GOTYK

GOTYK WE ANGLII / STYL WCZESNOANGIELSKI - EARLY ENGLISH
GOTYK WE ANGLII
Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

CECHY OGÓLNE
Gotyk w Anglii rozpoczyna się wraz z budową prezbiterium katedry w Canterbury w latach
1175-1185 i trwa do ok. 1550 r. W tym czasie styl gotycki w Anglii osiąga dużą
samodzielność względem pozostałych krajów europejskich. Do cech wyróżniających go
możemy zaliczyć:
● utrzymanie się typu bazyliki emporowej
● wieża nad skrzyżowaniem nawy głównej z transeptem
● stosowanie dwóch transeptów
● część wschodnia zakończona prostym zamknięciem z przyległą kaplicą mariacką
● istotne wydłużenie katedr
● zasada addycyjności – samodzielność poszczególnych przestrzeni
● tendencja do akcentowania kierunków horyzontalnych w nawie głównej
● galeria przed oknami nawy głównej
● prezbiterium wydzielone przez lektorium
● monumentalna fasada zachodnia, często szersza niż korpus nawowy

na podstawie: W. Koch, Style w Architekturze

KATEDRA W CANTERBURY (po1174)

KATEDRA W CANTERBURY
● WYDŁUŻONA CZĘŚĆ
PREZBITERIALNA
● WIEŻA NAD SKRZYŻOWANIEM
NAWY GŁÓWNEJ Z
TRANSEPTEM (75 METRÓW)
● PODWÓJNY TRANSEPT
● DZIEŁO CZTERECH OKRESÓW
● ADDYCYJNOŚĆ PRZESTRZENI
● FORMA ZEWNĘTRZNA I
WEWNĘTRZNA JEST
ROZCZŁONKOWANA

OPACTWO WESTMINSTER - LONDYN
● ELEMENTY WCZESNEGO
GOTYKU I DECORATED STYLE
● W PODSTAWOWEJ
STRUKTURZE NAWIĄZUJE DO
REIMS – TYPOWO FRANCUSKIE
ZAMKNIĘCIE WSCHODNIE
● WYSOKOŚĆ NAWY – 30 M
● NATURALISTYCZNY DETAL
RZEŹBIARSKI
● STRZELISTE PROPORCJE
WNĘTRZA
● WYSMUKŁE, BLISKO
USTAWIONE FILARY

KATEDRA W SALISBURY (1120-66)
● OKNA LANCETOWATE
● OSZCZĘDNA I POWŚCIĄGLIWA
ORNAMENTYKA
● ŚCIANY ZACHOWUJĄ SOLIDNY I
MASYWNY WYGLĄD
● SŁUŻKI WYKONANE Z
MARMURU Z PURBECK
(CZARNEGO, POLEROWANEGO
WAPIENIA)
● WYSOKOŚĆ NAWY 25 METRÓW

KATEDRA W SALISBURY (1120-66)

KATEDRA W WELLS (1180-1240/1338)

KATEDRA W WELLS (1180-1240/1338)

PODSUMOWANIE
PLAN BUDOWLI:
● Chór i nawa główna o zbliżonej długości
● Chór prawie zawsze prosto zamknięty z przylegającym obejściem i kaplicą mariacką
● Chór oddzielony od nawy głównej lektorium
KONSTRUKCJA I PRZEKRÓJ PIONOWY:

● sklepienia krzyżowo – żebrowe bez wpływu na grubość murów
● Niewiele zróżnicowana wysokość nawy głównej i naw bocznych
● Trzy kondygnacje ściany nawy głównej: arkady, tryforium i okna z galeryjką
● Tryforium nie jako galeryjka w grubości muru lecz jako pseudoempora
● Mało wyraziste podziały międzyprzęsłowe i przewaga kierunków horyzontalnych
FORMA ZEWNĘTRZNA I DEKORACJA:

● Założenia katedralne zbliżone do klasztornych – występują kapitularze i krużganki
● Kwadratowa wieża nad skrzyżowaniem nawy z transeptem
● Kulisowe fasady szersze od korpusu nawowego, pokryte rzędami blend arkadowych
● Stylizowana, zgeometryzowana dekoracja
● Okna lancetowe
● Portale w fasadach bez figur

GOTYK WE ANGLII / STYL DEKORACYJNY – DECORATED STYLE
GOTYK WE ANGLII

KATEDRA W LINCOLN (po 1192)

KATEDRA W LINCOLN (po 1192)

KATEDRA W BRISTOLU (przebudowa w stylu „Decorated” w XIV w.)

