılaşab leceğ f z ksel rahatsızlıkların b rçok kullandığı ek pmalardan kaynaklanır. Buna
t treş ml mak neler le çalışanlar örnek olarak göster leb l r. El ve kol t treş m ne maruz yet, beyaz parmak
sendromu, dokunma h ss nde azalma, d rsek k reçlenmes g b kas ve skelet bozukluklarına neden
olmaktadır. [36]
2.3. Elektrikle Çalışmada Meydana Gelen Tehlikeler
Elektr k le lg l şlerde çalışanların başlarına gelen kazalarda kullanılan ek pmanlar le ve çalışma

alanındak d ğer teçh zatlarla olab ld ğ g b kazazeden n tehl kel davranışı, KKDʼları kullanmaması veya
yanlış kullanımı ve kuralları hlal etmes de olab lmekted r [38]. Bakım onarım şler nde meydana
geleb lecek elektr k kazaları küçümsenmeyecek kadar fazladır. Bunlardan bazılarını şu şek lde
sıralayab l r z.
Topraklaması y yapılmamış veya açıkta kalan elektr k kablosu tezgâhlar,
C haz ve teçh zatlardak topraklamanın kontrolünün yapılmaması,
Çalışma ortamındak elektr k ve aydınlatma tes satının kontrolünün yapılmaması,
B lg s z ve yetk s z k ş ler n elektr k problemler ne müdahale etmek stemes ,
Çalışanların yeterl KKDʼler n n bulunmaması. [39]
2.3.1. Mekanik Tehlikeler
Bakım onarım şler nde karşılaşılab len mekan k tehl keler şu şek lde sıralanab l r.
Mak ne ve tezgâhın koruyucularının bulunmaması,
Mak ne ve tezgâhın b r sorun anında ac l durduracak stop butonunun bulunmaması,
Kullanımı uygun olmayan mak ne ve koruyucu teçh zatın kullanılması,
Uyarı şaretler n n yeters z olması,
Düzens z çalışma alanları,
Mak ne teçh zatların gerekl olan bakımlarının ve per yod k kontroller n n yapılmaması. [39]
2.3.2. Kimyasal Tehlikeler

Bakım çalışanlarının k myasal tehl kelere mazur kaldığı sektörlerden bazıları, k myasal, nşaat, tarım g b
alanlarda faal yet gösteren ş yerler d r. Örneğ n; bakımcılar, atık şleme tes sler nde ve araç tam r
atölyeler nde çalışırken, k myasal kalıntıların olduğu endüstr yel tes satların bakımını yaparken
karşılaşılab l r. [38]
2.3.3. Biyolojik Tehlikeler
Tarım sektörü, yemek üret m , veter nerl k, sağlık h zmetler g b tes slerde çalışan bakım çalışanları
b rçok b yoloj k tehl kelerle karşı karşıyadır. B yoloj k tehl keler, alerj ve zeh rlenmelere neden olan
m kroorgan zmalardır. B yoloj k tehl keler n sebep olduğu b rçok hastalık bulunmaktadır. Bunlar mantar,
lejyonella, hepat t g b bakter lere yol açan v rüslerd r. [36]
2.3.4. Psikososyal Risk Faktörleri
Bakım çalışanlarının stresl b r şe sah p olması bakım ş n n bu özell ğ nden kaynaklanmaktadır. Bakım
çalışmalarında strese neden olan etmenler şunladır:
Bakım ş n n b r an önce b tmes n steyen şveren n kurduğu zaman baskısı,
Eks k çalışma personel ,
Tek başına yapılan çalışmalar,
Vard yalı ve esnek çalışmanın get rd ğ zorluklar,
Çalışılacak bölüm le lg l yeterl b lg n n bulunmaması. [36]
İş stres nden kaynaklı b rçok rahatsızlık çalışanların başlarına geleb l r bunlar; s nd r m problemler ,
s gara kullanımın artması, alkol tüket m n artması, uyku bozukluğu ve artan ş ddet duygusudur. [37]
2.4. Üretim ve Bakım Arasındaki İlişkiler
B rçok ş yer nde üret m kısmı le bakım kısmı arasında ş b rl ğ mevcuttur. Bunun sebeb üret mde
çalışanların bakımda çalışanlara oranla tes s daha y tanımalarıdır. Bu da tes ste çıkan b rçok problemde
yardımlaşma le daha y sonuç alınmasının önünü açmaktadır.
Arıza bakımcılığının ön planda bulunduğu yerlerde se üret m le bakım arasında fazla yardımlaşmadan
söz ed lmez. Çünkü her kısım kend alanından sorumludur. Ş rket üst yönet m tarafından üret m bölümü
para kazandıran bölüm, bakım bölümü se para harcayan bölüm olarak görülür. Üret m ve bakım
bölümler n n b rb rler n tamamlayıcı olarak görmes yle çalışılan ş rkettek bakım çalışmalarının İSG
yönünden daha ver ml geçmes sağlanacaktır. [34]
2.4.1. Bakım ve Üretim Bölümlerinin Ortak Sorumlulukları
Üret m ve bakım bölümler , c dd sonuçlar yaratacak, şletmey ac l duruma düşürecek sorunları

engellemek ve g dermek, hatta önceden tedb r alacak duruma geleb lmek ç n, b rl kte, şb rl ğ ç nde
çalışmalıdır ve şu hususlara d kkat ed lmes öner lmekted r:
Her k ek p şler paylaşarak b rl kte tak p etmel d r.
Mak neler n ve kullanılan ek pmanların kontroller yapılmalıdır.
Çalışır durumda olan ek pmanların durumları çok y b l nmel d r.
Ek pmanların bakımı ç n yeterl eğ t mler n ver lmes ve yetk l k ş ler n kullanması sağlanmalıdır.
İk ek p arasında kapas te ht yacında let ş m ç nde olunmalıdır. [34]
2.5. Bakım Çalışmalarındaki Kazaların Sebepleri
2.5.1. Temizlik Eksikliği
Bakım şler n n büyük b r kısmı, personeller n kend çalışma alanlarında kullandıkları araç ve gereçler n
bulunması ve b rçok yağlı bakım malzemes bulunmasından dolayı düzens z ve k rl şlerd r. Özell kle
büyük b r mak nen n genel bakımının yapılması esnasında bu durum daha da kötüleşmekted r. Bu
nedenle bakım çalışanları, bakım şler nde yaşanan düzens zl kten ve tem zl k eks kl ğ nden dolayı
takılma, kayma, düşme g b r sklere daha fazla maruz kalmaktadır. [36]
2.5.2. Doğal Risk ve Teknik Bilgi
Bakım personel n n çok y eğ t ml olması sürekl ve güvenl çalışab lmes ç n önkoşuldur. Kend görev
üzer ne odaklanmış olan bakım personel n n, d kkat dağınıklığından kaynaklanan ş kazalarına
yakalanma r sk de oldukça azdır. [36]
2.5.3. Rutin Görevler
Bakım şler nde tekrar eden görevler n olması çalışanların b r süre sonunda yaptıkları şte aş na
olmalarını sağlar. Fakat bu durum r sklere karşı kayıtsız kalmaya yol açmaktadır. İnsan beyn günlük veya
sık tekrarlanan görevler n monoton olduğunu düşündüğünde ac l durumlara daha az tepk
göstermekted r. Bu da kaçınılmaz r skler beraber nde get rmekted r.[36]
2.5.4. Verimsiz Çalışma
Bakım çalışanları, bakım çalışmalarında çok sınırlı b r süre ç nde ve sürekl baskı altında görevler
tamamlamak ç n stres altında çalışmaktadırlar. Çalışanların yaşadıkları bu stres, hatalı çalışmayı
tet kleyeceğ nden ş kazası yaşanmasa dah ver ms z b r çalışma ortamını doğurmuş olacaktır. [36]
2.5.5. Karmaşıklık ve Beraberinde Getirdiği Risk
Bakım ş genel olarak karmaşık şlemler çermekted r. Bu karmaşıklıktan kaynaklanan r skler en aza
nd rmek ç n programlı b r çalışma yürütülmes ve bazı güvenl k prosedürler n n olması gerekmekted r.
B rçok şlerde bunu sağlayab lecek şlem et ketleme ve k l tlemed r. [36]
2.5.6. Etiketleme ve Kilitleme
Karmaşıklığın get rd ğ r skler n et ketleme ve k l tleme uygulaması sayes nde en aza nd r lmes
mümkündür. Çalışanların korunması ç n bakım sırasında veya ürün ya da mak nen n çalıştırılması ve
enerj ver lmes nde meydana geleb lecek r skler n oluşmasını engellemek ç n et ketleme ve k l tleme
gerçekleşt r lmekted r. Et ketleme ve k l tleme, çalışanların vücudunun herhang b r parçasının mak ne ya
da c hazların tehl kel bölgeler ne g rmes n engellemek ç n uygulanmaktadır. Çünkü bu mak ne ve
c hazlar enerj l olduğunda ve an den çalıştığında çalışanlara zarar vereb lecek bazı durumları ortaya
çıkab lmekted r. [36]
Şek l 2.1 Et ketleme ve k l tleme[40]
2.6. Bakım Çalışmalarındaki Riskler ve Tedbirleri
İş yerler nde meydana gelen ş kazaları ve meslek hastalıkları sonucunda çalışanlar zarar görmekte ve
hatta hayatlarını kaybetmekted r. Hâlbuk tüm bu ş kazaları ve meslek hastalıkları alınan tedb rler
sayes nde önleneb l r. OHSAS 18001 ş sağlığı ve güvenl ğ yönet m s stem nde; tehl ke, nsanların
yaralanması veya sağlığının bozulması veya bunların b rl kte gerçekleşmes ne sebep olab lecek kaynak
durum veya şlem olarak, r sk se, tehl kel b r olayın veya maruz kalma durumunun meydana gelme
olasılığı le olay veya maruz kalma durumunun yol açab leceğ yaralanmaya veya sağlık bozulmasının
c dd yet dereces n n b leş m olarak tanımlanmıştır [41].
R skler n değerlend r lmes , tüm ler uygulamaların temel etk nl kler nden b r s d r. B r ürünün kavramsal
olarak ele alınması, tasarımı, üret lmes , kullanımı g b ürünün ömür döngüsünün b rçok evres nde, r sk
değerlend rmes n n büyük önem vardır.
B r tehl ken n doğurab leceğ sonuçlar b rden çok olab leceğ nden, aynı tehl keden doğab lecek r skler de
b rden çok olab l r. Örneğ n, yüksekte çalışan b r elektr kç y cereyan çarpması tehl ke, bunun sonucunda;
hayatını kaybedeb l r, b r şey olmayab l r ve bulunduğu yerden düşeb l r. Bunlar se r skler ve
sonuçlarıdır. [42]
2.6.1. Bakım Çalışmalarındaki Riskler İçin Temel Önlemler
Bakım çalışmalarındak r skler ç n temel önlemler aşağıda özetlenm şt r:
Tam güvenl k ç n bakımcılara ver lecek kend uzmanlık alanlarının gerekt rd ğ temel b lg ler dışında,
ş n yapılışı sırasında ortaya çıkab lecek tehl keler ve nedenler le değerlend r lerek eğ t lmeler gerekl d r.
Bakım personel n n, gerekt ğ nde ş durdurma yetk s ne sah p olması çok öneml d r. Ancak bakım
personel n n, yüksek r skl b r olay esnasında ne yapacağı konusunda çok y eğ t m almış olması
zorunludur.
R sk yüksek şlerde, var/yok l steler kullanılarak bakım ş n n karmaşıklığı g der lmel d r. Bu l steler
hem ş n sırasının karışmaması hem de eks k kalan şler n kolaylıkla görülmes ne olanak sağlayacaktır.
Yapılacak ş n gereks zce hızlandırılmasından doğab lecek tehl keler n önüne geç lmel d r.[42]
2.7. Bakım Onarım Çalışmalarıyla İlgili Bazı İş Sağlığı ve Güvenliği Kuralları
Bakım onarım çalışmaları önces , esnası ve sonrasında uyulması gerek bazı kurallar aşağıda maddeler
hal nde ver lmekted r.
• Çalışan mak ne ve c haz üzer nde bakım yapılmamalıdır. Bakım; yağlama ve tem zl k g b şlemler,
mak ne durdurulduktan ve gerekl önlemler alındıktan sonra yapılmalıdır.
• Bakımı yapılacak olan mak nen n enerj s kes lerek gerel önlemler alınmalı ve et ketleme ve k l tleme
yapılmalıdır.
• Bakımı yapılacak olan mak nen n görüleb l r b r yer ne gerekl uyarı levhaları bakım çalışmasına
başlanmadan önce yapıştırılmalı ve bölüm yetk l s veya mak ne operatörü durumdan haberdar
ed lmel d r.
• Özell kle sıcak ş yapılacak bakım onarım çalışmalarında patlayıcı atmosfer oluşma olasılığı bulunması
hal nde gerekl toz, gaz ölçümü yapılmalı ve çalışma zn alınmadan çalışmaya başlanmamalıdır.
• Bakım onarım çalışmalarına uygun dayanıklı aletler kullanılmalıdır.
• Basınçlı kaplarda yapılacak bakım onarım çalışması gerekl ölçümler yapıldıktan sonra ver len z ne göre
yapılmalıdır.
• Bakım onarım çalışması esnasında koruyucuları çıkarılmak zorunda olan mak neler n bakım ş b tt kten
sonra tekrar koruyucuları takılmadan çalıştırılmamalıdır.
• Bakım onarım ş ne uygun KKD kullanılmalı ve kullanılan ş elb seler n n yırtık, sökük ve sarkık
olmamasına d kkat ed lmel d r. Ayrıca bakım esnasında çalışanların üzer nde takı eşyası (künye, kolye,
saat ve yüzük) bulundurulmamalıdır.[43]
Sağlıklı ve güvenl bakım ç n se beş temel kural şu şek lded r.
• Planlama,
• Çalışma alanını güvenl hale get rme,
• Uygun ek pman kullanma,
• Planlandığı g b çalışma,
• Son kontrol.[36]
2.7.1. Planlama
Bakım çalışmalarına r sk değerlend rmeler yapılarak doğru planlama le başlanmalıdır. Çalışanların

planlama sürec ne dâh l ed lmeler İSG bakımından doğru b r adımdır. İşveren n, bakım çalışmasında yer
alacak ek b doğru terc h etmes ve çalışma kuralları ve prosedürler hakkında b lg lend rmes sağlıklı b r
bakım çalışmasının temel adımıdır. Taşeron vasıtasıyla gerçekleşecek bakımlarda bakım şler n n
planlandığı g b g d p g tmed ğ n n tak b şveren tarafından yapılmalıdır.
Bakım görev n yürüten çalışanları b lg lend rme planlama esnasında büyük önem taşımaktadır.
Çalışanların planlama sürec ne dâh l ed lmes , ön r sk değerlend rmes n n sonuçları hakkında
b lg lend r lmes kadar öneml d r. Çalışma yer nde f len ş yapacak olan bakım çalışanları, karşı karşıya
kalab lecekler tehl keler hakkında ve bunlara karşı alınab lecek önlemler konusunda b lg lend r lmel d r.
Kısaca, planlama sürec nde bakım çalışmasını yapacak olan çalışanların katılımı bakım ş n n kal tes n
arttırdığı g b emn yetl ve sağlıklı çalışma ortamı da sunmaktadır.[36]
2.7.2. Çalışma Alanını Güvenli Hale Getirme
Çalışma alanın güvenl hale get r lmes hem çalışma başlamadan önce hem de çalışma esnasında
kontroller sağlanarak yapılmalıdır. Yetk s z k ş ler n çalışma alanına g rmeler n engellemek ve k l tleme
ve et ketleme yapılarak önlemler alınması çalışmanın başlangıcında yapılması gereken b r çalışmadır.
Bakım çalışması ç nde çalışılan alanın ve çalışma alanına g den güzergâh yollarının tem z ve güvenl
tutulması gerek r. [36]
2.7.3. Uygun Ekipman Kullanımı
Bakım çalışması esnasında b rçok alet, ek pman, c haz, teçh zat ve k ş sel koruyucu malzemeler
kullanılmaktadır. Kullanılacak malzemen n çeş d n n çok fazla olması karşılaşılan r skler de
arttırmaktadır. Kullanılacak bu ek pmanların şveren tarafından kullanım ç n uygun olduğundan em n
olunarak çalışanlarına vermel d r. Bakım çalışanlarının kullanacağı KKDʼler n kend s n n ek r sk

oluşturmadığından em n olunmalı ve çalışanın sağlık durumu göz önüne alınmalıdır. [36]
2.7.4. Planlı Çalışma
Bakım çalışması yapılmaya başlamadan önce yapılan planlamaya sadık kalınması ve doğru şek lde
uygulanması bakımın düzenl b r şek lde sonlanması ç n öneml d r.
Bakım esnasında yapılan şler zlenmel d r, bu sayede kararlaştırılan güvenl k önlemler , yapılan r sk
değerlend rmeler ve şyer kuralları gözlenmekted r. Bakım çalışmaları genell kle baskı altında
yürütüldüğünden hızlı çalışarak ve kısa yoldan yapılan çalışma, kazalara, yaralanmalara ve madd hasara
neden olab lmekted r. [36]
2.7.5. Son Kontrol Yapma
Bakımın sonlandırılması, bakımı yapılan ek pman veya c hazların sağlıklı b r şek lde çalıştığına ve bakım
sonunda etrafla oluşan atıkların tem zlend ğ nden em n olunarak son kontrol le b t r lmes gerek r.
Yapılan son kontrolün ardından sorumlular ve çalışanlar b lg lend r l r. Herhang b r problem veya b r
aksaklık olması durumunda bununla lg l rapor hazırlanmalı, bu rapor b r ek p toplantısında tartışılmalı
ve bakım çalışmalarıyla lg l görüş ve öner ler ele alınmalıdır. [36]
3. GEMİ BAKIM VE ONARIM SEKTÖRÜNDE İSG
Giriş
Bu bölümde gem bakım ve onarımının kapsamı, .karşılaşılab lecek tehl keler ve alınacak tedb rler, gem
bakım onarımında r sk yönet m sürec ve yasal mevzuat konularında değ n lecekt r
3.1. Gemi Bakım-Onarıma Genel Bakış
Dünyada taşıma ağının en öneml unsuru olan gem ler, nşasının b t m nden t baren ömrünün sonuna
kadar neredeyse h ç ara vermeden çalışmaktadırlar. Büyük bölümü, çel k olan bu yapılar su ve hava le
temas hal nde olup den zde b rçok d rençle karşılaşab lmekted r. Bu sebeplerden dolayı gem lerde tam r
kaçınılmazdır. Armatörün kend steğ ya da zorunlu sebeplerden dolayı tam rata gerek duyulan gem ler
ömürler boyunca b rçok defa bakım- onarım tersanes ne uğramaktadır. Bakım-onarımın sebeb gem de
hasar oluşmasıdır. Bu hasarların oluşma sebepler se genel olarak gem n n su ç ndek hareket sonucu
maruz kaldığı d renç ve meydana gelen t treş mler, den z kazaları, donanımsal hasarlar, gem y oluşturan
çel k malzemes n n yorulması ve gem n n su ve havayla temas hal nde olmasından dolayı meydana gelen
korozyondan kaynaklanmaktadır. Tam r şlem nde öncel k armatör le tersane arasında anlaşma
yapılmasıdır. Bazı küçük hasarlarda bu anlaşma sözlü ve düşük f yatlar üzer nden olmakla b rl kte bazı
durumlarda anlaşma yazılı ve hesap gerekt rmekted r. Yapılan hesapların en öneml unsuru se adam-saat
kabuller d r. Adam-saat kabuller n n yanı sıra yapılacak ş hacm hesaplanır. Bu hesapta şlenecek olan
çel ğ n boyutları bel rlen r. Hesapların ardından tam r şler ne geç l r. [44,45]
Gem bakım-onarıma g rd ğ zaman yapılan şlemler bel rl standartlara tab d r. Klas kuruluşları (gem n n
nşa sürec nde bel rl kurallara göre uygunluğunu denetleyen, den zc l k sektöründe denet m ve gözet m
yapan bağımsız kuruluşlar) tarafından yapılan per yod k sörveyler n yanında hasar sörveyler nde de tam r
şlemler denet me tab tutulmuş olur. [44]
3.1.1. Bakım-Onarıma Gerek Duyulan Sebepler
Gem lerde bakım-onarıma k ana sebepten dolayı ht yaç duyulur. Bunlar zorunlu olmayan sebeplerden
dolayı gerek duyulan tam rler yan armatörün steğ le yapılan değ ş kl klerden kaynaklanan bakım-
onarım ve zorunlu sebeplerden dolayı gerek duyulan bakım-onarımdır. [44]
Bakım-onarım gerekt recek zorunlu sebepler aşağıdak g b sıralanab l r: [44]
Çatışma
Karaya Oturma
Yükleme hatalarından kaynaklanan hasarlar
Den z şartları sonucu oluşan hasarlar
Mak ne, pervane veya dümen donanımının hasarı
Gem n n ömrü
Korozyon
Metal n Yorulması
Çatlaklar
Süreks zl kler
Üret m hataları
Hatalı kaynak
Köşel levha kenarları
Yapıların yanlış h zalanması
3.2. Tersanelerde Başlıca Bölümler
Genel olarak tersaneler n g r ş nde b r veya çok katlı, betonarme dar b nalar bulunmaktadır. Ön malatın
yapıldığı blok malat sahası, genelde açık alan olarak düzenlenm şt r. Kızak altları çalışanların soyunma
yerler , tuvaletler, yemekhane veya depo olarak kullanılmaktadır. Plast k ve boru atölyeler ayrı olarak tek
katlı, çel k konstrüks yon çatılı betonarme tarzında yapılmıştır. Tersaneler bölges nde bazı tersaneler son
derecede rahat ve gen ş alanlarla kurulmuş olmakla b rl kte, bazıları da çok sıkışık ve dar alanlarda
kurulmuştur. Son yıllardak ş yoğunluğu da buna eklend ğ nde bölgedek sıkışıklık her yönüyle artmıştır.
Tablo 3.1.ʼde tersaneler n başlıca bölümler göster lm şt r. [46]
Tablo 3.1. Tersaneler n başlıca bölümler [46]
Gem Üret m ve Onarımı Yapılan İşyerler n n Başlıca Bölümler
İdar bölüm
Kes m atölyes
Soğuk şek llend rme atölyes -Pres atölyes
Boru atölyes
Kapalı blok malat atölyes
Açık blok malatı alanı
Raspa atölyes
Depolama alanları
Kızaklar (Blok montajı)
Yüzer havuzlar
Marangoz atölyes
3.2.1. Başlıca Kullanılan İş Ekipmanları, Alet, Edevat ve Tesisat
Gem ve yat üret m nde; portal v nç, mob l v nç, tavan v nc , köprü v nç vb. çeş tl v nçler, caraskal, forkl ,
h drol k kr ko, ırgat g b kaldırma mak na ve araçları, torna, freze, planya, da re testere, şer t testere,
matkap, b lg sayarlı sayısal kontrollü mak neler (CNC), taşlama, pol saj, vb. çeş tl metal şleme tezgahları,
planya, freze, kalınlık, sunta baş kesme, gönye kesme, z nc rl testere, t treş ml zımpara vb. ahşap şleme
mak naları, dekupaj testere, şarjlı matkap, sp ral taşı, el frezes , el planyası vb. elektr kl el aletler , h drol k
pres, saç bükme ve Şek llend rme, boru bükme, doğru ve alternat f akım elektr k kaynak, oks -aset len,
oks -LPG kaynak ve kesme, CNC kesme, opt k kesme, gaz altı kaynak, toz altı kaynak, plazma kesme vb.
saç kesme, şek llend rme ve b rleşt rme mak naları, kalor fer kazanı, motopomp, kompresör, oks jen-
aset len üret m dağıtım s stem , jeneratör, h drofor, seyyar f ltre toz toplama, seyyar havalandırma vb.
yardımcı mak na ve tezgahlar kullanılmakta olup k myasal olarak oks jen, doğalgaz, aset len, LPG, gazaltı
kaynak gazları, gr t, motor n, v n lester ve polyester reç ne, cam elyafı, macun/astar/boya ve çözücüler
kullanılmaktadır [46,47].
3.3. Risk Yönetim Süreci
3.3.1. Risk Yönetiminin Önemi
İş sağlığı ve güvenl ğ yönet m s stemler n n temel amacı, şyerler ndek her türlü tehl ke ve sağlık r sk n
azaltarak, nsan sağlığını etk lemeyen sev yeye düşürmekt r. Bu amaç çerçeves nde “r sk değerlend rmes
ve yönet m ” ş sağlığı ve güvenl ğ yönet m s stem n n temel n oluşturur. İş Sağlığı ve Güvenl ğ Yönet m
S stemler n n temel taşını “R sk Değerlend rmes ” oluşturmaktadır [48].
B r şyer nde, kaza olmaması, orada tehl keler n olmadığı anlamına gelmez. Kazalar, sonuçları
b l nmes ne rağmen, önlem alınmadığından ortaya çıkar. İşyerler nde, herhang b r r sk yönet m
uygulamanın gerekl l ğ çoğu zaman göz ardı ed l r. Gerekl l k, çoğu zaman b r kaza olduğunda, dolayısıyla
madd manev kayıplar söz konusu olduğunda ortaya çıkar. İşyerler nde, kaza olmadan tedb r alınması.
Karşılaşılacak kazanın mal yet n en aza nd r r. Ayrıca, şyerler n n kurulumu esnasında tehl keler n
değerlend r lerek önlemler n alınması olası kaza mal yet düşürür. [48]
İşyerler ndek ş kazaları ve meslek hastalıklarının doğurduğu mal yetler n b l nmes durumunda ş
kazalarının ve bunun sonucunda meydana gelen yaralanmaların, sakatlanmaların ve ölümler n
azaltılması yolunda çok öneml adımlar atılacaktır. İşverenler n, kazaların gerçek mal yet n b lmemes ve
bu b l nce sah p olmamasından dolayı kazaları azaltmak veya kazaların önüne geçmek mümkün değ ld r.
İş kazalarını ve meslek hastalıklarını azaltab lmek ç n kararlı ve etk l kuralların uygulanması, şyerler ş
sağlığı ve güvenl ğ ç n bütçeler nde pay ayırması önem kazanmaktadır. [48]
İş kazaları dolayısıyla meydana gelen zararın büyüklüğü, şyer ndek tehl keler n ve kontrol ed leb lecek
r skler n önceden tesp t ed lememes hal nde tamamen şansa kalmıştır. İş güvenl ğ çalışmalarında lk
aşamayı tehl keler n bel rlenmes oluşturmalıdır. Böylece, olası r sklere karşı önlem alab lmek mümkün
olab lmekted r. Yapılan araştırmalar, ş kazalarının %50ʼs n oluşturan tehl keler n kolayca
bel rleneb leceğ n ortaya koymaktadır. Ger ye kalan tehl keler n bel rlenmes se kapsamlı ve detaylı ş
güvenl ğ çalışmalarını gerekt r r. [48]
R sk değerlend rmes , şyerler nde tasarım ve kurulum aşamasından başlayarak bütün tehl keler
tanımlanıp r skler değerlend r lerek ve kontrol tedb rler n n kararlaştırılması, dokümantasyon, yapılan
çalışmaların güncellenmes ve gerekt ğ nde yen leme aşamaları zlenerek gerçekleşt r l r. R sk
değerlend rmes , ş sağlığı ve güvenl ğ profesyoneller le b rl kte çalışanların şveren n veya vek l n n
katılımıyla gerçekleşt r l r. [49]
3.3.2. Risk Yönetim Sürecinin Aşamaları
R sk yönet m sürec , üret m n tüm aşamalarındak süreç basamaklarını ve her operasyonu kapsayacak
şek lde tehl keler n tesp t ed lmes ve sonuç olarak r skler n değerlend r lmes şlem n tanımlar.
Tehl keler n tesp t ed lmes ve r sk değerlend rme şlem , kullanılan ek pmanlara ve yapılan uygulamalara
göre yürütüleb l r. Ancak tüm tehl keler n tesp t ed lmes esastır. R skler anal z ed l p değerlend r lmel ,
r skler kontrol altında tutmak ç n alınması gereken önlemler bel rlenmel ve uygulamaya alınmalıdır
[48,49]. R sk yönet m proses aşamaları Şek l 2.1.ʼde göster lm şt r.
Ek pman, yapım sürec g b değ ş kler olduğunda, şyer dışından kaynaklanan, şyer n etk leyeb lecek
yen tehl ken n ortaya çıkması durumunda, ş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana
geld ğ nde ya da var olan önlem n yeterl l ğ n tesp t etmek amacıyla da tehl ke sınıfına göre bel rl zaman
aralıklarında tekrarlanır [48,49].
Şek l 3.1. R sk yönet m proses aşamaları [48].
3.3.3. Tehlikelerin Belirlenmesi
Tehl ke; ş yer nde var olan ya da dışarıdan geleb lecek, çalışanı veya şyer n etk leyeb lecek zarar veya
hasar verme potans yel n , fade eder [49].
İnsan sağlığına, çevreye veya mala zarar verme potans yel ne sah p olan durum, potans yel b r zarar
kaynağı, tehl kel b r malzeme olab leceğ g b , yapılan faal yetten de kaynaklanab l r. R skler n
değerlend r lmes ve gerekl kontrol önlemler n n alınması ç n şyer nde; ölüme, hastalığa, yaralanmaya,
hasara veya d ğer kayıplara sebeb yet vereb lecek tüm stenmeyen olaylar tanımlanır [48,49].
Tehl keler tanımlanarak, kullanılan malzeme, ek pman, malatlar, ş organ zasyonu g b konulara d kkat
ed lmel d r. Yapılan ş le lg l uyulması gereken özel kanun ve yönetmel kler mevcutsa, bunlar tehl ken n
bel rlenmes ne yardımcı olab l r. Tehl ke kaynakları s stemat k olarak ncelenmel d r [48].
Tehl kelerden dolayı meydana geleb lecek r skler, ş ddet ve ht mal yardımı le değerlend r leb l r.
Olayların meydana gelme sıklığı ve maruz kalınab lecek ş ddet n sonuçları r sk skorunu oluşturur [48].
R skler değerlend r ld kten sonra, r sk n kabul ed leb l r olup olmadığına karar ver l r. R sk n kabul
ed leb l rl ğ , meydana get receğ duruma ve yasalardan kaynaklanan yaptırımına bağlı olarak şverene
bağlıdır. R sk kabul ed lemez sev yede veya büyük çıkması durumunda, r skler kabul ed leb l r b r
sev yeye nd reb lmek ç n gerekl önlemler bel rlen r [48].
3.3.4. Risk Değerlendirme Metodolojileri
R sk değerlend rmes nden beklenen yararın sağlanması ç n; bu konuda özel olarak gel şt r lm ş ve
uygunluğu kabul ed len n tel ve n cel metotlar ç nden doğru olarak seç lmel ve uygulanmalıdır. R sk
değerlend rmes , anal z yöntemler kullanılarak gerçekleşt r l r. N cel (quant tat ve) ve n tel (qual tat ve)
olmak üzere k temel r sk anal z yöntem vardır yöntemlerd r. N cel r sk anal z , r sk hesaplarken sayısal
ver lere başvurur. N cel r sk anal z nde, tehd d n olma olasılığı, tehd d n ş ddet g b değerlere sayısal
değerler ver l r ve bu değerler matemat ksel ve mantıksal metotlar le hesaplanarak r sk değer bulunur.
R sk; b r tehl ken n ortaya çıkma olasılığı ve bu tehl ken n ortaya çıktığı anda sebep olacağı etk n n
c dd yet olarak ele alındığında aşağıdak bağlantı elde ed l r;
Risk = Tehdidin Olma İhtimali X Tehdidin Etkisi (impact) formülü n cel r sk anal z n n temel formülüdür
[48].
3.3.5. Risk Değerlendirme Yöntemleri
Dünyada sektörlere ve r sk sev yeler ne göre farklılık gösteren r sk değerlend rme yöntemler mevcuttur.
Bu yöntemler mevcut r skler en doğru şek lde tesp t ed p gerekl önlemler almak ç n farklı metotlar
kullanmaktadır. Bu yöntemlerden bazıları aşağıda ver lm şt r [48].
Başlangıç/Ön Tehl ke Anal z – (Prel m nary Hazard Analys s – PHA)
İş Güvenl k Anal z – JSA (Job Safety Analys s)
Hazard and Operab l ty Stud es- HAZOP
Olası Hata Türler ve Etk Anal z Metodoloj s – (Fa lure Mode and E ects Analys s- Fa lure Mode and
Cr t cally E ects Analys s- FMEA/FMECA)
Güvenl k Denet m (Safety Aud t)
Hata Ağacı Anal z Metodoloj s – (Fault Tree Analys s-FTA)
Olay Ağacı Anal z (Event Tree Analys s - ETA)

L T p Matr s
Neden – Sonuç Anal z (Cause-Consequence Analys s)
R sk Değerlend rme Karar Matr s Metedoloj s ( R sk Assessment Dec s on Matr x)
3.4. Kapalı Alanlarda Yapılan Çalışmalarda Karşılaşılabilecek Tehlikeler
3.4.1. Kapalı Alan Nedir?
Kapalı alan; tehl kel maddelerden ya da olumsuz şartlardan kaynaklanab lecek yaralanma veya ölüm
r sk n n olduğu, etrafı kısmen veya tamamen çevr l olan alanlardır. Aşağıdak durumlardan b r ne ya da
b rkaçına uyan alanlar kapalı alan olarak adlandırılab l r [50,51].
G r ş ve çıkışları yeter kadar büyük olmayan yerler,
Havalandırması yeters z olan yerler,
D zaynı düzenl çalışması ç n planlanmamış yerler (Muayene, tem zl k, bakım-onarım şler g b geç c
sürel çalışma alanları )Yeter kadar sınırlı alanı olan, çalışanların ş yaptığı yerler kapalı alan olab l r.
Kapalı alan tanımıyla uyuşmayan bazı yerler de çalışanların o an ç n yaptığı ş le lg l olarak kapalı alan
g b düşünüleb l r [52].
3.4.2. Kapalı Alanların Özellikleri
B r yer n kapalı alan olarak adlandırılab lmes ç n sınırlı b r g r ş ve çıkış alanının olması gerek r. B r
çalışanın ş yapacağı kapalı alanlar, k myasallar, atıklar, korozyon g b durumlardan kaynaklanab lecek
tehl kel atmosfer şartları bulundurab l r. Bunlara ek olarak düşme, kayma, malzeme düşmes ht mal de
bulunmaktadır [53].
Gem lerde kapalı alanlar, çalışma alanları olarak tasarlanmadıkları ç n bazı tehl keler ht va edeb l r.
Kapalı alanlarda; hareket alanı kısıtlı kısımlar le bazı bölümlerde tehl kel atmosfer engellenemez. Bu
tehl kel ortam genell kle fark ed lemez ve yapılan ş n, ortamdak hava, k myasal ve korozyon durumuna
göre kısa zaman aralığında an değ ş kl kler göstereb l r. Kapalı alanlarda yapılan çalışmalar sonucu
meydan geleb lecek temel r skler şu şek lde sıralanab l r [54]:
Tehl kel atmosfer n neden olab leceğ zeh rlenme, boğulma, b l nç kaybı ya da ölüm ht mal .
Ortamda bulunan gaz, buhar ya da tozdan kaynaklanan tutuşma, yanma veya patlama ht mal .
Zeh rlenm ş, b l nc n kaybetm ş durumdak çalışana müdahale sırasında yaşanab lecek zorluklar.
ABD.n n Ulusal İş Sağlığı ve Güvenl ğ Enst tüsü (NIOSH), kapalı alanlarda mevcut olab lecek zeh rl
maddeler n yoğunluğunu, havadak oks jen sev yes , gaz ve buharların tutuşab lme özell ğ temel alan
kapalı alanlardak atmosfer k tehl kelerle lg l b r sınıflandırma oluşturmuştur.
Tablo 3.2. Kapalı alanların sınıflandırılması [55]

A Sınıfı B Sınıfı C Sınıfı
Özell kler C dd hayat tehl ke Tehl kel ,ancak c dd Potans yel tehl ke
hayat tehl ke yok
Oks jen O2≤%16 veya %16.1<O2<%19.4 %19.5<O2<%21.4.
O2≥%25
Tutuşma En düşük tutuşma değer n n En düşük tutuşma En düşük tutuşma değer n n

