Εργαστήριο Τεχνικής Θερμοδυναμικής

Ημ/νια διεξαγωγής εργαστηριακής άσκησης:

Τρίτη 31-10-2023

ΜΕΤΡΗΣΗ
ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ
Εργαστηριακή άσκηση Τεχνικής Θερμοδυναμικής
1|Page

Contents
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ......................................................................................................................................... 3
1-1.Σκοπός εργαστηριακής άσκησης .................................................................................................. 3
1-2.Γενικές γνώσεις για μετρητικά όργανα θερμοκρασίας ................................................................ 3
2. ΟΡΓΑΝΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ...................................................... 4
2-1. Θερμόμετρο υδραργύρου ........................................................................................................... 4
2-2. Θερμοζεύγος ................................................................................................................................ 4
2-3. Θερμίστορ (Thermistor)............................................................................................................... 5
2-4. Μεταβατική Απόκριση Θερμικών Αισθητηρίων .......................................................................... 6
3.ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ .......................................................................................... 7
3-1. Εκτέλεση του Πειράματος ........................................................................................................... 7
3-2. Μετρητική Διάταξη αισθητηρίων ................................................................................................ 7
3-3. Αποτελέσματα Πειράματος ......................................................................................................... 8
4.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΕΙΑ .................................................................................................................................. 12
2|Page
3|Page

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1-1.Σκοπός εργαστηριακής άσκησης

Σκοπός της εργαστηριακής άσκησης αυτής είναι η εξοικείωση των φοιτητών με τις βασικές
μεθόδους μέτρησης θερμοκρασίας όπως και με τα διάφορα μετρητικά όργανα που χρησιμοποιούνται
σε αυτές. Οι μετρήσεις θερμοκρασίας γίνονται με 3 διαφορετικά μετρητικά όργανα: Θερμόμετρο
στήλης υδραργύρου, Θερμοζεύγος και Θερμίστορ (Thermistor).

Η άσκηση περιλαμβάνει βαθμονόμηση των 2 ηλεκτρονικών οργάνων (Θερμοζεύγος και θερμίστορ)

καθώς και τον υπολογισμό του χρόνου αποκρίσεως των οργάνων αυτών.

1-2.Γενικές γνώσεις για μετρητικά όργανα θερμοκρασίας

Τα πιο κοινά όργανα μέτρησης θερμοκρασίας είναι:

• Θερμόμετρο στήλης υγρού (υδράργυρος, οινόπνευμα, κ.α.)

• Θερμόμετρα Αντίστασης – RTDs (Resistance Temperature Detectors)
• Θερμίστος (Thermally sensitive resistors)
• Θερμοζεύγη (Thermocouples)
• IC sensors (Integrated Circuits)
• Silicon bandgap temperature sensor

!Όλοι εκτός του πρώτου τύπου οργάνων είναι ψηφιακά όργανα μήτρησης.

Πίνακας 1. Οι συνηθέστεροι τύποι θερμομέτρων με τα κύρια χαρακτηριστικά τους

4|Page

2. ΟΡΓΑΝΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ

2-1. Θερμόμετρο υδραργύρου
Το υδραργυρικό θερμόμετρο αποτελείται από ένα μακρύ και λεπτό τελείως κλειστό υάλινο σωλήνα,
στο ένα άκρο του οποίου υπάρχει μια πλάτυνση στην οποία περιέχεται ο υδράργυρος.
Το θερμόμετρο υδραργύρου είναι ιδιαίτερα ακριβές, αλλά δεν είναι κατάλληλο για τη μέτρηση
θερμοκρασιών κάτω των -38,83ο C, επειδή σε αυτή τη θερμοκρασία ο υδράργυρος στερεοποιείται.

2-2. Θερμοζεύγος
Ένα θερμοζεύγος αποτελείται από δύο αγωγούς από διαφορετικά μέταλλα ή κράματα μετάλλων.
Όταν δυο διαφορετικά μέταλλα έρθουν σε επαφή αναπτύσσεται μεταξύ τους μια διαφορά
δυναμικού E(Seebeck) που εξαρτάται από την θερμοκρασία Τ και το είδος των μετάλλων. Για μικρές
μεταβολές της θερμοκρασίας ΔΤ ισχύει ο τύπος Ε=αΔΤ, όπου α ο συντελεστής Seebeck σε μV/oC.