KATEDRA W ELY (XI-XIV)
● ELEMENTY STYLU
ROMAŃSKIEGO: ARTYKULACJA
ŚCIAN ŁUKAMI PÓŁKOLISTYMI,
KOLUMNAMI I ARKADAMI
● ELEMENTY GOTYKU:
● WIELKOŚĆ PRZESZKLEŃ
● KAPLICA MARIACKA Z IV WIEKU
W STYLU GOTYKU
DEKORACYJNEGO
● PÓŹNIEJSZY OKTOGON NAD
SKRZYRZOWANIEM NAW
● WYSTRÓJ RZEŹBIARSKI
ELEWACJI

PODSUMOWANIE
PLAN BUDOWLI:
● Chór i nawa główna o zbliżonej długości
● Chór prawie zawsze prosto zamknięty z przylegającym obejściem i kaplicą mariacką
● Chór oddzielony od nawy głównej lektorium

● Trzy kondygnacje ściany nawy głównej: arkady, tryforium i okna
● Wzrost znaczenia podziałów międzyprzęsłowych – wykształcenie się tzw. Wysokiej
arkady – wszystkie kondygnacje połączone służkami lub laskowniem tworzą całość

● Ściany szczytowe z ogromnymi oknami
● Spiczaste hełmy wież
● Obszerne bogato dekorowane krużganki
● Żebra dodatkowe sklepień tworzą sklepienia gwiaździste i gęstożebrowe
● Bogactwo dekoracji maswerkowej: wzory geometryczne, roślinne i figuralne
● Pełne ostrołuki, łuki w ośli grzbiet oraz łuki płomieniste
● Bogata dekoracja arkadek przyściennych, gzymsów i archiwolt

GOTYK WE ANGLII / STYL PERPENDYKULARNY – PERPENDICULAR STYLE
GOTYK WE ANGLII

KATEDRA W GLOUCESTER (1084-1218)
● ANGLONORMANDZKA NAWA
GŁÓWNA
● POŁUDNIOWA NAWA BOCZNA W
STYLU DOJRZAŁEGO GOTYKU
● PÓŹNOGOTYCKI CHÓR I
KRUŻGANEK
● PIERWSZE SKLEPIENIE
WACHLARZOWE W KSZTAŁCIE
ODWRÓCONEGO STOŻKA,
PREZENTUJĄCE STYL
PERPENDYKULARNY W
CZYSTEJ FORMIE
● SKLEPIENIA CHÓRU POSIADAJĄ
ŻEBRA POBOCZNE I
DODATKOWE

KATEDRA W GLOUCESTER (1084-1218)

KING'S COLLEGE CHAPEL – CAMBRIDGE (1466-1515)

KING'S COLLEGE CHAPEL – CAMBRIDGE (1466-1515)

WESTMINSTER – KAPLICA HENRYKA VII

PODSUMOWANIE
PLAN BUDOWLI:
● Powtórzenie pierwotnych układów oraz rozwiązania o charakterze
jednoprzestrzennym – kościoły salowe

● Dominacja tzw. wysokiej arkady z wielkimi oknami górnymi
● Płaszczyzny ścian pokryte gęstą siecią ślepych, płaskich maswerków
● Głowice tylko nad służkami – przeważnie profilowane

● Ściany szczytowe z ogromnymi oknami
● Pełne ostrołuki, łuk Tudorów lub łuk koszowy w oknach
● Kratownicowe podziały okien: pionowe laskowania, połączone poziomymi szprosami,
podziały przypominające kształtem plaster miodu.
● Fryzy z naturalistyczną dekoracją roślinną, później ulegają zgeometryzowaniu
● Szczyty odwzorowujące pochylenie połaci dachu – prawie płaskie, zakończone
blankami
● Sklepienia gęstożebrowe i wachlarzowe zakończone ozdobnymi zwornikami –
występują zworniki stalaktytowe i wachlarzowe.
● Oprócz bogatych sklepień występują także otwarte więźby dachowe na kroksztynach