Özell ğ %20s ya da fazlası değer n n %10'u le %10'u ya da daha azı
%19'u arası
Zeh rley c l k C dd hayat tehl ke Zeh rleme değer nden Zeh rleme değer nden daha
daha yüksek* düşük*
* 29 CFR Part 1910 Numaralı Standartta Yer Alan Referans Değerler
Tablo 3.2.ʼde görüldüğü g b , kapalı alanlar çerd kler tehl ken n sev yes ne göre A, B ve C olarak
sınıflandırılmıştır. En az tehl kel sınıf C ken, en tehl kel s A sınıfıdır. Sınıflandırmanın amacı ş
uygulamaları ve kurtarma prosedürler ne l şk n çerçeve oluşturmaktır [55].
Zeh rl ve tehl kel k myasalların z n ver len en yüksek değerler , NIOSH tarafından yayınlanan 29 CFR Part
1910 numaralı standartta bel rlenm şt r. Zeh rley c l k değerler n n tesp t nde standarttın Z alt başlığı
referans alınmalıdır. Alt başlıkta, z n ver len maks mum değer, kısa dönem maruz yet sınırı ve zaman
ağırlıklı ortalama değer ayrı ayrı ver lm şt r [56].
3.4.3. Kapalı Alan Olarak Değerlendirilebilecek Alanlar
Kapalı alanlarda, zararlı maddeler veya tehl kel durumlar neden yle ölüm ya da c dd yaralanma olayları
sık sık meydana gelmekted r. Kapalı alanlar tümü le kapalı olab leceğ g b kısmen de kapalı olab l r.
Örneğ n; depolama tankları, s lolar, reaks yon tankları, kapalı tanklar ve kanal zasyon boruları bütünüyle
kapalı alanlardır. Bunun yanında, üstü açık odalar, mak ne da reler , kanal s stemler ve
havalandırılmayan alanlarda kapalı alan olarak değerlend r leb l r [57].
D zayn, ulaşım ve yapılacak ş n türüne göre kapalı alanlar değ ş kl k göstereb l r. Tatlı su, den z suyu veya
yakıt borularının bulunduğu alanlar, tam r ve bakım odaları ve kargo konteynırları yapıları neden yle
potans yel b rer kapalı alanlardır. B r alanın kapalı alan olarak değerlend r leb lmes ç n Şek l 2.2.ʼde
zlenecek yol faydalı olab l r. Sorulara ver lecek cevaplarla çalışma alanının kapalı alan olup olmadığı
tesp t ed leb l r. Alanın kapalı alan özell ğ taşıdığı tesp t ed l rse kapalı alanlar le lg l gerekl tedb rler
alınmalıdır [58].
Şek l 3.2. B r yer n kapalı alan olup olmadığının değerlend r lmes [58]
Gem lerde güverte üstü ve yaşam mahaller har ç kapalı alan olarak değerlend r leb lecek b rçok alan
mevcuttur. Bu alanların kapalı alan olup olmadığı tesp t etmek zor değ ld r. Gem lerde kapalı alanlar
şunlardır [59];
Balast tankları,
Yakıt tankları,
Serv s tankları,
Ç c darlar,
Pompa stasyonları,
Mak ne da res ,
Dümen da res ,
Borular,
Tatlı su tankları,
Atık su tankları,
Lağım tankları,
Yağ tankları,
Koferdam,
Z nc rl k,
S nt neler,
ve d ğer benzer yerler.
3.4.4. Kapalı Alanların Tehlikeleri
Kapalı alanlarda meydana geleb lecek tehl keler n başlıca neden havadak oks jen sev yes d r. Oks jen
sev yes n n bel rl l m tler n altında olması, b l nç kaybına, soluk alıp vermede zorluğa veya baygınlığa
neden olab leceğ g b oks jen sev yes n n yüksek olması da patlayıcı ortam oluşma ht mal ne neden
olab lmekted r. Çeş tl gazların sebep olab leceğ zeh rlenme ve b l nç kaybı durumlarına ek olarak kayma,
düşme, malzeme düşmes , elektr k çarpması, hareket eden mak ne parçaları veya termal konfor
şartlarından meydana geleb lecek f z ksel tehl keler kapalı alalarda meydana geleb lecek durumlardır
[60].
3.4.5. Oksijen Seviyesinin Yetersizliği
Oks jen (O2) sev yes n n düşmes , k myasal reaks yonlar, d ğer gazlarla yer değ şt rme, m kroorgan zmalar
sebeb yle olab l r. Oks jen eks kl ğ kapalı alana g r şte ya da kapalı alanda çalışma sırasında ölüme
neden olab l r. Düşük oks jen, koklanarak ya da gözlemle fark ed lemez. Kapalı alanlara g r şlerden önce
ve kapalı alanlarda çalışma esnasında ortamdak oks jen ve d ğer tehl kel atmosfer oluşturab lecek
gazların ölçümü yapılmalıdır. Tablo 3.3.ʼ de oks jen sev yes ndek değ ş m n etk ler göster lm şt r [54,59].
Tablo 3.3. Oks jen sev yes n n sonuçları [54,59]
Oks jen Sev yes Oks jen Yeters zl ğ n n Etk ler
%20,9 Havadak deal O2 oranı
%19-15 Çalışma kab l yet nde azalma, kalp atışı, kan dolaşımında yavaşlama
%14-12 Soluk alıp vermede zorluk, algıda zayıflama
%12-10 Soluk alıp vermen n sıklaşması ve düşünce yet s n n azalması
%10-8 Z h nsel yetmezl k, baygınlık, b l nç kaybı, m de bulantısı, hareket etmede zorluk
Kapalı alanlarda çalışmaya başlamadan önce ortamda korozyon, paslanma, k myasalların tepk mes , yen
boyama veya b t ş k alanlardan ya da borulardan sızıntı olup olmadığı kontrol ed lmel d r. Korozyon veya
paslanma oks jen le tepk meye g rd ğ nden ortamdak oks jen sev yes hızla düşer. Kapalı alanlara b t ş k
alanlardan sızıntı veya k myasalların tepk mes sonucu ortamdak oks jen m ktarı azalab l r ya da zeh rl
gaz m ktarı artab l r [54,59].
Çalışanlar oks jen oranının azalmasından çok kolay etk lenmekted r. Yeterl oks jen alamayan çalışan
hareket etme zorluğu yaşar ve algıda zayıflık veya b l nç kaybından dolayı kend n kurtaracak yetk nl kte
değ ld r. Oks jen oranın yeterl sev yede olmadığı kapalı ortamlara g renlerde bel rt ler görülmez, ancak
hızlı b r b tk nl k ve güçten düşme görülür. Ac l durumlarda, zamanında müdahale ed lmez se ölüm r sk
fazladır [54,59].
3.4.5.1. Patlayıcı Ortam

Oks jen fazlalığı, eks kl ğ kadar yaygın b r tehl ke olmayıp ancak patlamaya veya yanmaya neden olab l r.
Tem z havada oks jen oranının %20,9'dur. Normal şartlar altında maddeler tutuşmazlar fakat oks jen
oranı yüksek olursa oldukça hızlı ve çabuk tutuşurlar. Gem ler n kapalı alanlarında yapılacak sıcak
çalışmalarda oks jen oranına özell kle d kkat ed lmel d r. Kapalı alanlarda havalandırma saf oks jen le
değ l normal tem z hava terc h ed lmel d r [54].
Şek l 3.3. Patlama üçgen [54]
Şek l 3.3.ʼta görüleceğ g b patlamanın meydana gelmes ç n; ateşleme kaynağı, tutuşma özell ğ olan
gaz, toz, buhar vb. madde ve oks jen çeren b r saç ayağından oluşmaktadır. Tutuşma özell ğ olan
madden n Alt Patlama L m t (LEL) değer n , %5, geçmes hal nde patlama ht mal çok fazladır. [54,61]
Herhang b r gaz ya da karışımın oranı LEL değer le Üst Patlama L m t (UEL) arasında olduğu zaman
patlayıcı ortam özell ğ taşır. Bu durumda ortamdak oks jen değer de çok öneml d r. Çünkü oks jen
sev yes ndek artış LEL ve UEL değer aralıklarını gen şleterek patlama olasılığını daha da arttırır [54].
Patlamanın gerçekleşmes nde açık alevler, kaynak arkları, sıcak yüzeyler, aydınlatmalar, metal
sürtünmes le oluşan kıvılcımlar, elektr kl motorların ark yapması, stat k elektr k ve k myasal
reaks yonlar tutuşturucu kaynak görev görürler. [62]
3.4.5.2. Zehirli Ortamlar

Kapalı alanlardak tehl keler n başında zeh rlenme vakaları gelmekted r. Atıklardan, sıvıların
buharlaşması, yapılan şten kaynaklı veya b t ş k alanlardan sızıntı g b çeş tl sebeplerden dolayı kapalı
alanda zeh rl gazların bulunmasına sebep olab l r. Gerekl önlemler alınmaz se ölüm olayı kaçınılmazdır
[54,59,62].
Yakıt tankı g b ç nde sıvı kalıntıları bulunan kapalı alanlarda sıvıların buharlaşması sonucu tehl kel gaz
açığa çıkar. Çürümüş lapaların bulunduğu kapalı ortamlarda h drojen sülfür (H2S) salınımı gerçekleş r
[54,59].
Kapalı alanlarda zeh rlenme vakalarının üçte b r çalışma esnasında açığa çıkan zeh rl gazlar ya da
oks jen n azalması sonucu meydan gelmekted r. Taşlama, tortu g derme, metal sprey kullanımı, boyama
şler , kaynak, kesme şler ya da çten yanmalı motor kullanımı sonucunda ortamda zeh rl hava b r kmes
olur [59].
Zeh rl gazların bel rl yoğunluktak maruz yetler yaşam ve sağlık ç n tehl kel d r. Bu sev yelerde kısa
maruz yetlerde dah kapalı alanlardan kaçışı engelleyecek sağlık etk ler ne neden olab l r. NIOSH
tarafından yaşam ve sağlık açısından tehl ke maruz yet sınırları (IDLH) bel rlenm şt r. Kapalı alanlarda
bulunab lecek zeh rl gazlar ve IDLH değerler Tablo 3.4.'de göster lm şt r.[59]
Tablo 3.4. Bazı k myasalların özell kler [59]
K myasal Madde Tehl ke Kokusu, reng IDHL

(ppm)
Karbon d oks t Oks jen n yer n alır. Renks zd r. Kokusuzdur. 40,000

(CO2)
Zeh rley c d r. Zem nde b r k r.
Karbon Zeh rley c d r. Renks zd r. Kokusuzdur. 1,200

monoks t (CO)
Boğulmaya neden olur.
Benz n buharı Yangın ve patlamaya neden olur. Renks zd r. -
Zem nde b r k r. Tatlı kokuludur.
H drojen Sülfür Aşırı zeh rley c ve alevleneb l r Renks zd r. Çürük yumurta 100
(H2S) özell ğe sah pt r. kokuludur.
Akc ğer yetmezl ğ ne neden olab l r.
Zem nde b r k r.
Sülfür d oks t Zeh rley c d r. Renks zd r. Çürük, boğucu 100

(SO2) kokuludur.
C dd akc ğer tahr ş ne neden olur.
Zem nde b r k r.
Klor (Cı2) Zeh rley c d r. Yeş l ms sarı renkl d r. 10
Akc ğer ve göz tahr ş ne neden olur. Kesk n kokuludur.
Zem nde b r k r.
Azot d oks t Zeh rley c d r. Kırmızımsı kahvereng d r. Kesk n 20

(NO2) kokuludur.
Akc ğer tahr şler ne neden olur.
Zem nde b r k r.
3.4.6. Fiziksel Tehlikeler
3.4.6.1. Kayma ve Düşme Tehlikesi

Kapalı alanlar ve g r ş-çıkışları sürekl çalışmak ç n tasarlanmadığı ç n bölmeler, merd venler ve
kapaklarda sıkışma, düşme ve kayma tehl kes muhtemeld r. Gem lerde bulunan kapalı alanların büyük
bölümü su, yağ veya yakıt bulundurduğundan zem nler ve merd venler kaymaya müsa tt r. Balast tankı
g b yüksekte çalışma yapılması gereken hallerde yüksekten düşmeye karşı korkuluk, yaşam hattı g b
önlemler alınmalıdır.[59]
3.4.6.2. Gevşek ya da Sabitlenmemiş Malzemeler

Gem ambarlarında yapılan çalışmalarda küçük tanec kl kararsız akışkanların çalışanların üzer ne
akab lme tehl kes mevcuttur. Malzemeler n let ld ğ besleme kanallarına özell kle d kkat ed lmel d r.
Besleme kanallarının kapaklarının kapalı olmaması durumunda çalışanlar besleme kanalarına düşeb l r
ve buralarda sıkışab l rler. Bu tür alanlarda çalışma yapılmadan önce yetk l b r k ş tarafından kontrol
ed lmel ve tehl keler el m ne ed lene kadar k msen n çer g rmes ne z n ver lmemel d r. [59]
3.4.6.3. Malzeme Düşmesi

Aynı ortamda eş zamanlı yapılan şlerde malzeme düşmes sonucu yaralanmalar meydana geleb l r. İş
prosedürler ve çalışma takv m oluşturularak çalışanların b rb r üzer nde çalışmasının önüne
geç lmel d r . [59]
3.4.6.4. Makine ve Ekipmanların Hareketli Parçaları

Matkap, taşlama aletler g b dönen parçaları bulunan aletler çalışanlar ç n güvenl olmadığından
ek pmanlar korucuları olmadan çalıştırılmamalıdır. Mak ne ve ek pmanlarda b r ken artık enerj
mak nen n çalışmasına neden olup çalışanların yaralanmalarına neden olab l r. Çalışmaya başlamadan
önce kapalı alanlarda bulunana mak neler n gücü kes lmel ve kontrol noktasından k l tlenerek emn yete
alınmalıdır [59].
3.4.6.5. Elektrik Çarpması
Metal kaplı ve ıslak zem nlerde elektr kl ek pmanlar kullanılırken d kkatl olunmalıdır. Yıpranmış uzatma
kabloları ve mak nelerdek elektr k b r kmes elektr k çarpmasına neden olab l r. Mak ne ve ek pmanlar
ç n devre kes c ler kullanılmalıdır. Yıpranmış kabloların kullanılmasına z n ver lmemel d r. [63]
3.4.6.6. Zayıf Görüş

Çalışma esnasında uygun olmayan aydınlatma kaza r sk n arttırır. Ayrıca ac l durumlarda müdahaley
zorlaştırır. Aydınlatması olmayan kapalı alanlarda yanmaz aydınlatıcılar kullanılarak çalışma yapılmalıdır.
[59]
3.4.6.7. Gürültü
Kapalı alanlarda, metal duvarlardan kaynaklı yankıdan dolayı, gürültü özell kle tehl ked r. Açık alanlara
göre kapalı alanlarda gürültü on kat daha fazla h ssed l r. Gürültülü şler esnasında çalışanlara uygun
k ş sel koruyucu donanım (KKD) ver lmel d r [59].
3.4.7. Biyolojik Tehlikeler
S nt ne, lağım tankları g b atık tanklarında yapılacak çalışmalarda dermat t, aşırı duyarlılık le zatürre g b
hastalıklar başlıca b yoloj k tehl kelerd r. Çalışanların atıklara c lt ve temas yolu le temaslarını önlemek
ç n uygun tedb rler alınmalıdır [59].
3.4.8. Kapalı Alanda Çalışma İzin Prosedürü
Kapalı alanlarda çalışma z n prosedürü; kapalı alanlarda çalışmaya başlamadan önce gerekl güvenl k
tedb rler n alındığını gösteren yetk l k ş tarafından çalışmaya başlamanın onaylandığını gösteren yazılı
belged r. İz n prosedüründe aşağıdak b lg ler n olması gerekmekted r. [51,59,60,63]
Oks jen, zeh rley c gaz ve uçucu (patlayıcı) gaz ölçüm sonuçları,
Kapalı alanda çalışacak her b r k ş n n s mler ,
Gözlemc n n sm ,
Alana g r ş neden ,
Tesp t ed len tehl keler ve alınan önlemler
Kapalı alanın yer ,
İz n süres n n geçerl l ğ ,
Kurtarma ve ac l durumlarda görevl k ş ler n s mler ve let ş m b lg ler ,
Kullanılacak ek pmanlar,
Sıcak çalışma yapılacaksa sıcak çalışma zn ,
Çalışma zn tar h ,
Ölçümler yapan k ş n n mzası,
Yetk l k ş n n mzası,
Gerekl görülen d ğer b lg ler.
OSHA'nın yayınladığı 29 CFR 1910.146 numaralı standarda göre yetk l k ş tarafından mzalanan çalışma
z nler , şyer ç nde uygun yerlere asılmalı ve çevrede çalışma yapılacaksa çalışanlara b lg ver lmel d r.
İz nler n süres , yapılacak ş n durumuna göre bel rlenmel d r. Kapalı alanın güvenl k durumunda
değ ş kl k olduğu zaman, z nler derhal ptal ed lmel d r. Çalışma z nler b r yıl süre le muhafaza
ed lmel d r. [64]
3.4.9. Mevzuat
Tez çalışması sırasında ulusal ve uluslararası mevzuat ncelenm şt r. Uluslararası düzenlemeler

ncelend ğ nde; kapalı alanlarda çalışmalarda, kanun, yönetmel k, standart ve uygulama rehberler n n
yayımlandığı görülmekted r. Uluslararası lg l düzenlemeler aşağıda l stelenm şt r.
OSHA, Perm t-Requ red Conf ned Spaces, 29 CFR 1910.146, USA, 2011.
HSE, The Conf ned Spaces Regulat ons, UK, 1997.
Occupat onal Safety and Health Adm n strat on,(OSHA), Sh pyard Industry Standards, USA, 2014.
Health and Safety Execut ve, Safe Work n Conf ned Spaces, Un ted K ngdom, 2011.
Internat onal Assoc at on of Class f cat on Soc et es, Conf ned Space Safe Pract ce, 2007.
Health and Safety Author ty, Code of Pract ce for Work ng n Conf ned Spaces, Ireland, 2001.
Occupat onal Safety and Health Serv ce, Safe Work ng n a Conf ned Space, New Zealand, 2001.
N.C. Department of Labor, A Gu de to Safety n Conf ned Spaces, Industry Gu de-1,
U.S.A., 2008.
Government Of Alberta Employment and Imm grat on, Gu del ne for Develop ng a
Code of Pract ce for Conf ned Space Entry, Canada, 2009,
Work Safe BC, Hazard of Conf ned Spaces for Sh pp ng and Transportat on Industr es, Canada,
2008.
Safe Work Austral a, Conf ned Spaces Cod of Pract ce, Austral a, 2011.
Nothern Terretory Goverment, Code of Pract ce for Conf ned Spaces, Austral a, 2011.
Ülkem zde, ş sağlığı ve güvenl ğ mevzuatı göz önünde bulundurulduğunda kapalı alanlarda çalışmayı
temel alan husus b r kanun, yönetmel k veya tebl ğ bulunmamaktadır. Ancak Gem Ve Den z Araçlarının
İnşa, Tad lat, Bakım, Onarım Ve Söküm İşlemler nde Gazdan Arındırma Yönetmel ğ , gem lerde tehl kel
madde bulunduran kapalı alanlarda yapılacak çalışmalarda uyulması gereken kuralları hüküm altına
almıştır. Ayrıca, yapılan şlerde tehl keler ve r skler bel rlemek, gerekl önlemler almak ç n, tüm
şyerler n n kapsayan, ş sağlığı ve güvenl ğ uygulamaları çeren kanun ve yönetmel kler söz konusudur.
Tüm bu mevzuatlar şverenler sorumlu tutmakla beraber yol göstermekted r. Aşağıda lg l düzenlemeler
l stelenm şt r.
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenl ğ Kanunu, Resm Gazete Tar h : 30.06.2012 Sayısı: 28339
İş Sağlığı ve Güvenl ğ R sk Değerlend rmes Yönetmel ğ , Resm Gazete Tar h : 29.12.2012 Sayısı: 28512
İş Güvenl ğ Uzmanlarının Görev, Yetk , Sorumluluk Ve Eğ t mler Hakkında Yönetmel k, Resm

Gazete Tar h : 29.12.2012 Sayısı: 28512
İşyer Hek m Ve D ğer Sağlık Personel n n Görev, Yetk , Sorumluluk Ve Eğ t mler Hakkında Yönetmel k,
Resm Gazete Tar h : 20.07.2013 Sayısı: 28713
İş Sağlığı Ve Güvenl ğ H zmetler Yönetmel ğ , Resm Gazete Tar h : 29.12.2012 Sayısı: 28512
Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehl keler nden Korunması Hakkında Yönetmel k, Resm Gazete Tar h :
30.04.2013 Sayısı:28633
Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenl ğ Eğ t mler n n Usul ve Esasları Hakkında Yönetmel k, Resm

İşyer B na ve Eklent ler nde Alınacak Sağlık ve Güvenl k Önlemler ne İl şk n Yönetmel k, Resm
K ş sel Koruyucu Donanımların İşyerler nde Kullanılması Hakkında Yönetmel k, Resm Gazete Tar h :
02.07.2013 Sayısı: 28695
İş Ek pmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenl k Şartları Yönetmel ğ , Resm Gazete Tar h :

25.04.2013 Sayısı: 28628
B yoloj k Etkenlere Maruz yet R skler n n Önlenmes Hakkında Yönetmel k, Resm Gazete
Tar h :13.06.2013 Sayısı:28678
Çalışanların Gürültü le İlg l R sklerden Korunmalarına Da r Yönetmel k, Resm Gazete Tar h :

28.07.2013 Sayısı: 28721
K myasal Maddelerde Çalışmalarda Sağlık ve Güvenl k Önlemler Hakkında Yönetmel k, Resm

Gazete Tar h :12.08.2013 Sayısı:28733
Çalışanların T treş mle İlg l R sklerden Korunmalarına Da r Yönetmel k, Resm Gazete Tar h :
22.08.2013 Sayısı: 28743
Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenl k Önlemler Hakkında Yönetmel k,
Resm Gazete Tar h : 06.08.2013 Sayısı: 28730
Tozla Mücadele Yönetmel ğ , Resm Gazete Tar h : 05.11.2013 Sayısı: 28812
Yapı İşler nde İş Sağlığı ve Güvenl ğ Yönetmel ğ , Resm Gazete Tar h : 05.10.2013 Sayısı: 28786
Gem Ve Den z Araçlarının İnşa, Tad lat, Bakım, Onarım Ve Söküm İşlemler nde Gazdan Arındırma
Yönetmel ğ , Resm Gazete Tar h : 21.12.2014 Sayısı: 25677
4. ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA İŞ SAĞLIĞI VE

GÜVENLİĞİ (KISIM-1)
Giriş
Bu bölümde elektr k enerj s konusunda genel b lg ler ver ld kten sonra elektr k akımının nsan vücuduna
etk ler , elektr k şler ndek r skler ve kaçınma yöntemler üzer nde durulacaktır.
4.1. Amaç
İşyer nde elektr kle çalışmalarda tehl keler ve bu tehl kelerden korunma yolları hakkında b lg sah b
olmak.
Elektr ğ n Yer ve Önem
Elektr k hayatımıza g rmem ş olsaydı 15 katı asansörsüz çıkmak, buzdolabında saklanan y yecekler n
bozulmaması ç n çözüm aramak gerekecekt . Haberler telev zyondan tak p etmek, m krodalga fırında
yemek ısıtmak, kısa sürede saç kurutmak, kl ma le ser nlemek, b r düğmeye basarak odayı aydınlatmak,
bulaşık-çamaşır-kurutma g b tem zl k ç n gerekl olan mak neler çalıştırmak mümkün olmayacaktı.
Geceler evler güvenl ks z ve karanlık olacak, elektr kl kalor fer, su ısıtıcısı, masa lambası, v deo ve
b lg sayar g b hayatı kolaylaştıran, yaşama hız katan pek çok teknoloj k aletten uzak kalacaktık.
Elektr ks z b r hayatın şeh r çapındak etk ler se sağlık, traf k, ulaşım, haberleşme, güvenl k s stemler , ş
yerler , su dağıtımı, enerj üret m , basın-yayın, bakım-onarım çalışmaları g b elektr ğe bağımlı olarak
yürütülen şlerde kend s n gösterecekt .
2003 yazında ABD'de Detro t'ten New York'a kadar olan bölgede yaşanan elektr k kes nt s , elektr ğe ne
kadar bağımlı olduğumuzu gösteren çarpıcı örneklerden b r oldu. Kes nt sadece kısa b r süre olmasına
rağmen, 'Hayat felce uğradı' başlıklarıyla adeta felaket haberler ver ld . Traf k s nyaller , asansörler,
metrolar, b lg sayarlar çalışmaz hale geld . Elektr k olmadan nsanlar şe g demed ler, alışver ş
yapamadılar, b rb rler le let ş m kuramadılar. Şek l 2ʼde elektr k kes nt s n n vah m tablolarından b r
görülmekted r.
Kes lmes durumunda hayatı durma noktasına get reb len elektr k, b z m ç n tüm bu saydıklarımızdan
daha büyük öneme sah pt r. Şeh r ç ndek s stemler n şlemes , kurulu düzen n devam etmes nasıl
elektr ğe bağımlı se, vücudumuzda da enerj üret m , let ş m, güvenl k, bakım-onarım g b hemen hemen
her türlü şlem ç n elektr ğe ht yaç duyulur. Kısacası elektr k, vücudumuz ç n hayat b r öneme sah pt r.
Çünkü vücudumuzdak elektr k s stem olmadan canlılıktan söz etmem z mümkün değ ld r ve
vücudumuzdak elektr k ht yacı, b r şehr n ht yacından çok daha vazgeç lmezd r.
Res m 1. Elektr k ve hayatımız
Pek çok nsan elektr kten faydalanırken, kend beden n n de tıpkı ç nde yaşadığı şeh r g b elektr ks z
çalışmayacağını b lmez ya da düşünmez. Oysa vücudumuz kusursuz b r elektr k şebekes le donatılmıştır.
İnsan vücuduna baktığımızda, elektron k le lg l son derecekarmaşık b lg ler kapsayan, elektr k

enerj s nden nasıl yararlanılacağını b len akıllı s stemler bulunduğunu görürüz. N tek m b l m adamları
vücudumuzdak elektr k s stem n tar f ederken, günümüzde kullanılan elektr kl aletlerle lg l

