РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

МИНИСТЕРСТВО ЗА ВНАТРЕШНИ РАБОТИ

2015
Проценка на закани од сериозен и
организиран криминал
1
 ПРОЦЕНКА НА ЗАКАНИ ОД СЕРИОЗЕН И ОРГАНИЗИРАН КРИМИНАЛ

Членови на работен тим во Министерството за внатрешни работи задолжен за изработка на

Национална проценка на закани од организиран и сериозен криминал (по азбучен ред):
Цветанка ЗАТКОСКА
Викторија КАЛАПОЦЕВА - КУРТОВИЌ
Катерина КОРУНОСКА - СТОЈАНОВСКИ
Дејан ЛАЗАРОСКИ
Марјан НАКОВ
Златко НИКОВСКИ
Анита ОЦЕВСКА

Лекторирал
Анита ТОМОВСКА

Техничка обработка
Златко НИКОВСКИ
Дејан ЛАЗАРОСКИ
Оддел за криминалистичко разузнавање и анализа

Изработена во рамки на проектот “Зајакнување на капацитетите за стратешка

анализа и изработка на проценка на закани од сериозен и организиран криминал во Република
Македонија,Србија и Црна Гора“

2
РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
МИНИСТЕРСТВО ЗА ВНАТРЕШНИ РАБОТИ
БИРО ЗА ЈАВНА БЕЗБЕДНОСТ
Бр. 22.4-875
08.03.2016 година
Скопје

ПРОЦЕНКА НА ЗАКАНИ
ОД СЕРИОЗЕН И ОРГАНИЗИРАН КРИМИНАЛ

С к о п ј е, 2016 година

3
СОДРЖИНА

Предговор...................................................................................................... 5
Кратенки........................................................................................................ 6
Вовед............................................................................................................... 7
Цели и задачи............................................................................................... 7
Методологија................................................................................................ 8
Извори на информации............................................................................. 8
Извршно резиме.......................................................................................... 9
Крим релевантни фактори........................................................................ 12
Организирани криминални групи......................................................... 13
Недозволена трговија со дроги................................................................ 19
Хероин................................................................................................... 21
Кокаин................................................................................................... 23
Канабис................................................................................................. 25
Синтетички дроги и нови видови психоактивни супстанции....... 28
Илегална миграција.................................................................................... 31
Компјутерски криминал............................................................................ 37
Платежни картички........................................................................... 39
Сексуална експлоатација на деца на интернет........................... 41
Интернет измами............................................................................... 42
Даночно затајување.................................................................................... 45
Имотен и Насилен криминал.................................................................. 49
Тешки кражби во објекти................................................................. 51
Разбојништва..................................................................................... 54
Криумчарење на стоки............................................................................... 57
Криумчарење на тутун и производи од тутун........................... 59
Криумчарење на останати видови стоки..................................... 60
Препораки..................................................................................................... 61
Референци..................................................................................................... 63

4
ПРЕДГОВОР

Почитувани,
Задоволство ми е да Ви ја претставам
Првата проценка на закани од организиран
и сериозен криминал направена од нашата
држава. Овој документ е, како што кажува
и името, проценка на сегашни и очекувани
идни закани од организираниот и сериозниот
криминал кои се однесуваат на нашата
држава.
Се надевам дека овој документ, ќе биде основа
за понатамошни извештаи, но и предизвик
за преземање одлуки за организирано и
сеопфатно спротивставување на криминалот.
Борбата против сериозниот и организираниот
криминал е стратешки приоритет на
Министерството за внатрешни работи. Голем
дел на Проценката е базирана на постоечкото
знаење и експертиза и е направена да им
овозможи на носителите на одлуки да
преземат соодветни мерки за справување со растечките закани.
Сите национални служби за спроведување на законот дадоа свој значаен придонес при изработката
преку доставување на разузнавачки информации,стратешки анализи,извештаи за работењето
кои заедно со јавно достапните информации овозможија креирање на целокупната слика за
организираниот криминал во Република Македонија.
Посебно сакам да се заблагодарам на Организацијата за безбедност и соработка во Европа (ОБСЕ),
Владата на Швајцарија и DCAF кои овозможија поддршка во рамки на проектот “Зајакнување на
капацитетите за стратешка анализа и изработка на проценка на закани од сериозен и организиран
криминал во Република Македонија,Србија и Црна Гора“, како и на експертите од ЕВРОПОЛ, кои
даваа поддршка во целиот процес на изработка.
За крај, и можеби најважно, заслужуваат почит и вработените во Министерството за внатрешни
работи кои учествува во изработката на овој документ. Јас го ценам трудот и напорите и им се
заблагодарувам за оваа значајна и пионерска работа. Проценката ќе биде важен чекор за зголемување
на соработката помеѓу различните надлежни агенции за спроведување на законот и нашите
национални и меѓународни партнери. Тоа ќе придонесе за натамошен развој на заеднички цели во
борбата против организираниот и сериозниот криминал.

5
К РАТ Е Н К И

МВР Министерство за внатрешни работи

БЈБ Биро за јавна безбедност
SOCTA Serious and organized crime threat assessment
РМ Република Македонија
ОКГ Организирани криминални групи
НТ Недозволена трговија
ЕУ Европска унија
ПОС терминали Point of sale (места за плаќање со платежни картички)
ОБСЕ Организација за безбедност и соработка на Европа
DCAF Democratic control of armed forces
КГ Криминални групи
СЕД Сексуална експлоатација на деца
НТ Недозволена трговија
ATS Амфетамински стимуланси

6
Вовед

П
роценката на закани од сериозен и
организиран криминал претставува
стратешки извештај чија цел е да ги
идентификува моменталните закани, да ги
одреди приоритетите и да предложи идни
активности за елиминирање или намалување
на заканите. Изработката на овој документ ќе
придонесе за подобро и пошироко разбирање на
криминалните феномени и ќе служи како аларм,
кој во наредните години ќе сигнализира на нови
и значајни криминални активности.
Сериозниот и организиран криминал
претставува најсложен и најопасен криминал,
кој се заканува на безбедноста во земјата,
економијата, владеењето на правото,
Цели и задачи
Националната проценка на закани од сериозен
и организиран криминал. Покрај оваа верзија,
изработена е и класифицирана верзија која
е достапна само за носителите на одлуки во
Министерството за внатрешни работи.
Целта на овој извештај е во еден документ е да
бидат идентификувани моменталните и идните
закани во Република Македонија од организиран
и сериозен криминал. Покрај ова, овој документ
ќе обезбеди патоказ на донесувачите на одлуки
за можните мерки и активности кои треба да се
преземат со цел намалување на заканите

Н
демократијата и ја зголемува ранливоста на
земјите, вклучувајќи ја и Република Македонија. ационалната проценка на закани од
Истиот е динамичен, флексибилен, вклучува организиран и сериозен криминал се
голема разновидност на криминални активности, изработува на барање на раководството
и поврзан е со легитимни бизниси. Превенцијата на Бирото за јавна безбедност. Областите
и сузбивањето на сериозниот и организиран на криминал коишто се анализирани во
криминал во голема мерка зависи од познавањето Проценката, се утврдени во Стратешката
на целокупната слика за овој криминал и проценка на Бирото за јавна безбедност
последиците од неговото дејствување. презентирана пред Стратешка група за давање
задачи и координација во месец март 2015
Проценката, пред сè, ќе им помогне на година. За изработка на Националната проценка
донесувачите на политички одлуки, на агенциите формиран е работен тим во Бирото за јавна
за спроведување на законот, како и на сите безбедност составен од аналитичари, кои
засегнати страни во решавањето на предизвиците учествуваа на обуки за стратешка проценка
од областа на транснационалниот организиран во рамки на Проектот за зајакнување на
и сериозен криминал во време на глобализација капацитетите. Експерти од ЕВРОПОЛ беа дел
каде што граничните линии не претставуваат од обуката на аналитичарите и го менторираа
никаква препрека за криминалците. Воедно, процесот на нејзината изработка.
ќе помогне во преземање на иницијативи за
ефикасно дејствување против сериозниот и Националната проценка не го опфаќа тероризмот
организиран криминал во насока на подобра како посебен облик ниту врските помеѓу
превенција, интервенција и соработка, за да се тероризмот и организираниот и сериозен
обезбеди сигурност во земјата, да се зголеми криминал. Исто така, Проценката не ги опфаќа
довербата на јавноста, и ефективно да се штити перењето пари и корупцијата како посебна
државата и нејзините жители од последиците на област на криминал, туку како олеснувачи на
овој криминал. областите на криминал коишто се анализирани.
Националната проценка е изработена во рамки Извештајот е изработен користејќи методолошки
на проектот “Зајакнување на капацитетите за пристап со посебен фокус на организираните
стратешка анализа и изработка на проценка на криминални групи, областите на сериозен и
закани од сериозен и организиран криминал организиран криминал и дејствувањето на
во Република Македонија,Србија и Црна Гора“. окружувањето
Оваа проценка претставува јавна верзија на

7
Методологија

П
роценката на закани е изработена врз
основа на методологија подготвена од
страна на работниот тим, а се базира врз
Методологијата за изработка на Проценката на
закани од сериозен и организиран Криминал
(SOCTA) од 2012 година, развиена од страна
на ЕВРОПОЛ. При изработката на проценката,
работниот тим во соработка со нарачателот ги
одреди границите на проценката и областите
на криминал кои се предмет на анализата. За
истите е изработен концептуален модел, по
и справување со криминални групи во Бирото
за јавна безбедност. Крим-нет е процес кој е
развиен со цел да се идентификуваат, оценуваат,
управуваат и разгледуваат криминалните групи
кои делуваат во Македонија.
При обработка и анализа на информациите
користен е и софтверот NVivo 10 наменет за
напредни квалитативни истражувања
Извори на информации

П
што е изготвен план за собирање информации
во кој се идентификувани сите извори од кои роценката е изготвена врз основа
ќе се собираат информациите. Информациите на информации со кои располага
се собрани врз основа на Прашалници коишто Министерството за внатрешни
беа претходно изработени и доставени до работи кои беа собрани преку структурирани
институциите и организациите. прашалници и доставени до организационите
При проценка на собраните информациите единици, информации од годишни извештаи,
е користена методологијата на проценка на спроведени истражувања по одредени области на
информациите утврдена со Упатството за криминал и слично. Користени се и меѓународни
проценување на информации собрани за извештаи кои се детално наведени во белешките
разузнавачки цели (5 х 5). За секоја област (фуснотите) на овој извештај. Покрај тоа,
на криминал беа собрани информациите користени се и информации од отворени извори
согласно индикаторите кои се дефинирани во
методологијата и тоа: Организирани криминални
групи-индикатори, индикатори во области на
сериозен и организиран криминал и Ефект-
индикатори.
Обработката и анализата на собраните
информации е направена со методолошки
пристап и опфатени се и криминалистичко
релевантните фактори – овозможувачи на
криминалот. Извршено е и скенирање на
околината преку собирање на фактички и
субјективни информации за околината во која
оперира агенцијата за спроведување на законот.
Врз основа на анализираните информации, за
секоја област на криминал поединечно, изведени
се хипотези кои претставуваат идни можни
случувања за сериозниот и организираниот
криминал. Покрај тоа, согласно со SMART
моделот се подготвени и препораки: специфични,
мерливи, реални и временски релевантни.
Рангирањето на криминалните групи е извршено
согласно методологијата воспоставена во
Упатството за криминалистички истражувања