GOTYK W NIEMCZECH / GOTYK WCZESNY
GOTYK WCZESNY

LIMBURG NAD LENĄ (Limburg an der Lahn) - Katedra Św. Jerzego i

Mikołaja

LIMBURG NAD LENĄ (Limburg an der Lahn) - Katedra Św. Jerzego i
Mikołaja
-Ok 1215 – 1250
-Późny romanizm nadreński
-Posiada siedem wież
-Rozczłonkowanie murów przez blendy i lizeny
-Strzeliste wnętrze
-W nawie głównej arkady, empora, czterodzielne tryforium i

pasmo okien
-Ściany głównego korpusu nawowego są równomiernie

rozczłonkowane
-Bryła zewnętrzna i wewnętrzna sprawia wrażenie jednolitości

KATEDRA W BAMBERGU (Katedra Świętych Piotra i Jerzego)
•Bazylika z dwoma podwyższonymi chórami

•Dominacja cech romańskich
•Elementy gotyckie w części zachodniej

KATEDRA W MAGDEBURGU (Katedra Świętych Maurycego i Katarzyny w

Magdeburgu)

KATEDRA W MAGDEBURGU (Katedra Świętych Maurycego i Katarzyny w

Magdeburgu)
•Powstała na miejscu katedry Ottońskiej, która spłonęła w

1207 roku
•Arcybiskup Albrecht przy budowie nowej katedry wzorował

się na realizacjach francuskich
•Wzniesiona z piaskowca na planie krzyża łacińskiego
•Trzynawowa bazylika z transeptem i chórem otoczonym

obejściem oraz wieńcem kaplic
•Galeria emporowa nad obejściem prezentująca styl gotycki

w wykonaniu cysterskiej strzechy budowlanej
•W elewacji masywne czworoboczne wieże przechodzą w

oktogon zwieńczony hełmem
•Ostrołukowe okna o skromnej dekoracji

KOŚCIÓŁ NMP W TREWIRZE
-1230- 1260 r.
- na planie krzyża greckiego
- wieża nad skrzyżowaniem ramion krzyża

3-kondygnacyjna
- Pomiędzy ramionami krzyża -kaplice
- budowany w systemie łac. ad quadratum –

kwadrat wyznacza położenie i wielkość naw,
Kaplic, oraz wysokość sklepień
- Sklepienie spoczywa na 12 kolumnach miast

na typowym otwartym systemie przyporowym
- budowla posiada dwie kondygnacje
- wnętrze o charakterze czysto gotyckim

KOŚCIÓŁ ŚW. ELŻBIETY W MARBURGU
• 1235 – 1283
• Kamień
• dwuwieżowa fasada
• trójnawowa hala na planie krzyża łacińskiego z jednonawowym
transeptem którego ramiona, podobnie jak krótkie prezbiterium,
kończą absydy zbudowane na planie połowy dwunastoboku
trójkonchowy układ przestrzenny
• sklepieniem krzyżowo-żebrowe - czterodzielne, wsparte na
masywnych filarach wiązkowych
• dwie strefy okien, nawa główna doświetlona pośrednio
• dekoracyjny kapitel i zworniki o motywach roślinnych,
a także figuralnych

GOTYK W NIEMCZECH / GOTYK DOJRZAŁY
GOTYK
DOJRZAŁY

KATEDRA ŚW. PIOTRA I NMP W KOLONII (od 1248 do 1880)

KATEDRA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY WE FRYBURGU

BRYZGOWIJSKIM

KATEDRA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY WE FRYBURGU

BRYZGOWIJSKIM
- ok. 1230- 1513
- piaskowiec czerwony
-124 m długości wewnętrznej, 127 m długości zewnętrznej

i 30 m szerokości
- w budowli widać inspirację katedrą w Strasburgu oraz

Kolonii
- jedna wieża w fasadzie zachodniej – typowe rozwiązanie

dla kościołów romańskich w regionie Fryburga.
- oktogon złożony z prześwitów i narożnych filarów,

zwieńczony ażurowym hełmem maswerkowym
- Rozbudowany chór (kamień węgielny w 1354) zyskuje

formę samodzielnego kościoła bazylikowego z obejściem i
wieńcem kaplic oraz sklepieniem sieciowym / autor:
Johannes z Gmund z rodziny Parlerów /
- Bogaty program teologiczny w elewacji