Πίνακας μετάλλων και κραμάτων για κατασκευή θερμοζεύγων (αλφαβητική σειρά)

Μέταλλο /Κράμα Σύσταση Συνδυάζεται με
Alumel 95% Ni, 2% Mn, 2% Al Chromel
Alumel,
Chromel 90% Ni, 10% Cr
Constantan
Constantan 55% Cu, 45% Ni Fe, Cu, Chromel
Κράμα Βολφραμίου -
74% W, 26% Re / 95% W, 5% Re / 97% W, 3% Re W
Ρηνίου
Κράμα Λευκόχρυσου – 70% Pt, 30% Rh / 87% Pt, 13% Rh / 90% Pt, 10%
Pt
Ροδίου Rh / 94% Pt, 6% Rh

Πίνακας 2.

Τυποποιημένα θερμοζεύγη που υπάρχουν στο εμπόριο (αλφαβητική σειρά)

Θερμοκρασία Συντελεστής(Seebeck) /
Τύπος Αποτελείται από
λειτουργίας θερμοκρασία
(94%Pt / 6%Rh)(+) / (70%Pt /
B 0 - 1820 °C 6.0 μV/°C / 600 °C
30%Rh)(-)
(95%W / 5%Re)(+) / (74%W /
C 0 - 2320 °C 19.5 μV/°C / 600 °C
26%Re)(-)
(97%W / 3%Re)(+) / (75%W /
D 0 - 2320 °C 19.5 μV/°C / 600 °C
25%Re)(-)
E Chromel(+) / Constantan(-) 270 - 1000 °C 58.5 μV/°C / 0 °C
G W(+) / (74%W / 26%Re)(-) 0 - 2320 °C 19.5 μV/°C / 600 °C
J Fe(+) / Consrantan(-) 210 - 760 °C 50.2 μV/°C / 0 °C
K Chromel(+) / Alumel(-) 270 - 1370 °C 39.4 μV/°C / 0 °C
R (87%Pt / 13%Rh)(+) / Pt(-) 50 - 1768 °C 11.5 μV/°C / 600 °C
S (90%Pt / 10%Rh)(+) / Pt(-) 50 - 1768 °C 10.3 μV/°C / 600 °C
T Cu(+) / Constantan(-) 270 - 400 °C 38.0 μV/°C / 0 °C
Πίνακας 3.
5|Page

Η μέτρηση θερμοκρασίας με ένα θερμοζεύγος γίνεται τοποθετώντας το θερμοζεύγος στην περιοχή ή

το σώμα του οποίου θέλουμε να μετρήσουμε την θερμοκρασία. Η μέτρηση γίνεται από την τάση που
δημιουργείται στα άκρα του.

Οι επαφή των αγωγών της συσκευής μέτρησης της τάσης με τους αγωγούς του θερμοζεύγους
δημιουργεί επιπλέον δυναμικά επαφής Ε.
Η λύση του προβλήματος της δημιουργίας νέων δυναμικών επαφής λύνεται με ένα από τους
παρακάτω τρόπους:

1. Διατηρώντας τη θερμοκρασία στις άλλες επαφές σταθερή(συνήθως στους 0οC),

ώστε να έχουμε σταθερό σφάλμα. Τις επαφές σε σταθερή γνωστή θερμοκρασία τις
ονομάζουμε επαφές αναφοράς.
2. Με λογισμική αντιστάθμιση. Μετράμε την θερμοκρασία στις επαφές αναφοράς με
ένα θερμίστορ, υπολογίζουμε την τάση Ε1 στις επαφές αναφοράς μέσο πινάκων,
μετράμε την τάση Ε2 στο θερμοζεύγος και αφαιρώντας την τάση Ε2 από την Ε1,
παίρνουμε την τάση Ε3, μέσο της οποίας υπολογίζουμε την θερμοκρασία που μας
ενδιαφέρει.
3. Με ηλεκτρονική αντιστάθμιση. Ένας τελεστικός ενισχυτής σε συνδυασμό με ένα
θερμίστορ στις επαφές αναφοράς λειτουργεί ως πηγή τάσης που αντισταθμίζει την
τάση των πηγών αναφοράς στη θερμοκρασία 0οC.
Για να αυξήσουμε την ευαισθησία συνήθως συνδέουμε πολλά θερμοζεύγη σε σειρά.

Τα θερμοζεύγη συνήθως χρησιμοποιούνται για μέτρηση θερμοκρασιών από -270 C έως +1800 C,
αλλά ειδικά θερμοζεύγη μπορούν να μετρήσουν και υψηλότερες θερμοκρασίες. Η ακρίβεια των
θερμοζεύγων του εμπορείου είναι συνήθως +-1C για θερμοκρασίες κοντά στην θερμοκρασία
δωματίου, αλλά μπορούν να διορθωθούν και για ακρίβεια 0.1 C και μεγαλύτερη.
Για μετρήσεις από μεγάλη απόσταση χρησιμοποιούνται προεκτάσεις από το ίδιο υλικό, οι οποίς
όμως μπορεί να προκαλέσει σφάλμα στην ακρίβεια της τάξης των +-2 C.