benzetmeler yaparlar, elektron kte kullanılan ter mler kullanırlar: P ller, motorlar,
pompalar, jeneratörler, devreler, akım, d renç, voltaj, yalıtım, yük... Bu ter mler kullanmadan s n r
s stem n tar f etmeler pek mümkün değ ld r.
Elektr k Enerj s
Elektr ğ n hayatımızın her anında kullandığımız bu hal ne elektr k akımı den r.
Elektr k enerj s n oluşturan akımı sağlayanlar se elektronlardır. Elektr k, (-) negat f yük sah b
elektronların ve yonların hareket sonucu oluşan yük akımıdır. (Şek l 1)
Şek l 1. Elektr k akımı ve yönü
İletkenden (ya daalıcıdan) b r m zamanda geçen elektr k yükü (elektron) m ktarına akımden r.
Akım, elektronlarınHareket yle ortaya çıkar. Ancak esk den akımın artı (+) yüklü oyuklar tarafından
taşındığı sanıldığından, bugün de klâs k (esk ) teorem kabul ed lmekted r. Başka b r dey şle, b r
p lde akım, artı (+) uçtan eks (-) uca doğru g der der z. Ancak gerçekte akım eks (-) uçtan artı (+) uca
doğru akar.
Metaller n atomlarındak elektron sayıları metal n c ns ne göre değ ş r. İletken maddeler n atomlarının
son yörüngeler nde 4'den az elektron bulunur. Atomlar bu elektronları 8 'e tamamlayamadıkları ç n
serbest bırakırlar. Bu yüzden b r İletken maddede m lyonlarca serbest elektron bulunur. Bu maddelere
elektr k alanı uyglandığında elektronlar negat f (-) 'den poz t f (+) yönüne doğru hareket eder. Bu
harekete "Elektr k Akımı" den r. B r m se "Amper"d r.
Günlük hayatta kullandığımız b r çok c haz 1-2 amper elektr k çeker. İletken n herhang b r noktasından 1
san yede 6,25x1018 elektron geçmes 1 Amperl k akıma eş tt r. San yede 1 Amper'l k akım demek, b r
kes tten san yede 6 m lyon kere m lyar elektron geç ş demekt r. Yıldırımda se bu sayı 1 m lyon kat daha
fazladır.
Elekt r k akımı değ ş k ortamlarda farklı özell kler göster r:
Metallerde Elektr k Akımı: Katı letken metal, hareketl veya serbest elektronlara sah pt r. Bu elektronlar
metal n kr stal yap s na bağlıd rlar, fakat herhang b r atoma bağlı değ llerd r. Herhang b r dış elektr ksel
alan uygulamadan b le bu elektronlar ısı enerj s nden dolayı rastgele hareket ederler. Fakat normalde b r
metaldek net akım sıfırdır. Herhang b r zamanda metal objen n herhang b r kes t nde b r yönden
d ğer ne geçen elektronların sayısı aks yönde geç ş yapanlarınk ne ortalamada eş tt r. B r metal tel n k
ucu arasına batarya g b b r DC kaynağı bağlandığında letkende b r elektr k alanı oluşur. Bu elektr k alanı
metaldek serbest elektronların alanın ters yönünde sürüklenmes ne sebep olur. Ortalamada b r yöne
daha fazla hareket eden elektronlar elektr k akımını oluştururlar.
Elektrol tlerde Elekt r k Akımı: Elektrol tler çler nde elektr k akımını mümkün kılacak serbest yonlar
bulunduran maddelerd r. Elektrok myasal hücreler b r elektrol t ve bu elektrol de yerleşt r lm ş
elektrotlardan oluşur. Bu hücreler k myasal enerj y elektr k enerj s ne çev rmek (p l) yada elektr k enerj s
kullanarak b r k myasal tepk mey gerçekleşt rmek ç n (elektrol z) kullanılırlar. Her k durumda da
elektrotların çevres nde yonlar oluşur yada yok olur. Bu tepk meler sırasında elektrol t çer s nde b rb r n
nötrleyen yada b rb r nden ayrılan anyon ve katyonlar (negat f ve poz t f yüklü yonlar) elektrotlara doğru
yada aks yönde hareketler sırasında elektr k akımını oluştururlar. Örnek olarak, sıkça rastlanan kurşunlu
p llerde elektr k akımı poz t f yüklü h drojen yonlarının b r yöne negat f yüklü sülfat yonlarının d ğer
yöne hareket etmes nden meydana gel r.
D ğer Ortamlarda Elektr k Akımı: Vakumda elektronlardan yada yonlardan meydana gelm ş b r ışın
elektr k akımına neden olab l r. Benzer şek lde kıvılcım ve plazmalarda elektr k akımı hareket eden
elektronlar ve poz t f yada negat f yüklü yonlardan meydana gel r. Yarı letkenler üzer nde elektr k akımı,
elektronların yanısıra, poz t f yüklü elektron boşlukları (Yarı letken kr stal üzer nde eks k olan değerl k
elektronlar) tarafından da taşınır. P t p yarı letkenlerde elektr k akımı büyük oranda bu şek lde oluşur.
(Şek l 2)
Şek l 2 Yarı letkenlerde elektron del kler
Elektromanyet zma
Ampére yasasına göre elektr k akımı b r manyet k alan meydana get r r.
Bu manyet k alan, Şek l 5ʼtek g b akım geç ren tel çevreleyen da resel alan ç zg ler olarak gözde
canlandırılab l r. Elektr k akımı b r galvanometre yardımıyla doğrudan ölçüleb l r, ama bu yöntem
devren nkoparılmasını gerekt rmekted r, bu da baz durumlardazorluk yaratır. Akım,
devrey koparmadan, meydana get rd ğ manyet k alan sayes nde de ölçüleb l r. Bu amaçla kullanılan
c hazlar arasında Hall etk s sensörler , akım transformatörler ve Rogowsk bob nler de vardır.
Özel görel l k kuramı kullanılarak manyet k alan, akımı taşıyan parçacıklarla aynıhızda g den b r gözlemc
ç n durağan b r elektr k alan dönüştürülleb l r. Zaten akımın kend s de ölçüldüğü referans s stem ne
bağlıdır, çünkü akım, parçacıkların hızına ve bu da referans s stem ne bağlıdır.
Şek l 3 Akıma bağlı manyet k alan oluşumu.
Matemat ksel Modeller
Akım m ktarının hesaplanması
Sab t b r akım I Amper olarak şu şek lde hesapla
Burada
ölçülen süre boyunca kes tten geçen elektr k yükü, coulomb (amper san ye) olarak ve
zaman, san ye olarak kullanılmaktadır.
OHM Kanunu
Ohm kanunu, deal b r d renç veya d ğer om k aygıtlarda uygulanan ger l m n akıma oranıdır.
Burada
I: Akım, b r m Amper'd r.
U: Ger l m, b r m Volt'dur.
R: D renç, b r m Ohm'dur.
Akım Yoğunluğu
Elektr k akımı yoğunluğunun b r ölçümüdür. Bu elektr k akımının seç l alana oranını veren b r vektörel
büyüklüktür SI b r mler nde, akım yoğunluğu amper bölü metrekare le ölçülür.
Elektr k Yükler n n Hızı
B r letken n ç nde gez nen yüklü parçacıklar sürekl olarak rastgele yönlere doğru hareket ederler. Yükte
net b r akış olab lmes ç n, parçacıklar b rl kte hareket etmel d rler. Elektronlar metalde taşıyıcıdırlar ve
kararsız yolla akarlar (atomdan atoma sıçrarlar), fakat genell kle elektr ksel alan yönünde akarlar. Akış
hızları şöyle hesaplanab l r:
Burada
: elektr k akımı
: yüklü parçaçıkların sayısı b r m hac m
: letken n kes t alanı
: akış hızı ve
: her b r parçacığın yükü.
Katı maddedek elektr k akışı t p k olarak çok yavaştır. Örneğ n, 0.5 mm² kes tl b r bakır tel 5 A l k b r akım
taşırken elektronların akım yönündek ortalama hızı san yede m l metreler mertebes ndedn r. Buna
karşılık katot ışınlı tüpler n çer s ndek neredeyse vakum ortamda elektronlar neredeyse doğrusal
rotalarda ışık hızının onda b r ne yakın hızlarda hareket ederler.
Elektr ksel yük taşıyan parçacıklar hızlı yada yavaş da hareket etse, letken n yüzey nde oluşan elektr ksel
s nyaller genelde ışık hızına yakın hızlarda lerlerler. Bu sonuca Maxwell denklemler n n çözümüyle
varılab l r. İlk bakışta sezg ye aykırı görünen bu durum b lardo toplarının çok hızlı hareket etmed kler nde
b le çarpışmanın etk s n neredeyse anında letmeler ne benzet lerek açıklanab l r.
Doğru Akım ve Alternat f Akım
Doğru akım elektr k yükünün hep aynı yönde akmasıyla oluşur. Buna karşılık alternat f akımda eş t zaman
aralıklarıyla akım yönü ters ne döner. Bunların üret lmes , let lmes ve kullanılması çok farklı özell kler
göster rler. Çeş tl elektron k devre elemanları kullanılarak bu k akımı b rb r ne dönüştürmek
mümkündür.
Elektr k enerj s , çeş tl yöntemlerle d ğer enerj çeş tler n n dönüştürülmes yle üret l r. Ortaya çıkan akım
doğru yada alternat f akım olab l r. Doğru akım en yaygın olarak k myasal p llerde, güneş p ller nde ve
d namolarda (doğru akım motoru) üret l r. Alternat f akım se genell kle alternat f akım motorlarında
üret l r.
Kullanılan elektr ğ n büyük çoğunluğu herhang b r enerj çeş d n n önce hareket enerj s ne, ordan
elektr k enerj s ne çevr lmes yle elde ed l r. Alternat f akım motorları genel olarak doğru akım
motorlarından daha ucuza mal olurlar, bakımları daha kolaydır ve daha yüksek ver mde çalışırlar.
Dolayısıyla alternat f akım büyük m ktarda üret me daha uygundur. Bunun yanında alternat f akımın
let m de çeş tl nedenlerden çok daha ucuz ve ver ml b r şek lde yapılab l r. Elektr k şebekes n n
alternat f akım taşıması bu nedenlerden ötürüdür. Buna karşılık elektr k şebekes nden uzak yada
taşınab l r uygulamalarda p ller yardımıyla doğru akım elde etmek daha kolaydır.
Şek l 4 Doğru Akım ve Alternat f Akım
Elektr k enerj s n n hareket enerj s ne dönüştürülmes nde de alternat f akım motorları benzer avantajlara
sah plerd r. Bu yüzden hareket enerj s gerekt ren uygulamalarda (örneğ n elektr kl ev aletler ) alternat f
akım terc h ed l r. Öte yandan, doğru akım, elektron k c hazların (özell kle d j tal) çalışması ç n çok daha
uygundur.
Doğada karşılaşılan elektr k akımları arasında yıldırımlar, güneş rüzgârları ve kuzey ışıkları vardır. İnsan
yapımı elektr k akımlarına örnek olarak da metal tellerde akan elektronlar örnek göster leb l r. Bu duruma
uzun mesafelere elektr k enerj s dağıtan elektr k let m hatlarında yada elektr kl ve elektron k aletler n
çler ndek tellerde rastlanab l r. Akıma Elektron k b l m dah l nde farklı yerlerde de rastlanab l r. Bunların
arasında d rençler n üzer nden geçen akımlar, vakumlu tüplerdek vakumdan geçen akımlar, p ller n yada
s n r hücreler n n ç nde akan yonlar ve b r yarı letkenden akan elektron boşlukları da vardır.
Transformatör
İk veya daha fazla elektr k devres n elektromanyet k ndüks yonla b rb r ne bağlayan b r elektr k alet d r.
B r elektr k devres nden d ğer elektr k devres ne enerj y elektromanyet k alan aracılığıyla nakleder. En
bas t halde, b rb r ne yakın konan k sargıdan barett r.
Eğer bu k sargı nce dem r levhaların üzer ne sarılmışsa buna dem r çek rdekl transformatör den r.
Eğer dem rs z plast k tüp g b b r çek rdeğe sarılmışsa buna hava çek rdekl transformatör den r.
Sargılardan b r ne voltaj uygulanırsa, d ğer nde de b r voltaj meydana gel r. Voltajın tatb k ed lmes yle
ortaya çıkan akım, sargı etrafında b r manyet k alan doğurur. Bu alan, yakına konan d ğer sargıda b r
voltaj ortaya çıkarır.
Şek l 5 Transformatör
4.2. Tanımlar
Küçük ger l m: Anma ger l m 50 Voltʼa kadar olan ger l m değer d r.
Tehl kel ger l m: Etk n değer Alternat f akımda 50 Voltʼ un doğru akımda 120 Voltʼ un üstünde olan,
yüksek ger l mde se, hata süres ne bağlı olarak değ şen ger l md r
Alçak ger l m: Etk n değer 1000 Volt ya da 1000 Voltʼ un altında olan fazlar arası ger l md r.
Yüksek ger l m:Etk n değer 1000 Voltʼ un üzer ndek fazlar arası ger l md r.
Frekans(Hz): B r m zamandak salınım sayısıdır. Şek l 10ʼdek akım graf ğ nde akımın 1
per yodu 0.02 sn sürmekted r. Frekans se 1/per yot yan 1/0.02s=50 Hz olarak bulunur.
Şek l 6 Alternat f akım (S nüso dal)
Elektr k kuvvetl akım tes sler : İnsanlar, d ğer canlılar ve eşyalar ç n bazı durumlarda (yaklaşma,
dokunma vb.) tehl kel olab lmel ve elektr k enerj s n n üret lmes n , özell ğ n n değ şt r lmes n ,
b r kt r lmes n , let lmes n , dağıtılmasını ve mekan k enerj ye, ışığa, k myasal enerj ye vb. enerj lere
dönüştürülerek kullanılmasını sağlayan tes slerd r.
Elektr k ç tes sler : Yapıların ç nde veya bu yapılara ek olarak kurulmuş tes sler dışındak her türlü alçak
ger l m tes sler , evlere a t, bağ, bahçe tes sler , sürekl tes sler n şletemeye açılmasına kadar kurulmuş
geç c tes sler.
Dokunma ger l m : İletken kısımlarla toprak arasında ortaya çıkan b r toprak hatası esnasında
topraklama ger l m n n nsan tarafından elden ele veya elden ayağa köprülenen bölümüdür. (Şek l 7-8)
Adım ger l m : Topraklama ger l m n n nsanın 1 metreʼ l k adım açıklığı le köprüleyeb ld ğ bölümdür. Bu
durumda akım yolu ayaktan ayağadır.
Koruma topraklaması: Ger l m altında olmayan letken tes s bölümler n n topraklayıcılara veya
topraklanmış bölümlere doğrudan doğruya bağlanmasıdır.
Koruma letken : İşletme araçlarının gövdes n koruma topraklama s stem nde topraklayıcıya, sıfırlama
s stem nde sıfır letken ne, koruma hattı s stem nde b rb rler ne ve topraklayıcıya, hata ger l m koruma
bağlaması s stem nde hata ger l m koruma anahtarına, hata akımı koruma bağlaması s stem nde
topraklayıcıya bağlayan letkend r. Sıfırlama s stem nde sıfır letken de koruma letken d r.
Sıfır letken : Doğrudan doğruya topraklanmış b r letken olup, genell kle sıfırlamada koruma letken
olarak kullanab len orta letkend r.
Sıfırlama: Ger l m altında olmayan letken tes s bölümler n n sıfır letken ne veya buna letken olarak
bağlanmış olan b r koruma letken ne bağlanmasıdır.
Topraklayıcının yayılma d renc : B r topraklayıcı le referans toprağı arasındak toprağın d renc d r.
Topraklama d renc : Topraklayıcının toplamıdır.
Şek l 7 Adım ve dokunma ger l m
Şek l 8 Dokunma ger l m ç n z n ver len akım süreler
Gövde: İşletme araçlarının her an dokunulab len,akt f bölüm olmayan fakat b r arıza durumunda ger l m
altına g reb len letken bölümler d r.
Gövde teması:B r hata sonucunda b r elektr k şletme aracının gövdes le akt f bölümler
Kısa devre: İşletme bakımından b rb r ne karşı ger l m altında olan letkenler ya da akt f bölümler
arasında b r arıza sonucunda meydana gelen letken bağlantıdır.
Hata Ger l m : İnsanlar tarafından dokunulab len ve şletme akım devres ne a t olmayan letken bölümler
arasında veya böyle b r bölüm le toprak arasında oluşan ger l md r.
Hata Akımı: B r yalıtkanlık hatası sonucu oluşan kısa devre akımı ya da toprak teması akımıdır.
Koruyucu ayırma: B r yalıtım hatasında dokunma ger l m meydana gelmemes ç n b r takım tüket m
aygıtının b r ayırma transformatörü aracılığı le besleme şebekes nden letken olarak ayrılmasını sağlayan
b r koruma düzen d r.
Kaçak akım: Ger l m altında bulunmayan letken bölümler, akım s stem n n orta noktasına, doğrudan
doğruya topraklamış b r şebeke noktasına ya da toprağa letken olarak bağlı se, ger l m altında olan tes s
bölümler nde bu bölümlere yalıtkan madde üzer nden şletme gereğ geçen akımdır.
Aşırı ger l m: Genell kle kısa sürel olarak letkenler arasında ya da letkenlerle toprak arasında oluşan,
şletme ger l m n n z n ver len en büyük sürekl değer n aşan, fakat şletme frekansında olmayan b r
ger l md r.
İç aşırı ger l m: Toprak temasları, kısa devreler g b sten len ya da sten lmeyen bağlama olayları ya da
rezonans etk ler yle oluşan b r aşırı ger l md r.
Dış aşırı ger l m: Yıldırımlı havaların etk s yle oluşan b r aşırı ger l md r.
Başka şebekeler n etk s le oluşan aşırı ger l m: Başka şebekeler n, sözü ed len şebekeye etk s
sonucunda oluşan ger l md r.
İşletme elemanı: Elektr k enerj tes sler n oluşturan generatör, motor, kes c , ayırıcı, anahtarlama
(bağlama) hücres vb. c hazlardır.
El ulaşma Uzaklığı: Normal olarak g r l p çıkılan yerlerde nsan el n n, yardımcı b r araçkullanmadan her
yönde ulaşab leceğ uzaklıklardır. Bu uzaklıklar basılan yüzeyden başlayarak :
Yukarıya doğru el ulaşma uzaklığı: 2.50 metre.
Aşağı ve yanlara doğru el ulaşma uzaklığı: 1.25 metre varsayılır.
3 Fazlı ger l m: Elektr k hatlarında enerj taşıma şekl d r d yeb l r z. İlet m sırasında elektr k 3 fazlı s stem
le let l r. Her faz le toprak arasında b r faz-nötr ger l m vardır. Bu 220V'dur ve genelde ev ç nde
kullandığımız s stemler bu kablolar le gelen 1 fazı kullanırlar.
N tek m her fazın arasında da b r ger l m farkı mevcuttur bu da 380V'dur. Buna faz arası ger l m den r.
Aralarındak 120 derecel k açı farkı le de let m sırasında oluşab lecek sorunlara karşı koruma sağlanmış
olur. (Şek l 9)
Şek l 9 Üç fazlı ger l m ç n fazlar arası ger l m hesabı
Elekt r k R sk
Yurdumuzda her yıl meydana gelen ş kazalarının büyük b r kısmı “elektr k kazalarından” oluşmaktadır.
Sanay m z n her kes m nde ve her mak ne ve tezgahta kullanılan elektr k, gerek tes satının yapılması
gerekse de kullanımı sırasında yasal ve tekn k yönden gerekl olanların yapılmadığı, tes sat ehl yetl
tekn k elemanlara yaptırılmadığı, lg l kurumlarca gerekl denet mler yapılmadığı sürece daha b r çok can
ve mal kayıpları le ulusal kayıplarla karşı karşıya kalacağımız kes nd r.
Elektr k akımından kaynaklı en c dd zararlar elektr k çarpmalarıdır (Şek l 10). Elektr k çarpmasının
etk ler pek çok etkene dayanır. En oneml etkenler akımın ş ddet , elektr ksel temasın yapısı, etk lenen
uzuvların durumları, akımın vücutta tak p ett ğ yol ve akım kaynağının ger l m d r. Çok zayıf b r akım
sadece b r karıncalanmaya neden olurken, der den geçen ş ddetl akımlar c dd yanıklara hatta kalpten
geçen akımlar kalp kr z ne b le sebep olab l r.
Kontrol dışı elektr k kaynaklı ısınmalar da tehl kel sonuçlar doğurab l r. Fazla güç taşıyan kablolar yaygın
b r yangın sebeb d r. Cepte b rl kte taşınan maden paralar ve b r AA P l kadar küçük b r güç kaynağı b le
kısa devre sonucu hızlıca ısınıp der de yanıklara sebep olab l r.
Elektr kle çalışmada r sk etmenler genel olarak:
Elektr k tes satının c ns ve hacm ne göre yetk l ehl yete sah p k ş lerce yapılmaması, bakım ve
onarımının sağlanamaması,
Mak na veya aletler n çıplak metal kısımlarının topraklanmamış ya da gerekl yalıtımın yapılmamış
olması,
Topraklamanın kolay muayene ed lememes sonucu, topraklaması yapılmış b l nen alet veya
mak naların, zaman sürec çer s nde veya dış etkenler sonucu topraklamasının bozulması,
-Çalışanlara yeterl k ş sel koruyucu, yeterl güvenl k malzemes ver lmemes veya çalışanların bunları
kullanmamaları,
-Çalışanlara şç sağlığı ve ş güvenl ğ konularında gerekl b lg ler n ver lmemes ve bu konuda sürekl
olarak uyarılmamaları veya şyer nde konulan bu kurallara çalışanların uymaması,
-Çalışanların elektr k enerj s hakkında gerekl eğ t m, b lg ve deney me sah p olmamaları, bunun

sonucu olarak kend ler ne aşırı güven duymaları ve elektr ğe karşı gerekl d kkat ve özen göstermemeler
-Çalışanların gerekl tal matları almadan veya görevler dışında arızaya müdahale etmeler .
- Çalışanların veya çalıştıranların şler n ben msememeler .
Şek l 10 Elektr k akımından kaynaklı en c dd zararlar elektr k çarpmalarıdır.
Elekt r k kazalarında etk l faktörler özetle şunlardır:
Tehl kel akımın c ns (doğru akım-alternat f akım)
Etk leyen ger l m n büyüklüğü,
Akım büyüklüğü ve ş ddet
Akım alternat f se frekansı,
Akımın etk yaptığı süre,
Devre topraktan tamamlanmış se; toprağın kuru ve ıslak durumu,
Elektr k devres nde zole ed lmem ş noktaların bulunması,
Akım kaynağı le kazalı arasında akımı engelley c maddeler n bulunması,
Akımı taşıyan bağlantılar,
Akım ş ddet n n yönü ve zled ğ yol,
Kaza sırasında vücudun gösterd ğ d renç,
Eller n kuru, ıslak, terl veya nasırlı olması
Çarpılma
Elektr kle çarpılmak ç n akımın vücuttan geçerek + ve - kutuplar arasındak devrey tamamlaması
gerekmekted r. p l, batarya, ve akümülatörler doğru akım üret rler. doğru akım 20-30 volttan sonra
çarpılma h ss vermekte ancak tahr bat yapmamaktadır. p l ve oto aküsü le çarpılmak mkansızdır. 30 volt
üstü doğru akım (dc) kaynakları tehl kel d r.
Evde kullanılan elektr k alternat f akım (ac) t p nded r. Alternat f akım, 15 volt üzer nde çarpılma h ss
ver r, tahr bat yapmaz. 20 volt üstü tehl kel sayılab l r. elektr ğe temas eden noktalar arası mesafe kısa se
arada kalan doku ş ddetle ısınır ve yanar. yanık, elektr k akımının kuvvet ne bağlı olarak çoğalır.
Alternat f akım, kalp üstünden geçecek olursa, kalb n s n rsel let s stem n bozar, kalp durur.Alternat f
akımla çarpılma çok kolaydır. Pr zdek etk n kutba dokunulduğunda, vücut devrey tamamlamak ç n yere
basan ayakları kullanır.
Su, elektr k akımını y let r. Kuruyken letken olmayan tahta, plast k g b maddeler ıslanınca letken
olurlar.
Elektr k kazalarının oluşum nedenler
İzolasyon hatalarından oluşan kazalar%23
Mak ne yakınındak elektr k kaçağı le maden kısımlarıʼnın elektr klenmes sonucu oluşan kazalar %26
Enerj let m hatlarıyla temas sonucunda oluşan kazalar %20
Elektr k d rekler üzer nde veya yakınında oluşan kazalar %12
Ger l m yakınındak şlerde oluşan kazalar %5,5
Patlama sonucu oluşan kazalar %5,9
Elektr k kısa devreler sonucu yangın %7,6
4.3. Elektrikle Çalışmalarda Alınması Gereken Önlemler Elektrik Akımının İnsan

Vücudundaki Etkileri
Vücut üzer nden topraklanan let m yolu ger l m değer ne göre farklılık göster r. Alçak ger l m değerler nde
bu yol dolaşım s stem yan kalp üzer nden meydana gel r. Bu nedenle alçak ger l mler n öldürücü etk s
kalp f br nasyonundan (şok) kaynaklanmaktadır. Yüksek ger l mlerde vücuda uygulanan elektr ksel alan
ş ddet n n daha fazla olması neden yle dolaşım s stem dışındak b r çok organ da letken hale gel r.
Özell kle let m yolunda bulunan der dokusunun d renç etk s neden yle oluşan aşırı ısı doku yanmasına
neden olur. Genell kle alçak ger l me maruz kalan vücutta şok, yüksek ger l me maruz kalan vücutta se
ağır yanıklar meydana gel r.
İnsan beden nden geçen akımın büyüklüğü, k ş n n vücut d renc ne, temas noktalarının özell kler ne ve
alternat f akımda frekansa bağlıdır. İnsan vücut d renc , vücut ç d renc , temas noktalarındak geç ş
d rençler ve genel olarak akım yolu üzer ndek d ğer d rençlerden oluşur. Bu değerler k ş lere göre çok
farklı değerler alab l rler.
Akımın ş ddet ne göre ortaya çıkması muhtemel sonuçlar Tablo 4.1ʼde ver lm şt r.
Tablo 4.1 İnsan Vücudundan Geçen Alternat f Akımın Etk ler
İnsan vücudu toplam d renc 2500 ohm alınıp, nsan ç n tehl kes z akım 20 mA alınırsa 50 voltluk b r
temas ger l m sınır değer olarak kabul ed leb l r. Bu nedenle 50 voltun üzer ndek şebeke (50 Hz) ger l m
tehl kel ger l m olarak kabul ed l r.Yüksek frekanslı akımlarda vücut d renc n n artması sebeb le,
tehl ken n azaldığı söyleneb l r.
Canlılar üzer nden elektr k akımı geçmes sonucu bunlar üzer nde meydana gelen etk ler akım
büyüklüğüne ve etk süres ne göre Şek l 11ʼde göster lm şt r.
Hayat le ölüm arasındak sınırı bel rler. Bu ger l m n nsan vücuduna zarar vermeyecek maks mum değer ,
kaçak akımın eş k değer 25 mA kabul ed lerek ve k ş n n bulunduğu ortama göre değ şen ç d renc nden
hesaplanır.
Normal şartlarda yet şk n b r nsanın ç d renc 2 kΩ dur. Neml ortamda bu d renç 1 kΩʼa, ıslak ortamda
se 480 Ωʼa kadar düşer. Normal, neml ve ıslak ortamlar ç n temas ger l mler n ger l m-zaman eğr ler
şek lde ver lm şt r.
Şek l14ʼden normal şartlarda, yet şk n b r nsanın ölüm r sk olmadan sürekl olarak temasta kalab leceğ
maks mum ger l m değer n n 50 V olduğu görülmekted r.
Aynı şartlarda k ş 100 Vʼluk ger l me maruz kaldığında, ölüm r sk olmadan sadece 0,3 san ye temasta
kalab l r.
İnsanları elektr k çarpmasından korumak ç n genel olarak:
Koruyucu yalıtma,
Üzer nde durulan yer n yalıtılması,
Küçük ger l m kullanma,
Sıfırlama ve
Topraklama, g b düzenler kullanılır.
Ayrıca Elektr k İç Tes sler Yönetmel ğ n n 25.10.1996 tar h 22798 sayılı resm gazetede yayımlanan son
değ ş kl ğ le TEDAŞ'ın da zorunlu kıldığı Kaçak akım röles (d ğer adıyla hayat koruma) ş güvenl ğ adına
çok güzel b r tekn k lerlemed r.
Şek l 11 Alternat f akım etk ler n n akım/zaman bölgeler .
Şek l 12 Temas ger l m n n güvenl k eğr s , hayat le ölüm arasındak sınırı bel rler.
Temas gel l m güvenl k eğr s (Şek l 12):
Koruyucu Yalıtım
Normalde ger l m altında olmayan ancak yalıtım hatası sonucu elektr kleneb len parçaların zolel
yapılmasıdır.
Elektr k şler nde kullanılan penseler, karga burunlar, tornav dalar ve benzer el aletler , uygun şek lde
yalıtılmış ve yağdanlıkların, süpürgeler n, fırçaların ve d ğer tem zl k araçlarının sapları, akım geç rmeyen
malzemeden yapılmış olmalıdır.
Şek l 15 Temastan koruyucu yalıtım
Üzer nde Durulan Yer n Yalıtılması
Yerler değ şmeyen sab t elektr kl mak na ve araçlarla, elektr k panolarının taban alanına tahta ızgara,
last k paspas vb. konulmak suret yle yapılan b r korunma önlem d r.
Bu korunma önlem , herhang b r elektr k kaçağında nsanı toprağa karşı yalıttığı ç n elekt k çarpılması
gerçekleşmez.
Küçük Ger l m Kullanma
B r yalıtım hatasında elektr k çarpmasının etk l olmaması ç n, elektr kl araçların 42 voltluk ger l mle
çalıştırılmasıdır. Bu korunma önlem yapılan elektr kl araçları ayrıca topraklamaya gerek yoktur.
Kazan ç nde veya buna benzer dar ve letken kısımları bulunan yerlerle ıslak yerlerde, alternat f akım le
çalışan lambalar kullanıldığı takd rde küçük ger l m kullanılmalıdır. Bu devredek f şler aynı yerde
bulunab lecek daha yüksek ger l ml pr zlere uymayacak türden seç lmel d r.
Sıfırlama
Elektr kl mak na ve araçların gövde kısımlarının (yan şaseler n n) nötr letken ne bağlanmasıdır (Şek l
13). Ancak nötr hattına doğrudan doğruya bağlamak ç n en az 10 mm². kes t nde bakır letken
kullanılması zorunludur.
Şek l 13 Sıfırlama.
Topraklama
Elektr k enerj s n n kullanıldığı yerlerde, üzer nde akım taşıyab lecek maden kısımların toprak le yapılan
elektr ksel bağlantı düzen ne topraklama den r (Şek l 14). (D ğer anlatımla mak na şases le yeryüzündek
toprağın b rb rler le bağlanmasıdır). Elektr kle çalışan tüm mak na ve tezgahlar, tornalar, frezeler,
planyalar, vargeller, hızarlar, matkaplar, kompresörler vb. n n şaseler ne gözle muayene ed leb len
topraklama hatları çek lmel d r. Ayrıca çel k konstrüks yonlu metal çatılar da yıldırıma karşı etk l b r
şek lde topraklanmalıdır.
Şek l 14 Topraklama.
Topraklama devres , düşük d rençl letkenden (bakır veya alüm nyumdan) yapılmış olmalı, bağlandığı
c hazın devres nde meydana gelecek en büyük kaçak akımı letecek kapas tede olmalı, mekan k ve
k myasal etk lerden korunmuş olarak çek lmel d r.
Elektr k tes satının yıllık per yod k kontrol belges nde, topraklama levhalarının ölçülen d renç değerler
ohm c ns nden yazılmalı, d renc 10 ohm'dan büyük levhalara ek topraklama levhası eklenmel d r.
(Radyoakt f paratonerler n topraklama d renc 5 ohm'dan küçük olmalıdır.)
Çeş tl topraklama tes sler n n şletme dönem ç ndek muayene, ölçme ve denetlemelere l şk n öner len
per yotlar aşağıda ver lm şt r:
Elektr k üret m let m ve dağıtım tes sler (enerj nak l ve dağıtım hatları har ç) ç n : 2 yıl
Enerj nak l ve dağıtım hatları ç n : 5 yıl
Sanay tes sler ve t caret merkezler ç n :
Topraklamalara l şk n d rençler n n muayene ve ölçülmes : 1 yıl
Topraklama tes sler le lg l d ğer muayene,ölçme ve kontroller : 2 yıl
Sab t olmayan tes sler ç n :
Sab t şletme elemanları ç n : 1 yıl
Yer değ şt reb len şletme elemanları ç n : 6 ay
“Parlayıcı, Patlayıcı Tehl kel ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerler ve İşlerde Alınacak Tedb rler
Hakkında Tüzük” kapsamındak topraklama tes sler le ıslak ortamlarda çalışılan şyerler ndek
topraklama tes sler n n muayene, ölçme ve denetleme per yotları 1 yılı aşamaz.
Kaçak Akım Röles
Şek l 15 Kaçak akım röles .
Tüket c devrede, gelen ve g den akımların b rb rler ne eş t olmadığı durumlarda, devrey otomat k olarak
kesen b r koruma c hazıdır. Yan nsan vücudundan b r akım geçmes hal nde dönen akım, gelen
akıma eş t olmayacak ve elektr k devres kes lecekt r.
“Hayat Koruma” denen Kaçak akım röles nde toprak hattına da gerek yoktur. Bu nedenle yerler sürekl
değ şen elektr kl aletler n kullanılmasında çok güvenl d r.
Yukarıda sayılan koruma önlemler n n dışında;
Atölyelerde bulunan mak na ve tezgahların ayrı ayrı durdurma tert batından başka, atölyedek veya
kısımdak tezgahları tamamen durduracak b r ana şalter bulunmalıdır.
Elektr k panolarının ön kısımlarında geç ş güçleşt recek malzeme bırakılmamalıdır.
Mak ne ve tezgahların çalıştırma düğmeler yeş l, durdurma düğmeler kırmızı renkte olmalıdır. Kollu
ve çev rmel şalterlerde se çalıştırma ç n "1" , durdurma ç n "0" g b et ketler bulunmalıdır.
Mak na ve tezgahların kumanda yer , bunların görülemeyeceğ yerde se çalışmaya başlamadan önce
b r uyarı ses le haber ver lmel d r. (Yan elektr k gel yorum demel d r.)
Elektr kl el aletler n n kullanılması gereken yerlerde, yeter kadar topraklanmış elektr kl pr zler
bulundurulmalıdır. Bu pr zler n yeter nce bulunmamasından dolayı, el aletler n n f şler sökülmekte,
kablolar düz olarak bağlanmaktadır. Bu da çeş tl kazalara yol açmaktadır.
Elektr k el aletler n çalıştırmak ç n anahtarın üzer ne basıldığında çalıştıracak, bırakıldığında

durduracak yaylı anahtarlar kullanılmalıdır. Bu anahtarlar bozulduğunda aynı özell ktek yaylı anahtarla
değ şt r lmel d r.
Elektr k kabloları muntazaman döşenm ş olmalı, kırık f ş ve pr zler onarılmalı, s gortalar kapalı dolap
çer s nde bulundurulmalıdır.
Büyük mutfaklar, bulaşık yıkama yerler , soğuk hava depoları, su pompa da reler ve kazan da reler le
çamaşırhaneler, banyolar, galvan k şletmeler g b neml ve ıslak yerler le parlama ve patlama tehl kes
oluşturab lecek tozlu yerlerde;
Aydınlatma lambaları, f ş ve pr zler le anahtarlar su damlalarına ve toza karşı tamamen korunmuş t pte
(etanş) olmalı,
S gortalar tehl kel ortamın dışında bulundurulmalı,
Yıpratıcı etk s olan buhar ve dumana açık metal parçalar, örneğ n koruyucu boya ya da dayanıklı
gereçler kullanılarak korozyona karşı korunmalıdır.
Elektr k güvenl ğ söz konusu olduğunda daha çok cocuklar ç n önlemler almak gerek r. Çocuklar
elektr ğ n görülmez olması ve yalnız etk ler yle kend n h ssett rmes sebeb yle çoğunlukla tehl ken n
farkında değ llerd r.
Şek l 16 Çocuklar ç n önlem alınmalıdır.
Şek l 17 Çoklu p r zlere aşırı yükleme yangına neden olab l r.
Şek l 18 Yıpranmış elektr k ek pmanları değ şt r lmel d r.
Elektr k kabloları soba g b ısı kaynaklarından uzak tutulmalıdır.
Pr zler çocukların müdahales n önlemek ç n kapaklı olanlardan seç lmel veya yükseğe
konumlandırılmalıdır.
Elektr k teller n n yakınında uçurtma uçurmamak gerek r.
Banyo ısıtması ç n elektr k sobası kullanılmamalıdır.
Evde hayvan beslen yorsa elektr k kabloları yerde bulunmamalıdır.
Hayvanlar bu kabloları kem reb lmekted r.
Stat k Elektr k
Maddeler n yapısı, şleme, öğütme, sürtünme, karıştırma, sıçrama, taşıma ve depolama şlemler
sonucunda stat k elektr k yüklenmeler oluşur. Stat k elektr k, letken b r bağlantı olmaksızın, sürtünme
ve hareket sonucu oluşan durgun elektr kt r.
Stat k elektr k yüklü c s mler n, b rb rler yle temas etmeler sonucu kıvılcım oluşur ve patlama ve
yangın tehl keler meydana gel r.
Ayrıca
kağıt, kumaş g b haf f ve letken olmayan malzemeler n şlend ğ veya kullanıldığı yerlerde, stat k
elektr k yüklü malzemeler n b rb rler n tmes veya b rb rler ne yapışması g b üret m zorluğuna,
Hassas elektr k alet ve c hazlarının hatalı çalışmasına,
İnsan vücudundak normal elektr k denges n bozarak, s n rsel s stem n etk lemes ne, yol açarak başka
kazalara da davet ye çıkarab l r.
Stat k elektr ğ önlemek ç n, yapılan ş n n tel ğ ne göre;
Nemlend rme,
B rb r ne bağlama ve topraklama,
İyon zasyon yöntemler nde b r veya b rkaçı uygulanmalıdır.
Stat k elektr k yükler alma b lez ğ :
İnsan vücudundak stat k elektr ğ n %80' n nden fazlasını etk s z hale get r r.
Topraklama kablosuna ht yaç olmadığından hareket kolaylığı sağlar.
Yüksüz b r ortam oluşturur. Stat k elektr ğ boşaltmak ç n üzer ndek metal aksam toprak temaslı
herhang b r metale dokundurulur.
Patlama r sk olan bölgelerde stat k elektr ğ n etk s n yok eder.
Şek l 19 Stat k yük b lez ğ .
Stat k elektr k yükler toprağa boşaltma ayakkabıları: İnsan vücudunda b r ken stat k elektr ğ toprağa
vererek vücuttak s n r s stem n rahatlatır, Hassas elektron k aletlerle çalışmalarda meydana geleb lecek
olumsuzlukları önler.
Şek l 20 Stat k yük boşaltma ayakkabıları.
Nemlend rme
Çevre havasını stat k elektr k akımının geçmes ne z n verecek kadar neml hale get rerek, stat k elektr k
b r k m engelleneb l r. Nemlend rme b rçok madde ç n zararlı olduğundan ve sıcak havalarda aşırı nem,
nsanları rahatsız edeb leceğ nden kullanım alanı sınırlıdır.
B rb r ne Bağlama ve Topraklama
İletken özell ktek k veya daha fazla c sm , b r letken aracılığıyla b rb r ne bağlayarak topraklamaktır.
Böylece, c s mlerdek stat k elektr k yükü dengelenm ş olacaktır. Parlayıcı sıvıların konulduğu bütün
depolar ve boru donatımları, boru bağlantıları bu yöntemle stat k elektr ğe karşı topraklanmalıdır.
Depoların parlayıcı sıvılarla doldurulması veya boşaltılmasında araç le depo arasında topraklama hattı
bağlantısı yapılmalıdır.
İyon zasyon Yöntemler
Hava, normal koşullarda letken değ ld r. Ancak, havayı yeterl oranda yonlaştırarak stat k elektr ğ n
c s mlerde b r kmes önleneb l r.
Havayı yonlaştırmak ç n; stat k tarak, radyoakt v te le yonlaştırma veya açık alev g b yöntemler
kullanılmalıdır.
Yıldırım Çarpması
Yıldırım ve ş mşek olayları benzer şek lde gel şse de b rb r nden farklı anlamlar taşıyan k kavramdır.
Elektr k boşalması k bulut arasında oluşuyorsa ş mşek, bulut ve yer arasında gerçekleş yorsa yıldırım
olarak s mlend r l r.
Şek l 20 Yıldırım.
Hava normal şartlarda çok y b r yalıtkandır. Fakat zıt elektr k yükler n n bell b r değere ulaşması elektr k
boşalmalarını gerçekleşt recek kadar arttığında hava plazma özell ğ ne kavuşur ve ısınmayla b rl kte
letkenl k özell ğ kazanır. Bu sıcaklık 28.000 °C'e kadar çıkab l r.
Yıldırım olayları önces nde dış mekanlarda:
Ayakta durulmamalı, yere yatılmamalı, eller yere değd r lmemel ve çömel k halde durulmalıdır.
Çevres ne göre daha yüksek olan yerler n (ağaç, m nare, elektr k d reğ , bayrak d reğ , telefon ve posta
d reğ ) yakında durulmamalıdır.
Açık alanlarda oynanmamalı, çalışılmamalıdır. 4- Ağır tarım veya yol araçlarında çalışılmamalıdır.
Traktörler, kazma–kürek, metal ç tler, motos kletler, ç m b çme mak neler ve b s klet g b elektr k leten
objelerden uzak durulmalıdır. Şems ye açılmamalı veya olta taşınmamalıdır.
Cep telefonuyla konuşulmamalıdır.
Elektr kl c hazlar kullanılmamalı ya da tam r ed lmemel d r.
Araba varsa ç ne g r lmel d r. (Yıldırım esnasında tamamen metal kaplı araba çer s nde güvende
olunur. Arabada bulunan akım leteb lecek herhang b r metale dokunulmamalı. Arabanın camları kapalı
olmalı).
Ağaç altına sığınılmamalıdır.
Gruplar hal nde durulmamalıdır.
Sudan uzak durulmalıdır. (B r fırtına anında botla gez lmemel veya yüzmeye g d lmemel ve eğer
dışarıda su üzer nde yakalanılırsa mümkün olduğu kadar çabuk karaya çıkılmalı).
Metal tokalı ayakkabılar ve tüm metal objelerden çıkarılmalıdır.
Çamaşır p , metal boru, ray ve bunlara benzer uzak mesafelerden yıldırımı taşıyab lecek metal
devrelerden uzak durulmalıdır.
Yıldırımdan korunaklı b r yer aranmalıdır. (Vad ler ve hendekler g b alçak alanlarda barınak bulmaya
çalışılmalı. Alandak en yüksek obje olunmamalı).
Yıldırım çarpması esnasında ç mekanlardı:
Duvarlardan uzak durulmalıdır.
Pencere, kapı, lavabo, boru, soba, radyatör ve elektr kl aletlerden uzak durulmalıdır.
Ac l durumlar dışında telefon kullanılmamalıdır ve elektr kl aletler tutulmamalıdır. (Sadece p lle