8
ИЗВРШНО РЕЗИМЕ
С
ериозниот и организиран криминал
во Република Македонија се
манифестира преку делување
на организираните криминални групи
(ОКГ) на национално и меѓународно
ниво во една или повеќе криминални
области заради остварување финансиска
и материјална корист. Во сериозниот и
организиран криминал, ОКГ ги користат
сите финансиски ресурси кои им се на
располагање, применуваат експертиза за
прикривање на криминалните активности
и во одредени ситуации ги користат
легалните бизниси за остварување на
криминалните цели и остварување профит.
Сериозниот и организиран криминал
се прилагодува на окружувањето во кое
делува, инволвираните применуваат
противмерки за заштита и иновативност
во нивните методи и умерено влијание
во јавниот сектор преку коруптивни
активности. Главните криминални
области во кои делуваат криминалните
актери се нелегалната трговија со дрога,
криумчарењето мигранти, компјутерскиот
криминал, имотниот криминал,
криумчарењето на стоки и даночното
затајување.
Организираните криминални групи
во Република Македонија делуваат
на национално и меѓународно ниво,
главно во нелегалната трговија со дрога,
криумчарењето мигранти, насилниот
и сериозен криминал. Истите се
разликуваат по нивната бројност, потекло
на членовите и не се карактеризираат
со изразена хиерархија. Покрај групите
кои делуваат повремено, одредени ОКГ
се карактеризираат со континуитет во
делувањето што се заснова на фамилијарни
поврзувања или криминални интереси.
Една третина од организираните
криминални групи се поликриминални,
односно делуваат во повеќе криминални
области. Најголем дел од ОКГ не
располагаат со голема финансиска моќ, а
9
во своето криминално делување корумпираат
службеници од институциите кои се на
пониско ниво, при што обезбедуваат заштита
на криминалните активности. За заштита
употребуваат едноставни и традиционални
контра мерки, ги користат легалните бизниси
во криминалното делување, а насилството
е појава кај изолирани случаи во рамките
на групата и надвор од неа. Контролата врз
криминалните области е забележителна
само кај одредени ОКГ, а криминалните
активности се толерираат само кај некои
етнички заедници во средината каде живеат
членовите, манифестирана со игнорирање на
криминалните активности.
Недозволената трговија со дрога е еден од
најпрофитабилните криминални активности
во кои се вклучени најголем број од
организираните криминални групи. Република
Македонија претставува транзитно подрачје
низ кое поминуваат дел од меѓународните
рути за транспорт на дрога, земја - крајна
дестинација и земја каде се произведуваат
одредени видови на дрога. Во нелегалната
трговија со хероин се вклучени ОКГ кои
организираат меѓународни транспорти
наменети за западноевропските држави, од
кои мали количини завршуваат на домашниот
нарко-пазар. Потеклото на хероинот е од
Турција, кој во Република Македонија влегува
преку Грција и Бугарија, делумно се складира
за понатамошен транспорт или транзитира
кон Косово и Србија до крајната дестинација.
Кокаинот е застапен во мали количини на
нарко-пазарот во Македонија, поради високата
цена и малата побарувачка на овој вид дрога.
Во Република Македонија, кокаинот доаѓа
од пристаништата во регионот, коишто се
транзитните точки на веќе воспоставените
транспортни рути на кокаин. Нелегалната
трговија со кокаин, вообичаено е споредна
криминална активност на ОКГ коишто ги
користат истите модуси, рути и ресурси
кои се веќе воспоставени за другите видови
дроги. Во изминатиот период, нелегалната
трговија со марихуана бележи експанзија, се до
намалувањето на производството во Република
Албанија, како главен снабдувач на пазарот.
По намалувањето на производството на
марихуана во Албанија се намалува понудата,
што резултираше со зголемена цена на
пазарот. Најголемите количини на марихуана
кои се внесуваат од Албанија се наменети за
транспорт до државите на Европската унија,
а одреден дел завршуваат на домашниот
пазар. Со намалената понуда на марихуана
произведена во Албанија, се интензивира
производството на марихуана во Македонија.
Синтетичките дроги на локалниот пазар
првенствено доаѓаат од соседните држави во
регионот и се внесуваат во помали количини.
Постои нагорен тренд на популарноста на
синтетичките дроги на нарко-пазарот, особено
на екстазите, поради ниската цена споредено
со цените на другите видови дроги кои се во
пораст. Нелегалната трговија со синтетички
дроги е споредна криминална активност на
ОКГ кои имаат веќе воспоставени методи
на трговија со дрога. Покрај екстазите како
најзастапени, на нарко-пазарот се јавуваат и
нови видови синтетички дроги, а има и обиди
за домашно производство.
Илегалната миграција го достигнува
највисокото ниво во Македонија со
зголемениот број мигранти од државите на
Северна Африка и Блискиот Исток, кои до
крајната дестинација - државите на Европската
унија, ја користат “Западно – балканската“
рута, како дел од секундарното движење.
Илегалното преминување на државната
граница на влез од Грција и на излез кон
Србија го олеснуваат локалните криминални
групи кои ги наплаќаат своите услуги на
прифаќање, обезбедување привремен престој
и транспорт низ територијата на државата и
преку илегалните премини. Окружувањето
во кое делува криминалната област, во смисла
на политичките одлуки кон потенцијалните
бегалци или мигранти, има влијание на обемот
на криминалната област. Високите цени за
услугите при криумчарење мигранти низ
државата и големата побарувачка ја прават
оваа криминална област високо профитабилна
во криминалните кругови, ги зајакнуваат ОКГ
10
и ја зголемуваат потребата од формирање
на криминални врски со криминални групи
надвор од Македонија.
Компјутерскиот криминал е брзо растечка
криминална област која ги опфаќа кривичните
дела извршени преку интернет или преку
други форми на употреба на компјутерска
технологија. Развојот и зголемената употреба
на интернет технологијата има големо влијание
во развојот на оваа криминална област,
во улога на олеснувач на криминалните
активности. Зголемената употреба на
интернетот во бизнис секторот со употребата
на платежните картици за онлајн купување,
електронските трансакции помеѓу деловните
субјекти и деловната интернет комуникација
ја прават оваа криминална област привлечна
за криминалните групи и поединци. Лицата
кои се инволвираат во оваа криминална
област покрај тоа што соработуваат со лица
од надвор, се повеќе ги зголемуваат своите
вештини за вршење на криминалните
активности и прикривање на истите. Нивните
активности ги насочуваат кон дестинации
надвор од државата, во соработка со лица
од други држави заради интернет измами
во кои се собираат и разменуваат податоци
за електронски адреси, броеви од платежни
картици, кориснички имиња на електронска
пошта, профили на социјални мрежи и сметки
од електронско банкарство.
Главните форми на даночно затајување во
Република Македонија се при подготвувањето
на даночната пријава, криење на дел од
приходите во „Offshore“ држави, поднесување
лажни пријави или фиктивни документи,
неоданочени бенефиции, злоупотреба на
хуманитарни организации, прикривање на
корпоративна сопственост и пресметки на
плата. Даночното затајување, во одредени
случаи се јавува како споредна криминална
активност на други криминални области,
во кои ОКГ ги користат легалните бизниси.
Членови на ОКГ често се управители или
овластени лица во правни субјекти кои заради
стекнување на противправна имотна корист
подготвуваат фиктивни фактури и договори за
непостоечки деловен однос.
Имотниот криминал е најзастапен во
криминалното окружување со регистрирани
кривични дела и сторители во кој доминираат
тешките кражби. Поради големото ниво на
извршени тешки кражби и предизвикана
материјална шета, оваа криминална област
претставува сериозна закана за безбедноста
на граѓаните и имотот. Станбените објекти се
најчеста цел на тешките кражби извршени од
лица-повторници кои често се организираат
во групи. Кај некои од групите се забележува
професионализам при вршењето на тешките
кражби, стануваат мобилни, вршат серии
тешки кражби, ги менуваат локациите и се
инволвираат и во други криминални области.
При тешките кражби се одземаат пари,
вредни предмети, оружје и техничка стока.
Разбојништвата се во континуиран тренд
на намалување, со најголема застапеност
на регистрирани разбојништва извршени
на отворен простор. Најмалку застапени се
разбојништвата во деловни објекти каде цел на
11
сторителите се парични средства.
Република Македонија претставува земја на
потекло, транзит и крајна дестинација на
криумчарени стоки. Најчесто криумчарени
стоки се тутунот и производи на тутун,
текстилни производи, златен и сребрен
накит, лекови, медицински производи,
електротехнички уреди и мобилни телефони.
Главни фактори на влијание на криумчарењето
стоки се економските разлики во државите
во окружувањето и неусогласената фискална
политика во регионот. Во криминални
активности на криумчарење стоки, во
најголем број од случаите не се инволвирани
припадници на организирани криминални
групи, туку привремено здружени поединци
кои стекнуваат значајни финансиски средства
преку избегнување данок, акцизи и царина.
Најкриумчарена стока од ОКГ се цигарите, кои
бележат опаѓање во изминатиот период
КРИМ РЕЛЕВАНТНИ ФАКТОРИ
Г еостратешки Р.Македонија се наоѓа
во централниот дел на Балканскиот
полуостров и на раскрсницата од главните
на албанската етничката заедница во
средината каде што живеат членовите на
криминалните групи кои се занимаваат со
коридори исток-запад и север-југ што оваа криминална активност така што не
резултира со зголемен проток и промет на се пријавуваат криминалните активности
патници, што има влијание на транзитот поради страв од одмазда. Социјална
и транспортот на нелегални стоки, толеранција е делумно присутна и при
пред се на дрогата. За ваквата состојба криумчарењето, особено во пограничните
придонесуваат и соседните земји кои места на македонско-бугарската граница,
произведуваат нелегални стоки (дрога и каде што живеат лицата кои се занимаваат
цигари), а територијата на Р.Македонија со овој вид на криминал.
ја користат како транзит земја до крајните Нецелосното применување на законската
потрошувачи. регулатива од страна на правосудните
Различните нивоа на економска развиеност органи со неизрекување мерка-
во земјите во регионот, неусогласеноста на конфискација на имот, кога е евидентна
фискалната политика и големата разлика несразмерност помеѓу постојната имотна
на цените на одредени стоки во земјите во состојба и легално остварените приходи,
регионот, го стимулира криумчарењето на за лица инволвирани во криминални
стоки. активности им овозможува на членовите
Роднински, пријателски, работни и на криминалните групи лесно да ги обноват
други врски со дијаспората во Европа, врските во криминалните кругови и да
го олеснуваат вршењето на криминалот продолжат со криминалните активности
обезбедувајќи логистичка и финансиска
поддршка.
Инфилтрирањето на легални бизниси го
олеснува криминалот и тоа како средства
за транспорт и места за складирање, а
предизвикуваат и нелојална конкуренција
на пазарот. Одбегнувањето да се платат
давачките кон државата доведува до
создавање нелојална конкуренција во однос
на стоката која е внесена во државата со
платени давачки.
Со актуелизирањето на легализацијата
на марихуаната и нејзината употреба за
медицински цели во регионот, се зголемува
социјалната толеранција што го олеснува
вршењето на овој криминален бизнис.
Постои “прикриена“ толеранција од страна

12
Организирани криминални групи
Организираните криминални групи се
инволвирани во недозволена трговија со
дрога, криумчарење мигранти, насилен
и сериозен криминал на национално
и меѓународно ниво. Околу 26 % од
организираните криминални групи се
поликриминални и делуваат во повеќе од
една област на криминал. Поврзувањата на
членовите во организираните криминални
групи најчесто е врз основа на семејна или
пријателска врска. Повеќе од половината
организирани криминални групи се од
средна големина во кои членуваат од пет до
14 членови. Стекнатите финансиски средства
од криминалните активности се перат преку
инвестирање на финансиските пазари, во
легални бизниси, движен и недвижен имот.
Мал број од организираните криминални
групи применуваат корупција во нивното
криминално делување, која што е особено
изразена кај службеници во спроведување на
законот од пониско ниво и влијание во судски
процеси за нивни членови.

13
Организирани криминални
групи

С
огласно националното законодавство во хомогеност во групата.
Република Македонија, криминалот од Во 52 % од ОКГ доминантна е македонската
организирана криминална група (ОКГ) националност, во 43 % доминантна е албанската
се дефинира како кривични дела извршени националност, а 5% други националности. Се
од структурирана група од три или повеќе проценува дека околу 63 % од ОКГ се составени
лица, која постои одреден временски период од пет до 14 членови, 22 % од ОКГ се составени
и дејствува со цел да изврши едно или повеќе од 15 членови или повеќе, и 15 % од ОКГ се
кривични дела за кои е предвидена казна затвор сочинети од по три-четири членови.
од најмалку четири години, со намера директно
или индиректно да стекне финансиска или друга Организираните криминални групи од
корист. Република Македонија, на регионално
и меѓународно ниво се инволвирани во
Во периодот 2013/2015 година во Република недозволена трговија со дроги, организиран
Македонија се идентификувани 46 ОКГ, од кои и економски криминал, насилен и сериозен
31 ОКГ се со средно ниво на организираност и криминал и криумчарење мигранти.
15 ОКГ се со ниско ниво на организираност, а
кои со своите криминални активности делуваат Според видот на криминалните области во
на национално и кои се инволвирани,
меѓународно ниво. 43 % од ОКГ се
Во периодот 2013 - 2015 година се
Областите на идентификувани 46 организирани инволвирани
криминал во кои криминални групи. во само една
најчесто делуваат ја ОКГ на регионално и меѓународно криминална област,
вклучуваат нелегалната ниво се инволвирани во НТ со дроги, 26 % од ОКГ се
трговија со дрога, организиран и економски криминал, поликриминални
насилниот и сериозен
насилен и сериозен криминал и и делуваат во
криумчарење мигранти повеќе криминални
криминал. Најголем
дел од ОКГ се основани области, 20 % од
од членови кои сè уште се активни во групите, ОКГ се инволвирани во една активност, но во
постои континуитет во членувањето и ретко се одредени прилики се прошируваат и на друга
менуваат организаторите на групите. ОКГ кои се криминална активност, а за 11% од ОКГ не се
основани исклучиво од краткорочен криминален идентификувани сите криминални области во
интерес, немаат континуитет во извршувањето кои се активни. Организираните криминални
на криминалните активности. Поврзувањето во групи кои делуваат подолг временски период се
структурата на ОКГ најчесто се карактеризира најчесто инволвирани во областа на недозволена
врз основа на семејна основа и пријателски трговија со дрога и насилниот и сериозниот
криминални интереси, што особено е изразено криминал. Мал е бројот на ОКГ кои делуваат во
во врвот на структурата кај ОКГ кои делуваат економскиот криминал.
подолг временски период. Според финансиската моќ, поголемиот дел
Структурата на ОКГ не е јасно изразена и истите од ОКГ не располагаат со големи финансиски
се поврзани на семејна или пријателска основа, средства, што ја ограничува нивната достапност
особено во јадрото на структура. Криминалниот до ресурси. ОКГ кои се стекнале со релативно
интерес ги поврзува членовите на групата и поголема финансиска моќ, дел од финансиските
обезбедува континуитет на делување на подолг средства стекнати од криминалните активности,
временски период на ОКГ, додека ОКГ кои се ги внесуваат во легален промет преку легалните
поврзани исклучиво од краткорочен криминален бизниси кои ги поседуваат, инвестирање во
интерес, немаат континуитет во извршувањето недвижности, луксузни возила, угостителски
на криминалните активности. Етничката објекти и финансиските пазари. Големата
припадност на членовите на ОКГ обезбедува финансиска моќ на ОКГ им го олеснува

14
 Организирани криминални
групи

регрутирањето на нови членови во пониските докази. Преку ова знаење ОКГ ги планираат
структури на групата и за коруптивни своите контра мерки.
активности. Експертиза е застапена заради прикривање на
Легалните бизниси од страна на ОКГ се користат криминалните активности и избегнување на
за зголемување на нивната финансиска моќ, законите. Од страна на ОКГ се користат експерти
прикривање на криминалните активности во и или технички алатки за одредени криминални
надвор од државата, перење пари и инвестирање активности преку користење на стручни знаења
на нелегално стекнатите средства во движен и на сопствените членови или специјализирани
недвижен имот. Поголемиот број од легалните стручни лица од легалните бизнис структури.
бизниси коишто наменски се отвораат од Покрај експертизата од лица кои ги познаваат
членовите на ОКГ, најчесто имаат дејност за законите, ОКГ користат стручни знаења во делот
транспорт, а истите се користат за криумчарење на нелегалната трговија со дрога, експертиза при
нелегални стоки. Организаторите и членовите легализирање на криминално стекнат имот и
на ОКГ во правните субјекти се јавуваат во улога перење пари.
на основачи и управители на повеќе правни Заштита на криминалните активности,
субјекти преку кои се врши уплата на парични најголемиот
средства, со цел дел од ОКГ ја
да се прикрие Организираните криминални групи во
Република Македонија ќе претставуваат обезбедуваат
вистинското
сериозна закана за безбедноста на граѓаните преку употреба
потекло и како во иднина. Структурата на ОКГ ќе продолжи на едноставни и
лица кои се дел од да се менува во однос на нивниот хетероген традиционални
менаџерскиот тим состав којшто ќе вклучува членови од контра мерки
со доминанта улога различни националности. Во однос на од типот на
во одлучувањето. криминалните области, поголем дел од директни лични
Нивна единствена групите ќе бидат поликриминални и ќе се средби при
цел е прелевање на инволвираат во криминални области што
им носат најголем профит. Во одредени договарање на
капитал од еден во криминалните
друг легален бизнис области на криминал, ОКГ ќе ги зајакнуваат
врските на меѓународно ниво заради активности
заради стекнување
олеснување на криминалните активности и користење
на капитал на штета надвор од Република Македонија, особено методи на
на други правни во нелегалната трговија со дрога и обезбедување
лица. криумчарењето мигранти на рутите на
Коруптивните транспорт при
активности се криумчарење
застапени кај мал број од ОКГ, кои корумпираат стоки. При вршењето на криминалните
службеници од спроведувањето на законот од активности преку државната граница, ОКГ често
пониско ниво, за дејствија кои им го олеснуваат употребуваат технички средства за заштита од
вршењето на криминалните активности и набљудување. Одредени членови на ОКГ вршат
обезбедуваат нивна заштита. Методите на промена на лични податоци или користат двојно
корупција кои се применуваат од страна на ОКГ државјанство заради слободно движење во
се проверени, веќе користени и се прилагодуваат државите на западна Европа, каде што претходно
на моменталните услови на криминалната се регистрирани како извршители на кривични
активност. Коруптивното влијание врз органите дели и имаат забрана за влез.
за спроведување на законот на ОКГ, покрај Насилството во ОКГ се применува само во
прикривање на криминалните активности, им изолирани случаи при извршување криминални
обезбедува знаење за тактиките и техниките активности во рамките на групата и надвор
на откривање на криминалот и обезбедување