GOTYK W NIEMCZECH / GOTYK HALOWY
KOŚCIOŁY HALOWE PÓŹNEGO GOTYKU W

NIEMCZECH
Die Deutsche Sondergotik

KOŚCIÓŁ NMP W SOEST
• Trójprzęsłowa hala trójnawowa

• Prawie kwadratowy korpus „westfalski kwadrat”
• Wielobok zamknięcia wschodniego nawy głównej, flankowana przez wieloboczne zamknięcia naw bocznych
• Szeroko rozstawione filary
• Gładkie płaszczyzny ścian
• Okna maswerkowe większość płaszczyzny ścian

KOŚCIÓŁ ŚW. KRZYŻA W SCHWÄBISCCH - GMÜND
•Szczyt dekoracyjny jako fasada kościoła halowego

•Wspólny dach nad całym korpusem
•Dwukondygnacyjny podwyższony chór halowy
•Wzorzyste sklepienia
•Hala trójnawowa z kaplicami międzyskarpowymi



KOŚCIÓŁ ŚW. ANNY W ANNABERG
•1499 -1520
•Żebra sklepienne wywijają się śrubowo z filarów i przeplatają na sklepieniu (żebra krzywobieżne)

GOTYK W NIEMCZECHKościół
/ GOTYK CEGLANY
Mariacki w Lubece
KOŚCIÓŁ MARIACKI W LUBECE
- 1250-1350 - ufundowany przez obywateli miasta jako symbol bogactwa Hanzy

- trójnawowa bazylika
- najwyższe na świecie ceglane sklepienie -38,5 metra w nawie środkowej

GOTYK WE WŁOSZECH / FRANCISZKANIE I DOMINIKANIE
GOTYK
WE WŁOSZECH

• zakon braci mniejszych - franciszkanów został założony w 1209 r.

• zakon kaznodziejski – dominikanów w roku 1215
• zakony obu zgromadzeń miały bez względu na narodowe odmiany charakter
budowli funkcjonalnych, uwarunkowany surową regułą
• duże, pełne prostoty wnętrza
• wystąpiła potrzeba poszerzenia naw, które mogłyby przyjąć znaczące liczby ludzi,
słuchające kazań
• zakony żebracze wychodziły ze swoją działalnością do ludzi, negując izolowany i
kontemplacyjny charakter innych wspólnot – wynikiem tego było sytuowanie
kościołów w miastach

FLORENCJA - KOŚCIÓŁ SANTA CROCE, po 1300
WNĘTRZE
• korpus nawowy przejrzysty i
rozległy
• surowa prostota zdobień
• silny element horyzontalny
w postaci galeryjki wspartej
na konsolach
• otwarta więźba dachowa
zamiast sklepień
Wymiary: długość korpusu nawowego: 115 m / szerokość transeptu 73,74 m / wysokość nawy: 38,23 m

FLORENCJA - KOŚCIÓŁ SANTA MARIA NOVELLA - 1279
Plan według schematu cysterskiego

-Proporcje wnętrza:
-szerokość naw bocznych: 6,5m
-szerokość nawy głównej: 13m
-szerokość korpusu nawowego: 26m
-wysokość nawy głównej: 26m
-proporcje nawy głównej 1:2
• Nawa główna szeroko otwarta do naw bocznych
• Ponad arkadami nawy głównej – małe okrągłe okna
• Interwały łuków maleją w miarę zbliżania się do apsydy
• Smukłe filary bardziej rytmizują niż dzielą wnętrze

GOTYK WE WŁOSZECH / KATEDRY
SIENA – KATEDRA, po 1322
• Wcześniejsza budowla romańska przebudowana na wzór cysterskiego opactwa San Galgano spod Sieny.
• Plan bazyliki trójnawowej z transeptem i płasko zamkniętym prezbiterium
• Późniejsza – ośmioboczna kopuła nad skrzyżowaniem nawy głównej z transeptem

• łuki półkoliste na filarach z czterema

półkolumnami
• filary w dwukolorowe pasy z białego i
ciemnozielonego marmuru
• pomiędzy arkadami nawy, a oknami silnie
występujący gzyms z popiersiami 172 papieży
• brak triforium
• silna gra światła i cienia
• szeroko rozstawione słupy i szerokie łuki
łączą trzy nawy w jedno wnętrze


• fasada rozpoczęta w 1284 r
przez Giovanni Pisano
• elewacja ujęta w mocno
narysowane wieże
• podział pionowy opiera się
na trzech częściach
zwieńczonych przez bogato
dekorowane tympanony
• portale głęboko
profilowane, zwieńczone
łukiem półkolistym i
wimpergą
• tympanony i ślepe
powierzchnie ścian zdobione
mozaikami, plastyką
budowlaną oraz dekoracją
rzeźbiarską
• rozeta wpisana w kwadrat,
podkreślająca oś nawy
głównej