çalışan aletler kullanılmalıdır).
Gerekl olmadıkça dışarı çıkılmamalıdır.
Fırtınadan önce, radyo ve telev zyon setler , b lg sayarlar da dah l olmak üzere elektr kl aletler n
bağlantıları kes lmel d r.
Banyo veya duş alınmamalıdır.
Yüksek yerler yıldırımdan korumak ç n paratoner (yıldırımlık = yıldırım savar) kullanılmalıdır.
Yıldırımdan Korunma S stemler
B rkaç sene önces ne kadar nsanlar yıldırım letken n n yüklemes yle, yapı ç n yıldırıma karşı yeterl b r
koruma sağlandığını düşünüyorlardı. Bu kısm koruma ş md b r takım uyumlu c hazlarla
desteklenmekted r. Bu c hazların tasarlanma amaçları; d rekt çarpmalara karşı korunma, yapının komşu
k nokta arasındak tehl kel potans yel farklarından kaçınma, devre tert batı ve elektr k letkenler
üzer ndek ndüks yon etk ler n önleme ve network hatları üzer nde taşınan yüksek voltajı bastırmaktır.
Standart NFC
17-100: Bu standart , mevcut b lg ve tekn kler açısında , yeterl korunmayı sağlamak ç n gerekl olan
düzenlemeler bel rlemekte ve bu korunmayı tes s etmek ç n gerekl olan b lg ler sağlamaktadır.
Yıldırımdan Korunma S stem n n İlg lend ğ Konular
Frankl n çubuğu (Yakalama Ucu) le korunma
Faraday kafes s stem le korunma
Ger l tellerle korunma
Paratonerle koruma ( Dış Yıldırmlık )
Topraklama
Frankl n Çubuğu ( Yakalama Ucu ) le Yıldırımdan Korunma
Frankl n çubuğu veya yakalama ucu s stemler olarak b l nen bu yöntem bas t b r metal uç, n ş letken ve
topraklama bölümler nden oluşan b r yıldırımdan korunma yöntem d r (Şek l 21).
Genelde kule tarzı yerler n yıldırımdan korunmasında kullanılan yöntemde sab t b r koruma açısı le
bel rlenen b r alan korunab lmekted r.
Şek l 21 Yakalama Ucu.
Uygulama Yerler
Küçük tabanlı kule tarzı yapılar uygulama yerler
Cam m nares , den z fener , nöbetc kulübes v.b.
Faraday kafesl yapılarda özel nokta koruması
Baca çıkıntıları, özell kle düz çatılardak c hazlar, asansör kuleler er nden oluşan b r yıldırımdan
korunma yöntem d r
Tablo 4.2 Yakalama ucu sev yeler
a AÇISI H ( Yüksekl k )
20 30 45 60
M M M M
Sev ye1 a 25 * * *
Sev ye2 a 35 25 * *
Sev ye3 a 45 35 25 *
Sev ye4 a 55 45 35 25
Faraday Kafes Metodu le Yıldırımdan Koruma
Faraday Kafes le korunmak ç n, korunacak b na bütün tal kısımları le b rl kte b nanın en yüksek
yerler nden toprağa kadar sürekl ve kes nt s z letken b r yol teşk l edecek şek lde sarılacaktır. Yatay
bağlantılarla tamamlanan letkenler n oluşturduğu b rçok yakalama ucuna sah p bu kafes, A ve B t p
olarak tes s ed lm ş b r topraklama s stem ne bağlanacaktır. Yıldırımdan korunma tes satları yıldırım
r sk raporuna göre hazırlanacak projeye uygun şek lde tes s ed lecek, hazırlanacak yıldırım r sk raporu
ç n koruma düzey Tablo 1 esas alınarak bel rlenecekt r.
Faraday kafes s stem ; yakalama uçları n ş letkenler ve topraklama s stem nden meydana gelmekted r.
Frankl n çubuğu ve Faraday kafes uygulaması ç n, koruma düzeyler nde bu tes satlara karşı gelen
kr terlere uygun olacaktır.
Topraklamanın genel kütles ne b lerek veya tesadüfen bağlanmış olan ana çatı üzer nde veya üst
tarafındak bütün metal çıkıntılar, yakalama uçları s stem le bağlanmalı ve s stem n b r bölümünü teşk l
etmel d r. Yapının bazı bölümler n n yüksekl kler , öneml değ ş yorsa m ktarda alçak bölümler ç n gerekl
yakalama ucu veya yakalama uçları s stem , kend n ş letken ne bağlanmasına ek olarak yüksek
bölümler n n ş letkenler ne de bağlanmalıdır.
Şek l 22 Faraday kafes s stem .
Ger l Tellerle Yıldırımdan Korunma
Yakalama ucunun uygulanmasında zorluk çek len yerlerde, ekonom k ve kolay olması açısından gerg l
hat tekn ğ terc h ed lmekted r. Büyük ş merkezler n n çatılarında bulunan ek tes sat donanımları (Kl ma
V.b……..), küçük boyutlu parlayıcı, patlayıcı ve yanıcı malzeme bulunduran depo ve tanklar uygulama
alanlarıdır.
Şek l 23 Ger l tellerle korunma
Paratonerle Yıldırımdan Korunma
Bu s stemler ç n , ncelt lm ş s vr paratonerler korunacak olan yapıların en yüksek noktasına

yerleşt r lmekted r.Paratonerler n yere olan bağlantısı en kısa yol aracılığı le yapılmaktadır. Sağladıkları
korunma , yerleşt r ld kler noktaya ve bu noktanın çevre yapılardan olan yüksekl ğ ne dayalı olarak
değ şmekted r. “Uyarma mesafes ” prens b ne dayalı olarak elektro-geometr k model yöntem korunma
sev yes n n güven l r olarak hesaplanmasını sağlamaktadır. İyon c hazlarına uygun paratonerler de aynı
kuralları tak p etmekted r fakat “uyarma mesafes ʼʼ b raz daha y leşt r lm şt r (1,5-3 katı kadar) , çünkü
ark gec kmes azaltılmıştır. Bunların avantajı , özell kle düşük yoğunluktak yıldırım çarpmaları söz
konusu olduğunda ver ml l kte yarattıkları artış ve ayrıca yapab l rl ğ bazen çok zor olan durumlar ç n
paratonerler n boylarında b r azalmayı da beraber nde get rmes d r.
Şek l 24 Paratonerle korunma.
Topraklama İle Yıldırımdan Korunma
Toprak bağlantısının , yıldırım letkenler n n etk n olarak çalışmasındak rolünün çok öneml olduğu göz
önüne alındığında , çok d kkat ed lerek kurulması gerekmekted r. NF C 17-100 ve NF C 17-102 standartları
, her b r alt letken ç n kafes ve paratonerler farklı boyutlarda olan özel b r topraklama olması gerekt ğ
koşulunu get rmekted r. Elektr ksel toprak veya mevcut kemer , eş potans yel sağlamak amacıyla bu
letkenlere bağlanmaktadır. Son olarak
, letken n topraklamasının , gömülü herhang b r metal elektr k nak l borusundan mümkün olduğu kadar
uzak (3-5 metre) tutulması ve om k değer n n düşük dalga empedansıyla 10 Ohmʼdan fazla olmamasını
sağlamak çok öneml d r.
5. ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA İŞ SAĞLIĞI VE

GÜVENLİĞİ (KISIM-2)
Giriş
Bu bölümde elektr k tes satının b leşenler hakkında b lg ler ver lecek ve akab nde elektr kle çalışma
neden le olan yaralanmalarda lk yardım konuları le konu le alakalı yasal dayanak üzer nde
durulacaktır.
5.1. Elektrik Tesislerinde Güvenlik
Genel Güvenl k
Elektr k Tes satı c ns ve hacm ne göre ehl yetl elektr kç ler tarafından tes s ed lerek bakım ve şletmes
sağlanmalıdır. Bu hususta Elektr k le lg l Fen Adamlarının Yetk ve Sorumulukluları Hakkında Yönetmel k
hükümler ne uyulmalıdır. Bu Yönetmel k;
1. Grup:En az 3 veya 4 yıl yüksek tekn k öğren m görenler.
2. Grup:En az 2 yıllık yüksek tekn k öğren m görenler le ortaokuldan sonra en az 4 veya 5 yıl meslek ve
tekn k öğren m görenler.
3. Grup:En az l se deng meslek ve tekn k öğren m görenler, l se mezunu olup b r öğren m yılı süreyle
Bakanlıkların açmış olduğu kursları başarı le tamamlamış olanlar le 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek
Eğ t m Kanunuʼnun öngördüğü eğ t m sonucu ustalık belges alanlar.
(Elektr k İle İlg l Fen Adamlarının Yetk , Görev Ve Sorumlulukları Hak. Yönetmel k Madde:3)
Tablo 5.1 Yetk ler
Elk. İç tes s plan, proje Elk. ç İşletme Muayene ve kabul şler

hazırlanması ve tes s ve
mzalanması şler yapım bakım
şler şler
1.Grup 50 KW 150 KW 1500 Kend ler tarafından yapılan tes sler n bakım,
KW muayene, bağlantı ve kabulü ç n gerekl
: 400 V
şler n tamamlanması,
35KV
2.Grup 30 KW 125 KW 1000

KW
: 400 V
35 KV
3.Grup 16 KW 75 KW 500 KW
400 V 400 V
Yeterl elektr k b lg s olmayan k mseler yardımcı olarak çalıştırıldığında, bunlara önceden gerekl b lg ler
ve tal matlar ver lmel , açıklamalar yapılmalıdır.
İnsanların d kkats zl kle yaklaşılab lecekler uzaklıkta bulunan elektr k tes sler n n ger l m altındak
bölümler ne doğrudan doğruya ya da günlük hayatta kullanılan aygıtlarla dokunulmasını önley c tekn k
tedb rler alınmalıdır.
Güvenl k Mesafeler
Tablo 5.2 Hava hattı letkenler n n en büyük salgı durumunda üzer nden geçt kler yerlere olan en küçük
düşey uzaklıkları
İletkenler n üzer nden geçt ğ yer Hattın z n ver len en yüksek

sürekl şletme ger l m (kV)
0-1 (1 dah l) 1-17,5 36 72,5

170 420
En küçük düşey uzaklıklar (m)
Üzer nde traf k olmayan sular (suların en kabarık yüzey ne göre) 4,5* 5 5 5 6 8,5
Araç geçmes ne elver şl çayır, tarla, otlak vb. 5* 6 6 6 7 9,5
Araç geçmes ne elver şl köy |ve şeh r ç yolları 5,5** 7 7 7 8 12
Şeh rlerarası karayolları 7 7 7 7 9 12
Ağaçlar 1,5 2,5 2,5 3 3 5
Üzer ne herkes tarafından çıkılab len düz damlı yapılar 2,5 3,5 3,5 4 5 8,7
Üzer ne herkes tarafından çıkılmayan eğ k damlı yapılar 2 3 3 3,5 5 8,7
Elektr k hatları 2 2 2 2 2,5 4,5
Petrol ve doğal gaz boru hatları 9 9 9 9 9 9
Üzer nde traf k olan sular ve kanallar (bu uzaklıklar suların en 4,5 4,5 5 5 6 9
kabarık düzey nden geçeb lmel taşıtların en yüksek noktasından
ölçülmel d r.)
İlet ş m (haberleşme) hatları 1 2,5 2,5 2,5 3,5 4,5
Elektr ks z dem ryolları (ray dem r nden ölçülmel d r) 7 7 7 7 8 10,5
Otoyollar 14 14 14 14 14 14
Tablo 5.3 Hava hattı letkenler n n ağaçlara olan en küçük yatay uzaklıkları
Hattın z n ver len en yüksek sürekl şletme ger l m Yatay uzaklık m
KV
0-1 (1 dah l) 1
1-170 (170 har ç) 2,5
170 3,0
170-420 (420 dah l) 4,5
Tablo 5.4 Hava hattı letkenler n n en büyük salınımlı durumda yapılara olan en küçük yatay uzaklıkları
Hattın z n ver len en yüksek sürekl şletme ger l m (KV) Yatay uzaklık m
0-1 (1 dah l) 1
1-36 (36 dah l) 2
36-72,5 (72,5 dah l) 3
72,5-170 (170 dah l) 4
170-420 (420 dah l) 5
Tablo 5.5 Ger l m altındak letkenlere mutlak yaklaşma mesafes
Volt Volt Sant metre (cm.)
650 1.500 30
1.500 50.000 50
50.000 150.000 120
150.000 250.000 200
250.000 420.000 350
D rekler
Üç yıldan fazla kullanılan ağaç d reğ n tümü çürümeye karşı etk l b r şek lde emprenye ed lm ş şek lde
korunmalıdır.
B r ağaç d reğe sağlam olduğundan em n olunmadıkça çıkılmamalıdır. D reğ n sağlam olup olmadığı bas t
dış muayene le meydana çıkarılamayacağından, d reğe tırmanmadan önce ya b r çek ç le d p tarafına
vurulmak suret yle dolgun ve tınlayan b r ses çıkarıp çıkarmadığı kontrol ed lmel , ya da d p kısmı en az 20
sant metre kazılıp çürüme olup olmadığı muayene ed lmel d r. Don hal nde çek çle yapılan muayenede
aldanmak mümkün olduğundan d reğe çıkmadan evvel d reğ n kaldırma çatalları, payanda veya
lenteleme g b başka b r vasıta le kuvvetlend r lmes sağlanmalıdır.
Esk ağaç d reklerde hat teller n n kes lmes veya kurtarılması, daha genel olarak b r d reğ n denge
durumunu değ şt rmek g b b r şleme teşebbüs etmek gerek rse, bu d reğ n durumu ne olursa olsun şe
g r şmeden önce yan tırmanmadan önce yukarıda bel rt len kuvvetlend rme şlem yapılmalıdır.
Ağaç d rekler n tepes yağmur sularının çürütücü etk s ne karşı etk l b ç mde korunmalıdır. Ç ve A t p
d reklerde bağlantılar, yağmur sularının b r kmes n önleyecek şek lde yapılmalıdır.
Alçak ger l m d rekler nde kullanılan lenteler, en alt letken n 50 sant metre altına bağlanmış olmalıdır.
Yüksek ger l m hatlarındak d rekler n lenteler topraklanmış olmalıdır.
Elektr k hatlarına a t d reklere mümkün olduğunca haberleşme kablosu çek lmemel d r.
D reklerde lamba değ ş m yapılmadan önce ger l m kest r lmel , ger l m altında lamba
değ şt r lmemel d r.
İnşaat Şant yeler
İnşaat şant yeler le d ğer açık çalışma yerler nde kullanılan elektr kl el aletler küçük ger l m veya 1/1
oranlı, sargıları b rb r nden ayrı güvenl k transformatöründen (ayırıcı transformatör) elde ed len ger l mle
çalıştırılmalı veya özel olarak mal ed lm ş ç yalıtkanlı olmalıdır. Güvenl k transformatörü kullanılması
hal nde çıkış devres ne yalnız 1 adet elektr kl el alet bağlanmalıdır.
Şant yelerde elektr k bağlama tes sler ve tabloları kapalı t pte, k l tl ve dış etkenlere karşı yalıtılmış ve
korunmuş olmalıdır.
İnşaat şant yeler nde büküleb len, letken olarak ancak k kat last k kılıflı, çok damarlı letkenler
kullanılmalıdır. İletkenler ez lme, kes lme g b etk lerden korunmuş olarak çek lmel d r. Büyük mekan k
zorlanmalar olab lecek yerlerdek letkenler, uygun askı düzen kurularak korunmalıdır. Elektr kl el
aletler ve el lambaları ç n en azından mekan k zorlanmalara dayanıklı last k kılıflı letkenler
kullanılmalıdır.
Şant yelerde kullanılacak anahtar, f ş, pr z, buat g b şletme araçları en azından damlayan suya karşı
korunmuş t pten olmalıdır.
İnşaat şant ye sahası yakınından hava hattı letkenler veya yer altı elektr k kabloları geç yorsa, gerekl
emn yet mesafeler sağlanmadan veya elektr k hatları uzaklaştırılmadan nşaat çalışmalarına
başlanmamalıdır.
Hava hattı le nşaat arasında yeterl emn yet mesafes bulunsa b le, nşaata başlanmadan önce hat
letkenler ne yaklaşmayı önley c d ğer tekn k tedb rler alınmalıdır.
İnşaat yakınındak enerj hattının tehl kes ne karşı çalışanlar uyarılmalı, buna a t kaz levhaları uygun
yerlere asılmalıdır.
B nalarda yapılacak ek nşaat, onarım veya boya şler le benzer çalışmalara başlamadan önce ger l m
altındak letkenlere yaklaşması gereken k mseler n korunması sağlanmalıdır. Bu amaçla, mümkün
olduğu takt rde çalışma süres nce hattın enerj s kest r lmel ve benzer tekn k tedb rler alınmalıdır.
Şant yelerde kullanılan yüksek bomlu v nçler n ve beton pompa mak neler n n nşaat yakınındak enerj
hatlarına yaklaşma tehl kes ne karşı gereken tedb rler alınmalıdır.
Mob l beton pompa araçları mümkün olduğunca hat letkenler n n bulunmadığı b r cepheye kurulmalıdır.
Pompa operatörüne mümkünse kablosuz kumanda alet ver lmel veya uygun yalıtkanlıktak zem n
üzer nde durarak çalışmaları sağlanmalıdır. Bu şler şant ye şef n n veya şant ye görevl s n n gözet m
altında yapılmalıdır. Pompa operatörüne elektr k hatlarının tehl keler hakkında eğ t m ver lmel d r.
Su borusu ve nşaat dem r g b uzun, letken metal çubuklar le yüksek seyyar skeleler ve platformların
şant ye ç nde taşınması veya bu malzemelerle çalışma sırasında, nşaat sahasından geçen elektr k hava
hattı teller ne temas tehl kes ne karşı gerekl tedb rler alınmalıdır.
İnşaatın üst katlarına elle veya makara yardımıyla yahut gırgır v nç kullanılarak malzeme çekme şler
yapılacağında, nşaat yakınından elektr k hattı geç p geçmed ğ ne d kkat ed lmel , gerekl güvenl k
tedb rler alınmadan çalışma yapılmamalıdır.
Şant yelerde skele kurulduktan sonra dah Elektr k Kuvvetl Akım Tes sler Yönetmel ğ nde bel rt len yatay
ve düşey emn yet mesafeler korunmalıdır.
5.2. Elektrik İç Tesislerinde Güvenlik
Aydınlatma Tes sler
İşyerler ndek aydınlatma tes satı Türk Standartlarına ve Elektr k İç Tes sler Yönetmel ğ nde bel rt len
hükümlere, tekn k usul ve koşullara uygun şek lde yapılmalı ve şlet lmel d r.
Aydınlatma araçları şç ler n sağlığına zarar vermemel , kesk n, göz kamaştırıcı ve t trek ışık meydana
get rmeyecek özell kte olmalıdır.
Mak neler n hareketl parçalarının ve bunların bulunduğu mekanların aydınlatılmasında görüntü

yanılmalarını önleyecek tekn k tedb rler alınmalıdır.
İşyerler nde herhang b r arıza sebeb yle ışıkların sönmes ht mal ne karşı yeter kadar yedek aydınlatma
araçları bulundurulmalı, gece çalışması yapılan yerler n gerekl mahaller nde aydınlatma yeters zl ğ
neden yle gerekt ğ nde otomat k olarak yanab lecek yedek aydınlatma tes satı bulundurulmalıdır.
Yangından zarar göreb lecek yerlerdek yedek aydınlatma c hazlarının bulunduğu yerlerde ac l
durumlarda kaçış st kamet n gösteren fosforesan boyalı şaretler bulundurulmalıdır.
F ş-Pr z S stemler
F şler, aynı tes ste kullanılan farklı ger l mler ç n kullanılan pr zlere sokulmayacak yapı ve özell kte
olmalıdır.
Ara f ş-pr z düzenler n n yalıtkan düzenekler uygun şek lde korunmalıdır. Kırık ve çatlak f ş- pr zler
kullanılmamalıdır.
F ş ve pr z s stem nde topraklama kontak elemanları akım kontak elemanlarından önce bağlantıyı
sağlamalıdır.
Elektr kl Mak neler n Bağlantıları
Elektr kl mak neler n koruma t p , yerleşt r ld kler yerlerdek şartlara uygun seç lmel , fazla nem, buhar
bulunan yerler le yağlı yerlerdek elektr k motorlarının ger l m altındak kısımlarıyla bağlantıları uygun
şek lde korunmuş olmalıdır.
Elektr k mak neler ne l şk n bağlantılar çalışma sırasında meydana geleb lecek t treş mlere dayanıklı
b ç mde seç lmel ve yapılmalıdır.
S gortalar
Alternat f veya doğru akım devreler nde kullanılan s gortalar kapalı b r tablo ç ne monte ed lmel , değer
32 amperʼ n üstünde olan s gortalar en az b r şalter veya anahtarla kontrol altına alınmalıdır. Bu şalter ve
anahtarla akım kes lmeden tablo kutusu kapağı açılmayacak ve bu kapak kapanmadan akım
ver lmeyecek şek lde olmalıdır. Yüksek kesme güçlü şalterle enerj ver lmes sırasında şalter patlaması
r sk ne karşı gerekl tedb rler alınmalıdır.
S gortalar değ şt r lmeden önce ger l m dışı bırakılmalı ve ger l m yokluğu kontrol ed lmel d r. S gorta
ger l m dışı bırakılamıyorsa, kes c lerle devren n kes lmes sağlanmalı, tes satın tekrar serv se
konulmasında s gortanın yen den yanması ht mal göz önüne alınarak s gortayı değ şt ren k ş n n
kend ne zarar gelmeyecek şek lde eller ve yüzünün korunması ç n gerekl k ş sel koruyucular
kullandırılmalıdır.
Elektr k tes sler nde or j nal olmayan, yamanmış ve tel sarılarak köprülenm ş s gortalar
Ger l m Altındak Bölümler
Ger l m altındak kısımların dokunmaya karşı ger l m 50 Voltʼtan yukarı olan alternat f veya 120 Voltʼ tan
yukarı olan doğru akımlı bölümler devreler yalıtılmış olmalı ya da doğrudan doğruya dokunmaya karşı
korunmuş olmalıdır.
Elektr k kabloları ger l m değer ne uygun olarak yalıtılmalı ve bu kablolarla bunların bağlantı ve kontrol
tert batı dış etk lere karşı uygun şek lde korunmalıdır.
V nçlere akım sağlayan hava letkenler uygun şek lde yerleşt r lm ş ve korunmuş olmalı ve bunların altına
veya yakınına malzeme st f ve yığını yapılmamalıdır.
İletkenler mekan k ve k myasal etk lerden korunmuş olarak yerleşt r lmel d r.
Kontrol, bakım ve onarımı yapılacak mak ne ve elektr k devreler n n, tes satının, motor veya teçh zatın
enerj kaynağı le bağlantısı kes lmel , akımı kesen şalter veya anahtarların açık durumda olmaları ve bu
şek lde kalmaları sağlanmalı, onarım b t r lmeden devreye akım ver lmemel d r. Akım kesen şalter veya
anahtarlarda k l tleme tert batı bulunmalı veya şalter ve anahtarların üzer ne, çalışma yapıldığını
gösteren kaz levhaları asılmalıdır. Çalışma yer nde ger l m yokluğu tesp t ed ld kten sonra bakım onarım
çalışmalarına başlanmalıdır.
Tevz Tabloları
İşyer nde çalışanların er şeb leceğ yerlerde bulunan tevz tabloları, panoları ve kontrol tert batı le
benzer tes sat, k l tl dolap veya hücre ç nde olmalıdır. Saç malzemeden yapılmış ana kuvvet panolarının
ön ve arka çalışma tabanları, elektr k akımını geç rmeyen, uygulama ger l m ne dayanıklı zole malzeme
le kaplanmış olmalıdır. Bu malzemen n en el ulaşma mesafes d kkate alınarak seç lmel d r. Tevz
tablolarının üret m ve kullanımında Elektr k İç Tes sler Yönetmel ğ hükümler ne uyulmalıdır. Tevz tablo
ve pano yanına ve altına malzeme st f ed lmemel d r.
Tevz tablosu veya benzer tert bat üzer nde bulunan s gortalar, şalterler, lg l standartlara ve Elektr k İç
Tes sler Yönetmel ğ hükümler ne uygun yapılmış ve korunmuş olmalıdır. Tablo veya pano üzer ndek
s gorta, şalter ve anahtarların üzer ne, kumanda ett ğ yer gösteren et ketler bulunmalıdır.
Tozlu ve neml yerlerde kullanılan tablolar tamamen sızdırmaz b ç mde kapalı dökme dem r ya da çel k
saçtan yapılmalıdır.
Tevz tabloları, panolarının metal gövdes le ger l m altında olmayan bütün metal bölümler
topraklanmalıdır.
Ger l m 1000 Voltʼ u geçmeyen ana dağıtım tabloları, bakımı ve ayarı gerekt ren her kısmı kolayca
er ş leb lecek, letkenler kolayca zleneb lecek, şalter veya kumanda c hazları tablonun önünden dare
ed leb lecek ve bütün ölçü ve kontrol aletler le s nyal zasyon c hazları tablonun ön cephes nden kolayca
görüneb lecek şek lde düzenlenmel d r.
Ger l m 1000 Voltʼ tan fazla olan ana dağıtım tabloları, hücreler ve yüksek ger l mle çalışan bütün
aletler n metal koruyucuları topraklanmış olmalı veya bunlar uygun şek lde zole ed lmel ve bütün metal
kollar le d ğer bütün metal bağlantılar topraklanmalıdır. Bunların kontrolünde, bakım ve onarımında
akım kes lmel ve kontrol bakım veya onarımı yapılan tablo veya hücre d ğerler nden b r paravana veya
bölme le ayrılmalıdır.
Transformatörler ve Kondansatörler
Transformatör, kondansatör ve benzerler n n konulduğu şyerler n n yeter kadar havalandırılması

sağlanmalı ve duvarları le kapıları yangına dayanıklı olmalıdır.
Transformatör, kondansatör ve benzerler , şarj kalıntılarını önleyecek şek lde bağlanmış ve kontrol
ed lm ş olmalı ve bu teçh zatın bulunduğunu b ld ren ve bunlara dokunulmadan önce alınması gereken
tedb rler açıklayan levhalar uygun yerlere konmalıdır.
İşyer ne konacak hava soğutmalı transformatörler yanab l r malzemelerden yeter kadar uzakta
bulunmalı veya yanab l r maddelerden, ısı geç rmeyen ve yanmayan b r bölme le ayrılmış ya da uygun
şek lde kapatılmış olmalıdır.
Transformatörler ve kondansatör merkezler ndek d ğer yüksek ger l m c hazları, parmaklıklı veya kafes
tell kapılar le kapalı özel hücrelere yerleşt r lm ş olmalıdır. Yüksek ger l m hücreler nde yalıtılmış tabure,
kauçuk eld venler, neon lambalı ıstankalar, manevra çubuğu, yangın söndürme c hazları, topraklama-
kısa devre teçh zatı ve manevra tal matı ha z tabela vb. bulundurulmalıdır.
Akümülatör Tes sler
Kurşun-as tl sab t akümülatör tes sler , tabanı as de dayanıklı malzemeden yapılmış, y havalandırılmış
ve özel yapılmış odalarda veya hücrelerde bulundurulmalıdır. Akümülatör odaları kuru havalı, ser n ve
sarsıntısız olmalı, sıcaklık değ şmeler nden korunmalıdır.
Akümülatörler n bulunduğu yerler terc hen doğal havalandırmanın yeterl olab leceğ b ç mde
yapılmalıdır.
Pencere, kapı vs. le havalandırma ç n gerekl hava sağlanamazsa, akümülatör tes sler n n büyüklüğüne
göre kıvılcım yapmayan asp ratör, havalandırma boruları ya da kanalları g b yapay havalandırma
düzenler kullanılmalıdır. Bu boru ve kanallar elektrol t etk s ne dayanıklı malzemeden yapılmış olmalı,
duman bacalarına veya ateşl yerlere açılmamalıdır.
Akümülatör bataryalarının kutuları cam, sert kauçuk, plast k ve benzer akım geç rmeyen malzemeden
yapılmış olmalı ve bunlar akım geç rmeyen sağlam ayaklar üzer ne oturtulmalıdır. Kurşun as tl aküler n
tesp t ed ld ğ yalıtkan gereçler elektrol tlere dayanıklı olmalıdır. Akümülatör odalarına açık alevl
araçlarla g r lmemel ve s gara ç lmemel d r.
Akümülatör bataryaları, tes s gerekt ğ nde bütün kutupları kes lecek şek lde yapılmalıdır. Bataryalar
kolayca ulaşılab lecek ve denetleneb lecek şek lde yerleşt r lmel ,yerleşt rme konusunda havalandırma
durumu da d kkate alınmalıdır.
Akümülatör bataryalarında as t hazırlama ş nde h ç suretle as t üzer ne su lave ed lmemel d r. Suya