15
Организирани криминални
групи
од неа. Поради хиерархиската подреденост и
високо ниво на лојалност кон организаторите,
насилството во ОКГ се применува заради
одржување дисциплина во сопствените редови
и стекнување моќ и почит во средината во која
што делуваат. Насилството е карактеристично
за ОКГ инволвирани во НТ со дрога и насилен
криминал, манифестирано преку методи за
изнудување со лични и телефонски закани,
употреба на огнено оружје и оштетување на
имот. Дел од ОКГ користат низок степен на
закани преку употреба на физички напади,
вербални закани и предизвикување физичко
насилство со цел заплашување на жртви и
сведоци во судска постапка.
Најголем број на идентификуваните ОКГ немаат
сопствена стратегија и делуваат на локално и
регионално ниво, а дел покажуваат тенденција
да се прошират и на меѓународно ниво. Делуваат
на традиционален начин, со строга хиерархиска
16
поставеност и поделеност на улогите и обврските
во групата. Членовите на ОКГ кои се формираат
исклучиво од финансиски интерес, сè без силна
хиерархиска структура и многу често дел од
нивните членови соработуваат и со други
ОКГ. Соработка со други ОКГ во и надвор од
државата остваруваат особено при набавката,
транспорт и продажба на дрога и криумчарење
мигранти.
Најголемиот дел од ОКГ немаат поврзаност со
криминално – екстремистички групи. Постојат
индиции дека дел од членовите на ОКГ имаат
семејни врски со лица кои биле инволвирани
во криминално – екстремистички активности и
имаат повремена соработка со други криминални
и екстремистички групи. Членовите на една ОКГ
се радикални и екстремни во своите активности
и истите делуваат на меѓународно ниво.
Контролата во областа на делување не е
карактеристика за мнозинството на ОКГ во

Република Македонија, но исклучок се ОКГ
која е инволвирана во НТ со дрога и ОКГ која
делува во злоупотребата на службената положба
и овластување. Организираната криминална
група којашто делува во областа на НТ со дрога
има високо ниво на контрола на нарко-пазарот,
додека ОКГ која делува во злоупотребата на
службена положба и овластување е активна во
давање поткупи и примање награди за издавање
дозволи за работа и монополот во делувањето
го обезбедува преку политичкото влијание на
лидерот.
Ефектот на ОКГ врз средината е забележителен
во изолирани случаи преку „прикриена“
17
Организирани криминални
групи
толеранција од страна на локалното население
каде што живеат членовите на ОКГ, главно
мотивирана делумно од т.н. лојалност кон
етничката припадност, а делумно поради
огромната финансиска моќ која се манифестира
од страна на членовите и стравот од одмазда
од страна на ОКГ. „Прикриена“ толеранција
е застапена кај некои етнички заедници
во средината каде живеат членовите на
криминалните групи и се манифестира со
непријавување на криминалните активности
поради страв од одмазда, а големата и брза
заработувачка е пресудна за голем број млади
луѓе да се вклучат во криминалните активности
18
Недозволена трговија со дроги
Република Македонија е пред сè транзитна
земја, а помалку земја во која се складира
дрогата, како и земја во која се произведуваат
помали количини на дрога за потребите на
домашниот нарко-пазар.
Пазарот за недозволена трговија со дрога е
динамичен, а веќе воспоставените рути за
криумчарење на еден вид дрога, се користат и
за криумчарење на останатите видови дроги,
„коктел пратки“, како и за вршење на други
криминални активности.
Најголем број од идентификуваните
организирани криминални групи кои се
инволвирани во недозволена трговија со дрога,
се поликриминални групи кои ги вклучуваат
легалните бизниси како средства за вршење на
овој вид криминал.

19
Недозволена трговија со дроги

Н
едозволената трговија со дрога е еден
од најпрофитабилните активности,
во кои се вклучени најголем број од
организираните криминални групи. Република
Македонија е транзитно подрачје низ кое
поминуваат дел од транспортните канали
на дрогата, но истовремено и земја во која
се произведуваат и консумираат одредени
видови дроги. Присуството на наркотични
дроги на македонскиот нарко-пазар се гледа од
количината на запленети дроги во кои доминира
канабисот со неговите деривати и хероинот.
Пазарот на хероин во Европа бележи
осцилации. Со влезот на неколку земји од
Југоисточна Европа во Европска унија, сè
поактуелна станува северната гранка од
Балканската рута. Поголемиот дел од хероинот
кој во Македонија од Турција влегува преку
Грција и Бугарија се транспортира до крајните
дестинации во западно европските држави, а
помал дел завршува на локалниот нарко-пазар
во Македонија.
Глобалното производство на кокаин генерално
опаѓа, а Балканската рута е сè повеќе секундарна
рута за криумчарење на кокаинот во Европа.
Трговијата со кокаин не претставува сериозна
закана за Македонија, а поради високата цена
на кокаинот на нарко-пазарот, побарувачката
е мала. Во Македонија кокаинот пристигнува
во мали количини преку пристаништата
во регионот од земјите од Јужна Америка,
Холандија и Белгија.
Балканскиот регион бележи експанзија на
недозволената трговија со марихуана. Трасата
за транспорт на канабисот и неговите деривати
од Албанија се движи преку територијата на
Македонија во насока на Грција, Србија, Косово
и Бугарија. По спроведените полициски акции
во Албанија, присуството на марихуана во
земјата се намалува, што доведува до значајно
зголемување на нејзината цена која сè уште е во
пораст.
Производството на синтетички дроги

20
 Недозволена трговија со дроги

на глобално ниво сè уште се зголемува, а криумчарат од Бугарија, Србија и Холандија.

поради недоволната контрола на прекурсори На македонскиот нарко-пазар покрај тоа што
во регионот и нивната лесна достапност доминираат екстазите, присутни се и нови
претставува сериозна закана и за Република видови на синтетички дроги
Македонија. Синтетичките дроги во земјата се

Хероин

Г
лобално окружување – Од целокупното Република Македонија е транзитна точка
глобално производство на опиум кое во низ која минува западната гранка од
2014 година изнесува околу 7.554 тони, 85% Балканската рута за недозволена трговија
од количините се произведени во Авганистан со хероин. Во Република Македонија не е
(UNODC, 2015). Производството на хероин откриено производство на опиум, а афионот
се зголемува и се очекува завршниот стадиум за медицински цели се одгледува во источниот
на производство да се пренесе во Европа (EM- и централниот дел на земјата (EMCDDA,
CDDA, 2015). Во Европа, хероинот влегува 2015). Најголем дел од хероинот што влегува
преку транзитните во државата е
Балканска, Северна За транспорт на хероин, доминантна само транзитен, а
и Јужна рута
е северната гранка од Балканската одредени помали
рута, а во Македонија хероинот влегува
коишто бележат од Грција и Бугарија. Во транспортот количини се
модификации. на хероин се инволвираат македонски складираат на
Балканската рута државјани кои поседуваат лични одредени локации
губи од својата документи од земји членки на ЕУ или каде се врши
актуелност на
правни субјекти регистрирани во земји препакување
членки на Европска унија.
сметка на Јужната и менување на
Македонски државјани се регрутираат
рута, а постојат и за улична продажба на хероин во квалитетот за
обиди за изнаоѓање државите на Европската унија понатамошен
нови патишта преку транспорт до
Северната рута (EM- крајните дестинации
CDDA, 2015). и дел за домашниот пазар. Домашните заплени
Регионална состојба – За криумчарење на на хероин во периодот 2013 и 2014 година
хероинот низ регионот и понатаму актуелна бележат намалување, а од вкупно запленетиот
е Балканската рута, која е поделена на три хероин (41,41 кг.), 91% биле наменети за
гранки северна, јужна и западна гранка. меѓународен транспорт. Карактеристично е што
Оваа рута е двонасочна и притоа истата се сè повеќе македонски државјани се инволвирани
користи за криумчарење хероин кон земјите од во нелегалната трговија со хероин во Западна
Европа, додека во обратна насока се користи Европа, пред сè во Австрија и Германија.
за криумчарење на прекурзори и синтетички Пазарот за недозволена трговија со хероин во
дроги кон земјите од Исток. Со влезот на Македонија е стабилен. Цената на хероинот како
неколку земји од Југоисточна Европа во втора најзастапена дрога во државата подолг
Европска унија, Балканската рута претрпе временски период беше стабилна. Во 2015
одредени модификации, заради што поактуелна година е забележано зголемување на неговата
е северната гранка (EMCDDA, 2015). цена, како резултат на зголемувањето на цената

21
Недозволена трговија со дроги

на хероинот во Турција.
Македонија се преку Грција и Бугарија. Северната
Организираните криминални групи во граница кон Србија и Косово останува излезна
Република Македонија организираат транспорти рута преку која хероинот се транспортира до
на хероин во државите од Европска унија, Западна Европа. Најголемиот дел од хероинот
кои во поголеми количини го набавуваат од што транзитира низ територијата на земјата
Турција, а при транспортите се почесто ја главно е наменет за Австрија, Германија и
заобиколуваат територијата на Македонија. Швајцарија.
Дел од криминалните групи кои организираат
транспорти на хероин преку Македонија Транспортот на хероин се реализира со
одредени количини одвојуваат за домашниот патнички и товарни возила организирани
пазар кои преку организирани домашни од страна на криминалните групи и редовни
дилерски мрежи ги снабдуваат корисниците автобуски линии од јавниот превоз. При
на домашниот пазар. Дел од логистичката и транспортот се применуваат различни модуси
финансиска поддршка, криминалните групи ја на прикривање на хероинот, прикриен во
обезбедуваат преку користење на криминални внатрешноста на возилото, скриен помеѓу
и роднински врски од дијаспората од државите разновидна легална трговска стока и залепен
во Европската унија. околу телото на лица
При вршењето Организираните криминални групи транспортери.
на криминалните ќе продолжат да ја заобиколуваат Криминалните групи
активности за Македонија при организирање се професионални
прикривање
на транспортот на дрога. Заради при транспортот на
големиот профит кој се остварува, хероинот и за таа
и складирање ОКГ ќе продолжат да регрутираат
на дрогата, македонски државјани во својство на намена изработуваат
криминалните групи транспортери или улични дилери во специјални празнини
вклучуваат експерти, западноевропските земји. Побарувачката (бункери) во
а во одредени фази
на хероин ќе се намалува на сметка возилата наменети
на големата понуда и ниските цени на за транспорт.
ги злоупотребуваат синтетичките дроги
и легалните бизниси За вршењето
кои ги користат за на транспорт
прикривање на активностите. Криминалните се регрутираат македонски државјани
групи организираат улична продажба на хероин кои поседуваат патни исправи од земји-
во некои држави од Европската унија, а за таа цел членки на Европската унија. За прикривање
регрутираат македонски државјани кои се без на криминалните активности често се
претходно криминално минато. злоупотребуваат и легалните бизнис-активности
на меѓународни правни субјекти, со или без
Главните рути на влез на хероинот во знаење на сопственичката структура

22
 Недозволена трговија со дроги

Кокаин

Г
лобално окружување – Производството Трговијата со кокаин во Република Македонија
на кокаин во светски рамки генерално не претставува сериозна закана поради малата
продолжува да опаѓа, а веќе години наназад, побарувачка на овој вид дрога, како резултат на
Боливија, Перу и Колумбија се трите главни високата цена на кокаинот на домашниот нарко-
производители на кокаин на глобално ниво (UN- пазар. Република Македонија се користи како
ODC, 2015). Главна влезна точка и дистрибутивен транзитна територија за криумчарење кокаин,
центар за европскиот нарко-пазар на кокаин се преку користење на воспоставените канали
смета Шпанија, а држави од значаен интерес се за транспорт на други видови дроги, а притоа
и Белгија, Холандија, Франција и Италија (UN- мали количини се наменети за корисници на
ODC, 2014). Западно африканските држави во домашниот нарко-пазар.
трговијата со кокаин имаат значајна улога како Домашниот нарко-пазар со кокаин во Република
транзитни земји. Македонија е релативно стабилен веќе подолго
Регионално време. Запленетиот
окружување – За кокаин наменет за
одредени количини, Кокаинот во Република Македонија локалниот нарко-
како влезни точки пристигнува во мали количини преку пазар во 2013 и 2014
пристаништата во регионот од Јужна
на кокаинот во Америка, Белгија и Холандија. Кокаинот бележи намалување
Европа се користат и е малку застапен на домашниот нарко- поради неговата
источноевропските пазар поради високата цена и малата мала застапеност,
и балкански побарувачка споредено со другите како резултат на
пристаништа и видови дроги. Во Македонија делуваат малата побарувачка.
организирани криминални групи кои
аеродроми, од вршат повеќекратна трговија со дрога Цената на кокаинот
каде истиот се и ги користат воспоставените канали од на локалниот
транспортира до Балканската рута како секундарна рута за пазар во поголеми
западноевропските транспорт на кокаин количини е
земји кои стабилна, додека
претставуваат главни цената на мало го
потрошувачи на овој вид дрога. Наспроти следи трендот на зголемување кој исто така е
Балканската рута за криумчарење хероин, карактеристичен за целиот регион.
Југоисточна Европа претставува само Организираните криминални групи кои се
секундарна рута за криумчарење кокаин до инволвирани во нелегалната трговија со кокаин
земјите од Западна Европа (UNODC, 2014). се застапени во нелегалната трговија со други

23
Недозволена трговија со дроги

видови дроги. Нивните активности се базираат Белгија, Холандија и земјите од Јужна Америка
на веќе воспоставени криминални поврзувања преку транзитните точки на пристаништата во
кои се користат за нелегалната трговија со државите во регионот. До пристаништата во
кокаин, се користат истите канали на транспорт регионот пристигнува по морски пат скриен во
и истата експертиза и модуси за прикривање легална стока што редовно се транспортира од
на криминалните активности и транспортот. страна на легалните бизнис процеси.
Криминалните групи Криминалните групи
при нелегалната Македонскиот нарко-пазар со кокаин при криумчарењето
трговија и ќе остане непроменет во иднина. на кокаинот од
криумчарење Модусите на нелегална трговија и транзитните точки
кокаин се воспоставените патни правци за транзит
на други видови дроги и понатаму ќе го криумчарат
прилагодливи на бидат користени и за транспорт на кокаин во прашкаста
окружувањето, од страна на ОКГ. Пазарот на кокаин или течна форма.
а за прикривање нема да се соочи со промени во однос на При нелегалната
на криминалните понудата и побарувачката трговија со кокаин
активности често се применуваат
се користат легалните иновативни модуси на прикривање на дрогата
бизнис-структури, најчесто транспортниот и истиот првенствено го транспортираат
сектор. Кокаинот наменет за домашниот со патнички возила скриен во делови
нарко-пазар се набавува во помали количини, во внатрешноста на возилото или кај
додека во поголеми количини се преземаат транспортерите и како нов модус преку
од пристаништата во регионот и за истите се редовните поштенски пратки. Регистриран
организира транспорт во западноевропските е случај на транспортирање кокаин од т.н.
држави. “голтачи“ во обид на пренесување на кокаин
Рутите на влез на кокаинот во Македонија преку територијата на Република Македонија до
се продолжение на транспортните рути од крајната дестинација