FLORENCJA – KATEDRA, po 1294
PROPORCJE WNĘTRZA: Długość 76m / szerokość arkad w osiach: 19m / wysokość 25m / szerokość korpusu
nawowego 40m / wysokość nawy głównej 40m / proporcja 1:1

• korpus nawowy zaprojektowany przez

Francesco Talentiego
• słupy na planie kwadratu z czterema
pilastrami
• wysokie i szeroki ostrołuki
gzyms z galeryjką oddzielającą pas arkad od
pasa okien
• okrągłe okna umieszczone w wysokości
konstrukcyjnej sklepienia
• sklepienie krzyżowo – żebrowe oparte na
ścianach przyporowych z otworami
• trzy nawy tworzą jednoprzestrzenną
kompozycję

• fasada późnogotycka (1875-1887)

• pierwotny projekt autorstwa Arnolfo di Cambio
został zrealizowany w 1/3 części
• fasada wykonana metodą intarsji przy użyciu
białego i zielonego marmuru
• wyraźny trójosiowy podział zaakcentowany przez
umieszczenie w fasadzie czterech pilastrów
• zaostrzone archiwolty portali zwieńczone
wimpergami
Campanilla (wysokość 85m)

• rozpoczęta przez Giotta w 1334 r. i realizowana
wg. Jego projektu
elewacja pokryta marmurową wielobarwną,
inkrustacją geometryczną zwieńczona przez
otwór przesklepiony ostrołukiem
silnie wyładowany gzyms wieńczący
przypominający balkon obronny

MEDIOLAN – KATEDRA, od 1387

MEDIOLAN – KATEDRA, od 1387

GOTYK

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

GOTYK

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GOTYK WE ANGLII / STYL WCZESNOANGIELSKI - EARLY ENGLISH

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

● wieża nad skrzyżowaniem nawy głównej z transeptem

● stosowanie dwóch transeptów

● część wschodnia zakończona prostym zamknięciem z przyległą kaplicą mariacką

● istotne wydłużenie katedr

● zasada addycyjności – samodzielność poszczególnych przestrzeni

● tendencja do akcentowania kierunków horyzontalnych w nawie głównej

● galeria przed oknami nawy głównej

● prezbiterium wydzielone przez lektorium

● monumentalna fasada zachodnia, często szersza niż korpus nawowy

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

KONSTRUKCJA I PRZEKRÓJ PIONOWY:

FORMA ZEWNĘTRZNA I DEKORACJA:

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

KONSTRUKCJA I PRZEKRÓJ PIONOWY:

FORMA ZEWNĘTRZNA I DEKORACJA:

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

KATEDRA W GLOUCESTER (1084-1218)

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

KATEDRA W GLOUCESTER (1084-1218)

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

KING'S COLLEGE CHAPEL – CAMBRIDGE (1466-1515)

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

KING'S COLLEGE CHAPEL – CAMBRIDGE (1466-1515)

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

WESTMINSTER – KAPLICA HENRYKA VII

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

KONSTRUKCJA I PRZEKRÓJ PIONOWY:

FORMA ZEWNĘTRZNA I DEKORACJA:

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

LIMBURG NAD LENĄ (Limburg an der Lahn) - Katedra Św. Jerzego i

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

-Późny romanizm nadreński

-Posiada siedem wież

-Rozczłonkowanie murów przez blendy i lizeny

-W nawie głównej arkady, empora, czterodzielne tryforium i

-Ściany głównego korpusu nawowego są równomiernie

-Bryła zewnętrzna i wewnętrzna sprawia wrażenie jednolitości

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

•Bazylika z dwoma podwyższonymi chórami

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

KATEDRA W MAGDEBURGU (Katedra Świętych Maurycego i Katarzyny w

Historia Architektury i Urbanistyki / semestr III

KATEDRA W MAGDEBURGU (Katedra Świętych Maurycego i Katarzyny w

•Powstała na miejscu katedry Ottońskiej, która spłonęła w

•Arcybiskup Albrecht przy budowie nowej katedry wzorował

•Wzniesiona z piaskowca na planie krzyża łacińskiego

•Trzynawowa bazylika z transeptem i chórem otoczonym

•Galeria emporowa nad obejściem prezentująca styl gotycki