yavaş yavaş ve azar azar as t lave ed lmel d r. çalışanlara şe uygun yüz s per , muşamba önlük, last k
eld ven ve benzer k ş sel koruyucular ver lmel ve kullandırılmalıdır.
Akümülatör odaları açık ateş veya kızgın c s mlerle ısıtılmamalı, kapılar dışarı doğru açılacak şek lde
yapılmalıdır. Kapılar pencereler, duvarlar, tavanlar, döşemeler elektrol t etk s ne dayanıklı olmalıdır.
Akümülatör odalarındak elektr k tes sler nde, neml ve benzer yerler ç n seç len letken, kablo ve
gereçler kullanılmalıdır. Bu yerlerde akkor tell lamba ve sızdırmaz t p armatür kullanılmalı, kıvılcım
yapab len kollektörlü asp ratörler kullanılmamalıdır. Anahtar, pr z vs. g b şletme sırasında alevlenmeye
sebep olab lacak kıvılcım çıkaran elektr k araçları akü odalarının dışına konulmalıdır.
Seyyar İletkenler
İşyerler nde sürekl olarak taşınab l r veya çekme letkenler kullanılmamalıdır. Ancak ş n gereğ olarak
geç c olarak kullanılacağında gerekl ş güvenl ğ tedb rler alınmalıdır. Taşınab l r letkenler n
kullanılması gereken yerlere yeter sayıda ve uygun şek lde topraklanmış elektr k pr zler tes s ed lmel d r.
Taşınab l r elektr k kablo letkenler n çok damarlı ,dayanıklı kauçuk veya plast k malzeme le kaplanmış
olmalı, gerekt ğ nde eğ l p büküleb lmel b r metalle dayanıklılığı artırılmalı ve bunların kaplamaları
bozulmamalı, bağlantıları y durumda tutulmalıdır.
Seyyar uzatma kabloları kullanılmadığı zamanlarda pr ze bağlı tutulmamalı, yerde ser l halde
bırakılmamalıdır. Bu kablolara ekleme yapılmamalıdır. Ez lm ş ve zolasyonu hasar görmüş kablolar
kullanılmamalıdır. Kazan ç nde veya buna benzer dar ve letken kısımları bulunan yerlerle ıslak yerlerde
alternat f akımla çalışan lambalar kullanıldığı takt rde, küçük ger l m veya koruyucu ayırma sağlayan
aygıtlar (güvenl k tranformatörü) çalışma yer n n dışında tutulmalıdır.
El Aletler
Elektr k şler nde kullanılan penseler, kargaburunlar, tornav dalar ve benzer el aletler uygun şek lde
yalıtılmış ve yağdanlıkların, süpürgeler n, fırçaların ve d ğer tem zl k araçlarının sapları akım geç rmeyen
malzemeden yapılmış olmalıdır.
Elektr kl el aletler y b r şek lde muhafaza ed lmel ve her an şe hazır şek lde bakımlı bulundurulmalıdır.
Elektr kl el aletler kend özel gayeler ç n doğru olarak ve kend kapas teler ç nde, aşırı zorlanmalara
başvurulmadan kullanılmalıdır.
Taşınab l r elektr kl el aletler n n sapları yeterl c ns ve kalınlıkta akım geç rmeyen maddeyle kaplanmalı
veya bu g b malzemeden yapılmış olmalı ve bu aletler n üzerler nde devrey kapalı tutmak ç n sürekl
basılması gereken yaylı devre kes c ler bulunmalıdır.
Asılı olarak kullanılması gereken taşınab l r elektr kl aletler, yay veya b r kablo ya da b r z nc r ucuna
asılarak uygun ağırlıklarla dengede tutulmalıdır.
Taşınab l r ağır elektr kl aletler n b r yerden d ğer b r yere taşınması özel sapan veya askılarla yapılmalı ve
bu sapan askılar çalışma sırasında kullanılmamalıdır.
Taşınab l r elektr kl aletler le çalışanlar, bol ve etekler gen ş elb seler g ymemel ler, şe uygun zole
eld ven takmalıdırlar.
Elektr kl el aletler kullanılmadan önce yetk l k mseler tarafından kontrol ed lmel , topraklaması arızalı,
motoru fazla kıvılcımlı, pr z, f ş, anahtar ve bağlantı kablosu bozuk olanlar kullanılmamalıdır. Elektr kl el
aletler kullanılmadığı zamanlar, kablosu pr zden çek l p toplanarak uygun yerlerde muhafaza ed lmel d r.
Elektr k Kaynak Mak neler nde Güvenl k
Elektr k kaynak şler nde eh l kaynakçılar çalıştırılmalıdır.
Elektr k kaynağı şler nde çalışan şç lere, ş n özell ğ ne uygun kaynak maskes , der eld ven, yanmaz
önlük, ş ayakkabısı g b k ş sel korunma araçları ver lmel d r.
Elektr k kaynağı yapılan yerler, başka şç ler n çalıştığı yerlerden ayrı olmalı veya şç ler n çalışmasına
engel olmayacak şek lde ışık geç rmeyen taşınmaz veya taşınab l r uygun paravanalarla ayrılmış
olmalıdır.
Elektr k kaynağı sırasında ortama yayılan kaynak gaz ve dumanlarının nt şar ett ğ yerden em lerek dışarı
atılması ç n alttan veya yandan çeken uygun asp rasyon s stem kurulmalıdır.
Elektr k kaynak mak neler ve teçh zatı yalıtılmış veya topraklanmış, kaynak penseler kabzalı ve dış
yüzler yalıtılmış ve kaynak ısısına karşı elektrot pensler uygun şek lde korunmuş olmalıdır.
Elektr k kaynak mak neler n n şalter , mak ne üzer nde bulunmalı, kablolar sağlam şek lde tesp t ed lm ş
olmalıdır.
Otomat k veya yarı otomat k d k ş ve punta kaynağı mak neler nde operasyon noktasına kapalı koruyucu
yapılmalıdır.
Besleme ve kaynak kabloları, üzer nden taşıt geçmes hal nde zedelenmeyecek ve bozulmayacak şek lde
korunmalıdır.
Yanıcı maddeler yakınında elektr k kaynağı yapılmamalıdır.
Elektr k kaynak mak neler n n tem zlenmes , tam r ve bakımı veya yer n n değ şt r lmes sırasında
mak neler şebekeden ayrılıp elektr ğ kes lmel d r. Kaynak mak neler n n bakım ve onarımı yetk l
elektr kç ler tarafından yapılmalıdır.
Elektr k Motorları
Parlayıcı, patlayıcı maddeler n üret ld ğ , kullanıldığı ya da elden geç r ld ğ yerlerle, çalışmalar sırasında
parlayab len ve patlayab len gaz, buhar, toz veya benzerler n n çıktığı yerlerde bulunan elektr k
motorlarının besleme kablolarının başlıca kumanda tert batı le term k starterler , akım kes c ler ,
komütatörler , röleler , d rençler ve benzer tert batı ateşe dayanıklı ve zole ed lm ş oda veya hücreler
ç ne yerleşt r lmel d r.
Transm syon tert batındak m ller ve yataklar stat k elektr ğe karşı topraklanmalı, kayışla kasnak arasına
ve kayışın kasnağı terk ett ğ kısmın her k tarafına topraklanmış metal taraklar uygun şek lde konmalıdır.
Ark veya kıvılcım çıkaran elektr k motorları parlayıcı, patlayıcı ve yanıcı madde bulunan ortamlarda
Stat k Elektr k
Parlayıcı ve patlayıcı maddeler n bulunduğu yerlerle bu maddeler n yakınındak yerlerde stat k elektr k
yükler n n meydana gelmes ne karşı nemlend rme, topraklama, yon zasyon, vb. g b uygun tedb rler
alınmalıdır. Stat k elektr ğ letmeyen malzemeler n kullanılmasından mümkün olduğu kadar
kaçınılmalıdır.
Sıvı parlayıcı ve patlayıcı maddeler n çok büyük akma hızları le doldurulup boşaltılmasından, sıçramalı
ve yüksek basınçla doldurulmalarından kaçınılmalıdır.
Parlayıcı sıvıların konulduğu bütün depolar ve boru donanımları, boru bağlantıları stat k elektr ğe karşı
uygun şek lde topraklanmalıdır. Depoların parlayıcı sıvılarla doldurulması ve boşaltılmasında araç le
depo arasında topraklama hattı bağlantısı yapılmalı stat k elektr ğe karşı tedb rler alınmalıdır.
Last k tekerlekler üzer nde hareket eden tankerler yüklü oldukları stat k elektr kten tamamen
arındırılmadıkça dolum yerler ne sokulmamalıdır. Öğütülerek toz hal ne get r lm ş maddeler n pnömat k
konveyörlerle taşındığı hallerde, stat k elektr ğe karşı konveyörün metal boruları bütün hat boyunca
b rb r ne letken bağlantılı olmalı ve topraklanmalı, T tan, Alüm nyum ve Magnezyum nce tozlarının
taşındığı yerlere stat k elektr k dedektörler veya benzer uygun tert bat konulmalıdır. Stat k elekt k
b r kmeler ne karşı, gerekl yerlere stat k elektr k yük g der c ler ve nötral zatörler konulmalı veya uygun
d ğer tedb rler alınmalıdır. Tabanca boyası yapılan tes slerde boyanacak veya vern klenecek metal
parçalar, boyama hücreler n n bütün metal kısımları le davlumbazlar, kaplar, emme tert batı ve boya
tabancaları uygun şek lde topraklanmış olmalıdır.
Sentet k akaryakıt kapları letken maddelerle kaplanmalı, metal boyalarla boyama ya da letken ağ
geç rme şlemler uygulanmalı yahut bu c ns kaplar toprak ç ne yerleşt r lmel d r. Sentet k kaplara letken
yüzeyler kazandırılması hal nde bu yüzeyler doldurma ve boşaltmadan önce topraklanmalıdır. Akaryakıt
depolama tankları akaryakıt doldurulduktan sonra lg l standartlara uygun olarak gerekl b r süre
d nlend r lmel d r.
Alev Sızdırmaz Teçh zat
Parlayıcı maddeler n bulunduğu şyerler ndek elektr k motorları alev sızdırmaz tam kapalı t pten
olmalıdır.Parlayıcı gaz veya buharların havaya karışması le patlama tehl kes bulunan yerlerdek elektr k
alet ve teçh zatı tehl kel alanın dışına kurulmalı veya bu alet ve teçh zat alev sızdırmaz t pte olmalıdır.
Alev geç rmez c hazların kullanılmasından önce malatçı ve satıcı müesseselerden bu c hazların gerekt ğ
g b olduklarına da r belgeler alınmalıdır. Alev geç rmez c hazların üzer nde yapılacak herhang b r
onarım veya değ ş kl k bu c hazların lk güvenl k durumlarını bozmayacak veya azaltmayacak şek lde
yapılmalıdır.
Alev geç rmez c hazlar ç n kullanılacak letkenler eks z borular ç nde bulunmalı veya maden kılıflı, zırhlı
yahut m neral tecr tl kablolar kullanılmalıdır. Bu g b aletlere letkenler n bağlantısı, tes satın alev
geç rmez özell ğ n bozmayacak şek lde yapılmalıdır.
Tehl kel b r ortama g ren elektr k tes sat boruları tehl ke alanına g rd kler noktada alev sızdırmaz
buatlarla donatılmalıdır.
Teçh zatın Korunması
Mekan k b r etk ye maruz kalması muhtemel olan yerlerdek kablolar zırhlı olmalıdır. Alev sızdırmaz c haz
veya teçh zatın maden gövdes le kabloların maden kılıfları ve boruları arasındak elektr k bağlantısı
leh m kaynağı veya uygun manşonlar kullanılarak yapılmalıdır. Kablo uçları neme karşı bu t p letkenlere
özgü alev sızdırmaz özel kapaklarla tecr t ed lmel ve boruları veya kabloların maden kılıfları letken
olarak kullanılmamalıdır. Güvenl kl oldukları yetk l makamlar tarafından onaylanmış aletler ve tes sler n
üzer nde güvenl k durumlarını bozacak h çb r değ ş kl k yapılmamalıdır.
Besleme hattının tehl kel bölgeye zırhlı veya maden kılıflı kablolarla uzatılması gerekt ğ hallerde bütün
maden kılıflar b rb rler yle rt batlanmalı ve etk l şek lde topraklanmalıdır. Parlayıcı b r ortamda akım
kes c tert bat, kumanda ett ğ mak ne veya c hazın hemen b t ş ğ nde bulunmadığı hallerde bunların
kontrol, bakım veya onarım sırasında beklenmed k b r anda ger l m altında kalmasını önlemek ç n
gerekl tedb rler önceden alınmalıdır. Akım kes c lerde, kontrol ett kler c hazları bel rten uygun et ketler
bulundurulmalıdır.
Parlayıcı, patlayıcı ortamlarda s gortalar da ma tehl ke bölges dışına konmalıdır. Ancak bunun
sağlanamadığı hallerde bunlar alev geç rmez kutular ç nde bulunmalı ve bu kutular ger l m kes lmeden
açılmamalıdır. Bu g b kutular üzer nde bu hususu bel rten kaz yazıları bulunmalıdır. Parlayıcı, patlayıcı
tehl kel ve zararlı maddeler bulunan yerlerde, aydınlatma devres de dah l olmak üzere elektr k tes satı
b r yılı geçmeyen süreler ç nde muntazaman ehl yetl elemanlar tarafından kontrol ve bakıma tab
tutulmalıdır.
Parlayıcı, patlayıcı ortamlarda sun aydınlatma tes sler ancak alev sızdırmaz armatürlerle yapılmalı, aks
halde ortam dışına yerleşt r lm ş lambalardan yararlanılmalıdır. Parlayıcı, patlayıcı ortamlardak bütün
maden bölme ve çatı kısımları le mak ne ve teçh zat uygun şek lde topraklanmalıdır.
Motorların durdurulup çalıştırılmasına uzaktan kumanda eden tes sat da d ğer bütün elektr k tes satı g b ,
tozlara karşı korunmuş olmalıdır. Aşırı akımlara ve kısa devrelere karşı korunmak üzere faz letken le
toprak arasında b r kaçak olması hal nde devreye otomat k olarak akım kesen b r c haz konulmalı ve bu
c haz akımın %10 artması hal nde harekete geçmel d r.
Parlama ve patlama tehl kes oluşturab len organ k tozun meydana geld ğ , taşındığı, aktarıldığı ve
çalışıldığı yerlerde elektr k motor ve jeneratörler toz geç rmez etanş t pten olmalı veya devamlı olarak
tem z hava basılan tecr tl hücrelerde bulundurulmalıdır. Motorların uzaktan kumanda ed ld ğ hallerde
kumanda düğmeler toz geç rmez t pten mal ed lm ş olmalı veya toz geç rmeyen ayrı b r odada
bulunmalıdır.
Parlama ve patlama tehl kes oluşturan organ k tozların meydana geld ğ , taşındığı, aktarıldığı ve
çalışıldığı yerlerde s gortalar tehl kel ortam dışında kurulmalıdır. Buna olanak bulunmayan hallerde
s gortalar toz geç rmez etanş kutular ç nde bulunmalı, bu kutular ancak akım kes ld kten sonra
açılab lmel ve bu g b kutular üzer ne de bu hususu bel rten uyarma levha ve yazılar bulundurulmalıdır.
Parlama ve patlama tehl kes oluşturan organ k tozların şlend ğ , taşındığı veya aktarıldığı konveyörler,
elevatörler, s lolar veya benzer tert batın ç n aydınlatmakta kullanılacak elektr k lambaları toz geç rmez
etanş globların ç ne alınmalı ve elektr k tes satı ayrıca
çarpma, düşme g b mekan k tehl kelere karşı uygun tarzda korunmuş ve buralarda dışarıya tes s ed lm ş
olan toz geç rmez etanş anahtarlar kullanılmalıdır.
Yıldırımdan Korunma
Çıplak hava hatları tehl ke alanına g rmeden son bulmalı ve bu uçlarda dış aşırı ger l m yükselmeler ne
karşı uygun koruyucu parafudr g b c hazlar bulundurulmalıdır.
Parlayıcı, patlayıcı, yanıcı, tehl kel ve zararlı maddeler n üret ld ğ , şlend ğ ve depolandığı yerler, yağ,
boya veya d ğer parlayıcı sıvıların bulunduğu b nalar, yüksek bacalar, yüksek b nalar le üzer nde d rek
veya s vr çıkıntılar yahut su depoları g b yüksek yerler bulunan b nalar, yıldırıma karşı yürürlüktek
mevzuatın öngördüğü s stemlerle donatılmalıdır. Hava hatları se uygun kapas tedek parafudrlar le
korunmalıdır. Tamamen çel k konstrüks yon b nalarla saç ve borulardan mal ed lm ş tank ve benzer çel k
depoların yeterl b r topraklamaya tab tutulması bu hususun yetk l tekn k eleman tarafından kontrol
ed lerek yeterl l ğ n n belgelend r lmes zorunludur. Paratonerler ve yıldırıma karşı alınan d ğer koruyucu
tert bat en az yılda 1 defa ehl yetl elektr kç ye kontrol ett r lmel , düzenlenen belge şyer nde
bulundurulmalıdır.
Topraklama
Alternat f ve doğru akımlı çalışan çıplak metal kısımlı elektr k c hazları uygun şek lde topraklanmalıdır.
Topraklama tes satı, yürürlüktek Topraklamalar Yönetmel ğ ve Elektr k İç Tes sler Yönetmel ğ
hükümler ne uygun olarak yapılmalı ve şlet lmel d r.
Topraklama devres b r hata ger l m sonucu c haz gövdes nde tehl kel ger l m oluşturmayacak şek lde ve
bağlandığı c hazın zoles nde meydana geleb lecek en büyük kaçağı toprağa letecek kapas tede
olmalıdır.
Elektr k letkenler n n mahfazaları, metal mahfaza boruları, elektr k teçh zatının metal koruyucuları ve
d ğer ger l m altında bulunmayan yalıtılmış kısımları uygun şek lde topraklanmalıdır.
Topraklama kontrolü
Topraklama tes satı per yod k olarak en az yılda b r, yer değ şt reb len şletme elemanları ç n altı ayda b r
defa yetk l tekn k elemanlar tarafından muayene ve ölçümler yapılmalıdır. Yapılan muayene, ölçüm ve
kontrol sonucu düzenlenecek belge, şyer nde bulundurulmalıdır. Kontrol, ölçüm ve muayenelerde ölçüm
noktaları, motor güçler , çalışma ger l m , motor nom nal akımı, s gorta açma akımı, letken tert b ,
ölçülen topraklama d renc , hesaplanan topraklama d renc ve sonuçlar belgede açıkça bel rt lmel d r.
Kontrol, ölçüm ve muayeneler, Elektr k Tes sler nde Topraklama Yönetmel ğ ʼn n Madde 7/Ek-P hükümler
çerçeves nde yapılmalıdır.
Elektr k üret m, let m ve dağıtım tes sler n n topraklama tes satı, hatlar har ç 2 yılda b r, enerj nak l ve
dağıtım hatlarının topraklamaları se en geç 5 yılda b r muayene, ölçme ve denetlemeye tab tutulmalı,
ölçüm sonuçları kayded lmel d r.
Toprak hatları kolay muayene ed lecek şek lde çek lm ş olmalıdır. Toprak bağlantı hatları açık çek ld ğ
takt rde mekan k ve k myasal etk lerden korunmuş olmalıdır.
Koruma İletken
Taşınab l r çıplak metal kısımlı elektr kl el aletler n n topraklanması, topraklama elemanı bulunan f ş ve
pr zlerle yapılmalı, yüksek amperajlı pr zler üzer nde ayrıca b r şalter bulundurulmalı, bunlara akım
sağlayan kablolar dağınık bulundurulmamalı, geç tlerde yüksekten geç r lmel d r. Aletler, besleme
kablosu ç nde bulunan özel topraklama letken le topraklanmalıdır.
Koruma letkenler n n bağlantısı tam b r letkenl k sağlayacak b ç mde yapılmalıdır.
Koruma letkenl b r koruma s stem nde kullanılan elektr kl araçlar topraksız pr zlerden ve koruma
düzen olmayan tes sattan beslenmemel d r.
Koruma letken olarak kullanılan yalıtılmış letkenler ve sıfır letken bütün uzunlukları boyunca özel
olarak bell renklerde şaretlenm ş olmalıdır. Bu şaret başka letkenler ç n kullanılamamalıdır.
Koruma letken özenle döşenm ş olmalı, toprak şaret le bel rt lm ş olan bağlantı noktalarına
bağlanmalıdır. Koruma letken n n ve bağlama yerler n n kend l ğ nden gevşemes önlenmel d r.
Kaçak Akım Röles
Elektr kl el aletler üzer nde meydana geleb lecek kaçakların tehl kel ger l m sev yes ne gelmeden önce
alete gelen elektr k devres n kesen kaçak akım röleler de uygun b r ş güvenl ğ tedb r d r. Topraklamalı
aletlerde topraklama devres ndek kes nt hal nde alet n elektr k devres n kesen b r kontaktörün
bulunması şekl de geçerl sayılır.
5.3. Ergonomik Önlemler ve İlk Yardım
İnsanlar unutkandır.
Unutkanlık faktörü göz önünde tutularak; uyarı levhalarının konulduğu yer n seç m ne, tal matnameler n
kısa ve öz oluşuna, ç güvenl k s stem ne büyük ölçüde önem ver lmel d r. Örneğ n zımpara taşının
çalıştırıldığı yerde "GÖZLÜKSÜZ ÇALIŞMA" levhası bulunmalı ve zımpara taşının yanında b r gözlük
bulunmalıdır.
Bell b r ş öğrenm ş ve bunu uzun b r süre uygulamış nsanlar, yaptıkları hareketler n bell b r
sonuçlarının olmasını beklerler.
Örneğ n, yukarıya ve aşağıya doğru hareket ett r lerek çalışan b r elektr kl mak na şalter n n, yukarıya
doğru hareket ett r lmes nde mak nanın çalışması, aşağıya doğru hareket ett r lmes nde de mak nanın
stop etmes beklent s vardır.
Ancak, ev m zde veya ş yerler m zde, elektr k lambalarını yakıp söndürmek ç n kullandığımız
anahtarlara bakacak olursak, lambayı açmak ç n, bazı anahtarları yukarıya doğru, bazılarını se aşağıya
doğru hareket ett rmek zorunda kalırız. Elektr ğ n b r anda kes ld ğ düşünüldüğünde, hang anahtarın
açık, hang s n n kapalı olduğu kest r lemeyeceğ nden, elektr ğ n tekrar gelmes sırasında stenmeyen
durumlar oluşab lecekt r.
Bu nedenle tüm mak na tasarımlarında, nsan alışkanlık ve beklent ler d kkate alınmadıkça, buna bağlı
kazalar da önlenemez.
İnsanlar kend ler n ön plana çıkarmak sterler.
Örneğ n; elektr ğ kesmeden elektr k d reğ ne çıkıp elektr k bağlarlar, y ne elektr ğ kesmeden b r
mak nada veya panoda onarıma g r ş rler, hatta ağızlarına ampul koyup yakmaya çalışırlar.
Çalışanların bell r skler göreb ld kler halde, erkekl k, kabadayılık, gözü pekl k ve kend ne güven g b
toplumsal değerler ön plana çıkararak, veya kend ler n şverene kabul ett rmeye çalışarak bel rg n r sk
faktörler n görmezl kten gelmeler , bu hareketler nden dolayı cezalandırılacakları yerde
ödüllend r lmeler sürdükçe kazalar da sürecekt r.
İş ortamında aşırı düzeyde t treş mler, gürültü, es nt , nem düzey g b faktörler ve bedensel
zorlanmalar stres yaratarak kazalara neden olab l rler.
Ayrıca, ş güvenl ğ amacıyla çalışanlara ver lmes gereken güvenl k malzemeler n n ergonom k yapıda
olmasına özen göster lmel d r. Güvenl k malzemeler ve el aletler , yapımına özgü şlerde kullanılmalı,
Alçak ger l m eld ven , Yüksek ger l ml çalışmalarda kullanılmamalı aynı şek lde elektr k kontrol kalem
tornav da yer ne kullanılmamalıdır.
Bununla beraber çalışanların şe alındıklarında ve şbaşı süres nce y b r tekn k düzeye kadar eğ t lmes ,
kaza yapma olasılığını azaltacaktır.
Elektr k Çarpmış K ş ye Yapılacak İlkyardımda d kkat ed lmes gereken hususlar özetle:
Kazazedeye yardım etmeden önce öncel kle kend güvenl ğ m ze d kkat etmel , elektr k akımı
kes lmel d r. Aks durumlarda lkyardımcı da yaralanab l r.
Elektr k akımı kes lem yorsa kazazeden n elektr k kaynağından uzaklaşması sağlanmalıdır. Bunun ç n
tahta, plast k g b yalıtkan malzemeler kullanılab l r.
Hızlı b r şek lde kazazeden n solunumu ve nabzı kontrol ed lmed r.
Solunum ve nabız yoksa sun solunum ve kalp masajı yapılmalıdır.
Eğer solunum ve nabız var fakat kazazeden n b l nc yer nde değ lse hastaya şok poz syonu
ver lmel d r.
Yanıklar kuru ve tem z bezlerle kapatılır.
Ac l olarak kazazede sağlık kuruluşuna ulaştırılır.
Şek l 25 . Kazazedeye yalıtkan malzemeler le dokunulur
Şek l 26 Şok yatışı hastanın hayatta kalma süres n uzatab l r.
5.4. İlgili Mevzuat
İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ
( lg l maddeler )
R. Gazete: 11.1.1974, No: 14765
BEŞİNCİ BÖLÜM
Elektr k Tes satında Alınacak Güvenl k Tedb rler :
Madde 270 - Toprakla portans yel farkı 230 volt veya daha yukarı olan alternat f ger l m le çalışan elektr k
motorları, özel motor da reler nde veya tabandan en az 3 metre yüksek b r yerde bulunacak veya
muhafaza s stem ç nde olacaktır. Bu durum ve özell kte olmayan motorlar, uygun şek lde korunacaktır.
Madde 271 - Fazla nem, buhar veya benzerler n n bulunduğu yerler le yağlı yerlerdek elektr k
motorlarının ger l m altındak kısımlarıyla bağlantıları uygun şek lde korunmuş olacaktır.
Madde 272 - Parlayıcı gazların veya maddeler n üret ld ğ , kullanıldığı veya elden geç r ld ğ yerlerle
çalışmalar sırasında parlayab len gaz, buhar, toz veya benzerler n n çıktığı yerlerde bulunan elektr k
motorlarının besleme kablolarının başlıca kumanda tert batı le term k starterler , akım kes c ler ,
kom tatörler , röleler , d rençler ve benzer tert batı, ateşe dayanıklı ve zole ed lm ş oda veya hücreler
ç ne yerleşt recek ve atelye ç nde kolay er ş l r yerlere, uygun t pte starter düğmeler ve yardımcı akım
kes c ler yapılacaktır.
Madde 273 - Şerare veya kıvılcım çıkaran elektr k motorları; patlayıcı parlayıcı veya yanıcı gazların
bulunduğu yerlerde kullanılmayacaktır.
Madde 274 - Toprak le potans yel farkı 42 volttan fazla olan alternat f ger l ml elektr k tabloları, özel
yerlerde bulundurulacak ve bu yerler n tabanı, akım geç rmeyen malzemeden yapılmış veya bu c ns
malzeme le kaplanmış olacaktır.
Madde 275 - Ger l m 250 volttan yukarı olan alternat f veya doğru akım evreler nde kullanılan
s gortalardan değer 20 amper n üstünde olanları, kapalı b r tablo ç ne monte ed lecek ve en az b r şalter
veya anahtarla kontrol altına alınacak, bu şalter veya anahtarla akım kes lmeden, tablo kutusu kapağı
açılmayacak ve tablo kutusunun kapağı kapanmadan akım ver lmeyecekt r.
Madde 276 - Tevz tablosu veya benzer tert bat üzer nde bulunan s gortalar, şalterler ve anahtarlar,
uygun şek lde yapılmış ve korunmuş olacaktır.
Madde 277 - Atelye ç nde veya şç ler n er şeb leceğ yerlerde bulunan tevz tabloları, panoları le kontrol
tert batı ve benzer tes sat, k l tl dolap veya hücre ç ne konulacak veya bunların tabanı, elektr k akımı
geç rmeyen malzeme le kaplanmış olacaktır. Bakım ve onarım neden yle ger l m altındak tes satın
tecr tler n n çıkarılması gerekt ğ nde, bu kısımlar paravana veya koruyucularla korunacaktır.
Madde 278 - Ger l m 650 voltu geçmeyen ana dağıtım tabloları, bakımı veya ayarı gerekt ren her kısmı
kolayca er ş leb lecek, letkenler kolayca zleneb lecek, şalter veya kumanda c hazları tablonun önünden
dare ed leb lecek ve bütün ölçü ve kontrol aletler le s nyal zasyon c hazları, tablonun ön cephes nden
kolayca görüleb lecek şek lde düzenlenecekt r.
Madde 279 - Ger l m 650 volt veya daha fazla olan ana dağıtım tabloları ve yüksek ger l mle çalışan
bütün aletler n metal koruyucuları topraklanmış olacak veya bunlar, uygun şek lde zole ed lecek ve
bütün metal kollar le d ğer bütün metal bağlantılar topraklanacaktır. Bunların kontrolünde, bakım ve
onarımında akım kes lecek ve kontrol, bakım veya onarımı yapılan tablo veya pano, d ğerler nden b r
paravana veya b r bölme le ayrılacaktır.
Madde 280 - Beher bölmes nde, hücres nde veya tankında 5000 l t reden fazla yağ bulunan
transformatörler le kondansatörler veya benzerler , şyer b nalarının dışına konacak veya herhang b r
hücre, bölme veya tankın ç ndek yağları alab lecek gen şl ktek b r sarnıcın, kuyunun veya çukurun
üstüne yerleşt r lecekt r.
Madde 281 - Transformatörler, kondansatör ve benzerler n n konulduğu şyerler n n yeter kadar

havalandırılması sağlanacak ve duvarları le kapıları, yangına dayanıklı olacaktır.
Madde 282 - Transformatörler, kondansatör ve benzerler , şarj kalıntılarını önleyecek şek lde bağlanmış
ve kontrol ed lm ş olacak ve bu tech zatın bulunduğunu b ld ren ve bunlara dokunulmadan önce alınması
gereken tedb rler açıklayan levhalar, uygun yerlere konacaktır.
Madde 283 - İşyer ne konacak hava soğutmalı elektr k transformatörler ,yanab l r malzemeden yeter
kadar uzakta bulunacak veya yanab l r maddelerden, ısı geçermeyen ve yanmayan b r bölme le ayrılmış
veya uygun şek lde kapatılmış olacaktır.
Madde 284 - Transformatör ve kondansatör merkezler ndek d ğer yüksek ger l m c hazları, parmaklıklı
veya kafes tell kapılar le kapalı özel hücrelere yerleşt r lm ş olacaktır. Yüksek ger l m hücreler nde
yalıtılmış tabure kauçuk eld venler, ıstakalar, yangın söndürme c hazları kısa devre ve topraklama
tech zatı ve tal matı ha z tabela vb. bulundurulacaktır.
Madde 285 - Sab t akümülatör tes sler , tabanı as de dayanıklı malzemeden yapılmış, y havalandırılmış
ve özel olarak yapılmış odalarda veya hücrelerde bulundurulacaktır.
Madde 286 - Akümülatör bataryalarının kutuları; cam, sert kauçuk veya benzer akım geç rmeyen
maddelerden yapılmış olacak ve bunlar, akım geç rmeyen sağlam ayaklar üzer ne oturtulacaktır.
Madde 287 - Akümülatör bataryaları, kullanıldıkları şe uygun şek lde kapatılacak veya korunacak ve gaz
çıkarmalarına karşı gereken otomat k tert bat alınmış olacaktır.
Madde 289 - Akümülatör bataryaları tes s gerekt ğ nde bütün kutuplarda kes lecek şek lde yapılacaktır.
Madde 290 - Akümülatör bataryalarının as tler değ şt r l rken şç ler gözlük, önlük, last k eld ven ve
benzer k ş sel koruyucular kullanacaklardır.
Madde 291 - Toprak le potans yel farkı 250 volttan yukarı olan alternat f akım tes satında, sürekl olarak
taşınab l r veya çekme letkenler kullanılmayacaktır. Ancak ş n gereğ olarak yetk l b r eleman tarafından
bunlar, geç c olarak kullanılab lecekt r.
Madde 292 - Taşınab l r letkenler n kullanılması gereken yerlere, yeter sayıda ve uygun şek lde
topraklanmış elektr k pr zler konacaktır. Taşınab l r elektr k kabloları, dayanıklı kauçukla kaplanmış
olacak ve gerekt ğ nde eğ l p büküleb lecek b r metalle dayanıklılığı arttırılacak ve bunların kaplamaları
bozulmayacak, bağlantıları y durumda tutulacaktır.
Madde 293 - İletkenler, mekan k ve k myasal etk lerden korunmuş olarak yerleşt r lecekt r.
Madde 294 - Yeraltı kablolarında yapılacak b r şlemde, ceryan kes lmes nden hemen sonra kapas t f
boşalmayı tem n ç n, üzer nde çalışılması gereken kabloların bütün letkenler kısa devre ed lecek ve
topraklanacaktır. Kısa devre ve topraklama şlem , çalışma yer n n en yakın kısımları üzer nde ve bu yer n
her k ucunda yapılacaktır. Yen den ger l m altına g rme tehl kes n önlemek ç n, ger l m vermeye elver şl
bulunan bütün ayırıcılar açık durumda k l tlenm ş olacaktır.
Madde 295 - Topraklama devres , düşük d rençl letkenden yapılmış olacak ve bağlandığı c hazın
zoles nde meydana gelecek en büyük kaçağı (kısa devrey ) letecek kapas tede olacak veya devrede,
gerekt ğ nde o c hazı devreden çıkaracak, uygun b r devre kesme tert batı bulunacak ve topraklama
tes satı, uygun b r şek lde korunacaktır.
Madde 296 - Elektr k letkenler n n mahfazaları, metal mahfaza boruları,elektr k teçh zatının metal
koruyucuları ve d ğer ger l m altında bulunmayan yalıtılmış kısımları, uygun b r şek lde topraklanacaktır.
Madde 297 - Alternat f veya doğru akım le çalışan çıplak metal kısımlı elektr k c hazları, uygun b r şek lde
topraklanacaktır.
Madde 298 - Elektr k tes satı veya teçh zatının bakım ve onarımında, bunları, devreden çıkaracak b r
devre kesme tert batı bulunacak, devreden çıkarıldıktan sonra bunların, topraklı olması hal devam
edecekt r.
Madde 299 - Kofra ve d ğer koruma tert batı le ger l m altındak mak na, c hazlar ve letkenler n
mahfazaları, elektr k çarpmalarına karşı uygun şek lde korunacaktır.
Madde 300 - Topraklamada, bağlantı hatları açık çek ld ğ takd rde, mekan k ve k myasal etk lerden
korunmuş olacaktır.
Madde 301 - Toprak hatları, kolay muayene ed lecek şek lde çek lm ş olacaktır.
Madde 302 - Kontrol, bakım ve onarımı yapılacak mak na ve elektr k devreler n n akımı kes lecek ve akımı
kesen şalter veya anahtarlarda k l tleme tert batı bulunacak veya bunların açık oldukları, uygun şek lde
bel rt lecekt r. Madde 303 - Elektr k tes satının, c hazlarının veya çıplak letkenler n, da ma ger l m altında
bulunduğu kabul ed lecek ve tekn k b r zorunluluk bulunmadıkça ger l m altında elektr k onarımı
yapılmayacaktır. Toprakla potans yel farkı 250 volt ve daha yukarı olan alternat f veya doğru akımlı
tes satta, ger l m kaldırılmadan akım kes lmeden h ç b r çalışma yapılmayacaktır. Toprakla potans yel
farkı 250 volttan aşağı alternat f veya doğru akımlı tes satta yapılacak şlere g r ş lmeden y ne ger l m
kes lecek, ancak, zorunluluk hal nde gerekl tedb rler alınacak ve akım geç rmeyen aletler, uygun ş
elb ses ve eld ven g b k ş sel koruyucular, kauçuk paspaslar le akım geç rmeyen paravanalar, tabureler
ve platformlar g b araçlar kullanılacak ve şç ler yetk l b r elemanın gözet m nde çalıştırılacaklardır.
Üzer nde çalışılan ger l m altındak çıplak letkenler, uygun kafes, paravana veya yalıtkan mahfazalarla
korunacaktır.
Madde 304 - Ger l m altındak kısımların dokunmaya karşı ger l m 42 volttan yukarı olan alternat f veya
doğru akımlı devre ve tes sat parçaları le pencere veya duvar boşluklarından er ş leb lecek tes sat
kısımları, kofra veya d ğer uygun mahfazalar le korunacaktır.
Madde 305 - Toprakla potans yel farkı 42 volt veya daha yukarı olan alternat f akım devreler n n ger l m
altında bulunan kısımları, ana dağıtım tablolarının arkasında olduğu g b , sürekl açıkta tutulmaları
gereken yerlerde döşemelere akım geç rmeyen ızkaralar konacaktır.
Madde 306 - Toprakla potans yel farkı 42 volt veya daha yukarı alternat f akımlı letkenler, ger l m
değer ne uygun olarak yalıtılacak ve bu letkenlerle bunların bağlantı ve kontrol tert batı, dış etk lere karşı
uygun şek lde korunacaktır.
Madde 307 - V nçlere akım sağlayan hava letkenler uygun şek lde yerleşt r lm ş ve korunmuş olacak ve
bunların altına veya yakınına malzeme st f ve yığını yapılmayacaktır.
Madde 308 - Yukarı doğru açılan bıçaklı elektr k anahtarları ve devre kes c ler n n kend ağırlıkları le
kapanmalarını önlemek ç n, mandal veya sürgü tert batı yapılacak, yatay açılan bıçaklı elektr k
anahtarlarıyla devre kes c ler n n kend kend ne kapanmaları önlenecekt r.
Madde 309 - S gortalar, değ şt r lmeden önce ger l m dışı bırakılacak ve ger l m yokluğu kontrol
ed lecekt r. S gorta ger l m dışı bırakılamıyorsa, kes c lerle devren n kes lmes sağlanacak ve bu g b
hallerde, eller ve gözler koruyacak k ş sel koruyucular kullandırılacaktır.
Madde 310 - Pr z ve f ş s stem nde topraklama kontakt elemanları, akım kontakt elemanlarından önce
bağlantıyı sağlayacaktır.
Madde 311 - Kazan ç nde veya buna benzer dar ve letken kısımları bulunan yerlerle ıslak yerlerde,
alternat f akımla çalışan lambalar kullanıldığı takd rde, çalışma yer n n dışında bulunan ve sargıları
b rb r nden ayrı olan transformatör yardımı le elde ed len küçük ger l m (en çok 42 v) kullanılacaktır.
Madde 312 - Elektr k şler nde kullanılan penseler, kargaburunlar, tornav dalar ve benzer el aletler ,
uygun şek lde yalıtılmış ve yağdanlıkların, süpürgeler n, fırçaların ve d ğer tem zl k araçlarının sapları,
akım geç rmeyen malzemeden yapılmış olacaktır. Elektr k el aletler y b r şek lde muhafaza ed lecek ve
her an şe hazır şek lde bakımlı bulundurulacaktır. Elektr k el aletler kend özel gayeler ç n, doğru olarak
ve kend kapas teler ç nde, aşırı zorlamalara başvurulmadan kullanılacaktır.
Madde 313 - Taşınab l r elektr kl el aletler n n sapları, yeterl c ns ve kalınlıkta akım geç rmeyen b r
maddeyle kaplanacak veya bu g b malzemeden yapılmış olacak ve bu aletler n üzerler nde, devrey
kapalı tutmak ç n, sürekl olarak basılması gereken yaylı devre kes c ler (enterüptör) bulunacaktır.
Madde 314 - İnşaat şant yeler le d ğer açık çalışma yerler nde kullanılan elektr kl el aletler , küçük
ger l m veya 1/1 oranlı ve sargıları b rb r nden ayrı güvenl k transformatöründen (ayırıcı transformatör)
elde ed len ger l m le çalıştırılacak veya özel olarak mal ed lm ş, k yalıtkanlı olacaktır. Güvenl k
transformatörü kullanılması hal nde, çıkış devres ne yalnız b r elektr kl el alet bağlanacaktır.
Madde 315 - Elektr kl el aletler üzer nde meydana geleb lecek kaçakların zararlı b r sev yeye
gelmes nden önce, alete gelen elektr k devres n kesen güvenl k otomat kler de uygun b r ş güvenl ğ
tedb r olarak kabul ed lecekt r. Topraklamalı aletlerde, topraklama devres ndek kes nt hal nde, alet n
elektr k devres n kesen b r kontaktörün bulunması şekl de geçerl sayılacaktır.
Madde 316 - Taşınab l r elektr kl el aletler n n topraklanması, topraklama elemanı bulunan özel f ş ve
pr zlerle yapılacak, yüksek amperajlı pr zler üzer nde ayrıca b r şalter bulundurulacak, bunlara akım
sağlayan kablolar dağınık bulundurulmayacak ve geç tlerde yüksekten geç r lecekt r. Aletler, besleme
kablosu ç nde bulunan özel topraklama letken le topraklanacaktır.
Madde 317 - Parlayıcı, patlayıcı maddeler n mal ed ld ğ , taşındığı ve depolandığı yerlerde, elektr kl el
aletler kullanılmayacaktır.
Madde 318 - Kazanlar, tanklar ve benzer dar yerlerle neml ve ıslak yerlerde, elektr kl el lambalarında
olduğu g b alçak ger l m kullanılmayacaktır.
Doğru akım kullanılıyorsa, kullanma ger l m 100 voltu geçmeyecek ve artı kutup topraklanmış olacaktır.
Alternat f akımda se ancak en küçük ger l m (en çok 42 V) kullanılacaktır. Buralarda, y yalıtılmış esnek
kablolar kullanılacak ve kablolar düzenl ez lmeyecek şek lde bulundurulacaktır.
Madde 319 - Asılı olarak kullanılması gereken taşınab l r elektr kl aletler, yay veya b r kablo veya b r z nc r
ucuna asılarak uygun ağırlıklarla dengede tutulacaktır.
Madde 320 - Taşınab l r ağır elektr kl aletler n b r yerden d ğer b r yere taşınması, özel sapan veya
askılarla yapılacak ve bu sapan askılar, çalışma sırasında kullanılmayacaktır.
Madde 321 - Taşınab l r elektr kl aletler le çalışan şç ler, bol ve etekler gen ş elb seler g ymeyecekler,
kauçuktan gayr eld ven takmayacaklardır.
Madde 322 - Elektr kl el aletler kullanılmadan önce, yetk l k mseler tarafından kontrol ed lecek,
topraklanması arızalı, motoru fazla kıvılcımlı, pr z,f ş, anahtar ve bağlantı kablosu bozuk olanlar
kullandırılmayacaktır.
Taşınır elektr k lambaları, ancak sürekl aydınlatmanın yeterl yapılamadığı yerlerde kullanılacak, duyları
ve ger l m altındak kısımları, akım geç rmeyen, sağlam, kanalı koruyucu kafesler ç nde olacak ve organ k
tozlar veya parlayıcı maddeler bulunan yerlerle neml yerlerde, lambalar cam koruyucu ç nde
bulundurulacaktır.
Madde 323 - Elektr k kaynağı yapılan yerler, başka şç ler n çalıştığı yerlerden en az 2 metre yüksekl kte ve
ışık geç rmeyen taşınmaz veya taşınab l r paravanlarla ayrılmış olacaktır.
Madde 324 - Elektr k kaynağı şler nde çalışan şç lere, ş n özell ğ ne uygun k ş sel korunma araçları
ver lecekt r. Madde 325 - Elektr k kaynak mak nası bağlantıları ve pr zler, yalnız yetk l elektr kç ler
tarafından yapılacak ve değ şt r lecek, kaynak şler nde se eh l kaynakçılar çalıştırılacaktır.
Madde 326 - Elektr k kaynak mak nalarının kullanılmasında, aşağıdak tedb rler alınacaktır.
1 ) Elektr k kaynak mak naları ve teçh zatı yalıtılmış ve topraklanmış aynak penseler kabzalı ve dış yüzler
yalıtılmış olacaktır.
2 ) Elektr k kaynak mak nalarının şalter , mak na üzer nde veya çok yakınında bulunacak, kablolar sağlam
şek lde tesp t ed lm ş olacaktır.
3 ) Otomat k veya yarı otomat k d k ş ve punta kaynağı mak nalarında, operasyon noktasına kapalı
koruyucu yapılacak veya ç el kumanda usulü uygulanacaktır.
4 ) Beslenme ve kaynak kabloları, üzer nden taşıt geçmes hal nde, zedelenmeyecek ve bozulmayacak
şek lde korunacaktır.
5 ) Yanıcı maddeler yakınında elektr k kaynağı yapılmayacaktır.
Madde 327 - Elektr k kaynak mak nasının şebeke bağlantısındak şalter, bütün kutupları kesecekt r.
Madde 328 - Elektr k kaynak mak nalarının tem zlenmes tam r ve bakımı veya çalışma yer n n
değ şt r lmes sırasında,mak nalar şebekeden ayrılıp elektr ğ kes lecekt r.
Madde 329 - Kazanlar g b dar ve kapalı hac mlerle aynı zamanda neml yerlerdek kaynak
çalışmalarında, yalnız doğru akım kullanılacaktır.
Madde 330 - Elektr k kaynak veya kesme mak nalarında kullanılan elektojen grupları, elektr k redresörler
veya transformatörler le bunların ger l m altındak yalıtılmamış kısımları, dokunmalara karşı korunmuş
ve elektr k kaynak mak nalarının metal çerçeveler uygun şek lde topraklanmış olacaktır.
Madde 331 - Elektr k kaynak ve kesme mak nalarının çıkış uçlarının veya kaynak devreler n n b rer kutbu,
kaçak akımlara karşı, ş parçasında topraklanmış olacaktır.
Madde 332 - Akımı sağlayan kablo uçlarının bağlantı noktası ve elektrot pensler yalıtılmış ve kaynak
ısısına karşı elektrot pensler , uygun şek lde korunmuş olacaktır.
Madde 333 - D rençl kaynak mak nalarının punto noktası le ger l m altındak kısımları yalıtılmış olacak,
bunların kablolarının mak na üzer nde veya yakınında b r yerde b r anahtarı bulunacak, akım g r ş uçları,
v da veya saplama le y ce tesp t ed lecek ve buralarda f şler kullanılmayacaktır. Ancak, kumanda
devres nde f şler kullanılacaktır.
Madde 334 - Parlayıcı ve patlayıcı maddeler n bulunduğu yerlerle bu maddeler n yakınındak yerlerde,
stat k elektr k yükler n n meydana gelmes ne karşı nemlend rme, topraklama, yon zasyon, s l nd rler n
ayarı v.b. g b uygun tedb rler alınacaktır. Stat k elektr ğ letmeyen malzemeler n kullanılmasından
mümkün olduğu kadar kaçınılacaktır.
Madde 335 - Sıvı parlayıcı ve patlayıcı maddeler n çok büyük akma hızları le doldurulup
boşaltılmasından, sıçramalı ve yüksek basınçla doldurulmalarından kaçınılacaktır.
Madde 336 - Transm syon tert batındak m ller ve yataklar, stat k elekt r ğe karşı topraklanacak, kayışla
kasnak arasına ve kayışın kasnağı terkett ğ kısmın her k tarafına, topraklanmış metal taraklar uygun
şek lde konulacaktır.
Madde 337 - Parlayıcı sıvılar, depolama tanklarından kara veya den z tankerler ne aktarıldıklarında, stat k
elektr ğe karşı depolama tankının topraklı metal kısmı le aracın metal kısımları arasında b r elektr ksel
bağlantı yapılacak, havalı veya dolu last k tekerlekl ve benzer araçlar ayrıca topraklanacaktır.
Madde 338 - Öğütülerek toz hal ne get r lm ş maddeler n, pnömat k konveyörlerle taşındığı hallerde,
stat k elektr ğe karşı konveyörün ayrıntılı metal boruları, bütün hat boyunca b rb r ne letken bağlantılı
olacak ve topraklanacak ve t tan, alüm nyum ve mağnezyumun nce tozlarının taşındığı yerlere, stat k
elektr k dedektörler veya benzer uygun tert bat konulacaktır.
Madde 339 - Stat k elektr k b r kmeler ne karşı, gerekl yerlere stat k elektr k yük g der c ler veya
nötral zörler konulacak veya uygun d ğer tedb rler alınacaktır.
Madde 340 - Tabanca boyası yapılan tes slerde boyanacak veya vern klenecek metal parçalar, boyama
hücreler n n bütün metal kısımları le davlumbazlar, kaplar, emme tert batı ve boya tabancaları, uygun b r
şek lde topraklanmış olacaktır.
Madde 341 - L treden büyük sentet k akaryakıt kapları, letken maddelerle kaplanacaktır. Nem n düşük
olmadığı hallerde, karton veya kağıt le kaplama yapılacak veya metal boyalarla boyama veya letken ağ
geç rme şlemler uygulanacak yahut da bu c ns kaplar toprak ç ne yerleşt r lecekt r. Sentet k kaplara
letken yüzeyler kazandırılması hal nde, bu yüzeyler doldurma ve boşaltmadan önce topraklanacaktır.
Madde 342 - Akaryakıt depolama tankları, akaryakıt doldurulduktan sonra, lg l standartlara uygun
olarak gerekl b r süre d nlend r lecekt r.
Madde 343 - İşyerler ndek parlayıcı,patlayıcı ve yanıcı maddeler n mal ed ld ğ , şlend ğ veya
depolandığı yerler,yağ,boya veya d ğer parlayıcı sıvıların bulunduğu b nalar,yüksek bacalar,yüksek
b nalar le üzer nde d rek veya s vr çıkıntılar yahut su depoları g b yüksek yerler bulunan
b nalar,yıldırıma karşı yürürlüktek yönetmel k ve şartnamelere göre yapılacak yıldırımlık tes satı le,hava
hatları se uygun kapas tedek parafudrlar le korunacaktır.
Madde 344 - Maden çatılı veya karkaslı b na,atelye,depo ve benzerler le letken olmayan tabanlar
üzer nde kurulmuş mak nalar,havagazı,su ve kalor fer tes satı ve bütün maden kısımlar,usul ve tekn ğe
uygun olarak etk l b r şek lde topraklanacaktır.
Madde 345 - Ger l m altındak elektr k devreler n n,elektr k mak nalarının veya c hazlarının onarımına
g r ş lmeden önce,onarımı yaptırmakla görevlend r lenler tarafından ve bunların sorumluluğu altında
onarılacak;devren n,tes sat, motor veya tech zatın her türlü enerj kaynağı le bağlantıları kes lecek,
onarılacak devrey besleyen şalter veya devre kes c ler n n açık durumda olmaları ve bu şek lde kalmaları
sağlanacak ve onarım b t r lmeden devreye akım ver lmeyecekt r.Akım onarımın b t m nde,sorumlu
görevl n n zn yle ver lecekt r.
Madde 346 - B rden fazla kaynaktan beslenen elektr k tes satında,kablo veya hava hatları üzer nde
onarıma g r ş lmeden önce,akım her yönden kes lecekt r.
Madde 347 - Onarılacak hava hatlarının her k tarafı devreden çıkarıldıktan sonra,ayrıca topraklanacak
ve onarım şç ler ne emn yet kemerler g b uygun k ş sel korunma araçları ver lecekt r.
Madde 348 - B nalarda yapılacak ek nşaat,onarım veya boya şler le benzer çalışmalara başlamadan
önce,ger l m altındak letkenlere yaklaşması gereken k mseler n korunması sağlanacaktır.
Madde 349 - Toprak le potans yel farkı 42 volttan fazla olan ve alçak ger l m le çalıştırılan her türlü
elektr k tes satı,yetk l k mseler n g reb leceğ oda veya kapalı yerlerde bulundurulacak veya tesadüfen
dokunulamayacak kadar yüksek yerlere yerleşt r lecekt r.
Madde 350 - Üzer nde 650 volt ger l m bulunan şalter veya ona benzer açık elektr k teçh zatı,en az 215
sant metre yüksekl kte ve bakım ve kontrol çalışmalarına elver şl şek lde yapılmış olacaktır. Ger l m
altındak kısımların bakım ve kontroluna yarayan uygun geç tler yapılacak ve bunlar yol olarak
kullanılmayacaktır.
Madde 351 - Alçak ger l ml tes satta serv s kor dorları en az 60 sant metre gen şl kte ve yüksek ger l ml
tes slerde se en az 80 sant metre gen şl kte olacaktır.H ç b r yerde bu kor dorların tavan yüksekl ğ 2
metreden az olmayacaktır.
Madde 352 - B naların dış yüzler ne konulacak transformatör,kondansatör veya buna benzer d ğer
elektr k teçh zatı le bu c hazlara ulaşan letkenler; pencere,balkon ve benzer yerlerden yeter kadar uzak
ve zararsız b r yerde bulunacaktır.
Madde 353 - Elektr k tes satı,c ns ve hacm ne göre ehl yetl elektr kç ler tarafından yapılacak,bakım ve
şletmes sağlanacaktır.
Madde 354 - Neml ve tozlu yerlerle geç c olarak neml olan,ıslak,koroz f, yangın tehl kes arzeden ve
yüksek sıcaklığı olan yerlerde yapılmış ve yapılacak elektr k tes satı le b na dışına yapılmış elektr k
tes satı,Elektr k İç Tes sat Yönetmel ğ ve Fenn Şartnames ne uygun olacaktır.
6. YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ (KISIM-