24
 Недозволена трговија со дроги

Канабис

Г
лобално окружување – Канабисот со Регионални состојби - Балканскиот регион
своите два облици, марихуана и хашиш, бележи експанзија на недозволената трговија
веќе долго време претставува најтргувана со марихуана произведена во Албанија.
дрога на нелегалните нарко-пазари во светот. Криумчарењето марихуана произведена во
Производството на марихуаната е застапено во Албанија се врши преку рутите кои најмногу
сите држави, за разлика од производството на се користат од страна на организираните
хашиш, чиешто криминални групи,
производство Република Македонија е земја на Албанија – Италија
е ограничено производство, транзит, складирање и Албанија – Грција
само во одредени и крајна дестинација на марихуана. – Италија (SELEC,
држави. На Најголемите количини кои транзитираат 2015). Значајни
низ Македонија или завршуваат на
големата домашниот нарко-пазар потекнуваат од транзитни точки
застапеност Албанија. Со намаленото производство во во криумчарењето
на канабисот Албанија значително се зголемува цената на марихуаната од
укажува и на марихуаната, наменета за транспорт и Албанија се Црна
последниот за домашниот пазар. Од страна на ОКГ се Гора, Косово, Србија
прават обиди за домашно производство
извештај на на марихуана на отворен простор и и Македонија.
EMCCDA за 2015, во импровизирани лаборатории. При Недозволена
според кој 75,1 транспортите на марихуана низ Македонија, трговија со канабис
милиони лица во ОКГ се иновативни и воведуваат нови модуси во Република
Европа користеле за прекугранично пренесување на дрогата.
Рутата на криумчарење наркотични дроги Македонија –
канабис (EM- што се користи за внесување марихуана во Нелегалната
CDDA, 2015). Бугарија е двонасочна трговија со
Карактеристична марихуана е застапена
е појавата на на највисоко ниво на нарко-пазарот во
зголемена употреба на маслото од канабис, Република Македонија во однос на другите
наменето за медицински цели. видови дроги. Република Македонија е

25
Недозволена трговија со дроги

земја во која се произведува овој вид дрога, Организираните криминални групи кои се
територија преку која се криумчари марихуана сузбиени со нелегална трговија со марихуана во
произведена во соседните држави наменета за Република Македонија во периодот 2013 – 2015
западноевропскиот пазар и држава во која се година, со своите активности се вклучуваат
складираат одредени количини дрога наменети во набавка на марихуаната од Албанија,
за потребите на „домашниот нарко-пазар“. Во организирање на транспорт за внесување на
периодот 2013/2014 дрогата во Македонија
година запленети преку граничната
се 1.920 килограми линија, привремено
марихуана, од кои складирање и
90% била наменета за организирање
меѓународен транспорт. транспорт кон крајната
Со спроведените дестинација во
полициски акции во државите во регионот и
Република Албанија Европската Унија. Дел
во втората половина од внесената дрога во
од 2014 година, се Република Македонија
намалува присуството се складира и е
на марихуаната во наменета за снабдување
регионот, како и на локалните
организираните криминални групи
транспорти на на домашниот нарко-
криумчарење пазар. Криминалните
марихуана кон групи регрутираат лица
државите на за транспорт на дрогата
Европската унија за над во и од Република
70%. Намалувањето на понудата на марихуана на Македонија и имаат лесно достапни ресурси за
нелегалниот нарко-пазар значително влијаеше транспорт на истата. Криминалните групи го
на зголемувањето на цената која во континуитет менуваат својот состав и сè повеќе стануваат
продолжува да расте. хетерогени по етничка основа. Покрај етничкото

26
 Недозволена трговија со дроги

мешање, криминалните групи инволвирани во Охридското и Преспанското Езеро во пловни

нелегалната трговија со марихуана стануваат објекти, преку зелената граница се пренесува
поликриминални и се инволвираат во други пеш или натоварена на добиток, додека преку
области на криминал кои им обезбедуваат легалните гранични премини се пренесува
профит, како криумчарење мигранти, акцизна скриена во специјално направени празнини
во возила (бункери) или скриена во легална
стока, нелегална трговија со оружје и лихварство.
Криминалните групи во другите области на стока во патнички или товарни возила. Во
криминал ги користат веќе воспоставените помали количини дрогата се пренесува скриена
прекугранични поврзувања и илегални рути. во облеката кај посредници кои ги користат
Нелегалните рути меѓународните линии на јавниот превоз. За
на внесување поголеми количини
Цената на марихуаната ќе го продолжи
на марихуаната нагорниот тренд во зависност од состојбата на транспорт
од Република со овој вид дрога. Домашното производство на на марихуана,
Албанија во марихуана ќе се зголемува преку одгледување криминалните
на канабис во Македонија на отворено групи
Република или во импровизирани лаборатории, од
Македонија изработуваат
страна на корисници, локални дилери и ОКГ. специјални
се различни. Недозволената трговија со марихуана ќе
Внесувањето на претставува атрактивна криминална област простори во
дрогата се одвива за ОКГ, кои во иднина ќе ги преориентираат конструкцијата
своите криминални активности заради на приколката
преку легалните можноста за зголемување на своите
гранични на товарните
профити моторни
премини,
илегални премини на зелената граница и по возила. Одреден
воден пат преку Охридското и Преспанското дел од внесената марихуана од Република
Езеро. Криминалните групи се иновативни во Албанија се складира во Република Македонија
криумчарењето на марихуаната од Република одреден временски период, со цел подготовка
Албанија, што во најголема мера зависи од и организирање транспорт кон крајната
количините на дрогата и од временските услови. дестинација. Складираната марихуана од
Република Македонија се изнесува преку
По воден пат дрогата се пренесува преку неколку правци кон крајните дестинации

27
Недозволена трговија со дроги
наменета за нарко-пазарите на Хрватска, Босна
и Херцеговина, Словенија, Грција, Италија,
Австрија, Швајцарија, Германија. Еден дел се
насочува преку рутата кон Република Бугарија,
која во 2013 година е регистрирана како
двонасочна рута. Преку оваа рута криминалните
групи ги користат истите модуси како и при
транспортот на хероин. Дел од марихуаната
која влегува од Албанија се транспортира преку
другите две рути, преку Грција кон Италија или
преку Косово и Србија.
Производството на марихуана во Република
Македонија не е од голем обем и марихуаната
произведена на територијата на нашата
Синтетички дроги и нови видови
психоактивни супстанции
Г
лобална состојба – Групата на синтетички
дроги, амфетамински стимуланси (ATS) се
однесува на група на дроги во кои главно
се вклучени амфетамин и метамфетамин. Сепак,
голем број на други супстанции, исто така,
спаѓаат во оваа група, како што се methcathinone,
fenethylline, ephedrine, pseudoephedrine, methyl-
phenidate и MDMA или “екстази” - од типот на
амфетамин дериват со халуциногени својства
(WHO, 2015).
Во изминатиот период, производството на
амфетамин и екстази на глобално ниво е
28
земја е генерално наменета за потребите на
домашниот пазар. Домашно произведената
марихуана не се одликува со висок квалитет и
не е конкурента на нарко-пазарите надвор од
Македонија. Криминалните групи не располагаат
со значителна експертиза за производство на
марихуана со висок квалитет. Производството,
првенствено е од страна на индивидуални
производители на мали површини во рурални
средини во планинските предели или во
импровизирани лаборатории за производство
кои не се опремени со соодветна опрема за
производство на квалитетна марихуана
најмногу сконцентрирано во Белгија, Холандија
и Полска (EMCDDA, 2015). Појавата на нови
психоактивни супстанци на нелегалните
нарко-пазари е во континуиран пораст. Нови
психоактивни супстанци, на глобалниот пазар
познати како „дизајнирани дроги“, „морска сол“,
„истражувачки хемикалии“, и „лабораториски
реагенси“ кои се произведуваат во Кина, сè
повеќе се застапени на пазарот (SELEC, 2015).
Развојот на интернет технологијата и социјалните
мрежи сè повеќе придонесуваат и ја олеснуваат
трговијата со овие видови дроги.
 Недозволена трговија со дроги

Регионална состојба – Регионалниот нарко- првенствено од соседните држави од регионот.

пазар за синтетички дроги, особено во Србија, Во земјата се внесуваат помали количини
Романија, Бугарија и Хрватска во најголем дел синтетички дроги и истите се генерално
се снабдува од Холандија (UNODC, 2014). Во наменети за локалниот нарко-пазар, без
некои држави во регионот се јавува трендот регистрирани појави на транзитирање на овој
на производство на синтетички дроги од вид дрога кон друга дестинација, како што е
страна на локалните криминални групи. Во случај со другите видови дроги. Популарноста
Србија е присутен трендот на производство на на синтетичките дроги на домашниот пазар
синтетички дроги во илегални лаборатории, е во нагорен тренд, како резултат на ниската
присуство на нови психоактивни супстанци, цена на дрогата, споредено со цените на другите
како и нивна видови на дроги кои
Синтетичките дроги во Република
зголемена Македонија се внесуваат од Р.Бугарија, се во пораст. Ниската
употреба (EM- Р.Србија и Холандија; цена на синтетичките
CDDA, 2014). Појава на екстази со карактеристични дроги е фактор за
Во Бугарија се имиња и специфична боја; промовирање на нарко-
бележи пораст Трендот на нови психоактивни супстанци пазарот од страна на
на продажбата во регионот, од 2014 година е присутен и криминалните групи.
и користењето во РМакедонија Во 2012 година, во
на дизајнираните Република Македонија е
дроги, како и производство на метамфетамин откриена првата импровизирана лабораторија за
во мини лаборатории (UNODC, 2014). Овие производство на метамфетамин со рецептура и
состојби на менување на состојбите во потребни супстанци набавени од Бугарија.
регионалното окружување на нарко-пазарот на Заплените на синтетички таблети во Македонија
синтетички дроги и појавата на производство на се во тренд на намалување. На нелегалниот
синтетички дроги во регионот можат значително нарко-пазар доминираат екстазите кои се
да влијаат на понудата и цената на синтетичките јавуваат со карактеристични имиња, различни
дроги во Република Македонија. форми и бои („луј витон“; „чупа чупс“). Како
Недозволена трговија со синтетичка дрога резултат на понудата на дрогата и застапеноста
во Македонија – Синтетичките дроги коишто на пазарот, цената на синтетичките дроги е
се застапени на локалниот нарко-пазар во стабилна и ниска во споредба со другите видови
Република Македонија се внесуваат од надвор, дроги.

29
Недозволена трговија со дроги

Организирани криминални групи коишто карактеристични за другите видови.

се инволвирани во нелегалната трговија со
Рутите на криумчарење синтетички дроги кои се
синтетички дроги соработуваат со криминални
карактеристични за криумчарење на синтетички
групи од регионот. Набавката, транспортот
дроги во Република Македонија се од Бугарија
и дистрибуцијата на дрогата на домашниот
во Македонија,
нарко-пазар се Со зголемената застапеност на синтетичките од Холандија
врши од страна дроги на нарко-пазарот во Македонија, ќе
на криминални се зголемува употребата на овој вид дрога кај во Македонија
корисниците. Организираните криминални и од Србија во
групи кои се
инволвирани групи и поединци ќе прават обиди да започнат Македонија.
сопствено производство на синтетички дроги
во нелегална заради зголемената побарувачка во Македонија. Недозволена
трговија со други Недозволената трговија со синтетичка дрога трговија со нови
видови дроги. ќе стане главна криминална активност на дел психоактивни
Криминални од организираните криминални групи кои супстанци
групи од во минатото вршеа недозволена трговија со – Република
други видови наркотични дроги. Регионалното
Република окружување на нарко-пазарот на синтетички Македонија
Македонија се дроги и појавата на производство на синтетички ja зајакнува
вклучуваат во дроги во регионот значително ќе влијаат на законската рамка
транспорт и понудата и цената на синтетичките дроги во за справување
дистрибуција на Македонија со новите
синтетички дроги трендови поврзани
на домашниот нарко-пазар или организираат со новите психоактивни супстанци. Во
транспорти на синтетички дроги во регионот. Македонија во 2014 година се откриени две нови
При нелегалната трговија со синтетички дроги се психоактивни супстанци „MDPV methylendi-
користат слични модуси на криумчарење, oxypirovaleron “и „25 C-NBOMe“.
а исто така се користат легални Новооткриената психоактивна супстанца,
бизнис структури за прикривање „MDPV methylendioxypirovaleron“
на криминалните активности. претставува синтетички катинон,
Внесувањето на синтетичките кој на европскиот нарко-пазар
дроги во Република Македонија е присутен од 2008 година и
се врши преку легалните се продава како легална или
гранични премини скриени во синтетичка верзија на кокаинот.
моторни возила од страна на Откриената синтетичка дрога „25
лица без криминално минато C-NBOMe“ која на европскиот
и преку нелегални премини пазар легално се продава како
на зелената граница од лица алтернатива на ЛСД, може да
кои живеат во пограничните претставува тренд на појава на
места. Синтетичките дроги пазарот на контролирани дроги
често се внесуваат во државата или како алтернатива за веќе
како „коктел“ пратки, заедно со контролираните дроги
други видови дроги, со користење
на модусите на прикривање

30
Илегална миграција
Политичката и социо-економската ситуација во
државите на потекло на мигрантите се главните
фактори за илегална миграција. Република
Македонија е атрактивна транзитна рута за
секундарното движење на илегалните мигранти
како дел од т.н „Западно балканската рута“.
Криумчарењето мигранти како криминална
област останува атрактивна на високо ниво.
Локалните криминални групи се инволвирани
во олеснување на илегалната миграција.
Рутите и модусите за криумчарење мигранти
во иднина ќе се менуваат во зависност од
окружувањето во кое делуваат криминалните
групи. Криминалните групи од Република
Македонија соработуваат со криминални групи
од соседните држави.

31
Илегална миграција

Г
лобално окружување - Политичките
немири на Блискиот Исток, Африка и
Јужна Азија доведоа до преобликување
на миграциските текови кон Европа. Бројот на
откриени нелегални преминувања на граничните
премини во Европската унија почна да се
зголемува во 2011, додека илјадници Тунижани
почнаа да пристигнуваат на италијанскиот брег
по почетокот на Арапската пролет. Најновиот
бран на откриени мигранти покрај поморските
граници на Европската унија се припишува на
зголемениот број мигранти и бегалци од Сирија,
Авганистан, и Еритреја.
Не постои јасна слика во разграничувањето
помеѓу мигрантите на азиланти и бегалци,
бидејќи овие групи имаат различно право на
различни нивоа на помош и заштита според
меѓународното право. Барателите на азил се
дефинираат како лица кои побегнале од прогон
или конфликт и затоа бараат меѓународна
заштита според Конвенцијата за бегалци од
1951 година, а бегалец е барател на азил чие
барање е одобрено. Сепак, Обединети нации
сметаат дека мигрантите бегаат од војна и
прогонување да бидат бегалци, дури и пред тие
да добијат азил. Економски мигрант е лице чија
примарна мотивација е да ја напуштат својата
земја заради одредена економска добивка. Со
терминот “мигранти“ се гледа како чадор за сите
три термини (сите бегалци се мигранти, но не
сите мигранти се бегалци). Европа во моментов
е сведок на феномен на мешовита миграција,
во кој економските мигранти и барателите
азил патуваат заедно, при што овие групи се
преклопуваат.
Илегална миграција во Република Македонија-
Појавата на илегалната миграција низ Република
Македонија во изминатите години значително
еволуира, во поглед на земјите на потекло на
мигрантите, бројот на регистрирани мигранти,
структурата на лицата кои поминуваат низ