2-3. Θερμίστορ (Thermistor)

Τα θερμίστορ κατασκευάζονται από ημιαγωγά υλικά, έχουν μεγάλο συντελεστή θερμοκρασίας, είναι
χημικά σταθερά, δεν επηρεάζονται από την γήρανση του υλικού, ισχυρά πεδία και την ραδιενέργεια,
έχουν μικρή μηχανική αντοχή. Έχουν μέγιστη θερμοκρασία λειτουργίας τους 150 °C. Τα θερμίστορ με
θετικό συντελεστή θερμοκρασίας ονομάζονται τύπου PTC και με αρνητικό NTC.
Τα θερμίστορ είναι μη γραμμικά στοιχεία. Η μεταβολή της αντίστασης τους, συναρτήσει της
θερμοκρασίας δίνεται από τον τύπο:
𝛥𝛦
𝑅𝑇 = 𝐴 𝑒 −𝑅𝑇 (1)

όπου:

• RT: η αντίσταση του θερμίστορ σε θερμοκρασία Τ

• Α: συντελεστής ανάλογος του είδους του ημιαγωγού
• ΔΕ: ενεργειακό χάσμα μεταξύ μιας ζώνης που είναι πλήρης σε ηλεκτρόνια και της ζώνης
στην οποία πρέπει να διεγερθούν τα ηλεκτρόνια για να προκληθεί αγωγιμότηα.
• R: παγκόσμιος σταθερά των αερίων(8,314Jmol-1K-1)
6|Page

• Τ: η απόλυτη θερμοκρασία σε Κ

Για θερμοκρασίες ~50 °C από την μέση θερμοκρασία λειτουργίας έχει ακρίβεια ~0.02 °C. Για να
μετατραπεί η μη γραμμική συμπεριφορά των θερμίστορ σε γραμμική χρησιμοποιούμε δύο ή
περισσότερα στοιχεία με αντισταθμιστικές αντιστάσεις ή χρησιμοποιούμε μικροεπεξεργαστή. Τα
θερμίστορ λειτουργούν σε περιορισμένη περιοχή θερμοκρασιών, έχουν μικρή θερμική μάζα γι’ αυτό
έχουν ταχεία απόκριση, παρουσιάζοντας σφάλματα αυτοθέρμανσης. Τα θερμίστορ είναι παθητικά
στοιχεία για αυτό έχουν ανάγκη από σταθεροποιημένη πηγή τάσης.

2-4. Μεταβατική Απόκριση Θερμικών Αισθητηρίων

Όλα τα αισθητήρια όργανα μέτρησης χρειάζονται κάποιο χρόνο για να προσαρμοστούν στις συνθήκες
του νέου περιβάλλοντος για να δώσουν τις σωστές ενδείξεις. Οι μεταβολές της θερμοκρασίας του
περιβάλλοντος μπορούν να θεωρηθούν απλουστευτικά σαν βηματικές μεταβολές, κατά τις οποίες η
θερμοκρασία μεταβάλλεται βηματικά (απότομα} από Τ0 σε Τf. Εάν ο ρυθμός μεταβολής της
εσωτερικής ενέργειας του αισθητηρίου εξισωθεί με τον ρυθμό ανταλλαγής θερμότητας λόγω
μεταφοράς μεταξύ αισθητηρίου και περιβάλλοντος τότε:
𝑑𝑇
𝑚𝑐 = ℎ𝐴 (𝑇𝑓 − 𝑇) (2)
𝑑𝑡
όπου:

m = μάζα του αισθητηρίου.

c = ειδική θερμότητα του αισθητηρίου.

h = συντελεστής μετάδοσης θερμότητας με μεταφορά, που μπορεί να θεωρηθεί περίπου

σταθερός για συγκεκριμένες ροϊκές συνθήκες και μικρό εύρος θερμοκρασιών.

Α = επιφάνεια του αισθητηρίου .

Τ = στιγμιαία θερμοκρασία του αισθητηρίου (μεταβαλλόμενη από Τ0 σε Τf).

Τf= τελική θερμοκρασία του περιβάλλοντος (που πρέπει να μετρηθεί).

Τ0 = αρχική θερμοκρασία του αισθητηρίου.

Το τ ονομάζεται σταθερά χρόνου και όπως φαίνεται από την λύση είναι ο χρόνος που απαιτείται για
την θερμοκρασιακή διαφορά μεταξύ
περιβάλλοντος και αισθητηρίου να φτάσει στο
0.632 της αρχικής θερμοκρασιακής διαφοράς
(Τ∞ - Τ0) (σχήμα 1). Η θερμοκρασία του
αισθητηρίου αποκαθίσταται πρακτικά στην
θερμοκρασία περιβάλλοντος σε χρόνο περίπου
5τ.