1)
Giriş
Çalışma hayatında çalışanlar tarafından yürütülmekte olan çeş tl ş ve faal yetler, çalışanların genel
olarak açık ve kapalı ortamlarda özel olarak se of s ortamında, yer n altında, yüksek yerlerde, su üstünde
veya altında vb. farklı şart ve koşullarda çalışmasını gerekt reb lmekted r. B rçok sektörde yürütülmekte
olan şler n doğası gereğ ortaya çıkardığı olumsuz çalışma koşullarının en yaygın olanlarından b r s de
şüphes z k çalışanların düşme r sk ne maruz kaldıkları yüksekte çalışmalardır. Ülkem z mevzuatında
yüksekte çalışma “sev ye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ht mal n n oluşab leceğ her türlü
alanda yapılan çalışma” şekl nde tanımlanmaktadır [66].
Mevzuatımızda bel rt len tanımın konuyu gen ş yelpazede değerlend rd ğ ve b r faal yet n yüksekte
çalışma olarak d kkate alınab lmes ç n k hususun aynı anda b r araya gelmes gerekt ğ görülmekted r.
Bu hususlar sev ye farkı ve yaralanma ht mal d r.
Sev ye farkı yan yüksekl k le lg l olarak bazı Avrupa B rl ğ ülkeler , Amer ka B rleş k Devletler ,
Avustralya g b ülkelerde farklı sınır değerler yer almaktadır. Mevzuatımızda se b r rakamsal sınırlamaya
g d lmem ş ve kapsam daha gen ş tutulmuştur.
Şek l 1. Yüksekte çalışma [67]
Örneğ n, mevzuatımız 50 cm yüksekl kte b r platform ya da basamak üzer ne çıkılarak yapılan kısa sürel
b r tad lat ş n de; yerden 3 metre yüksekl kte b r skele üzer nde yapılan bakım, onarım ş n de yüksekte
çalışma olarak kabul etmekted r.
Özell kle nşaat sektöründe yürütülen kalıp, dem r ve beton döküm şler le sıva, boya, zolasyon g b
şler, çatı malatı, köprü, çel k konstrüks yon vb. b rçok faal yet le çeş tl şyerler nde platformlar, skeleler,
merd venler vb. geç c ş ek pmanları üzer nde yapılan faal yetler ya da sab t mak ne, tezgah g b ş
ek pmanları veya yapılar üzer nde yapılan tem zl k, bakım ve kontroller g b daha b rçok faal yet,
bünyes nde yüksekte çalışmayı barındırmaktadır. Bu ve bunun g b r skl sektörlerde düşme t p ş
kazalarında c dd yaralanmaların ht mal dâh l nde olduğu d kkate alınırsa, yüksekte çalışma hususunun
ne kadar öneml olduğu daha y anlaşılmaktadır.
6.1. Amaç ve Kapsam
Çalışma hayatı le ç çe olan yüksekte çalışmaya gerekl önem ver lmed ğ nde, özell kle düşme şekl nde
b rçok ş kazasının yaşandığı ve bu sebeple b rçok çalışanın düşmen n ağır etk ler de d kkate alındığında
hayatını kaybett ğ görülmekted r.
Hazırlanan bu rehber n ana amacı; düşme başta olmak üzere yüksekte çalışmadan kaynaklanan ş
kazalarının önleneb lmes n ve tüm çalışanların şler n sağlıklı ve güvenl şek lde yürüteb lmeler n
sağlamak amacıyla genel hatlarıyla b lg vermekt r.
Rehber; yüksekte çalışma yapılan bütün şyerler ndek şverenler, çalışanlar ve tekn k personel le
yüksekte çalışma çeren şler n planlanması ve hazırlık aşamalarında bulunan herkes n faydalanması ç n
hazırlanmıştır.
Rehber çer ğ nde, yüksekte çalışma le lg l r skler n nasıl değerlend r l p kontrol altına alınacağına ve
yüksekte güvenl çalışmanın sağlanması ç n alınacak toplu ve k ş sel koruyucu tedb rler le çalışma
yöntemler ve kullanılab lecek ş ek pmanlarına da r genel sev yede b lg ler ver lm şt r.
6.2. İlgili Mevzuat
İş sağlığı ve güvenl ğ (İSG) le lg l hususlar, 20/6/2012 tar hl İş Sağlığı ve Güvenl ğ Kanunu le Kanunun
30 uncu maddes ne dayanılarak yayımlanan lg l yönetmel klerde bel rt len hükümler le düzenlenm şt r.
İSG mevzuatında yüksekte çalışma le lg l hükümler genel olarak aşağıda bel rt len k yönetmel k
çerçeves nde toplanmıştır:
Yapı İşler nde İş Sağlığı ve Güvenl ğ Yönetmel ğ ,
İş Ek pmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenl k Şartları Yönetmel ğ .
05/10/2013 tar hl ve 28786 sayılı Resm Gazeteʼde yayımlanan Yapı İşler nde İş Sağlığı ve Güvenl ğ
Yönetmel ğ yüksekte çalışma le lg l hükümler n en kapsamlı olduğu düzenlemed r. Bu Yönetmel k
çer s nde:
Yüksekte çalışmanın tanımı,
Yüksekte yapılan çalışmalarda uyulacak hususlar,
İlg l standartlara atıflar le alınacak tekn k önlemler n detayları,
İskele s stemler le lg l hükümler
yer almaktadır.
25/4/2013 tar hl ve 28628 sayılı Resm Gazeteʼde yayımlanan İş Ek pmanlarının Kullanımında Sağlık ve
Güvenl Şartları Yönetmel ğ ʼnde se aşağıdak hususlara da r hükümler düzenlenm şt r:
Yüksekte yapılan geç c şlerde, ş ek pmanının kullanımı le lg l genel hususlar,
El merd venler n n kullanımı le lg l özel hükümler,
İskeleler n kullanımı le lg l özel hükümler,
Halat kullanarak yapılan çalışmalarla lg l özel hükümler.
6.3. Sorumluluklar
İşverenler, çalışanlar ve d ğer yetk l k ş ler n görev, yetk ve sorumlulukları; İş Sağlığı ve Güvenl ğ Kanunu
ve bu Kanunun kapsamında yayımlanan lg l yönetmel klerde bel rt lmekted r.
Yüksekte güvenl çalışma, şverenler başta olmak üzere tüm çalışanların ve lg l tekn k personel n
sorumluluklarını yer ne get rmes ve b rl kte hareket etmes le sağlanmaktadır. İlg l tarafların
sorumlulukları, yüksekte çalışma gerekt ren şler n sağlıklı ve güvenl şek lde sürdürülmes açısından
nceled ğ nde se temel olarak aşağıdak hususların sağlanması gerekt ğ görülmekted r:
*İşverenler; şyerler ne ve çalışma alanlarına güvenl er ş m le güvenl g r ş-çıkış yerler sağlanmasından,

toplu koruyucu önlemler le k ş sel koruyucu donanımların ve s stemler n tem n ed lmes nden ve
uygulamaların kontrolünden sorumludurlar.
* Çalışanlar; kend ler n n ve d ğer çalışanların ş sağlığı ve güvenl ğ şartlarını tehl keye atmamaya azam
derecede d kkat etmekle, şyer genel prosedürler ne, güvenl çalışma yöntemler ne ve ş sağlığı ve
güvenl ğ n n sağlanması amacıyla kend ler ne ver len d ğer bütün tal matlara uymakla ve k ş sel koruyucu
donanımlarını kullanmak, tem zl ğ n ve korumasını sağlamakla yükümlüdürler.
6.4. Eğitim ve Bilgilendirme
İş kazalarının önlenmes nde en öneml hususlardan b r s de yapılacak ş n eh l ve yeterl eğ t m almış

k ş ler tarafından yapılmasıdır. İşler n doğru şek lde, usul ve yöntemler ne uygun olarak yapan çalışanlar,
ş kazalarının büyük oranda düşmes n sağlayacaktır. Bu sebeple çalışanların gerek şe g r şler nde
gerekse çalışma hayatları boyunca yaptıkları şlerle lg l meslek eğ t m almaları, şler n sağlıklı ve
güvenl şek lde yürüteb lmeler ç n ş sağlığı ve güvenl ğ (İSG) eğ t mler ve özel çalışma ortamlarıyla lg l
eğ t m almaları büyük önem arz etmekted r.
6331 sayılı Kanunun 17 nc maddes nde çalışanların eğ t m alma zorunluluğu bel rt lmekte olup bu
madde çerçeves nde Bakanlığımızca hazırlanan 15/5/2013 tar hl ve 28648 sayılı Resm Gazeteʼde
yayımlanan Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenl ğ Eğ t mler n n Usul ve Esasları Hakkında Yönetmel k ve
13/7/2013 tar hl ve 28706 sayılı Resm Gazeteʼde yayımlanan Tehl kel ve Çok Tehl kel Sını a Yer Alan
İşlerde Çalıştırılacakların Meslek Eğ t mler ne Da r Yönetmel k konu le lg l detaylı düzenlemeler
çermekted r. Ayrıca “Meslekî Yeterl l k Kurumu Meslekî Yeterl l k Belges Zorunluluğu Get r len Mesleklere
İl şk n Tebl ğ” le de çeş tl meslek dallarında Meslekî Yeterl l k Belges zorunlu hale get r lmekted r.
Yüksekte çalışma gerekt ren şlerde de yapılan şe da r meslek eğ t m n ve lg l Yönetmel kler le

bel rlenen İSG eğ t mler n n yanı sıra çalışma ortamının yapısı gereğ çalışanlara özel eğ t m ver lmel d r.
N tek m “Yapı şler nde İş Sağlığı ve Güvenl ğ Yönetmel ğ ” nde aşağıdak hüküm yer almaktadır:
“Bu alanlarda çalışanlara yüksekte çalışmayla lg l tehl ke ve r skler konusunda b lg lend rme yapılarak
gerekl eğ t m ver l r.”
Yüksekte çalışma sırasında karşılaşılab lecek tehl ke ve r skler büyük oranda bell olmakla b rl kte çalışma
esnasında kullanılan ş ek pmanının özell kler , kurulum le lg l hususlar ve k ş sel koruyucu donanımlar
vb. unsurlar bazı tehl ke ve r skler n gözden kaçırılmasına sebep olab l r. Bu sebeple çalışanlara ver lecek
eğ t m n ek pmanın kurulumu ve çalışma alanına er ş mden ş n tamamlanmasına kadar bütün süreçler
kapsayacak şek lde olmasına d kkat ed lmel d r.
Yönetmel kte yüksekte çalışma eğ t m n n çer ğ le lg l hükümler yer almamaktadır. Ancak eğ t m

konularının bel rlenmes nde genel olarak aşağıdak hususlara önem ver lmel d r:
Yapılacak ş n mah yet ve ş n gerçekleşt r leceğ ortam ve yapının f z k durumu,
Aynı anda çevrede yürütülmekte olan faal yetler,
Yüksekte çalışma ç n kullanılması planlanan ş ek pmanı,
Çalışanların durumu, b lg ve tecrübe sev yeler , Muhtemel ac l durumlar.
İş, çalışan ve şyer ortamının n tel kler değerlend r ld kten sonra aşağıda bel rt len konularda mevzunun
önem ne yeter nce d kkat çeken b r eğ t m düzenleneb l r:
Basmakalıp davranışların düzelt lmes ve güvenl k kültürü,
Yüksekte çalışma ve düşme kavramları,
Yüksekte çalışma gerçekleşt ren çalışanların görev ve sorumlulukları,
Yüksekte çalışma sırasında karşılaşılab lecek tehl ke ve r skler,
Tehl ke ve r sklere karşı uygulanacak toplu ya da k ş sel tüm koruyucu tedb rler n h yerarş s , özell kler ,
çalışma alanına uygulanması,
K ş sel koruyucu donanımların özell kler ve doğru kullanımı,

Uyarı şaretler n n özell kler ve seç m ,
Yüksekte çalışma sırasında kullanılan ek pman ve malzemeler n bakımı ve ncelenmes ,
ac l durum prosedürler , kurtarma planı,
Çalışanlar arası şb rl ğ , koord nasyon ve etk n let ş m,
Ramak kala olayların b ld r lmes .
6.5. Yüksekten Düşme
Düşmeler, temel olarak hemzem n yan aynı sev yede oluşan düşmeler ve sev ye farkı sebeb yle
gerçekleşen yüksekten düşmeler şekl nde k sınıfa ayrılab l r. Yüksekten düşmeler sev ye farkı sebeb yle
oluşan çarpma etk s de göz önüne alındığında daha c dd sonuçlar doğurmakta ve yüksekte çalışmanın
yapıldığı ş ve şyerler nde sıkça yaşanmaktadır. Tablo 6.1. de düşme esnasında alınan yol ve oluşan hızlar
göster lmekted r.
Tablo 6.1 Düşme le oluşan hız ve mesafeler [68]
Tablo ncelend ğ nde, düşen k ş n n yaklaşık 0,2 san ye sonra reaks yon gösterd ğ varsayılırsa, bu süre
çer s nde 20 cm mesafel k b r düşüş gerçekleşt rm ş olduğu görülmekted r. Yaş, sağlık vb. faktörlere bağlı
olarak bu reaks yonun süres n n artması çok daha büyük b r düşüş gerçekleşt kten sonra tepk
ver lmes ne neden olmaktadır. Dolayısıyla bu durum düşme hareket başladığında düşmen n önlenmes n
çok daha zor kılmaktadır
Düşen k ş n n b r san ye sonra yaklaşık 5 m ve k san ye sonra yaklaşık 20 m düşmüş olması hızdak artış
ve dolayısıyla çarpma sırasında oluşacak yüksek etk y de gözler önüne sermekted r. Bu sebeple özell kle
yüksekten düşme t p ş kazaları, ağır sonuçlu ya da ölümlü olma ht mal yüksek olan kazalardır.
Çalışanların sık sık düşmes n n önlenmes nde gerekl güvenl k tedb rler n n alınması çok öneml b r
faktördür. Ayrıca d kkate alınması gereken ve b r kısmı düzelt leb len sağlıkla lg l faktörler de söz
konusudur. B r çalışanda bu faktörler ne kadar çok se o k ş n n düşme ht mal de o derece artmaktadır
Bu faktörler şu şek lde sıralanab l r:
Alt vücudun güçsüz olması,
Yürüyüş şekl ve denge le alakalı problemler,
Ps ko-akt f laçların kullanımı,
Postural baş dönmeler ,
Zayıf görme,
Ayak ve/veya ayakkabılar le lg l sorunlar,
İlerlem ş yaş, Yorgunluk,
Kasların zayıf olması,
Öncek düşmeler,
Şeker hastalığı, artr t vb. kron k durumlar,
Düşme/yüksekl k korkusu.
K ş n n kend s le lg l bu ç faktörler n yanı sıra düşme olayını tet kleyen bazı dış faktörler n de d kkat
alınması öneml d r. Bu faktörler şu şek lded r:
İşyer faktörler ,
İş organ zasyonu le lg l faktörler.
İşyer ve ş organ zasyonu le lg l faktörler se aşağıda bel rt len hususları çermekted r [69]:
İşyer zem n ndek döküntüler,
Çalışma yüzey ndek buzlanma, kar ve yağmur,
Gevşek zem n malzemeler ,
Zayıf / yeters z aydınlatma,
Düz olmayan / aşırı pürüzlü çalışma zem nler ,
Hızlı çalışma temposu,
Sıvı ve/veya yağ kullanımını çeren şler,
Planlama yapılmadan çalışılması,
Yeters z kontrol ve gözet m,
İlg l görevle alakalı b lg ve eğ t m n yeters z ver lm ş olması,
Düşmeye karşı uygun olmayan koruyucu yöntem n seç lmes ,

Seç len ek pmanın uygun olmayacak şek lde kurulması ve / veya kullanılması,
Görev ç n gerekl ek pman ve/veya k ş sel koruyucu donanımın tedar k ed lmem ş olması,
Daha güvenl b r çalışma yöntem varken uygun olmayan çalışmada ısrar ed lmes .
Bu faktörlerden b r s ya da b rkaçının oluşmasıyla düşme olayı meydana gelmekted r.
Çalışanlar çalışma ortamları ve yaptıkları ş n çeş d ne bağlı olarak farklı ortam ve yapılardan
düşeb lmekted r.
Şek l 2. Düşme r sk
Çalışanların düşmes le sonuçlanab lecek bu ortam ve yapılar şu şek lde sıralanab l r:
Yapı kenar boşlukları,
İskeleler (Cephe, asma, mob l, kalıp altı vb.)
Mob l yükselt leb l r ş platformları,
Çatılar, Merd venler (Kat merd venler, el merd venler , d key merd venler vb.)
Elektr k / telefon d rekler ,
Asansör, merd ven, baca, şa ve aydınlatma vb. boşluklar,
S lolar,
Platform ve basamaklar,
Kamyon, tanker vb. araçlar,
Mak ne ve tezgâhlar,
Çalışma sepetler ,
Forkl ve v nçler,
Kazı kenarları,
Geç tler,
Çel k yapılar,
Halat le yapılan çalışmalar,
D ğer sev ye farkı oluşturan yapı ve ek pmanlar.
6.6. Yüksekte Çalışma Planı
Yüksekte çalışmalarla lg l olarak Yapı İşler nde İş Sağlığı ve Güvenl ğ Yönetmel ğ nde “yapılacak
çalışmaların önceden planlanması ve organ ze ed lmes , bu planlama yapılırken yüksekten düşme le lg l
hususlara ac l durum planında yer ver ld ğ nden em n olunması sağlanır” hükmü yer almaktadır.
Yüksekte çalışma planı [70];
*İşyer ndek bütün yüksekten düşme r skler n kapsamalı,
Yüksekten düşmeler n önlenmes ç n sorumlular ve sorumlulukları açıkça ortaya koymalı,
Yüksekten düşme r skler n n ortadan kaldırılması ç n s stemat k yaklaşımlar sunmalı,
Yüksekte çalışma çeren şler başlamadan önce düşme önley c ve koruyucu önlemler le çalışma
yöntemler n sağlamalı,
Düşme önleme ve yüksekte çalışma güvenl ğ ç n bütüncül b r yaklaşımın ben msenmes n

sağlamalıdır.
Yüksekte çalışma planı alana özel ve yüksekten düşme r skler n n ortadan kaldırılması ya da azaltılması
amacıyla hazırlanmış dokümanı fade etmekted r.
Yüksekte çalışma planı yetk n b r k ş tarafından hazırlanıp b r yönet c tarafından onaylanarak

uygulamaya konulmalı ve planın sürekl olarak uygulamasının kontrolü ve denet m n n sağlanması ç n
gerekl hükümler bel rlenmel d r.
Yüksekte çalışma planı, uygunluğunun ve etk nl ğ n n devamının sağlanması ç n per yod k olarak
zlenmel ve şyer nde sürekl kullanıma uygun b ç mde saklanmalıdır.
Yüksekte Çalışma Planı Genel İçer ğ ;
*Düşme Önleme Pol t kası
* Sorumluluklar
*R sk Yönet m
*Kontrol Önlemler
*Güvenl Çalışma Yöntemler
*Tal matlar
*K ş sel Koruyucu Donanım Kullanımı
*Denet m ve Bakım
*Eğ t m
*Kaza Araştırmaları
*Ac l Durum Müdahales
başlıklarını çereb l r [70].
6.7. Kontrol Hiyerarşisi
Yürütülecek çalışmalar sırasında oluşab lecek r sklere karşı en uygun korunma yöntemler n n
seç lmes nde Şek l 3. de göster len kontrol önlemler h yerarş s d kkate alınmalıdır [71].
Şek l 3. Kontrol önlemler h yerarş s [71]
Yüksekte güvenl çalışmanın sürdürülmes ç n aşağıdak hususlar d kkate alınmalıdır:
Öncel kl olarak yüksekte çalışma ve düşmeye karşı alınacak tedb rler n uygulanması le lg l çalışma
sahasında yer alan tüm taraf ve k ş ler n sorumlulukları net b r şek lde bel rt lmel d r.
Çalışma alanında, çevres nde ve geç ş güzergâhlarında düşmeye sebep olab lecek tüm ş faal yetler ve
ek pmanlar bel rlenmel d r.
Düşmeye sebep olab lecek hususların nasıl, ne sıklıkta ve hang şartlarda yapıldığı göz önüne
alınmalıdır. (İş n kapsamı, çalışma alanının düzen , ş n süres , çalışma yüksekl ğ , çalışanların eğ t m ve
tecrübeler , çalışma alanına er ş m mkânları, alandak çalışan sayısı, hava koşulları, eğ ml ya da kaygan
zem n koşulları, yeters z aydınlatma, yakındak enerj hatları vb.)
Düşmen n önlenmes ya da r sk n m n m ze ed lmes ç n hang önlemler n alınması gerekt ğ ne karar

ver lmel ve bu aşamada kontrol önlemler h yerarş s uygulanarak aşağıdak hususlar öncel k sırasına
göre değerlend rmeye alınmalıdır:
Öncel kl olarak yüksekte çalışmaktan uygulanab l r olduğu sürece kaçınılmalı ve yüksekte çalışmaya olan
ht yaç ortadan kaldırılmalıdır. Şek l 4. de göster ld ğ g b tasarım ve planlama aşamalarında bu hususun
d kkate alınmasıyla tehl keye maruz yet en baştan ortadan kaldırılab l r.
Şek l 4. Tehl key kaynağında yok etme [72]
Prefabr k çatı elemanlarının yerde monte ed lmes , uzatılab l r kolu olan boya ruloları vb. ek pmanların
kullanılması, boyama vb. şler n malzeme/tes sat yer ne yerleşt r lmeden önce yapılması g b hususlar
tehl ken n ortadan kaldırılmasına örnek ver leb l r.
Tehl ken n ortadan kaldırılması söz konusu değ lse ve çalışmanın yüksekte yapılması zorunluysa,
hâl hazırdak güvenl çalışma yerler n n seç m , doğru ş ek pmanlarına başvurulması ve d ğer tedb rler n
alınmasıyla güvenl er ş m ve çalışma ortamı sağlanarak düşmen n önüne geç lmel ve çalışanlar
tehl keden zole ed lmel d r. Güvenl çalışma platformları, bar yerler ve kenar koruma s stemler , sab t ve
hareketl skeleler, yükselt leb l r ş platformları g b ek pmanlar kullanılarak çalışanların düşmes
önleneb l r.
Tehl ken n ortadan kaldırılamadığı ve çalışanların zole ed lemed ğ durumlarda se düşme mesafes ve
düşme net ces nde oluşab lecek sonuçların ş ddet uygun ek pmanların kullanımı le m n m ze
ed lmel d r.
Hareket kısıtlayıcı s stemler, düşmey durdurma s stemler , poz syon alma (konumlanma) s stemler , ple
er ş m s stemler kullanılarak düşme r sk , düşme mesafes ve oluşacak muhtemel sonuçların ş ddet
asgar düzeye nd r lmel d r.
Düşmen n önlenmes ç n yukarıda bel rt len kontrol tedb rler n n b rl kte kullanımı da söz konusudur.
Tehl ken n en baştan bertaraf ed lmes n n en etk n kontrol adımı olduğu d kkate alınmalı ve her b r
adımda r sk altındak tüm çalışanları koruyan tedb rler (toplu korunma) b rey n sadece kend s n koruyan
tedb rlerden (k ş sel korunma) önce gelmel d r.
Yüksekte çalışma sırasında kullanılacak ek pmanın seç m çalışmanın güvenl şek lde sürdürüleb lmes
açısından son derece öneml d r. D kkat ed lecek bazı kr terler aşağıda bel rt lm şt r [75].
6.7.1. Çalışma Koşulları
Eğ m, kötü zem n koşulları, engeller ve traf k, ek pman seç m nde rol oynayan faktörlerdend r. Örneğ n
yükselt leb l r ş platformu, stab l tes le lg l b r tehl ken n söz konusu olmaması koşuluyla engeller n
olduğu ve zem n koşullarının y olmadığı yerlerde sten len çalışma alanına er şmek ç n mob l skele
yer ne terc h ed leb l r.
6.7.2. Giriş ve Çıkış Noktalarının Mesafeleri
Yüksek mesafedek g r şler ç n merd ven kullanımının uygunluğu çok daha düşüktür.
6.7.3. Düşmenin Mesafesi ve Sonuçları
Açılma (yerleşt rme) mesafes d kkate alınmadan düşmey durdurma s stemler n n kullanılması
net ces nde düşmeye karşı koruma etk s z olacaktır. Çünkü düşme mesafes gerekl olan açılma
mesafes nden daha az olduğundan durdurma s stem tamamen çalışmadan çalışan zem ne ya da b r alt
sev yeye çarpacaktır.
6.7.4. Yüksekte Çalışma Sırasında Kullanılacak Ekipmanın Kullanım Sıklığı ve Süresi
Uzun sürel ve yüksek sıklıkta yapılan çalışmalar daha yüksek standartlarda düşmeye karşı koruma
gerekt rmekted r. Örneğ n, merd ven kullanımından z yade b r mob l skele kullanımı terc h ed leb l r.
Merd ven se kısa sürel ve düşük r skl tekrar eden şler ç n kullanılab l r.
6.7.5. Kurtarma
Düşmey durdurma s stem kullanan asılı halde kalmış b r çalışanın kurtarılmasının zor olduğu
durumlarda yükselt leb l r ş platformu vb. d ğer ş ek pmanlarının kullanımı terc h ed leb l r.
7. YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ (KISIM-

2)
7.1. Düşmeye Karşı Koruyucu Sistemler
Genel olarak düşmeye karşı koruma, çalışanın düşmes n önleyen ya da muhtemel b r düşmey durduran
toplu ya da k ş sel koruyucu s stemler ve yüksekte çalışmada kullanılab lecek ş ek pmanları kullanılarak
sağlanmaktadır. Bu s stemler çalışanın serbest şek lde hareket etmes n sağlamakta ya da sab t veya
hareketl ankraj noktalarına bağlanmasını gerekl kılab lmekted r.
7.2. Düşmeyi Önleyici Sistemler
Alınacak toplu ya da k ş sel koruyucu s stemler aracılığıyla çalışanın düşmes n n engellend ğ

s stemlerd r.
7.3. Geçici Kenar Koruma Sistemleri
Geç c kenar koruma s stemler ; nşaat sektörü başta olmak üzere b rçok sektörde çalışanların ve
malzemeler n çatı, kat kenarları, boşluklar, merd venler, platformlar vb. sev ye farkının oluştuğu çalışma
alanlarından alt sev yelere düşmes n önlemek ç n kullanılan düşmey önley c ek pmanlardır. Şek l 1ʼde
kenar korumanın çeş tl t pler göster lmekted r (Detaylı b lg ç n TS EN 13374 standardına bakınız).
Şek l 1. Kenar koruma t pler [76]
1. Döşeme kenarı kelepçe s stem
2. Zem ne sab tlenen t p s stem
3. Denge ağırlıklı s stem
4. K r ş üst flanş kelepçe s stem
5. Kolon kelepçe s stem – Döşemeler ve düz/alçak eğ ml çatılar.
6. K r ş alt flanş kelepçe s stem
7. Kolon kelepçe s stem - Eğ ml çatılar
8. Ç t (bar yer) s stem *
9. Geç c yapılar üstünde kenar koruma
10. Geç c yapılar
* Güvenl k ağı le ara korumanın sağlandığı kenar koruma s stemler de kullanılmaktadır. (Bknz. “S stem U
güvenl k ağları”)
Kenar koruma s stemler n n sınıflandırılması Kenar koruma s stemler Sınıf A, Sınıf B ve Sınıf C olmak
üzere 3 sınıfa ayrılmaktadır [76].
Sınıf A:
Koruma üzer ne yaslanan k ş y destekleme ya da yanında yürürken tutamaç görev görme,
Yürüyen ya da korumaya doğru düşen k ş y toplu olarak durdurma, g b şartlar baz alınarak sadece
stat k yüklere d renç sağlayan korumadır.
Sınıf B:
Koruma üzer ne yaslanan k ş y destekleme ya da yanında yürürken tutamaç görev görme,
Yürüyen ya da korumaya doğru düşen k ş y toplu olarak durdurma,
Eğ ml b r yüzeyden kayan/aşağı doğru düşen k ş y toplu olarak durdurma, g b şartlar baz alınarak stat k
yüklere ve sadece düşük d nam k eylemlere d renç sağlayan korumadır.
Sınıf C:
D k eğ ml zem nden aşağıya doğru kayan k ş n n düşmes n n önlenmes ç n gerekl güvenl k şartları
d kkate alınarak yüksek d nam k kuvvetlere d renç sağlayan korumadır.
D k eğ ml b r yüzeyden kayan/aşağı doğru düşen k ş y toplu olarak durdurma.
Kenar koruma s stemler gereks n mler
Kenar koruma s stemler ; ana korkuluk, ara korkuluk ya da ara koruma ve topuk levhasından oluşan
s stemlerd r. Bütün b leşenler çalışma boyunca kazara çıkma ya da yer nde hareket etmeye karşı güvenl
olacak şek lde tasarlanmış olmalıdır.
Şek l 2.ʼde örnek b r kenar koruma s stem göster lm şt r
Ana korkuluk üst yüzey n n çalışma yüzey nden en az 1 metre (çalışma yüzey ne d k olacak şek lde
ölçülen mesafe) yukarıda olacak şek lde yerleşt r lmes sağlanmalıdır.
Şek l 2. Kenar koruma s stem
Ana korkuluklar sürekl olmalı ve oluşab lecek herhang yatay b r boşluk 12 sant metrey geçmemel d r
(Bknz. Şek l 3).
Topuk levhası, çalışma yüzey le kend s arasında boşluk olmayacak şek lde yerleşt r lmel d r.
Topuk levhası üst yüzey le çalışma yüzey arasında ölçülen d key mesafen n se an az 15 sant metre
olması sağlanmalıdır.
Kenar koruma s stemler nde kullanılan güvenl k ağları se TS EN 1263-1 Standardına uygun olmalıdır.
Sınıf A Kenar Koruma S stem
Sınıf A kenar koruma s stem n n d k doğrultudan çalışma yüzey ne dışarıya ya da çer ye doğru eğ m 15°
den fazla olmamalıdır.
Ara korkuluk kullanıldığında, korumada oluşacak boşlukların 47 cm çapında b r küren n geçemeyeceğ