32

државата, како и модусот на преминување низ
државата. Во изминатиот период, значително се
зголемува бројот на мигранти кои потекнуваат
од земјите на Северна Африка и Блискиот Исток
кои ја користат “Западно-балканската рута“
од Турција преку Грција, Македонија, Србија
до државите членки на Европската унија. Во
периодот 2013-2015 година во континуитет
се регистрира зголемување на илегално
преминување на границите на Република
Македонија, како на влез од Република Грција,
така и на излез кон Република Србија. Бројот
на мигрантите повеќекратно се зголемува во
текот на 2015 година, кога сè повеќе се користи
Република Македонија како дел од западно-
балканската транзитна рута.
Република Македонија не претставува
крајна дестинација за мигрантите и е дел од
секундарното движење на мигрантите од земјите
на Северна Африка и Блискиот Исток, кои само
привремено се задржуваат во патувањето до
крајната цел во западно-европските држави. При
транзитирањето низ територијата на државата,
33
Илегална миграција
мигрантите влегуваат преку грчко-македонската
граница на југоистичниот дел, додека излез
остваруваат на македонско-српската граница во
северисточниот дел.
Ситуацијата со илегалната миграција во
Република Македонија се менува во јуни 2015
година со усвојувањето на измените во Законот
за азил и привремена заштита“ со што на
мигрантите им е овозможено да искажат намера
за поднесување барање на право на азил во
рок 72 часа или да ја напуштат територијата
на државата во овој рок. Со оваа мерка на
мигрантите им се овозможува да преминуваат
низ Република Македонија легално со користење
на јавен превоз, додека државата го контролира
протокот на мигрантите со евидентирање
на влезот и излезот преку границата. Оваа
промена значително го намалува криумчарењето
на мигрантите и барањето на услуги за
преминување на преку територијата на државата
кај криминалните групи.
Криумчарење на мигранти-Криумчарењето
на мигрантите е криминал кој вклучува
Илегална миграција
Мигранти
800.000
700.000
600.000
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
14.210
-
2013
посредување во илегален влез на лице во
држава во која тоа лице не е државјанин за
одредена финансиска или друга материјална
корист. Мигрантите во Република Македонија
кои влегуваат илегално, влезот го остваруваат
на јужната граница на државата со Република
Грција. При преминувањето на територијата на
државата најчесто се помогнати од локалното
население.
Криумчарењето на мигрантите низ Република
Македонија се интензивира со зголемувањето на
бројот на мигрантите кои ја користат “западно–
балканската“ рута, со што се зголемуваат
регистрираните кривични дела на давање
услуги при преминување на територијата на
државата од страна на локалните криминални
групи и поединци. Во периодот 2013 – 2015
година се регистрира постојано зголемување
на кривичните дела на илегална миграција,
„криумчарење мигранти“ и „организирање
на група и поттикнување на извршување
на делата трговија со луѓе и криумчарење
мигранти.“
Оваа појава е карактеристична до месец јуни
2015 година со измените на Законот за азил и
привремена заштита кога криминалните групи
и поединци престануваат да бидат активни.
Активностите на криминалните групи повторно
започнуваат со воведување на селективниот
34
694.679
32.166
2014 2015
пристап на пропуштање на мигрантите, при што
на влез во Република Македонија се пропуштаат
само мигранти кои се категоризираат како
бегалци и потекнуваат од воените подрачја на
Блискиот Исток (Ирак, Сирија и Авганистан),
додека на другите националности кои се
третираат како економски мигранти им е
забранет влез.
Криминални групи - Криминалните групи сè
повеќе обезбедуваат услуги за криумчарење
мигранти со цел избегнување на граничните
контроли и регулативите за миграција. При
транзитот низ државата, најчесто ги користат
услугите на организираните криминални групи
кои им ги нудат услугите за одредени финансиски
средства. Криумчарењето на мигранти е високо
профитабилен бизнис, во кој криминалците се
соочуваат со ниско ниво на ризик за откривање
и казнување, со што оваа криминална активност
станува сè поатрактивна во криминалните
кругови. Криминалните групи стануваат
организирани на поголемо ниво, остваруваат
поголеми профити, создаваат професионални
мрежи кои ги надминуваат државните граници и
региони.
Повеќето нелегални мигранти бараат помош
од криминалните групи во избегнувањето на
граничните контроли, кои остваруваат профит
на сметка на тоа. Како резултат на зајакнатите
 Илегална миграција

гранични контроли, мигрантите се откажуваат им наплаќаат за нивниот престој, како и за

од обидот за самите илегално да ги преминуваат помагањето во преминување на државната
границите и самите се пренасочуваат во рацете граница кон Република Србија.
на криминалните групи. Локалните криминални групи кои го олеснуваат
Рути и модус на криумчарење на мигранти преминувањето на државната граница и
- Државната граница со Република Грција, транспортот низ Република Македонија,
мигрантите ја преминуваат со лица водачи, покрај соработката со криминални групи од
со чија помош влегуваат на територијата на Грција и Србија, соработуваат со поединци и
Република Македонија. Овие лица остануваат криминални групи од Авганистан и Пакистан
во напуштени објекти близу државната граница кои престојуваат во Грција и Турција како
од каде што се организатори
превземаат од Република Македонија и во иднина ќе на патувањето
лица превозници
остане дел од секундарното движење на мигрантите.
преку западно – балканската рута
кои за одредена мигрантите кои потекнуваат од државите Тие регрутираат
финансиски на Северна Африка Блискиот Исток. Во водачи помеѓу
средства ги неможноста да ја преминат територијата на мигрантите кои ги
превезуваат низ Република Македонија, мигрантите ќе бидат обучуваат како да
територијата
принудени да побараат услуги од локалните патуваат низ рутата
криминални групи кои активно ќе се
на Република вклучуваат во криумчарењето на мигранти. на транспорт.
Македонија до Организираните криминални групи ќе Македонските
северната граница останат вклучени во криминалната област државјани се
со Република во зависност од условите на окружувањето инволвираат
во кое ќе делуваат. Поврзувањата со
Србија. Мигрантите криминални групи од соседството ќе влијае во фазата на
во близина на на улогата на локалните криминални групи транспорт од
границата со во оваа криминална област јужната до
Република Србија северната граница
остануваат неколку дена, до организирање со Србија. Средствата за транспорт вклучуваат
на преминување на границата со Србија. Во патнички возила, комбиња, но често се користи
пограничните населени места локалните жители и јавниот транспорт со автобус и воз. Илегалната

35
Илегална миграција
миграција станува се повеќе организирана,
додека криумчарењето мигранти добива
транснационален карактер.
Влегувањето на илегалните мигранти во
државата преку грчко – македонската граница
го олеснуваат „водичи“ кои ги пренесуваат
мигрантите преку граница, кои потоа веднаш се
враќаат назад во Грција. Илегалните мигранти
се преземаат од други лица кои го организираат
понатамошниот транспорт низ државата или
обезбедуваат привремен престој за мигрантите
во објекти или засолништа во близина на
државната граница, додека не бидат преземени
од транспортери кои треба да ги превезат до
северната граница.
За услугата за транспортирање на мигрантите
преку територијата на државата од Грција до
Србија се наплаќа од 300 до 1.500 евра за лице,
притоа парите се даваат на лице во Солун,
Грција, а во некои случаи директно на возачот
кој ги превезува или друго лице кое има улога на
“чистач“ на рутата кое е претходница на возилото
кое ги транспортира мигрантите.
36
Паричните средства за плаќање на услугите
на криминалните групи за превезување,
мигрантите многу често ги добиваат преку
услугите на финансиските институции за брз
трансфер на пари. Овие средства се плаќаат
од страна на лица од Грција и Авганистан, кон
лица кои престојуваат во Република Македонија
со признато право на азил. Со воведувањето
на селективниот пристап на пропуштање на
мигрантите бегалци, на сметка на економските
мигранти, сè повеќе карактеристично станува
фалсификувањето документи на државјани од
Сирија, Ирак и Авганистан.
Главна рута низ државата која се користи при
криумчарењето на мигрантите е патниот правец
Гевгелија – Валандово – Демир Капија – Неготино
– Велес – Скопје – Куманово, а додека како
споредна рута на движење при криумчарење
се користи патниот правец од Гевгелија –
Валандово преку Струмица, Радовиш, Штип,
Свети Николе до Куманово
Компјутерски криминал
Порастот на корисниците на интернет во
Република Македонија значително влијае
на зголемувањето на кривичните дела од
компјутерскиот криминал.
Најголемите закани од компјутерски криминал
доаѓаат од надвор, а поради малиот пазар
криминалните групи најчесто ја заобиколуваат
Република Македонија во вршењето на
кривичните дела.
Членовите на криминалните групи од
Република Македонија стануваат сè
поорганизирани во своето дејствување,
се поврзуваат со криминални групи од
странство и дејствуваат во одредени фази од
компјутерскиот криминал.

37
Компјутерски криминал

К
омпјутерскиот криминал претставува
брзо растечка криминална област во која
спаѓаат кривичните дела извршени преку
интернет или други форми на компјутерска
технологија. На лицата кои се вклучени во овие
криминални активности сè повеќе им се во
прилог брзината, практичноста, достапноста
и анонимноста на интернетот за вршење на
различни видови кривични дела. Една од
главните карактеристики на оваа криминална
област е дека компјутерскиот криминал не
познава граници, физичка или виртуелна,
предизвикува сериозни повреди и претставува
реална закана за потенцијалните жртви во
целиот свет.
На глобално ниво, бројот на компјутерски
напади на годишно ниво се проценува на околу
1,5 милиони напади, што значи дека на секоја
минута во светот се случуваат приближно по три
компјутерски напади (CSI:Cyber, 2015). Загубите
од компјутерскиот криминал врз светската
економија се проценува на околу 445 милијарди
долари годишно, додека штетата на поединци
предизвикана од хакерски напади изнесува околу
160 милијарди долари годишно (McAfee, 2014).
Регионот на Југоисточна Европа претставува
сериозна сајбер закана за Европа, САД и Канада.
Врз основа на 47.000 пријавени инциденти
поврзани со овој криминал во 2012 година,
Бугарија претставувала четврти главен извор за
сајбер закани со високи 7% од сите повреди на
глобално ниво.
Според агенциите за спроведување на закон
во САД, Бугарија е број еден земја извор на
криминал поврзан со платежни картици.
Бугарските транснационални организирани
криминални групи изработуваат уреди за кражба
на податоци од платежни картици и испраќаат
свои членови во други земји да прибираат
незаконски податоци од кредитни картици. Се
проценува дека на годишна основа, бугарските
криминални групи кои оперираат низ целиот

38

свет украле повеќе од 50 милиони евра - 4
милиони евра во Бугарија (RISC, 2015).
Употребата и пристапот до интернетот во
Република Македонија е во постојан пораст и
моментално околу 70% од домаќинствата имаат
пристап на интернет. Од вкупното население на
возраст од 15 до 74 години, компјутер користеле
69.2%, a интернет користеле 70.4%. Најголемиот
дел од корисниците на интернет употребиле
мобилен или паметен телефон за пристап на
интернет надвор од дома или од работа .
Бројот на кривичните дела од компјутерскиот
криминал е во постојан пораст, со регистрирани
вкупно 167 кривични дела во 2014 година,
односно 147 регистрирани кривични дела во 2013
година.
Компјутерскиот криминал е во прогрес и се
претвора во индустрија со “снабдувачи, пазари,
даватели на услуги, финансирање, системи на
трговија и пролиферација на бизнис модели.“
Развојот на технологијата, достапноста на
интернетот и сè поголемата употреба на плаќања
Платежни картици
З
големената употреба на платежните
картици, како еден од основните начини
за плаќања, предизвикува постојан пораст
на загубите од овие трансакции. Штетите
предизвикани од трансакции со лажни платежни
картици на светско ниво во 2014 година достигна
16,31 милијарди долари (McAfee, 2014). Се
проценува дека загубите од трансакции со лажни
платежни картици во 2014 година на глобално
ниво изнесуваат 5,7 центи на 100 долари.
Во државите од Европската унија, исто така,
постои зголемување на загубите од трансакции
со фалсификувани платежни картици. Во текот
на 2013 година на ниво на Единствена европска
евро област (SEPA) загубите изнесуваа 1.44
милијарди евра, што претставува зголемување
39
Компјутерски криминал
преку интернетот влијае на криминалците да
го насочат своето дејствување кон интернет.
Развојот на оваа “индустрија“ сè повеќе ја
поддржува употребата на крипто-валутите
како Биткоин и заштитата што ја имаат лицата
коишто ги вршат овие кривични дела од
технологиите за прикривање на активностите
на интернет, во прв ред апликации кои
овозможуваат прикриено користење на интернет.
Интернет форумите претставуваат место
каде што може да се најде сè поврзано со
компјутерски криминал, од видеа со учење за
модусите, алатки кои може да се користат при
напади до податоци за потенцијални жртви.
Лесниот начин на видео-пренос од растојание
им овозможува на криминалците директна (во
живо) продукција на материјали со злоупотреба
на деца преку видео камерите. Пристапот и
сè поголемата експанзија на користењето на
социјалните мрежи претставува лесен начин за
пронаоѓање на потенцијални жртви
за 8% во однос на 2012 година. Од вкупната
вредност на плаќања со фалсификувани
платежни картици, најзастапено е плаќањето
преку интернет или телефон - 66%, потоа ПОС
терминали на продажни места - 20% трансакции
на банкомати -14 (ECB, 2015).
Бројот на издадени платежни картици и
извршени трансакции со истите во Македонија
е во постојан пораст. На крајот од 2014 година,
банките во Македонија имале издадено вкупно
1.601.445 платежни картици со остварени
плаќања преку нив во износ од околу
2.230.000.000 евра (НБРМ, 2015). Користењето
на банкоматите за подигнување готовина
претставува најраспространет начин на
користење на платежните картици.
Компјутерски криминал

Користењето банкомати во Република платежни картици е во постојан пораст. На

Македонија е генерално безбедно. Кривичните крајот на јуни 2015 година вкупно 26.320 правни
дела со лажни платежни картици на банкомати субјекти во Република Македонија за своите
се вршат најчесто од страна на поединци коишто производи и услуги овозможуваат плаќање со
искористуваат прилики на невнимание на платежни картици. Со зголемената употреба
сопствениците на картиците или злоупотреба на интернетот и користењето на платежните
на довербата на жртвите - познаници. При картици во Република Македонија, се зголемува
злоупотребата на платежната картица, користењето на онлајн услугите. Од вкупниот
сторителите ги Криминалните групи од Република број корисници на
подигнуваат сите Македонија стануваат сè посериозни интернет, 15.4%
расположливи во вршењето на кривичните дела. ги користеле
средства од Криминалните активности сè повеќе ги услугите
банкомати или насочуваат кон странство и кон вршење на онлајн
на кривични дела онлајн. Плаќањата,
вршат трансакции на издавањето на платежни картици и бројот пазарување,
продажни места или на уреди за плаќање со платежни картици во притоа речиси
преку интернет. Република Македонија е во постојан пораст. 70% купиле
Зголемувањето на безбедноста на уредите облека или
Државјани од која банките ја имплементираат значително спортска опрема
соседните држави ги ограничува можностите за делување на
доаѓаат во Република оваа криминална област (ДЗС, 2015).
Македонија кои, Најголемиот
со фалсификувани документи за лична дел од злоупотребите на платежни картици
идентификација и фалсификувани платежни на глобално ниво се онлајн трансакциите
картици, остваруваат трансакции на продажни со фалсификувани платежни картици, каде
места. При трансакциите се купуваат стоки од платежната картица не е присутна при плаќање.
поголема вредност, техничка стока (мобилни Криминалните активности со плаќање со
телефони, компјутери) или накит, кои потоа фалсификувани платежни картици во Република
можат лесно да се пренесат преку државната Македонија го вршат првенствено млади лица
граница и истите да се претворат во пари. кои нелегално, на најразлични форуми на
Според податоците на Народната банка, интернет набавуваат податоци од платежни
бројот на трговци кои прифаќаат плаќање со картици на странски државјани кои подоцна ги