Σχήμα 1. Απίκριση αισθητηρίου σε βηματική

μεταβολή θερμοκρασίας
7|Page

3.ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ

3-1. Εκτέλεση του Πειράματος
Σκοπός του περάματος είναι η μέτρηση ης εξόδου (τάσης) των δύο ψηφιακών οργάνων
μέτρησης σε περιοχή 0-100 C , και η χάραξη των χαρακτηριστικών καμπυλών, όπως και η μέτρηση του
χρόνου απόκρισης.

3-2. Μετρητική Διάταξη αισθητηρίων

Θερμοζεύγος:

Σχήμα 2. Μετρητική διάταξη θερμοζεύγους της άσκησης

Όπου: ΤΤ : το σημείο που βρίσκεται η μετρητική επαφή του θερμοζεύγους.

1. Συνδέουμε την έξοδο του οργάνου σε ένα βολτόμετρο ακριβείας. Για τον έλεγχο και
διόρθωση της ρύθμισης του οργάνου, τοποθετούμε το αισθητήριο σε θερμοκρασία 0 °C
(λουτρό πάγου και νερού), οπότε η ένδειξη πρέπει να είναι 0 Volt. Αν αυτό δεν συμβαίνει
κάνουμε την ρύθμιση από το ρυθμιστικό κοχλία του οργάνου (ZERO ADJUSTMENT).
2. Μετράμε την θερμοκρασία νερού που βράζει με το θερμόμετρο υδραργύρου, και κατόπιν
καταγράφουμε την ένδειξη της Ε του θερμοζεύγους.
3. Επαναλαμβάνουμε το βήμα (2) για χαμηλότερες θερμοκρασίες νερού (αρχίζοντας από την
θερμοκρασία του βραστού νερού και κατεβαίνοντας κάθε φορά περίπου 10 °C προσθέτοντας
κρύο νερό), μέχρι θερμοκρασία περίπου 0 ο C.
4. Συνδέουμε την έξοδο του θερμοζεύγους με το καταγραφικό. Ενώ το αισθητήριο βρίσκεται σε
θερμοκρασία περιβάλλοντος To, το εμβαπτίζουμε σε νερό θερμοκρασίας Tf περίπου 50 °C,
και παίρνουμε την καταγραφή.

Θερμίστορ: Συνδέουμε την έξοδο του οργάνου σε ένα βολτόμετρο ακριβείας. Επαναλαμβάνουμε τα
βήματα 2-4 για την περίπτωση του θερμίστορ.
8|Page

3-3. Αποτελέσματα Πειράματος

ΘΕΡΜΟΖΕΥΓΟΣ ΘΕΡΜΙΣΤΟΡ
α/α Θερμοκρασία Τ (C) Τάση Ε (V) α/α Θερμοκρασία Τ© Τάση Ε (V)
1 99 0.68 1 96 0.19
2 88 0.515 2 82 0.39
3 73 0.445 3 73 0.5
4 62 0.387 4 62 0.68
5 54 0.352 5 54 0.79
6 50 0.33 6 50 0.89
7 44 0.309 7 44 1.01
8 39 0.284 8 39 1.08
9 23 0.211 9 23 1.68
10 14 0.2 10 14 2.27
11 3 0.15 11 4 2.85
Πίνακας 4. Αποτελέσματα πειράματος.

Διάγραμμα 1. Διάγραμμα
τάσης(V) – θερμογρασίας
0.8
(oC) Θερμοζεύγους .
0.7

0.6

0.5

0.4

0.3

0.2

0.1

0
0 20 40 60 80 100 120

Διάγραμμα 2. Διάγραμμα
(V)
τάσης(V) – θερμογρασίας
3
(oC) θερμίστορ.
2.5

1.5

0.5

0
0 20 40 60 80 100 120
9|Page

Τα διαγράμματα απόκρισης των αισθητηρίων δίνονται στις επόμενες 2 σελίδες και έχουμε:

Για το θερμοζεύγος: τ=0.45cm , άρα ο χρόνος απόκρισης είναι:

0.45
𝑡= ≈ 0.11 𝑠𝑒𝑐
4

Για το θερμίστορ: τ=1.92cm, άρα ο χρόνος απόκρισης είναι:

1.92
𝑡= = 0.75 𝑠𝑒𝑐
4
0.45 cm
1.76 cm
 τ
1.92 cm

9.59 cm
12 | P a g e

4.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΕΙΑ
• https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_temperature_sensors
• https://el.wikipedia.org/wiki/Θερμόμετρο
• https://el.wikipedia.org/wiki/Μεταλλάκτης_θερμοκρασίας