şek lde olması sağlanmalıdır (Bknz. Şek l 2).
Eğer ara korkuluk yoksa ya da sürekl değ lse, kenar koruma s stem boşluklarının 25 cm çapında b r
küren n geçemeyeceğ şek lde olması sağlanmalıdır (Bknz. Şek l 3).
NOT: Sınıf A kenar koruma; çalışma yüzey açısı 10° den az se terc h ed leb l r
Şek l 3. Kenar koruma uygulamaları
Sınıf B Kenar Koruma S stem
Sınıf B kenar koruma s stem n n d k doğrultudan çalışma yüzey ne dışarıya ya da çer ye doğru eğ m 15°
den fazla olmamalıdır
Sınıf B kenar korumadak herhang b r boşluğun 25 cm çapında b r küren n geçemeyeceğ şek lde olması
sağlanmalıdır.
NOT: Sınıf B kenar koruma;
Herhang b r düşme yüksekl ğ kısıtlaması olmaksızın çalışma yüzey açısı 30° den az se veya Düşme
yüksekl ğ 2 metreden az ve çalışma yüzey açısı 60° den az se terc h ed leb l r.
Sınıf C Kenar Koruma S stem
Kenar korumanın eğ m Şek l 10.ʼda AC d key ç zg s le yüzeye d k olan BC ç zg s arasında olmalıdır. Sınıf
C kenar korumadak herhang b r boşluğun 10 cm çapında b r küren n geçemeyeceğ şek lde olması
sağlanmalıdır.
Şek l 4. Kenar koruma eğ m
NOT: Sınıf C kenar koruma;
Herhang b r düşme yüksekl ğ kısıtlaması olmaksızın çalışma yüzey açısı 30° le 45° arasında se veya
Düşme yüksekl ğ 5 metreden az ve çalışma yüzey açısı 45° le 60° arasında se terc h ed leb l r.
Çalışma yüzey açısı 60° den fazla se veya 45° den fazla ve düşme yüksekl ğ 5 metreden fazla se kenar
koruma s stemler korunma amaçlı kullanım ç n uygun değ ld r.
Şek l 5. Kenar koruma s stem örnekler
Kullanılacak malzemeler lg l standartların kr terler n karşılamalı, yeter nce dayanıklı ve kalıcı olmalıdır.
Malzemeler saflığını bozacak unsur ve çeş tl kusurlardan uzak olmalıdır.
En sık kullanılan malzemeler, geç c ş ek pmanlarına da r malzeme b lg ler n çeren TS EN 12811-2

standardına uygun olmalıdır.
Güvenl k ağları le lg l malzeme gereks n mler ç n TS EN 1263-1 Standardı d kkate alınmalıdır.
B rleşt rme elemanları/kelepçeler ç n se TS EN 74 Standartları baz alınmalıdır.
Ahşap malzemeler n mukavemet TS EN 338 Standardına göre sınıflandırılmış olmalı ve ğne yapraklı veya
kavak ağacından elde ed len mas f ahşap ç n asgar C16 sınıf olan malzeme kullanılmalıdır. Koruyucu
kaplama olması durumunda bunun malzemen n görsel ncelemes ne engel olmaması sağlanmalıdır.
Şek l 6. Kapak s stem [77]
Kapak S stemler
Çalışma yüzey nde süreks zl k oluşturan ve çalışanın ya da malzemeler n düşmes ne yol açab lecek her
türlü boşluğa karşı önlem alınmalıdır.
Merd ven, asansör, baca, aydınlatma vb. boşluklar le çalışma alanı ve geç ş güzergâhlarındak tüm
açıklıkların etrafı korkuluk/bar yerler le çevr lmel ya da dayanıklı kapak vb. malzemeler le kapatılarak
güvenl hale get r lmel d r. Şek l 6. da görüldüğü g b boşluğun sağlam şek lde kapatıldığından ve
kullanılan kapatma malzemes n n hareket etmeyecek şek lde sab tlend ğ nden em n olunmalı, çalışanlar
gerekl şaret levha ve yazılar le uyarılmalıdır.
Şek l 7. Hareket kısıtlayıcı s stem [78]
Hareket Kısıtlayıcı S stemler (HKS)
Yüksekten düşmey çalışanın düşme r sk olan alanlara (korumasız kenarlar vb.) er ş m n engelleyerek
önleyen s stemlerd r.
HKS çalışanın bel rlenm ş b r alan ç nde hareket edeb lmes ne müsaade eder. Çalışan tam vücut emn yet
kemer ve güvenl k halatı le ankraj noktasına ya da yaşam hattına bağlanmaktadır [70].
Ankraj noktalarının seç m , hareket alanı ve muhtemel düşme noktaları s stem uygulanmadan önce y
şek lde gözden geç r lmel , planlama yapılmalı ve gerekt ğ nde Şek l 8. de göster ld ğ şek lde korkuluk
s stemler g b d ğer düşmeye karşı koruyucu s stemler de lave olarak uygulanmalıdır.
Şek l 8. Korkuluk ve HKS le düşmeye karşı koruma
7.4. Çalışma Konumlama Sistemleri
Şek l 9: Çalışma konumlama s stem [79]
Bu s stem, çalışanın emn yet kemer ve güvenl k halatı aracılığıyla desteklenmek suret yle yaslanarak
çalışmasına olanak sağlamakta ve çalışan hareket n kısıtlayarak düşmen n önüne geçmekted r (Şek l 9).
Genel olarak uygulamada çalışan, stab l b r poz syonda kalmakta ve eller serbest olacak şek lde ş n
yer ne get rmekted r. Kısa düşüş mesafes ç n genelde kısa güvenl k halatları (lanyard) kullanılmaktadır.
Bu s stemler merd venler, duvar ve donatı şler vb. d key yüzeylerde yapılan şlerde kullanılab lmekted r.
7.5. Düşmeyi Durdurucu Sistemler
Şek l 10: Güvenl k ağı
Güvenl k Ağları
Güvenl k ağı; b r kenar (sınır) p , d ğer destekleme elemanları veya bunların b rleş m le desteklenen,
yüksekten düşen k ş ler yakalamak ç n tasarlanmış b r ağ olarak tanımlanmaktadır [80] (Şek l 10).
Mevzuatımıza göre, kullanılan güvenl k ağlarının; malzeme özell kler , yapılan stat k ve d nam k dayanım
deneyler le bağlantı ve kurulum şartları bakımından TS EN 1263-1 ve TS EN 1263-2 standartlarına ve lg l
d ğer ulusal standartlara uygun olması gerekmekted r [1].
Güvenl k Ağı Çeş tler
Güvenl k ağı s stemler f z ksel özell kler ne göre S t p , T t p , U t p ve V t p olmak üzere dört çeş t olup
Şek l 11 de görüldüğü g b d r. [80]:
S stem S: Kenar p olan güvenl k ağı
S stem T: Yatay kullanım ç n konsollara bağlanan güvenl k ağı
S stem U: Düşey kullanım ç n destek yapısına bağlanan güvenl k ağı
S stem V: B r sehpa t p desteğe bağlanan kenar p olan güvenl k ağı
Şek l 11: Güvenl k ağı s stem t pler
Güvenl k Ağının Et ketlenmes
Güvenl k ağları; malâtçının veya thalâtçının adı veya t carî markası, standarda uygun tanıtma şaretler
ve tanıtma numarası, ağın mal ed ld ğ ay ve yıl, deney numunes n n asgarî enerj emme kapas tes ,
malâtçının kodu g b b lg ler çeren b r et ketle şaretlenmel d r. Ağ et ket , ağın ömrü boyunca kalıcı
olacak şek lde ağa yerleşt r lmel d r.
Düşme Yüksekl ğ
Güvenl k ağı, çalışma platformuna mümkün olduğunca amacına uygun şek lde yakın kurulmalı ve bu
sayede düşme yüksekl ğ mümkün olan en az mesafede tutulmalıdır. Standarda göre z n ver len azam
düşme yüksekl ğ 6 metred r [81]. Bu yüksekl k, çalışanın ağırlık merkez d kkate alındığında 7 metrel k b r
nom nal düşme yüksekl ğ n teşk l etmekted r. Şek l 12.ʼde bel rt len He ve H düşme yüksekl kler nden her
b r 6 metrey kes nl kle geçmemel d r [82].
Şek l 12. İz n ver len düşme yüksekl kler (Eğ m ≤ 20o )
Yakalama Gen şl ğ
Çalışan k ş hareket ett ğ sırada b r yere takılırsa, aşağı doğru düşmen n yanı sıra ler doğru b r düşmeye
de maruz kalmaktadır. İler doğru düşme mesafes , düşme yüksekl ğ nden etk lenmekted r. Çalışma
platformunun kenarında koruma sağlayan güvenl k ağları, düşen k ş n n ler doğru hareket n
kapsayacak şek lde gen ş olmalıdır. Çalışma platformunun kenarı le güvenl k ağının dış kenarı arasındak
net gen şl k, yakalama gen şl ğ n fade etmekted r (Şek l 13) [82].
Şek l 13
Tablo 7.1. Asgar yakalama gen şl kler [82]
* BS 8411 Code of pract ce for safety nets on construct on s tes and other works (İnşaat sahaları ve d ğer
şlerde kullanılan güvenl k ağları ç n uygulama esasları)
Hava Yastıkları
Şek l 14 da görüleceğ üzere düşmey durdurucu s stemlerden b r s olan hava yastığı s stemler düşme
durumunda tamponlama/yastıklama görev gören hava dolu yastık ya da m nderlerden oluşturulur.
Bunlar yumuşak dolgu le ya da hava le ş ş r lerek oluşturulab l r [83].
Hava yastıkları yüksekte çalışma yürütülen b r alanın altına kurularak olası b r düşme durumunda
düşmen n çalışan üzer ndek etk s n azaltır ve yaralanma ht mal n azaltır. Her k uygulamada da
yastıklar zem ne aralarında boşluk kalmayacak b ç mde yan yana yerleşt r lerek yüksekte çalışma yapılan
alanın altı kaplanır.
Şek l 14. Hava yastığı s stem n n b r nşaatta kullanımı [84]
Yastıklar çeş tl boyutlarda tem n ed lerek zem n tamamen kapatılab l r.
Hava yastığı s stem n n en yaygın kullanım alanı konut nşaatları olmakla beraber güvenl k ağı
kurulumunun mümkün olmadığı küçük alanlarda ya da çalışma platformlarının dış kenarlarında da
kullanılab lmekted r.
Yumuşak dolgulu yastıklar kullanılıyorsa düşme yüksekl kler n n 2 metreden fazla olmaması tavs ye
ed lmekted r. Ancak k nc b r hava yastığı sev yes daha oluşturularak düşme yüksekl kler üret c
tal matlarına bağlı kalınmak koşuluyla artırılab l r.
Şek l 15. Hava yastığı s stem [83]
Hava le ş ş r lm ş yastıklar kend ç nde k ye ayrılmaktadır. B r s nde sürekl hava beslemes

yapılmaktadır; d ğer nde se s stem ş ş r l r ve sızdırmazlık sağlanarak hava hacm sab t tutulur. Sızdırmaz
olan s stemde düşme durumunda tamponlama etk s n oluşturab lmek ç n s stem bel rl m ktarda
havanın çıkışına z n ver r.
Hava le ş ş r lm ş yastıkların kullanımında da yastıklar çalışma yüzey ne mümkün olduğunca yakın olacak
b ç mde (düşme yüksekl ğ asgar olacak şek lde) ve düşme yüksekl ğ ç n üret c tal matlarının bel rled ğ
değerler aşmayacak şek lde yerleşt r lmel d r.
Hava yastığı s stemler le lg l ülkem zde uygulamada olan b r standart bulunmamakla beraber konuyla
lg l olarak “PAS 59: 2014 Spec f cat on for collect ve fall arrest so land ng systems for system
requ rements, product nformat on, qual ty control and methods of test ng” dokümanından
yararlanılab l r.
Yakalama Platformları
Yakalama platformları, çalışma alanının altına kurulan ve muhtemel b r düşme durumunda çalışanı
tutmak ç n kullanılan geç c platformlardır. Bu platformlar muhtemel azam darbe yükünü karşılayacak
n tel kte olmalıdır. Sab t veya hareketl yakalama platformlarının nşa ed lmes nde skele b leşenler
kullanılab lmekted r [85].
Şek l 16. Yakalama platformu[85]
*Yakalama platformu le lg l d kkat ed lecek bazı hususlar şunlardır:
*Döşemes tamamen kapatılmış olmalıdır.
*Çalışma alanına mümkün olduğunca yakın olmalıdır. Kenar koruması sağlanmış olmalıdır.
*Ek pman, malzeme ve atıklardan tem zlenm ş olmalıdır.
*Çatı g b eğ ml b r çalışma yüzey ne a t projeks yonun yakalama platformunun korkuluğu le kes şt ğ

noktanın üst tarafında yeterl korkuluk yüksekl ğ olduğundan em n olunmalıdır.
K ş sel Düşmey Durdurucu S stemler
K ş sel düşmey durdurucu s stemler (KDDS) serbest düşmey durduran ve düşmen n çalışan üzer ndek
etk ler n sınırlandıran düşmey durdurucu s stemlerd r [70]. B r KDDS;
*Çalışanın düşmes n önlemez.
*Düşme mesafes n sınırlandırır.
*Düşme r sk n n bulunduğu çalışma alanlarına er ş me z n ver r (düşme olursa durdurulur).
*Düştükten sonra askıda kalmayı sağlar.
K ş sel düşmey durdurucu s stemler çalışanın kontrolsüz yüksekl klerden düşmeler n engeller ve
düşmen n etk ler n azaltır. Şek l 22 de görülen KDDSʼler genell kle 3 temel b leşenden meydana gel r
[70,86];
*Ankrajlar
*Vücut desteğ
*Bağlantılar
Şek l 17. K ş sel düşmey durdurucu s stem n temel b leşenler [87]
Şek l 17ʼde görülen KDDSʼler genell kle 3 temel b leşenden meydana gel r [70,86];
*Ankrajlar
*Vücut desteğ
*Bağlantılar
K ş sel düşmey durdurucu s stemler çalışanların şler n korumasız kenarlarda ya da stab l olmayan
platformlarda (asma skele vb.) yürüttüğü çalışmalarda kullanılır. KDDS kullanılırken d kkat ed lmes
gereken hususlar [70];
*Düşmen n çalışan üstündek etk s n n ve durdurmadak salınımın en az düzeyde kalmasının sağlanması

ç n s stem, düşme yüksekl ğ n n asgar düzeyde tutulacağı b ç mde oluşturulmalıdır.
*S stem n bütün b leşenler her kullanım önces nde gözle kontrol ed lmel ; yıpranmış, esk m ş parçalar
mutlaka değ şt r lmel d r.
*Bağlantı tert batlarının korkuluklara ve skele b leşenler ne takılmasından mümkün olduğunca

kaçınılmalı varsa daha uygun ankraj noktaları terc h ed lmel d r.
*KDDS kullanan çalışanın herhang b r ac l durum olasılığı sebeb le başka b r çalışan tarafından
kontrol/eşl k ed ld ğ ne d kkat ed lmel d r.
*KDDS; sadece b r defa düşmey durdurmak üzere tasarlanmış s stemlerd r. Herhang b r düşme
durumunda bütün KDDS b leşenler yetk n b r k ş tarafından detaylı olarak ncelen r. İnceleme
sonucunda zarar görmed ğ ne ve tekrar kullanılab leceğ ne da r rapor hazırlanıp mzalanmadığı takd rde
bu KDDS kullanımdan çıkartılır.
Kısıtlamalar
Bu s stemlerde düşme sonucunda çalışanda bazı f z ksel hasarlar söz konusu olab lmekted r. Bu sebeple
KDDSʼler d ğer düşme önleme yöntemler n n makul b ç mde uygulanab l r olmadığı durumlarda terc h
ed lmel d r.
B r KDDS serbest düşmen n gerçekleşmes ve durdurulması durumunda çalışan üzer nde oluşacak
kuvvet n 6 kNʼdan fazla olmaması ç n enerj em c b leşenler ya da fonks yonlar çermel d r.
Azam düşme mesafes ne KDDS b leşenler n n üret c ler nden tem n ed lm ş b lg ye dayanılarak karar
ver lmel d r. Gerekl hallerde ankraj tert batının etk leş m de göz önüne alınmalıdır.
Yeters z düşme yüksekl kler n n söz konusu olduğu noktalarda kısa bağlama tert batı ya da ger sarmalı
t pte düşmey önleme tert batları kullanılab l r.
Azam Düşme Mesafes (ADM)
KDDS kullanan b r çalışanın düşmes hal nde herhang b r c sme ya da zem ne çarpmadan durması ç n
gerekl olan ve düşme olayından önce çalışan le zem n arasındak mesafey fade eder (Şek l 18). İlg l
standartlarda tavs ye ed lm ş mesafeler [88,89];
a. Tam Vücut T p Emn yet Kemer , Bağlama Tert batı ve Enerj Em c Kullanıldığında;
ADM=2Lt+1.75 m +1m (Güvenl k mesafes )
Lt: Üret c b lg ler ne dayanarak enerj em c dah l bağlantı tert batının uzunluğu
b. Ger Sarmalı T pte Düşme Önleme Tert batı Kullanıldığında
ADM= 2m+ 1m (Güvenl k mesafes )
NOT: Bu hesaplamalar yapılırken tam vücut t p emn yet kemer n n esneme m ktarı ve kullanılmışsa
yaşam hattının esneme mesafes ADM değer ne lave ed lmel d r.
Şek l 18. Tam vücut t p emn yet kemer , bağlama tert batı ve enerj em c [90]
Şek l 19. Ger sarmalı t pte düşme önleme tert batı [90]
KDDS kullanacak çalışanlar tam vücut t p emn yet kemer n n doğru kullanımı ve bağlanması, ek pmanın
muayenes , bakımı ve saklanması, doğru ankraj seç m ve uygulaması le ac l durum prosedürler
hakkında b lg lend r lmel ve gerekl eğ t m ver lmel d r.
Eğ t m sonrasında çalışanların ek pmanı güvenl kullanıp kullanmadıkları uygulamalı olarak

değerlend r lmel ve uygun personel le çalışmalar yürütülmel d r.
Salınım Tehl kes
KDDS kullanımında en c dd tehl ke Şek l 25 de resmed ld ğ g b salınım tehl kes d r. Buna sarkaç etk s de
den lmekted r.
Yanlış ankraj noktası bel rlenmes ya da lave tedb r alınmaması net ces nde k şek lde salınım tehl kes
söz konusu olab lmekted r.
B r nc s , korumasız b r kenardan düşülmes net ces nde salınım yolu üzer nde b r engele ya da bağlantı
yapılmış olan yapıya çarpılması; d ğer se y ne korumasız kenardan düşülmes le halatın yapı kenarına
sürtünmes le halat kopması sonucu zem ne çarpılması ya da halatın uzun olması sebeb yle zem ne
çarpılmasıdır.
KDDS kullanılacak alanlar y değerlend r lmel ve salınım tehl kes söz konusu olduğunda KDDS kullanımı
tekrar gözden geç r lmel ya da lave tedb rler alınmalıdır.
Şek l 20. Salınım tehl kes [85]
8. YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ (KISIM-

3)
8.1. Yüksekte Çalışma Ekipmanları
Gerekl er ş m n sağlanab lmes ve dolayısıyla yüksekte çalışma gerekt ren şler n yer ne get r leb lmes
amacıyla kullanılan ve yatay ve/veya düşey yönde hareket ett r leb len ya da sab t ek pmanlardır. Bazı
er ş m ek pmanları şunlardır:
*İskeleler (TS EN 12810, TS EN 12811)
*Merd venler (TS EN 131-1)
*Yükselt leb len seyyar ş platformları (TS EN 280:2013+A1)
*Sütunlu çalışma platformları (Cephe platformları) (TS EN 1495+A2)
*Hareketl skeleler/Er ş m kuleler (TS EN 1004, TS EN 1298)
Bu ek pmanların dışında yüksekte çalışmaya yardımcı olan b rçok ek pman bulunmaktadır. Yapılan ş göz
önüne alınarak en uygun ek pman seç lmel d r. Operatör ve kullanıcıların eğ t m almış olmasına d kkat
ed lmel d r. Her kullanımda üret c tal matlarına d kkat ed lerek hareket ed lmel d r.
İskeleler
B naların ve d ğer yapıların nşa, bakım, onarım ve yıkım şler g b çalışmalarda güvenl b r çalışma
ortamının sağlanması ve çalışma alanlarına güvenl er ş m ç n standartlara uygun skeleler
kullanılmalıdır.
Kullanılacak skeleler TS EN 12810-1 standardına uygunluk açısından Türk Standartları Enst tüsünden
belgelend r lm ş olmalıdır. Bunun yanı sıra skele kurulumunda çalıştırılacak personel; konu le lg l
yeterl b lg ve deney me sah p ve “İskele Kurulum Elemanı (Sev ye 3)” Ulusal Yeterl l ğ ne sah p olmalıdır.
İskele kurulumu esnasında üret c den tem n ed lm ş olan “Mamul El K tabı” d kkate alınmalı ve kurulum
sıralaması ve d ğer hususlarda bu kurallara uyulmalıdır. Aynı zamanda kullanılacak skele, çevre şartları
( skele yakınında enerj hattı olup olmadığı, skele zem n etk leyeb lecek kazı çalışmalarının mevcud yet
vb.) ve yüksekte çalışmalarla lg l b lg ler çeren “Kurma, kullanma ve sökme planı” da uygulanarak
azam güvenl k şartları sağlanmalıdır.
Öneml hususların kontrolü:
*İskelen n kurulduğu zem n
*Taban plakası ve yüksekl ğ
*Çapraz destekler
*Ayak h zasındak boyuna ara bağlantılar
*Kafes k r şler
*Ankrajların mamul el k tabına uygunluğu
*Platformda kullanılan malzemen n yeterl l ğ
*Platform b r mler n n yerleş m , sab tlenmes
*Platformlar arasının boşluk kalmayacak b ç mde olması
*İskelen n yapı köşeler nde tam gen şl kte ve yapıyı saracak şek lde dönmes
*Düşmeler n önlenmes ç n ana ve ara korkuluklar
*İskele-yapı arası mesafen n düşmeye sebeb yet vermeyecek b ç mde olması
*İskele-yapı arası mesafe fazla se ç tara a ana, ara korkuluklar ve topuk tahtası
*Güvenl er ş m s stemler (merd venler)
*Çatı korumaları
*Yayalar ç n skele altında geç t ve aydınlatma
*Araç traf ğ güvenl ğ ve aydınlatma
*Gece çalışmalarında yeterl aydınlatma
*İskele g r şler nde şaretlemeler
*Tamamlanmamış skeleye g r şler n engellenmes ç n “Yetk s z K mse G remez” şekl nde şaretleme
yapılması
Merd venler
Merd venler yüksekte ya da aşağıda bulunan sev yelere er ş m n sağlanması ve haf f şler n yer ne
get r lmes nde kullanılan ek pmanlardır. El merd venler , A t p merd venler, platformlu merd venler, sab t
d k merd venler, sürgülü ve akrobat merd venler vb. b rçok çeş t merd ven bulunmaktadır. (Detaylı b lg
ç n TS EN 131-1 Standardından faydalanılab l r.)
Merd venler; yükselt leb len ş platformları, skele s stemler ve geç c platformlar g b d ğer yüksekte
çalışma ek pmanlarının kullanımı uygulanab l r değ lse değerlend r lmel d r. Bu değerlend rmede kısa
sürel ve düşük r skl şler d kkate alınmalıdır. Merd ven kullanımında aşağıdak hususlar göz önünde
bulundurulmalıdır [91]:
*Hasar görmüş, kırılmış, çatlamış, bükülmüş ya da paslanmış olan, yapısal olarak sağlam ve yeterl
görülmeyen ve b leşenler nde (basamak, platform, çapraz, bağlantı elemanları vb.) eks kl kler bulunan
merd venler kullanılmamalıdır.
*Merd ven n yapılan şe uygun ve yeterl yüksekl kte olduğundan em n olunmalıdır.
*Merd ven n sağlam ve kaymaz b r zem ne yerleşt r lmes sağlanmalıdır.
*Çalışanın ya da merd ven n enerj hatlarına temasının söz konusu olab leceğ yerlerde merd ven
kullanılmamalı ve elektr kl ek pmanların yanında metal b leşenlerden oluşan merd venlere özell kle
d kkat ed lmel d r.
*Merd ven n yerleşt r leceğ bölgen n araç ya da yaya geç ş yollarında, kapı geç şler nde veya asılı yükler n
hareket güzergâhlarında olmamasına d kkat ed lmel d r.
*Merd venler açık kenarlara yakın ya da skele vb. ek pmanların üzer nde ekstra yüksekl k kazanmak ç n
*Merd ven üzer nde uzun sürel çalışma yapılmamalıdır.
*Çalışanın yüzü merd vene dönük olmalıdır.
*Üç nokta temasına d kkat ed lmel , merd vene çıkarken ya da merd venden nerken elde malzeme ya da
alet taşınmamalıdır (Şek l 1).
Şek l 1. Merd vende 3 nokta kuralı [92]
*Merd ven dışına uzanılmamalı, ağırlık merkez n n merd ven kolları arasında kalmasına d kkate
ed lmel d r.
*Kaymaya d rençl ş ayakkabısı kullanımı d kkate alınmalıdır
*Merd ven ayaklarının kend l ğ nden hareket etme ya da kaymaya karşı güvenl olmasına önem ver lmel ;
bağlama, kazık çakma vb. çeş tl yöntemler le sab tlenmel d r.
*El merd venler en üst basamaklarında çalışılacak şek lde yerleşt r lmemel d r.
Şek l 2. Merd vende 4'e 1 oranı [93]
*Şek l 2. de göster ld ğ şek lde el merd ven yerleşt r l rken çalışma kolaylığı sağlayacak uygun b r açıda
yerleşt r lmel d r. Uygulanab l r olduğunda, merd ven n dayandığı nokta le zem n arasındak düşey
mesafe ve merd ven n yatay çekme mesafes arasında 4ʼe 1 oranın sağlanmasına d kkat ed lmel d r.
*Çalışma platformuna geç ş ç n kullanıldığında, çalışanın geç ş sırasında tutunab lmes ç n merd ven n
platform sev yes n yeter kadar aşmasına d kkat ed lmel d r.
*A t p merd venler kullanımdan önce tamamen açılmalıdır. Ayakların b rb r nden ayrılmasını önleyen
tert batın sağlam olduğundan ve merd ven n kullanım boyunca açık şek lde kalacağından em n
olunmalıdır.
*Merd ven kullanımında hava koşulları d kkate alınmalıdır.
*Platformlu ve A t p merd venlerde yapılan ş ya da çevre koşullarından kaynaklanab lecek ve devr lmeye
sebep olab lecek yatay kuvvetlere d kkat ed lmel d r.
*Ark kaynağı ve oks jenl kes m g b şler n merd ven üzer nde yapılmasının güvenl olmayacağı d kkate
alınmalıdır.
*Merd venler her kullanımdan sonra kontrol ed lmel d r.
Yükselt leb len Seyyar İş Platformları
Etrafı düşmeye karşı kenar koruma s stem le çevr lm ş b r platformdan oluşan ve ulaşılmak stenen
çalışma yer ne uzatılab len seyyar ek pman olarak tanımlanab l r [70].
Yükselt leb len ş platformlarına; makaslı kaldırmalar, d key platformlar le araç üzer ne monte ya da
kend nden hareketl teleskop k ve ekleml platformlar örnek olarak ver leb l r.
Aşağıdak görselde soldan sağa sırasıyla; makaslı kaldırma, ekleml platform ve d key platform
göster lmekted r.
Şek l 3. Yükselt leb len seyyar ş platformları [70]
Bu ek pmanların kullanımından önce detaylı b r planlama yapılmalıdır. Çalışılacak çevre ve zem n

koşulları ncelenmel d r.
İş platformlarının kaldırma kapas teler , er ş m yüksekl kler vb. özell kler n n farklı olab leceğ ve
bazılarının düz ve sert zem nler ç n tasarlanırken b r kısmının engebel araz koşulları çn
tasarlanab leceğ d kkate alınmalı ve en uygun yükselt leb len seyyar ş platformu seç lmel d r.
İçten yanmalı motorla çalışan ek pmanların se b na çler nde ya da havalandırmanın yeters z olduğu
yerlerde kullanılmamasına ayrıca önem ver lmel d r.
Yükselt leb len seyyar ş platformları le lg l olarak aşağıdak hususlara d kkat ed lmel d r [70]:
*Operatörler gerekl yeterl l ğe sah p olmalıdır.
*Operatörler n lg l ek pman, düşmey durdurma ek pmanları ve ac l durum prosedürler le lg l eğ t m

aldığından em n olunmalıdır.
*Taşıma kapas tes n n açık b r şek lde göster ld ğ nden ve operatör tarafından b l nd ğ nden em n
olunmalıdır.
*Yetk l k ş tarafından her bakımdan y durumda ve kullanıma hazır olduğu tey t ed lmel d r.
*Ek pmana özel üret c tal matları ve ek pmanın tasarım amacı y b l nmel d r.
*Engebel araz de kullanılmak üzere tasarlanmamışsa, sert ve düz zem n üzer nde kullanılmalıdır.
*Hareket yolları üzer nde, kontrolsüz harekete ya da devr lmeye neden olab lecek tehl kelere karşı tedb r
alınmalıdır.
*Üstten geçen enerj hatları le lg l r skler mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.
*Ek pmanın d ğer araç yollarına uzanmaması, g rmemes ne d kkat ed lmel ; hareket alanlarının d ğer
araçlar le kes şmemes ne özen göster lmel d r. Gerekt ğ nde bar yerler, şaret levhaları le tedb r
alınmalıdır.
*Şek l 4. da göster ld ğ şek lde operatör tarafından yüksekl k kazanmak amacıyla korkuluklara basarak
tırmanılmamalı, her k ayak da platform üzer nde olmalıdır.
Şek l 4. Platformda doğru çalışma [70]
*Platform çer s nde yer alan tüm çalışanların, hareket alanını sınırlandıran ve yüksekte çalışma ç n
uygun k ş sel koruyucu donanımlara sah p olduğundan em n olunmalıdır.
*Çalışanların kend ler n , üret c tarafından tasarlanmış ve platform üzer ndek bel rl ankraj noktalarına
bağlaması sağlanmalıdır.
Sütunlu Çalışma Platformları
Bu platformlar; çalışanların ya da malzemeler n geç c çalışma yerler ne er ş m n sağlamak ç n kullanılan

ve üzer nde çalışma platformu bulunduran asansörler olarak tanımlanab l r. Bu ek pmanlar, uzatılab len
b r sütun/kolon üzer ne monte ed lm ş tahr k s stem le hareket ederler. Bu sütunların yapıya bağlantısı
se üret c tal matlarında bel rt len şartlar d kkate alınarak yapılmaktadır. Kurulumları tek sütun ya da
b rden çok sütun çerecek şek lde yapılab lmekted r.
Farklı yüksekl klerde, yapı prof l nde değ ş kl kler n (Örn. Balkon varlığı sebeb le çıkıntı yüzeyler ya da
yapının çer doğru g r nt yapması) olması bu ek pmanların kullanım alanını kısıtlayab len
unsurlardandır.
Sütunlu çalışma platformları le lg l olarak aşağıdak hususlara d kkat ed lmel d r [70]:
*Kurulum ve söküm çalışmaları yetk l k ş kontrolü altında yapılmalıdır.
*Platform ç ne yerleşt r len malzemeler ek pman dışına uzanmamalı ve böylece bu malzemeler n