40

употребуваат на веб-страниците на домашни
правни лица. При онлајн трансакциите се
користат лажни лични податоци и телефонски
броеви кои се исклучиво за таа намена.
Македонските државјани и криминални
групи кои се занимаваат со криминал со
фалсификувани платежни картици стануваат
сè посериозни во своето дејствување. Своите
активности кои ги насочуваат на интернет
се поврзани со меѓународни организирани
криминални групи кои се занимаваат со
обезбедување на податоци од платежни картици
на странски државјани и продажба на истите
преку интернет. Улогата на македонските
државјани во овие криминални групи најчесто
е да изработуваат лажни веб-страници преку
кои се обезбедуваат податоците од платежните
картици и учество на форуми каде се нудат овие
податоци1. Финансиските средства кои лицата
1 Лажно претставување со цел добивање на лични,
финансиски или други доверливи податоци
Сексуална експлоатација на деца преку интернет
Бројот на фотографии и видео-материјали со
злоупотреба на деца е во постојан пораст. Од
2005 година, кога се проценуваше дека повеќе од
еден милион фотографии и видео-материјали се
поставени на интернет, оваа бројка секоја година
се зголемува за околу 50.000 нови содржини.
Голем дел од содржините, од кои околу 70% се
однесуваат на деца помали од 10 години, кои
41
Компјутерски криминал
ги заработуваат од активностите на продажба на
банкарски податоци од платежни картици им
се уплаќаат преку сервисите за брз трансфер на
пари кои пристигнуваат надвор од Македонија,
најчесто од Мексико, Португалија, Русија, Кина и
САД.
Со зголемената употреба на платежните картици
бројот на кривичните дела поврзани со платежни
картици е во пораст, а со тоа и заканата на
македонските државјани од овој вид криминал.
Банките и другите финансиски институции
кои издаваат платежни картици ќе продолжат
со зголемување на заштитата на платежните
картици, а особено со воведувањето на платежни
картици кои овозможуваат бесконтактно
плаќање. Организираните криминални групи
од Македонија ќе продолжат да ги зајакнуваат
своите врски со странски криминални групи,
првенствено со оние од соседството, а своите
активности ќе ги насочуваат надвор од државата
засекогаш остануваат на интернет и се достапни
за слободен пристап (Commission, 2015).
Трендот на лесната достапност на интернетот кај
децата во Република Македонија и недоволната
контрола на родителите во однос на лицата
со кои комуницираат нивните деца преку
социјалните мрежи, создаваат поволни услови
за сексуална експлоатација на децата преку
Компјутерски криминал

интернет. Регистрираните случаи на сексуална достапни на интернет, без истите да се чуваат на

експлоатација на деца во Република Македонија локални носачи на меморија. Во националното
се поединечни случаи извршени од страна на законодавство, прегледувањето на овие
поединци во кои жртвите се лица избрани по содржини на интернет не е казниво, за разлика
случаен избор или се од нивно производство,
во роднинска врска Злоупотребата на деца преку складирање и
содржини на интернет е во
со сторителот на постојан пораст на глобално ниво. Во дистрибуција. Во
делата. Сексуалната Република Македонија, содржините Република Македонија
експлоатација на деца со злоупотреба на деца кои најчесто не се регистрирани
се карактеризира се на веб-страници или социјалните случаи на сексуална
со злоупотреба мрежи се посетуваат од страна на експлоатација на деца
и прикажување поединци, кои само ги прегледуваат преку поставување
без да ги зачуваат на носачи на
порнографски меморија. Информации поврзани со содржина со детска
материјал преку криминални активности за сексуална порнографија на
социјалната мрежа експлоатација на деца во најголем дел веб-страница која
Facebook, видео-пренос се преку меѓународна соработка е поставена на
преку Skype и сл. „мк“ домен, како
Поединечните случаи на сексуална експлоатација и производство на детска порнографија за
на деца преку прегледување порнографски дистрибуција на истата и остварување на
материјал се карактеризира со поединечни профитот
случаи на прегледување содржини кои се

Интернет измами

С
о глобализацијата на пазарот и големата
употреба на интернетот во бизнис-
секторот се зголемува користење на
интернетот од страна на криминалните групи и
поединци во остварување на своите криминални
интереси. Потенцијалите на интернетот се
искористуваат за да се заменат класичните
измами кои во минатото се вршеа телефонски
или преку личен контакт со жртвата.
Интернет измамата се врши со преземање
кориснички сметки, најчесто на деловни
профили, со манипулирање или наведување
на лицата преку промена на содржини на
електронски пораки за остварување на одредена
материјална или финансиска корист. При
тие измами, најчесто со помош на „фишинг“
(phishing) на електронската пошта се презема
контрола на сметката и истиот се набљудува од
страна на измамниците, сè до моментот додека
не се пресретне бизнис комуникација каде се
вршат насоки за исплата и испорака на фактури
и слично. Во дадениот момент, од страна на
измамниците се врши промена на содржината
на конкретната електронска порака при што
се менуваат банкарските податоци и броеви на
сметките каде треба да се изврши договорената
исплата.
Цел на интернет измамите се податоците за
електронски адреси, броеви од платежни
картици, кориснички имиња од профили на
социјални мрежи и кориснички имиња од
сметки на електронско банкарство. Нов тренд во
онлајн измамите е појава на интернет измами со
нелегално преземање и измамничко посредување
во деловната комуникација преку електронска
пошта помеѓу македонски компании и нивните
бизнис-партнери од странски земји првенствено
од Азија, Африка и Латинска Америка (МВР,
2015).
Најчести жртви при интернет измамите кај
правните лица се оние кои имаат деловна
соработка со фирми надвор од државата и
вршат онлајн трансакции, додека кај физичките
лица најранливи се лицата кои не се свесни за
видовите на интернет измами што се актуелни и
немаат соодветна заштита на своите компјутери.

42
 Компјутерски криминал

При интернет измамите на физички лица, се укажува на променета банкарска сметка за

трансакциите при користењето на производи и уплата на финансиски средства со податоци за
услуги од интернет локации чија безбедност е новата банкарска сметка кои се доставуваат во
сомнителна, е главната закана за компјутерските прилог.
измами од овој вид. Интернет измамите се застапени и при
Методот на интернет измамите којшто се електронските огласи на македонските веб-
применува од страна на добро организирани страници од страна лица кои не се државјани
меѓународни криминални групи е со примена на Република Македонија. Огласите се
на т.н. spam пораки, методи на “phishing“ и карактеризираат со лажна содржина која е лошо
“social engineering “,
1
преведена преку онлајн
кои успеваат да ја Интернет измамите претставуваат преведувачи со
„украдат“ лозинката сериозна закана за правните субјекти многу правописни
за пристап до кои во своите деловни процеси го грешки, во кои
користат интернетот. Измамниците
електронската пошта најчесто ја пресретнуваат електронската најчесто се нуди
на еден од бизнис комуникација пришто ги доведуваат продажба на стока
партнерите при што во заблуда претставниците на по нереално ниски
добиваат непречен правните субјекти со пренасочување цени. За контакт во
пристап до историјата на трансакциите кон други сметки. На
интернет измамите најчесто им претходи овие електронски
на целокупната вршење на т.н. „phishing“, каде се врши огласи се поставуваат
комуникација. кражба на лозинката на учесникот во електронски адреси
Од нивна страна интернет комуникацијата или телефонски
се креира нова броеви од странство.
електронска пошта, која минимално се Лицата кои се инволвирани во оваа област во
разликуваа од постојната и тешко се Република Македонија не се карактеризираат
забележуваа во комуникацијата. Со преземање со високо ниво на стручност и експертиза,
на оригиналната порака, таа се модифицира и се ги следат трендовите и новите модуси на
праќа на лажно креираната електронска пошта извршување кои веќе се практикуваат во други
на корисникот во која најчесто на партнерот му држави и го применуваат истиот начин без
1 Социјален инженеринг претставува сет од офлајн и посебни вештини и креирање на нови модуси.
онлајн методи и техники наменети за манипулирање Криминалните активности во оваа област во
со жртвата, за да ја доведат во состојба доброволно да
споделат чувствителни податоци или да трансферираат иднина ќе стануваат пософистицирани, со што
парични средства. Социјалниот инженеринг се користи ќе се зголемува бројот на кривичните дела и
поради тоа што луѓето се најчувствителни во целиот
безбедносен систем и трошоците за овие напади се предизвикани штети
значително помали отколку нападите на компјутерите или
мрежите

43
44
 Компјутерски криминал

Даночно затајување
Даночно затајување е застапено при
подготвување на даночната пријава, криење
на дел од приходите во „оffshore“ држави,
поднесување лажни пријави или фиктивни
документи, неоданочени бенефиции,
злоупотреба на хуманитарни организации,
прикривање на корпоративна сопственост и
пресметки на плата. Даночното затајување
во одредени случаи се јавува како споредна
криминална активност во други криминални
области во кои организираните криминални
групи ги користат легалните бизниси. Членови
на организираните криминални групи
често се управители или овластени лица во
правни субјекти кои заради стекнување на
противправна имотна корист изготвуваат
фиктивни и фиктивни договори за непостоечки
деловен однос.

45
Даночно затајување
Слика Х : Годишна даночна пријава
46
Г
лобализацијата на светската економија
револуционерно го менува окружувањето
во кое делува финансискиот криминал.
Сложената организација на економиите во
услови на пазарен систем, како и поврзувањето
на националните економии бараат поголемо
знаење, соработка и претпазливост за да
се спречи злоупотреба на слабостите на
финансиските системи во државите и односите
помеѓу државите.
Најчестите форми на даночно затајување се при
изготвување на даночната пријава, криење на
приходите во „оffshore“ држави, поднесување
лажни пријави или фиктивни документи,
неоданочени бенефиции, злоупотреба на
хуманитарни организации, прикривање на
корпоративна сопственост и пресметки на плата.
Кривичните дела „даночно затајување“ се
намалени во 2014 година во однос на претходната
за околу 41%, со поднесени 161 кривични
пријави за извршено кривично дело „даночно
затајување“ во периодот 2013-2014 година1.
Во периодот од 2013 година до првите девет
месеци од 2015 година статистичките податоци
за даночно затајување со откриените кривични
дела „даночно затајување“ од страна на службите
за спроведување на законот прикажуваат
затаени даночни обврски на штета на Буџетот на
Република Македонија во висина од околу една
милијарда и 845 милиони денари. Од вкупно
поднесените кривични пријави (275) за периодот
2013-2014 година, најголемиот дел се поднесени
од Управата за јавни приходи (121), а останатите
од Управата на финансиска полиција (81) и
Министерството за внатрешни работи (73).
Даночното затајување, во одредени случаи се
јавува како споредна криминална активност
1 Надлежни институции за поднесување кривични
пријави од областа на даночните измами се
Министерството за внатрешни работи, Управата за јавни
приходи и Финансиската полиција

при откриени криминални активности од
областа на економскиот криминал, заедно
со други кривични дела против јавните
финансии, платниот промет и стопанството,
фалсификување или уништување деловни
книги, злоупотреба на службената положба и
овластување.
Слабата финансиска и економска моќ на
даночните обврзници и одредени законски
одредби во кои се предвидени олеснителни
околности при подмирување на даночните
обврски, се главните генератори на оваа
криминална област. Криминалните активности
вклучуваат правни субјекти кои делумно или
целосно не ги плаќаат даноците и другите
давачки кон државата. Лицата располагаат
со потребните вештини и знаења во делот на
финансиското и даночно работење, познавање
на позитивните законски прописи кои им
се во прилог при избегнување на кривично
гонење. Сторителите се најчесто сопственици
или управители на правни субјекти кои
имаат право на управување со финансиските
средства и непосреден увид во целокупното
финансиско работење на субјектот, учествуваат
во подготвување на финансиската документација
или даваат налог за изготвување на истата.
Даночното затајување во кое се инволвирани
управители на правни субјекти го опфаќа
избегнувањето на плаќање персонален данок,
данок на додадена вредност и данок на добивка
преку изготвување фиктивни договори
и фактури за наводно извршени услуги,
прикажување фиктивни материјални трошоци,
лажни податоци за финансиското работење
во книговодствена евиденција и продажба на
трговска стоки и услуги во готово, без да биде
прикажана продажбата.
Методот на даночно затајување при
подготвување на даночни пријави е преку
лажното побарување на поврат, наплаќање
на несоодветно високи цени на услугите и
привлекување нови клиенти со ветување на
47
Даночно затајување
поврати и враќање на данок. Подготвувањето
на даночните пријави од страна на
непрофесионални и нерегистрирани лица,
без поседување на единствен даночен број,
не обезбедува голема заштита на даночните
обврзници, ја намалува довербата во даночниот
систем и усогласеноста со даночните закони
на подолг рок и доброволно исполнување на
даночните обврски.
Криењето на приходите преку криминални
трансакции во “оffshore” го вршат
професионалци, нивни поддржувачи и останати
лица кои ги олеснуваат или овозможуваат
измамничките шеми. Избегнувањето на
плаќањата на даночните обврски остварени
во нашата држава, даночните обврзници се
обидуваат да го направат преку криење на
приходите во “оffshore” банки, брокерски сметки
или преку користење на номиниран субјект.
Исто така, даночните обврзници ги избегнуваат
даночните обврски со користење на “оffshore”
дебитни картици, кредитни картици, шема на
готовински плаќања, странски компании и
лизинг шеми.
При поднесувањето на лажни пријави и
фиктивни документи се откриваат разни
случаи во кои инволвираните субјекти
поднесуваат лажни пријави со кои бараат поврат
на данок, преку користење на фиктивни или
фалсификувани документи. Со пријавувањето
поврат на данок што е базирано на лажни
документи, помеѓу инволвираните даночни
субјекти што се дел од ланецот на субјекти за
генерирање на фиктивни и фалсификувани
документи, одредени субјекти се дел од алката
поради своето невнимание кое,исто така,
е казниво. Заради избегнување на данок,
даночните обврзници искажуваат лажни
податоци во даночните пријави, особено во
деловите каде што се даваат одредени олеснувања
и намалувања на даночните основици, со цел да
се избегне плаќање на данок или да се побара
неоснован поврат на данок.
Даночно затајување

Честа појава на избегнување на плаќање данок е поврат на ДДВ, не пресметуваат и не плаќаат

злоупотребата на организациите ослободени од данок на добивка и персонален данок на доход.
данок, како што се донациите преку хуманитарни При регистрирањето на правни субјекти, како
организации. Со вклучувањето на аранжмани основачи и управители често се поставуваат
на несоодветно прикривање на приходот лица со низок материјален статус, чија улога е
или средствата за оданочување, од страна на изработка на лажни фактури за неиспорачани
донаторите се прави обид да одржат контрола над стоки и префрлање на парични средства на
донираните средства или приходот на донираниот трансакциски сметки на повеќе лица, пронаоѓање
имот. Различните шеми на донација на непарични на наводни купувачи заинтересирани за прием
средства, често вклучуваат донации кои се високо и користење на лажни фактури и корисници на
преценети, а донациите и даночните обврзници подигната готовина врз основа на непостоечки
побаруваат хуманитарен придонес. трговски промет.
Заради даночно затајување, одредени правни Даночното затајување како криминална
субјекти се формираат и функционираат во активност, покрај тоа што нанесува штети
странство за да се прикрие сопственоста и на приходите на државата, негативно влијае
приходите или финансиската активност и тоа на перцепцијата на јавноста за капацитетот
преку користење на трети страни или субјекти за на институциите за совладување со
префрлање на приходите во земјите со пониски истата. Даночното затајување ја намалува
даночни стапки и пријавување помали износи на финансиската моќ на државата, негативно
данок. Овие субјекти се користат за учество во влијае на целокупните општествени,
нелегални трансакции и перење пари. социјални и безбедносни состојби, а одредени
Даночните обврзници, често доставуваат лажни субјекти ја зголемуваат својата финансиска
пресметки за плата за да ги прикријат даночните моќ за продолжување на криминалните
обврски и обврските за плаќање на придонесите активности. Неповолната економска состојба,
од плата и персоналниот данок. Со искажувањето невработеноста, желбата и можноста за брза
на пониски износи на плата од реално исплатената заработувачка, се клучни фактори кои ја
или непријавувањето на сите вработени, поттикнуваат оваа криминална активност.
даночните обврзници избегнуваат плаќање на Исплата на минимални примања на вработените
придонеси и персонален данок. Со таков вид на со цел, помала основица при пресметување
даночни измами се оштетуваат државната каса, на данок, доведува до опаѓање на стандардот
фондовите и самите вработени. и квалитетот на социјалното живеење.
Членови на организираните криминални групи Финансиските ефекти директно влијаат на
кои делуваат на национално и регионално ниво функционирањето на државата и тековното
се често управители или овластени лица во сервисирање на обврските на државата. Таа
правни субјекти, кои, за да стекнат противправна криминална област негативно влијание во
имотна корист подготвуваат фиктивни фактури јавноста и предизвикува намалување на
и договори за непостоечки деловен однос. довербата во економскиот систем на државата,
Истите регистрирале и правни субјекти надвор државните органи и правосудниот систем,
од државата, каде со отворање на нерезидентни намалување на општествениот морал кај
сметки во банки и поднесување на невистинити граѓаните, чувство на несигурност во правната
податоци до Управата за јавни приходи држава и нелојална конкуренција во бизнис
подготвуваат и поднесуваат даночни пријави со заедницата
невистинити податоци и без основ побаруваат

48
 Даночно затајување

Имотен и насилен криминал

Имотниот криминал претставува сериозна
закана поради големиот обем на кривични дела,
директните последици врз граѓаните и големата
материјална штета која е предизвикана од овој
криминал. Лесната и брза заработувачка на
лицата инволвирани во имотниот криминал
влијае на привлекување нови сторители кои
првенствено припаѓаат на младата популација.
Криминалните активности на организираните
криминални групи на кои имотниот криминал
им е примарна активност, се карактеризираат
со често менување на локациите на извршување
заради избегнување на детектирање.

49
Имотен криминал

Е
фектот од имотниот криминал кој има
влијание врз нормалниот тек на живеење
на граѓаните, пред сè поради повредата
на гарантираните човекови права, правото
на неповредливост на домот и правото на
сопственост, предизвикува чувство на загрозена
безбедност и е една од главните причини
што сите држави со особено внимание и
посветеност го имаат како дел од приоритетите
на полициското работење. Криминалните
активности во областа на имотниот криминал,
во голема мера ги загрижуваат државите и
граѓаните, пред сè поради застапеноста и
големите материјални штети.
Имотниот криминал застапен преку
“тешките кражби“ и „разбојништвата“ го
карактеризираат масовноста, големиот број
нерасветлени кривични дела, високото ниво на
професионализам во извршувањето, употребата
на софистицираниот алат и рецидивизмот
кај извршителите. Можноста за брза и лесна
заработка во оваа криминална активност има
високо влијание во регрутирање нови лица кои
се инволвираат во оваа криминална активност,
особено од младата популација (малолетници).
Застапеноста на имотниот криминал во
Република Македонија не се разликува од
состојбите во регионот или државите во
Европската унија. И покрај забележителното
намалување на регистрираните случаи, сепак
истиот е застапен со речиси 70% од вкупниот
криминал во Република Македонија. Географски,
застапеноста на имотните деликти во Република
Македонија се разликува во зависност од
големината на градовите и нивната населеност,
со исклучително високо ниво на застапеност на
подрачјето на град Скопје.
На криминалните групи инволвирани во
криминални активности од областа на имотниот
криминал, особено тешките кражби, оваа
активност им е примарна и во континуитет или
делата ги извршуваат периодично во зависност

50
 Имотен криминал

од потребите. Подобро организираните остваруваат контакти и соработуваат со локални

криминални групи често ги менуваат и сторители
локациите и населените места на извршување и

Тешки кражби

Г
лобално окружување и регионална бројката од илјада (EUROPOL, 2015).
состојба – Имотниот криминал, особено Во државите на Европската унија овие
тешките криминални
кражби во Тешките кражби кои претставуваат активности
куќи и станови над 50% од севкупниот регистриран најчесто ги
(резидентни криминал на територија на Република
Македонија бележат мал тренд на извршуваат
објекти) е
препознатлив намалување. Доминантен е индивидуализмот „мобилни“
и рецидивизмот кај сторителите во организирани
тренд како на извршувањето на тешките кражби во станбени криминални
глобално ниво, објекти. Извршителите на тешки кражби во групи, кои по
така и во рамки станбени објекти стануваат професионални со извршувањето
на Европската употреба на специјализирани алатки.
на една серија
унија. Криминалните групи кои вршат тешки кражби тешки кражби
Криминалните во станбени објекти, делуваат локално се префрлуваат
активности во или регионално без активности надвор
од државата. Дел од сторителите на овие од еден во друг
резидентни
кривични дела се инволвирани во други регион (EU-
објекти во едно области на криминал, најчесто во областа на ROPOL, 2015).
деноноќие во недозволената трговија со наркотични дроги Појавата на
одредени држави мигрирање на
на Европската криминалните
унија се застапени на високо ниво и ја надминува групи, исто така, е карактеристична и за

51
Имотен криминал

Република Македонија и државите од регионот. тешки кражби во последните три години.

Криминалните групи од регионот се вклучуваат Согласно процесираните случаи во Босна и
во овие криминални активности на вршење Херцеговина голем број од лицата, инволвирани
тешки кражби надвор од нивните матични во криминални групи кои се занимаваат
држави, во држави од окружувањето и во со недозволена трговија со дрога, пред сè
државите на Европската унија (EUROPOL, 2015). зависници, се многу често сторители на тешки
Слабата казнена политика, поединечното кражби и разбојништва.
и недоволно систематско истражување на Тешка кражба како кривично дело во Република
оваа криминална област, ја прави релативно Македонија се поклопува со и е квалификуван
атрактивна за криминалните групи кои многу
често ги менуваат модусите на извршување, се
прилагодуваат на окружувањето и стануваат се
повеќе иновативни (EURPOL, 2013).
Трендот на пораст на регистрирани тешки
кражби во куќи и станови е карактеристичен во
државите на Европската унија. Заклучно со 2013
година, бројот на овие кривични дела бележат
експанзија во Грција, Шпанија, Италија, Романија
и Хрватска, додека најголем пад има во Литванија
и Словачка (Eurostat, 2015).
Во државите од окружување на Република
Македонија, состојбата не се разликува од таа
во поширокото окружување. Тешките кражби
во Косово се во благо зголемување во 2013
година, за потоа во 2014 година за исто толкав
процент да се намалат. Трендот на континуиран
пораст на тешките кражби е карактеристичен во
последните пет години во Република Албанија.
Бројот на тешки кражби во Република Србија
осцилира, додека во Босна и Херцеговина
забележан е континуиран пад на извршени

52
 Имотен криминал

облик на општиот поим “кражба“, во зависност е различен во зависност од окружувањето на

од околностите под кои е извршена кражбата, објектот на кражба. Провалувањето на бравата
начинот на извршување и учесниците во на влезната врата со употреба на специјален
криминалната активност. Тешките кражби се алат е еден од модусите на влегување во
речиси половина од сите сторени кривични станбените објекти. Специјалниот алат, наменет
дела во целокупниот криминал во државата за разбивање на сигурносни брави, се набавува
со регистрирани 38.651 во периодот 2013/2015 од странство од страна на извршители на овие
година. И покрај големата застапеност на криминални активности или се користи и
овие криминални активности, истите се во изработува подесен и модифициран алат што
континуирано се употребува за таа
намалување во Тешките кражби во станбени објекти намена. Зголемената
изминатиот период. ќе продолжат да бидат најзастапените свест кај граѓаните
Најголемиот дел кривични дела во однос на другите за безбедноста
од регистрираните криминални активности. Не се очекуваат на сопствените
тешки кражби сериозни промени ниту во понудата станбени објекти
се на подрачјето ниту во побарувачката на предмети кои и дополнителните
потекнуваат од извршени тешки кражби
на град Скопје, во куќи и станови. Постојат можности мерки на заштита
со предизвикана криминалните групи да се движат и да кои индивидуално
голема материјална ги вршат кривичните дела во различни ги преземаат влијае
штета врз имотите региони на Република Македонија, но на инвентивноста
на граѓаните. На и да излезат вон границите во земјите на извршителите на
територијата на цела на Европската унија, пред сè поради тешки кражби.
олеснетото движење овозможено од
држава постои тренд безвизниот режим Модусот на
на намалување на влегување во
тешките кражби во станбени објекти преку
возила, деловни објекти и викенд куќи, во однос балконски врати и прозорци е карактеристично
на тешки кражби во станбени објекти (куќи и во целата земја, особено во периоди од годината
станови). Поголемата материјална корист со која или денот кога станарите традиционално се
се стекнуваат извршителите од предметите во отсутни од дома. Балконските врати и прозорци
станбените објекти ги прави поатрактивни во претставуваат полесна пречка за совладување
однос на другите. за извршителите на тешки кражби. Овој модус
Модусот на извршување на тешките кражби на вршење тешки кражби е карактеристичен за

53
Насилен криминал
извршување од страна на криминални групи со
серии на извршени тешки кражби на одредено
географско подрачје. Пред извршувањето на
серија тешки кражби групата го набљудува
просторот и одредува објекти каде треба да се
вршат кражбите, а извршителите се поделени во
различни улоги.
Најголем интерес кај извршителите се парични
средства или предмети од поголема вредност,
злато и накит, коишто подоцна можат лесно
да се продадат на “црниот пазар“. Често се
одзема техничка стока со поголема вредност
(компјутери, телевизори) или мобилни телефони
кои лесно можат да се наплатат. Последниот
период е евидентирана појава на одземено оружје
при вршење на тешките кражби во станбени
објекти.
Предметите кои се одземаат при вршењето на
тешките кражби најчесто се нудат на продажба
во други градови или надвор од државата, во
зависност од видот, а поретко во градовите каде
Разбојништва
Г
лобално и регионално окружување –
разбојништвата во Европската унија и
регионот, во изминатиот период немаат
изразен тренд, кој се разликува во различни
држави во
зависност од
окружувањето во
кое извршителите
делуваат.
Извршените
разбојништва се
намалуваат во
континуитет во
текот на 2012 и
2013 година, при
што во последните
две години
постои особено
намалување на
организираните разбојништва во банки, при
транспорт на пари или банкомати (EUROPOL,
2015).
Во државите на Европската унија се менува
54
што се крадени.
Организираните криминални групи кои
вршат тешки кражби имаат средно ниво на
организираност. Поврзувањето на членовите
е на основа на заедничко криминално минато
или поради заедничкиот финансиски интерес.
Организаторите во криминалните групи
учествуваат во извршување на тешки кражби
и ја организираат продажбата на предметите.
Криминалните групи делуваат локално, на
територијата на местото на живеење или во
други градови каде престојуваат само за време
на вршење на криминалните активности.
Организираните криминални групи кои
вршат тешки кражби се често инволвирани во
нелегална трговија со дрога, а стекнатиот профит
од продажбата на украдените предмети се
користи за набавка на дрога
националноста на криминалните групи кои
делуваат во оваа криминална област. Во
изминатиот период како најзастапени се
криминалните групи од Балтичките држави на
местото на криминалните
групи од државите од
Западен Балкан кои подолго
време со своите криминални
активности беа најчести
извршители на разбојништва
(EUROPOL, 2015).
На регионално ниво, покрај
во своите матични држави,
криминалните групи вршат
разбојништва во соседни
држави. Криминални
групи од Албанија, покрај
делувањето во сопствената
држава инволвирани се во
вршење на разбојништва во Македонија, додека
криминални групи од Босна и Херцеговина
делуваат и вршат разбојништва во Црна Гора.
Во Република Србија присутен е тренд на
 Насилен криминал

намалување на разбојништвата, но српски како кривични дела од областа на имотните

државјани се вклучени во извршување на деликти вклучуваат употреба на насилство
разбојништва во држави од регионот и држави во извршувањето, односно „употреба на сила
на Европската унија, најчесто во златари. или закана врз животот или телото на друг со
Во Босна и Херцеговина пак забележан е намера да се одземе туѓ подвижен предмет и
континуиран пораст на извршени разбојништва противправно да се присвои“.
со употреба на оружје, од страна на добро Во период 2013 – 2015 година регистрирани
организирани помали групи кои не се цврсто се вкупно 1.051 разбојништва, коишто
поврзани претставуваат
или немаат Разбојништвата во Република речиси 2% од
хиерархија. Македонија се намалуваат во севкупниот
Карактеристика,
континуитет, а во зголемување е регистриран
расветлувањето на и процесирањето
што е заедничка на сторителите на овие кривични дела. криминал во
за скоро сите Просечно се врши по едно разбојништво овој период. Во
држави, е тоа дневно, вообичаено без организиран последните две
што најчесто облик на криминална група со извршување години има тренд
мета на напад се од страна на 2 до 3 лица. Употребата на опаѓање на
постари лица,
на насилство при извршувањето на разбојништвата, а
разбојништвата е се помалку присутна,
кои лесно можат без употреба на оружјето кое се користи најголемиот дел се
да се измамат. за заплашување. Најранливи жртви во регистрирани на
Со пораст во разбојништвата се помлади лица, лица од подрачје на град
бројките на оваа женски пол или постари лица. Деловните Скопје.
категорија на објекти кои се цел на разбојништвата се
лица во рамки
најатрактивни за сторителите заради Во поглед на
паричните средства кои се одземаат за локации на
на Европската време разбојништвото извршување на
унија, загрижува разбојништва,
можноста од повеќе од половината
зголемување на бројот на жртви од овој вид на од регистрираните разбојништва се од полесен
кривични дела (EURPOL, 2013). вид, извршени на отворен простор (улични
Во Република Македонија, разбојништвата разбојништва) со главна цел на напад - помлади

55
Насилен криминал

лица. Останати локации на извршување на Се користат бројни помагала (нож, шипка,

разбојништвата се продавници, при што од спреј, маска) што го олеснуваат извршувањето
вработените, најчесто лица од женски пол се или сокриваат идентитетот на лицата. Заради
одземаат пари, како и станбени објекти каде сокривање на идентитетот, покрај маскирањето,
најчесто жртви се постари лица. Најмалку сторителите облекуваат гардероба што не е лесно
застапени се разбојништвата на бензинска пумпа, препознатлива и избегнуваат комуникација
казино, спортска со жртвите. Како
обложувалница, Во криминалната област на имотниот последица на
пошта, банка и криминал во делот на разбојништвата извршените
други локации каде не се очекуваат изразени промени разбојништва
пристапот на пари е во нивната застапеност, начинот на изолирани се
брз и лесен. извршување, примената на насилство случаите на
и видот на жртвите во разбојништвата. сериозни повреди
Вообичаено, речиси Најчести жртви на разбојништвата и
сите разбојништва понатаму ќе бидат помлади лица и на жртвите, а само
се извршуваат во лица од женски пол. Брзата заработка два случаи се со
период од денот
од разбојништвата ќе биде фактор на смртни последици.
влијание кој ќе ги привлекува сторителите, Главна цел на
кога видливоста со можност на формирање на поголеми разбојништвата се
е намалена. криминални групи кои ќе се инволвираат паричните средства
Карактеристично во оваа криминална област
за разбојништвата или вредни
во деловни објекти е предмети кои можат
тоа што се вршат пред крај на работното време и лесно да се наплатат од страна на сторителите.
фреквенцијата на луѓе е намалена. Во Република Македонија не се регистрирани
Средство за закана при извршувањето на криминални групи кои имаат организиран
разбојништвата најчесто е огненото оружје, но облик во извршување на разбојништвата, освен
најчесто само како средство за заплашување, помали групи составени од две-три лица кои по
без употреба на истото. Употребата на физичка серија извршени разбојништва престануваат со
сила, исто така, е метод којшто се применува криминалните активности
од страна на извршителите на разбојништва.