düşmes n n önüne geç lmel d r.
*Ek pman n tel kler (kapas te, ölçüler) le kurulum, kullanım ve söküm çalışmalarında mutlaka üret c
tal matları d kkate alınarak hareket ed lmel d r.
*Operatörler yetk n olmalı ve çalışma platformu ç ndek çalışanlar, bağlantısı yeterl şek lde yapılmış tam
vücut emn yet kemer ve baret le çalışmalarını sürdürmel d rler.
Şek l 5. Sütunlu çalışma platformunun b leşenler [70]
Er ş m Kuleler
Alüm nyum veya çel k s stemlerden oluşan ve Şek l 6ʼda bölümler le anlatılan bu ek pmanlar le lg l
olarak aşağıda bel rt len hususlara d kkat ed lmel d r.
*Bu ek pmanların kurulumu, sökümü ve ncelenmes yetk l k ş ler tarafından ve üret c tal matları d kkate
alınarak yapılmalıdır. Üret c tal matlarında bel rt len çalışma yüksekl kler asla aşılmamalıdır.
*Kurulum önces tüm kule b leşenler ; y durumda, kullanıma hazır ve kurulumu yapılacak kuleye a t
olduklarının tesp t ç n gözden geç r lmel d r.
*Kurulum sırasında güvenl çalışma yöntemler bel rlenerek düşmeye karşı tedb r alınmalıdır.
Şek l 6. Er ş m kules b leşenler [70]
*Kulen n sert ve düz b r zem n üzer nde kullanıldığından em n olunmalıdır. Çalışma alanındak çukur,
çöküntü ve engebel noktalara d kkat ed lmel ve tedb r alınmalıdır.
*Kule ayaklarında k l tleneb l r tekerlekler kontrol ed lmel d r. Tekerlekler n zarar görmem ş olduğundan,
etk n b r b ç mde döneb ld ğ nden ve durdurma/k l t mekan zmasının çalıştığından em n olunmalıdır.
*Tekerlekler k l tlemeden çalışanların kuleye çıkmasına z n ver lmemel d r.
*Üret c tal matları doğrultusunda sab tley c /dengeley c ler monte ed lmel d r.
*Kule stab l tes n n kolayca etk leneb leceğ d kkate alınarak; kuvvetl rüzgârlarda kullanma ya da etrafına
kaplama yapma, ağır malzemeler kule üzer ne yerleşt rme ve kuley malzeme kaldırmada kullanma vb.
g b tehl kel hareketlerde bulunulmamalıdır. Kullanım koşulları, sınır değerler ve kapas te le lg l olarak
üret c tal matlarına başvurulmalıdır.
*Çalışma alanında üstten geçen hatların varlığına d kkat ed lmel d r. Gerekl tedb rler alınmadan
kullanıma geç lmemel d r.
*Kule platformlarına er ş m n merd ven le sağlandığından em n olunmalıdır.
*Kulen n ler ger hareket ett r lmes kule zem n nden ve çalışanlar tarafında el le yapılmalıdır. Motorlu
araç kullanılmamalıdır.
*Halka açık alanlarda yapılan çalışmalarda bar yerler ve uyarı levhaları aracılığıyla yetk s z k ş ler n kuleye
çıkışı ve kule çevres ne yaklaşması önlenmel d r.
*Düşmeye karşı korkulukların kule çevres boyunca ve her çalışma platformu kenarında mevcut
olduğundan em n olunmalıdır.
Şek l 7. Er ş m kules le çalışma [94]
8.2. İyi Uygulama Örnekleri
Şek l 8ʼde hareket kısıtlayıcı s stem le düşmeye karşı koruma anlatılmaktadır. Görüldüğü üzere nşaat
alanında katta malzeme alımı ç n korkuluklar geç c olarak kaldırılmıştır. Çalışan, malzeme alımı ç n
kend s n hareket kısıtlayıcı b r s stem vasıtasıyla korumaya almış, böylel kle kat kenarına yaklaşması ve
düşmes önlenm şt r
Şek l 8. Hareket kısıtlayıcı s stem le düşmeye karşı koruma [70]
Şek l 9ʼda üst raflarda yer alan ürünlere ulaşmak ç n çalışan k ş korkuluğu bulunan basamaklı b r
platform kullanmış ve düşmeye karşı tedb r n bu şek lde almıştır.
Şek l 9. Platformlu merd vende çalışma [75]
Şek l 10ʼda elektr kl matkap le delme ş yapan çalışan, rahat b r şek lde çalışab lmek ve yan yüklemen n
etk s yle merd ven n devr lmes n ve düşmes n önlemek ç n merd ven çalışma yüzey ne bakacak şek lde
konumlandırmıştır.
Şek l 10. Merd ven n yerleşt r lmes [75]
Şek l 11ʼde se nşaatta döşeme kalıplarını yerleşt ren çalışanın, alt kata düşmes n önlemek ç n daha
önceden kolonlara saplanmış olan ek pmanlara muhtemel b r düşme anında k l tlenen ger sarmalı t pte
düşmey durdurucu le bağlaması ve kend s n korumaya alması görülmekted r.
Şek l 11. İnşaat kalıp çalışmasında düşmeye karşı koruma [95]
Araç üzer ne boruları yerleşt ren çalışanlar, düşmeler n önlemek ç n araç uzunluğu boyunca hareket
mkânı sağlayan, raylı b r s steme sah p ek pmana kend ler n bağlamaları se Şek l 12ʼde göster lmekted r.
Şek l 12. Araç üzer nde düşmeye karşı koruma [96]
Kazı çevres boyunca geç c kenar koruma s stemler yerleşt r lm ş ve çalışanların kazı çer s ne düşmes
önlenm şt r (Şek l 13)
Şek l 13. Kazı kenarında düşmeye karşı koruma [97]
Şek l 14ʼte yürütülmekte olan çatı çalışmasının güvenl b r şek lde sürdürüleb lmes ç n boşluk
kalmayacak şek lde çatı kenarları boyunca kenar koruma s stemler yerleşt r lmes ve düşmeye karşı
koruma sağlanması göster lmekted r.
Şek l 14. Çatı çalışmasında düşmeye karşı koruma [98]
Eğ ml çatıda yapılacak çalışmanın güvenl şek lde yapılab lmes , planlama aşamasında monte ed len
yatay yaşam hattı ve ankraj noktaları aracılığı le sağlanmıştır. Çalışan tam vücut kemer s stem g yerek
lanyard le hatta bağlantısını sağlamıştır(Şek l 15).
Şek l 15. Yaşam hattı le düşmeye karşı koruma [99]
Şek l 16ʼde skele kurulumu gerçekleşt ren çalışanlar düşmeye karşı güvenl kler n sağlamak ç n geç c
korkuluklar kullanmışlardır. Alt kat sev yes nden monte ed leb len bu s stem le üst kata çıkan çalışan,
skele s stem n n kend korkulukları takılana kadar düşmeye karşı tedb r n almıştır.
Şek l 16. İskele kurulumunda düşmeye karşı koruma
Şek l 17ʼde görüleceğ üzere çalışma yapılan en üst katta, kat kenarları düşmeye karşı korkuluklarla
kapatılmış ve akab nde çalışma yapılan yüzeye yakın olacak şek lde çalışılmakta olan platformunun
hemen altına S stem T güvenl k ağı kurularak çalışanların düşmeye karşı güvenl ğ sağlanmıştır.
Şek l 17. Güvenl k ağı le düşmeye karşı koruma [100]
Şekl 18ʼde kat merd venler nde düşmeye karşı koruma uygulaması göster lmekted r. Görüldüğü g b kat
merd venler n n kenarlarına uygun aparatlarla geç c korkuluk s stemler takılmış ve çalışanların yürüyüş
ve geç ş yollarından düşmes önlenm şt r.
Şek l 18. Kat merd venler nde düşmeye karşı koruma [101]
8.3. Ekler
EK-1: K ş sel Koruyucu Donanımlar
Bu ekte; yüksekte çalışma sırasında kullanılan tam vücut kemer s stemler , bağlantı halatları (lanyard) ve
enerj em c ler g b öneml b leşenler hakkında kısa ve özet b lg ler yer almaktadır. Detaylı b lg ç n lg l
standartlara başvurulab l r.
K ş sel Koruyucu Donanımların Kategor zasyon Rehber ne Da r Tebl ğe göre; Tasarımcı tarafından, an
olarak ortaya çıkab lecek tehl keler , kullanıcının zamanında fark edemeyeceğ düşünülen durumlarda ve
hayat tehl ke oluşturarak, sağlığa c dd şek lde ve ger ye dönüşü mümkün olmayacak derecede zarar
vereb lecek r sklere karşı koruma sağlayan, karmaşık yapıdak k ş sel koruyucu donanımlar kategor -III
olarak sınıflandırılmaktadır. Dolayısıyla, yüksekten düşmeye karşı kullanılan k ş sel koruyucu donanımlar,
karmaşık yapılı k ş sel koruyucu donanımlardır ve bu sebeple kategor -III sınıfındadırlar.
Standarda uygun olarak üret lm ş kategor -III sınıfı k ş sel koruyucu donanımlarda CE şaret n n l şt r lme
zn n veren, yan gerekl kontroller gerçekleşt r p ürün ç n ht yaç duyulan belgelend rmey sağlayan
Onaylanmış Kuruluşun k ml k numarası mutlaka bulunmalıdır. 4 hanel olan bu k ml k numarası, AT t p
nceleme belges n n hang kuruluşça ver ld ğ n n b r şaret d r ve kategor III sınıfı ürünlerde CE şaret n n
yakınında mutlaka bulunmalıdır.
Tam vücut kemer s stem , bağlama tert batı (lanyard), enerj em c aparatlar, karab na ve tüm bağlayıcılar
da bu kapsamda değerlend r lerek, güvenl b r ürün olduğundan em n olunmalıdır.
Ayrıca kullanılan lg l k ş sel koruyucu donanım üzer ndek şaretleme TS EN 365 ʻe uygun olmalı ve
herhang b r met n, satışın yapılacağı ülken n resm d l nde ver lmel yan Türkçe kullanım kılavuzu
olmalıdır.
TS EN 365ʼe uygunluk ç n şaretlemelerde, kullanılan lg l KKD üzer nde kullanıcıların malâtçı tarafından
tem n ed len b lg ler okuması gerekt ğ n gösteren b r p ktogram da yer almalıdır.
Tam Vücut Kemer S stemler
Tam vücut kemer s stemler , genel olarak düşmey durdurma amaçlı vücut destekler d r. B r k ş n n
vücudunun tamamını desteklemek ve takan k ş y düşme esnasında ve düşme durduktan sonra tutmak
ç n uygun b r şek lde b r araya get r lm ş ve düzenlenm ş kayışlar, bağlantı elemanları, tutturma
elemanları veya d ğer elemanları çermel d r. TS EN 361 standardına uygun olmalıdır.
Tam vücut kemer s stem , takan k ş ye uymalıdır. Kayışlar konumlarından sapmamalı ve kend l ğ nden
gevşememel d r. B r nc l kayışların gen şl ğ en azından 40 mm ve k nc l kayışların gen şl ğ se, en
azından 20 mm olmalıdır. Tam vücut kemer s stem n n kullanımı süres nce düşme önley c tutturma
elemanı/elemanları ağırlık merkez n n üzer nde, göğsün önünde ve/veya takan k ş n n arkasında ve/veya
her k omuzunda kalacak şek lde yerleşt r leb l r. Şek l 19.ʼda tam vücut kemer s stem örneğ
göster lmekted r.
Şek l. 19. Tam vücut kemer s stem örneğ [102]
1 Omuz kayışı
2 İk nc l kayış
3 Alt destek (B r nc l kayış)
4 Uyluk kayışı
5 Çalışma konumlama ç n bel desteğ
6 Ayarlama elemanı (toka)
7 Düşmey durdurma bağlantı elemanı (D halkası)8
8 Tutturma elemanı
9 Çalışma konumlama ç n bağlantı elemanı
* b “A” harf yle şaretleme
Tam Vücut Kemer S stem n n Gözle Muayenes
Kullanım ömrünün sürdürülmes ve yüksek performans elde ed lmes ç n tam vücut kemer s stemler sık
şek lde kontrol ed lmel ve her kullanımdan önce görsel olarak ncelenmel d r (Şek l 20). Uzman k ş
tarafından aşınma, hasar ve korozyona g b hususlara karşı düzenl ncelemeler yapılmalı ve donanım
üzer nde kusurlu/bozuk durumlar tesp t ed ld ğ nde bu donanımın kullanımdan kaldırılması
sağlanmalıdır. Tam vücut kemer s stemler aydınlatmanın yeterl olduğu b r ortamda üret c tal matları da
d kkate alınarak aşağıdak genel hususlara göre ncelenmel ve nceleme tar h kayıt altına alınmalıdır.
Şek l. 20. Görsel nceleme [103]
Şer tler n (Dokuma) İncelenmes
Şek l 21. de kemer s stemler n n şer t ncelemes göster lmekted r. Şer t eller narasında 15-20 cm olacak
şek lde tutulmalıdır. Şer t ters çevr lm ş “U” şekl nde bükülmel d r.. Böylece oluşan yüzey ger lmes ,
hasarlı l f ve kes kler n görülmes n kolaylaştıracaktır. Bu prosedür şer d n her k tarafını da nceleyecek
şek lde tüm şer t uzunluğu boyunca sürdürülmel d r. Bu sayede saçaklanmış (sürtünme sonucu
yıpranmış, parçalanmış) kenarlar, kırılmış l fler, çek lm ş/sökülmüş d k şler, kes kler, yanıklar, aşınmalar
ve UV ya da k myasala bağlı hasarların var olup olmadığı gözleneb lecekt r.
Şek l. 21. Şer t nceleme [104]
D Halkaları/Sırt Yastıkları
D halkalarını bükülmeler, çatlaklar, kopmalar ve pürüzlü ya da kesk n kenarlara karşı kontrol ed mel d r.
Halkanın serbestçe döndüğünden em n olunmalıdır. D halkası sırt yastıklarının da hasar görüp
görmed ğ ne bakılması öneml d r.
Tokalar
Tokaların ve D halkalarının bağlantılarına özel önem ver lmel d r.. Olağandışı yıpranmalara, aşınmış ya da
kes k l flere veya tokaların ve D halkalarının bükülüp bozulmalarına d kkat ed lmel d r. Böylece tokaların
olması gerekt ğ g b çalıştığından em n olunur.
Et ketler
Tüm et ketler n mevcut olduğu ve rahatça okunab ld ğ kontrol ed lmel d r.
Tam Vücut Kemerler n n G y lmes
Çalışanın rahat b r şek lde ş n yürüteb lmes ve muhtemel b r düşme sonucu çalışan üzer nde oluşacak
kuvvet n tüm vücuda dengel b r şek lde yayılab lmes ç n kullanılan tam vücut kemer s stem n n uygun
şek lde g y lmes gerekl d r. Şek l 22ʼde bu s stem n nasıl g y leceğ anlatılmaktadır
Şek l. 22. Tam vücut kemer n g y lmes [105]
Lanyard / Bağlantı Halatları / Bağlama Tert batı

Bağlantı halatları (Lanyard) yüksekten düşmeye karşı koruyucuların öneml b r parçasıdır ve TS EN 354
Kullanıcı le bağlantı/ankraj noktasını b rb r ne bağlayan bu halatlar f ber halat, tel halat, örgü ya da z nc r
şekl nde olab l r. Çalışma gereğ halatların tek başına emn yet kemer ne bağlanab ld ğ durumlar olduğu
g b genell kle enerj em c le b rl kte b r s stem olarak kullanıldığı durumlar da vardır. Düşmen n söz
konusu olduğu durdurma s stemler nde ç nde enerj em c özell ğ olan halat ya da bu halat le b rl kte
ayrıca enerj em c aparatın kullanıldığı donanımlarla çalışma yapılmalıdır. Uzunluğu ayarlanab len ve ç
kollu halatlar da yapılacak şe göre terc h ed leb lmekted r.
Şek l 23ʼte ç kollu ve tek kollu enerj em c çeren bağlantı halatları, ç nde enerj em c özell ğ olan ç
kollu bağlantı halatı ve uzunluğu ayarlanab len bağlantı halatı görülmekted r.
Şek l. 23. Çeş tl lanyard t pler
Enerj Em c / Sönümley c ler
Şek l 24. da yer alan enerj em c , yüksekten düşme esnasında meydana gelen k net k enerj y g dermek
ç n tasarımlanmış düşmey durdurucu b r s stem b leşen d r. Yüksekten düşen çalışanın maruz kalacağı
şok etk s n azaltmaya yarar ve böylece çalışanı yaralanmaktan korur. Enerj em c ler TS EN 355
Şek l. 24. Enerj em c aparat

Düşmeye karşı koruyucu s stemde enerj em c kullanıldığında, herhang b r düşme durumunda enerj
em c n n açılma mesafes göz önüne alınmalı ve zem ne temastan korunmak ç n düşüş/durdurma
mesafes n n hesaplanmasına d kkat ed lmel d r.
8.4. EK-2: Tehlike Kaynakları - Önemli Hususlar
Aşağıdak l stede şyer nde düşmeye sebep olab lecek tehl ke kaynaklarını değerlend r rken d kkate
alınması gereken bazı öneml unsurlar yer almaktadır:
*Yüzeyler:
- Sağlamlık, kırılganlık ya da gevrekl k
- Kayma durumu (Islak, parlak, sırlı ya da yağlı vb.)
- Yüzey n değ şt ğ yerlerde çalışanların güvenl hareket edeb lmes
- Yükler taşıma kapas tes ve mukavemet - Yüzeyler n eğ m
*Sev yeler - Sev ye farkı olan ve çalışanın b r sev yeden d ğer ne düşeb leceğ yerler
*Yapılar - Geç c ya da kalıcı yapıların sağlamlığı
*Zem n - Zem n n skele ya da benzer çalışma platformunu destekleyecek şek lde düz ve sağlam olması
*Çalışma alanı - Kalabalık ya da dağınık olup olmaması
*İskele ş - Platformların tam kapalı olması, çapraz destek, ankraj, korkuluk, er ş m vb.
*Kenarlar - Katlardak açık kenarların, çalışma platformlarının, yürüyüş yollarının, duvarların veya
çatıların kenar koruması
*Boşluklar, açıklıklar, çukurlar - Koruma gerekt recek unsurlar (Benzer şek lde korumasız şa lar ve
kazılar)
*Çalışanların güvens z alanlara yakınlığı:
- Yükler n yüksek, yükselt lm ş çalışma alanlarına yerleşt r ld ğ yerler
- Donatı f l z , çakılı kazık g b parçaların çalışma alanının altında olduğu yerler
- Çalışmanın çalışanın üstünde yapılacağı yerler
- Enerj hatlarına yakın çalışma yerler
*Araç, gereç ya da ek pmanların hareket
*Çalışma alanına g r şler, çıkışlar ve alan ç ndek hareketler (Engeller n kontrolü)
*B rden fazla yüklen c n n aynı alanda çalışması
*Elle taşıma
*Yeters z görme - Kullanılan KKD ya da yüzey yansımaları sebeb yle y görememe
*Aydınlatma
*Hava koşulları - Yoğun yağış, ç ğ, aşırı sıcak ya da soğuk, rüzgâr vb.
*G y m ve ayakkabı - Çalışma koşullarına uygunluk
*Merd venler - Nerede ve ne şek lde kullanıldıkları.
Kaynakça
[1] Tek n S. (2014) İşletmelerde ş sağlığı ve güvenl ğ ne yapılan yatırımların mal yet kazanç anal z . T.C.
çalışma ve sosyal güvenl k bakanlığı ş te ş kurulu başkanlığı, Ankara
[2] Yaman, M. (2005) İş Sağlığı ve Güvenl ğ m ? O da ne?, İş Güvenl ğ ve İş adamları Derneğ (İSGİAD)
Yayınları, Lüleburgaz
[3] Meden , D. B. (2014) İş sağlığı ve güvenl ğ kapsamında sorumluluk, T.C. Erc yes ün vers tes sosyal
b l mler enst tüsü özel hukuk anab l m dalı (yüksek l sans tez ), Kayser
[4] Gencer Ç. (2016) Görsel medya aracılığıyla toplumda ş sağlığı ve güvenl ğ kültürünün
yaygınlaştırılması 8. İş sağlığı ve güvenl ğ konferansı, b ld r özetler el k tabı, İstanbul
[5] Süzek, S. (2012) İş Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul
[6] Korkmaz, A. ve Avsallı, H. (2012)Çalışma hayatında yen b r dönem: 6331 sayılı ş sağlığı ve güvenl ğ
yasası, SDÜ Fen edeb yat fakültes sosyal b l mler derg s , Ağustos 2012, Sayı:26, ss.153-167.
[7] Arıcı, K. (1999) İşç ve ş sağlığı güvenl ğ dersler , Ankara
[8] Kabakçı, M. (2009) ş sağlığı ve güvenl ğ n n hukuk s stem ndek yer TBB Derg s , Sayı 86
[9] Süzek, S. (2000) İşç Sağlığı ve ş güvenl ğ konusunda somut çözüm öner ler ,
İstanbul
[10] Keser, H. (2014) İş hukuku ve uygulaması, İzm r
[11] Baloğlu, C. (2015) Çalışanların ş sağlığı ve güvenl ğ yükümlülükler ve aykırılığın ş l şk s ne etk s
[12] Akın, L. (2012) Send kaların ş sağlığı ve güvenl ğ n n sağlanmasına katkısı, Çalışma ve toplum, Er ş m
adres : http://www.acar ndex.com/dosyalar/makale/acar ndex- 1423873927.pdf er ş m tar h : 07.03.2017
[13] B lgen, M (2013) Ankaraʼda elektr k dağıtım şler nde çalışan şç lerde ş kazaları ve meslek
hastalıkları görülme sıklığı le l şk l etmenler, Ankara
[14] Turhan, M. İş kazaları, Atatürk Ün vers tes , Erzurum
[15] Yakut, A. (2013) İşç sağlığı ve güvenl ğ yönet m le toplam kal te yönet m s stemler ver anal z
ncelemes , SAÜ. Fen B l. Der. 17. C lt, 1. Sayı, s. 97-103, Sakarya
[16] Öymez, Y. İş Sağlığı ve Güvenl ğ , K ş sel koruyucu donanımlar, Atatürk Ün vers tes , Erzurum
[17] M ll prodükt v te Merkez , (2005) Ergonom k kontrol noktaları, Ankara
[18] Url-2 <http://www. sguvenl g sagl g .com/?sf=t&b=179&key=Dan%C4%B1% C5%9 Fmanl%C4%25

%20B %C4%9F%C4%B1%20 zm r >, er ş m tar h : 05.01.2017
[19] Durdu, H. İ. (2014)İş kazalarının ekonom k anal z ve bazı sektörler bazında değerlend r lmes , Sosyal
güvenl k uzmanları derneğ sosyal güvence derg s / sayı 5
[20] Baycık, G. (2013) Çalışanların ş sağlığı ve güvenl ğ ne l şk n haklarında yen düzenlemeler, 2013/ 3
Ankara barosu derg s , Ankara
[21] Akarsu, H. (2013) Meslek hastalıkları, Çalışma ve sosyal güvenl k eğ t m ve araştırma merkez , Ankara
[22] İlhan, M. N, Sağlık gözet m ve meslek hastalıkları, Atatürk Ün vers tes ,
Erzurum
[23] Ede, Y. F z ksel r sk etmenler , Atatürk Ün vers tes , Erzurum
[24] Erat, M. K myasal r sk etmenler , Atatürk Ün vers tes , Erzurum
[25] Çel k, S. B yoloj k r sk etmenler , Atatürk Ün vers tes , Erzurum
[25] İlhan, M. N. Ps kososyal nedenler, Atatürk Ün vers tes , Erzurum
[27] Çağlayan, Ç. (2015) İşyer tems lc ler ve şç ler ç n meslek hastalıkları rehber , B rleş k metal ş,
İstanbul
[28] Tamer, İ. Meslek hastalıkları ve s l koz s Türk ye ç mse- ş send kası, Ankara
[29] T.C M ll Eğ t m Bakanlığı, (2014) Meslek gel ş m, İş güvenl ğ ve şç sağlığı, Ankara
[30] Nazlıoğlu, A. (2014) T.C. Çalışma ve sosyal güvenl k bakanlığı ş sağlığı ve güvenl ğ genel müdürlüğü,
Havaalanı bakım onarım hangarında tehl ke kaynaklarının bel rlenmes ve kontrol l stes hazırlanması, ş
sağlığı ve güvenl ğ uzmanlık tez / araştırma, Ankara
[31] Ş mş r, F. (2002) Bakım Malzemeler İht yaç Planlaması S stem , Yüksek L sans Tez , Sakarya
Ün vers tes , Fen B l mler Enst tüsü, Sakarya
[32] Eroğlu, Ö. (2014) Bakım/onarım alternat fler n n bulanık dematel ve smaa-2 yöntemler yle
değerlend r lmes , Yüksek l sans tez , T.C. Kara Harp Okulu Savunma B l mler Enst tüsü, Ankara
[33] Swanson, L. (2001)L nk ng Ma ntenance Strateg es to Performance, Int. J. Product on Econom cs, 70,
237-244.
[34] Karıncaoğlu, M. (2009) Kağıt fabr kalarında bakım yönet m , İzm r
[35] Baskak, M. (2005) İTÜ İşletme Fakültes Endüstr Müh. Bölümü Bakım Yönet m Ders Notları. İstanbul
[36] Uyanık, M. (2013) Bakım-onarım şler nde ş sağlığı ve güvenl ğ , T.C çalışma ve sosyal güvenl k
yakanlığı, ş te ş kurulu başkanlığı, İş müfett ş yardımcılığı etüdü, İstanbul
[37] Akyürek, Ç. E. vd. (2011) Buzdağının görünmeyen kısmı: ş kazaları ve meslek hastalıklarının
yönetsel yansımaları, Hacettepe Ün vers tes Sağlık Da res Derg s C lt:14 Sayı:2
[38] Erçoban, N.G. (2014) Elektr k – yüksek ger l m etk ler ve d kkat ed lmes gereken hususlar, İş Sağlığı
ve Güvenl ğ Uygulamaları Rehber ,
Ankara
[39] TMMOB, (2011), İşç sağlığı ve ş güvenl ğ alanında temel b lg ler, TMMOB İstanbul İl Koord nasyon
Kurulu, Ek m
[40] Url-3 < http://www.eratas.com.tr// >er ş m Tar h : 02.11.2016
[41] Tek n, B. Mühend s ve mak na, C ld:50 Sayı:592
[42] Es n, A. (2009) Bakım r skler ve ç mento sektörü
[43] Dem r, A. İş sağlığı ve güvenl ğ bakım onarım şler , Marmara ün vers tes teknoloj fakültes , İstanbul
[44] Avcı A.G, Gemi Onarım Tekniklerine Genel Bakış, Gem ve Den z Teknoloj ler Derg s , 180; 22-29, 2009.
[45] Türk ye Büyük M llet Mecl s , Tuzla Tersaneler Bölgesi İzleme ve İnceleme Komisyonu Tuzla Raporu,
2008.
[46] Yavuz K, Tersanelerde Kazaların Önlenmesi ve İş Güvenliği: Tuzla Tersaneleri, Çalışma ve Sosyal
Güvenl k Eğ t m ve Araştırma Merkez , Sayfa: 30-38, Ankara.
[47] Çalışma ve Sosyal Güvenl k Bakanlığı İş Te ş Kurulu Başkanlığı, Tersane İşyerlerinde İş Sağlığı ve
Güvenliği Te işi Genel Değerlendirme Raporu, Sayfa:16-18, 2012.
[48] Özkılıç Ö, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri ve Risk Değerlendirme Metodolojileri, Sayfa: 56-60,
Türk ye İşveren Send kaları Konfederasyonu, Ankara, 2014.
[49] İş Sağlığı ve Güvenl ğ R sk Değerlend rmes , R.G: 28512, Tar h:29.12.2012
[50] Health and Safety Execut ve, Safe Work in Confined Spaces, Sayfa: 1-7, Un ted K ngdom, 2011.
[51] Internat onal Assoc at on of Class f cat on Soc et es, Confined Space Safe Practice ( Revision 2),
Sayfa: 3-24, 2007.
[52] Health and Safety Author ty, Code of Practice for Working in Confined Spaces, Sayfa: 5-35, Ireland,
2001.
[53] Occupat onal Safety and Health Serv ce, Safe Working in a Confined Space, Sayfa: 2- 20, New
Zealand, 2001.
[54] Occupat onal Safety and Health Adm n strat on,(OSHA), Shipyard Industry Standards, Sayfa: 41-56,
USA, 2014
[55] N.C. Department of Labor, A Gu de to Safety n Conf ned Spaces, Industry Gu de-1, U.S.A., 2008.
[56] Subpart Z-Tox c and Hazardous Substances 1910.100- Ar

Contam nants, http://www.dl .mn.gov/osha/PDF/pels.pdf, (Er ş m Tar h :31/08/2015)
[57] Yazıcı, M., Kapalı Alanlarda Güvenli Çalışma, Mühend s ve Mak ne Derg s , 573; 41-45, 2007.
[58] Government Of Alberta Employment and Imm grat on, Guideline for Developing a Code of Practice for
Confined Space Entry, Sayfa: 1-26, Canada, 2009,
[59] Work Safe BC, Hazard of Confined Spaces for Shipping and Transportation Industries, Sayfa: 7-28,
Canada, 2008.
[60] Goverment State V ctor a, Confined Spaces (Edition No. 1), Sayfa: 5-40, Austral a, 2008.
[61] Safe Work Austral a, Confined Spaces Cod of Practice, Sayfa: 6-40, Austral a, 2011.
[62] Work Safe BC, Hazards of Confined Spaces, Sayfa: 4-18, Canada,2004.
[63] Nothern Terretory Goverment, Code of Practice for Confined Spaces, Sayfa: 9-40, Austral a, 2011.
[64] OSHA, Permit-Required Confined Spaces, 29 CFR 1910.146, USA, 2011.
[66] Yapı İşler nde İş Sağlığı ve Güvenl ğ Yönetmel ğ , Resm Gazete Tar h : 05.10.2013 Sayısı: 28786.
[67] https://www.brownssafetyserv ces.co.uk/health-and-safety-courses/work ng-at-he ght-tra n ng/
[68] http://gal leo.phys.v rg n a.edu/classes/581/Fall ngInExcel.html
[69] Crac un, N., Ident f cat on and Class f cat on of The Factors Caus ng Fall From He ght at Work, The
Nat onal Inst tute for Research and Development n Env ronmental Protect on (INCDPM), Sayfa 244-253.
[70] Workplace Safety and Health Counc l (WSHC), Code Of Pract ce For Work ng Safely At He ghts, 2009
[71] https://www.worksafebc.com/en/health-safety/create-manage/manag ng-r sk/controll ng- r sks
[72] https://www.sl deshare.net/MumtazAKhanID pNEBOS/haad-he ght-aware-eng
[73] WorkSafe NZ, Best Pract ce Gu del nes, Mob le Elevat ng Work Platforms, 2014.
[74] Electron c L brary of Construct on Occupat onal Safety and Health (elcosh), Falls: The Number One
Cause of Construct on Deaths.
[75] M n stry of Bus ness, Innovat on and Employment (MBIE), Best pract ce gu del nes for work ng at
he ght n New Zealand, 2012.
[76] Türk Standartları Enst tüsü, TS EN 13374 Geç c kenar koruma s stemler - Mamul özell kler , deney
metotları, 2013.
[77] http://oshacademy.blogspot.com.tr/2011/12/fall-protect on-equ pments.html
[78] http://headtotoesafety.com/xs-platforms-cert f ed-partner/fall-protect on/
[79] https://www.oshatra n.org/courses/mods/805m1.html
[80] Türk Standartları Enst tüsü, TS EN 1263-1 Güvenl k ağları - Bölüm 1: Güvenl k kuralları, deney
metotları, 2004.
[81] Türk Standartları Enst tüsü, TS EN 1263- Güvenl k ağları - bölüm 2: Konumlandırma sınırları ç n
güvenl k kuralları, 2005.
[82] http://www. sgum.gov.tr/ sgdokumanlar .aspx
[83] Elk nk, A., Us ng so land ng systems, Bu ld Magaz ne, Sayı:147, Sayfa 27-29, 2015.
[84] http://altussafety.co.uk/h erarchy-control-measures-work ng-he ght/
[85] WorkSafe NZ, Good Pract ce Gu del nes, Sca old ng n New Zealand, 2016.
[86] Workplace Safety and Health Counc l (WSHC), Workplace Safety and Health Gu del nes, Personal
Protect ve Equ pment For Work ng At He ghts, 2012.
[87] https://www.oshatra n.org/courses/mods/833m5.html
[88] Türk Standartları Enst tüsü, TS EN 355 K ş sel Koruyucu Donanım–Yüksekten Düşmeye Karşı-Enerj
Absorplayıcılar, 2004.
[89] Türk Standartları Enst tüsü, TS EN 360 K ş sel Koruyucu Donanım – Yüksekten Düşmeye Karşı – Ger
Sarmalı T pte Düşme Önley c ler, 2004.
[90] http://www.totalhe ghtsafety.co.nz/ppe- nspect on-book ng-form/
[91] Health and Safety Execut ve (HSE), Safe use of ladders and stepladders A br ef gu de, 2014.
[92] http://www.elcosh.org/record/document/4167/d001461.pdf
[93] http://elcosh.org/record/document/4155/d001460.pdf
[94] http://www.ladders4sale.co.uk/Youngman-BoSS-Evolut on-Industr al-Sca oldTowers-167.asp
[95] http://www.als na.com/en/solut on/als percha/
[96] https://maltadynam cs.com/eng neered-systems/enclosed-track/track-grabber-wheeled- mob le-

enclosed-track-system/
[97] http://www.j-safe.co.uk/portfol o/excavat ons-and-walls/
[98] http://www.safetyrespect.se/2011-10-07-safetyrespect-har-levererat-takskydd-t ll-ett- hyreshus- -

kalmar/
[99] https://fallprotect onxs.com/roofs/
[100] http:// ndusafetynets.com/construct on-safety-net- n-hyderabad.html
[101] http://www.jkssafety.co.uk/conguard.html
[102] Türk Standartları Enst tüsü, TS EN 361 K ş sel Koruyucu Donanım – Bel rl B r Yüksekl kten Düşmeye
Karşı – Tam Vücut Kemer S stemler , 2004.
[103] http://www.rossl ng.com.au/testandtag/
[104] http://www.aconcordcarpenter.com/how-to- nspect-a-fall-arrest-harness.html
[105] http://www.w ndpowereng neer ng.com/ma ntenance/safety/safety-properly-adjust ng- your-

harness-can-make-all-the-d erence/

Bakım Ve Onarımda İş Sağlığı Ve Güvenliği

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bakım Ve Onarımda İş Sağlığı Ve Güvenliği

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

18.07.

2022 Bakım ve Onarımda İş Sağlığı ve Güvenl ğ

BAKIM VE ONARIMDA İŞ SAĞLIĞI VE

ÖĞR. GÖR. AYDIN ÖZBEY

BAKIM VE ONARIMDA İŞ SAĞLIĞI VE

ÖĞR. GÖR. AYDIN ÖZBEY ÖĞR. GÖR. AYDIN ÖZBEY

1. İş Sağlığı Ve Güvenl ğ nde Genel Kavramlar

2. Bakım Onarım İşler nde İş Sağlığı Ve Güvenl ğ

3. Gem Bakım Ve Onarım Sektöründe İsg

4. Elektr kle Çalışmalarda İş Sağlığı Ve Güvenl ğ (kısım-I)

5. Elektr kle Çalışmalarda İş Sağlığı Ve Güvenl ğ (kısım-Iı)

6. Yapı İşler nde İş Sağlığı Ve Güvenl ğ (kısım-I)

7. Yapı İşler nde İş Sağlığı Ve Güvenl ğ (kısım-Iı)

7.1. Düşmeye Karşı Koruyucu S stemler

8. Yapı İşler nde İş Sağlığı Ve Güvenl ğ (kısım-Iıı)

8.1. Yüksekte Çalışma Ek pmanları

1. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE GENEL KAVRAMLAR

Bu bölümde ş sağlığı ve güvenl ğ le lg l genel tanımlamaları hatırlatıcı b r mah yette özetleyerek

1.1. İş Sağlığı ve Güvenliği

1.2. İş Sağlığı ve Güvenliğinin Amacı

1.3. İş Sağlığı ve Güvenliğinde Sorumluluklar

1.3.1. Devletin Sorumlulukları

1.3.2. İşverenin Sorumlulukları

İSGʼn n sağlanmasıyla lg l şveren n yükümlülükler şunlardır;

Kaza önleme belges ve güvenl k raporu hazırlama,

Sağlık ve güvenl ğ sağlama,

Çalışan tems lc s bel rleme,

İş sağlığı ve güvenl ğ kurulu oluşturma,

İş sağlığı ve güvenl ğ h zmetler ç n ş güvenl ğ uzmanı ve ş yer hek m çalıştırma,

İş yer sağlık ve güvenl k b r m oluşturma,

R sk değerlend rmes yapma,

İş yer ne uygulanacak ş sağlığı ve güvenl ğ tedb rler alma,

İş kazası ve meslek hastalıklarına l şk n kayıt tutma ve b ld r m yapma,

Çalışanların sağlık muayeneler n n yapılmasını sağlama,

Çalışanları b lg lend rme ve eğ t m verme

Çalışanların görüşler n alma.[10]

1.3.3. Çalışanların Sorumlulukları

Çalıştıkları alandak araç, gereç ve aletler n kullanımına d kkat etmek,

KKDʼler doğru kullanmak ve korumak,

C dd b r sorun le karşılaşıldığında am rler ne veya varsa çalışan tems lc s n bu konuda derhal

İşveren ve çalışan tems lc s le f k r alışver ş ve ş b rl ğ yapmak,

1.3.4. Sendikaların Sorumlulukları

1.4.1. İş Kazasının Tanımı

S gortalının şyer nde bulunduğu esnada meydana gelen kazalarda,

1.4.2. İş Kazalarının Nedenleri

İş kazaları genell kle şu sebeplerden dolayı ortaya çıkar:

Çalışma ortamının olumsuz koşullarından,

Yönet m İSG pol t kalarını yeter nce ben msemed ğ nden,

Per yod k bakımların yeterl yapılmamasından,

İnsan hatalarının göz ardı ed l p önemsenmemes nden,

Zamanında ve doğru denet m yapılmamasından.

1.4.2.1. Tehlikeli Davranışlar

Ergonom k düzen yeters zl kler ,

Sağlıksız çevre koşulları,

güvens z (tehl kel ) davranışların nedenler n oluşturmaktadır.

Çalışanların yapmakla görevl olduğu ş ç n gerekl ve yeterl eğ t m görmes ve yeterl ş deney m

Tehl kel davranışları şu şek lde sıralayab l r z;

İş b l nçs z veya ezbere yapmak,

Dalgınlık ve d kkat bozukluğu,

Koruyucuları çıkartılmış mak ne ve teçh zat kullanımı,

Tehl kel sayılab lecek hızla çalışmak,

İşe uygun mak ne veya el aletler kullanmamak veya yanlış kullanmak,

K ş sel koruyucu donanımları eks k ya da yanlış kullanmak

Eğ t ms z ve ehl yets z k ş ler n mak neler kullanmaları. [14]