56
 Насилен криминал

Криумчарење на стоки
Република Македонија е земја на потекло,
транзит и крајна дестинација на криумчарени
стоки. Произведен тутун во Македонија
се криумчари надвор од Македонија во
соседните држави преку илегални и легалните
гранични премини. Цигарите се криумчарат во
Македонија и кон соседните држави на легално
набавени цигари или цигари кои се нелегално
произведени. Преку границите со Албанија и
Косово се внесуваат нелегално произведени
цигари додека кон Бугарија се криумчарат
легално набавени и нелегално произведени
цигари.

57
Криумчарење на стоки

Г
лобализацијата значително ја промени
природата на криумчарење стоки на
глобално ниво во однос на нивното
потекло, дестинација, рути на транспорт, видови
и цена на стоките. Криумчарењето на стоки
како криминална активност е атрактивна за
криминалните групи заради малиот ризик и
високиот профит.
Недозволената трговија со тутун и производи
од тутун е глобална закана која предизвикува
загуба од над десет милијарди евра во земјите од
Европската унија (Commision, 2013). На глобално
ниво, најголем број од запленетите производи
кои повредуваат права од интелектуална
сопственост потекнуваат од Кина.
Земјите од Југоисточна Европа се транзит
регион за криумчарење стока. Неусогласеноста
на фискалната политика на регионално ниво,
големата разлика на цените, зголемувањето на
акцизите во соседните земји е потенцијална
причина за појавата на овој вид криминал.
Бугарија и Грција се земји со највисоки даночни
оптоварувања и акцизи во регионот, каде
присуството само на нелегалните цигари е од 20-
30%. Тутунскиот пазар во Македонија е стабилен,
а нелегалната трговија со цигари е најмала во
регионот и изнесува само 2%.
Република Македонија е земја на потекло,
транзит и крајна дестинација на криумчарени
стоки. Царинските прописи, социјалното и
економското окружување во државата влијаат
врз облиците на криумчарењето стоки,
видовите на криумчарени стоки и рутите на
криумчарење кои сè повеќе ја заобиколуваат
Република Македонија како транзитна земја. Во
периодот 2013 – 2015 година, во и низ државата
се криумчарени различни видови стоки, пред сè
цигари, тутун, добиток, прехранбени производи,
лекови и медицински производи и помагала,
електротехнички уреди, мобилни телефони,
текстилни производи, златен и сребрен накит.
Во криминални активности, во најголем
број случаи, не се инволвирани припадници

58

на организирани криминални групи, туку
привремено здружени поединци кои стекнуваат
значајни финансиски средства преку избегнување
данок, акцизи и царина на стоките.
При криумчарењето на легалните стоки се
применуваат модуси, карактеристични како
Криумчарење на тутун и производи од тутун
К
риумчарење тутун и производи од тутун
го опфаќа криумчарењето на цигари во
Македонија наменети за домашниот пазар
или понатамошно криумчарење во соседните
држави и криумчарење на тутуни и цигари
во соседните држави. Произведен тутун во
Македонија се криумчари надвор од Македонија
во Косово, Србија, Бугарија, Грција и Албанија
преку илегални и легалните гранични премини.
Криумчарењето на цигари како акцизна стока
се врши од Македонија во Бугарија на легално
набавени цигари, од Албанија во Македонија
59
Криумчарење на стоки
и при криумчарењето на нелегални стоки, во
патнички и товарни возила, автобуси, скриени
во багажот или облепени околу телото на
лицата кои ја преминуваат државната граница,
фабричките шуплини или во специјално
направени бункери од возилата
кон Бугарија и Грција на нелегално произведени
цигари и од Бугарија во Македонија кон
Косово и повторно во Бугарија на цигари со
фиктивен извоз за продажба во Косово кои
потоа се враќаат во Бугарија. Криумчарењето
на цигари во Македонија како најкриумчарена
стока, бележи опаѓање во последните две
години. Во периодот 2013 – 2014 година
спречено е криумчарење на 1.3 тони дробен
тутун кој поради ниската цена во Македонија
се криумчари во Косово, Албанија, Бугарија
и Србија. Во периодот од 2011-2014 година
Криумчарење на стоки

Криумчарење на стоки

запленети се вкупно 48.120.903 парчиња цигари.
Во Република Македонија се криумчарат легално
произведени цигари со контролна бандерола,
како и нелегално произведени цигари и цигари
без контролна бандерола. Граничните линии со
Косово и Албанија се едни од главните места за
влез на нелегални цигари, а граничната линија со
Бугарија е главен излез на криумчарење цигари.
На легалните гранични премини цигарите се
криумчарат со фалсификувана документација
или прикриени друга стока. Криумчарење на
цигарите преку нелегалните гранични премини
во зависност од теренот се врши со патнички
и товарни моторни возила, добиток или
пловни објекти преку Охридското Езеро. При
криумчарењето на цигарите преку нелегалните
премини, често се користи локалното население
кое добро го познава теренот. Со криминалните
активности при криумчарењето на цигари
криминалните групи се стекнуваат со високи
профити поради големата разлика на цените, а
притоа често во прикривање на криминалните
активности се вклучуваат легалните бизниси

Криумчарење на останати видови стоки

В
о периодот 2013 – 2014 година при се коруптивните активности кон граничните
спречени обиди за криумчарење службеници. Најголемиот дел од текстилните
текстилна стока стоки кои преминуваат
запленети се 220.000 Во иднина алтернативните низ македонско –
парчиња. Текстилна рути на криумчарење стоки ќе грчката граница се
стока првенствено ја заобиколуваат Македонија како со потекло од Кина.
се криумчари од
транзитна земја. Криумчарењето на
цигари кон Бугарија ќе продолжи да Овие стоки најчесто ги
Бугарија и Грција во биде актуелно помеѓу криминалните повредуваат правата
Македонија, како групи, со очекуван зголемен на интелектуална
крајна дестинација или интензитет на криумчарење цигари сопственост и
транзитно кон Косово. кон Грција завршуваат на
При криумчарењето домашниот пазар или се
на текстилна стока, од наменети за транзит преку
страна на криминалните групи не се применуваат територијата на Република Македонија, најчесто
софистицирани методи како со другите видови кон Косово
легални и нелегални стоки, а карактеристика

60
ПРЕПОРАКИ ПРЕПОРАКИ
ПРЕВЕНЦИЈА
»» Интензивирање на соработката и заедничките активности на владини и невладини
организации во реализација на превентивни трибини, предавања, едукативни содржини во
електронски медиуми, како и активно учество на ученици и наставен кадар во едукативни
кампањи спроведени во образовниот систем со единствена цел развивање на мерки за
намалување на злоупотребата на наркотици, рано предупредување за нивната штетност и
зголемување на свесноста на граѓаните за проблемите од злоупотребата на дрогата.

»» Спроведување на едукативни кампањи во образованието со цел зголемување на свеста

за опасноста и ризиците кај децата кои се изложени на интернет и реализација на
превентивни трибини, предавања, едукативни содржини во електронски медиуми за
запознавање со мерките за заштита од компјутерскиот криминал.

»» Интензивирање на превентивната работа на полицијата во локалната заедница на основа

на изработени анализи за објекти и места на вршење на криминал на одредени подрачја;

»» Зајакнување на превенцијата преку преземање на конкретни мерки за исполнување на

даночните обврски, како и организирање и спроведување на превентивни акции со цел
обраќање на пошироката јавност за негативните последици од вршење на криминални
активности поврзани со криумчарење мигранти, недозволената трговија со акцизни и друг
вид на стоки и др.

РАЗУЗНАВАЊЕ

»» Насочено собирање и размена на информации врз основа на кои ќе се изготвуваат анализи

за сите феномени на организираниот и сериозниот криминал;

»» Обезбедување на разузнавачки податоци, како и сеопфатно оперативно дејствување кон

најкритичните криминални закани.

»» Формирање на заеднички истражни тимови од страна на агенциите за спроведување на

законот и преземање на мерки кон најзаканувачките организирани криминални групи кои
дејствуваат во земјата.

»» Сузбивање и следење на интернет продажба; контрола на лекови за широка примена,

кои се користат за производство на синтетика, зајакната контрола на прекурзори и
репроматеријали за производство на синтетика.

61
ПРЕПОРАКИ
СПРОВЕДУВАЊЕ

»» Изготвување на стратешки и оперативни акциски планови по приоритетните закани;

»» Постојана обука и техничка поддршка на институционалните капацитети во насока да

можат соодветно да реагираат на променливоста на криминалот, особено во поглед на
примената на новите техники и користење на алтернативните рути;

»» Континуирано зацврстување на капацитетите насочени кон финансиска истрага со цел

истрага за финансиски средства добиени од криминал и интензивирање на примената на
конфискација на имот од страна на правосудните органи

»» Да се пристапи кон обезбедување на соодветни и насочени обуки за полицијата и

царината за препознавање на новите синтетички дроги , новите психоактивни супстанци
присутни на пазарот и пренасочување на одредени хемикалии (прекурзори) за нелегални
производство на дроги.

»» Стандардизација на начинот на прибирање на информации преку претходно утврдени и

развиени клучни индикатори по области на криминал;

»» Фокусирање на капацитетите на форензичка анализа во насока на одредување на чистотата

на запленетата дрога и фокусирање на институциите определени со закон во насока на
обезбедување на податоци за бројот на корисници на дрога во Република Македонија, по
претходно утврдени индикатори;

»» Понатамошно зајакнување на законската рамка во справување со новите трендови на

нелегални активности поврзани со дрога – појава на нови психоактивни супстанции;

»» Зајакнување на мерките за спречување на перењето на пари;

»» Континуирано продолжување на интегрирање на меѓународната соработка во преку

промовирање и спроведување на мултилатерални, регионални и билатерални соработки
меѓу правосудните,царинските и полициските служби за борба против организираниот и
сериозниот криминал и подобрување на размената на информации;

»» Учество и поддршка на меѓународни операции и истраги;

»» Воспоставување на национален систем за рано предупредување на нови дроги на пазарот

според постојните ЕУ регулативи и активно партиципирање во истиот;

»» Активно учество во аналитичките фајлови на Европол преку доставување на стратешки

податоци за криминал.

»» Зајакнување на соработка со Агенциите на Европска Унија од областа на дрогите преку

размена на разузнавачки податоци и формирање на заеднички истражни тимови и
преземање на мерки со земјите во кои организираните криминални групи имаат развиено
свои криминални мрежи;

62
Референци
Commision, European. 2013. Stepping up the fight against cigarette smuggling and other forms of il-
licit trade in tobacco products - A comprehensive EU Strategy. Brussels : European Commision, 2013.
COM(2013) 324.
Commission, Eurpoean. 2015. Migration and Home Affairs. A Global Alliance against Child Sexual Abuse
Online. [Мрежен] 01 December 2015. http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/policies/organ-
ized-crime-and-human-trafficking/global-alliance-against-child-abuse/index_en.htm.
CSI:Cyber. 2015. CBS. [These Cybercrime Statistics Will Make You Think Twice About Your Password] 2015.
ECB. 2015. Fourth report on card fraud. Frankfurt, Germany : European Central Bank, 2015.
EMCDDA. 2015. European Drug Report 2015. Lisabon : European Monitoring Center for Drugs and Drug
Addiction, 2015.
—. 2015. National report 2014: Republic of Macedonia. Lisbon : European Monitoring Centre for Drugs and
Drug Addiction, 2015.
—. 2014. National Report: Republic of Serbia. Lisabon : European Monitoring Centre for Drugs, 2014.
EUROPOL. 2015. Interim SOCTA 2015: An update on Serious and Organised Crime in the. Brussels : Coun-
cil of the, 2015. 7271/15 .
Eurostat. 2015. EU trends in statistics on police-recorded crime and the criminal justice system, 2008 - 2013.
EU trends in statistics on police-recorded crime and the criminal justice system, 2008 - 2013. [Мрежен] 08
November 2015. http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Crime_and_criminal_justice_
statistics.
EURОPOL. 2013. EU serious and organised crime threat assessment - SOCTA 2013. Van Deventer : Europe-
an Police Office, 2013.
McAfee. 2014. Net Losses: Estimating the Global Cost of Cybercrime - Economic impact of cybercrime II.
Santa Clara, CA 8766 : Center for Stretegic and International Studies, 2014.
RISC. 2015. Bulgaria 2015 Crime and Safety Report. Sofia, Bulgaria : Research & Information Support
Center, 2015.
SELEC. 2015. Report on drug seizures in South Eastern Europe. Bucharest : Southeast European Law En-
forcement Center, 2015.
UNODC. 2014. The Illicit Drug Trade Through South-Eastern Europe. Vienna : United Nations Drugs and
Crime, 2014.
—. 2015. World Drug Report. н.м. : United Nations Office on Drugs and Crime, 2015.
WHO. 2015. World Health Organization. Amphetamine-type stimulants. [Мрежен] 15 December 2015.
http://www.who.int/substance_abuse/activities/amphetamine/en/.
ДЗС. 2015. Државен Завод за Статистика. Користење на информатичко-комуникациски технологии
во домаќинства и кај поединци. [Мрежен] 30 Октомври 2015. http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.
aspx?rbrtxt=77.

63
МВР. 2015. Министерство за Внатрешни Работи на Република Македонија. Вести. [Мрежен] 20
Ноември 2015. http://mvr.gov.mk/vest/874.
НБРМ. 2015. Народна Банка на Република Македонија. Платежна статистика. [Мрежен] 12 Декември
2015. http://www.nbrm.mk/?ItemID=A1AAFAF3058C7542AF147E0E202319EC.
Петрушевска, Татјана. 2014. Национална стратегија за дрога во Република Македонија 2014-2020.
Скопје : н.а., 2014.

64
ФОТОГРАФИИ

Насловна – МВР| Страна 13/19/37/49/57 – МВР| Страна 16/17 – МВР| Страна

20 – www.google.mk/maps | Страна 20 - МВР | Страна 25 – www.google.mk/maps |
Страна 20 - МВР |Страна 26 - МВР |Страна 28 - МВР |Страна 30 - МВР |Страна
32 - http://sputniknews.com/europe| Страна 32 - http://lider.mk|Страна 33 - http://
frontex.europa.eu| Страна 33 - http://vecer.mk|Страна 36 - МВР |Страна 38 - МВР
| Страна 38- МВР |Страна 41- МВР |Страна 41- МВР | Страна 53-http://www.
alamy.com/stock-photo/balcony-crime.html | Страна 53-http://www.hibiscuscoast-
seconds.co.za/hcs-community-anti-crime-microdot | Страна 55- http://www.whio.
com|Страна 55- МВР | Страна 55- МВР | Страна 59 – www.google.mk/maps|
Страна 61- МВР | Страна 61- МВР

65
66
www.moi.gov.mk

67